Neben dem klassischen Latein der Schriftsprache (lingua romana, rmisches Latein), sprachen die Bewohner der Provinen des !eiches (d" h" aller #ebiete au$erhalb !oms%Latiums) Sprechlatein (Vulgrlatein & , lingua romanica, romanisches Latein) und aus eben dieser Sprache entstanden die romanischen Sprachen" 'inige (rter des klassischen Lateins verschwanden so) KL VL IT FR SP incipere cominitiare cominciare commencer comenar beginnen f*l*s cattus gatto chat gato die +ate edere, esse manducare, comedere mangiare manger comer essen lo,ui parabolare, fabulare parlare parler hablar sprechen 'in lateinisches -rsprungswort (Etymon) liegt den romanischen Sprachen (Rele!e) fast immer ugrunde . " /ls 't0mon diente bei den Substantiven % /d1ektiven in der !egel der lat" /kkusativ Singular, allerdings ohne das auslautende 2m, welche immer schwach gesprochen wurde und bereits fr3h g4nlich verschwand 5 " 'benso verschwand das lateinische Neutrum, so dass die Neutra in den romanischen !efle6en fast immer u m4nnlichen Substantiven wurden" KL "om. KL #$$. VL IT FR SP herba f herbam herba erba herbe hierba das +raut nasus m nasum nasu naso ne nari die Nase caelum n caelum caelu cielo m ciel m cielo m der 7immel pars f partem parte parte part parte der%das 8eil pes m pedem pede piede pied pie der 9u$ mare n mare mare mare m mer f mar m/f das :eer bonus adj bonum bonu bono bon bueno gut grandis adj grandem grande grande grand gran(de) gro$ ;ie phonetischen <er4nderungen werden in folgende #ruppen gefasst) =uerst wird die 'ntwicklung der betonten und unbetonten <okale, dann die der ;iphthonge und abschlie$end die der +onsonanten besprochen" II. %ie Ent&ic$lung der 'etonten Vo$ale ;as S0stem der lateinischer <okale umfasste > lange (?) und > kure (@) einache Vo$ale) A B * C D E F G H I, ausgesprochen JaK, JeK, JiK, JoK, JuK" 7inu kamen 5 lange ;oppelvokale (%iphthonge)) ae, au, oe, ausgesprochen JaiK, JauK, JoiK" ;ie 9orm, welche ein 't0mon in der romanischen !efle6en annahm, h4ngt wesentlich von der Lage des lat" /kents" Lm Latein gab es daf3r eine einfache !egel) ;ie !egel der vorletten Silbe (Penultima(Regel) M ist die )orletzte Silbe (Penultima) lang wird die )orletzte Silbe 'etont" ist die )orletzte Silbe (Penultima) $urz wird die drittletzte Silbe 'etont" 'ine Silbe war im Lateinischen lang, wenn sie einen langen <okal, einen ;iphthong beinhaltete oder auf einen +onsonanten endete, der von einem weiteren +onsonanten gefolgt wurde" ;ie <okale der betonten Silben wurden in den romanischen Sprachen meistens unver4ndert beibehalten, die <okale der unbetonten Silben dagegen wurden oft ver4ndert bw" sogar gan ausgelassen (elidiert), selten aber am (ortanfang" (ichtig f3r die 'ntwicklung der lateinischen <okale ist auch, wie eine Silbe endete" 7ier unterscheidet man wischen