Sie sind auf Seite 1von 142

,

,
,

l
r
;


,
CENTRE D'ETUDES LINGUISTIQUE
ET HISTORIQUE PAR TRADITION ORALE
NIAMEY
Baakii ' abim
CENTRE FOR LlNGUISTIC AND
HISTORICAL STUDIES SY ORAL TRADITION
NIAMEY
maganaa
CELHTO/ HU3
NIAMEY, 3/1979
!
CE NTRE D'ETUDES LI NGUISTIQUE ET HISTORI QU E PPR TRr.DITION ORALE

( ORGAN IS ATI ON DE L' UNITE AFRIC AINE )

BAAKI I AB II4
hi irar

Ni amey, Maa ris (118 rs) 1979
Rubuutun : .A.bUllbakar
,
CELHTO - OUA
B. P. 878
Ni aoey, Ni ge r .
. l '

,

!




'Dan iisoo, I( uje e da 'Dan Sishirii
La'iihii
Za karaa
Kay Camu Kay Cakammu
l ami i
Duurijap
'Dan kas ko o
Gwagwaroo d! may Da ngan a Goor a
Ma y kuukaa in yaa hwaara kwaana da maataa
fiaruuna
t'iir gii
Buuzuuzuu da Kwaddoo
[J ar eewaa
Takoo koowa


Ba r eewaa da Ka r e n a iki
Yinwaa
Huusa a May
Biringiji
\>l anna bee ri
H taaj i ri i
r"aalan
Hal ee lee
1
2
4
6
8
10
12
14
17
20
23
27
31
35
39
43
47
51
55
60
65
71
77
84
!


+


LAAKAA, RWANRWA LIISOO, RUJEE DA
. J

Da dan - Laakaa da da Ru j ee da
s ay sunka tahi wurin s unk a yi dawonsu sunka Cawkaa
sunka tahi wurin hwatawcii. Gaa su zuwaa, gaa su zuwaa can
say anka zoo ga r uwaa . Say sunka yi zamne e . Say anka cee ma
dan- Laakaa : "ka tahi ka dooboo ruwaa a da ama dakaa a shaa".
ya tahon zakkuwaa diibar ruwaa, da ya za ka
ya (eeb i ruwaa s ay ya cee: "kay bar i in tahi in yi wankaa".
Oaw wu rin wan kaa s ay ya looh ee. Vanzu wa 'annan ka gan ey, yanzu
wa 'anca n ka 9aney , s an nan s ay aka cee ma a n- Gishirii :
"kay taash i ka ganii ma raagaycin cee niyaa koo mii naa naa ya
tsayshee s hi hay yaw bay tahoo ba u. Kay ko dan-Gishirii da ka
zoo hwa adi cikin ruwaa . Ka deeb oo ruwaa ka t ahoo say ka 100-
hee. ta cee ma Rujee : "k ay taashi ka tahi ka
kaawoo mu na ruwaa mu sh aa mu yi wankaa rabu da yan karnen
ma raagaytaa, aguugell ee koo wa ne an ka iz aa baa koomawwaa shi
kay ba u.
Rujee ya zaka ya ruwaa ya j ee ya kay ma
11 1500, sunka daama dakaa sunka sh aa . Su zamnee su naa
batu , sun shaa daka dada t ujea ya cee: " kee nii ban ga maraa-
gaytaa ba, ins ha ll a cikin ruwaa sunka shigee ya cii su". Su naa
na n su naa batu, say Rwa ntwa liisoo da n doo kam maganatta ta cee:
"aa Rujee dan an sh aa a sha ahee baakii, mii da baakin ka
kacyak ka cyak da huraa " . daga wurin ya shaahee baakii
s ay wuyaa ya l ecce e . Kee koo daw wurin daar i yaa
say cikin ya hwashe e . Ba a say tahiyaa ta hwaa su ba , baabu koo
daya wanda ya zoo gida a .

fi
- 2 -
L l'. 1 1 H 1 1
Nanga la'iihii naa shi naa 6annad duukiyaatay banzaa
kakkare-kakkaree. Shii baa taashii shi kay ba. Akurkiinay
bakway na kaajii, duukiyaatay ta kaajii ita day gaa ta nan.
da duk ya yi amaryaa anka kaawoo ta baa taashii shi kay
shi hawan boorii say dad dare shi ka hawaa zuwaa inda
"Jijjirtsaw, tattawsaw, tattawsaw ; jijjirtsaw,
tattawsaw) jijjirtsaw, tattawsaw, jijjirtsaw, tattawsaw
ll
Ir.
ya zoo wurin shi yi kwance inda macce, say shi yi goo{oocoo
bisa garce ta say shi kaada baakii shi cee ma amaryaa : ukeC:!I
da j i ri rit sa w da ta t t a w s a \" da d a a 1 wa k k a a z a a wa ne k i kas 00 ? Il
Say tac e e :. Il d a al wa k k a a z a a ni kas 00". Shi i k e e na n say shi
baril daCa, baa taashi shi kay ba. Say shi kaazaa shi
mi ik'aa mata shi cee : "ams hi ". Shi; kee nan ta taashi ta crooki
kaazatta ta gyaara ta dahwa ta ci.
Haka a kay, haka a kay kullun. In macce ta gaji say ta
rabu da shii ta jee ta yi wani armee, kuma shi jee shi armoo
wa ta. r: a a t a a go 0 mas h a a b i yu. S ay ra n na n ya a rm 00 mac ce J k a a
san mutaance saawam maganaa da kunnee, suka cee : "kay wancan
abu da shi kay ma maataa baa shii naa ba, inda duk ya cee
jiriritsaw, tattawsaw da kaazaa wane ki ka soo kee.
cee jiriritsaw ki ka ki ganii
u
Yaa haw boorii raanaa taa
hwaadi an kaawoo amaryaa, yaa taakassam ma amaryaa, "jiriritsawj
tattawsaw, jiriritsaw, tattawsaw ; tattawsaw", in
yaa kaawoo bisa macce shi hwaaCi garee ta ya cee : "kee k'urk'i-
yaa, da kaazaa da jiriiritsaw da tattawsaw wane ki
. ka soo ?". Ta cee : Il kay j i ri ri tsaw ni ka soo yaw ban son da-
kaazan nan". Shi koomaa kuma shi yoo alwaashii kuma shi
y 0 0 tu n nit k u mas h i b i d'o 0 9 a ban t a Il j i ri rit s a w, ta t t a w s a w ;
jiriiritsaw, tattawsaw, jiriritsaw, jiriritsaw,
tattawsaw, jiriritsaw, tattawsaw", in ya zaka shi hwaau bisa
garee ta shi cee: "kee k'urk'iyaa, da jiriritsaw da tattawsaw
da dak'walwak kaazaa wane ki ka soo ?". Ta cee: IIkay yaw jiri-
ritsaw ni ka soo kaazan nan ban son ta". Has swaahiyaa
ta waayGe, duk yaa bi guwwaynay ya gwaljce. Sa1annan ta taasoo
ta zaka aka cee : "k'aak'aa naa, ft:'aak'aa yaw ki ka kwan da mijin-
ki ?". Ta cee: "kay mutaanee ku bar ni da waccan maganaa, nii
: " . .- .\
l l l
. !" .
. :'\
__ ..: ....... ..: _ .... f _ ... :- '--Jo ...... \ '." ........
1
r .?
1
s ':1 ::i " .1
'.'. __ '.,'. .... :, ,..,. .... : .... ",! ,; -,', .r . ,' ','_ !-,,' "-r . --.......... ' # .. ..: \ 1" -.' ; .," 1 oS.. .-, :.Jt. ... 1- ,OC ,- ,-: t., ;.: ... ,.' .
... : _ -', '. . ;.f ... . ,' ,t, _. '\ .... :;." f 1 .'':;1J',,):: "';'.. ...... J, ..... ,
r
:,':. :.;
. -;. .. ': .. s!' '.,;
f:. J' " .. \ IJ! P; n
:';bni' 15'/)(i' ;'.ri'iz ::;'jjf:;:;;:, f:';::'
1
:,;.: ;'; J; '-'! St r;. ':3':; f fi f fY ' . .-! C '.,,::: J j' s ::-:; ;': r i' [:
'
Pl' .,;' Il't._:,',;'".,:. ;.:."'_.:,1,'." .' ........ , .. '-.,:f >.\."" .r." .. { ":"1 r j, " t..(;'. .. ', -:- "1' f' ",. 'i' ',' .. I, +1 .. r
'" _ . (' ... 1 , t t r,.; .:; ...; '01 .. ;) ..... .: ...' ... t. '.. 1 ,. ; .'r; . ":.0".: .,i ' ..'._.,..
)5 :.! f f) t.;,; Si
1
... ; :J ;; f .. ' .: ;.': (: ;.!
l.... f',",' !J,:.i, " .... f", ,d. r-.,; .r:.; 1 .,: \-.1 c.: ,;. i,"r ,t," =-.,! ,1)' :J., E, ,r." ',';',' ',", .... '1, f', 1 .:,\ H . t .. 't' l' r '.t .:,' '.' t' ,,'
. ". ' n .,' :.' : ':\ . t ,: ::l .,. r.' .'.: ,'! .I r .\', , . ":1"; ,',
J'.:!:-: :;;. :i
p
:.' .:;' 2'J' r 'f r' f'I r t. 1: r::':;- 0 S d .F; ::; () ::. !' d r d f;=, fi' U A j' t ' :ri : . .t ,;. r
1
(:
.: r.;:! :j:';- "fi' '. !::. ,,; '.'i:: Jj c ?J ;- ''fr "j r 13 210J {:, ft :l' ;; fi';? r ": f' f.'i { L
1
:-- (: j'. (! .. r:-.f: !,It l':':'i 2.';j J.: 2: 5 '(. fi;' ;: II 2 I,! G :.t J r. j' :: US 2 i' r f i' ;., t.: / ; .:' ,;::,.' ",:' :; i:.
f ;1 2 ,:. F.
f ,:;.,' :' :.: : .. ;-; i :)
t.:f{:l, . iL-::(j' nf:',sf'.:3A si. (f';
;;'1' i::2' . ;";f.!L rd .. if:,f
":
1> ".



- 3 -
mijii baa shi taashii, inda duk ya zaaburoo garee ni say
shi hwaadu bisa gar ee nii shi cee da jiriritsaw da tattawsaw
da da kwalwak ka aza a way wan e ni ka 5 00, say in cee may jiri -
rits aw ni ka 5 00 yaw baa ni son d ~ w l w k kaazaa, sey shi
laalaac ae kuma shi ko omaa shi koomoo has swaahiyaa ta waayee.
Too tahiyaata zaa ni yi ashee dee baa shi taashii". Shii kee
nan s ay ta ta hoowatt a .
Nahwaarin macc e in namiji baa shi taashii baa ta
500 nay kee nan , koo wane ab baa shi da buuraa macee ba
ta 500 nay .



- 4 -
Z AK A R A A
Zakara a ya t ah i gi dan tan kar kii ya cee say
zuwaa s ay daajii . Koo da ya zoo
yaa
s ay ya is kee gi daanay. Gaa shi
kwan t an kar kii ga hiilii ya cee : "tankar kii ! ". Ya ams aa .
Ya cec : "inaa gid ank a ?". Ya cee : "ga a shi". Ya cee: "gai
hii l i na ? " . Ya cee : "ii". Ya cee : "tankar kii osh ee baa ka
da gi daa , kay yanzu ash es ga hilinga ka kee zamn ee ?". Ya cee:
"na n na ni ka Z8Q nee 9a hiilinga ". - "In Allaa yaa taasoo da
hada r i i , ta nkn r kii i naa ka kay ?". Ya cee: ona n ni ka may da
gaba ana yanma a say ruwa a sun hurc ee s a 'annan in mayk ad da
ga baa n3 - " Ka y , ta nka r kii All aa shi wada n ab in da ka
yi, kay zamanka na duuniy aa, ka ras aa yi ma ka nk a wurin shigaa
s ay ga hiilii . Taash i mu ta hi ka zoo ka ganoo gi daa na, taashi
mu t ahi".
Mar ee cee yaa yi sunka suu da t a nkarkii sunka
taho o da zaka raa, shi tahoo shi zaka shi ga gid an zakaraa. Gaa
su zookee, gaa su zookee , has sunka kaawoo baayan Birnii. Da
sun ka kaawoo birnii , sun ka yi ts ayee . Tank ar kii yaa ga
mu taanee koo inaa su naa gilmayyaa, bay saaba a da mu t aanee ba ,
ya yi tsaye ya cee: "kay nii hwa ko oma awaa t a zaa ni yi, nii
de c ba a iya shi gaa gi dan ga baa . Nii de e mut aan ee nig ganii koo
inaa su naa hara ar aa ta " . Ya cee : "t ahoo baa su ma ka koomi i
tun da ka kee taa r es da nii". Ya cee : "k al aa ban yadda ba".
S'lii na a jaajaa da baaya mutaanee ko o inaa , za ka ra a na"
mats &a may , "tahoo mu t ah i ba a a yi ma koomii , kay t ahoo mu
tahi" . Ga a su zuwaa, gaa su zuwaa ha s sun ka kay kus a ga ak ur -
kii. Tao zakar aa ya cee ma y : " ka a ga gi daana ni i gaa s hi".
Ya cee: "gida nka kae ga ?". Ya cee
"Jall ee za ka r aJ ka naa da gidaa" .
"gidaa na ga a shi". Ya CB2:
Dn Ca mut aa nee gaa su t say ts ayee su naa jiran
shi shi ga a ruts ee . ko yaa shi gaa . Zaka r aa yaa
shi ga cikin a kurkii yaa hi t oo. ya cee may : "baa ka shi gowwa a".
Ya cee may : "kay , mut aa nee ni ka ga nii gaa su nan koo in na
ts ay tsayee, yanzu i n na shi ga ruts ee ni zaa su yi". Ya cee :

\

,
- 5 -
"tunda ka kee t aaree da nii, baa su kamma ka, tahoo ka sh iga ka
ganii gidaana kulup kulup kulup gi daa naa".
Zakar aa inda duk tankark ii ya reega a, s ay shi
kay shi cee : "kay , kay ban shigaa. wanga gidaa naak a r utseewar"
mu tun a kay ciki ". Ya cee : "shi goo baabu koomii . baa a
ka ". Ya ce e baa shi shigaa, tankarkii yaa t i shiga a . Su naa
su na a gardamaa, s ay za ka r aa SHy ya shi gee cikin gi daa . Da ya
shig ee cikin gi daa, t ankarkii ya cee may : "a kway wata hanyaa
can ma y hitaa ban da wagga Ya cee : "itan ga hany aa baa bu
wata". Sa ' annan t ank ar kii S"y ya hira, ya cee: "ka karay ,
kakaray , kakar ay, kakaray ". Yaa hira yaa yoo da ajii.
Kaa ji banbatt an tankark ii suu da zak araa. Wa y s ay ya
cee kaka ray shii baa s hi shigaa. kaka ray can da ya cee, way
cyaa ya yi na shii kakaray kakaray baa shi shi gaa a ruts ee shi.
Kaa ga mahwa ari n da ya hiraayoo ya yOD daajii da kaynay ya
ki gi daa. s ay za karaa ya zamna gi da a .



- 6 -
!< r, y C M U
K A Y
--- -- - --- ------------ ----------- --.----
Kay Camu kay Cakammunga. wani na baa shi wani abu say
ha l bii, Incla duk ya tahi ya zoo ya yoo halbii ya zaka ya kaawoo
naamaa ya aj ee , in maataa taa dahwa naamaa say ta ra baa biyu ta
kay ma ma neemint a , Rannan say ya tahi ya zoo ya halbi wani naa -
maa,
Da ya ha l bii naamaa say ya cee may : "nii hwa in ka cii
ni hwa mutuwaa ka kay" , Ya cee : "mutuwaa ni kay ?", Ya cee:
"in ka cii ni mut uwaa ka kay", Ya cee: "mi s suunanka ?", Ya
cee : "in na hwa Caa ma suunaana, in ka kiray suunaana mut uwaa
ka kay, kuma maatakka ta naa nan ta naa kiyayyaa da kay, in ka
zoo ka hwad suunanga say ka mut u". Ya cee "ban " , Ya
cee : "dan ko cy aa ta kes say kaa hwa cl' aa mata suunaana, ammaa
niyaa baa ka naamaa ka tahi da shi i , In ka zoo naamanga , kaa ga
jikkagga gaa ta, wagga jikkaa in ka cee Ka y Camu Kay Cakammu say
ka mutu, in anka bugaa ma wagga say ka mutuwaa , in an ka
bugaa ma wagga jikkaa say ka ta"sh i", Ya baa shi jikkunaa biyu,
gaa ta i n anka bugaa say ka taash i , gaa wagga in anka bugaa a
k'aara mutuwaa,
Yat tahoo yaz zaka yak ka awoo ma maataa naamaa, Ta taashi
ta dahwaa ta cee baa ta dahuwa n naamaa, ita say an hwacl'aa ma t a
suunan naamaa, bat ta dahuwan naamaa ba ta s an suunaanay ba, Ya
cee mata : "wa nc ee, ni i naamanga ban iy aa hwa cfaa miki suu naa nay
ba, in anka hwadaa miki suunaanay mutuwaa akay, ba n yardaa ko in
mutu", Ta cee: "kay min suunan naamaa, in ka mutu don
kaa cee a kway ji kkaa a bugaa ma ka taash i", Ya cee : "nii ban
hwacfaa miki suunaanay, in na mi ki suunan naamaa nan
mutuwaa ni kay, nii ka ban yardaa in mutu ba nza kakkaray k&kka-
ray", Ta cee: "nii baa ni dahuwaa say an hwa daa mini naamaa ",
Ya cee mat a: "tao jikkaa", Ya :.s t a ji kkaa wacean
da aka bugaawaa a taashi it a ya cee ta 8utuwaa taa, dan
ta mutuwaa zaa ta bugaawaa, dan yaa s an zaa lumaa taa
kay da shii, Ya cee: "too kyaa ganii wagga jikkaa in
min s ay in taa shi , wagga jikkaa in anka bug aa ma mutun s ay s "
t


,


- 7 -
mut uwaa, wagga in dee na hwa di suunaanay , in na
mutu bugaa min it a". Gaa ta mutuwaa taa aj ee gaa ta ray , ta
cee: "too mini". Say ya cee : "n aar.1an nan wance e, baa
shi da wani suuna a say Kay Camu Kay Cakammu". Koo da ya cee
haka nan say ya bunt s ul ee, say ta shaaroo jikkaa wa ccan wadda
aka a taashi yaa cee ma t ta mutuwaa t aa, say ta ka a-
woo ta bugaa Koa da ta bugaa say ta cee: "Kay Ca mu Kay
Cakammun mii ?". Say ta mutu say shii ya taash i.
A naa kuukaa koowaz zaa buroo ya cee Kay Camu Ka y Cakammu,
say shi mutu , koowac cee Kay Camu Kay Cak ammu say shi r.1utu,
koowac cee Kay Camu Kay Cakammu say shi mutu , ha'abu ya kay
hwad aa 9i dan Sarkii, anka cee : "Kay Sarkii taa shi 9aa wa ni
ab u nan yaa shigoo cikin ga rink a, koowa c cee Kay Car.1u Kay
Cakammu shi kay " . Say koo wannee nan cikin hwaada ya
Gee Kay Camu Kay Cakammu say shi hwaa u. Say shii Sar kii ya
mii kee tsayee, ya cee; "un muta anen ku ! Tuj aa j at,
wanga tujaajabin tujaalika da ya shigoo ci kin ga ringa, wanga
tujaajat da ya s hi goo cikin gar ii wanee irii na ?" . Shii ya a
ki ceewaa Kay Camu Kay Cakammu.
Sa'annan shii dada ya taash i shi i wanga, shii ka
oo kaj ji kkaa shi naa bug aa ma mutaa nee su naa taashii, koo
wanee ya kay ya bugaa ma ji kkaa say shi taashi, koo wa ne e ya
kay ya bug aa ma ji kkaa s ay shi taas hi, hay ya kay gar ee ta,
ya cee : "kee nan ki ka zamaa munaahuka ' All aa , ay naa cee kee
jikkan tan kes ta ka kishii baa nii ba ". [ta s ay ta mu tu.
Vahwaarin mutun in shi naa munaa hucii mutuwaa shi kay ,
bari gan ii nay nan koo wan e ya cee mu naahuki i na baa shi
kay de e abin da zaa ka yi duk i na gaskiyaa .
"
.



- 8 -

naa ya cee baa shi boorii shii, ya cee: "ni i
baa ni boori". Inda duk ya ga a naa boorii say shi taashi sh i
yi ta ma mutaanee hwaa da, shi cee: "a bar boorii, boorii ba a
gaskiyaa na ba, boorii kazaa na , boorii kazaa na, say ku zak a
ku cikaa ma mutaanee da yawan ku naa ma mutaanee yawan
kae ku naa ceewaa kuu yan boorii ku kae, kuu kaz aa
nee , kuu yan kazaa ku kee. Dar raanaa may kamat ta yaw hir ni k
kooma ganti an aza boorii cikin garinaa ni ka gamuwaa da shii".
Shi kooree mutaanee, shi kash ee googee, shi waatsee yan boori,
shii ko maalamii naa.
Say rannan boorii ya ka mma maalan, a naa ki din 900gee
say boorii ya kamma maalamii, boorii yaa kamma maalan, dac ci ki n
aakii shi naa nan shi naa rawaa shi naa kay kaawawwaa :
"Maalan ka naa da alloo na rawaa,
Maalan ka naa da alloo na rawaa,
Mii ar rawaa abin shaawaa taa don baa ni son ki din nan
naa rawaa.
ka naa da alloo na rawaa,
Nii ar rawaa abin kaahirray don baa ni son ki 6in nan
na rawaa ,
ka naa da alloo na rawaa,
Mii ar rawaa abin yan boorii don baa ni son kidin nan
na rawaa".
Sa'annan say koo maalamii ya hitoo, ya koo Gookoo lit-
taahiinay, ya ko Gookoo gahwakkaatay ya raatayoo, ya koo d'ookoo
allunaanay ya raatayoo, nan wanga waje e da alloo, nan wang a
waje e da alloo, sa'annan ko ya taakassam ma yan boorii".
ka naa da alloo na rawaa,
Maalan ka alloo na rawaa,
Mii ar raawaa abin shaawaa taa don baa ni son ki in nan
na
,




- 9 -
Maa l an ka naa da alloo na rawaa,
Mii ar rawaa ab in sh aawaa t a in yadda allunaa in yi
"Maa l an ka naa da al l oo na r awaa,
Mii ar rawaa ab in j aa hill ay naa ramma allunaa naa yi
raW1la.
Naa lan ka naa da all oo na r awaa,
Mii ar rawaa abin j aa hillay don haa ni son ki din nen na
rawaa .
Maa l an ka naa da alloo na r awaa,
Ma al an ka naa da Bll oo na r awna,
Mii ar r awaa ab i n kaahi rr ay don baa ni son ki t in nan na
rawaa
U

Shii na tahe shi na a kay shi naa kaawawwaa maa l an, shi
naa kay s hi naa kaawawwa a , anka cee ma yan boorii ; "don
kllaa ku t aash i ku kaamee shi , ku taagajee shi , ya ga ji da
rawaa maa lamii". Sa'annan ank a t aashi anka cee; "kay maalimi1
tsayaa" . Yat t sayaa, an ka cee; "mis saak a rawaa ?". Ya cee ;
"ni i baa ga kay na ni kee ba, ban san l ookac in da abinga ya
sa amee ni ba". Sa' annan yan boor ii sunka cee may ; "too hita ".
Sa ' ann an anka j aa shi an ka may shee shi gidaa, anka
wankee may kay, an ka yi may turaaree, sa' annan anka cee shi
zamnaa gi daa . Sa'annan daCa ya koomaa zamaanay.
Da da kaa ga mahwaari n da duk mutun shi kay, koomii
ka ga mutun naa yi ya cee shi naa yii, too bar shi shi yi
ab iinay. In da ya aza mutun nan shi ka za maa . Da maalamii
da bookaa ko o wanee hanyaatay shi ka dookaa . In ka ce e maalamii
ka kee a ba r ka ka yi maalumcinka, in ka cee asnee ka kee i
asn encin ka . Indee baa hanyaa biyu ka d'ooka a ba, indee ka awki
gud aa G"aa d'ay say ka gamail l aah iyaa . Ka cee ka na asnee, ka cee
kuma ka na a maalamii baa ta yiiwuwaa haka nan , kay dee dooki
hanyat tan gudaa .


'.
- 10 -
NA
Na Kanwagga da ka jiyaa Sa r ki i naa na karan-6akkay,
tsoohon Sarkii naa. In swaa hiyaa ta a waayee maasu magaryaa su
tahi, maa s u da rza a s u tahi, maasu su tahi, maasu
gursumii su tahi, maasu kamoomoowaa su tahi, maasu aduwaa su
tahi. I n anka yOD baa a yii koo in aa say gidan Sarkii naa a ka
kay. Sarkii koo caa aay na a aka aawkaa may. Darzaa a
ga hannuu na Sarkii na a, gursumii a aamtaa ga hannuu na Sarkii
naa , kamoomowaa a ga ha nnuu wagga ta Sarkii taa, maga-
ryaa a 9a hannuu ta Sarkii taa, aduwaa a ga
hannuu ta Sark ii t aa, ki nginga s ann an a cee musu : "too ku
ta hoo ku abinku, an r ab on Sarkii , talakka koowa
shi ':: ooke ab i i nay". Karan a kkay shi tahi shi yi gidaanay shi zoo
shi kay sbi zubee shi cii da iyaaliinay. In goobe t aa yi kuma
daajii a ka tahiya a a zoo kuma a yoo , shii dee rabon Sarkii
cl ay naa aka dookaa kullun swaa hiyaa. In anka Gooka ma Sarkii
anka aj ee may abi i nay, tal koowa shi cl'ooki naashi shi
tahi da shii gi daa nay . In goobe taa yi kuma daaji aka tahiyaa
kuma koowaa shi zoo shi yoo, in anka zaka baa a shii daa say
gidan Sark ii. Gaba n Sarkii ( aa naa aka dookaa may, whala-
ninga koowaa s ay shi yi gidaa da ab iinay .
Haka a kay, ha ka a ka y har rannan, abinci yaa taaru
ga karan akkay, s ay rannan ya yii musu yawaa. Kaa san
shii in tal ak ka ya koosh i baab u abin da baa shi yii. Say sunka
ganee kay sunka cee a hi ssay musu shii, suu baa su 500 nay .
Gaa maasu son Na-Ka nwa , gaa maa su son sabon Sarkii. Sunka cee
a hissa Na - Kanwa a s aa musu wani saa bo n Sarkii. - "Naa ku ka
500 karan oakk ay ?". Sun ka cee suu wa nda su ka 500 suu ka yii
nay, ammaa suu Na-Kanwaa baa su 500 nay.
Shii kee nan sunka gama kay s unk a cee su u dee baa
su 500 nay. An ka ra bu biyu gaa maa su son Na- Ka nwa, gaa maa s u
son sa abon Sarkii. Na-Kanwa ya cee: "too ku u wa 'anda ku nke
ce e baa ku 500 na kun 9a naa yaahee muku , maasu 500 na su
biyoo ni , wa nda baa su 500 na su bi i shi". Na - Ka nwa maa su 5 00
nay sunka bii shi. Ya cee musu : "kuu tunda kunka cee baa ku
v
....
,
Il :.
' .
;;
.r
,
,
- Il -
500 na wata r aanaa say kun yi bi daa ta da haalakii ku rasaa ni".
Na-Kanwa ya tahiyaatay, s hii ko wa nc an ya tahi ya kooma saabon
Sarkii.
Rannan anka tahi DnKa yOD amma adii, maa su magaryaa sunka
yoo maasu aduwaa sunka YOD, maasu ta r a kkaadin sunka yOD, maa-
su gursumii yo o, maasu darzaa sunka yoo, anka ZOO anka
gi dan Sark i i anka aj ee . Da an ka ajee ra ba n Sarkii daa
cray na a ka coo kaa. say anka cee ta l akkaawaa duk su
zaka su j ee raa. Su nk a jeer aa, koowa e anka cee shi saa han nu nay
shi damtaa. ya damtaa, kO Dwaa ya damtaa . Kwa nkwandi nnan
hwaara a say arka yi na ad uwaa an ka yi anka zu bee,
na tarakkaaGi i anka yi unka zubee, na gursumii anka
kay anka na darz aa anka kay anka zubikkee, na ka moo -
moowaa an ka kay anka zubikke e . Ba hwaada nin ga koo wanee an ka
kaawoo kwankwandoonay anka baa shi yu tahiyaat ay . May dook a.'
d ay. Ha nga na n;l n g" s hii ya a kooma duka , sa,, :, c ,
Sarkii. Anka k !;,a i;l ka 2. a nae; boa S ;l o""y ciay cray, !(ala? a
naa musu , ka il a ;J<lJ. demk'aa r.1i !SU, say in sunk a yoo aF -
maadi i s ay a ams:lee duka 11 ZUJ C'l , a bil a shi
shi tahiyaatay .
Ran nan sa;' su:--:.\ a ..... zamL'. nsu sunk a C8e ;
"kay baa mu ZUl"illil , k<..j ni:" .: mi'; ya Daat ai! : H - .
muu tsooho n ZiCJ ;.;. ;, :./u lJ i Odl , lIanga saabon i :
rnay amshee\oJa du ka nJlJ ') yi niJaa -C :I:'. ml.' da aj i Il.
Sarki ; ya l aaluboo s w ,!Cl);, db ; n tah'iYl a yao : . .. ..
ree, gaa karan oa!:;ulY ch I\l - :( ;Y!J", !(O yaa Dacee .
Sar kii ya cee : "too t enda kunka bza ku soo na Na - Kanwa
ku kee 5 00 ku t ahi ku Na - Kanwa yaa
yaa liace e bu su :' 0 ba h.:. y ka, ' n oakka n nan da ka
t aaruwaa su naa kll"l:aa Vi y ilSU na Sll ka ki raa shi ko omJ '
shi musu sarawt aa , Wa ' anda sunka bi i shi su naa can, wa'ands
bus u b i i shi ba s IJ n zan i 5 9 9 i i ( 5a t a t t U li ), a ' an na n da bus l
b i i shi ba hay yaw za:1an on"ta cci i 5 1! kee .
Mahwaarin tsoc hon Sa r kii Ja maat aa wa ' anga
koowar ra bl da suu, in ya a Y'j Wa5 L! dab baaya baa shi saamun
wadda shi ka 500.





12 -
D U URI J A P
~ g g maee e taa ta ci sarawtad duurii naml Jll ya ci
sarawt ab buuraa, tahiy ad daree gooma at tsakaaninsu. Koowaa
bay san inda wa ni shi kes ba . I ta maee e ba ta s an inda nami jii
shi ke ba, shii ko nami jii bay san inda maeee ta ke ba. Tahi-
yad dar ee gooma at tsak aa ninsu, ammaa hwa in sunka taashi da
swasswa ah en nan t ahiyagga ta dar ae cooma, koo wane ya yi abin
kidiinay say wani yaa jiyaa . Koo da swaahiyaa ta ka waayee ita
maee e makaant a sun taas hi
"TI An gan ga waarangee kuumaa naa soo ka zoo ~ i n
daa:ri i ,
~ n ganga waar ang ee kuumaa naa 500 ka zoo min
daad' ii,
Habaa duurijap, du urijap, duurijap haba duuri-
j ap, haba duurijap".
Dac can sa'annan shii ko Sark in buuraa ya cee ma naa-
shi m k ~ "ku naa j i a na a kadaa mata naata ka ayaa kay ku
kaaaa min nii ko in jiyaa".
"Hanbabbaa hanb abbaa,
HanbAbbaa hanbabbaa,
Habaa hur un hurmaa hu nhurmaw".
Inji aan maaba hwa.
"Habaa kurun hurumaagi ta hunhurmaw".
Gaa makaGan mac eee naa ki ii.
"na n ganga waa rangee ku umaa naa soo ka zoo ni n
daad'i i ,
~ n ganga waa r angee kuumaa naa s oo ka zoo min
daac'. ii".

,
- 13 =
Gaa y an baa ban t a naa ki r aar ii - da adi i ga t oor i ya
ko owad dan ane e ka say s hi yi kwaa na a, t ahhwaa may
kwan cii . A naa sh i ri n gamammaa, gaa mazaa naa t anka a ga maz aa
naa ka amaawaa, ga a Sa r ki n buur aa gaa shi yaa kaawoo da kaay aa-
nay , gaa i t a ko gaa ta t aa kaawoo da nea t a ka ayaa , r annan
gamuwaa za a a yii.
"TIa n gan ga waa r angee kuumaa naa S 00 ka zoo mi n
daarf i ,
Haba duurij ap , duurij ap, haba duurij ap, duuri j ap ,
j ap j ap j ap
Duurij ap, haba duur i j ap j ap jap , duur i j ap " .
"Hab aa huru n hu r maag i ta hun hur ma w
Haba a hur un hur maag i t a hunhurmaw " .


Gaa nami j i i yaa kaawoo gaa macc ee taa kaawoo. Naash i
kaayan j aa kii go oma da kaayan buur unaa, i ta koo naata
j aa ki i 900ma dooke da kaayan du urii.
Da ta zaka i ta macc ee dan kis satta j aak ii gudaa naa
ji ss am ma ka ay aa . Bawtat t an ma zaa baa yaw t a ke ba, shi :
da ya zaka gab aa 'ay a ya ji s s a kaayaa nay ya ba nyee . Kaayan
j aaki i guda a (j'aa d'ay , koo wane anka oo kaa ank a kaa t'aa say
s hi gee , koo wan a ka ayan jaa kii ya gaba daya
ne e s hi kay say shi shi gee . Kail yan j aak i i naat a gudaa yaa
kaayan j aa ki i gooma, an ka 1aa 1ubee s hi baa bu koo daya i'
hannuu nay. Say ta saa shi 9aba ta naa koo ra a hat t a s,
ga nami jii , ya cee "sakan ni a1az naa zam
sak i" . Say ta kaamee s hi ga hann uu.
ma ccee gudaa {ay in t a naa da
namlJl gooma duk t aa is he e s u, in doe koowaa s hi yi shi t ahi -
yaa tay. Wuta a baa t a da ka r amaa , ha ka nan macc ee ta kee kama k
kar an as haa naa . Ka r e n ashaa na a i n akR kaa daa s hi ga gari i
koon eewa g gar i i s hi kay , hak a macc ee t a ke e ba a ka ramaa ga r ce
ta ba wa dda duk t a yi an ka kft y t a ma 'armi i ka 'a ji taws an ta ,
ma cc ee wadda duk t a yi t aa dooke mi j i nt a .

"
, =
"
"

. ,.
" ."
,
- 14 -
A N KAS K 0 0
------------------
Wanga dan kaskoo naa ya zan attaajirii, gidaanay 9a
daajii. Shii ko an kaskonga tumkiyaa da akuyaa baabu irin wanda
ab baabu shi naa 9a daajii. Shi; ko an kaskon zugaa
nay naa a kay cikin wutaa, jaawur shi kee.A naa nan zamaa zamaa
zamaa, say karen 5iki ya haw ma busaashenga. Va cee: "un!
Gaa wani maamaakii mutaanen ku Allaa, duukiyaa gaa ta
naa zaa n1 shirin yii in zan cin wa'anga yan raagunaa
ll

Say ya tahiya zoo ya sawoo wanda a kee saa
kaajii. Say ya dookoo ya tahoo ya cee: "bar; in tahi in ooki
taakii in kay 900naa
ll
Da ya zoo ya cee ma d'an kaskoo : lIinaa
kwaanaa 1". Va cee: Itlaahiyaa". Karen iki ya cee ': "taakii
nit tahoo dookaa, in dookaa koo in baril 1". Va cee "mii zaa
ni yii da shii, tahi i ta kwaassa, taakii baa goona nee zaa ka
kaywaa ba 1
11
Karen 5iki ya cee: 11900naa nee zaa ni kayll.
Ya cee : o"too tahi kwaashi Il.
Shi kaamoo wanga an raagoo shi karee, shi kaamoo wanga
tumkiyaa shi karee shi saa cikin kwankwandoo. Va karee yan
raagunaa ya saa cikin kwankwandoo sannan ya taakii ya
naa zubaawaa, say da ya cika kwankwandoo da taakii. Sannan ya
kiray rnay abu ya cee may : "ku tahoo ku azaa mini Il. J..nka zaka
anka azaa maye ya zoo ya tuad da taakii) sannan ya
ga yan raagunaanay ya yi ta cii. Va cyanyee goobe kuma ya koo-
maa, kuma ya yi hakan ceeniyaa, ya cp.e kuma a tahoo a azaa maye
Anka tahoo anka
o
azaa may, ya zoo ye eebee taakii ya tudas ya
ooki raagunaanay ya naa cii. Da ya cyanyee goobe ya zoo, kum3
ya naa karee raagunaa ya naa saawaa cikin kwankwandoo hay
ya cikaa, ya kaawoo taakii ya anka zaka an ka azaa maye
Va zoo ya tuas taakii, ya ci yan raagunaanay.
Shi naa cii say kuuraa ta iskee shi, ta cee: lIun
Maayee wab baa ka wanga naamaa 1
11
Ya cee: IIkee naamaa ci yan
ki taashi in kee ad da maganaa". Ta cee:
IIdon Al1aa ka min inda ka ka saamawwaa in tahi in zoo in
tahi in zoo in saamoo ma kayna
ll
Va cee: "baa ni miki,
D' P )) . }. '::1\
. ... :. . " . '.
- ,. ... :-. - .:0,'-' ... 0" ..... : .. ::', :: .- .. -
, r !5:,? :-:1 .. '( :, .; , .. .
1 ,., _...1 ....
. l'f 2 .:; H \'1 r. " ;:.. :\ :" :.: , t. : '; .r;.:: f. i? Li ...
, ," y, ''- >; T i r; ::. r:; ;: .! :':. :.
.. \l " .f: f .. ; ;.i;:' :: '"i ) '.'
.......
{-. :-;' \! .};":J
"" :: r
' ..... .i r r \, . t'; ;. ": r t-{ ;.
: .... ,;.1: t # .' ....
. ..
j :: u!:: ':. n.'.: r i :"; j' . ':, . r, ";. ,r: :' . ' } :'. :.: '{ " 7 .. {) :1 s.} . :,: Q .:) :/: ". fi 'of. v",,: . :,. r f' ':,:: ;.:,
;'
... ___ :f<\ f.n
; . :: - ,
r ;. :.; .:-; :(, .. ',': . , . :'J ...r=, \ :. .-:: ':':-:; ri. (1 ::';t'). [1;;, ; :;:,:' / '; ., .7.;, fi ;';
f: : (:": li :;::j ,- '. 'i .. ? s .. \. .') .... ::... :: :'.lt: ;' il : t; f; \.. C :-"{ r l
'.: r ,: t 2. .
. ";':'
: \ :.
, . \ .. ", 1 i
,h.: :: ': 1
:..::.::"1 ." ;":"
:: ..
. :" c"{ :; " i.d /1 f.t 1:l'? ,:},.1 fi:'5 :'.i n ' .. !, :.0 .:::. ,'{ .. i- f ,:,;':
::; "'! ;-:: ,.; '::;.;' ,.' ,Ci ;:i > !:i ) r . 5 ,3 1'::: . . '( f' J! :.:\} ,=
r r , .. O:,.f) ?, . . .1..:" ... (. f';::};:: {"l (1 c:- t'f f: ; ..,;4 f! .... t t" ' ti .:
... #1" 1 i. : .: ..... :.. ;"';' i _.:r" ... .' -: ";" . ..... ;
:i;ji1i:
F
.. f {- .. .. >; .. .f;\{ ./.:..}, -: ... ; ...
;":" \:.
....
/,. ..!.:"
'3 ,.J ti S' ,,-;
1
, :;! .::: ,,1. . .:- '1; 1 >i :;: :i '
:--- .:; ::::"ll:: . \:. : Ij'::: V . ;) ;;'i t .5, >i : :\t .'
..... \' .. 1" \. .-\
,;.'0 \J.::' "L:; ,! ":.'f r l.,::-; r .. :'; ::. t:. r f.< .. ! ".: ;.:: ,"
:': fi f; ri, ;: [. il
.....
'U: ;'; 0;) r: l''!:':,ri ii f .:! :i ;'U: ,:\f; r, fH)\ ... '; ;:, ;'f! ,c; \j .
C:S}i .. ..-: .. ... . .. sJ
. \
'.' ':..
!.' j, J
. : .. '- ...... '.-.,,,: !;:. V
'.!. .



- 15 -
dan in ni h hwa 6aa miki da nii da kee duk mun rasaa, kee hwa
mutunniyaw wawtaa ki kee, naa san hal i nk i " . Ta cee : "haa !
Baa ni wawtaa, in niz zoo naa hu ce in doo koo koo biyu koo
ukk u in ta hoo". Ya ce e: "aa'aa nii baa ni miki hali nk i
ni s s an i i , i n k i kat a a s hi k i z zoo 9 a ab u k i ka 9 an i i say k i
s ak i ki zoo ki yoo ka r en ayk i i ft gaanee ki ni i ko a
gaanee ni" . Sa'anna n ta cee a gwadaa ma ta de e i t baa ta wawt a:,
a hwa 'aa mata in da ilb o shi kee . Ya : "too kya ga hanY!
wagga ki ka o'ooka a say ki zoo, in ki z zoo wani naa attaajiri i "',
tu maaki in ay da r aagunaanay, ki zoo ki salla",aa. I n ya ams aa
ceewaa ki ka y gaa ni natahoo in s aamu taak ii in kwaasaa.
In ya cee mi ki kwaashi say ki kamma ki karee ki s aa
ci kin kwa nkwan doo, san nan ki ( ookoo tnaki i ki zu baa say ki
tuhwa ayee, s ay ki cee a tahoo a azaa miki. Say a tahoo e
miki, say ki t ah oo ki zub ee ta ak ii ki ci ya n r aag unanki".
Ta sh ila roo kwankwandoo t tahoo, rnahawkac i yad da g !;I"
gam , Ka6a r kaba r ka Ba r da ta zoo, ta cee Da
"inaa ?". Y1\ cec : "laa hi yaa ". Ta cee: "n i yaa S.a:T'r:
da n taakii in kwaa s 9a 7" . cee mata: " kwaashi mii ni kay "
shii". Ta kwaashi taaki i S1\ y ta zubaa ciki n kwankwa ndoo
hwa ari n, koo wa nee dan r aagoo ta kaarno o ta kar ee ta saa , k0 8
wanee raagoo ta kaamoo ta kar oe ta saa hat ta ci ka
dao da ya n ra ag un aa has sa aree naB hwaadawwaa . Sa ' annan t a
ma dan -kaskoo : "kay may gi daa tahoo ku min yan
da ni d dookaa". Ya cee: "mi i naa naa ?" . Ta cee ; ",\l'a n t!.n?
k i i " .
Dac can da da n ye za ab uroo da zaahii say
hee mata ga bay . Say ta yas suwaa da yan tuma akii da
duk ta ba rDa s uu. Kay gudaane e ku taroe ku ur aa ku tar ee t e
gaa ta nan, ka cy aa ka cya a ka cyaa s ay c i ki n ruwaa kuby aaa ., .
Ta yi ka sa cikin ruv! aa, ct'an kaskoo y'l koomaa t a naa nan t na ?
ta naa iyo ci ki n ruwaa . Da ta hitoo da c ci ki n ru waa sa ' anna n ta
taasam ma ka r en 5iki, ta zoo t a cee : "naayen maayee ? ". Ya
cee : "h aa ". Ta cee: "yoo ash ee mutu me nga da ka ka ceewaa
ashee haka s hi ke da zaah i i" . Ya cee mata : "baa shii ad da
zaahii ba ke e ad da zaahii, kiy y i ? ". Ta cee: "nii hwa
.,

,

- 16 -
kaa kaa niy yi , kay na a ka ka zan yi ?". Ya cee: "nii
hwa wadda ni kay in ni z zoo s ay naa SRa y an r aag un aa
sanna n ni ka kaawowwat t aak ii i n azaa dab bi s a i n t uhwaayee ".
Ta cee : "nii hwa ban t uhwaayce ba, t aak ii ni r ri gay s aawa a
:<' as a s a 'annan ni k kaawoo r aa gunaa ni ' azaa da b bis a ni e
cee shi ta hoo shi azaa mi n. Koo da ya zaka s ay ya iskee y an
r aa guna anay s aa r ee naa azaa bis a s aa r ee naa hwaadaww aa , da ya
tuma ya dah ee min ga bay in baa da ruwa a s unk a r aban ni da s hi i
ba daa inii ni kay dooke da s hii bis a bayn a , s ay da ni h
ci kin ruwaa ya hita , yaa ko omaa nii ko naa tahoo . Kwankwcnri oJ
naa can waa ka zuwaa dawk aa ? ". Ya cee : "waa zuwaa ke
kaa. ni i de e baa ni koomaawaa, ay naa cee mi ki 5aata wurii zoe
kiyii" .
Too shii nee ha r 93 baash ii , koo i naa wa nd a ya bi Cn o
ga baashi i shi naa bi yaa , i n wani ya Goo!(aa bay ba S'l Y ,-
cee duk a muta anee day naa . nar r ann an ba a ko oma ya r da a da
ba, dan ka skoo koowaa ya gani i ko oraa t ay s hi kay .



- 17 -
GWAGWAROO DA MAV GOORA(1)
May Dangana goo r a da shii da gwagwa roo sun ka yi
Shii ma y- Dangana goo r a shi da ar Ree nay , shii ko wan 9D
gwagwa roo baa shi da say dee ya tahi ya yoo yaawoonay
ya za ka ya yi kwa ncii. Shi i wang a may maatna s ay shi tahi wur i:
kwaa na a inda maatasshi. Say may -Oa nga na goor a ya cee :
shi wa dan ka waa ne, ka taash i ka yi ar mee" . Gwagwa roo y9 :
"nii baa ni armee s ay radda na saamu kudii , nii ba n ni
ma cce i n bii t a gi dansu kwaa naa, nii radda na sa amu ku c i i ni
ka ar men ta a kaawoo mi n ita gi daana, ammaa i n daama ar Mee
bi mac ce gidan su kwaa naa baa ni ta hi can kay ka yita r D
kay dJ kD t ahi ka na a da ngana -goo r a, s ay bi ma cce
gi da nsu ku naa can ku naa kwaa na a". May-d anga na goo r a ya coe :
"nii hwa "aa hii ka tund a ni ka da maa taataa ". Gwagwa r oo ya ceL
"nii ko naa hii ka". ' Iay- da ngana goo r a ya cee: "wac e hii ka
yii mi n tund a baa ka da maataa, wa ni abu ka kee, tah i i ma cc e" .
Gw agwa r oo ya cee: "baa ni armee in bi Da cc e gi da nsu kwaanaa".
Su naa na n koo wa ne naa mastanaa ma wan i , koowaa naa mast anl a
ma wa ni. Gwagwar oo ya cee: "wan i abu ka kee ma r aagaycii . kay
da ka bi kwa anaa gi da nsu". May dan ga na goor a ya cee :
"yoo kay waane kaa yi geeGce hak kaa yi hur hura a baa ka da ar mee ,
t ahi ka yi armee, tahi ka yi ab i n da ma za a s u kay".
Ra nnan da ngana goora s ay sunka yi hwadaa da maat as-
sh i , yaa tah i wu rin kwaanaa. s ay s un ka yi hwadaa da ma cce. Say
ta koo roo shi ci ki n daree . Yaa man cee , say ya tahoo gidan
gwagwa roo. Gwagwa roo naa kwaanaa say ya ji a naa bugon askun ni-
yaa. - "Ka y waane nee ? " , Ya cee: "nii ne e " . - "Kay wan ee
Ya cee: "nii naa may da nga na goo r a ".- "Kuu ! Laah iyaa wagga
ta hiy aa ci ki n da r ee ya nzu n ga ". Ya cee : "hu n ! Laahiyaa law,
sh ee giyac cee niyaa mutumn iy ab banzac cee niy aa agu ug ee liyaa,
All aa dee shi wadan ta . Mi i zaa ni baa ka, na a zoo inda ta kee
1. Dangana goor a : may dawki kwar ii , watoo namijin da kce kwa a-
naa gidam ma at ass hi.

:: ., ~

,

- 18 -
wurin kwaanaa taa kooroo ni , taa cee way in hita zuwaa nan yaw
ban kay ma t abinci ba, jiya ban kay ab inci ba, yanzu
na a naa zaa ni wuri il kwaanaa . ann iy ah hwa d'aa ni i di! i t',
taa cee in tahi i n kamma duk in da ni kay in yi". - " 1: ;: '
Wagga maganaa ta a ka wace ir ii t aa 7 Duk inda ka kay ka
ka yi ! Ruu ! Tahi koomaa i nda ta kee ka 9anii wagga
wa cee irii taa, mutun da idaanay a kooroo sh i". Ya cee :
ba a ni koooaawaa tunda ta r eewayee ta cee in tahi in yi duk
inda ni kay ". - "Tahi kool'laa" . Va ce e : "ba a ni koomaawaa ".
- "Kay tah i ka koomaa ".
Sann an ya koomoo , ya zaka t a cee ma y : " kaa koomo o l"
Ya cee: "n aa koomoo, ab in d3 ya mayknss hee ni , tunda ki k8E
maataata ki kee, a rmen ki naa niy yii , da n ban saamu ab i nci
na baa ki ba , goobe koo jiibi in na saamu ay kaawoo miki ni
kay wan ce, wagga maganaa taa ki wa ce irii ta a ? Da da inii biyu
in ba ka ba a macc e ab i nc i ba say ta cee tah i zuwaa ind a ka kay
duk ka yi, in aa ni kay yanZl! cik in darce ?" . Ta ce e: "d uk inda
sey ka tah i k: yi nan ab baa ka hwa kwaanaa " . Ya cee
"too bar ni koo nan in Cook i in shinhudaa ga ka saa i n
yi kwance ". Ta cee: "gidaana ab baa kn kwaanaa, ku l dEe ga r -
kaat aa taa too hi t a dan nan, baa ka kwaa naa nan" . Ya cee : "too
naa tah i yailta".
Ya bilakad da bay ya t ahoo . Ya koomoo inda gwagwaroo
ya tass aa s hi ya cee may : "kay naa tahoo, t aa koor oo ni, t aa
cee in gidanta naa kai i n aza awazaata in yi kwan ce, too nii
ko yanzu daree yaa yi min ba n san i nda zaa ni yii ba say in yi
kwancii naa nan gidanka had da sassah e in ya 500 in is a gidaa -
na ". Gwagwaroo ya cee may : "t oo i kwa nc e" . Da ya yi kwance
ashe e an ga soo lulluu an kaawoo ma gwagwa roo shi ci, shii ko
bay ci ba say ya karbaC:"ee (l), shii ko may danga na goora ya
dii baa ya ga l ull uu ya cee : "wanga naamaa da an ka kaa woo ka
ci ka ragaa wane irin naamaa naa ?" . Gwagwaroo ya cee : "naamaa
naa say da na ci na r asaa, naa in ka naa soo dooki ka
ci". dangana goora yCi Go oki naamaa ya ci , gwagwa roo ko bay
1. Ya ka rba ee : ya ajee daga guda a ya r aak uoee .
1
1
1
;-: ,':: (:. l; 5 J .f' 1; t': ".' ;". :.! 'j j' -: r Ci (: '1 ;3(. .. !:, :'1 :. :-:. Ir: fi r '''i!.l
, .,. .-, .1: .'1' ' .... 1 .r. _',,: Il' .'.:--, ... 1
1
<",'. ,f:. ,'11. .""I .t.: "r ".-! .:',' . ,":,., .::) .... ; ,J ,'.\
. ::, < ;. :)11 r ,Co # - , l
',: :.'.-::':: .. :-;;,1 .. :-. !1'j:': ;;i"u.i:! rfi
. " [P.:'. ;', :.'!:iL'} ,: r r dE j'" fi j' " :: r'i ::.:;.,
i .'
. "
,.... :-+ ... :.. ',;:: . ":'.: .,:.' ,"'.1, i . . .. "':"!, .... ,- ' .... r": ". ."-. - dl :.
- __ ' _ ::. ,'.- :: ," J t,: .j::' .'-
'. ";:i .. t :'" .( f <;.; .:; \; .. f:', !'; j' ((0 T ':: ;. 1/.
: : .. :::> r. .... :'J C<}:,; ':<,;; " .\!. f; ri:l ;'; ... .' i' C': t; u-:i' :Ji> .. 'r: . l' r"1 l . :1-'-.'
" :, ,:,,:, ,:, :' ,; ,:, (, ;'i :;:: " ;, ;, ,} '.: " :,;, il ';: r, ': :1 :: ::' :, ';':' 1 :; :,'; ;'! ,1 r ,: ri
r >: r, f):: :.; ';" :; f i1 : r; .. : :.; t ') r r. . :-.. ....! :--: .-., :t
, r,;) ,,; :::, l,!li :: !if! ',f1;;', i i i' 'i, '[ h, i' ';ri 'r:l ,,' ;, :1 ;':i ii F
. f, ,; ;::: ':'! >j .S ::1 li! 01 f) E- :: .r..;}' t!i ;. i ! t. 0 C<:: :2 .. f. :1 : i.'i f: d ..
',,,'''': ;-.r;"l (; f: :-; J j' ;'. "f ::,,: :J E :.! . f;: f=..r..:.t n ::. r { f! f; ri . .':' :) T :-:
... :. . ::: ::i r. r; r :.1 hi s:i' Y .. : ') ;;;; Y... r) 2 j) d . r J: rd t. ". ;" .. , -:- (" J': . 'II. i-
: .....' '/" ',"'J::: ; ..... .. '.J .. ;. ......... ' ....,.' J . ' ...,1 .! ..... ,.;::.. '.:.,
j..r ;lub" :',';.0:; . !"? .;;:r;::;i; :l"ti'J 1 . .Is: ... "!.:.;;{ _ '-.
:. t _ _ _
. i,;. ri
,(,<
'---:r
if,",;':; ;;',(2 .. ;;r; ():}.2r.:?
{:':i()C .. .. r..v 1:'",-, ,.: r ... ;1.':
r:' ;.' (! (, f.:l g ';;3 ,; ': ; .. 'L ,: ': ' ;:f
:>< .. f,j').: ..':::ir.i:':! -';';:;;.' ri:
002 ;"',cr., ni' r.De! :-.::: ';". ' ..... )
' .......... , ."'.i '::.'. ,:_:' c"-'.' :".'. .. "':. ::- "', r. :: ',1:
1
1, ..
_ - - (',.. :1. CI Ci ..-. ':.T [ 1: r:) f, 'i '] r:. P. fi 'j' ':;.c. ':.:.:. \: 8 "{ Cs r _. _'. _
).
,

- 19 -
ci may dangana goora ya cinyee naamaa. Sannan ya karbadee
ya koomaa ya yi kwance.
Swaahiyaa taa waayee sannan sunka taashi. May dangana
goora ya cee: "too nii zaa ni tahiyaata gidaana". Ya, cee:
"too mu kwan tunda swaahiyaa taa waayee taashi tahi
zuwaa gidanka
ll
Sannan ya isa da sassaahe gidaa, ya zoo ya yi
zamaanay. Gwagwaroo salannan ya taashi, kay wanga da ka kaawoo
n a a m a a ka b i d'o 0 9 a ban gwa gw a r 00 ka cee m ay : .. k ay ; n a a n a a n: a a
da nik kaawoo na lulluu da nig gasoo nik karbaee nan, nik
kaawoo nie cee ma amshi ka cee baa ka cii". Ya cee: "cinen
nan hwa wani maraagaycii ya zaka ya cii shi, may dangana gaora
shii ya yoo daree nan taa kooroo shi, shii ya yi
da cinen nan Nii kwaanaa yaa dookee ni say da na j1
shi naa bugon askunniyaata na taashi, na cee laahiyaa ? Va
maataatay ta kooroo shi. Na maysay shi kcomaa, ta koomaa ta
kooroo. Ga koomawwaa ta biyu salannan daa say ya .ookoo kee-
senaa ya shinhiaa ya yi kwance. na ya yi kwanc say ya ga
cinen nan say ya cee nii nie cii shi. Naa eee nii nic cii shi
na ra 9 a a ni; k 0 ban e i b a, shi i Y a cr 00 k a a y a c i nye e shi, ; cc:; :'
banzaa naa gaa shi nan ya karbadee".
banbantam may dangana goora da gwagwaroo
cray naa ba, an rasa wande am maraagayci i garee suu. Shi i glA.ie.'
gwaroo ya cee wancan am maraagaycii, shii ko may dangana gaor',
ya cee gwagwaroo am maraagaycii, an rasa wanda am mare:-
gaycii. Ammaa ga Ciibaw yaa
da may dangana goora.

1
-.
- 20 -
MAY KUUKAA IN YAA HWAARA KWhANA DA MAATAA
--------- --------------------------------------
Wanga namiji naa in yaa hwaara kwaana da rnaataa shi;
ko kuukaa shi kay. Ita ka maatagga garinsu baa nan shi kee
IU\ van! 9 a ri i d a arme e, t a a b i i shi ca n 9 i dan su. Sun a a ca n su
naa armee. Koo wacee sheekaraa say ta cee may : "tahiyaa zaa ni
yii ganin gidaa". Shi ka cee mata: "tahi, barii in rakay ki
ll

Ta ka cee: "aa'aa i zamanka, nii tabii'akka Ya C2:
"un say ki cee wancee kyaa tabii'aata
t
shin in rakaayee ki
wancee mu ganoo uwaayenki da mutantaninku da say ki
cee kuma kyaa ramma tabii'aata". Ta cee: "baa ni son tahiyaa
taaree da kay dan laalat tabii'aa garee ka, kay gaa ka in kaa
hwaara kwaanaa da maataa kuukaa ka kay, tao in munka zoo gidan
su inna da abba anka kay mu aakii rnunka kwan, in kaa hwaara
ha1inga naaka too ba ka toanaa muna asiirii ba ?Il, Va cee:
"kee in tammahakka in yi riaa baa ni yii in niz zoo, baa
ni yii". Ta cee: uaa' aa nii dee ban yarda ba say dee in daee
ban tahi ganin gidaa riii baa ni in tahi da kay, mu
jee ka toonaa muna asiirii, inaa mahwaarii inaa daliilii zal1al-
lad da ka kay . Koo nan daydee da mutaanee da na
neesa da na kusaa, in ka hwaara kwaanaa say kaa yi
ka kwan ka naa kuukaa say swaahiyaa taa waayee, kay baa ni
yarda in tahi gidan uwaayeena".
Haka a kay kullun, koo wacee sheekaraa taz zaka in taa
cee zaa ta ganin gidaa say ya cee tahiyaa zaa shi yi taaree da
ita. Say rannan dee ta cee: "kay bari dee in tahi, in yaa tahi
too, in bay tahi ba too". Shii kee nan sa'annan ta taashi ta
cee zaa ta ganin gidaa. Sa'annan ya cee mata tao mu tahi. Ta
cee : Il too niY'a hwad'aa maka abu gudaa d'aa d'ay, don 11 aa don
Ma1aykii in nunka tahi in mun zoo ka kwan gangaa in kwan gangaa
dan sabad da tabii'agga da ka ka zan yii, in ka yi; ta hwa
asiirinmu hwa toonuuwaa shi kay".
Sunka tahoo sunka zaka. Da sunka isoo a naa : "laalee
gaa su wancee sun zaka, gaa wancee taa zaka da mijinta.
Laahiyaa laahiyaa .. , a gayshee ku a gayshee ku, inaa mutaanen

"r .. ' '\ {j
;'. .:: :
-: ... .. J\ ...j .;".:\ \'.
FT
: J.. :\.:'!
.....
- .... :; ,. ;'''''' - - .. - -- .. - -:- - :- - - -' ....., -.- ... -:' ...... <0(. ___ _ ... _ __ .... ". .. c', t,'. _ ... _ ... ___ .' ......
" h 1:\ 1 ? :; ::: i! :=. fi V.fJ f !"; r f, (', ::i .. j' t i' f:"'.r:;; r.: '.J
fri.
i
: :-;.:';1 5,-::,( ;,::-1
; .. , .
..... : :,!,) .>2;;;:;;:;1'::: i.!5,J r;-(1 F.:!d' !)::'
, 1
, .... t ,:,:;. 6:3 V: j' {; !1 Y. f ;1 :.; :,! :). :- .. ,;' 2 ;3 5 "'; f .:.; :;: :) r" l,,' A :" ..... f 1== ..
i
;lj' ;-{';5
d
n:f5,F: J::;\:) rr: <'!;.';bjS nrri::i
1 ....
, :' :, n : i ;; :. r ;:;1 ; r:; ::! fi .. ,
'. .
r::: V,$'::; i)!f\,0nnr:.<. ;jt; u:r; :";;.1fH> . :
,? \L fi [. F. d J,
r,. , . Il, [.:i" !.5:.1 1 r r d 0:\:1 '\ '3 !' y, A, ':1 t 1 0 F:)
.. c' >1: rd :,:: '{rl;. f: ;!'.; ;) '"'i i; i? f. f;,! j- r d jj j-' i' f .,) r fi .r, b. '{ :,j :::
ii,r .: f; [;}f 1.1 As::": J' fi .G b f, Cf
"t .f.: r: f.
r; ij f. v;;!, :::'! rH);!! . r fAr; t ;':
>; h,.:{if, fiddf,'
GY ;::.d rI'''irr?5' 5i:LI;':! [-;noo:.' r,!J r::)6i>':
:j.::'j or:: fn r. !' r:v. Cf! DDG T.y ;! \'
:.J9:; \.r:t [of} :'::,;:,} fTti FT
o;.\:,t-::..I f;h ff:'f=,j (if
r r-r: :: b f:2 fi) :?
.", j"
A'f ,- .-\'" .:.::. 0 _""-f .
l "
]) r ri ;, lJ;:'
.- );',
Ii .
!: i' 7).1;J i:
f i' \: i'/3
;'t f. J'
f:
.. :
! .. =- f'.:'; :: ;' ;'; !: (. ;- f <:: c li r j' r i f: tn! :-; .f. f li r. j':. f z:: f ... r 9 :<.! ::,J t.
!.- f, ;:5:: (j tl
l
:, fi.:: !;l?,! r. ') s:.) Y,D (l U d fi :. !';i ri r; (', c) y ,{ 5 .:' >i :<) ( f:
:
. : .. !-:::-; nr ::'[;
h'! 'fd3 \t <. '{!; ',; :j' 0 C: ':) :'I ?- I;.j 2. v.. f, 2 u.u ,'1 .!:. :i. \;.?, ':.' :.1.
;, .:: r "t' ',f t: ,- "'Ii ,'.;: ;" r ,... i: ",! F' -':' ,.,;.. ,-.-., :-'j JI: \:
.... .:t.:' "\.=J.J J} '_: .. ' ' . -' '.:' ! ,! ....;. t. '. ., .;.... t ... .,
1
,- 1.'':' , .. ' ," ,i ,. ,- .,. ,.' -.. -- - *'1 - ,\1 t:, . '... .; '" -.. n .i (" l' :' r . < 1 ' -1 r; r -! .. i,t 1
,;;,: ...' !lr '1.1,.); Il,'; y,., ... , ;:.,.:t',1
. . - ,

!
..! [: E! 1 ! .
. ., -'\
,--,,'
fi :1 0 ; !:i f:
c !:
f s
ft .": i: .. !:., lif;: 5 F .f: [) ij P.
-;,.:; i1 [, h;1 n;' :;, f, ;'1f' I! \} D ;J' :i :3 A S ::H!!=l ri f h il, J ."; r. I,J i ., ... ;, l' j" ) :". :': !
1 ! .-: f r ,; (:, .n
;;\1... ri A;i <j
::-, i- r ci ,;!- :r h
'- ,- : .. C i,
:-;j)"l,!U;'jOJ' !;. ':;
'):.'!T!:-.T
lI
f'!':'i :; PQei' ;;o-1n',rt:: r:-{j .. ;,/r..s .q.C.<!3J
,. ,f'f1'j r. f:-: r, ;: 15 f5 j ::: '-::::'1 Ho!j )J [; ri t 2 $ ::.! fi .3.'-';! !J ::; r. f.
" ::i ;.: rfs:1 r
f:: .. .,:U:-! f, f.
. :: -
!j r fi f., r: f :' t, "-!. ;"::. }
.. "1'
,1
1)

.j





..
o
g1daa, inaa su wancee, inaa su kazaa, mutaanee su naa laahiYla?"
- "AI duk su naa laahiyaa". -"Injin dee baabu may koomii ?".
- "Baabu may koomii say 1 aah;yaa ". - IIToo wancee mun d'acfee
marabummu da kee, mi; wancee baa ki zakkuwaa ki 9a mutaanee
ki koomaa, kooko kay mijii kay ka hanaa mat zakkuwaa. Va cee
"ban hanaa mata zakkuwaa ba, yaw naa dee Allaa ya nuhee mu
munka tahoo munka cee mu ganee ku".
Too dada shii kee nan. Anka kay su ga daakii anka
jisshee su, anka bugaa musu gadoo, anka yii musu gaaraa sunka
shan, yanke yankee duk anka yii musu. A naa ta zakkuwaa gay-
s he e su. Ko ow a a shi j i sun z a kas h l' zoo shi gay s h e e su
Mareecee yaa yi anka yii musu gaaraa anka kaawoo musu sunka
shaa. Gaa raanaa taa a naa nan a naa ta batu
taaree da suu ham mutaanee sunka hW8ara taashi da day daya
su naa taashi su naa ta tahiyassu. - "Kay waane mu kwan laa-
hiyaa, say da swaahee". A naa nan duk mutaanee sun waatsee baa-
bu koowaa say shi da ita. Ta zoo ta ookoo taabarmaa ta
shinhidaa. Ta cee : "too abin da ni kaa soo garee ka taakee
gadoo ka yi kwancinka nii bar ni ga kwancii na, kay i
kwancin ka ga gadoo
ll
Va cee: IIwance say in kwan bisa gadoo
nii day gaa ki". Ta cee: lIaalaa baakii mu kee, in munka tahi
goobee kooko in munka tahi gidanmu duk abin da munka iya yii
mu yil, halinka ka yi abinka. nan mu kwan wurii ka
taashi halin nan naaka, asiirinmu shi baa ita taa ba"e
Va cee: IItoo yanzu wance wannan hal;i naa barDe shi gidaa
s
ban tahoo da shii ba, way tanahakk1 in yi kuukaa 7". Ta cee
Il kuukaa hwa zaa ka yi i ". Ya cee ma ta :. "baa ni kuukaa Il
- IIKa ga dee abin kuukaa
s
yanzu da kaa 9a abin kuukaa kuukaa
zaa ka yi1
11
Va cee: "ban kuukaa, wancee ban kuukaa, in dan
tammahakki kuukaa too ban kuukaa, kee taasoo bisa gadoo ki
yi kwancin ki, mu yi kwancin mu muu da kee, dan kuukaa ban yii".
- "Hun rnay halii dee shi naa barin haliinay 7". Va cee: IInaa
baroo hal;i a gidaa wancee, taasoo taakoo gadoo mu yi kwancin
mu laahiyaa law, wancan da kis sanil baa ita taa ba, habaa
koomii zaa niy yi baa ni kuukaa bun tahoo da kuukaa bail. Ta cee:
tl d a a 9 a a shi na n ka m a z z a a k a yi i n ay k a a jar an e e ". Va cee
Nkee baa jar5aneewaa nay yi ba, taasoo dee koomoo bisa gadoo ki
yi kwancee
u

39ri'(55:j"ljifi . !.'Z r::;=rrn- o!,0'5Jflft:
j
U':: f't:;';r
".:. ." .' . ; ' ..' .- 1 : ..,. l l': . ,'.J r. 1 i. 1 ; t
.... ;. \".i.z'n i'i'r. Il'' t "j .
/; ';;.;!;; ,; :.); " ':; : ,:1 ' ":. : F;'J) d n ;. 'n ' n' t,;; " .
,', n ,i .,.:::
, .... l" ri;,..:
1

., 1 ., 1
::(,2 .u2
" 1
fi fi- f i- t- :..) S f'; 5 .
',1 l _ ..
kH .. " , ::.i '.;:1 Ji '.:, -
r. 1:"
1 \ __ j" _ n 1} 'j' 'i:
. :1
'I{f '.".: \; !":.::..; r f fi (; r:::, ,) ;) d j': ! < .;
l' 5 rj p .. :
r; f' ':) fi ;} i.<! l ! !' ;"
\!: ;"; i .. d,! il
, ,j fl.:: :r \( :6 j:i {) Co h {j'C ':L: 'f,:j- 0 :'.' j' " :';'; 0'":'- i1 !;: (.'f. :-. ;'l -r 0 i"i 'L
,
'f:; ;3F-: :': .: :;; !1 ;":,:1 r, '1"'.: ',1.. f :f' ::;. ;, r ,b .. ,j.,:-. 1:'.; !,'.! . , ,- r "l";' ,,! r, -ii ';" _ _... ., ;; ,", ',: 1 .. '\ .. t:, ; i ,1 :."1 .:..
" ,-, .., ;)! '. ';;'h d .[ f; iJ)! (::; o'c'd f.,:j' (j 'J '': !:.t;,Jf) r n f5 'f. t.3 r \{ "';',1 t r Q C ,'/



,
,

- 22 -
Tat t aa s hi tat takee gadoo t a yi kwancee , too ta cee :
"don don Ma ' aykii ka baa ni l aah iyaa mu y i kwanc ee " . Ya
cee: "kee i kwa nci ki mi i ki ka tamma haa ?" . - " Kea, kee ba a
ki j i i , baa maga naa ni kay ba ?" . - " Don f l l aa ka tu hwaa
muna asi i r ii mutumenga, do n F.l1 aa ka k ka s al l a l1 aa [l U" . - " ! Iay
P1it t ammahakki , kuul< aa zaa ni yi i ? Hun yaw gaa wa ni r.1aamaaki i ,
ke e wagga wayyoo ni ya , kae wagga kae. wayyoo ni ya dEe, ba a CEe
mi ki niy yi ba baa ni ku ukaa" . T3 cee : "don All aa ka tuhwaa
mun a asiir ii don Al l aa mut umenga . - "Wayyoo ni ya, kes wa9ga ,
wayyo o niy a dee , kae wagga keo, ay keek, kyaak wayyoo ni ya, ke;
wagga ba a ni kuuk aa ba , hiihihii .. . baa ni kuu l<a na cee , kt!\.)
wagga wayyoo ni ya " .
Uwaa da uba a s un zaabur oo . - " Kay mii naa naa ? Kay
mii naa naa ? " . Ta cee: "Ka ga sheege n a lj an i nga koo
haka s hi ka zan y ii may , munaah uki n al jani nga yaw yaa to on a9
muna asiir ii ya sa ll a ll aa mu, wayyoo ni ya des kayna , gi da n s u
in na da abb a a lj anii yaa t oo naa mun a as i i ri i , yaw gaa wa ni
maamaa kii mut aane nku All aa" . - "Hayyoo ni ya de s , kee wagga
baa cee mi ki niy yi baa ni kuuk aa ba, way ni i , kyaak" . Ubaa
yaa kacwoo , gaa uwaa t aa kaawoo. Ta cee: "k ay a lj n ii shii bo
a may abi n da sh i ka 500 kooko mii na a naa ? " . Ta cee:
"b uns uruu aka yank aa may ko o wa cee s hee ka r aa, ga zuwan ga bun yi
may bu nsur ung a ba . Alj anii ba a ka s ay ka hawoo gi dan
sa r akkunnay" . Ta cee: "t ao mu kwan l aah iyaa , goo be e gaa awaa-
kii na n a kamma buns uru u a yenke e ma y" .
Swaa hi ya a t aa waayee sa r akk uwaa ta a kaawo o bunsuru u,
an ka yankee . Ta cee: "too s i daa zaa mu tah iyaa " . Wan da s unka
t ah i r an nan ba su kwa n ba s ay su nka yi s abkoo s ay sun ka mar ee-
t ao.
Mahwaa r i n namiji ab bea sh i r i kon ma t aa tay gi dan uwaa
sa r ak kunay . In i l l aa kam bay ba, koo ka ya yi magana a may
9 a w t 5 i i 5 ay il j i ya a . vJ a ni b i i t a 1 il han i i , wa nib i i da b a a t a
l aha nii ba. Ba rt a i n zaa ta t ah i yaa ganin gi daa ta tahi i ta ay,
kay i zamanka , kok ka zoo.