oenen Sil'en, welche auf einen <okal (maNre L8 mare, 9! mer, SP mar) und geschlossenen Sil'en, welche auf einen +onsonanten (catNto L8 gatto, 9! chat, SP gato) enden" *. +etontes , - . Nach der PenultimaN!egel lag 'etontes a im Lat" N bei einN%weisilbigen (rtern) immer in der ersten Silbe (m.Nre, ,%.b, .d)O N bei dreiN%mehrsilbigen (rtern) immer in der weitletten Silbe (cant,Nre L8 cantare, 9! chanter, SP cantar), wenn diese lang war, oder in der drittletten Silbe, wenn die weitlette kur war (lacrEma L8 lacrima%lagrima, 9! larme, SP lPgrima)" *. In oenen Sil'en 1.1.1 /hne Einluss nasaler - palataler Laute L8 a 0 a 9! a e - 1 23 - e4 > SP a 0 a 1 <ulg4r von vulgus 2 das (einfache) <olk, ohne peioratives Beigeschmack" 2 Qbwohl auch gallische % germanische 'influsse u finden sind" So trugen die !mer RtunicaR, die #alier % #ermanen dagegen 7emden (RcamisiaR S L8 RcamiciaR, 9! RchemiseR, SP RcamisaR)" 3 So " B" in der lat" :etrik wurde das 2am % Nem des /kkusativs Singular oft nicht als eine versbildende Silbe ge4hlt" 4 ;iese !egel spielt f3r einN%weisilbige (rter keine Bedeutung, da hier immer die erste Silbe betont wird" 5 Die Tatsache, dass im Provenzalischen diese Palatalisierung zur e nicht stattgefunden hat, spielt eine enorm wichtige olle !ei die "nterscheidung zwischen dem langue d#oil $%ord& 'ranz(sisch) und dem langue d#oc $*+d&'ranz(sisch) ,- mare P mar. ,- amatus P amat KL VL IT FR SP m.Nre n maNre maNre meNr f maNr m/f das :eer c,Nrus caNru caNro cheNr caNro lieb, kostbar am,Ntus amaNtu amaNto aimN1 amaNdo geliebt c.Nput n caNput caNpo cheNf caNbea f der +opf v.Ndum n vaNdu guaNdo guN1 vaNdo die 9urt cant,Nre Inf Prs cantaNre cantaNre chanteNr cantaNr singen manduc,Nre Inf Prs manducaNre mangiaNre essen mangeNr essen manducaNciTn 'ssen kauen lo,ui parabolaNre parlaNre parlNer hablaNr sprechen n,Nsus m naNsu naNso neN naNri f die Nase cl,Nvis f claNve chiaNve cl1, cleNf claNve der Schl3ssel s,Nl m saNle saNle seNl saNl f das Sal c.Nsa f caNsa caNsa cheN bei prep caNsa die 73tte, das 7aus p.Nter m paNtre paNdre p5Nre paNdre der <ater m,Nter f maNtre maNdre m5Nre maNdre die :utter fr,Nter m fraNtre fraNtello fr5Nre hermano U der Bruder am,Nrus amaNro amaNro ameNr, am5Nre amaNrgo bitter /usnahmen im 9ransischen) KL VL IT FR SP r,Nrus raNru raNro raNre raNro selten, seltsam l.Ncus m laNcu laNgo laNc laNgo der See v.Ngus vaNgu vaNgo vaNgue vaNgo unstet, vage gr.Nvis graNve graNve graNve graNve schwer(wiegend), ernst c,Nsus m caNsu caNso caNs caNso der 9all &"&"&"asaler Einluss6 )or 7m - 7n 8e)tl. mit danach olgendem Vo$al9 L8 am an 0 a 9! am an ai - e 23 - :4 V (W wenn der nasale Laut am 'nde des (ortes steht) SP am an 0 a KL VL IT FR SP p,Nnis m paNne paNne paiNn paNn das Brot l,Nna f laNna laNna laiNne laNna die (olle c.Nnis m caNne caNne chieNn caNn