,
>
' ( ., ",
,

23 -
Va cee a yi may armee ba a yi rnay armee ba say ya tahi
wurin bidak kudii. Shi kwan shi taashi, yab bar uwaatay ta naa
da YOOhi(l). Gaa shi zuwaa, gaa shi zuwaa, gaa shi zuwaa, baaya
garey say uwaatay ta ayhu.
Da uwaatay ta ayhu, kamai irin tahiyagga da mutun ka
yii in ya tahi wurin biak kuii say shi zoo shi yi zamaanay.
Say ya zoo ya wurii ya shaaree ya yi zamaanay, say dee a
naa jin laabaariinay, say dee a naa Jin laabaariinay. Kalaa a
naa jin laabaariinay ha'anka kay baa a jin laabaariinay, anka
rasa inda shi kee cikin duuniyaa, duuniyaa taa Sassay, yaa
&acee.
Can, ta nan nan, ta naa nan, hat ta
zam maccee, hat ta zam budurwaa, say rannan ta taashi ta cee
ita koo tahiyaa ta kay, lIan cee niyaa da waa, an cee niyaa da
waa, wanga naa san inda shi kee, ammaa kullun a naa hwaaa min
a naa cee min niyaa da waa, kay tahiyaa ni in bii gaban
waana, duk inda waana shi kee say naa ganoo shii". t naa :
uhaba Haruuna inaa zaa a ganin wannan ? Wanda tun ba a ayhee ki
ba, a naa da cikinki ya tahi. na ki san shi ba, ba ki san irnirig-
gijiinay(2) ba, shii yanzu da na zaa ki san shii 1
11
Ta
cee: Utahiyaa ni kay, sn)' na tahi naa bicfoo shi, duk inda ya
saa gabaa say naa tJhi naa bioo shi".
Sa1annan koo tat taasoo tat tahoo. Inda duk ta zoo ga
gar; i, ; n ta shi; d'a da da Gan gi daa ta naa tahee ta naa
tambayaa, da da aan gidaa ta naa tahee ta naa tambayaa,
taa rasa inda shi kee, ta yi ta yi biaa ta rasa inda
ya saa gabaa. Koo inaa ta zoo say a cee ba a sani; koo inaa
ta zoo say a cee mata ba a sani; ba, koo inaa ta zoo ta yi
1. Yoohii : cikii.
2. Imiriggijiinay: abzancii - laabaarii .
- 24 -
tambayaa say a cee mata ba a sanii ba. Ta shiga yaawonta na
dandii, daa taa kamma yaawoo, ta cee: unii dada ban koomaawaa
gidaa, koo nii say in tahi in kamma naw dandii
ll
Ta shiga yaa-
wonta da kanta.
Rannan say shii ko yat tahoo, say yag ganee ta, say ya
cee shi naa son ta. Tac cee ta naa soo nay, sunka yi armee.pa sunka
yi armee anka kay ta gidaanay. Su naa nan zamnee, su naa nan
zamnee, su kwan su taashi, gaa ta gaa shi
shii yaaroo, ita ta naa son ta ayhu da shii, shii ko
shi naa son shi ayhu da ita, Allaa yaa hana hakanan, say dee su
kwan su taashi, say dee su kwan su taashi. Say rannan hat ta
tassa batun garinsu, ya cee mata: "kee shin taoba-
yakki ni kay, radda munka yi armenga bun tambayee ki ba ham mun
yi sheekaraa yaw biyu ukku muu da kee, shin shin wacee
k'asaa kih hitoo 1". Ta cee: "dag garii kazaa haka ni kee
ll

"Da9 gari; kaza haka ki kee 1". Ta cee: "ii". Ya cee mata:
ugarin nan dak kih hitoo, cee dee can ki kee". Ta cee
"nii baa can ni kee ba, uwaata, ubaana nan anka ayhee
su, nan anka ayhee ni". Va cee mata: Hay koo nii mutumen garin
nan nikee, nan nih hitco koo nii. Too niyaa soo ki hwaaaa min
gijjiyad da kih hitoo, koo wacee garkaa ta ki min ita".
Ta hwadaa may ta cee rnay : "wurii kazaa haka, garkaa kazaa ha-
ka, nan nih uwaata ta naa nan, ubaana shi naa nan".
Ya cee mata : IIkee kak ki zoo ki zam yal wajernmu ki
kee !. Kyaa san wancee 1" Ta cee: "naa sanii". -
Il Ky a a san wa a ne e 1". Tac e e : Il n a a san shi ". Il Ky a a san wa an e (J
may kamaa kazaa 1". Ta cee: IInaa sanii" - "Kyaa san wancee 1"
Tac e e : Il U u ! Wa n cee hw a b a a uw a a t a a t a a b a ". - .. U w a a kit a a ? il
Ta cee : lIuwaataa taa
n
- "Waane hwa ?" - Ta cee : "Waanen nan
ubaanaa naa, shii ya ayhee ni, suu da diyassu ni kee.
Koa ni; naa ji an cee niyaa da waa, tun ba a ayhee ni ba yah
hitoo hay yaw bay koomaa ba, naa yi dee biaa tay cikin
duuniyagga, naa yi bidaa tay cikin jahagga bun ganey bail.
Sa1annan ya sookee kay bay kooma maganaa bat bay kooma maganaa
ba. Ta huraa, ta daamaa, ta saa ga twaryaa, ta
may abinci bay ci ba. Ta cee may : lIabinci ba ka ci bail. Va
cee mata: IIban ci bail. Ta cee may : "too sabad da mii ba k1
ci ba 1". Va cee mata: "ban cii akkee".



- 25 -
Ta Cawkee abin ci ta ajee - Su naa nan yah hita yat
tahi, ya yi maamaakii, ya yi maamaaki. ya cee: "n ii wanga maa-
maakii na zaa ni yi da shii 7". Ya koomoo ya zaka ya cee
mata : "wancee, taasoo hitoo da c cikin d'aak in nan, d'aak in nan
All aa bay halaccee ki da sh i i ba, taasoo hitoo". Ta cee:
"Allaa bay hal acc ee ni da s hii ba l aah iya a 7 s aa mee ka ?
Ka a wani abu na yii ma 7 TIaec in ka na yi, koo tsuukink a na yi ?
Kao wata maga na a t a shiga tsakaanii na da kay 7". Ya cee:
"b aabu maga nad da ta shiga tsakaanii na da kee wancee, taasoo
hitoo, ci'a ak i n nan All aa bay ki da shii ba". Sa 'ann an
ta taa s oo ta hitoo ta zaka ta yi zamnee inda shi kee wurii,
t a cee: "in Saa cin ka na yi ka hwadaa min, in tsuukin ka na
yi ka hwadaa min, in kuma wata maganaa na yi maa wa dd a ta Baa ta a
ma r ay ka hwa d'aa min". Va cee: "b aabu maganad da ki yii min
wance e , naa dee gaahwartaa miki duuniy aa da l aah iraa . Wa 'anga
da ki k kiraayaa ubaanaa naa, wagga da kik kiraayaa uwa a taa t aa,
ita t a ayhee ni". Ta yi nan ta naa ku ukaa, shii ka ya yi nan
shi naa kuukaa, ya cee mata: "yaaki t ahoo bari kuukaa, tahoo
baa bu wanda ya sanii , tahao as iirinmu tuhwaayee cikin garinga
baabu wanda ya sanii , ta hoo in izaa ki gidaa. Allaa e aya ya
s an ii, dandi ta, wani bay san wan i ba, nan niyaa da ndi ka s ko ki
naa dandi, Allaa ya game-a mu nii da kee. Kuma wa nga abu da
munka yi armee na , mun yii shi mlln ka ar ae, yaw dak kis s aamu
s anii ni i ka nis saamu ky aa san ni nii ka naa san ki,
kya a s an ab in da am mahwaar ii na ni i ka naa san ab in da am mah-
waarinki, tahaa yaw gi daa ki ka tahiyaa".
Sa 'annan ya shi ga ya dawkoo wagga duukiyaa shi cee mata
gaa ta, shi dawk oo duukiYRa shi cec ma ta : "gaa ta, wagga duu-
kiyaa wa 'ann an da kic cee , su abba ki kay musu wa gga
duukiyaa. Duk in ki zoo ki yi tsayin dakaa ki cee kyaa ganee ni .
niya a garii ka za haka, in na sh ee ka r ee tahiyaa ni kay i n is kee
ku gid aa , kak ki cee kyaa ar mee ni , baabu wanda ya s an ii.
dandi naa baabu wa nda ya san inda kih hitoo, ni i ko ba a
ind a nih hitoo ba. Il un gamu wanga abu rishin sanii ya kammu na
mun yii shi, tun da Allae ya sawtat eo mun a koowaa ya baa wan i
sanii, yanzu in munk a yi wa nn an ba yi gaskiyaa ba,
yanzu da munka s ani i day yaw wa nc ee naa gaahwa rt a mi ki du uni :' <,
da laahira a ".
- 26 -
Shii kee nan say ya sakkaa ta. ta ookoo kuainta ta
tahoowatta say gidaa. Ta zaka ta hwaG;; ma uwaayenta ta cee taa
9a wanta, gaa abin da ya baakassuwaa ya cee a kaawoo muku. Shi;
kee nan sunka kashee maganaa baabu wanda ya san11.
Mahwaar1n mutun koo ;naa ya yi bay sani; ba, Allaa yaa
gaahwartaa maye

- 27 -
MIR G 1 1
Dan kassuwagga da ka jiyaa, shii koo zaarumii
da gabas da yammaa da Hawsa
111
, say shi taree hwataa kee . Ind
duk ya taree hwat aakee in sun kay suu ashirin, baa s hi
soo nay, baa shi kay garey, halbii baa shi soo nay, in
kun kay kuu d'ar i i d' an kassuwaa amsak kaayanku shi kay. Tun
dan ne es a say shi iz a baraanay shi cee ma ba r aa nay : "tah i ka
hwa daa ma hwataakee gaa su cee niya , cee su ajee su d'ee bee nRW
kaaya a". Yaaroo shi zoo shi cee: "kay wa ' annan kay , kay ya
cee ku ts ayaa nan" . In sunka tsayaa, ya cee : "dan kas s uwaa
Mirgii naa gayshae ku ammaa yaa cee baaya ga haka na n yaa cee
a ajee kaayaa a d'ammay naa shi".
Su aj ee gaa shi yaa kaawoo da gaatariinay tsiinii gaba
tsiinii baaya . ft aj ee a ra b a kaayaa, su baa shi naashi suu ko
su naasu. Haka shi kay, haka shi kay, haka shi kay, in
kaa kaa cee baa ka baa suwaa kuma shi kashee ka , in kuu
gooma ku kee kunka cee baa ku ba asawaa kuma shi kashee ku .
Haka a kay, haka a kay say rannan WnSU mutun bi yu
hwataakee koowaa naa jin wa ni ko owaa na a jin wani . Sa'annan
sunka t ahoo, sunka cfookoo kaayansu. Gaa su zookee , 9aa su zoo-
kes, .aanaa t aa yi tsaka sunka sh i goo ga gari i, ash ee yaa
ga shigoowassu. Say su nka gid an wata tsoohuwaa, tsoohu-
waa ta cee musu : "wa'anga baayin yaara , yaara wa 'anga
da i in aa naa naa ku ka hitoo yanz u zaa lumin ga in ya ganee ku
yanzu shi ka tah i shi taree ku shi ka shee banzaa shi cfawki
ran ku kakk ar ay kak karay, yaara diyaa na in aa naa naa zaa ku
500yeewaa 7" . cee: "kee t soohuwaa s aamoo mun a baa ml
a sawoo muna d'a woo a daamaa muna mu sha a mu mu tahi".
Yaa kashee hanya a taa mutu baabu may biyaawaa. in kaa
biya a s hi amsh ee kaayanka in kaa cee baa ka baasuwaa shi
kashec ka. Gaatar ii baa shi 500 nay , jiihwaa baa ta kay garey,
1. Haws a: Ni ge ri a .

. '
.,




- 28 -
hal bii baa shi kay garey, baa shi kay garey, yaa tam-
bayu. Anka sawoo dawoo anka baa su sunka daamaa su nka s haa.
Da s unka shaa sa ' annan sunka cee ma tsoohuwaa : " too
muu hwa yanzu tahiyaa za a mu yi i " . Tsoohuwaa ta cee: "ku
t s ayaa bari in yOD muk u haa yaara nii tawsayin ku
naa ni ka ga nii ga mutu men nan, mutume n nan baa s hi da ky aw
zaa l umi i naa, yanzu i n kuka tahi kashee ku zaa s hi yi i
kak ka r ay s hi dawk i ranku", Mutun day ya ce e mata: "kae tso o-
huwa a baa kanki laahi yaa, bari mu t ahi in nami j i naa koo muu
mu naa tammaham mazsa mu kee , tahiyaa mu kay baa mu tsaya awaa " ,
Sa ' annan sunka 6ookoo su nka tahoo ya cee : "tsoo huwaa
i zama nki, mun tahi" . Ashee yaa ga hi toowassu say ya taa shi ya
kwar aar ee su, ya dook i hanyaa da shii da ba r aa nay , yaa ri gay
su gaba yaa tahi can ga daa jii , can ya zoo ya yi kwance ya
t a r ee s u. Su naa tah ee , su naa tahee, can su u biyuu s ay na gaba
say ya 9a gilmaaway yaarco, sa'annan na gaba ya kaada baak ii
ya cee may : "waa ne naa ts i nkaayi i gi l maawam mutun ". - " Ka a
ts i nkaayi gi l maawam mutun ? " . Ya cee: " naa tsi nkaayi gil maawam
mutu n". Too ya cee: "mut ume n nan hwa da ka ka ceewaa baab u
koowaa s ay shii naa, shi i naa day wanga da ka j i ts oo huwagga
ta naa hwa d i , teo [lU ta hi ".
Gaa su zuwaa. s u has s unk a kay. Da sun ka kay
su nka huc ee, sa 'Dnnan ys cee ma yaaroo : "taa shi cee ma hw ata a-
ke n can SL! tsayaa, ni Y() gayshee su ammaa s u ts ayaa s u oe ebee
raboena". Yaaroo ya shaeLaa da guduu ya nal : "kay wa ' an nan na
zuwaa, kay wa'anna n na zuwaa, kay baa ku j ii". Su n kyaa l ee . "
"Kay baa maganao a kay muku ba baa ku tsayaawaa ku ji yaa " .
Sa ' annan mutun ya waywayoo ya cee ma yaa ro o : " kay l aah i -
yaa, mit tsak aani nmu da kay 1". Yaaroo ya cee "baa wata mag a-
naa taa ba, baa ni! ka kiran ku ba gaa may ki ranku gaa shi ,
d'a n kassuwa a naa gayshee ku yaa cee ku t sayaa ku d'eebee naashi
r aboo ". Sa'an nan na baaya ya ya cee: "k a tah i ka hwadaa m
hwaoaa ma Ca n kassuwaa cikin wa ' anga kaayaa baa bu raboonay, baa
Gan kas s uwaa ba in dan oa n kassuwaa muka ta hi mu naa hwat awcii" .
Yaa r oo ya kooma a ya zoo ya hwa{aa ma babbaa nay ya cee : " kay
kaa ji wadda sunk a cee " . Ya cee : "mi i sunka cee ? ". Ya cee :
, ,


" ,
.. 28 -
halbii baa sh i kay ga r ey , baa sh i ka y garey, yaa tam-
bayu. Anka s awoo dawoo ank a ba a su sun ka da amaa s unka s haa .
Da sunka sh aa sa ' annan sun ka cee ma tsoohuwaa : " too
muu hwa yanz u tah i yaa zaa mu yii " . Tsoohuwaa t a cee: "ku
tsay aa ba ri i n yoo muku haa yaa r a nii t awsayi nku
naa ni ka gani i ga mutu me n nan, mut umen nan baa shi da kyaw
zaalumii naa, yanzu i n kuk a tah i kas hee ku zaa shi yii
kakkaray shi dawk i r anku", Mut un day ya cee mat a : "kae ts oo-
huwaa baa kanki l aa hi yaa , bar i mu ta hi in namiji naa ko o muu
mu naa t ammah am maza a mu kee , t ahi yaa mu kay baa mu ts ayaawa a" .
Sa ' ann an s unk a :l'ookoo su nka ta hoo ya cee : "tsoohuwaa
i zaman ki, mun ta hi". f sh ee yaa ga hi toowa ss u s ay ya taa shi y8
kwaraar ee s u, ya dook i hanyaa da sh ii da bar aa nay , yaa rigay
su gaba yaa ta hi can ga da ajii, can ya zoo ya yi kwance ya
taree su . Su naa t ahac, su naa tah ee, can suu biyuu say na gab a
say ya ga gil maawa y ya ar oo , sa ' annan na ga ba ya kaada baakii
ya ce e may : "waane na a gil maawa m mutun " . - "Kaa
tsinkaayi mutu n ?" . Ya cee : "naa tsinkaayi gilmaawam
mutun". Too ya cee: "mu tucen nan hwa da ka ka ceewaa baabu
koowaa s ay s hi i naa , sh ii naa day wanga da ka ji tsoohuwagga
ta na a hwa e li , teo tahi" .
Ga a su Zt!waa , zuwa a , has su nka kay. Da sunka kay
sunka hucee , sa 'J nn an ya cee na yaa roo : "taashi cee ma hwataa-
ken can s u tsaya a , nl yva gays hee s u ammaa su ts ayaa su e eb ee
raboon a". Yaa roo ya da guduu ya nal : "kay wa' annan na
zuwaa, kay wa 'an nnn na zuwa a, kay ba a ku jii". Sun kyaalee. "
"Kay ba a ma gan an a kay muku ba baa ku ts ayaawaa ku jiyaa ".
Sa'annan mutun daya ya waywayoo yft cee ma yaaroo : " kay laahi-
ya a , mit ts aka nn inmu da kay 1 ". Ya ar oo ya cee "baa wata ma ga-
naa t aa ba, baa nii ka kiranku ba ga a may kir anku gaa shi,
d'a n kassuwaa naa gaysh ee ku yaa cee ku t sayaa ku creebe e naashi
ra bo o". Sa ' an nan na baaya ya wayway a1 ya cee : "ka t ah i ka hwadaa m
hwa daa ma Ca n kass uwaa ci kin wa ' anga kaayaa ba abu ra boonay, baa
an ka ss uwaa ba l n dan da n ka ssuwaa muka ta hi mu naa hwa tawcii".
Yaaroo ya koomaa ya l OO ya hwa(aa ma ba bba anay ya cee : "kay
kaa ji wadda sun ka cee" . Ya cee : "mii su nk a cee 1". Ya cee :


- 29 -
"way sunka cee baabu rabonk a cikin wa 'ancan kaayaa dan ka sanii" .
Ya cee : "too ce e naa cee su tsayaa" . - "Kay ya a cee ku tsayaa" .
Sunka cee: "baa mu tsayaawaa don baa shii ya izoo mu ba".
Sa ' annan ko ya taasoo ya koo sa600 gaatar inshi ya saooo
9 a w uy a a, sa' an n a n k 0 ya b i d'e e su . Sa ' an n ans h i i k 0 w a n c a n r. a
baaya ya cee ma na gaba : "tsayaa gaa nami j i nan zoo ke, ts ayaa
mu ajee kaayanmu" . Sunka ajee kaayansu . Ya cee "kay mii na a
naa kunka cee ?". Sunka cee: "wadda yaaroo ya ma hRk a
nan munka cee ". Ya cee
"eee ashee kun zam mazaa ? ". Sunka
cee : "mun zam mazaa, tun radda uwaayenmu sunka ayhee mu mu kee
mazaa, ay baa kay uwaa ta ayhwaa ba ".
Sa'annan ko ya awk oo gaa t ar iinay ya sa6a a s a ' ann an ko ya
taakassam musu . Gaa shi zookee baa hwa asaawaa shi kay ba, sa'
anna n mutun aya ya oo koo kibbiyaatay ya azaa bisa bakaa,
wancan shii ko ya ookoo kibbiy aatay ya azaa bisa bakaa, t oo sa '
annan mutun daya ya cee ma mu tun 6ay : "h al baa ". Ya cee may :
"aa' aa, kak ka halbaa ba r sh i has shi kaawoo". Shii baa shi
tammahas shi baa shi tammaha ' a kay ga r ey, yaa rants ee
mayaa yaa cee shii wattan mag anan baabu ta, a kay ga r ey koo
jiihwaa koo wata sandaa koo wani tarhee shi ci mmay . Sa'anna n
can 6aa daya nga ya yi kwance cikin bakaa, say ya kashikke e wu-
rii ya taakassam may, s a " nnan ya yi kwarce kwancee ya
yal karen kibb iyaa ya mRY, bisa kan zucciyaa da ta kaa-
maa daw wanga say da t a hit a daw wan can wajee, kibbiyaa t as
saa shi kay ta rin giGee da kaayee, ya yi boodaa . Yaar oo ya yi
nan ya kasaa da guduu, baraanay yaa ts ee re e . Ya kooma ya ta a-
shii ki bbiyaa ta saa shi kay ta kash ee da ka ayee . Ya kooma a
ya t s ayee kuma ya yi rawaa ya yi rawaa, kib biyaa kuma t a
dawkay ta saa shi kay t a kas hee da kaaye e . Ga kaayee na ukku
hwaadu s hi naa gumzaa , wanga da ya halbee shi ya zaka shi naa
kiraarii, ya zaka shi naa kiraarii : "muu naa baa suu naa ba,
muu kuma baa suu naa ba, ga6i baa shan masarii, zaab uwad da
babba da babb a. Koowat taaka maajinaa yay t s ooroo . Kaa gamu da
wan Na r baa, kaa gamu da wan Marbaa, alwaash ii yaa sa a karyaa
samaarii , koowac cee baabu bay gamaa dayday ba. Koowa n da bay
iyaa ya b baa. shi asi i ri i baa maamaaki i tambayaa ba a saamuu,
koowac cee baabu bay gamaa dayday ba, tambayaa maneemin yaaroo.
, ,
"'.
..
- 30 -
Kawda baari kawda azaaba, kawdakyaa nooman raggoo kyaa hi
zaren shaakaalaa, baa da arzikii ba, da saamuu da hayhuwaa,
koomin jiyooyin mutun a maysay baaya
u

Va awkoo gaatarii ya kooma wajen kay shi naa saaraa
hay ya idda kashee shi. Sa1annan sunka dook; kaayansu tahiyas-
su say gidaa. Dar rannan say tariyah hanyaa ta koowaa
yaa saamu laahiyaa, koowaa yaa saamu laahiyaa.
Koowac cee zaalurncii shi kay yaw da goobee wata raanaa
say ya 9a ab;n da baa shi soo, ammaa danganaa 9a Allaa taa hi,
koowad danganaa da Al1aa baa shi rasaawaa .

\
'.
- 31 -
B U U Z U U Z U U DA K W A 0 0
Da buuzuuzuu da kwadoo waa da su kee. Buuzuuzuu
ubaanay daban, ubaanay daban shii ko, uwaa taa sunka
taaraa. DaamanB8 .. taa kaamaa, rannan ln 1 aa ya zaka ya yi kwanc0
kwancee ya kaawoo hadarii ya shirgaagaa. Buuzuuzuu yaa tahi
900naa wurin noomaa, kwaoo say ya yi ruwaa ya kamma kuukaa :
"Innaa gooyee ni, Innaa gooyee ni, Innaa gooyee ni, gooyee ni,
Innaa gooyee ni, Innaa gooyee ni, gooyee ni Innaa
tl
Dac can
uwaa ta ka cee : "in naa gooyee ka waa ka gooyen ubanka koo
baa gask;yaa ba 1" - "Aw Inna gaskiyaa nee, 00 Inna, 000 Inna,
00 Inna ; Innaagooyee Innaa 900yee ni, gooyee ni Innaa".
"In naa gooyee ka yaaroo waa ka 900yen ubanka 1" - "00 Innaa
gaskiyaa nee, 00 Inna, 000 Innal! .
Sa'annan dac can buuzuuzuu shi zaka in abin can yaa
matsay ya zoo ya cee: IIhaa ka taashi zuwaa aykii, wal-
laahi i anniyaa da kanka. Diibaa baa ya zamantawwaa, daamanaa
ta kaamaa baa ka wani abu say kuukaa, koo da Al1aa shi kay
ruwaa kaa shigee ka naa ta kuukaa, kay taashi ka yi; ma kanka
aykii kad daamanaa ta hucce, bidaa ga daamanaa a ka yin ta".
Kw a c;"" 0 ya cee : Il k ay ta h i ka ban 1 a ah i y a a, mi m ma t se e ka dan i i ,
in bar kurmaa ta ?". Buuzuuzuu ya tahiyaatay wurin aykii.
Rannan anka yi kwance-kwancee anka yi ruwaa, kwadcfo ya
taashi ya shiga ruwaa ya kamma kuukaa : "000 Inna, 000 Inna,
000 Inna, Innaa gooyee ni, Innaa gooyee ni, Innaa gooyee ni,
gooyee ni" - "In naa gooyee ka waa ka gooyen ubanka 1" - "00
Inna, 000 Inna, 000 Inna gaskiyaa na ; Innaa gooyee ni. Innaa
gooyee ni, gooyee ni, gooyee ni".
taa . ruwaa sun jaayee ya
yi kuukaa., ;-. kwan a taash1, baabu abinci maataa taa
ayhu. A naa nan a naa "kwakkwadiidan(l): "maatak kwacfoo taa
ayhu baabu abinci naa zaa a shirin yi1,
1. Kwakkadiidan jaajee.
. / "
,. ('.
'.. 1'
-- '"
. t.
r '. : e. f'i G (', f cJ
\:/1 f) f1 ,:; :'?'. !::
". r: ;,:; .,!r. L. j
t .... , ,..,. 1 fi' .. '!
:.1 .. /! \1;" .",
Ci .' V! '; ' . . r;;. r.:;;!:; Ci! t; f w );'j C!:
. - v a';': r:,
. ; r t; ' ... C; [2 fi f 1"; n 1 t fi -::: :,1 'i. (: C f: f, ft fi.i. -: r ;:., \ :.: !.):' t '1' t 1
:':. ;1 .... 'L r rI '';; s. 't Q ;") J .: f ri .i :..' \ Gog fj f: n .: r:1 ;; '-:. U t c' n j
1 !'
. , , .
;; !3 E 'i. i' :,\ 2 :::.:? Ir::,;.
,.. ". .'" .. ' ... 1':1 ") {.
e J ! '\ :!.\ ;'9 '.1 :: 1 : :.,
,3 f) "! :,:: .
, Il
r: 6 j' }! 2 :'.
C1 - ': r;. ..'
!3 .",j ;:t t. f: ! ,. i -; 5 :. i ; .. f
J r.n:; 'oC.' r: \' r;"; - h f,.;' ,.: 1 /1 '.!
\..... l , '- " ... J -, J '. ., -:_' J t: #. J.:. ,j.....'. ...... ,. '0
, 1
J J f .;:, :.: : :,.: :.':, ;j rr! 15 ;, y: !:
0
1
). .i'J!" ':" . :. r ::. ".,' !.' _. , :,' ',i =,. ? . ... ,r. ...!. 1- e:. c , : -J , .. -. , ... .r ....1 ,a_ 'l' j ' -.' '.j -:"'" ':1 : .. ,!! t.; ,
'. r , '.. ,_ _ ':' _ _ t; ., l:J / .. 1:. .. !.,-, .; 'j ,,' , !.l .. ',: 1 :: ,;. . :.! .-l ::. "'1 .
. :: 6 -J ,'. \;'. ;:,)1 f ;)::. (i nm,. !:. b r:: ;. ';.. '.' :) t l ri (;r 5 i: il f- :: L' :-;'.5/: ;. '\i ..
f)(<<;: "':"
1
il : J i ; ': :.,
...
. ,
- 32 -
zaa ka yi 1". Va cee "too zaa ni yi1, maasu hatsii
yalla koo zaa mu yii da suu, tahiyaa ni kay in bidoo
ramcee kookoo in saamoo baashii
ll

Say ya tahi wurin bUGab baashii. Va zoo ya ini zamnee
har may hatsii ya zoo. f,nka cee may : "kwad'Cco laah;yaa wanga
zamaa 1 Il Ya cee: II maa taata ta ayhu garee ni, naa rasa abin
da zao baada a dakaa matait. ya cee: "yoo ka zaka
inda ni wurin buah hatsii 1 inda 9a wanka buuzuuzuu ?
Tahi inda buuzuuzuu hatsii baa may shi kee ba, raheenii
su naa cikee, tahi ka zoo ka iibaa ka maa rnaatakka taykii ka
baa ta abinci hat ta cika bakwayll. Ya tahoo, rishin gaskiyaa
yaa hanaa may shi yi inda buuzuuzuu. Say ya baybayaa kuma ya yi
wani wurii, say ya cee a baa shi abinci maataatay taa ayhu
baa shi da yaw baa shi da goobee. Anka cee : lIun ! Kay tahi inda
buuzuuzuu. kay gaa wanka da bats;; tahi ka zoo shi baa ka ka yi
wadda ka ka SOO". Va cee shi; dee baa shi zuwaa. Maataa da
taa in; da yinwaa, shii ko buuzuuzuu yaa jiyaa ya ee-
bee may iskaa ya cee: IIku bar shi gaskiya.t tan da na hwac.faa r.Ji!y
ya ta ashi koomoo garee ta, in dee mutun yaa ki gaskiyaa,
in ka cee may gaa gaskiyaa ya cee bRa shi biyatta
Radda ya rasa wadda zaa shi yi; ashi koomoo ga gaskiyat tan
9
ashi koomoo inda ni kee koomii tR
Shii kee nan shi naa nan, shi naa nan maataa baabu
abinci, ta kwan da yinwaa, ta in; da yinwaa. Mutaanee koowaz
zaka wurin dakaa baabu abin dakaa shi koomaa. Can, tiilas
wadda baa ta yi; sa'annan ya taashi tun da jijjihii ya zoo
yi tsugunnee. Buuzuuzuu naa cikin yaa hutawwaa. St y
d'iyaa su reegoo su koomaa su cee may : "kay abba, kwaG".'oo shi
naa can baakin gidaa zamnee, taashi ka 93noo koo laahiyaa, shi
naa zamnee yaa kaamee kayll. Va cee: "ku bar shi, hitaa ni kaytl.
Sa'annan buuzuuzuu ya taasoo ya hitoo sunka zoo su naa batu,
su naa batu. Va cee may: IIkwaGcoo laahiyaa 1". Va cee: ninaa
laahiyaa ! Ay may aakiina taa ayhu tun sheekaran-jiya, yaw
kwaananta biyu da biitii". Va cee: "yaw kwaananta biyu da bii-
t'ii 7
11
Va cee: "ii
ll
- IIMii ta saamuu 7". Va cee: "namiji ta
saamuu
ll
- "Too ray yawshe bakway 7
11
Va ceee lIin zaa a



- 33 -
bakway ay an aykoo ma ka tahi, ay ba hwa daa ma zaa a yi ba ,
tunda aka ayhu say a zaan a suunaa ba a hwa daa maka ba ?".
Buuzuuzuu ya cee : "injin dee a kway abin suunaa 7". Ya cee
"too ban sayi raagoo ba, ammaa kuma baayan ha ka nan baabu abin
da a ka dakaa mat". - "Baabu abin da a ka dakaa mat 7". Ya cee
"baabu ab i n da a ka dakaa mat ". - "Ruu ! Wane azancin baabu
abin da a ka dakaa mat! I ta macc e naa yin yaw inii
ukku baabu ab inci , wane zamaa naa ka kee 7". Ya cee : "zaman
ban da shii na a ni kay, in mu tun baa shi da shii zaa shi
yii". - "Aa 'aa ka kay ka na a da shii ?". Ya cee
"aa'aa ban da shii". - "Yanzu niyaa ce ewa a tun ga watan bakway
anka yi ruwaa , ka naa ceewaa baa ka da shi i 7". Ya cee: "too
ga watan ba kway anka yi ruwaa, noomaa naa ba n yii shi ba".
-"Rishin laahiyaa ka yi, min in la ahi yaa ka yi ?" .
Ya cee : "ban ni da ri shin laah iyaa, niy aa nan zamaana da laa-
hiyaa". - "Yanzu a yi daama naa , ka da agaanaa, baa ka da
kurku nuu , baa ka da cii won kay, baa ka da tsaamukac ci kii, han
noomaa
kuyyaa
wattan
kuwwaa
in i ka
kad'an,
cin na il
nan baa
shi huc ee ba ka yi koo kuyyaa ba !". Ya cee : "koo
ban yi ba ". - "Too wan e aykii naa ka kay ? Nii kaa -
nan da ka ka yi da kuuke-kuuken nan , ka kwan ka naa
say swaahiyaa taa waayee , in hants i i yaa yi ka haw ka
naa kU.l'lwaa say azzahwar taa yi sa' annan ka sassaktaa
in raanaa taa kuma ka dookaa, ash ee duk ga looka-
baa noomaa na a ba ka kee 7". Ya cee: "nii ga l ookacin
noomaa naa ni kay ba , ci ki n ruuwaa na a day ni kee
ni yaa ku ukan nana. - "Too in aa ruwa a ?". Ya cee : " ruwaa sun
baabu wasu kingin ruwaa say sh eeka raa taa may ka s shee
su". - "Kwac"(!"oo kaa yi zaman ban za a, kay da daamaanaa ta kaamaa
har ta huc ee ba ka yii ma kanka kuyyaa ba . Raataa ni c cee mak-
ka ?" . Ya cee: "kaa cee min bi eaa aa daamanaa a ka yin ta" .
- "Too yanzu daamanaata ?H. Va cee: "Too yanzu baa daamn aa taa
ba . Wa tan nan gudaa da rabii koo wab bay yii shi ba shi naa
cikin asaaraa. In nooma a yaa zoo, da r ee arba ' in naa a yii s u don
I\ llaa don [",la ' aykii kwa d"oo in ka naa gudun kumyaa. Too yanzu
k'aa!raa ka ka soo i n yi maka ? ". Ya cee : "y anz u abin da ni ka a
soo gar ee ka ab i n da ban da shii naa nit tahoo ka baa ni".
- "Too a naa baa ka , yanz u in nih han aa ma ka nii naa niy yi
kumyaa baa kay ba,maatakka taa ayhu kaa bi J oo All aa kaa
-i
" . )


>
- 34 -
ammaa dar raanaa may kamat t a yaw in daamanaa ta kaamna ka ka m-
ma noomaa , in kaa yi da ren nan arba'in ba a hanaa maa ba H. Ya
cee: "shin buuzuuzuu taata a zaa ni yii, naa may da anniyaat a
ga ruwaa in ban shiga cikin ruwaa nan ba jikinga naw baa ha nts ii
ya iya cookaa baH. Sannan ya shi ga ya m i i ~ ma kwaooo tay kii ,
anka sayi raagoo anka m i i ~ may . Sannan ya zoo ank a zaan a
suunaa , anka baa maata abinci ta cii.
Mahwaarin namiji in ba a shi da shii i n a kway wan i
shi naa da shii in maat aatay taa ayhu shi baa shi.

- 35 -
e', R E EWAA
Na gga bar eewaa taa ta r i ki da ta zan mut un , ta t tah oo
gidaa ta na a bi da'arme e , taa zama ba s haakaa r aa wa dda t a kee t a
kwaray. Bareewaa taa koomoo gi daa t a na bi a ' armee . I n t a zaka
a yi ta batu, a yi ta ba tu da it a, s ay t a cee ba t a 9a miji n da
zaa ta armee ba. Say ta zoo t a armi dan saar aa nii, shii ko c
d'an saaraaninga shii ko goo naatay waakee ga r ee t a, it a koo dan-
gint a naa ta ka s on t a maa gudun muwaa su zan zakkuwaa s u naa
cin wa akee, t a cee ma dangin : " ku ba rii nii kee armen ma noo-
mil , lookacin duk da na zoe goona a bareewaa ni kee koomaawaa.
In na kooma a bareewaa, in kun ci waakee kunka kooshl 9a l ooka-
cln nan s ay ku yi daa jii nii ko in koomaa gi daa In da armee na" .
Shii kee nan s ay t a zak a ta ar mi an s aar aanin. A naa
nan , a naa nan had da amanaa t a kaamaa . Da daamanaa t a kaamaa Wn a-
kee ya hita i gaa, waakee da n ka r ee ya a yi Caa . Inda duk baree-
waa t a taashi t a tah i wurin dii baw waakee , in ta zoo goon aa say
t a cee
"Tulmi n kaa l a ka al ee, t ';-"' :n kaa l a kaa l ee ,
Turmi n can ga awoo cii da zur um ;
Tur mi n kaal a kaa l ee , t urmi n kaa l a kaa l ee ,
Turmi n Qa n ci i da ga riina zu r un,
Kucum kay t uduu na wa akee zu r um ,
Kucum kay tuduu na waak ee zur um" .
Ba r ee nii gaa s u gudaanee .
"Turmin kaa l a ka al ee , tu r min ka al a kaal ee ,
Turmi n dan gaawoo cii da ga riina zurum,
Kuc um kay t udu u na waake e zurum,
Kucum kay tud uu na waakee zur um,
Ouwaa ts un garinmu naa can ... da r aan a ".
,
,
- 36 -
Gareenii sun gwanba r ee cikin goon aa . Ku ci kunnee ku
bar diyaa, ku ci kunn ee ku bar diyaa, ku ci kunnee ku ba r diyaa.
ku ci kunnee ku bar diy aa - "Bareen ii su yi ta cii say sun ci
sun s annan bareenii s u ko omaa it a ko t a eeboo waakenta
ta tahoo. Ta zak a ta dahwaa mijii ya ci. A naa nan a na a
a naa nan a kustustus, a naa cee waa : "un! Waan e
kaa san waatakka bareewaa cee ?". Ya cee : "aa ' aa nii wannan
maganaa ban yardaa da ita, nii maataa ta baa bareewaa taa ba".
In goobe ta a yi t a koomaa s oonaa kuma, kuma ta zoo ta
aza
"Turmin kaa1a kaa 1oE, turmin kaa1 a kaa1 ee ,
Turmin gaawoo cii da gariina zurum ;
Turmin kaa1a kaa1 e , t ur min kaa 1a ka al ee ,
Turmin dan gaawoo cii da gariina zurum,
Kucum, kay tud uu na waakee zurum,
Duwaatsun garinmu naa can da r ee da r aa na".
Su kaamaa "ku ci kunec ku ba r iya a, ku ci kunne e ku
bar diyaa , ku ci kunnee ku bar ( iyaa" . Say s un ci sannan s u
wa ats ee, sann an ta koomaa gi daa . Ra nn an say ya taa shi ya cee
"tahiyaa ni kay in zoo in la See in gan ii , say dee naa gan ii
i doona abin da wanc e ta kay ". Sannan ya taashi ya tahi, ya zoc
koo say ya 1a6ee .
"Turmin kaa l a kaa 1ee, t ur min kaa1a ka al ee ,
Turmin d'a n gaal'loo cii da ga riina zurum,
Kucum kay tuduu na waakee zurum,
Duwaatsun gar i nmu naa can da r ee da raana".
Da r cen ii sun ci waakce su n ta hiyass u sannan ta tah oo
ita ko, sannan shii ka ya bi yoo ta dab baaya. Taa za ka ta naa
dahuwaw waakee s hii ko gaa s hi yaa zaka .
Da goobe t a yi ya kaawoo saataatay ya miita a, karnee nay
naa kwanca sun tawsay, shii ko say ya aza waataa, waatat tan da
ta kae :
,

- 37 -
"Turmin kaa l a kaa l ee, t ur min kaala kaal ee,
Turmin a n gaawoo cii da gar i in a zurum,
Tur min kaa l a ka al ee , turmi n kaal a kaal es ,
Tu r min kaa l a kaa l ee, turmin kaal a ka al ee ,
Turmin gaawoo cii da ga rii na zurum ;
Kucum kay t uduu na wa akee zurum,
Duwaa tsun 9a rinmu naa can da r ee .. . da raana " .
Bareewa ta hi too t a cee ma mijii ; "wab ba a ka wagga
waak' aa ? ". Ya cee: "wat t ambayee ki ? f'li 5 sh aa mi ki kay ?
ya cee ki tambayan nii , waakaa kin s an inda ni kas da abiinaa?" .
Ashee bareewaa koo da t a ka s nan ta a hwaa r a r i ki da a taa zan
bar eewaa maat aa, taa mat s ay "wa9ga in aa na a naa ka kee
da ita ?" . Ya cee : "haa ! Ki baa ni l aahiy aa in yi ta wa akaata .
Ta s hi ga ci kin daak i t a koomoo wa j e , t a naa dakaa taa
aj ee ta 6ar yaa t aa s hi ga daak ii , ash ee s a ' ann an ha l it t aa t aa
hwaara s hi ga taa koomaa bareewaa .
"Tur mi n kaa l a kaa l ee, tu r mi n kaal a kaa l es ,
Turmi n an gaawoo ci i da ga riina
Kucum kay tuduu na waakee zurum,
Duwaatsu n ga ri nmu naa can daree . .. da r aa na " .
Ta cee: "ni i wagga abin gi da mmu r ad da ni ksa
ban ji wagga wa ak'aa say yaw, don fl laa ab i n gida nmu ni i wa gga
waak' aa ka bar t a baa ni s on ta ka naa yi n ta ". Ya cee ; " ke :.;
s hin mis shaa mi ki kay da i ta ?".
"Turmi n kaa l a kaa l ee, t ur mi n kaa la kaal oe,
Turmi n d' an gaal'loo cii da ga r i i nil zurum".
Da c ca n bareewaa dada taa ta ar e t aa s higee ci ki n daakii
t aa zam bar eewaa dada .


,
- 38 -
"Turmin kaale kaalee, tu r min kaala kaal ee,
Turmin an gaawoo cii da ga riina zurum,
Kucum kay tuduu na waakee zur um,
Kucum kay na waakee
Duwaatsun ga rinmu naa can da r ee ... da raan a" .
Say ta yoo kucuk da c cikin cl'aakii, ya cee: "huk ". Dif':.
yan karnen ka rn ay su n tawsha bar eewaa t aa yi daajii, t aa
maa bareewatt a dad'a ta a yadda tu hwaa . fan karnen karn ay
shi daagaa, wanga shi sha araa, a kay a koomoo koo da aka
sun kaamee . Say an ka kashee anka dookoo bareewaa anka mayka ss L-
waa gidaa . Bareewaa t aa tahoo armee gidaa rasaawaa nee t a yi .

i
,
- 39 -
T A K 0 0 K 0 0 : A
Takookoowagga yaarinyaa taa ta yi kyaw har taa gaji,
sarmayint a shii ko yaa yi kyaw har yaa gaji. An han aa mata
armee nay ta naa soo nay kamat ta mutu, uwaa taa ha na a ubaa yaa
hanaa ita ko ta naa 500 nay. A naa nan zamnee ku ll un
swaahiyaa t a All aa ta Ma ' aykii ft naa a yi a rmee uwaayec
sun hanaa. Rannan da ta taashi yankan s ay
Allaa ya baa t a ii koo ga gar ii duk ta eeb ee ruwa ga riijiyaa
ta kilaayee ga riijiyaa sunka koomaa ga shantalii gudaa ,
ta ko tahiyatta daajii t a taakee iccee ta yi zamanta . Anka yi
ta bi d'a t ta taa Bace e mut aane e ko da !dshirwaa, an ka
ini ba a sh aa ruwaa ba , anka kwan ba a s haa ruwaa ba, a naa
bi dat ta mut aa nee da s aar ee su naa
baabu ruwan sha a . Sh i i masoy in ga na at a t aa baa shi izi nii
tac cee may "saboo da armenga mu yi anka hanaa mu, t oo kay i n
an kwan Car ii ba a sh aa ruwaa ba kay baa ka bis a
alkawalin nan da na d'aamaa da kay, ammaa ko owaa an nan say
taa aee bi tuzzaawaniin ay. A naa nan s ay bahillaacee
ya haw mata ta naa bis a iccee :
"Kee Takookoowa, kee Ta kookoowa
Ki ban ruwaa ni s ha a koo al say yay a kadan
Ta cee : "wana an ka r ee naa ka zan kiraa da nl i
Ifane e dan kare e naa ka zan ki r ab da ni i ?
d'an kare e cran kar ee naa !<a zan kiraa da
Ba hill aacen garin ku t ak ookoowaa ka zan kiraa 0:
kee
Haa ki ban ruwa a ni shaa koo al say yaya kadan
Ta cee: ku l kaa jaa Wa l angi i ooo a kway
ka sh aa
Ku l ba ka jaa 1 alangii d'oo ka hwaa di ka
nan".
Nan bahillaacee ya hwaa di ya mutu . Sa'anna n bahwaaden
Sarki i ya tahoo, a naa tah e a naa bi dat ta da dawaakii cikin
daa jii , s ay bahwaaden Sarki i ya haw mata :
1
- 40 -
"In kee TRkookoowa, kee Takookoowa,
Ki ban ruwaa ni shaa koo al say yaya
Ta cee: ku1 kaa jaa Wa1angiidoo a kway ruwaa ka
shaa
Kul ba ka jaa Wa1angiioo ka hwaacfi k'eek'ashee nan".
Nan bahwaaden Sarkii ya hwaai ya mutu. Gaa an-
Galaadiiman Sarkii shii ko bisa dookii yaa tahoo
"Kee Takookoowa, kee Takookoowa
Ki ban ruwaa ni shaa koo al say yaya
Ta cee: Wanee an karee naa ka zan kiraa da ni ?
Nii naa dan-Ga1aadiiman garinku ka zan kiraa da kce
Don A11aa ki ban ruwaa ni shaa koo al say yaya
kaan
Ta cee kul kaa jaa Walangiioo a kway ruwaa ka
shaa,
Kul ba ka jaa Walang;;(foo .baa ruwaa ka shaa ka
hwaadi nan".
Va hwaai ya mutu nan, gaa Sarkin gar;; shii ko yaa kaa-
woo bisa dookii.
kaawoo
"Kee Takookoowa ki ban ruwaa.ni shaa koo al say
yaya kacran
Wanee cran karee naa ka zan kiraa da nii ?"
Nii naa Sarkin garinku Takookoowa ka zan kiraa Ga
kee
Haa ki ban ruwaa ni shaa koo al say yaya kaaan
Ta cee: kul kaa jaa Walangiioo a kway ruwaa ka
shaa
Kul ba ka jaa da baa ruwaa ka shaa nan
ka kee hwaaai".
Nan ya hwaai ya mutu Sarkin garii. Say gaa ubanta yaa
l' '.S of;
Il
. -
C
,- "
"
.. .
,'" ," ." 1':
1 .. ,
f :
\t.S 2
," ':!
..".. ..1:
::: t.:{ ,r :,',) . : '.: r
4,.,. ' ...: . _ .... _ ...
-'" , ....
;)!J
r
' .! .
.,
; 1 1
. ,,;,

'"
"
t ,,'.'
. ',:
o

t
.. \,
..
t
kaawoo
-'41 -
"Kee Takookoowa ki ban ruwaa ni shaa koo al say
yaya k'aan
Wane aan karee naa ka zan kiraa da nii ?
Nii naa ubanki ka zan kiraa da kee
Ki ban ruwaa ni shaa koo al say yaya kadan
In kaa jaa a kway ruwaa ka shaa, kul
ba ka jaa
1 angi i croo da baa ruwaa ka shaa Il.
Nan ubanta ya hwaai ya mutu, gaa uwatta ita koo ta
"Kee Takookoowa ki ban ruwaa ni shaa koo al say
yaya kaan
Wace karee taa ka zan kiraa da nii ?
Nii taa uwakki Takookoowa ka zan kiraa da kee
Haa ki ban ruwaa ni shaa koo al say yaya kaan
In kin jaa Wa1angiioo a kway ruwaa ki shaa
Kul ba ki jaa Walangiidoo ki hwaadi teetashee nan".
Har kooraa taa kaawoo gidaa uwaa taa hwaau taa mutu
nan. Anka cee: "kay a tahi a biG; kul baa shi anka
kay ba taa kashee mutaanee".
Sa'annan anka cee ma masooyinta shi tahi. Va cee:
"mi; zaa ni ? Naa 500 ta armee kun hanaa, naa cee ta naa
soo na kun cee baa ni armen ta too ni; yanzu naa ;ya in jee
in tahoo da i ta tunda ta yi hushii ! Il. Anka cee : "taasoo dee
ka zoo ka ka ganii ba ka sanii ba koo kay ka tahoo da
ita". Sa'annan ya taashi ya tahi, koo da ya zoo ta naa bisa
iecee :
"Kee Takookoowa, don Allaa Takookoowa ki ban
ruwaa ni shaa
Ta cee: Wanee naa shin ka zan kiraa da nii ?
Nii naa LangiiGoo ka zan kiraa da kee
Haa ki ban ruwaa ni shaa koo al" say yaya
ka<:ran".

, 1
- 42 -
Ba ta cee dan karee ba, masooyin mutun Al1aanay naa in
bay yii may ruwaa ba ya may iskaa. Dac can say ta yi kwance-
kwancee ta yaada tal1ee. Mahwaarin kuwaara da gulbii, kco
inaa ruwaa sun kaamaa 9a riijiyooyii, gaa ruwaa nan su naa
guduu. Wa1anga da sunka mutu duk sun taashi. Kaa ji mahwaarin
masooyin mutun, koo inaa ka ji mutun yaa cee shi naa soo a bar
shi shi yi, in kuma yaa cee shi naa a warwaree nan.
bay zama masooyii ba. Say anka su an gamaa
su armee gaa masooyii ga masooyiyaa.
Soo shii ad da daadii. In ka naa son mutun in ka naa
taare da shi; 00h00, in baa ka taare da shii 00h00, shi naa nan
ga zucc;yakka . In kaa yi tahiyas sheekaraa gooma in mutun naa
son ka taare ku kee ini da shii, rnasooyii baa shi da niisaa
baa shi da niisaa. Varda da wanda ya cee shi naa son ka,
wanda ya cee ya naa ka kak ka yarda da shii. baa
ta da


- 43 -
A L JAN 1 1
___ -=-_c. _____ _
Wanga aljanii naa a9 ga daajii, shii koo aljaninga mutun
shi ka ci i,.! h e e k r ? a d :.: n L ': .1 : ; a kat a !: h i.. Ci k i:". 9 a r i i k 0 S ay
haakimin garii shi kaamaa shi; A naa a naa nan
inda duk sheekaraa ta kaamaa koo da aljanin nan yaa shigoo cikin
garii, budurwaa say wadda ta yi kyaw a ka kaamaawaa a baa shi
shi tahi da abiinay shi ci.
Haka shi kay kullun, haka aljaninga shi kay kul1un, say
rannan macce ta dooki yoohii. Ta naa nan da yoohii ta naa
watannii, haw watannii sunka kusa cikaa. Rannan taa dooki
tukunyaa zaa ta riijiyaa, ta jee ta ta eebi tsabatta
zaa ta dakaa, say anga na cikinta ya kaada baakii ya cee mata
"Inna ki naa shirin ayhuwad daa, dan nan naaki tunda na nan
ha; inda raanaa ka hitawwa ta hwaaGu say an ji suunaanay".
yi shuu ba ta yi maganaa ba. Ta cee: "un! Gaa wani maamaakii
mutaanen ku Al1aa, ni; maganaa ni ka jii cikinga naw yaa cee
way tunda na nan ga ham mahwaaar raanaa an nan da zaa n;
ay h uw a a s ay an j i suu n a a n ay Il
Ta naa nan, ta naa nan say rannan ta ayhi namiji.
Shi naa nan yaaroo ta naa baa shi abincin, ta naa nan ta naa
b a a shi ab i n ci h ay ya da arr 1 ban cee. Shi i e e na n ya shi g a ci k .: ":
yaara. In anka zoo wurin waasaa say shi bakka yaara kaashii.
Baa ka jii dee say dan wance, kuruuruuru wanga yaaroo. Ta
ta kaamee shi ta yi ta kishii hat ta gajii. In ya tahi
abin da zaa shi yawwaa yaa hi wanda ya yi yaw. Shi naa nan
rannan sheekaraa taa aljaninga yaa zaka an kamma
an may yaa tahi da ita. Yaaroo say sayi dookiinay, in
swaahiyaa taa waayee yaa haw shi yoo kiliisaa shi koomoo, da
mareecee shi haw shi yoo kiliisaa shi koomoo. Yaaroo rannan ya
yi kiliisaa yaa koomoo say ya yi deedee da taa hitoo
dar riijiyaa ta naa Gooke da tukunyaa, say ya tsayda dookii ya
cee: IIkee k-urk'iyaa wane wajee ki kee 1". Sannan ta hwaaa may
inda ta kee. Va cee: Uwagga niyaa son ki hwa, inda
in saamee ki niyaa son kil!. Ta cee IIkay wanga ni; baa ka
saamuu na". Va cee: IIsabad da mi; ab baa ni saamun ki 1". Ta


o
- 44 -
cee: "abun da baa ka saamuu na, nan dee cikin garinga baabu
wadda ta kay garen ga kyaw, kuma aljaninga may_cin mutaanee
naa eebee shakkaa, bana nii cee zaa a baa shi". Va cee
"
a
ljanii 1
11
Ta cee: lIii". Va cee: IIkee nii zaa ni
say naa dookiina in koomoo, in ban zoo ba yaw goobe
niyaa zuwaa. Kookoo jiibii. Ay kyaa tseeree ma aljanii daga
shigagga".
Shi; kee nan ya zoo ya aamee dookiinay. Va ini rannan
bay zoo ba, ya kwan bay zoo ba. Say jiibi ya tahi. Va zoo inda
ta kee ya iskee ta ta naa zamnee. Sunka yi zamnee su naa batu,
su naa batu, ya cee mata: "wancee al'amaringa da at tsakaanii
na da kee ni; hwa ban da maataa cikin in baa kee ba.
Kea taa am maataata in saamu gaskiyaa garee ki in rasa gaskiyaa
garee ki, nii kee ni ka armee". Ta cee: "haa ka armee na, abin
da baa ka armee na nii ban iya saama tammaha'armee ba, aljanin-
9a da ka cin mutaanee an zaka an kaawoo batu inda uwaayeena,
an cee in yaa zaka nii taa zaa a baa shi". Ta naa kuukaa. Va
cee: "too ki bar kuukaa, kee wanga aljanii, daga
shigagga yaa bar cin mutaanee sabad da kee". Va zoo ya gyaara
takoobiinay ya ajee. taa batun armee say kuukaa ta
kee.
Rannan an cika wataa gooma shaa biyu, sheekara taa
kaamaa, say sarkin garii ya cee a tahi a kaamoo ta. Anka zoo
anka kaamoo ta. In an zoo kan-wurii naa a ka aaamee may ita,
shi; koo baa shi zakkuwaa banyat ta say kwaanan hwaari. Anka
kaamoo ta anka zaka anka saa mata iggway anka daamee. Shii ka
mareecee yaa yi yaa haw yaa tahi kiliisaa, say ya Gookoo hanyaa
ta kan-wurii say ya iskee ta daamee. Va cee: IIwagga da anka
aamee laahiyaa ta kee 1". I\nka cee: tlk'uu ! J\ljaninga naa da
ka cin mutaanee sheekaraa duk, saboo da shii nee anka aamee t(.
Yanzu in daree ya yi baabu koowa hwalkee say shi zoo shi
abiinay shi ci". Sa1annan ya shiid'a ya banyee ta, ya cee: "tO(;
i gidaa
u
Sarkin garii ya cee: "sabad da mi; ?". Va cee: \lin
ya zaka wannan da ka cin ta izaa shi inda ni kee
s
cee shi
shi iskee ni gidaa". Va banyee ta ya izaa ta gidansu.
ta yi gidansu, shii ko ya yi gidaa bisa dookiinay. Sarkii

- 45 -
shi da hwaadaawaa inda uwaayeenay. Va hitoo ya cee: "kay
Sarkii tahi maganagga baa taa ka taa ba, in yaa zaka cee kun
daarnee may macce ammaa hwa wani yaa sakat ta yaa cee ka iskee
shi gidaanay". Sarkii ya zoo gidaa ya yi zamaa nay.
Kwaanan hwaarin aljanii yaa tahoo shi naa ruuraa, aljanii
yaa tahoo shi naa tartsa kuuwaa hay ya kaawoo kan wurii, ya
iskee iccen nan da a ka aarnee baa kcowaa. Sarkii ya
taasoo, aljanii ya cee: "inaa ajjiY\ata 1". ya cee:
"ajjiyaa yaw baabu ita
ll
Va cee: IIsabad da mii 1
11
Sarkii ya
cee: "naa ma ita ammaa hwa wan; yaaroo yaa zaka yaa
banyee ta, yan cee baa ka kooma cin koowaa daga shigagga, ammaa
yaa cee ka iskee may wurii kazaa". Va cee: "shigec ka kay ni
wurin nan da shi kee".
Gaa su zuwaa da sarkii hay ya kay. Va sal1amaa sannan
yaaroo ya hitoo. Sarkii ya cee: IItoo gaa wanda ya banyee ma
abin da mu ka baa ka koo wace sheekaraa
ll
Aljanii ya cee:
"yaaroo k'aak'aa naa ka cee 1". Va cee: IInaa banyee ta daga
shigagga baa ka koomaa cin koowaa
ll
Va cee: "sabad da mii 7".
ya cee :lIsabad da dee ka naa namijii niyaa namijii
ll

Aljanii ya cee: "yawshee mu kee gamuwaa 1". Va cee: "radda ka
cee mu ka garnuwaa rannan mu ka gamuwaa". Aljanii ya cee: "too
raanaa kazaa mu gamu daajii can mu yi mazaakuutaa baa nan gidaa
bail.
Aljanii ya tahiyaatay shi; ka ya kooma gidaa ya yi zamaa-
nay. Swaahiyaa taa waayee say ya taashi ya maginaa
riijiyaa. Hanyat tan da aljanii ka biyawwaa nan ya zoo ya saa
maginaa riijiyaa su naa ta ginaa. Say da sunka yi ginar rii-
jiyaa 900ma shaa biyu da gabaa, sannan ya cee : lia kaawoo
ciyaawaa a lulluBee
ll
kaawoo anka lul1u6ee anka kaawco
tasaa anka maydaa. Rannan say ya taasam ma aljanii wurin nan
sunka yi makasaa can sunka gamu, raanat tan taa
IISalaamu aleekum, salaamu aleekum, kaa tahoo ?". Va cee :
tahoo". Aljanii ya cee: "too yaaroo tunda ka cee baa a baa
ni mutun sheekaraa taa kaama han naa saa wataa wani ban saamu
mutun na ci ba, too ka gyaara kamakka yaw mu ka abin da MU

l, 1 l ,
- 46 -
Su naa bisa dookii da shi; da aljanii, koowaa shi naa
baa wani, koowaa shi naa baa wani, aljanii shi yi kay gooma duk
shi deebee su yaa rasa wanda zaa shi deebeewaa na sheedaa. Su
kay su koomoo, su kay su koomoo, abin da ag ga hannuwansu duk
yaa kaatsee. Vaaroo bugaawagga da shi kay hankanga say takoobi)
ya hita hannunay. Dac can aljanii ya sakkaa shi gabaa, ya war-
kadikkee ya taasam ma riijiyagga da anka ginaa. Va keo izeo
dook;i aljanii naa kooree da shii. Shi; yaa san baakin riij;ya:
yaa yi shayduu, da ya kaawoo nan da ya yi kwance-kwancee da ya
dook; dooki1 ya tuma say ya tumaayee riijiyaa, aljanii da ya
kaawoo shi naa koore da shii say ya hwaau cikin riijiyaa. Dac
can say ya warkaoo ya kaawoo v'ar karen wutaa ya saa. 'far karen
wutaa taa kaamaa, aljanii naa ciki shi naa kuukaa. Va kawoo
dooki; say gidaa ya zaka ya cee ma Sarkii : "taataa saara
in ya soo taashi abin da ka 9a daamaa ka yi ta yii, aljanin nan
da ka cin rnutaanee yaw baabu shi shi naa riijiyaa naa koonee
shi". Sarki; ya cee: "too tunda ka kashee muna shi; k'urk'iyagga
yaw gidanka ta ka kwanaa koo baa ka da koo dalaa".
Rannan an ka taashi anka yi duukiyaa, koowaa shi kaawoo,
koowaa shi kaawoo, a naa murnaa aljanii yaa waane yaa
kashikkee aljanii
ll
Rannan cikin daren nan anka gamaa may
anka may armee da ita anka kay ta gidaanay, ab;n 'da
kurna duk shi ka soo an ka baa shi.
Dar rannan ya zam zaarumii inda duk ya saa gabaa say yaa
hucee. Al1aa ka ayhuwan namijii. Al1aa shi; ka maaganin nay
toozoo
,1 1 1 .
- 47 -
U USA
Muusanga an ka ayhwaa maye Ita ko baa t?
kiran suunaanay. say waane ta ka cee maye Tun taasawwatta ta
naa kooyon maganaa say waane ta ka cee maye In cikin
say waane ta ka cee maye Shi ka cee: "un ! Gaa wani maamaakii
mutaanen ku Allaa, nii da ad da baa ta kiran sunnaana
say waane, gaa suunaana ta kiran da shi; say waane".
A naa nan zama zamaa say waane dee ta ka kiran shi.
an aykat ta. u
ta
h1 ki ki raawoo wank;", say ta zoo ta cee :
"waane a naa kiran ka". Abin nan shi may ga zuc-
ciyaa. Shi ka cee mata: "shin dan mi; da baa ki ki kiran
suunaana say ki cee min waanee ? Mijinki ni kee ? Koo sirikinki
ni kee ? Koo kumyaa ta ki kay da baa ki kiran suunaana say ki
naa cee min waanee". Ta ka cee may : "haa, ni; suunan nan ban
iya kiraanay, nii say in cee ma waanen nan, suunan nan inda
naa iya kiraa nay daa naa kiray maa shii, ka dangana busa niyaa
kiran ka waane". Waane dee, waane dee, abin can shi may
9a zucciyaa.
Say rannan suu gooma diyaa maataa sun tahi tabkii wankaa,
sun zoo sun shiga tabki su naa wankaa say ya taashi ya tahi,
ya jee duk ya aookee tuhwassu, ya taakee iccee ya yi zamaanay.
Koo da sunka wankaa sunka taasoo, koo da sunka zaka
baabu tuhwaa say sunka ganey bisa iccee. Sunka yi, sunka yi
shi shiidoo shi baa su tuhwaa ya cee baa shi Sa1annan
guda aa d'ay ta cee : umu yi may yanzu in mun ka may
doole naa ashi ban mu tuhwanmu". Sannan guda ay ta
shiga :
"Kay Muusa, kay Muusa,
Muusan gayyaa
Muusa an saraakunaa,
Kay ruwaa sun ci; n; Muusa baa ni rambuwaata".
Ka san koo mi; ad da rambuwaa ? Zanee ad da rambuwaa,
a baa ta way zanenta.
: T 5 -. t \.'
... ......... $o.
1: 1 il
j
:.- .,
;. : i " ". L f, 'i
ri ;',.:;1, !.: 1 .c.') 1..;' " .:. .,'!J ? f' ,J" ,.",1 ".',.., i C ," i . -! ')" \", c- .!
.. _.,F ... .:. ..... ' '-..a ..J ;.:. 'i ; ,. I..J .. ::. _
\ ,-
.J .'
.,

1 l ,
.' 1
- 48 -
Waccan da ta yi say ya ookoo zanee ya
mata, sa'annan ta hitoo ruwaa ta tahoo. Sannan zumniyatta ta
shigoo :
"Kay Muusa, kay Muusa,
Muusan gayyaa ..
Muusa an saraakunaa,
Kay ruwaa sun cii nii Muusa baa ni da rambuwaata".
Va dookoo zan enta ya kaaoo mata, ta hita ruwaa. Sa'
annan wagga aa aaya ta shigoo :
IIKay Muusa, kay Muusa,
Muusan 9ayyaa ..
Muusa an saraakunaa,
Kay ruwaa sun cii nii Muusa baa ni da rambuwaata".
Va Gookoo zanenta ya mata ta hita ruwaa. Haka duk
sunka hi ta sannan
naa nan ga Ta cee
Il Kay waane kay \'!aa ne,
Waanen 9ayyaa ..... .
Waane aan sQraakunaa Waanee,
Waane ruwaa sun ci; ni Waane baa ni rambuwaata
u

Va cee: "baa ni baa ki, baa ni baa ki say kyaa cee kay
Muusa, Muusan 9ayyaa .. r1uusaa 1an sarakunaa Muusa, ruwaa sun
ci; ni t-1uusa baa ni da
Taa ceewaa ruwaa sunka kaawoo mata ga guutsuu.
Abukkay sunka cee mata: wancee don Allaa kyaa tsayshee mu ki
yi ab;n da ki kay mu tahi.
Il Kay kay waane,
Waanen gayyaa ..... .
W a a n e d'a n s a r a a k u n a a wa an e ,
Ruwaa sun cii ni waane baa ni da rambuwaata
ll


- 49 -
Va cee: "baa ni baa ki, say kyaa cee Muusa, Muusan
gayyaa Muusa dan saraakunaa Muusa, kay ruwaa sun cii ni
baa ni da rambuwaata
n

Ruwaa sunka kaawoo mata 9a gabaa taa ceewaa ko Muusa.
"Kay waane, kay waane,
Waanen gayyaa ....
Waane dan saraakunaa waane,
Ruwaa sun ci; ni waane baa ni da rambuwaata
n

Ya cee: "baa ni baa ki, say kya cee Muusa, Muusa gayyaa
Muusa d'an saraakunaa Muusa, kay ruwaa sun ci i ni baa ni da
rambuwaata".
Ruwaa sunka kaawoo mata ga gabaa taa ceewaa ko Muusa.
"Kay waane, kay waane,
Waanen gayyaa .....
Waane aan saraakunaa waane,
Ruwaa sun ci; n; waane baa ni da rarnbuwaata
n

Va cee : "baa ni baa ki say kyaa cee Muusa, Muusa
Muusa dan saraakunaa, Muusa ruwaa sun ci; ni Muusa baa ni
rambuwaata
ll

Ruwaa sunka kaawoo mata 9a wuyaa. Sa'annan abukkay sunkJ
cee mata: "too wance in kyaa ti kidin gaskiyaa ki kiray waan-
ki". Sunka baakad da bay sunka tahoowaasu, ta naa kuukaa ruw?:
sun kaawoo mata 9a wuyaa. Ta cee:
"Kay waane, kay waane,
Waanen gayyaa .....
Waane ruwaa sun ci ni waanee ni da rambuwaata".
Va cee: "baa ni baa ki, baa ni baa ki say kyaa cee Muusa,
Muusan 9ayyaa .. Muusa dan saraakunaa Muusa, Muusa ruwaa
sun ci; ni haa ni da rambuwaata".
1 1
- 50 -
Ruwaa sunka haee ruwaa sun cii ta. Sannan ya
shiidoo dab bisa iccee ya tahiyaatay. Abukkay sunka zoo gidaa
baabu "Inaa wance 1". Shuu ; "Inaa wance 1" Shuu. Taa
Dacee, wance baabu ta. Ruwaa sunka ijee jikinta say
ta ruwaa. Tsoohuwaa taa tahi wurin ookar ruwaa. Da ta
dook; ruwaa ta zoo wurin wankee anzaa, say ta ookoo
ta cee: "bar; in dooki dan in zoo in
waayee kwatarniyaata ta anzaa".
Ta dookoo ta zaka ta naa wanki, koo da ta kooma gidaa ta
zoo ta zuccee, koo da ta diibaa say ta saamu Ta aagiji
A naa nan zama zamaa can, taa zam budurwaa,
say Muusa ya tahi armee. Say ya zaka ya armee ta kuma anka
kaawoo ta gidaanay. In sunka shiga kwaanaa say ta kwaanaa da
shiya. In swaahiyaa taa waayee anka baa ta tsaabaa zuwaa dakaa,
baa ta dakaa say taa san baabu koowaa, duk sun waatsee, sa1annan
ta ookoo ta ookoo hatsinta ta saa cikin turmii.
.. kar raanaa ta hucee turmiina,
da ta kan zamaa maataatay turmiina,
Mutun da uwaatay ta kan zamaa sarakkuwaatay turmiina,
Mutun da ubaanay shi kan zamaa sirikiinay turmiina,
.. kar raanaa ta hucee turmiina.
Haka ta kay kullun, haka ta kay kul1um. Wurin kwaanaa ko
taa hana kanta. Rannan anka la5ee ji ta naa Uwaa
ta cee mata: "wance da ki kay wace irii taa 1". Ta
cee: "tuu ! Nii taa wance, abin nan da baa ku tammahaa shii nee,
kasheewat tan da Muusa ya yii min Allaa yaa baa ni ray, nii taa
wancee. In mutun naa kwaanaa da waanay in kwan da Muusa, tunda
mutun baa shi kwaana da waanay baa ni kwaana da waana
ll
Say anka
cee: "too maganaw wagga a bar ta". Say anka kashee wattan maga-
naa, say ta koomaa say wannan armee ya buuee.
Mahwaarin mutun wadda duk ya yi baa shi armen
Koo kaa taasam mata dan gabanka hwatseewaa zaa shi yi.
51
S ARE E 14 A K ARE N - 9 1 K 1