der 7und r,Nna f raNna raNn(occhi)a greNnouille raNna der 9rosch .Nmat 3sg Prs aNmat aNma aiNme aNma er, sie liebt pl,Nnum n plaNna f piaNnura f plaiNne f llaNnura f die 'bene s,Nnus saNnu saNno saiNn, saiNne saNno gesund, heil v,Nnus vaNnu vaNno vaiNn vergebens adv vaNno leer, vergeblich, eitel gr,Nnum n graNnu graNno graiNn graNno das +orn, der +ern gr,Nna n pl graNna seme grainNe f semen der Samen m.Nnus f maNnu maNno maiNn maNno die 7and m,Nne n maNne domaNni morgen adv demaiNn morgen adv maN;ana X f der :orgen septim,Nna f septimaNna settimaNna semaiNne semaNna die (oche f.Nmes f faNme faNme faiNm haNmbre m der 7unger /usnahmen im 9ransischen) KL VL IT FR SP r,Nmus m raNmu raNmo raNmeau raNmo der =weig &"&". Palataler Einluss6 )or $onsonantischem i (<ot wie in RBiancaR, R<4hR) L8 ai a89i 0 ai 2a<4 9! ai a89i 0 ai 23 - e4 Y
SP ai a89i e - 1 23 - e4 / /us dem lat" (frater) germanus Z leiblicher (Bruder)O germanus stammt von germen Z Leibesfrucht, +eim, das wiederum aus gigno (geb4ren) entstand" 0 Lm 9ransischen verursachte ein darauf folgender nasaler Laut die 'ntstehung eines konsonantischen i (1ot)" ;er daraus entstandene nasale ;iphthong Ja1WK wurde sp4ter u Je1K und schlie$lich u J[ % WK" 1 'ntstanden eigentlich aus lat" vulg" [hora] *manena. 2 Lm 9ransischen wurde ai % a(i) un4chst durch /ssimilation u Je1K bevor es u J[ % eK wurde" KL VL IT FR SP m.Ngis adv maN8g9is ma (\ mai) aber (1a)maiNs aber, 1e(mals) mas (\mais) aber mehr cant,Nvi 1sg Perf cantaN8)9i cantNai chantNai cantN1 ich sang m,Nior maNiore maNggiore maiNre #emeindevorsteher mayNor der <orsteher &"&"5 Palataler Einluss6 )or p= r= s mit darauolgenden i 2<4 L8 api asi 0 a 2a4 ari e 2e4 9! api 0 a 2a4 asi ai 234 ari e 2e4 SP api ari asi e 23 - e4 KL VL IT FR SP s.Npiam 1sg Konj Pres saNpia saNppia saNche seNpa ich schmecke, ich wisse b,(sium n baNsiu baNcio baiNser beNso der +uss ripa (VL ripaNria) ripaNria rivieNra Kste rivi5Nre Fluss ribeNra das -fer levis (VL levic,Nrius) levicaNriu leggeNro l]ger, l]g5Nre ligeNro leicht &"&"M Palataler Einluss6 nach palatalisiertem c 2$4 &^ L8 a 0 a 2a4 9! a e 23 - e4 && SP a 0 a 2a4 KL VL IT FR SP c.Npra f caNpra caNpra ch5Nvre (\chi5vre) caNbra f die =iege iudic,Nre Inf Prs 1udicaNre giudicaNre 1ugNer (\1ugiNer) 1ugaNr richten, urteilen *.> In geschlossenen Sil'en &"."& ?nter oder ohne Einluss nasaler - palataler Laute L8 a 0 a 2a4 9! a 0 a 2a - @4 (_ vor einem nasalen Laut) SP a 0 a 2a4 KL VL IT FR SP tanNtus tanNtu tanNto tanNt tanNto so gro$, so viel, so sehr arNbor f arNbore alNbero m arNbre m ArNbol m der Baum vacNca f vacNca vacNca vachNe vacNa die +uh f*l*s f catNtus m gatNto chat gatNo die +ate pasNsus m pasNsu pasNso pas pasNo der Schritt manNcus manNcu manNco mangelhaft manN,ue :angel m manNco einarmig verst3mmelt, mangelhaft anNnus m anNnu anNno an aN`o das aahr flamNma f flamNma fiamNma flamNme llaNma die 9lamme e,uus m cabalNlu cavalNlo cheval cabalNlo das Pferd ,uanNdo adv ,uanNdo ,uanNdo ,uanNd cuAnNdo % cuanNdo wannb als, wenn camNpus m camNpu camNpo chamNp camNpo der /cker, das 9eld *.