Wagga bareewaa taa ta armi karen 6iki. Ta naa armoe
da karen Bi ki say ya zoo ya arnoo al<uyaa ya gamaa su wuri i
sunka yi Su naa nan, rannan bareewaa say ta tass
maganaa, ta cee : "a yi dubaaraa a shibkaa rnuna waakee MU yi
noomaa". Karen Biki ya cee: "too bareewaa, nii baa ni noomaa
ammaa da kic cee a shibkaa muku waakee, say a tahi a shibkaa
muku waakee. Baa kee da kiishiyakki ba cee ku kee noomaa 1
Nii dee baa ni yi;".
Anka zoo anka shibkaa musu waakee, bareewaa da akuy-
yaa sunka kaama noomaa. Su ini su naa noomaa in raanaa taa
hwaad'u su koomoo. Waakee ra hi ta ya yi kyaw. Radda duk baa a
kwaanaa gidan bareewaa rannan kwaanaa ta kay 900naa ta naa cin
waakee, kwaanaa ta kay ta naa cin waakee.
Say rannan waakee yaa nuna, an kaama rooron waakee.
Su ini 900naa su na su in; su naa rooron waakee in
raanaa taa hwaau su maraytoo gidaa. Sunka rooree waakee sunka
tarsay wurii Yaw a ka raba waakee, goobe a k2 rab a waakee,
jiibi a ka raba waakee, citta a ka raba a naa nan
waakee bay rabu ba. Radda a kwaanaa gidan bareewaa, ta cee:
"karen 6iki shin yawshe zaa a raba waakenga, shin wane zamaa
naa shi kay, yaa kamaa ta a rabaa shi ta saamu naata, nll
. ko in saamu naw, ta aadana naata nii ko in aadanaa naw. Ammaa
waakee baa shi zamantawwaa shi naa nan ba a rabaa shi ba baa
abun mutun ba ko.A koowaa shi ct'ook; naashi ". Karen
ya cee: "ay waakee kuu kee da batun abunku, nii baa ni
da waakee, in goobe kun ka cee a rabaa muku say a rabaa muku
ab u n k u, ni; ban da \*J a a k e e". Bar e ew a a tac e e : Il t 0 0 bar i i n hw a da a
maka karen 6iki, dan hwa in hwaaaa ma dan mu shiryaa tun dan nan,
in zaa a raban waaken nan in ka naa soo na baa soo na ab baa ka
yii ba, biyu da aka awnaa min a awnaa ma akuyyaa daa
Karen 6iki ya cee : lia awnaa miki biyu da k'waryaa a awnaa na
akuyyaa daa day 1". Bareewaa ta cee: "ii". Karen Biki ya cee
"shi. naa yiiwuuwaa haka nan ? Kun yi noomaa taare yanzu say a
o
- 52 -
awnaa miki biyu da akuyyaa aa wanga zaalurncii
wane lrln zaalurncii nee 1". Bareewaa ta cee: "in ya soo dee,
in baa ka awnaa min biyu da ka awnaa mata daa oay dan
nan in sanii, in san soo na ab baa ka yi. Arnmaa in ka naa soo
na biyu dak'waryaa aka awnaa min ita ko cfaya
ll
Ta kwan ta naa
ma karen 6iki hwaaaa. Ta cee: "taashi in sanii taashi, in san
dan nan tun bu mu zoo wurin rabon waakee ba "Karen biki ya
cee: "too bari mu zoo goonaa, in munka zoo a awnaa miki biyu
da twaryaa a awnaa mata daa day".
Sunka taashi suka tahi 900naa, gaa bareewaa
gaa akuyyaa tsayee, koowaa yaa shaaree wurin da zaa a zubaa my
waakeenay, karen 5iki yaa shiga da shi naa raboo. Shi
awnaa ma bareewaa biyu da shi awnaa ma akuyyaa aa aY3;
shi awnaa ma bareewaa biyu akuyyaa oaya, dac can akuyyaa ta
kaada baaki i taa cee : "un !". Va cee : lIun na mi i ki kay y'al
hantsau uwagga, ka; in kooma jin kin yi maganaa, hir na kooma
jin kin yi maganaa yanzu ni ka cirah hantsakki". Akuyyaa ba ta
kooma yin maganaa ba. Karen oiki yaa shiga rabon waakee hay yR
rabee waakee. Bareewaa taa taasoo da dumbigen waakenta
akuyyaa ita ko taa taasoo da dan waakenta kadan. Akuyyaa
ta tahoo ta naa kuukaa taa ji takayci i. Ta cee "wanga tak3y ...
cii waa kee eebee min shi, nii karen Biki bin ii may ba, yanzu
mu yi noomaa nii da bareewaa, kuyyatta kuyyaata, ba ta tseereE
min ba ban tseeree mata ba, yanzu say a raba waakee a baa ta
biyu da a baa ni daa day ; karen 6iki kay da bareewaa
Allaa naa raamaa min garee ku".
Say ta yoo taashi, say ta haw ma zangoo. Karee say ya
taree ta shi naa hapshii, yaa taree ta shi naa hapshii, say
ta cee: IIkay karee yaa ka, koomoo kooroo min na nan. Karee yla
ka, koomoo kooroo min na nan. Karee ; naa son amaanaa da
karen iki ni kee armee, nii da bareewaa muka yi
An shibkaa mumu waakee mun yi waakee yaa nuna mun roo-
ree mun tarsuwaa wurii aY9 yaw an yi rabon waaken nan, yaw
wurin waaken nan naa ji takaycii. A awnaa ma bareewaa biyu da
a awnaa min daa day, karee don Allaa don Ma'aykii ka
tahoo ka eebee min takaycin karcn iki da bareewaa
ll
Va cee:
o
- 53 -
"mu tahi". Shii ko karenga baa shi barin bareewaa. Sunka zoo,
ta cee: "too kaa ga inda su kee, gaa gidansu
u
Karee ya cee:
"too abun da ni kee soo garee ki, kin ga yanzu in na hwargaacee
su sunka zaabura darec naa say in. rasa inda sunka yii, ammaa
tahi mu tahi goonaa, waaken nan da anka baa ki ki turbudee ni
ciki ki koomoo ki yi kwancin ki. In swaahiyaa taa waaye ki zoo
ki cee musu a tahi goonaa a koorna raboo, ba su san ba niyaa
cikin waakee zumbugee. kam in Al1aa yaa soo da sassaahee
niyaa raamaa miki garee suu.
Akuyyaa ta zoo ta kaawoo karee goonaa, zumbugen waaken
nan da aka baa bareewaa babba cikin shi karee ya beecee ya
shiga ya yi kwancee, ta ookoo wancan da aka baa ta ta kaawoo
ta gama. Ta tahoo gidaa ta yi zamanta. Swaahiyaa taa waayee
sa1annan ta taashi ta zoo ta iskee karen 6iki zamnee, ta cee:
"tao karen 6iki say ka yi niyyaa mu tahi goonaa, raboo yaa
taashill. Va cee: "wane dan hantsau uwaa ka tadda raboo ?u.Ta c ..
"nii na tassa raboo, tunda dee ka san nii baa baywab bareewaa
,
ni kee ba, ba ta tseeree ga noomaa ba ban tseeree mata
ba ta rigay ni ba ban rigay ta ba, koo inii gudaa ba ta saa
min ba banban da nii, nee a ka rabon waakee a awnaa mnt}
biyu da nii ko a awnaa min aa ay". Karen 5iki ya
cee : "ya l hantsau uwagga ni i baabu ruwaana da wargi i. fl!i i ZGtl
ki kaawoo ma wulaakaycii kooko ni; zaa ki kaawoo ma iiba'
albarka ? Yanzu in ki tassa sheeganta a awnaa mata ukku da
k'wa r y a a k e e k 0 a a w n a ami k i d'a a cray ". A k uy y a a tac e e : Il il i
900naa
s
in mun jee k'waace duka ka baa ta".
Anka zaka a awnaa ma bareewaa biyu da
akuyyaa aaa ays a awnaa ma barecwaa biyu da akuyyaa
aa daga can akuyyaa ta kaada baakii ta cee: "un! Karen
Biki ya cee: "un na mi; ki kaY.\I'ril hantsau uWgga, ay naa cee
kak ki kooma maganaa". Ta cee: "karen Bik; naa shanyee ma wanga
aaci i kul ka koom.=i 5aaci i na raamaawaa ni kay". Ya cee Il n; ; ? ".
Ta cee: "kay". Va cee: "ki raamaa ? Hun ! Darcewaa ba kyaa
jiyaa ba, bareewaa bar; da wata, nii bun saabaa aacin akuyyaa
daajii ta raamaa yaw gaa akuyyaa taa cee in naa koomaa oaacin
ta ta naa raamaawaa". Ta cee: "hir ka kooma 5aacii na raamaa-
waa ni kay, yaw koomii ta kee zama say ta zam 900na9ga".


- 54 -
Karen Biki yaa koomaa cikin waakee shi awnaa ma baree-
waa biyu da akuyyaa aa shi awnaa ma bareewaa
biyu da shi awnaa ma akuyyaa aa dac can akuyyaa
ta kaada baakii ta cee: "un !". Karen 6iki ya cee: "un na mii
ki kay, kyaa ga yal hantsau uwaa da na cee kak ki kooma maaa-
oJ
naa". Ta cee: "hantsau uwaaka karen Biki, kay karen 5iki
hantsau uwaaka
u
Va cee: "nii 7". Tac cee: "k
ay
". Va cee:
"bareewaa ki naa shirin jii, bareewaa ki naa shirin jii,
bareewaa da wata, nii ban saabaa 6aar,in akuyyaa daajii ta raamaa
ba yaw akuyyaa ta naa aacii na. Bareewaa baa kyaa ji akuyyaa
naa 6aacii na bail. Bareewaa ta cee: "wace wata garee ta, uwaa
ta koo ubaa 7 8aa ta da koowaa, in ka naa raba waakee ka rabaa,
in baa ka raba waakee ko ka barii".
Koo da karen 6iki ya tahi ya yi gurhwaanee say ya yi
gurhwaanee bisa karee, kay dac can karee ya yoo za110 ga karen
6iki, hay karen Biki ya yadda twaryaa ya yi nan, bareewaa ta
yi nan. "Kay, kay dan neemanga, bareewaa ay naa cee miki da
wata, kay d'an neemanga kat ta zoo, kuhohohoo, ay naa cee mi ki
da wata. Gaa ta nan zuwaa, kay kat ta zoo". A kay a meekas
karee shi naa shaarab bareewaa hay ya kaamee ta. Da ya kashee
sa'annan ya bioo gaban zumbugen waakee, koo da ya zoo karen
Biki yaa gudu. Va cee ma akuyyaa : "too gaa waakenki, dada kin
ga inda mijinki ya saa nii naa biyaa miki
dada nii naa tahiyaa ta gidaa, gaa mijinki gaa waakenki". Ta
cee: "kay bari taaree mu ka tahiyaa, nii tunda ka reewayec ka
deebee min takaycinsu"
nahwaarin da bareewaa sunka yi gaabaa, karee
shi; yat tahoo da gidaa. Mahwaarin karee shi kee amaa-
na'akuyyaa kee nan. In saakii ya zaka ya kooreYg in kuuraa ta
zaka ya kooree ta, in karen 6iki ya zaka ya koorey, amaanak
karee da akuyyaa baa ta rabuwaa. Vanzu naa karee ya yi rishin
gaskiyaa da a ceewaa gaa shi nan shi naa cin yan awaakii .


55 -
VI NWf,P.
Vinwaa taa zaka, baabu yaw, baabu abinci goobee suu
da maataa. Su naa nan, su kwan su taashi, su kwan su taashi.
A naa nan ko. Su yi can laalan noomansu. Da yinwassu da
tishiryassu suu da maataa. Dada yinwaa taa zaka, abin yaa
kay inda ya kay, baabu abinci. Rannan say sunka taashi sunka
tahi wurin ammaadii suu da maataa. Say sunka zoo, su naa
di; su naa bagay, su naa zaagab bagay ta naa saawaa cikin
Ta naa zaagab bagay ta naa saawaa cikin Shi;
ko shi naa zaagaawaa shi naa saa mata cikin Say ya
tahi wurin tsaganaa, say ya yi deedee da damoo.
Da ya yi deedee da damoo say ya kashee. Da ya kashee
say ya cee ma maataa ta naa kiraa nay, ya cee maataa :
Il ta h ; 9 a a n i na n ; ne; n mi k i Il. ay kas shi a m mat dam 0 o. 0 a n
da nan say ya burkaaka wutaa ya
Da ya saoa wuta shii kee nan. Vaa yoo itaacee yaa
zaka gashee damoo, yaa gyaara. Maataa naa kiraa nay damoo yaa
gasu. Maataa naa kiraa nay : IIkay wanee wajee ya saa gaba, ka
tahoo mu tahi raanaa taa yi". Vaa gashee damoo. Dan kas shi
ma rnaataa damoo, say ya kaawoo damoo cik1n walkii ya saa.
Su naa tahee suu da maataa, su naa tahee suu da maataa, say ya
cee ma maataa : "wancee !II. Ta amsaa. Va cee ma maataa hwaa :
"yaw a kway yinwaa ga cikinga naw, da day wadda yinwagga ta
zaka ni; ban ji yinwaa ba kamay yaw". Ta cee may : IIba ka ji
yinwaa ba kamay yaw 7
11
Va cee: "ban ji yinwaa ba kamay yaw
wancee, yaw yinwaa ni ka ji. Vaw Al1aa tsayee yaw in cyanyee
buuraata
ll
Ta cee: IIhabaa abin gidammu, wagga irin maganaa
wacee irii ta, ka cyanyee buurakka laahiyaa ka kee, wanee
azancii ka cyanyee buurakka !II. Va cee mata: "buuragga taw
cin ta zaa ni yi yaw, wagga yinwaa da ni ka ji yaw buuragga taw
ban koomaawaa da ita gidaa, cin ta zaa n1 yi". Ta cee: "don
Allaa, don ka bari don Al1aa ka tahi mu tahi.Shin in
ka cyanyee abigga inaa zaa ka saamun wata". Va cee mata:
"in in saamu wata, in kai in saarnu wata, yaw buuraata yaw cin
ta ni kay". Shii ko baa buuraa taa ba daamoo na ac cikin
walkiinay. Maataa ta cee: IIbari abin gidammu, diibaa gaa

- 56 -
hatsii naa kaamu su naa hwarii". Va cee mata: "a ni sayi
wata, a ni say1 wata, ammaa kam wagga lal1ee kam yaw tunda ni
ka Jin yinwaa baa ni barin ta, cin ta zaa ni yon.
Vaa kaaaa hannuu cikin walkii yaa kaatsikkee googin
damoo yaa kaaaa ga baakiinay shi naa cii. Maataa ta cee:
t1batunga ko da ka cee gaskiyaa na, haka nan na 7
11

Va cee: IIkee don Al1aa tahi baa ni laahiyaa don Al1na,
bar ni in cyanyee buuraata nii, tunda nie cee niyaa cin
abuuta hwa, mutun da abiinay lookacin duk da ya soo cin abii-
nay 1 ookaci n duk da ya soo ci n abi i nay baa ci i nay shi kay".
Shii kee nan maataa ta aeebee may iskaa ta yi gaba da
kanta ta bar shi. Va yi zamnee hay ya cyanyee damoonay
sa'annan ya Sunka tahoo gidaa. Has sunka isoo gidaa.
Da sunka isoo gidaa suu da ita. A naa zamnee a kwan a taashi,
a kwan a taashii, ha1anka kay ga kaakaa daa. Anka yoo kariyai
anka zaka anka kircee anka sussukee, anka kamma tsaabaa.
Rannan maataa ta yi kwance , kwancee kaa jiyaa, ta yi may
tuwoo, ta yi may huraa. Ta kaawoo mabaakacin huraa ta girkee
may, ta kaawoo akushi n tuwoo ta gi rkee may. Ta cee : IItoo dad'a
gaa shi ci. Abin da ka yi ma kanka abin gidammu. lunda
zaa ka cin buuragga nie cee ma bari kaakaa zakkuwaa zaa ta yi,
nik kooma nic cee wa bari kaakaa zakkuwaa zaa ta yi, ka
cyanyee buuragga too dad'a gaa abi n da ka ka saamu t yanzu dacfa
ka naa zamnee baa ka da buura". Va cee mata: "kee i hankurii,
radda duk nis saamu buuraa sayee ni kay". Ta cee: "baabu
buurunan saysuwaa, nii ban 9a inda a ka ceewaa gaa buurunaa na
saysuwaa ba. Ammaa tunda ka reewayee ka cyanyee ka cyanyee
A naa nan zamnee dada. Ta yi tuwoo ta baa shi shi
yi huraa ta baa shi shi shaa. Vaa yaa saadee, shi naa
son maataa baabu ; i koo an bar ka kaa cyanyee buurakka, too .'
inaa zaaka.

+
- 57 -
Say rannan say ya ga say ya cee may shi
buurunaa biyu shi babbakikkee shi biyoo jikin gidansu
shi naa tahee shi naa talla, in anka kiraayee shi in ya zaka
shi yi tsayen dakaa shi cee akuyyaa biyu buuraa ta kee. Ita r.o
maatagga ita ko taa saamu hatsinta na kaakaa taa sayi
awaakinta biyu taa ko yaa buurunaa
yaa ko gyaaroo da kyaw, yaa ko sakkaa cikin burgaamii ko yaa
tahoo, buuraa ukku shi naa tahee shi naa tallaa : "gaa ..
buurunaa". r-'iaataa naa daamun dakaa, "gaa buurunaa". Ta cee mf1
yan yaara : "ku yi shuu, ku yi shuu ku bar maganaa, abin tallaa
naa biyawwaa nan hash shi hucee bu mu jii shi bal Gaa wani can
yaa biyoo shi naa talla yalla koo mii naa naa shi ka saysuwaa" .
Anka cee mata: "kee wani naa way buurunaa na shi ka saysuwaa".
Ta cee ma aa : uzaabura kiraawoo ubanka shi naa dabii, cee
shi zaka a naa kiraa nay". - "Gaa ... buurunaa. Gaa .. buurunaa
Gaa buurunaa".
ya zoo ya cee na ubaa : "Innaa naa kiran kan.Vat
taasoo yat tahoo. Tac cee may : "sagraaraa ka jiyaa". Va cee
mat: "mi; zaa ni jii 1". Ta cee: "kay dee buud'ee kunnenka ka
jiyaa, nii baa ma ni kay baa, kay ka jiyaa da kunnenka",
- "Gaa buurunaa". cee: "kaa ji ko, koo ban hwacfaa maa
ba kaa ji abin da may tallac can shi ka hwadi". Ya cee ma maataa:
! Wagga maganaa taaki wacee irii ta, mig garen na sayen
buuraa. Vinwaa ta ta sanya na cyanyee buuraata, yanzu kuma ran
zangeeringa in sayshee su in sayi buuraa, mi; zaa mu ci 1". Ta
cee: "tahi kiraawoo shi gaa awaakii nan gudaa biyu naw ka
ramtaa". Va cee mata: "ban rarncee, abinku maataa koo war
ramcee shi yaa shiga tsayayyaa. Goobe in na ramtaa nis say;
buurunanga kuma goobe ki koornaa min mastan. Ban yardaa.
awaakinki radda Al1aa ya baa ni abin sayee in bana, in bai
waccan a ni sayee". - "Gaa buurunaa". Ta cee: uhaa kiraayaa
ka jiyaa,rishin tayii shi naa hana arha. Ya cee mata: "kee mig
garen shii". Ta cee ma yaaroo : tahi da gudu, cee ma
Clay tal1a'abin can shi tahoo".
Yaaroo ya zoo ya cee may : "kay a naa kiran kali. Va
zaka ya yi tsayee. Va cee mata : "too gaa shi nan da k1c cee
a kiraayee shi
ll
- "f..jee, eebee clac cikin burgaanii. Abin da ka
h:2. .',\, '{F,;: f Si] \';:/:1?- : . .:.,fiH6-t V,fl::
id2
:'. i
.. ,'
:1 ..
. - .,.
r
.- 1

t ' .

.f/ ,;: i.: , .
. --... - .. ,: .. ;.-,
':":' . .i
(" !3 ,..,; t.':
1
. .
..... 1,. "! :"' ", .. .
C . j. ,,_. t ..- ..
1
.
1
1
. . , ' .. '.
,

- 58 -
ci garen yaa hi awaakinga biyu. Sayi, in yaa cee koo nawaa
akuyaa ta kee, shi sayee a baa shi. Yanzu kaa zama da buura
baabu wanda ya san; say nii say kay, aa asiirin maataa da mijii
say mijii, haa i sannu wanga muu biyu na ad da wanga abu.
Dan kaa sayi buura da awaakinga say in toonaa ma asiirii in
cee buura ka sayee da su, abin gidammu haba, in toonaa ma
kay naa asiirii koo in bayyanaa ka, kooko in toonaa ma kay na
asiirii". -"Too, ya cee hwa, buuragga nawa ta kee ?". Va cee
"buura gudaa akuyaa biyu ta kee". - "Too eebee a gani". Ita
taa kawda kay ganga maataa. Koo wacee buura ya awkoo shi
ajee, koo wacee buura hay ya dakkee buura guda ukku ya ajee,
gaa wa 1 anda suuka i sa gaa .,pan k'anaana gaa manya manya. Say ya
d'awki yak' !c'aramaa ya cee : "wagga nan dee yanzu nan tun da na
kamma girma wagga dee taa ishee nill. Dac can maataa ta cee:
Hamada 9a abin kwaray, da awaakimmu biyu zaa a dookan maraagay-
ciyaa, maaganin mii, kay zaaoJa tunda a kway awaakii biyu nee
su kee, da da babba duk akuyaa biyu su kee, kaa san ko
gwanda kl dookoo babba, wadda ka cyanyee ay kaa san taa 1shee
maa wagga
n
- "Too, ya cee, wagga ni ka awka, amshi aadana
had da mareecee, in mareecee yaa yi kay ka tahoo ka kahwaa mini,
sa1annan awaaki sun zaka dak kiiwoo ka jaa awaakinka biyu ka
tahi da abinka
ll

Taa amshi buura g sun hita suu da mak'eerii.- "Too, ya
cee may, akuya guda taaka, gudaa taw, in mareecee ya yi ka zaka
ka kahwaa mini, in kaa saykassuwa ka kaawoo min kudin akuyaa
gudaa, kay koo kU n akuyaa gudaa Il
Mareecee yaa yi ya tahoo yaa zaka yaa cee gaa shi. Ta
cee : "bari in kiraawoo ma shii shi naa can cikin mazaa".
Sa'annan ta kiraawoo shi ta cee may "taasoo a naa kiranka,
ka yi gaa shi can yaa zaka shi naa biak ka,
gaa shi can yalla koo gaatarii naa ka kay may daadi, koo wani
abu na ka kay may, taasoo gaa can ya zaka shi naa
tambayak kali. Sunka shiga cikin suu da shii. Inda
ya awkoo amalashii ya buga bisa shi cee:
"wayyoo niya day, wayll. Ta ka cee : IIdon J'Ill aa abi n gi dammu ."d
tuhwaa muna asiirii don Al1aa day, wagga shii 8aganaa taaka


- 59 -
wacee irii ta, shi; cira baka yi kuukaa ba, kuma kahwaawa kaka
kuukaa don Allaa don na'aykii wagga maganaa taa ka wacee irii
ta, don Allaa kam makwabtaa su jiya don Allaa, don Al1aa ka
jimree a kahwaa ma. Kahwan may bar; jin kuukan nan
naashi kahwaa may kas shi zoo kuma ta gwamhwalee kuma
ka cee say an baaka akuyaa biyu
u

In ya baada ga rnakeeraa shi cee : Uwayyo
niya kayna wayne - "Don Al1aa abin gidammu ka tuhwaa ma kanka
asiirii don Al1aa bari kuukaa
ll
Has sunka yoo sandabrin, da
sunka yoo suu da makeeri ya hitoo ya cee: IInaa
kahwa
ll
Ta cee: "taa kahu dee 1
11
Va cee: "naa kahwaa
ta taa yi gangangan taa kaama, taa kam kaamaa. Kuma in swaa-
hiyaa taa waayee goobee n;ya koomawwa, in ki j; inda ta yi law-
a naa koomoo, in koorna gyaaraawaa". - "Too goobee ka koomoo
hak ka ga kwaanan mu laahiya, kaa jiya ?". Va cee: "too naa
jiya, koomawwa ni kay in ga kwaananku, in abu yaa yi hwa too
shii kee nan, in kuma abu bay yi ba, say kuma in koomoo in
kooma gyaaraa muku". - "Too, ta cee, tahi, naa baa ka daree
gooma, kullun ka naa koomawwaa, gaa awaakinka jaa".
yaa jaa awaakinshi yaa tahi da suu, yaa zoo
yaa saykassuwa yaa kudin daa day tun da swasswaahee
yaa zaka yaa kaawoo . Va cee : IIv/aane kun kwan 1 aahiyaa 1".
b
"?II
Ya cee : Il rrt u n kw a n 1 a a h i ya a ". - .. a n cee k a a Ir a a na, a u y a a y 1.
Ta cee: "aa abu yaa yi baabu layhii dee kam, abu kam day
koo bay kay ga na hwaarir. yaa yi kusa, maadalla maadal1a
maadallaa, too hankalii yaa yi, too rnaadalla maadal1a". Sun
hita. - "Bari in tahi in tahi in rakay kali. Va rikaayee shi.
Sunka ta&a tahiyaa sa1annan ya cee may : IIgaa kudinka na akuyaa
gudaa aa Yaa tahoo da kuainshi na akuyaa gudaa, shii ka
yaa tahi da kuin akuyaa gudaa.
Mahwaarin macce in taa baada abinta a saysuwaa a
rabaa biyu a baata shiyyaa, koo ita taa saaci naaka.

- 60 -
'1UUSAA M 1\. Y
'B A RAS S A A

Shii May harassaa da shii da Jaadi sunka yi gardaman
noomaa. Koowaa naa Jin laabaarin wani. Kay Muusaa ka naa Jin
laabaarin wancan, wancan shi; ko shi naa Jin laabaarin wancan.
Koowaa naa Jin laabaarin wani. Say rannan wanga Sarkin noomaa
say yat taashi, say ya cee ma yaaroonay : "mu haw mu tahi
jeewayaa Saraakin noomaa, in ga inda a ka ceewaa a kway wani
Sarkin noomaa. Naa ji an cee gabaccinga a .kway wasu Saraakunan
noomaa, nii koo niyaa tammahac cikin baabu wanda ad
deedee da nii
ll

Rannan say ya ji wani Sarkin noomaa, an gamee
a naa cin 900naa, mazaa sun gamu a naa ta cin goonaa, a naa
kad'e kacfee, gabas kid'i i yamma kief; i. Sarki n noomaa wanga nan
yaa d"aarnee raanaa, raa naa t.aa ki h\'/aauwaa a naa hwad'aa a i da a
goonaa. Say gaa Sark;n noomaa wanga yaa kay, say gaa Sarkin
noomaa May 6arassaa yaa kay, ya koomaa gang an ya yi zamnee.
Wancan Sarkin noomaa gaa shi ceeniyaa zamnee, gaa wanga zamnes
gaa wanga zamnee. Sarkin noomaa wanga ya cee ka 1 a kooma yii
ma wancan kidii. Shii ko wancan ya cee ka a kooma yii
kici;. Va cee may : "kay muu baa ka zakkuwaa ka iskee mu ml! n:,'.r.
noomanmu, mu naa cin goon:'\mmu, say ka zaka ka cee baa a yii [:;1"!
kidii j yanzu a kway wani Sarkin noomaa da ka zakkuwaa ya C08 .
a yi; m; n k ; d i ". Y ace e : .. b a a \ y i i ma k id'; i, ; n S a r k ; i1
no 0 ma a ka k e e 9 a ni; z a an; yi; Y a w ". Sai an na n Sa r k i n no 0 m a a :':'. ;'1 -
can ya cee: "nii abin da ka snnii naa san shi". Sarkin
wancan ya taash; ya cee: "mi; kas san;; ?II Shi; ko ya cee
"mi; kas sanii
?"
. .
Anka kaawoo sallamaa ta an noomaa,
da aka baa manoomaa wanda sunka ini su naa noomaa, anka kaawoo
sal1amaa an ka baa Sarkin noomaa. Sarkin noornanga say ya amsheE;
May 5arassa yaa amshee yaa cee shi; ka cin sallamaa, shii ko
bay ci goonaa ba zuwaa naa ya yi. Shii ko wancan ya cee:
IIni; ban yarda ba, nii baa ni ini in taara diyan mutaanee, su
in; su naa noomaa, su ini su naa noomaa
j
yanzu isassaa ta
zaka dab baaya say ka cee say ka amshee
ll
Va cee: IIwagga


... 61 -
sallamaa nii naa tahi da ita gidaana
ll
Shi; ko ya cee: II
say
naa ganii
ll
Shii ko ya cee: II say naa gan;i
ll
Va cee: IIkuu
maasu noomaa talakkaawaa kuu da kunka ini ku naa noomaa
kuu kan banzaa ku kee bu ku san koomi; ba, ku tahoo in sallamee
ku, ammaa taashi sallamaa baa ni baa shi shi; in Sarkin nooma
naa yaw ni ka ganii".
Shii kee nan sa1annan ya sallamii wa1anga maasu noomaa
sunka SU 9 a naa nan daa a naa diibin abin da zaa su
yii. Shi; wancan bisa naashi dookii, shi; wanga nan bisa naashi
dookii, koo wanee shi naa rooraa ma wani gooraa, koo wanee shi
naa rooraa ma wani gooraa, "wani abu ka kee, wan; abu ka kee".
Dac can Sarkin noomaa wanga Muusaa say ya dook; dooki; har ya
kay bisa wanceeniya. Kaa da ya kay bisa garay sa'annan
yaa tsiroo bisa kaynay, ya saa ya bugee shi ya hwaaaoo
dab bisa dookii, ya cee: "dan karenga da nii ka ka gardamaa,
yanzu a kway wan; manoomii may gardamaa da niyaa, niyaa da
rayna
ll
Ya hwaaoo gaawaa ta baaraa a naa : "ku kaawoo ruwaa ku
kaawoo ruwaa, ar ku kaawoo ruwaa, Sarkin noomaa wancan yaa
bugee wancan Sarkin noornaa, ar ku kaawoo ruwaa ku kaawoo ruwaa".
Anka kaawoo ruwaa anka zaka anka yi ta kuukaa, anka
yi ta kuukaa, anka yi ta kuukaa, anka yi ta kuukaa. Too sa'
annan ya hwalkoo$l sa1annall anka tassay anka yi gidaa da shii,
wancan Sarkin noomaa ya tahi. Say may goonaa ya zaka, ya cee:
Il ; n a a n a a n a a shi k e e ay fi a ras sa? n. y ace e : Il 9 a a n i i ". y ace e :
IIda naa aka zamantoowaa ba ka yi noomaa ba, ba ka yi
wani abu ba, Sarkin noomaa waanee shi yi min noomaa, shi cyanyee
min goonaa ka zaka ka amshee kudii ?". Va cee: "naa amshee
kucfii, baa maganakka taa bau. Va cee: IImaganaataa taa". Ya cee:
IItoo in maganakka taa gaa kudii, amshi may". Ya amshee
kudii daga Muusaa ya ma wanceeniyaa, May Barassaa ya
kan dookii ya tahiyaatay. Ya cee may : lIin ka soo i shirunka,
in kaa amshi kuii ka may aka kay min suu gidaana". Vat
tahi ya zoo ya yi zamaanay .
..


- 62 -
A kwan a taashi, a kwan a taashi say da goonaa ta nina.
Radda zaa a kwaanan sabkoo a tahi zuwaa wurin kariyaa
an ooboo tumuu soo 0ay, goobee anka koomaa anka tumuu
s
a koomaa goobee a yi kariyaa, koo da anka zoo goonaa baabu
ijjiyaa koo gudaa, koo tsaabaa baabu koo gudaa, say goonaa
ta zam hatsii baabu idoo. Sa1annan may 900naa ya koomoo shi
naa kuukaa, ya koomoo shi naa kuukaa, har ya shigoo garii shi
naa kuukaa, a naa : IImi s saamee ka \'Jane ?". Va cee : flmi s
saamee ni, wata sarawta 1 Allaa goonaata, taa 9ama kay taa
nina i yaw naa zoo wurin kariyaa may idee gudaa ab baabu, koo
gudaa baabu may idoo. Anka cee may : "i anniyaa da May Barassaa,
i anniyaa da Nay arassaa, baabu wanda ya yi maka wattan abu
say shii". Va cee: "too zaa ni yi; 1". cee may :
"abun da zaa ka yii nan da ka amsaa daga hannuunay ka
mitaa ma wancan Sarkin in baa suu ka kay baa goonakka
say hwa baii ka 9a hatsii".
Sa1annan ya taashi ya kudii, ya tahi ya haw doo-
kiinay ya tahi. Koo da ya zoo say ya iskee may kwancee, say ya
cee agaanaa garey. - abu koo kay kwaanaa Il. Va cee :
"agaanaa garenne A naa : "Muusaa ! Muusaa ! Kay May 5arassaa !
Kay r!aay Darassaa ! Va cee : "haa ! Il. - "Baa ka taashi i gaa may
goonaa nan yaa tahoo inda ka kee, r.ay goonat tan da anka yi
noomaa gaa shi nan way yaa cee a hwaaa maka yaa tahoo inda ka
kee
u
Va cee: "ku cee nii ban jin taashii aganaa a9 garee
shi tahiyaatay har radda fl1aa ya saa nis saamu daamaa shi
koomoo in wata maganaa garey". Va cee: IIbaa ni da daamak koo-
maawaa, ku hwaaa may baa ni da daamak koomaawaa, in shi naa
taasawwaa shi taasoo mu yi batu, in baa shi taasawwaa kumaa
nii dan nan ab baa ni hitaa gidaanay, baa ni zuwaa goonaata
da sassaahee yaw in zoo koowaa naa kariyaa nii yaw in zoo goo-
naata hatsiina baa su da idoo". Hitoo, ya cee baa shi hitawwaa
shii. Muutaanee sunka cee: "kay taasoo hitoo ka ji abun da at
tsakaaninka da shii". Va cee: "mii at tsakaaniinaa da shii,
baa shi biyaa ta baa ni biyaa too mit tsakaaniinaa da kay?l!.
Va cee: IIkay taasoo nii naa tuuba naa bi Allaa naa bii ka,
taasoo nii baa ni zamantawwaa". Va cee: IItahiyakka, Sarkin


- 63 -
nooman nan da ya cee yaa hi; ni j too shi tahi shi yi maa iden
hatsii". Va cee: "kay taasoo waane, naa tuuba naa bi
naa bii kat taasoo mu tahi, taasoo ka aagajee ni". Va cee:
"too mii ka amsaa garen kab baa shi ?". Va cee: Itkuii ni
l
amsaa garee ka na baa shi". Va cee Ittoo kaawoo suit.
Sa'annan ya O'ookoo su kudii ya ya cee: "too
gaa abin da na amsaa garee ka, baaya da haka nan kumaa nii ad
da kingii kuma ?II. Va cee: lia kway \-Iani abu shi naa nan wanda
ad da kingii, say ka tahi ka yoo rigaa da wandoo ka kaawoo p ka
yoo zanee ashirin na waawaa ka kaawoo p goobee in ya
soo i sabkoo zuwaa wurin kariyaa, koo da ka ka zoo goonakka
taa yi idoo". Anka tahi anka yoo riigaa da wandoo an ka k3awoo
da rawanii, an ka yoo ashirin na waawaa anka kaawoo.
Too ya cee: "goobee in Allaa yaa kay ray da sassaahee i sab-
koo tahi goonakka". Saahiyaa taw waayec koo da ya yi sabkoo
ya zoo 900naa hatsii sun koomaa wadda su kee.
Say ya ji an cee kuma a kway wani Sarkin noomaa shi naa
can shii ko shi naa alwaashi da shii, sa'annan ya taashi ya
cee : "tahiyaa ni kay naa ji an cee waanee ya naa kiraana j
tahiyaa ni kay in zoo in jiwoo
ll
Koo inaa ya zoo 9a garii j
tun day yeesa shi ka tsinkat tuutaa ta Sarkin noomaa, say shi
zoo shi cee a deebee. A deebee. Koo inaa ya zoo cikin garii
say shi tsinkay tuutaa ta Sarkin noomaa say a zoo a cee a
taaka a (awkee. Say ya tahi. Da ya kwan yaw gidan sunka
kwan su naa batu, sunka kwan su naa batu suu da Sarkin noomaa.
Saahiyaa ta waayee ya cee: "too yanzu inda zaa ka, garii ga
shi ceeniyaa baabu niisaa ammaa yanzu da kaa zoo yanzu say ka
kay".
Va taashi ya tahi, Sarkin noomaa wancan naa dadii say ya
ga yaaroo bisa raheewaatay. Anka cee : "kay Sarkin noomaa gaa
wani can bisa raheewakka
ll
Vat taasoo ya cee: IIkay shiicfoo
ll

Va cee: "kay akkee
u
Va cee: " shiioo". Va cee: "akkee,
ni i na cea crakkee
ll
Va cee : IIban akkeewaa" Sa' annan ko ya
tahoo ya cee: "say naa ganii da ka cee baa ka dakkeewaa".


- 64 -
Sa'annan ya shiga cikin daakii - Da ya shiga cikin daa-
kii ya ookoo rigaa ya sakkaa, inda duk ya yi1 ma riigaa haka
wutaa 'ka hitaa, inda ya yi ma haka wutaa ka inda
duk ya yi maganaa wutaa ka hitaa daga cikin baakinshi
t
wutaa
ta naa hitaa baaya garey. Sa'annan Sarkin noomaa ya cee
may : "tahoo kaawoo, tahoo. 8aa an cee Sarkin noomaa ka kee
ba ? Yaw in ka kaawoo garee ni ka ka san kaa zaka inda Sarkin
noomaa". Sa'annan ya ga ya ya saa ga baa-
ki1naY. Koo da ya saa 9a baakiinay da ya kaawoo ya hurzaa
may say ya ya mutu. A naa ta kuukaa, a naa ta kuukaa ,
garii ya hawtsee da kuukaa, ya cee: "kay ku d'awkaa ku ruhwaa-
yee. in yaa ini baa shi taasawwaa an bignee shii".
Yaa koomaa mashiiilnay yaa yi zamaa nay. A kay a koowco,
a kay a koomoo sa'annan dan nan wanga da ya kwan gidaa-
nay, sa1annan ya taashi ya tahi, ya cee: "taashii ni kay
waanee tsayayyee na
l
yanzu in yaa zoo Sarkin noomanga
zaa shi yii da shii, in ya yi gardamaa da shii ko halakaa shi
zaa shi yii".
Sa'annan yat taashi ya tahi. Keo da ya kay say ya
ma garii a naa ta kuukaa, ya cee: "mii naa naa, mii naa naa ;::
Sa'annan anka cee: "wani Sarkin noomaa na gaa shi can
sun yi gardamaa suu da gaa shi can yaa kashee, gaawaa
ta baara yaw an ini a naa kuukaa bay hwalkaa bail.
Sa1annan ya taashii ya zoo ya cee: uhabaa waanee, kt.;'
da kanka waanee, ay waanee waanaa naa, mi; da ka yi; min
yan kan &1. Sa' annan ya cee : .. ni i ay bun san wanka na
inda naa san wanka naa daa baa ni maa tunda ka cee
naa yanzu ni ka shii". Sa1annan ya cee ma yaaroonay
"tahoo ka taakassay". Sa'annan ya tahi ya baa yaaroc maaganii
ya zoo ya cee : "in ka zoo ka hurzaa may ga huskaa, ka busaa
may ga kunyaa, ka buusaa may ga wagga kunyaa, say shi taashi
l1

Da ya zoo ya hurzaa may maaganii, ya buushi kunneenay, ya
koomaa ya buushi waccan kunya say yat taashi ya say
an ka bar kuukaa. Shii kee nan say ya koomoo tuutaa 900ma shaa
biyu ta noomaa.
Sark1n noomaa May barassaa shii as shuggabaanin
manoomaa.

- 65 -
BIR 1 N G 1 J l
-----------------
Mutun na ya ayh; iyaanay gooma. gooma da ya
ayhwaa, rannan say ya taasni ya tah; say yaaroo ya
taashi ya bii shi. Vaaroo shi naa baaya garey, yaaroo shi naa
baaya garey, shi naa mayda yaaroo ya yi abinga na yaara
ya kahee say yat tahi yab bii shi. Say da ya kay tsakad
say ya waywayaa ya ganey. Irin rishim kumyagga da yaara ka yii:
say ya yi; ta. Daga shi big; yaaroo, Yaaroo say ye mutu . Say
ya tahoowaatay ya barDa yaaroo a macee. Shii ko wani
may kudii, yaa tahoo shi naa busa dooki; yaa tahoo dak kilaasaa
g
ya zaka ya iskee ma yaaroo kwancc ya dawko abiinay ya
rungumoo bi sa dook; i \1 l' Janaa taa hwaad'i ya shi goo da ab; i na.)'
gidaa. Kaa san gidan attaajirii baa shigaa a kay ba. Va kay
abiinay cikin gidaa ya ajae.
Shi naa nan shi naa jiyyay yearoo, shi naa nan shi n:::::
jiyyay yaaroo, gaa ko lIwaayeenay bay ko h\'Jacfaa musu ko ya.
tsintoo shi ba. Shi naa nan shi naa j"iyyay ynaroo, shi naa n::;1
shi naa jiyyay yaaroo, yaaroo say da ya sheekara a naa
tay. Sannu sannu yaaroo shi naa saamun laahiyaa
9
sannu sanne
yaaroo shi naa saamuu nn cikin gidaa shi naa tahi-
hiiyaa har yakoomaa tattaa hay ys kooma wajee
koomaawaa, ya kooma hitawwaa wajee shi naa koomaawaa. Yaaroo
n a a b a a shi ab; n c i na k'wa r ay, y a a r 0 (\ d a y . h l! t 00 ya s a am u cl? ::'. ;.: :
yaa ga gidansu say ya tahiyaa. Yaaroo yaa ga gidansu yd2 .
tahiyaa. Shi naa nan zaman shi d'an rilay kud'd"ii i shi naa n1n
zamaa nay yaaroo baabu abun da ya shaa may 6an rnay kudii, yaa:
hay ya zam sarmayiii shi tahi shi yoo yaawoo shi koomoo. A
macee ita ka diyas Sarkii taa taa buwaayi mazaa, baywaa goomr
garee ta. Koo wanee namiji. ya zoo ta kee baa ta zuwaa ita
da kanta say baayii ta ka izaawaa
i
baayii suu ka zuwaa su yOD
cC. b:l ta t;l! r.11j":n ba.Kao \'Janee in ya tahoo yd
cee say yaa zaka inda ta kee wurin in ya zaka ya yi batl
ta. cee ni; ban ga namijin da zaa ni armee ba
9
ta ijee wannan
shi tahiyaa tay. Say rannan, yaaronga say ya ji laabaarii, ya
zaka ya hwacfaa ma may kui ya cee : "waanee9 kay naa ji an ce8

- 66 -
maccee taa buwaayi mazaa". Gaa ko ubaanay shi naa ganii, too
yaa kashee shi, wancen yaa tsintoo abiinay naa ? Va ceG
may : "don kaa cee kaa sa maccee Sarkii waanee kazaa haka
taa buwaaya, too baa ku hawaa ku tahi KU zoo ku yoo batu da ita?
Kiraayoo abukkanka. Gaa nnn ku ma siriddaa ku
tahi". Koo wanee da sirdii, koo wanee da an gamaa shi
da kaayaa.
Shi; kee nan say sunka haw sunka tahi. Va cee may :
"kay koornoo, nutun baa shi tahiyaa budam maccee shi tahi baa
shi kaamee da koomii ga hannuunay, in ka zoo mii zaa ka baa
maasu shinhiaa ? Nii zaa ka baa maasu kiray 1ta ? Va cee:
"kay nii ban son koomii, abun da nika soo garee ka say dee ka
tahi ka shiga cikin tan taa ka, abu day ni ka soo garee
ka say ka kaawoo min zoobee na ziinaariyaa ay, ka kaawoo min
in saa ga baakiina, baayan dan 6urgujee na ziinariyaa kuma shi
day nee ka kaawoo min in saa ga baakii na". Sa'annan ya saa
hannuu cikin aljiihuu ya awkoo aan ziinaariyaa ya
may, sa'annan ya saa ga baakiinay ya tahi.
Da sunka taasam ma garii ya cee rnusu : "too bari in
hwadaa muku, kun ga hwa gaa mu mun taasam ma garii, in munka
zoo munka sallarnaa, kul an ka kay mu ga masabkammu, in munka
zoo mu aza dara. Kul kunka aza dara, nii Laa ni dara gangaa
ni ka koomaawaa in yi zamnee, kuu taranga ku yi ta dara.
In sunka zaka sunka sal1amaa muku kaw wanda ya amsaa, kaw wanda
ya in sun yi sal1amaa gooma kaw wanda ya amsaa". Sa1annan
sun ka zoo sun k a y; s a 1 i a m a!t a n ka h 'rJ a cf 0 0 I!l a S a r k i i, S a r k i ; ya
cee : lia tahi a kay su masabka". P.nka zoo anka kay su
anka yi gaaraa anka kay rnusu, ba su taSaa da ita ba su naa nan
su naa ta darassu. Anka zaka an ka tambayi tahiyassu, sunka cee
maccee sunka jiyaa iyas Serkii sabad da ita na sunka zaka, a
kiray musu ita su ganee ta in sunka in; Maraytaa su kay su
tahiyas su".
Anka zoo anka hwaaa mata. Too ta cee baayinta :
"ku taashi ku yi wanka, ku saa adoo ku tahi, nii kun san baa
batu ni kay da mazaa ba".Sennan sunka yi wankaa sunka saa
"
- 67 -
sannan sunka saa taakalmansu sunka taasoo. Mazanga ko naa dara,
saSaa na nan ga, ci waccan aiyaa, sa6aa na nan unkuu na
wanga, kaa ci wagga, naa kasaa ka, tsincee. Su naa ta dara gaa
ko suu sun : "salaamu aleekum ! Shiruu". Salaamuu
aleekum ! Shiru". P. naa sal1amaa muku baak'ii 1" "Shiruu
ll
A naa
sal1amaa muku baak'i1 !II "Shiruu". Has sunka kaawoo, sunka zaka
sunka yi tsayee su naa sallamaa, su naa ta daras su sun eebee
musu iskaa baabu wanda ya cee musu kandee. Dac can sa'annan
gudaa daa day ta cee: "kay, mu birkita mu tahiyam mu,
tunda ya zamanto abun ga baa na ba, aykoo mu anka yi mun-
ka zaka inda ku kee, mu naa sallamaa muku kuu kun rammuna dee
kun yii Baa su yi; musu maganaa ba sa'annan
sunka sakka kay sunka hutoo, sunka zaka sunka hwaaa mata, sunka
cee: "wancee, say kee da kanki, baati1 wa'anceeniya muu sun hi
mu. Tun dab baakin mu naa sal1arnaawaa, tun dab
baakin mu naa sallamaawaa ham munka kay cikin aakii.
Mun shiga cikin zawree, su naa ta darassu dee sun eebee muna
iskaa, su naa ta dara dee sa6aa na nan ga, saoaa na nan ga, kay
dara ta ta kaawoo su. Wancee say ki taashi kee, ki yi wanka ki
tahi kec da kanki ki ganii, in jin dee mutun in ya amshi gay-
suwakka yaa yabaa da kay, too bu su yabaa da muu ba tunda bu su
amshi gaysuwammu bail.
Shi; kee nan ta ta yi hay yaw ba ta zoo
inda namiji baa tao say rannan, ta yi wanka sa'annan ta taash;
ta cee ma baywaa gudaa day : "shigee mu tahi" - Sa'annan
sunka taashi sunka shigee sunka tahi, gaa su zuwaa. Ta cee:
&lin kiz zoo sallarnaa". Gaa ta zuwaa, gaa ta zuwaa hat ta kay
IIsalaamu aleekum 1" Shiruu. "Salaamu a1eekum ! Shiruu". P. naa
sal1amaa muku !"Shiruu - IIKay baa ku jin sal1amaa 7
11
Shiruu.
Hat ta zoo sunka yi tsayee, su naa sallamaa musu sun
iskaa, sa'annan dac can ta kaada baakii ta cee: "kay wa1anga,
mazaa da a naa muku maganaa kunka deebea ma mutaanee iskaa, k3Y
koo zi i naariyaa ac ci k in baaki nku, kay mu sa 11 atlaa muku baa
amsaa muna". Dac can ya yoo mata tuup, ya t,ohen ta da d'an
zi1naariyaa ya cee: "Al1aa shi waden maganakki,
mi i, ha t z i i n a a ri ya a t a ais a wa nia b u b a 11 e e a tas sam a 9 a na t t ? ,. ,
- 6l! -
Ziinaariyaa ta taa hwau ga ta naa diibin
abun ziinaariyaa ya naa marmarniyaa, sa1annan ta baakad da bay
ta kuntoo kanta dac cikin aakii ta hutoo ta cee ma
,
baywaa : lI
mu
tahi". rab beywaa ta tahoo, sa 1 annan ta cee pa
baywaa : Hi hwaada ki zoo ki hwadaa ma Abba, ki cee ma Sarkii
yaw naa saamu rnijii wanda zan ni armee". Anka zaka anka
hwai. Dookinga gooma can sunka baroo su, ga sunka tahoo,
sunka cee: "da maasu kiraa, da zakkuwaa an
baa su suu baakin gooroo
ll

Sa1annan sunka yoo gidaa sunka zaka sunka hwaii ma
Attaajirii, sunka cee may sun saamoo batun armae, taa
baada baakin armee taa cee inda say in an tsayda kay".
Sa1annan anka kooroo shaanuu, anka kaawoo sadaakii, abin
da duk an na duukiyaa say da anka kaawoo shi ; kudii rabu da
batun daamu aamu a naa kaawoowa a naa musu. Abin
da duk anka tambayaa shii ana baasuwaa, inda aka soo baa a
cyanjii, abin da baabu shi naa aka reewaa. Abin da duk anka
tambayaa a naa ta anka armee anka gamaa. Tao
uban yaaronga ko shi naa saggaraaree shi naa koo Jin abin da
a kee cikin garinga uban yaaronga, shii da ya kashee shii shi
naa jii, shi naa ka ganin yaaronga, shii bay cee daanay naa ba
shii bay amsaa ba. Dac can rannan say yat taashi, anka .ooki
duukiyaa anka tahi kay aggay. An kay aggay daa, anka kay
tuhwaa dan na nan ga daa sa1annan anka maykad da saakoo, anka
cee: IItoo duk may dookii dada duk shi haw, a tahi goobee a zoo
a tahoo da amaryaa".
rnay dook;; duk ya aarna sirdii anka haw, anka
saa kidii. Can a naa nan a naa kidii, uban yaaroo yaa
cika wanga da ya kashee shi. Sa1annan anka tahi tariya'amaryaa,
kaa san maasu dawaakii naa kay su. naa kwaasheewaa su naa kay
su naa kaawawwaa, in wa'ancan sunka drwki. dawaaki1 say sun kay can
su kashikkee, gaa wa1anga suu ko sun bii su, gaa wa1ancan suu
ko sun tahoo. Ptn huta a naa ta kae-kaee aggay yaa kaawoo
baakin gidaa, a naa ta kidii, a naa ta kidii. Dac can yaaroo da
ya ookoo dookii dididididi say da ya kaawoo gabaa ga ubaanay
... ::4 r. ! : t E. 0-: ,of r .I .. f: J
' ..
.'. ,. ... ,
_i .:' !,..-
.0 fi .1'
-6 r- Ir 1 ...... ,.., .,"l,' :'.' .\',' :-:.' f... '.- l'. ",,'., :.'.
: ; ,_: '" .....
"
.-,
,1 .-:
_'.T .',
.. ::
-, : ... :
", ''''J
O
,.
- " .. ' '.:
.. '",
1
" f ;. ...- _.. " "", \1 (" . .,. -:.'" .... \0"""" ;-, -: .' t ) . -, '-.;.':, ,'. ,J" - ':' ' ','.' .", .... ,,?: ..-.; '.",' ;.'": ':','
... : .. . 1 _ r- fl-. : .-
:.:,' :.:
;'. 'of
- \"
1
p .... :
: ... ,.. ...
:-' '.:' .. .::,
.. ' ".
D,.
.. : \. '.,;J: 1 i
r .!
.. ".0


- 69 -
ya kwaashee dookii ubaanay yaa saraee lig1zaamin dookii haka,
ya cee: "kay yaaroo baabu ruwaana rishin kumyaa, nii zaa ka
kabreewaa da dookii, in ayhee ka ka kabree ni". Yaa kaamee 1igi-
zaamin dookii yaa hizgee yaaroo dab bisa dookii,ya cee:
"
s
hiicfoo in aana ka ke: baa ka kooma sukaa, baa amaryaa garee
ka ba wallaa kaashii".
Aggay an ka bar kitii a naa diibii dada, dac can anka
hwadoo ma may kudii anka cee: "kay tahoo gaa wani nan yaa
kaamee daa yaa cee naashi naa ". May kudii ya zaka ya cee:
II
sa
kam min yaaroo, da; inaa ka kee da d'aa ?II. Shii ko ya cee
"wanga nii baa ni sakii nay daanaa naa". - "Kay da; inaa shi
kee danka, kay sakam min yaaroo". Shii ko shi ka cee: "kay
sakam min yaaroo, kay baa ruwaa na da aiiba'albarkaa, nii zaa
ka maa wargii, da aana, duk garinga ya ciggiyi naa,
inaa naaka bal1ee ka kaamaa min yaaro, kay sakam min yaaroo don
Al1aa in kay ab baa ka kumyaa".
Su naa jaayayyay yaaroo koowaa yaa cee naashi naa,
koowaa yaa cee naashi naa, koowaa yaa kamma yaaroo yaa cee naa-
shi koowaa yaa cee naashi naa : "Yaaroonaa naa, yaaroonaa
naa". "Wanga daa bay zan naa ka ba, nii wanga yaaroo naw naa
t
baabu may shii in baa nii ba If
Aggay yaa yi shiruu, gaa amaryaa taa kaawoo gaa ta, gaa
aggay sun zaka, gaa maasu kaawowwaa amaryaa, gaa wa'anga da sun-
ka hwashee dan nan, gaa yan maaay. Sa'annan tsoohuwaa ta
koo ta zaka ta cee : "kay ku tsayaa ku bar gardamaa, kay
yaaroo wanga yaa cee ubaaka shi kee, wancan shii ko yaa cee
ubanka shi kee, shii wanga yaa sakii, kay ko wanga kaa
sakii, too ku saki yaaroo, kay saki". Wanga ya sakii may kudii.
Ta cee ma ubaanay : "kay saki
ll
Shii ko ya saki. Sa'annan ta
akkee yuuk'aa ta cee: "too kaamee kay yaaroo, 'too da wanga da
wanga wanda duk baa ka soo sookee shi, baa a ubaa biyu daa
a kay, shii wanga yaa cee shi; ya ayheeka, shi1 wanga yaa cee
shi; ya ayhee ka, ubaa biyu zaa ka yii, in wanga ka ka soo bar;
wanga, in wancan ka ka soo kashee aya garee su ka yi ubaa
gudaa".
J ':
:.... ';. .' '!'
- t
:,:
. ....
r : . .i r: ::: (; (
: ..
>; "
;.
r ."
'; ").":
r) ;."l C !i :.; \._ .- .f: . Il
1
... , .,.,
.:1 .. ,,:
.. <Of;,
: . . .
r " . 1
!.: '.; .... "'"
;' i, . : : .,(
J j'
........
r
1
.\
.'
.... ; r .. :
i.
"', ,. -', )' ,; "i '.;1 (.: 7,
.'. 1 ; :. ... J
: t
. ',' .
r. !: J:,' ,;.,
. .' C 'fo:
\.o

'f
- !
.: \ ':;
"r r' '.: '; "1
('
Il ;' :'.;:
;.
{? i .. ... ::. ".
, ...
'.
'; .. :.: ....

;j,:'; r:;:: ti f) r
:', f '{. :.: ':';: "';,.' .
C::j ,J Il
f
V,:')d :;, ::. i..: ".;. i.:': ::.
f' ,! ,;, ,l

- ,P :-. c ri
....
l'
.. .1
':. .. -: 1
t ..... ,.' ..
; -
. , ; .. -
, ;; :',,:.;
... '
, .. -!.'


- 70 -
Da ya dookoo y u u ~ say ya dakaa ma cikiinay say ya
mutu, aggay yaa koomaa. Hancan ubaanay yaa rasa, wanga ubaanay
yaa rasa. Bay ci amaanaw wancan ba bay ci amaanaw wanga ba.
Wanceeniya hwa yaa yi may abun da ubaanay bay yii may ba. Shi;
ko wutagga ta ayhuwaa yaa yi jiikarat ta. Yaa kashee kaynay,
wancan yaa rasa dada shii koo wancan yaa rasa. Yaaroo yaa mutu .
f
--.L
...
..
- 71 -
W A N N ABE E R 1

UYOD ashee .. Wannakiri wamabeeri wannabeehee-
heriina
Un! J', s h e e . wa n n a kir; wa n n ab e e ri wa n n ab e e h e e _.
heriina,
Baa ni mantuwaa baa maccen nan ta rannan wannab(.c
heheriina
ll

Wagga mutuwaa taa a t tahe da santa, ta naa bucfaw wa::r'
ta baa baashin saa. A naa yinwaa, koo inaa ta zoo ta iskee ma
mazaa sun taaru, taka cee ma : II gaa saa baashii ni ka
in baasay". Koo wane shi cee: IItoo naa baashinga shi
kee ? Saa biyu a ka baa ki in sheekal"aa taa kaamaa
ll
wataa
s h a a b i yu 1 Il. Ta ka cee : .. suu n a a na;"; e e n i kas 0 n a hw a cfi'j go '."/
be wataa 900ma shaa biyu, wanda ya ci sanga wataa 900ma shG
biyu ni kay ban bicfoo ganGn sanga in ni zka koo baa
kas 00 b a, i n d a du k n 'i cee s a 1 a a mua 1 e e k ',: -. m ay 9 'i d a a ka CP. c-
a ami n ale e k u s s a 1 l Cl fil U \'1 a li n ab e e r i k [t ab; y:: a "
Say k 0 ow a a ya cee : t: a Cl C S il II n a li 9 a na \-1 a n n a b e e ri
cee mumu shi kee, koowac ci sunr2 goobe ta bidoo sanga
b
. ." k J 0 "", d k 1\ 1 1
wanna eel"11 ya m(i 'a "a.11ye 1 .. {.1 ;'uy a ay. a ''';:.'
da sanki baa mu iyaawaJ". MJtUV5G da saa ta naa
bu d'a 'II wa n d a ta b a a b a s h '; n s a a t a fi r :1 S il a. l ta t .. ace e b a a s
ta ka amsaa ba, wataa goomt shaa radda suka cika koo inaa Lz
cee salaamu koo inua ka ka cee aamin aleekus
salaam wannabeeri ; kna biyaa. Koowaa say shi cee manceewat
shi kay, koowaa say shi cee shi kay. Say gaa Giza-
gizoo yaa kaawoo, ya cee r.1ata : ir::.l zaa a da saa ?ll.
Tac e e : Il b a a shi i n i ka b i d'a i i n b a a s ay na k 0 ras a wa d da z a
ni yii da shi; in b0.asay baashii mutaanae, maasu son
su ci". Giza-gizoo ya cee: "too nii hwa amsaa ni kay tunda
na ini da yinwaa, yaw bakwayna gudaa ban ci abinci ba, arnsas
sanga ni kay". Ta cee : "too ka joj '1'!adda ni cee Il. Va cee :
naa kic cee 1
11
Ta cee: "kay wane ab batunka 1". Va
cee: "nii wane ab batuuna, say in kin baa ni saa wataa gooma
.. :. l
.: ,. .. :; r:
" .
E J r:
.: .-.:;.
:;, j' fi !: 2 t)
" . .
r:U
", .:- ' 1.
. (:- '.' or .... 1
E ;.';.; l';' 1
:3 :;.':: ;!\;. fi 6 H
.'

.. : '. ,. 1 ".. .'
.. ;;: !- . .5:J ::,( ,5 f: Cl Q;i 1:"5 t , ....in [. .
.. :;,:'.: :f:!
",. I" .'
'.: ..:,:.? ,-:'- 'f': j' ';.: - n':: 0. ...... + il
- ;.) . ,j C. .J ;; '.,) 1 .. :'" ! t !' J..) .' Iv .' V V
. .
i; ; 'l;:: d 5 d f ::,:::
, .
:.; !:: "_:- :: .. :) "1 /)1 ::",
,
',' :," : .... . ',', t-::' 1
_ 1. _, r) 5
'.'
. ,
l ; fi :
." "I
5;1 (-,,:,h i::::: -.';::) f'c, 0:-'::j r.bn r ';:
.. !:rJ ;:: ; .': ::,: : " U h! f: 0 f fi 2 :: U :/ ',:: f: (Ci ';!j;
;'
r f1 t" .;j :;.
. ,
.0-, ... _ .:_ ...
-.) \. ':. H

,- :'::':::: 6 j f..i
0., :, ; 1 f::
, . '
: :';;<: ::::';:2 j";''',::lH''-: C>\,':'d 'r:n)! .. :
\1.:' ::
:. .
r or 'i"i a!: ";
. . . .
.' . .
2 r5 fl;rs c 1 i: =:.
ri i'
-,0 .. \ ,
i r 2
",
H . ;t. !:J'Jj.:t
..
'( '0;' ' .. ;:. ;; ': :,J ;r' ,'1 ct ;2 . .:) f;: r:., 5 fi if
72 -
shaa biyu, koo da kin zaka naa yi naa saysuwaa in.say
miki saa biyu in baa ki, in yinwaa taa hucee". Ta cee : "aa
l
aa nii baa ni son saa biyu". Va cee: "kay baa ni son saa ukku,
kay koo saa gooma ka baa ni baa ni soo. Baa abu naa may wuyaa
ba, wannabeeri suunaana, inda duk ka cika watan nan gooma
shaa biyu, inda duk na sal1amoo ma inda duk ka cee aamin alee-
kus salaamu wannabeeri kaa biyaa". Va cee: "tuu ! Suunan
wannabeeri ka Bacee mini, kee wanga suunaa baa shi 6acee min
in dan haka nan naa kaawoo saa tahiyak kit koo da mutaanee sun-
ka amsaa tay nii amsaa ni kay, wannabeeri baa shi Dacee
mini".
Va saa ya tahoo, ya zaka ya iskee maataatay da daa-
nay su naa zamne. - "Inaa ka kee da saa" Va cee "san mutuwaa
nee na amsoo, wataa gooma shaa biyu. Radda anka cika wataa
gooma shaa biyu rannan ta ka buoo sanga". Maataa ta cee may :
"yoo ka naa da saa biyu wanda zaa ka baa ta 1". ya cee:
"kay birkida ka mayda san mutaanee da taraman maganakka". Va
cee: "kay baa ni ynnkee shi zaa ni yii, wannabeeri
ka Bacee mini? Kooko kee wannabecri ka Bacee miki 1 Kooko kay
wannabeeri ka Bacee maka 1 Muu ukku mu yi taarayyaa 9a suunanga
say suunanga shi Bacee murnu.
eiza-gizoo ya saa, ya cee : "too kee in zaa ki
zaree wannabeeri, nii ko in zaa ni wannabeeri, kay ko
in zaa ka tahiyaa hwadanaa wurin lanbunaa kay ko wannabeeri.
Ka kiray uwakka niiko in kiray ka wannabeeri, ita
ko ta kiray ni wannabeeri, nii ko in kiray ta wannabeeri, baabu
may kooma kiran suunan wani da niida kuu say wannabeeri".
Maataa ta kiray mijii wannabeeri, rnijii shi kiray maataa
wannabeeri, su kiray oansu wannabeeri, daa sun taaru way 9
a
suunan nan kas shi 6acee musu. A kwan a taashi wataa. Inda
duk giza-gizoo swaahiyaa ta waayee ya rniika
shi kay :
nUn ashee . wannakiri wannabeeri
Yoo ashee .. wannakirin wannabeeri wannabeeheeriina.
Yoo ashee . wannakirin wannabeeri
; .. : '. Ii
:.: ..
r. .
, ,
--:- ...
e "r ,::.:; {! ::.
'. '.-
V, Of r ,>1
1" ,,1
, ; f
;3 \',
(' ',-
... - .
il , . '.' :
'.
''II
F f, 1.>:0 r n f:. (;'
, :,;.
:) 0. '? ',' :5 :::: ",
, .. . .
:' r 9 Ci fi ;1 r:
, ' '.,1' .
loi '. .
.. f, t:
.. :
\: i; l7i
'=': '_f.
.! r; :.: f; 11, fi f: \'1 f: fol f '/ G -1 ;- .r:. !,j 5 i fj fi f\':
\,,1 ,
.. f).::.gr \:.=3
t
y ... :
" ". i ) f
,of 8
j
S: L: fL:,t .. >.: i,'. '. f' :>.' ,;:: (:rU: ;:/
;; 'il:;.';': ;'\ "rd:: f:fr.iJr'
'. .... 1 ,: If ., o' (,
!: .': '-;' 11 fj f.. :r
.. ". fol.'
.(-, .. r r rJ :;
. .

... \ .
. .
;:: .. ry:;
. ..'. . ;
, , '. r t!.
. .
.:
, . ,
;., } i' , ; ..' .:, rj /3 l; f; Il: .. r,! i i.: 1:1,1 pt 'j!.:i fi 2 ':; 'J '1'
, , .
. r-- :- J. ,., :'1 :,'; .:. ;: f!' t,o,!
,


,



- 73 -
Baa ni mantuwaa baa nan ta rannan wann ab ee-
he eriina" .
"Wannakirin wannabeer i , wan na ki rin wannabeer i " .
May kaa Cin kooshiyaa hwa .
In maataa zaa ta waakaa ita ko :
"Yoo ash ee . . wannak iri wa nnab eer i wannabeeheeheeriina .
Yoo ashee . . wa nnak iri wannabeer i wannabeeheeriina,
Baa ni mantuwaa ba a maccen nan ta rannan wa nnab ee -
hee riina".
Wataa gooma shaa biyu a kwan a taashi, ( aa shi naa lam-
bunaa shi naa maa t aa ta naa nan gidaa ta naa
mijii shii ko shi naa nan gidaa shi naa Ra nnan an ci-
ka wataa gooma sh aa biyu, mut uwaa taa tambayoo santa, giza-g izoo
yaa mancee da kwa rkwaroo, ram baabu baaki i. Yaa kooma
zuwa a ':;'ookak kwarkwaroo. Koo da ya kooma ya Gookoo mutuwaa taa
tawshe e t a cee: "salaa mu aleekum may gi daa" . Ya cee
"aamin aleekum s al aamu . Wac ee t aa ?" . Ta cee : "nii taa ". Ya
cee : "kee wa cee? ". Ta cee : "Bsh ee giza- gizoo haka nik kasaa
da kay. ay ban kas aa haka da kay hak ka koomaa tambayaa ta".
Ya cee : "kee ki baa ni sanii ". Ta cee: "ban ba a ka saniiba,
ni i da na kasaa da kay sal aamu al eekum ni ka cee ma, inda
duk na sal l amaa ma ka baa ni abun da at tsakaani ina da kay".
Giza-gizoo ya cee: "un! Mii at t s akaa niina da kee, taa
naa taaree mik i naa miitaa miki , kuma baa ki baashii na saataa
baa ni baash i n ki too inaa nii i naa kee ?". Ta cee: "ka y
abin da at t s akaanii na giza-gizoo gyaa ra maganakka , mii too min
da kay . kai in kay ga jikinka. Ba ka ci s aana ba
? Il
Ya cee :
"anhaa , tuu ! Dawr i cee kee taa may saa, nii hwa naa man cee ".
Ta cee : "mutun shi naa mantuwa a da mabar ci inay ! Kay baa bu
ruwaana da - iiba' albarkaa baabu ruwaana da wargi i , kaawoo min
suunaana da at ts akaaniina da kay" . Ya cee mata : "daakant aa
in dan suunanki naa ban mancee ba da shii, tsay aa i n rt ookoo
Ya zoo ya cee ma maata a : saa ra a t aataa !" . Ta cee may

,:
, .

,

l
- 74 -
"laahl'yaa ?" . Ya cee '. " k "
ay ma ccen nan taa za a . Ta cee
liai
dan karen takaycii tun ( aazu suun anga naa ga baakiina".
Maataa taa mancee yaa manc ee, baabu koo aa gidaa shi
naa hwadamaa. Ya cee: "kee tuna a zaa ni i n cee mat ta tsaya a a
naa bi d'as suunaa". Ya ko omoo ya cee mata : "kee ki daakantaa
ki bar 6a acii na banzaa kakkarey da n baa suun anki Bac eewaa ya yi
ba, in suunanki yaa Baa cee wadda ki ga daa maa da nii, ka y in
mutun baa bu ab in biyaa koomii ka yi da maba rcinka deeday naa,
ammaa gaa abin biyaa baa a Baa cin maba rcii. Daakantaa macc e ta
naa can
miik'aa
ta naa kul bacel1 suunanki, ba ri ta kaawoo suunanki a
miki ki yi ta tahiyaa ki baa mu l aah iyaa". Yaa koo maa
yaa cee ma maa taa : naa naa, ba ki tunaa ba ?" .
Ta cee : "ba n tun aa ba ". Ya cee : "tur innaa lull aahi ! Yaw
shammaat aa taa ci n naa za a mu shirin yii ?".
Suunaa baa bu shi ya a Bac ee , maataa taa acee mij ii yaa
Sacee, a kay yamma a kay gabas mutuwaa ko ta naa ts aye ta naa
musu hwa d'aa : "kay ku hi too ku mi n tahiyaa zaa ni yi i " .
Yaa koomaa ya zoo ya cee mata : "ahhaa kee naa tunaa da suunanki".
Ta cee "mis su unaana ?". Ya cee: "suunanki Dandengengunaa".
Ta cee: "nii ad Dandengendunaa ?". Ya cee: "ii". Say ta kaamee
shi ta s aa kay ta l akka J ee ta saa i gg iyaa ta tsuu kee wuyaa ta
jaa ta t ashi da s hii.
Ma ataa ta taa kee giinaa ta taash i ta sh eetaa da guduu
ta yi hwadamaa. Kao da ta zoo daa naa waataa . Ta cee may : "kay
t aashi bari zaman nan yaw ubanka baabu shii ga hannunka, may
saa taa zaka naa 6acee yaa 6acee, kaa san mut un in ya ga mabar-
tiinay baa shi da la ah iyaa koo da ab in biyaa balee baabu abin
biyaa". ya taashi ya da guduu ya cee : "inna kun
laalaacee, yanzu wannab eeri ka Sacee mu ku".
ya da gu duu , yaa dook i hanyad da ta
ya tarikkee t a da kay ya haw iccee, ta na a tahe ta naa ki s hii
nay.
., .. ,



- 75 -
"YO D ashee .. wa nn ak iri wan nabee ri wa nna be eheerii na
YOD as hee .. wa nnakir i wa nn abee ri wann abee hee riina,
YOD ash ee .. wan nak iri wa nnab ee ri wann abee hee rii na,
Baa ni mantuwa a baa ma ccen nan ta r annan wannabee-
hee rii na .
Mutuwaa ko ta naa t ahe ta naa s ag r aa r en waata a t aa t ae-
ka ssam ma iccen da s hi kee .
"YOD ash ee .. wan nak iri wa nn ab ee ri wa nnabe ehee riina,
YOD ashee . . wa nnakiri wann abee ri wa nnab eehee riina" .
Mut uwaa taa kay ga i cc ee t aa ZOO t aa yi ts aye shi naa
waa k' aa . Ta cee : "kay ya ar oo ma i waa!<' aa shii cfoo in ganee ka ko o
Can waa ka kee " . Yaaroo ya shii ( oo . Ta cee : "wa gga w a a ~ a a in aa
ka jii ta ? " . Ya cee: "g i dan mu na jii t a ga ubaa na gaa shi
nan kit tahoo da shiya a" . Ta cee: "too ka y yanzu taho owagga da
ka yi ka naa waa ke-waak' enga , waak' agga da ka kay ni ka t ambayak ka
koo wac e i r ii ta a". Ya cee : "ubaan a ni b biyoo in ya a Bacee nii
ban Sa cee ba, muu naa ya cii ma baa s hii" . Ta cee : "uban nan naa
ka ma r as kumyaa naa , ma:reeb in al bar kaa naa, garinga duk na gama a
niya a bi aw wa nda ya ci san nan baa s hii koowaa ya cee baa shi ci
manc eewaa s hi kay , shii ya cee baa shi mantuwaa , too s ab ad da
ha ka nan yaa manc ee naa tah oo da ab ii na sab oo da niy aa biya a tay.
Yaaroo ka t ah i ka koomaa gi dank u ka ba a ni la ahiya ka bar ni da
mabarcii na tunda ba ka ams hi ab ii na kuma ban ci abin ka ba, ba ka
ci naw ba , ni i ban ganee ka ba r a ' amsab biyan san ga naw, gaa
wanda na gan i i maba rcii na s hi i ni ka j aa ". Ya cee: "too mutu-
V/a a , a ~ ki ba r shi ki t ah i da nii nii baak iinay, aw ko mu tahi
s ay naa ga i nda ki ka s aa shi".
"Yoo ash ee .. wann ak iri wa nn ab eeri wa nn abee hee riina,
Yoo ash ee .. wan nak iri wa nn abeeri wannab ee heeri i na,
Baa ni mantuwaa baa macc en na n t a rann an wannabee-
hee hee ri i na '; .
Ta cee : "Ya aroo ka koomaa baa ni hwa sak ii nay tunda
shi ke maba rci i na , t un da ya ci ab i i na ni i say naa' cree bee may ray".







- 76 -
Ya cee: "too deebee min ray nii shii ki bar shi shi koomaa
gidaa". Ta cee: "kishii nay zaa ni wannan tunda shi kee
mabarciina , abiina ya ci". Ya naa bin ta shi naa waakaa sannan
ta cee may : "kay yaaroo amshi". Ta m i i ~ may ubaanay ya
kaamee ta cee: "too Allaa shi yi maa albarkaa bisa abi n da
ka yi, tunda ka biyoo ubanka. t aa in yaa cika Caa , kul dec
Caa naa na gaskiyaa baa Gan banzaa naa ba, mahwaarin Gaa ka
biyan baashin da ubaanay ya ci. Yaa saamoo kaynay ubaa, ya a
jaawoo ubaanay yaa koomoo it a ko mutuwaa taa bar shi sabad da
daa yaa biyaa baashin ubaanay. In daa yaa cika ~ shi biya a
baashin da ubaanay ya ci .





- 77 -

-------------------
Ha nga atta"J","r,"," na ya naa ct d k" h
a uu 'yaa, , wa lk e2 wande
shi kee Allaa yaa baa shi arzikii, baab u abin da baabu
shi naa hwatawci i . Hwatawcin ga da shi ka yii yaa kaawoo yaa r e
yaa saa . Kalaa shi il aa yii da kaynay, kalaa shi naa yii da kay
nay, yaa roonay 900ma shaa bi yu, na shaa biyun ga shii ab babba .
Yaaranga gooma sha a biyu say su zoo su yOD hwa tawcii, inda duk
she ekaraa ta kaamaa shii kae nan an kaama hwatawcii, an kaama
hwatawcii, yaa ran ga go oma sh aa biyu mutun aya ab babbansu"
Kalaa shi naa tahiyaa shii da kayn ay taaree da suu, ka laa shi
naa tahiyaa shii da suu , hay ya yi zaMaa nay ya zu aa ya
"too muta anee, kun gan ii yanzu tunda f ll aa ya r ceway ee ye
kay ku kun 9a abin da a kay, dacf"a kun ga du uki yaa gaa ta nan " "
Ya kiray wanda ab babba ya cee May : "too kaa ga duukiyaa
ta, naa wakka l taa ma naa wakka l taa maka " Ka tah i abin
da duk ka 9a daamaa ci ki ka yi , da da kay na da kay da
shii ka tahiyaa wanca babban ba r aa, baraa baa
naa ha . Baranga shii ka tahiy aa shi yoo hwatawci i shi naa
zakkuwa a. In ya kaawoo duuk iyaa s hi kaawoo ma babba,
gidaa zarnaanay. Rannan s ny kay babban bar aa s ay ka gama ka;
maataatay . Ash ee wad da ku kee nan ku naa taare kuu da
Zamaa , zamaa, zamaa ka naa nan beraa ka naa taare kay da
ka naa nan bar!n ka naa ta8r e da rn aataa, ka la a kudii su na ! ;
s u naa da yawa a ga May gidaanay, kal aa kudii su naa nan su
da yawaa sa may gidaanay, hak sunka ku s a
san kuGii suu in sunka zaka ga Mutu n, in zaa su shii (aa bay 5: -
nii ba, kurna in mutun zaa shi s aamuu kuma bay san i i ba.
Ra nnan kuCii s ay s unka zaka sunka kaaree say sunka koomaa [ft
baraanay. Ba raa nay ya a kuoii ya a yi na kaynay, kuma su
naa taare da maataatay . Say ya cee : "too nii dee ha ka baa t a
yi, kue ii sun kaa r ee yaw sun koomaa ba abu kue ii da yawaa, yanz u
abin d zaa ni yii cfaa d'ay naa yanzu say in tah i zuwaa bi "al<
kuii, da a tu nda na 9a yaaranga kuii sun laalaacee garee s u
dada nii ka tahiya a nii da kaynaa".




!
- 73 -
Ran nan ya tahi ya bi dan ab in da a ' akway . Say Ba r aa ya
cee baa s hi tah iyaa gaa abin da ya saamay, gaa r ish i n l aah iy a
garey, shii yanzu bay ji daadin tahiyaa ba, ya cee ma bab baa
s ay ka tahi ". ya t ah i bay koomoo ba, s ay ya cee : "ni i
dee ban kooffia awaa, koo mahwaa rii ab i n da ya hirkassan ni, ban
ya rda, gani i biyu Sarki i ki d'ii , kucfii sun k'aa r ee kuma gaa ba-
ra a na nan naa s akee su suu da rnaataata, s ay in yi zamaana" .
Ya yi zamaa nay. Ya ba r 5 11 nan, da a yaa gaadee gidaa, daa shii
ac ci kin gid aa yaw da goobee , shii ae ei kin gidaa shi naa nan
taare da ma cc e, shi naa na n taar e da ma cc e . Anka yi sh ee karaa
gooma may bay koomoo ba sh i naa can shi naa bi dak
R3n nan kwaana n hwaari yaa s aamoo ku oii yat tahoo, ya
cikoo s anduu k' ii nay da kuii yat tahoo, kweanan hwa ari say ya
zaka gid aa. Ya za ka shi naa bugun garnb uu , shi naa bugun gambuu,
sa'annan ta jiyaa ta naa k' urya kwance suu da shii , sa'annan ta
taa s oo. Ta zaka ta cee: waa nee na ?" Ya cee mate: "nii
naa". - "Kay wa ne e ?", Ya cee: "nii naa may giclaa " . - Ta cee
"at tahee yanzu ?" , Ya cee; "ii". Ta buu dee may ya Da
ya s hi co s a ' anna n ya koomaa . Ta zoo ta hwaaa may ta cee:
"waane, hwa daCa s ani zaman da ka kee ya w, yaw tsoo-
huwam ma gana a t aazaka . gi danga naamu da ya hita ga ringa
bay koomoo ba yaw gaa shi yaa zaka ga rin ga , kelakaa na inaa za a
ka hita a ?" . Ya cee mata; "k'uu ! Too wanee azancii naa inaa zaa
ni hit a ?". Ta cee : "too ku myaa cee des kaa yi! ta , wacee ak
kumy aa, da ni i da kay dee ba a s an wa nda ya yi kumyaa ba. muu
du ka mu" yi kumy aa. Ka na a ba r aa ei ki n ka naa bar ae nay yaw
ku ii sun kaa r ee may, kaa gaad ee maataa t ay kaa 500ye ku ii nay .
Tao bari in deeb i ruwaa i n kay may zuwaa wurin wankaa, lookac i n
da na deebi ruwaa na kay may wurin ga l ookaci n nan da ya
tuu 5ee tuhwaanay ya azaa bisa abu ya y i t sugunnee ya yaa hw a
ruwaa 500 oay, ga looka ci n nan in ni z zaka nii ko i n hwa Ca a ma
ka hit a ka tahiyakka".
Ta dee bi ruwa a ta kay may wu rin wankaa, t a naa tsaye
taa mik'aa may ruwaa y3 a aj ee , yaa ee oee tuhwaanay yaa yi
tsugunnee zaa sh i yaahwa ruwaa, 9a l ookaci n nan say taz zaab u-
roo t a zaka ta hwa daa ma maneemii ta cee may : "taa sh i yi
)
.'
'.


- 79 -
tsugunnee yaa yaahwa ruwaa soo daya taashi ka hitaa " .
Sa'annan ya t taas o0 yah hitoo. Da ya hitoo sa ' an nan say
ta d'ooki sandukinga s ay t a mi/raa may, say s unka hit a yat t aak"e
gi i naa yat tah i yaat ay . Yaa taak ee gi i naa yaa t ahiyaatay , s a ' anna n
shii ya wankaa yat t aa sco, sa ' annan yaz zaka ya
yi zamnee cikin daakii, ta Cock oo ab inci ta baa shi. Ya cee:
"bari baa ni abinc i hak ki sa kka kaayan can na waj ee ki s akkaa
su d'aka, yannan an ya soo koomi i zaa ki yi i ki yi i" . Sa ' annan ta
koomaa ta cee may : "ina a ka ajee ?". Ya cee mata: "kuu !
azancin inaa ni ' ajee ! Kaayaa zaa ki tambayaa ta ki cee min i naa
ni ' ajee ! Kaayaa baa su naa nan, tun wurin da ni'ajee su kib baa
ni ruwaa nit ta hi wurin wa nkaa tun ga l ooka cin nan kaayaa ba a a
aj ee s u kae bau. Ta koomaa nan ta naa bi daa, t a koomaa nan ta
naa sa ' annan ya taasoo ya cee : "shii wanga irin ab u na 3k i
wane irii naa, makamniya a ki kae, in aj ee kaayaa ga hi ili i ki cee
ba ki ganee su ba". Ta cee: "ban ganii ba ta as oo kay da ka
ab i nk a inda ka san ka aj ae taas oo ka Cooka". Sa ' annan ya t aashi
ya cee : ! Gaa i nda ni'aj ee kaayaana " . Ta cee: " i naa ?
Na n? Ra ryaa ka kay, kary aa ka kay ba ka aj ee kaayaa ba , i nda
kaa aj ee ka ayaa baa bu may shi gowwaa sh i Cawki kaayanka, kuma
bu may zakkuwaa shi eawk i ka ayanka, gaa ni tsayee gaa ka tsayi .
Koo da ka sa l lamaa min ni t taa soo niz zaka ni b bu ude e gamb uu ni G
maysay 1 i i {{' ee , ni' eeb i ruwaa Ili k kay iila wuri n wank aa ka yi
tsugunnee ka naa wankaa nii ko niyaa na n tsaye, say dee wa ni
al janii ka zakkuwaa shi (l' awk i kaayanke, . Kay bar i in hwa cfaa naK a
wanga sarce- sa r cee da ka kay ka bar su, i n kUGii sun ra
mutun rishin han kA lii baa shi za kkuwaa ga r ey".Ya cee : "nii I:a
ri s hin hankalii 1". Tac cee : "rishin hanka li i na ka, in
kudi i su n taaree ma da nga naa". Ya cee: "ba n danganaa tunda ni z
zaka da kudii , a min kudii kuma a hanaa min ma gana a ! " .
Ta cee : dooki
Su naa ma ga naa s uu biyu haw wani na ukk u ya ji yaa ya zak a
ya cee: "kee wancee mi i na a naa ya s aamee ki ciki n da r ee ki naa
maganaa Ta cee : "way abin da ya saamee ni wata tsooh uwa m
maganaa taa da ta zak a, gaa sh i , way may gi daana yaz zaka yanzu
ya cee way yaa zaka da cike da kudi i " . - naa




- 80 -
ka kay koo mii naa naa ?". - "Nii ka mahwa l kii 7". Ta cee:
"kay ka mahwal kii, kay da ba ka zaka da koo da laa ba ka cee an
dawkee ma kudii" . Ua ni ya zaka ya cee : "kee wancee mii naa ya
saamee ki ?". Ta cee " kay ku tahoo ku taaga j ee ni gaa wani
mutun gaa shi na nan ga rishin hankalii yaa zaka garey, gaa shi
ka amee da s an da a zaa shi kashee ni, banzaa kakkarey kakkarey
nii ban yi koomii ba. ku(ii sun ka arce may way ya zaka shi
d'eebee t akayciina" . Ko owaz zaka say shi cee: "kay waane baa ka
hankal ii ? In kudii sun Ga cee wa ane baa a hanka lii ?" . f nka
taaru anka koomaa waje nt a . Koowa z zaka shi cee : ya
yii , zangay naa ya yii " .
f\nka kaa ma a shi an ka d'aa mee . /l nka I1wa d'oo ma Sarkii anka
cee may : "waan e yaa zaka yanzu daw wurin hwatawcii, way kaa
san attaajirii naa ya yi hwaarin kudin na n sun may.
nan da ya yi hw aa r i da sun ka taa ree may yanzu yaa zaka da
rishin hankalii, too taaka a zaa a yii da shii yanz u ?". Sarkii
ya cee: "toc ku ta hi ku 1aamee shi tunda rishin hankalii garey,
a naa ba rin ma hawka cii sakee, ku tahi ku d'aa mee shi".
Anka aamee shi. Sa'annan maa tas Sarkii ta kaada baakii
ta cee: "S ark ii Allaa shi taymakee ka, mutumen can wallaahi a
baa shi laahiyaa rishin hankalii duk bay zaka gar ey . In rishin
han ka l i i 9arey ay baa shi zakkuwna gidaanay daa s ay a ganey
riiriicee . Ka a ga abin can Sa r kii i anniyaa da kissam maataa,
maa taa hwa baabu abi n da ya buwaayee su". Say ya cee mata:
"kee kaw , kissam maatnm mii , ris hin hankalii des naa ya zaka
gar ey , baab u abin da y3 saamey say rishin hank alii ya zaka
gar ey" . - " Rishin hankali i naa ?". Va C6e : "rishin hankalii
naa". Ta cee: "tao s hi! kee nan a s hi".
nnka daamee , can r annan baywaa zaa t a rlJlyaa, zaa ta
koogii wur i n dook ar ruwaa, say ta dookoo ku l lumii ( 2)s ay ta
miitaa mata, ta cee mata: "amshi kul lumin ga ki tahi da
1. Zangay : Cuutad da karnukaa kee yii may s aa su hawkaa .
2. Rullumii : Tuuluu.
, ,



,
, , '
- 81 "
ki zoo koo gii, in kis s aamo o ra ajiyaa ki cikoo
min k' ul luminga da raajiya a ki ' t aawoo min" . Ta tahi t a zoo t a
ci koo raajiya a ta zaka ta i sk e maatas Sa r kii zamnee t a cee
mata : "Ga a shi". Ta amsaa ta aj ee raajiyatta , s a ' annan t a
( an kubeewatta ta zak a t a kaawoo ta aj ee . kub eewaa s hi
nan , j an kub eewa a shi naa na n, say ta taashi s annuu Sar kii
hwaada. Ta .:: eebeE: hanc i n ,"an kubeewaa, ta n'eebee ha nji n G'an
ta k3Bwoo ra ajiyaa ta saa cik i n d'an ku beewaa ta 1 i i -
kae , s a ' annan ko ta koomaa bis a gaooo t a yi zamanta. Gaa Sar kii
yaa t ahoo dah hwaada, Ta cee : "kay may zuwaa , kay f llaa s hi yi
maa nasaraa" . Ya cee : "aami n". Ta cee may : "yaak a Sar kii ka
ga abin da bun t aSa ga nii ba da daya Sar kii , tahoo Sa r kii ka
gani i . Tahoo Sarkii nii wan ga abu radda uw aata ta ayhee ni
Sa r kii wanga abu bun t aSa ganii nay ba , Tahoo yaw ka oanii ka '
in ganii nii cf' ay ". Ya cee mata? : "mii naa naa ?". a cec
mishi : "tahoo de e".
Sa ' ann an ya za ka, s a ' ann an ta saa hannuu t a cirii
hancin dan kub eewa a t a cee : kubeewaa munka t ahi mu
kals hee zuwaa ab i nc i , r eega a ka gan ii ab in da munk a gan ii ciki
arey" . Sar kii ya r eega a ya ga kiihii naa yam yam yam ya cee:
"l all ee wan ces yaw naa ga s ar awta ' Al l aa . abu baa mu ganey
muu biyu , saa abu ki rih ee in ni k kooma hwaada in aykoo mutu n
shi za ka s hi dawk aa a kay kan wurii kODwaa shi ganii. Yanzu koo
mun mayd a ma ganagga muu biy u muu da kee cyaa a kee k'aryaa mu
kay . Too ,:l'an kubeewa gg il kak ki yan kay ba ri ha' a kay s hi kan
wu ri" .
Sar kii ya sa kka yah hi too. Ta zazza gee raajiyaa
dac ci kin kubeewaa, t a s aa ruwa a ta silkee ta zabgaayaa t a
yassuwa a ta mayda hanjin ku beewaa ta kaawoo abu ta
Ta koomaa bis a gadoo ta yi zamanta . Sark ii ya zoo hwaada ya cee
ma doogari i nay gudaa : "t ahi gi daa a bak ka dan kub eewaa shi
naa nan", Oooga rii gaa s hi yaa zaka , "uwag gidaa ta naa l aahi-
yaa ?" . Ta cee: "l aahi ya a ma rh abi n, l aahiyaa doogarii ?". Ya
cee : "Sarki i ya cee ki ba a ni way Gan kubeel"aa ". Ta cee :
"d'ooki gaa shi nan", Dooga ri i ya Goo koo ct'an kube ewaa ya tahoo
da shii ya zaka ya kaawoo ka n wuri ya aj ee. Sarkii naa zamnee


,.,-
- Cd_ -
bisa mazamn aa, ya cee ma doogarii : "saa hannuu ka ciree hanc i n
dan kubeewaa ka r eegaa ka gan ii", Ooga rii ya ci r ee hanci n dan
kabeewaa ya r eegaa, Sarki i ya cee "mii ka gan ii ?" , Ya cee
"ban aa koom,',' ba" y'" k "b ? " Y
_ ' a C2e : 'CR ,a sa ml' a, '. a cee :
"ban ga koomii b ". ccc: "!:al' ya nzu muu da wancee
yanzu mun ga wan i iikon f 11 aa, ci ki n kub eewagga r aajiyaa
munka gani i kanaana tanaanaa ta naa ta i yaw, a yank ee shi naa
a da hwa a ya t i dahuwaa dan saboo da ha ka nan naa ni c cee a
kaawoo shi na nan ga". Kay dooga rii ya r eeg a ya cee: "kay
Sar ki i All aa shi yii ma nasa r aa ni i ban ga r aa jiyaa ci ki n
Gan kubeewaa ". Han i ya taa s OD ya reegaa ya cee: "kay Sa r kii
All aa shi yii ma nasnraa, kay baabu koomii c i kin Ca n kubeewaa".
Ya cee: "k ay ku r eegaa dee ku taara a nii , kay nii yan zu i n
ga ab u da i doona yanzu say a cee baabu koomi i c i ki n dan
waa, a tah i a kir ay t a, UU da i ta nunka ganii" . (nka cee:
"Sar kii naa kir an ki" .
Tat t aa soo taz zaka, ta ce e : "Al l aa shi yii ma nasara p !
Gaa ni". Va cee mata : da munka cikin dan
ga inaa ya y i ?". Te, CEe : "mi i mun .. <l gant i muu da kay ? " , Yi,
cee mat a: " kee waneee, gy3raa mu g& kii hii
ci kin da n kub eewaa say kt cee bJ mu ban. Ta cee :
ka kee kay Sa r kii kail ga eyhi ki ihii ? ". Ya C2, :
"ay da kee munka cee: "J a'aa ni i ban gan t i
Ya cee: "kyaa gani i ". Ta : nii 9an i i ban .
zaa buroo garee ta, hwaadaawaa 'a CCi : "kay ku kaamee Sar -
ki i". Ta cee
na a ya yii " . I nda duk ya ya cee : "ay Mun gan i l" , 1
cee: "Sa r kii ka n yi karyaa " . - "Ku da amee in baa
ku kay ya taBaa da ba" .
Ank a kaamee Sarki i anka Sa rkii sh i naa daamee
wan can shi i ko s hi naa Dac can sa ' annan tat t aa sOD t az
za ka ta cee ma : "ke shi, ku tahi r ac cen t an
Attaajiri n nan ya za ka da cee ku( ii yaa may, a
kaamoo ta a baa ta kJashi yanzu say ta hwa6i wanda ta baa san-
duuk'in nan, kucl' iinay yaa zake. it, taa ta d'awkee su ta baa wani
suu".





, ,
- 83 -
Sa 'annan an ka kaamoo anka baata kaashi. Da ta ji za ahin
kaa shi i ta hwa di wanda ta ba a kudi , anka zoo anka tahoo da
shi! anka zDk a anka ka awoo ma wa nga nan na d ~ m e e kudiinay,anka
ki daayaa nay, ya ga kudiinay suu kee na n ya cee : "su u kee nan
kudii nay". Anka s akay ita ko ta yi gi da nsu. Sa ' annan it a koo
ta zoo ta koomaa ta zoo ta cee ma Sa r kii : "too kaa ga raa j i yaa
cee na saamaa cikin dan kubc ewRa, naa cee ma maataa kissass u da
yawaa taa, ab in da duk sunka taashi su nka cee zaa su yii maataa
yi i nay zaa su yi. r. bin da ya d'aamee ka shi i ya d'a amee wancan,
kissam maataa ta ~ m e e ka . Kaa ga kiihii gaa shi dan a sa ki
wannan nee na yi hak a nan. Kao da ka baakad da bay s ay na
zazzagee kiihii na kaawoo hanjii na maykassam ma dan kubeewaa" .
Kaa ji mahwaarin maataa su kee da kissaa kee nan, abin
da duk maccee ta cee zaa ta yi; a saa mat idee say taa yii shi
, ,
,




- 84 -

Maalamii ya ayhi diyaanay gudaa ukku. TIiyanga ukku koo
da ya ayhwaa, duk sun zam ma llammay. Koo wanee yaa sabkee . An-
ka yii .ma biyu arme e dayanga ba a yii may armee ba, shi
kwan s hi taashi, baa shi da arme e . Shi naa nan zamnee baa shi
da armee, sh i naa nan zamnee baa shi da armee, Ya cee: "haka
baa ta mini, nii gaa ni baa ni da arme e , nii gaa ni naa kay
wurin arme e baa ni da armee , nii koo an hanaa min, ba a yi min
shii ba, gar i nga barii nay zaa ni yll in tahi zuwaa buda s sanii".
(Kaa san sanii da shii anka kaaru).
Ya crook i gahwakkatay, ya raatayaa, ya taashi, ya yi
5 ab k 0 0, ya ta hi. Ya h ut a 9 a ri i, ya b a a 9 a r i 1 b ay. Sh i i k 0 0 w a ni
maa l amii yaa kwan nan cikin ga rin nan babba. A na a jii nay
kasa da bisa maa lamii na Shi koo say ya taashi ya
tahi taar e da shii. Say ya cim may. Yaaroo ya yi tsayee ham
maalamii ya kay, ya cee: "Allaa ya gaa hwarta maalan Ya
cee may : "Aami n !:'. Ya cee : "Maa l ami i tambayak ka ni kay maa-
lam, baaba ka yi mini gaahwaraa, bisa dookii ka ke koo bisa
sirdii ka ke ? ". Sa'annan maal am ya yi tsaye, ya waywayoo yaaroo,
ya cee may : "kay yaar oo ! Maras kumyaa, 5aataccee, wagga maga-
naa da hwa araawaa zaa ka ita ? Ka cee min bisa dookii ni kee
koo bisa sirdii ni kee ?" . Da zaa a zama bi s a sirdii
shii daya baabu dook ii ? Na a ayh i waar i nka, naa kooma naa ayhi
waarinka, naa kooma naa ayh i kurna wan i waa rinka , naa kooma naa
ayhi wani ha ll aw waa ri nka, day yaw kak ka kooma yii min wagga
maganaa yaaroo in baa 5 0 0 ka koe in baa ka kaas hii ba " .
Maa lamii ya gabaa, ya tahi, yaaroo ya bi i shi. Gaa
su zuwaa baa hwaas aawaa sunka yi ba, has sunka kay ga gar ii.
Maa lamii ya shi gee ci kin gi daa nay , ya oaamee dookiinay, ya
shaa ruwaa, ya yi zamne . Sa'annan ya cee ma diyaatay gudaa
da ab babba , yaa : "t oo wanc ee a kway yaaroo nan baak in gar kaa ,
al maajirii na, naa ganey da gahwakkaa ( kaa san koo wanda ad da
gahwa kkaa musulmii naa ) , kuma naa ganey da yat taddawaatay, too
yaaron nan ki hita ki baa shi ruwa a ya shaa ". Sa'annan ta dao -
boo llIuwaa, ta sakkaa cikin kwacciya a , ta tahoo da suu, ta zaki..
,
, '.
"
'.'
"
"
"
,




- 85 -
ta kaawoo t a gu r hwaana a, t a ma yaa r oo . Yaaroo ya cee ma t a :
ruwan ga da kik kaawoo da wace ki kaawoo suu ? ". Ta
cee: "Wadda ni kaawoo suu, baaba ya cee i n baa ka ruwaa ka
sh aa ". Too ya cee: "k' urk'iyaa, bar i in hwad'aa mi ki , ki koomaa
ki zoo ma baabank i, bal ni ni s ay ky a tam-
bayii min sh ii i n ya a cee in sha a ruwaa, i n s haa r uwaa .
Ruwang a baa ni shan su an baa ni kwacc i yaa . Da ruwaa da
kwacc i yaa duk anka ba a ni" .
Ru rkiya a ta koomaa , tH zoo ta hwaJ ea ma ubaa, t a cee :
"b aaba !". Ya cee : "Aw " . Ta cee: "baaba, kaa j i wadda yaaroo
ya cee, yaa cee in hwa daa maka, sh ii baa sh i shan ruwaa say da
kwa cciyaa ". Ma a l amii ya cee: "koomaa ki d' ookoo r uwaa in baa
shi sh aa, yaaron nan yaa min Sa r i n tu n ra dd a na ci m m y ,
ya kaa da baak ii ya cee mi n bis a sirdi i ni ke koo bis a dooki i :.'
kee ? Tahi koomaa d'ookoo ruwa a, i n sh i na s haa s hi sh aa,
shi shaa kuma sh i yi zamaanay. baa ni baa sh i ruwaa da
kwa cc iyaa, ni i ruwan nan d' ay na baa shi" . Ta koo maa ta zaka
hwa aa ma yaa r oo, ta cee "kaa j l wadda baaba ya ce e :
naa shan ruwaa ka sh aa, in bao ka s han kuma ka barii,
yi zama n ka in ji ba aba , ya cee baa shi baa ka ruwaa da kwac :i
yaa" . Too ya cee : "oooki ru 'Iaa, tahi " . 'Ca d'ooki ruwaa ta kQ,
ta zoo t a cee ma Ub3 : "9aa ruwa n" . y, cee: "ajee tah i
shi i n yaa ji l lhi in bal sh aa ba kuma s hi
tahi wani wu rii dan garii nee gan sh i nan da yawaa , koo inae
baa bu i nda baabu masabkaa" .
Azzahwa r ta ka amaa, anka ka cffiaa anka yi ki ra n sa ll aa ,
an ka yi s al la a . nata diyae ta kaawoo t a cee: "ba aba
Ya ams aa . Ta cee : " baain. ya a ron cecn iya il taat' ee da kay ya
Shii ba ako n mutun i n bay yi may ba, waa ka yi may
dar aj aa ? Taa s hi ka bi di ruwaa ka baa yaaron can ya shaa, yaa -
ron ceen iyaa koo hu r aa ba a bau sh i ba, ba a baa shi ab i nci ba" .
Ya cee : "Yakk i taa kay may ruwaa ya cee baa shi shaa s ay an
b a a shi kw a cci ya a, yan z u y a a y i !ri s h .; rw i.\ a d'e e b i k i 9 a n i i k e e i n
sh i naa sh aa garee ki, ki kay may shi shaa" . Ta de eb oo ruwaa t a
zaka t a kaawoo, ta gurhwaanJ a, t a aj ee ma yaaroo ta cee may :
"baab a yaa cee ka sh aa fll waa " . Ya cee : "ki koo maa ki hwadaa

"
...
3
"






!
- 86 -
ma baaba, ni i say in da kwacciyaa aka baa ni ruwaa, in baabu
kwacciyaa ban shaa". Ta zaka ta hwa daa ma ubaa, ta cee : " kaa ji
baaba, yaaroo yaa cee baa ya shan ruwaa say kaa baa shi kwacci-
yaa". Ya cee ; "koomaa yaaron nan tun da ya yi min
5ar in baakii, ya cee bisa dookii ni kee koo bi sa sirdii ni kee .
Kae ! In yinwaa taa matsay ashi bar wuringa, tahoo ajee i zaman
ki". Ta zaka ta aj ee, ta yi zaman ta. Anka huta butun yaaroo.
La'asar taa kaamaa, anka taashi anka yi sallaa.
tawnassu t aramaa ta yoo dik , ta cee ; "kay baaba, yaaroo cecn i -
yaa, yaa shaa ruwaa ? An baa sh i ab inci ?". Ya cee ; "Yakki taa
kay may ruwaa bay shaa ba, yakk i wagga taa kay may ruwaa bay
sh aa ba, deebi ki ganii kee , ki tahi ki zoo, ki ganii wata tii-
laa yanzu yaa yi kishirwaa shi naa sh aa". Ta cee boo ruwaa, ta
zaka ta kaawoo ta gurhwaanaa ta cee ma yaaroo ; "baaba yaa cee
kay ka shaa ruwaa". Ya cee: "ban shaa say in da kwacciyaa aka
baa ni, in baabu kwacciyaa ni ban shaa". Ta koomaa ta hwaadaa
ma ubaa, ta ce e may : "baaba ! Yaaroo yaa cee a baa shi ruwaa
shi shaa da kwacciyaa". Ya cee ma : " ke e nii baa ni baa
shi ruwaa da kwacciyaa, in shi naa shan ruwaa nan shi shaa, in baa
shi s han ruwa n shi yi zamaa nay. Nii baa ni da kwacciyaa ruwaa
garee ni, kwa cc iyaa ta uwakk i ta, nii koo mutun baa shi kyawtaa
da abun wani. Tun da baa nii ad da kwa cciya a ba, ban baa shi.
Yaaron nan yaa yi mi n wata maganaa da munka tahoo ga hanyaa. Ni;
na cim may , ban san shi ba , bay san ni ba, ya kaa da baakii ya
cee min bis a dookii ni kee koo bisa sird ii ni ke e , yaaron nan
shi des Allaa shi rab aa ni da shii l aamin laahiya a . Ta cee :
! Baaba s aboo da yaa cee baa shi shan ruwaa s ay da kwa cci-
yaa, tu u ! Saboo da haka nan nee baa a baa shi ruwaa ? Saaba ka
baa shi ruwaa shi shaa". Ya cee ; "ban baa shi ruwaa". Ta cea
"baaba, ka baa yaaronga ruwaa shi shaa". Ya cee : "baa ni bae
shi ruwaa". Ta cae : "baa ba, in ka a san ga s kiy aa ka baa yaa r on g!
ruwaa shi shaa". Ya cee : "nii baa ni baa shi ruwaa da kwac ci yap,
in shi naa shan ruwaa shi shaa baa da kwacci yaa ba" . Ta cee :
"baaba, kay yaaroo, in saahiyaa taa waayee duk inda maalamii Shl
kee zakkuwaa shi kay gidanka shi karaatuu shi tahi, sa ni
i
naa ak a baasuwaa . Kuu ! Da magana gudaa , yaaroo shi
burumsh ee ka gar e t ? Ka y yaaroo baa kwa cciyaa ta shi ka 5 0 0
,
,




!
- 87 -
Yaa tambaye e ka, kay koo kaa hw aadaa may . Yaa cee a bi s a dookii
ka kee koo bisa si rdii ka kee ? r uu ! Yaaroo yaa tambayee ka .
yaa cee ka naa da diyaa maata a a gidaa koo baa ka da diya m rn aa-
t aa a gidaa. Baa kwacciyaa koo shi ka 500 ba, aw ka
shi nii, aw ka baa shi wa nce" , aw ko o ka baa shi wanc e2 . 1, i-
yanka muu ukku, koo wace ka baJ suwaa 5 0 0 a kee, ay baa kwft cc i
yaa shi ka 50 0 ba ". Sa ' annan uba a ya cee mata: "Wa nc ee haka
nan naa Ta cee: "haka na a naa, ka baa shi wanc ee, kcokoo
ka baa shi wancee, kookco ka baa shi nii". Too da da ya cee
mata : "t ahi , in batu yaa ko omaa haka nan naa da r uwaa da kwac -
ciyaa duk yaaroo shi sh aa" . Ta zaka ta coe : "kay , baa ba yaa co-
da ruwaa da kwacciyaa baaba duk yaa baa ka, shaa" . Yaar oo ya
Gooki r uwa a ya kurkur ee baakiinay, ya shaa . Da ya sh aa, sa '
annan ya cee mata: "dooki kwacciyaa, tahi ki kay ma ubanki".
Ta Cawkoo kwacciyaa ta zak a, ta kaawoo ta cee may : "t oo gaa
kaayanka, yaar oo yaa shaa ruwaa , daa koo wace ad dubaarakka ka
yi".
Saahiyaa taa waayee anka zaka anka yi zamnee. Anka
kaaree karaatuu, a ta ash i ya cee ma maalummay " ku ts ayaa, ku
bar taa sh ii ". Sa ' annan ya kaama t ur t iyaa ya cee ma yaaroo
"gaa ta, na a baa ka it a sada ak aa " . Anka wa nkee ma yaaroo, an ka
kay may ita gi da an ay. A kwa n a ta ashii, a kwa n a taashii, say
anka yi 9a garin nn, an ka kamma ffiut un takwas ; yaaroo
shii an na tara dan Sar ki i shi i an na gooma. Yaaroo su nan can
s u naa bawtaa. Shee ka ra a gooma su naa can su naa bawtaa.
yaa ta naa can zaman ta. Ma zaa na hutowwaa armee taa
taa ce e : "nii baa ni armas , tun da baaba yaa baasan sada kaa
baa ni armen wani namiji . Mijin can naw da yaatii ya kaamaa,
in na ji yaa mutu, wann an ko o armee yaa kam mini. Ammaa baaba
yaa baa sh ee ni sadakaa dan ya kamma mijiina say in j ee
in yi armes , sa'annan s adakaa ba ta zoo ban.
Ran nan gaa sa ll aa taa gawgawtaa s ay yaaroo ya zoo
hwaada ya iskee ma Sarkii naa za mnee shi naa ceewaa a tahi a
s ayDa may riigaa t a hawaa zuwaa i i dii . Sa 'ann an ya cee may :
"kay bari tahiyaa, daakant aa , bari yi ma gwalgwadon riigaa.
A aykaa ga Sarkin gari mmu , a kway riigaa ta naa nan mutun tara
,



!
- 88 -
ka saawak kay say na gooma yaa saa kay sann an rii gan nan taka
taashii. Sa'annan Sarkii ya cee : "too a kwaasaa a tahi". Sa'
annan a ka rubuutoo takardaa anka baakassuwaa, an ka cee a ka a-
woo ma Sark in garin nan. Fnka kaawoo ma Sl rkin garin. Anka dii -
baa anka karantaa. AnkA tambayaa ga hwataakee ba a saamu
ba. Anka tambayaa 9a dillaallay ba a saamu rii gaa ba. Anka yi
tambayaa ga attaajiray ba a saamu riigaa ba. Anka ma yda
ta koomaa, anka cee: "kay ba a saamu rii gaa ba, mu ba mu
ganin riigaa ba wadda mutun tara ka saawak kay say na gooma
saa kay ta ka taashi".
Anka kiray yaaroo an ka cee : "gwalgwadonka bay yi ba,
ba a saamoo riigaa ba , Sark ii yaa cee baab u rii gaa ; an yi
tambayaa ga hwataak ee, ga attaajiray, rii ga a ba ta saamu baH .
Shii kee nan anka kiray yaaroo an ka tambayee shii. Ya ce e a
baa shi madawkaa riigaa . Anka cee : "mutun nawa ?". Ya ce e
"mutun gooma ka dawkoo rii gaa, a baa ni mu tun gooma ". kaa-
moo mutun gooma. Ya cee: "inaa dan Sarkii ?". Anka kaawoo dan
Sarkii anka saa, anka kaawoo maalamii anka saa. Mutun gooma
mutun biyu suu am masanaa, wanga Sarkii wanga maala-
mii. Too ya cee: "in kunka zoo ku cee ma Sarkii a zoo inda
maataata Ma y daa kiina, ft kway rii ga a ta naa nan cikin sanduukii
wadda mutun tara ka saawak kay say na 900ma ya saa kay sa'annan
taka taashii".
zoo , an ka ma Sarkii . Sa ' annan Sarkii ya cee
ma doogaray : "ku tahi, ku zoo ku hwadaa mata ta baakad da rii-
gaa". 900ma sun zoo sun s al lamaa mata, ta naa cikin daa-
kii. Sa'annan anka cee :"gaa nan zawrae, gaa su na nan ga mutaa-
nee su naa sall amaa Miki taasoo ki jiyaa". Sa' annan ta taasoo
ta cee musu : "9aa ni". Anka cee : "Sarkii ka kiran ki" . Ta cee:
"ban zuwaa , ku zoo ku cee ma Sarkii ban zuwaa. Ban Saaci ba
Sarkii , ban baaci ba doogarin Sarkii, ban Baaci aan Sarkii ba,
ba n yi hwashin kay ba, ban yi kwaac ee ba, ban yi saataa ba, a
cee Sar kii naa kiraa na. Maa san Sarkii, yaa san ni ?". Hwaadaa-
waa sunka zaka sunka cee: ", urkiyaa taa fiaata maganaa, taa cee
Sarkii ba ta san ka ba, taa kiyaa". Wa su sunka cee a tahi a
dookoo ta ga kay, wasu sunka cee a baa ta laahijaa zaman ta,
..


. '
,
,


,


- 89 -
baa a d'ookoo ta ga kay, saba d da ml; ? 'Dan Gal aad ; i maa ya cee:
"S arkii bar; in hwad'aa ma ka, abin nan ayk in sanii na, ta ashi MU
tahi",
Sarkii ya taashi, ya taashi, may
hwaadaa ya taashi. Sa' anna n sunka taas hi . sunka tahi. Sunka zoo
ga baakin zawree sunka zoo ga baakin zawree sun ka sallamaa ma
: "Salaamu al eekum 1 Ta cee: "Aamin al eekus salaamu 1
'Da n- Ga la ad ii maa ya cee : "turtiyaa, gaa Sarkii ya tahoo da
kaynay, an cee ki zoo kyaa cee baa ki zuwaa" , Ta cee : "baa ni
zuwaa, abun da baa ni zuwaa Sark ii bay san ni ba , nii koo ban
s an shi ba, ban 5aatay ba , kuma ban tsuukay ba, kuma ba n yi
s aa t aa ba, ban yi twaa cee ba, ban yi wani hwashin kay ba , say
a cee Sarkii naa kiraa na ban zaa l". Sunka cee: "Miji nk i
da anka kaamaa wurin bawtaa yaw sheekaraa taa yi gooma, yaa
aykoo yaa cee a kway riigaa ki naa ajee da it a wa dd a mu-
tun t ara ka saawak kay say na gooma yaa s aa kaynay sa' an nan
ri i gan nan t a ka taashi i . An cee ta naa nan ki naa aj ee da i ta",
Sark ii ya cee : "Sheekarag ga 900ma ya naa wurin bawtaa, ki ki
kay mi n ri i gagga, ha ' a ayko:) da c can a cee ki na a nan ki naa
aj ee da ita ?" . Ta cee : "All aa shi yi ma na saraa Sarki i ! All aa
shi t eemakee ka ! Mutun naa toonan ma gidaanay asiirii ? Say in
dookoo ajjiyam mijii na i n gwadaa ma ita ? Ay ba t a yi haka nan
ba, Ammaa yanz u da baaki;nay ya oa5assay ya cee a baa da rii gaa,
an gamaa. Bari in Cookoo ma riigaa" .
Sa'annan ta sh 'i ga cHin d'a aki i , ta zoo ta d'ookoo san-
duukii, t a ajee. Ta saa kilee ta buuce sanduukii. Ta ookoo
wagga i ggiyaa ta ajee, ta wagga i 99iya a ta ajee hat ta
t i dinya i ggiyaa gooma , Ta cee : "Al l aa shi yii ma nas a raa Sarkii!
Gaa riigaa. Sarkii Allaa shi yi ma nasaraa da kay ni ka magan aa,
gaa rii gaa ". Sark ii ya yi shi ruu bay yi maganaa ba,
maa ya ce e : "kee ku r l<' i yaa ! Muu baa da muu zaa ki samarcii ba ,
kuma Sarkii bay san da kee a nan ba . nii naa s an I<'urkiyagga a
kway ris hin kumyaa gar ee ki tun da Sa rkii ya aykaa kir!n ki ki c
cee baa ki zuwaa ", Ta cee: "riigaa kunka tambayan, ga a rii gaa ".
Sun ka cee: "too wanda ka tambayar rii gaa kurl<' iyaa a na a baa S f';
ya ggway ?". Ta cee: "ii , abun da ya saa na baa ku yaggway ,
- 90 -
riigaa ta ka ramkon riigaa, TI an-Sa rkii ka ramkon TIa n-Sar kii ,
maalamii ka ramko n maalamii. An yi ga rink a, ka tunaa
yaw da sh eeka raa go oma , ! An kamma mutun tar a danka an na
gooma. Ruu ! Yanzu da c can wa ncan da ya yi gar ee ka ya
kamma mutun 900ma. Ru u ! Yanzu yaa ay koo ma mutun gooma .
Yag gwa n ga a zoo a aaamee su baak in naaka. Gooma ka ramkoo
gooma, TIan-Sarki i ka ramko n 'D an-Sarki i , kaa san koo baa a
kishi n Sa rkii dan yaa ka sh ee talakka. TIa ame e wa ' anga ka mayd a
laay aa, ka zoo a ma yka ss am ma ka na ka gooma i n sh i naa son naa-
shi. In ba a shi s on naashi ka kaamee naashi gooma shi i ko shi
kaame e na a ka gooma". Sark ii ya cee : Al l aa shi yii
miki albarkaa . Go oma ka ramkon 90oma , ka ramkon
Sarki i , Gaa na na a can naa ba\'ltaa ". Too t a cee : "tahi d' aamee
wa'anga ba akin naaka".
Yaa me eda ta kardaa, an d'a amee wd d' anga , yaa cee ; "Ni i
900ma din nan da na amsa a , gooma din nan da anka yi
kaama a a gar iina ba s u zaka ba, wa'an ga naa aj ee su baak in naw,
in anka s akoo min naw gaa naaka, i n ba ka s akoo min ba na a kaa-
me e wa ' anga ba akin naw " . Ra n nan naashi bu su kwa n ba an iz oc
su , s a'annan shii koo ya may daa naashi.
Mahwaarin TI an- Sarki i ka ramkon na n-S arkii kee na n.

,
,


- 90 -
r i igaa ta ka ramkon riigaa, TIa n-Sark i i ka ramkon TIan - Sarkii,
maalamii ka ramkon maalamii. An yi garinka, ka tunaa
yaw da sh eekaraa gooma, ! An kamma mutun tara danka an na
gooma . Ruu ! Yanzu da c can wancan da ya yi ga r ee ka ya
kamma mutun gooma. Ku u ! Yanzu yaa aykoo ma mutun gooma . Ruu!
Yaggwan ga a zoo a su baakin naaka. Gooma ka ramkoo
gooma, TIa n-Sarkii ka ramkon kaa san koo baa a
ki s hin Sarkii dan yaa kashee talakka. na ame e wa'anga ka mayda
laayaa, ka zoo a maykassam maka naka gooma in shi naa son naa-
s hi . In baa sh i son naashi ka kaamee naashi gooma s hi i ko shi
kaamee naaka gooma" . Sarki i ya cee ; Al l aa shi yii
miki al barkaa. Gooma ka r amkon gooma, ka ramkon
Sar kii, naa can naa bawtaa". Too ta cee: "tah i da amee
wa'anga ba akin naaka " .
Yaa meeda takar daa, an da amee wd danga, yaa cee ; "Nii
gooma din nan da na amsa a, gooma din na n da an ka yi
kaamaa a gar ii na ba su za ka ba, wa ' anga naa ajee su
i n anka sakoo min naw gaa naaka, in ba ka sakoo min

baa ki n
ba naa
an k2
na w,
ka a-
mee wa'anga baakin naw " . Ra n nan naashi bu su kwa n ba an izoc
su , sa'annan s hi i koo ya maydaa may naashi.
Mahwaarin ka ramkon TIa n-S a rkii kee na n.
..
,.
,' f .. ..
,"
.' '.



1

"
Haleele
Haleele
Da ruwaa
Da ruwaa
Haleele
Haleele
- 91 -
HAL E E L E
haaleelee haaleelee,
haaleelee haaleelee,
. .
a kwarii koo da ruwaa a kwaraara,
a kwarii an ka armoo uwaaki,
haaleelee haaleelee,
haaleelee inji buuzu ga daajii
"
taa ubanta ya ayhwa ita daya taa macce, ta naa
nan swaahiyaa ta Allaa ta Ma'ayki i ita daya taa macce. Ubanta
shi naa noomaa baa shi saamun hats ii. Ta cee may : "kay baaba
bari noomaa i zaman kB, tunda ba ka ayhi may yii maka noomaa
ba nii ka yii maka noomaa. Bar i saaraa, bari sheemaa da
sassabee a kway maasu yii".
A naa nan a kwan a taashi say Alla ya yi ruwaa, say ta
cee ma ubaa : "too a dooki sungummaa, a dooki hatsii, a zoo a
yi ta taakii. A yi shibkaa, a yi shibkaa a .kwan hudu say ran
na biyal a bar shibkaa". Anka dooki hatsii anka kay ga daajii
anka shibkaa, baabu sheemaa baabu sassabee baabu saaraa baabu
wani abu, cikin daajii anka kay hatsii anka saa. Ta cee
"too a tahi a hwadaa ma mazaa, wanda duk ya ini shi naa noomaa
bay shaa dakaa ba shii ta ka armee". Anka hwadaa ma mazaa anka
cee : "ku naa jii Haleele taa cee ita namijin da ya ini shi
naa noomaa bay shaa dak aa bay shaa ruwaa ba shii na ta
ka armee".
Daamanaa taa hita , koo da saah iya a ta ka waayeewaa mazaa
gooma, goomaa biyal ashirin, "inii da yinwaa wani abu
nee ?". Koo wane ya dooki hawyaatay tahiyaa shi kay, ita ta
naa goonaa gangai iccee zamnee. Ha zaa koo wane ya zoo ya
sallamaa ya ajee kaay aanay kaama kuyyaa shi kee. A kamma noo-
maa, a kamma noomaa baa a shan ruwaa baa a shan huraa. In
raanaa taa yi tsaka koo wane ya ji yinwaa in ya tahi daw wurin
tsaganaa dac can baa shi koomawwaa, say shi tahiyaatay. Inti
da yinwaa a naa noomaa ciiwoo garey. Koo wane ya ji yinwaa ya
tahi wurin tsaganaa dac can baa ya koomawwaa. Koo da aka zaka



1

- 92 -
kaamun az!ahwar ta yi baabu koowaa goonaa say ita ay. Ta cee
"ashee mazaa inii da yinwaa eiiwoo gar ey, an yi noomaa wanga
gaa shi".
In mar eecee yaa yi ta ma r eetoo gi daa ta yi kwa nein ta.
Wa'anga mutun 900ma, mut un gooma shaa biyal,mutun ash irin , sun
ini s u na a noomaa raanaa taa yi ts aka sun gazaa goobe ei kin
dar en nan koo da swa ahiyaa ta ka waayeewaa wa su sun kwa n su naa
alwaash ii : "inii da yinwaa injin ba wani abu naa ba, kay su
waanee sun zoo sun gazaa muu in All aa yaa yarda goob e mu naa
zuwaa say mun ganii eikin mu in a kway wanda ya ini da yinwaa
shi armi kk ee ta" .
Ko o da hantsii ka yi a gamu 900naa a kaamaa, a kay a
koomoo , a kay a koomoo ta naa tsaye tsakaaninsu ta cee : "banda
tsambaree, a zan ka sh ee kuyyaa da kyaw, kuma baa tseereewaa am
:Iaalan Shaa'idu ba, in kaa ts eeree ka yii ma mutun kuyyaa biyu
na banzaa nce, nii wanda ya i ni shi naa noomaa bay shaa dakaa
ba s hii na ni ka armee . baa tseereewaa ba, wanda ya
tseeree baa ni armee nay, wan da ya tsayaa baaya in yaa ini da
yinwaa bay sh aa dakan can ba nii shii naa ni ka armee ".
Koo da ra ana a ts aka ta kay baa bu koowaa 900naa . Radda
goon aa zaa ta kaar eewaa , mazaa sun yi sun yi has sun gaji an
rasa may inii da yinwaa . say giza- gizoo ya cee: "nii
goob e tahiyaa ni kay i n zoo in gan ii in niyaa saamun aamad da
na ini da yinwa a ". Ya yi da kaanay ya s aa eikin kwarii, ya zube e
kib aw, ya kaawoo kwarii ya cik aa da da kaa ya kaawoo abc ya
ya hawy aatay sannan ya tahi. Koo da ya zoo ya a
iskee ma ma za a goonaa, an gamu . Ya kay ' kwa ri i nay ya danganee ,
sannan ya zaka ya kaama kuyye a cikin. mutaanee . kaama nOOQsa,
anka kaama noomaa a kay a koomo o, a kay a koomoo dee , koowaj
ji tsaganaa dac ean in yat tahi ya a ji yinwaa baa koomawwa a s hi
kay ba . Gi za-gizoo loo ka ei n sh an hur aa ya a yi say ya
kwariinay, Ya zak a yn doo koo kwa riinay y3 danganaa ga baakii .
Ba a ta mma dakaa na a ba , giza- gizDo ya sha a dakaan ay hay ya
kooshi, Ya kwa rii nay ya t aashi ya kooma a cikin kuyy at ay .
Azzahwar ta k kaa maa. yawancin duk sun gazaa sun gudu,
...
\ ' ';','
. ,






-
- 93 -
giza gizoo ya bidoo gaban huraat ay ya zaka ya shaa ya koornaa
9a kuyyaa tay . Dada azaa baa bu koowaa say giza-gizoo shii day
ag goonaa, mazanga koo wane e ya ji yinwaa
ba a koomawwaa sh i kay ba . Koo da l a ' asa r
900naa say gi za-gizoo.
daw wurin tsagan aa
ta yi baabu koowaa
Ra anaa taa hwaadu, ta ce e ma \oa l baywaa :"wance ? Kyaa
ga inda All a ya aj ee ni , naa yi kiran maz aa na
zaaoa66ii Allaa bay nihec s u da nii ba say maraagayc ii , kya a
s an gi za- gizoo baa mijiinaa naa ba i n ba a da ni hin Allaa ba" .
ra l baywaa ta cee: "too za a ki yii , kae kyaa cee wa nda
ya ini shi na a bny shaa da ka ba shii naa ki ka armz c ,
mazanga da ki ka soo koo wan e baabu wa nd a ya ini da yinwaa , koc
wa ne in ya ji yinwaa guduu shi kay, too ma raagaycinga ya a ini
da yinwaa too ay s hi i an nRa ki". Ta cee : "a wa ll a shii
ya ciisuwaa niyaa , taash i a daamee kaayaa".
Anka deeb i ruwa a an ka kay ma giz a-gizoo ya yi wa nkaa.
Ta cee : "too a gayshec ka , ab i n da duk namiji i shi kay kaa yi
tunda ka ini da yinwaa, goonaa ko ta nooma a". Giza-gi zJo
kaa is a kaa taaree gaa naataa taa zam taa ka . Anka taaru
anka da amee ma t kaayan ta ank azaa mata bi s a saa ta hayoo, ya
d'oo koo hawyaat ay di). kwaar ii nay ya raatayoo, da kingin hura a
cikin "kwarii, s ay ya zoo gidaa . Koo inaa ya biy aa a naa
"giza-gizoo yaa yi nai j ii , kay ku dii baa da ku gan ii SI!
waa ne suu da su waanc su n i ni su naa noomaa ba s u shaa dak aa
ba , yaw ga a na r aagaycinga ash ee yinwaa ha nkurii naa baa
za maa babba ba ad da ha ntur i" yinwaa, ji waane gai). shi yaa
cinyee r.laatagga da ta buwaayi duuniy agga duka" . Ya zoo ,,-
aj ee kwar iinay, s unka gyaara shii da maataatay. Giz a-
gizoo aa shi nan da aataatay wadda baabu ita ga koowaa, s ay
zakkuwaa a kay a naa gan i n a naa : "kyaa da f ll aa
ka ga nii ma r aagayci i , ki nke soo ma ra agaycii may kee son wa l kii ,
baa shi da kaazaa, baa shi da ak uy aa, baa shi da tumkiyaa , ba a
shi da raagoo yaw gaa shi f ll aa yaa baa s hi mac ce wadda baabu
ga koowaa, gaa ta yaa ta" .
"

,


)
'.

- 94 -
Ta naa nan hat ta saamu yooh ii ta ayh i diyatta macc e .
Giza-gizoo kaa tooshi, dada ka naa nan ka naa taawan di yaa
inda baabu uwatt a, in uwaa taa tahi r iijiyaa say ya
diyaa ta naa raarahee
"Ha l ee l e
Ha l ee l e
Da
Da ruwa
Da ruwaa
haa l ee l ee
haa l ee l ee
a kwarii
a hia ri i
a kw a r i i
haaleelee,
haalee l ee,
koo da ruwaa a kwaraara,
anka armoo uwaak i ,
ank a armoo uwa aki,
Hal ee l e haa l eelee inji buuzuu ga daajii,
Haleel ee haal ee l e l nJl bu uzuu 9a daajii .
Ha l ee l e ha al ee l ee haalee l e haa l ee,
Ha l ee l e haa l ee l ee haa l eelee ,
Haleele haaleelee ha a lee l ee,
Ha l ee---l e haa l ee l ee inj i buuzuu ga daa jii".
I nda duk ya ga maa taa zawkee say shi yi shuu kat t a
j iyaa . Say rannan shi naa taaway, ita maa t aa ta naa jin
shi naa ceewa da ruwaa kwar ii na a ya ta, ta naa
jin ya naa Halee l ee Ha l ee l ee way shii da ruwaa kwar ii naa ya
armoo ta . Say t a gwadaa ta ce e zaa ta riijiyaa , ta bar may
diyaa ta cee : "too i zamnee kee wance hai in koomoo, zaa ni
riijiyaa i n ci koo i n daawoo naa barDa ruwaana girkee . Ita ka
da ta tahi say ta daawoo ta laBee :
Halee-- l e haal ee l ee hal ee l e haale,
may kwa rii kee di yan may kwarii,
'Diya m r.!ay kwari i koo iy am may kwari i,
Da ruwaa a kw arii anka armoo uwaak ee,
Ha l ee- - - l e haa l ee lee inji buuzuu ga daajii "
Ta naa labe ta naa j in shi naa "Ha l ee--- l e haaleel ee
inji buuzuu 9a daajii, da ru waa a kwari i koo da ruwaa a kwara ar a,
da ruwaa a kwarii anka arooo uwaak i". Say ta yoo dik, s ay ya yi
shuu bay kooma waa:('aa bi'l . Ta cee: "Gi za-gi zoo ! Gi za --gi zoo!"
Ya cee: "haa". Ta cee: "Giza - gizoo kaa ci amaanaata, nii waane
haka nis 500 armee, waane haka nis 500 armee, kaa s an waane
.,
,


..



- 95 -
kazaa ya a hii ka, waane kaza haka yaa hii ka, yoo ashee kay
giz a- gizoo wadda ka ta as hi ka tah i ni g ga kaa daamee cikin ka
kaa do oki hawyakka, kaa do oki kwar in ka da bakanka, yoo ashe e
kay kwar in nan huraa ac ci ki, Ni i naa s an 9iza-gizoo da
kiss a naa ka a r moo ni, ni i naa san kam ba ka yi kaQad da zaa
ka inii da yi nwaa ba, abaas hii shint ay wan i l an karen takaycii,
nii da Ma riirii c ii ya ar rn oo ni da kissa" , Ta ce e ma ya l baywa a:
t aash i ya l kara9ga mu ko omaa inda mun ka hitoo, in aa
Dahwaari i i naa da liil i i nii naa san giza-gizoo baa mijiina ka
kee ba ", Ya cee: " kae ma cce ki tuhwaa min asii -
rii , dan kya a ji n1yaa waakaa, waakagga baa nii naa ka yin ta
ba, buuzaayee naa ka yin t a cikin da ajii, don Allaa ki baa ni
laahi yaa ki yi zamne e 9a Ta cee: "wanga daak ii shii
nib bari i in aa mahwaari i inaa daliilii ma riiriicii, kafilak
ka zaa ni ar mee" , Ya cee : "kay mutaane e ku tahoo ku baa ni
hannuwaa, ku tahoo ku taagazan ni , waatagga bu uzaayee naa ka
yin ta taa ji niyaa yinta t aa cee way ita cee ni ka ma waakaa,
habayc ii naa ni kay fil ata taa cee way nii da ruwa a ga kwarii naa
na ar moo ta, Yoo ash ee kwa ri n nan ruwaa naa ac ci ki ?", Ta cee:
"da ka a ae ciki, wa ll aahi ac ci ki , in daa baabu dakaa ciki
wadda koowaa ya ini da yinwaa r aanaa ta yi tsaka ya gudu daa
ka a gudu koo kay " , - "k i yi zamne ga d'aak inki, wan ce ki yi
zamn e 9a da akin ki, waatag ga bu uzaayee naa ka yin ta baa nii
naa ka yi nta ba" , Ta cee: "ni i naa tahi kee nan say wani
shi rii",
Ta ta as hi ta aamee kaayaa ta azaa bis aa saa, ta haw
y al baywatta ta s higee gaba, Ta cee ma mutaanee : "kaw ku
ni kw baa ni l aah iy aa, nii namij ii ka mi n habaycii shi cee a
ruwaa ga klHri i naa ya a r moo ni !".
Taa taa tahiyatta, Piza- gizoo ya cee: "dan kar en
tak aycii , kaata a naa zaa ni yii wagga shamma ataa, ma ece ta
hicc ee ni yanz u da ha ntsi i , Kay kl ba a ni aron garkuwaa da
takoobii da is sigirii, ku saa mi n rii gaa ta koor ee ku yi
r awani i ku 9anii i n taash i in haw in kwa r aa r ee taa " . Anka
taashi anka baa shi rii gaa ta koore e ya saa, anka may
an ka baa shi ga r kuwaa, an ka baa shi issigirii, anka baa shi
1

,

\

- 96 -
takoobii , ya daamee cikii sa'annan ko ya yi rawanii, sa' annan
an ka hawsay his a sa ' an nan ya ko t aa shi ya kwaraar at
ta sukaaye . Yaa tahi yaa bii t a . Da ya yi kamaz zaa shi ci n
mata say ya raatsa ko daajii.
da r aanaa ta yi tsa ka s an nan
Ya bi d'oo 1'.llaa yaa bi GOO ta -
waakaa :
Ya i ni t ahe bay warkad'G'i kkee Sioly
ya wa rkadik kee ya ko bi doo t a.
Sh i naa bisa shi naa
"Halee---l e haa l ee l ee haa l eelee haa l ee l ee,
Haleele haal eel ee haal ee l ee
Haal ee--- l e haa l ee lee haa l ee l ee, inji buuzuu ga
daajii ,
Da ruwaa a kwa rii anka a r moo uw aak i ,
Da ruwaa a kwar ii anka armoo uwaak i ,
Haa l ee inji buuzuu 9a daa jii,
Haa l ee haa l ee inji buuzuu 9a daa jii ,
Da ruwaa a kwaar i koo da ruwa a a kwaraara.
Da ruwaa---kwar ii na anka armoo uwaaki" .
Yaa taakassam ma ta shi naa Ta cee ma yal baywaa
"kee wance e !. Ki n j i ab in da ni j jiya ? ". f al baywaa ta cee :
"mii kij jiya ?" . Ta cee: un ! wan i abu ni ka jiya shi naa
taasawwaa kamad dee da na baroo mutumenga naa yi
ci kin da ajii, kooko ga skiy aa naa ceewagga da ya yi buuzaayee
ne e ka yin insh alla bat un ga yaa tabbata " . f al baywaa
ta cee : "a wa l la ko o nii i naa j i n dan dee kai in
cee mik i naa gwamma dee kee ki jiya da ku nnenki, nii yanzu in
nie cee miki cyaa ki kee 0ary aa ni kee , ammaa dee sagraara" .
Tac e e : "a r.lm a a de e k 0 0 wa n e e na zoo k e shi k e d'o 0 k e da han y a 9 9 a " .
"Hal ee---l e haaleelee haa leel ee haleelee"
Ya tsin kaayee su ya gwabc ee yaa s ak i hanyaa yaa kay yaa
raa aa musu.
"Hale e--- le haa l ee l ee haa l ee l e inji buuzuu ga daajii
Haa l ee l ee hal ee l e, ha l ee le haaleelee haleele,
Da ruwaa a kWDrii ko o da ruwaa a kwa raara,
TI iy am may kwa rii koo iyam may kwaraara
Ila l ee-- le haa l ee l ee inji buuzuu ga daajii" .



,

,
- 97 -
Ta cee: "kay wannan buuzuu na zuwaa kay, kay wanna n
buuzuu na zuwa a kay , kay don All aa ka ts ayaa in t ambayee ka.
Yaa ba akad da yaa tah iyaa t ay, s un koomoo s un biyoo shi .
"Halee- - l e haa l ee l ee inji buuzuu ga daajii .
may kwa rii koo may kwar aaraa .
Da ruwaa a kwar ii an ka armo o uwaaki".
Ta cee: "don Al l aa bu uzu u ka ts ayaa t abayak ka naa
ni kay, don Allaa ka tsayaa buuzuu , shin wagga tahiyaa taa ka
wace i ri i taa ? Koo buuz uu baa ka tambayuwaa daaj ii ? Ceewagga
da a kay buu zaayee baa ku ta mbayuwaa daaji i ash ee dee
naa ! taa ni ka son ka hwadaa mini i nda ka sa amu i nda
a ka yin t a, it a taa ni ka son ka hwa daa mi ni buuzuu " .
"Haalee- l ee haa l ee l ee inji buu zuu ga daa jii ,
Ni i kwari nii Ciyam may kwarii,
may kwarii koo diyam may kwa ra ara ,
Da ruwaa kwar ii nee anka a rmoo uwaak i ,
113 1eel e ha l ee i nji buuzu u ga daa jii" .
Ta cee : "kay ni ka tambayaa, t aa kaawoo kusa
gar es s hi , ka hwadaa min inda ka jii t a . i ta taa ni ka son
ka min". Ya cee : "kee kanta buu zuu ki ka ceewaa
waatagga ga wa a na j ii ta, waakaa muu naa ka yin t a buuzaayee
daaji i , in mun haw mu naa sukaa mu naa muu na n ka
yi nta bu uzaayee" . Ta cee : "hun ! buuz uu tsayaa ka j iya,
ZUCCiYBH ya ka m min sab ad da sabad da
in maka bu uzuu dan dee All aa yaa s aa naa samu
da kay . ;Iijii na nij ji i shi n.a yint a, shii koo naa ayhi \.o al
diya a da shii shi naa ceewaa da ruwaa ga kwa rii naa ank a armGC
uwaa kii , des da la kay, kay buu zuu kaa hii s hi
iyaawaa. Say nie cee way nii naa shi ka wa a ita ". Va cee: "toc
hwa kee mi ki ka yi da shi ka r.liki waa ka a, hay yaw mutun s hi
nay ma maa taatay ra d da ki ke kyaa gan i i ? " . Ta CEe:
"hun ! Bar i wan ga buuzuu , mi j iina baabu yi nwaa, baabu
baabu huntuncii , yaw raanaa tsaka an taa ru a naa lall aash i i
na a s haahi i na a naa ce ewaa i n bari i ni ;r bar i i na cee ni i

,

,
- 98 -
tahiyaata zaa ni yii, tunda ya cee da ruwaa ga kwarii na ya
armoo ni, yaa cee buuz aaye e naa ka waatagga duk bun ka amaa ban.
Ya cee: "too in ki naa kaamaawaa hwa ki kaamaa. in baa ki
kaamaawaa kUQa ki yi gaba. hwa ta mbayi buuzuu
d'ari i su naa hwaaa a mi ki muu roaa ka yinta bu uza ayee, in koomaa-
waa ki kee ki koomaa in t ahiy akki ki kay ki tahiyakki i".
Ta cee: "kay buuzuu i n ni k kooma a baabu koomi i . t un da miji ina
bay aa t aa min ray ba, iya akaa du k in zoo i n cee naa jii ta a
buuzaayee su naa yi wahwaa rin ni k koomoo kee nan. Tunda na ji
koomaawaa zaa ni yi . Kay buuzuu waataa in jiya" .
"Ha l ee---l e Haal ee l ee haa l ee l ee haale el e,
lIa l ee !e haa l ee l e ha al ee lee, haleele haaleel ee
Ha l ee lee haale inji buuzuu ga daajii,
Da ruwaa kwa rii kay an ka armoo uwaakii" .
Ta cee : "h aka shi ka ceewaa wa dda ka ka ce ewaa kay
haka shi ka ceewaa . Kay koomaawaa zaa ni yii, buuzuu Allaa yi
maa albarkaa kaa dee biyaa,ab i n da duk a ka y kaa yi , nii dee
koomaawaa zaa ni yi 9a armee na" .
Ta koomoo, yaa ri gaayoo t a yaa meeda aron da ya yi,
yaa koomaa anka zaka dada ank a kamma hi ira, ta cee may :
"i ta abin da ka ga abi n gidanmu". A naa gaa wan ee, gaa
wanee ta a koomoo. Ta cee: "ban yi abin hwa 6ii ba, abin
gidanmu tunda ya cee buuzaayee naa ka yi , naa ko ein ma buuzuu
shi naa yii , naa ko owoo , i ta yin abinka".
Ya ri gaayoo ta yaa kamma s hi naa yii
"Hal ee---l e haa l el ee haal ee lee ha al e,
Hal ee l e haa l ee inji buuzu u ga da a jii ,
Da ruwaa a kwarii koo da ruwaa a kwaraara.
Da ruwaa kwarii ne e anka armob uwa aki".
Ta cee : "i t a yii abink a, koo nii gaban ga kaamaa maka zaa
ni yii".
,
,


- 99 -
Yaa ko omoo ya naa shi naa waat aa, it a ko taa
zoo taa aj ee kaay aa t aa banye e , ta koomaa ci kin daakint a
ta a zuba tsaabatt a ta naa dakaa ta naa
rl ahwaarin ma cc e i n baa kissa ba aya ka iya zamaa da
H a, koowah hutoo ma ta gaskiyaa baa su shi ri i . ..
,
}
,
r
..
,

,
)
- '1..

Das könnte Ihnen auch gefallen