>.> Palataler Einluss6 )or palatalisiertem ct 2$t4 ! 2$s4 L8 a 0 a 2a4 9! a e= ai 23 - e4 SP a 0 e 23 - e4 KL VL IT FR SP facNtum facNtu fatNto faiNt heNcho die 8at(sache), der 9akt fraN!Enus fra$Nsinu frasNsino frBNne freNsno die 'sche 13 ;" h" ein ccR JkK vor den <okalen ceR % ciR wurde palatilisiert" 11 Lm 9ransischen wurde dieses caR u einem ;iphthong J1eK, das sp4ter u J[ % eK vereinfacht wurde" >. +etontes C - D - oe Nach der PenultimaN!egel lagen 'etonte C - D - oe im Lat" N bei einN%weisilbigen (rtern) immer in der ersten Silbe (vCNlum, pDNlus)O N bei dreiN%mehrsilbigen (rtern) immer in der weitletten Silbe (cant,Nre L8 cantare, 9! chanter, SP cantar), wenn diese lang war, oder in der drittletten Silbe, wenn die weitlette kur war (lacrEma L8 lacrima%lagrima, 9! larme, SP lPgrima)" >.* In oenen Sil'en 2.1.1 /hne Einluss nasaler - palataler Laute L8 C 0 e E e 9! C= E oi 2&a4 (die 'ntwicklung) e % i Je1K Jo1K JT[K Jo[K Jw[K JwaK) &. SP C 0 e E e KL VL IT FR SP vCNlum n veNla n pl veNla f voiNle f veNla f das Segel tCNla f tCNla teNla Leinen toiNle Leinen, #em4lde teNla Leinen das #ewebe, der (ebstuhl vidCNre Inf Pres vidCNre vedeNre voiNr veNr sehen sCNrus seNru, seNra seNra der /bend soiNr der /bend tarde sp4t pDNlus n piNlu peNlo poiNl peNlo einelnes +rperhaar vDNcis f vDNce%vDNces !! sg"pl inveNce dagegen adv foiNs das :al destino das Schicksal, das Los pDNsum n pDNsu piNsello poiNs guiNsante die 'rbse /nmerkungen) FR )oir 2 hier gehren auch die +omposita crevoirR % cpourvoirR % cpr]voirR und verwandte (rter wie cau revoirR etc" IT )idere 2 hier gehren auch verwandte (rter wie carrivederciR" IT pisello entstand aus cpisellumR (;eminutivum u cpisumR), in dem das ciR unbetont war, stellt also keine /usnahme dar, es hat nur eine andere phonetische -mgebung" SP guisante entstand aus einer :ischung des moarabischen biu und des lateinischen pisum sapidum, ist also keine Ausnahme, sondern eines anderen Ursprungs. 2.1.2 "asaler Einluss6 )or 7m - 7n 8e)tl. mit danach olgendem Vo$al9 L8 C 0 e E= oe e 9! C= E= oe ei= ai= oi 23 - :4 (ein nasaler Laut stoppte die unter ."&"& genannte 'ntwicklung bei Je1K) SP C 0 e E= oe e KL VL IT FR SP plCNnus plCNnu pieNno pleiNn 2:4, pleiNne 234 pleNno voll, gef3llt vCNna f vCNna veNna veiNne 234 veNna die /der, die <ene catCNna f catCNna cateNna chaFN ne 234 cateNna % cadeNna die +ette mDNnus mDNnus meNno moiNns 2:4 meNnos kleiner, geringer, weniger poeN na f poeNna peNna peiNne 234 peNna die Strafe >.*.G Palataler Einluss6 nach palatalisiertem c 2$4 L8 C 0 e 9! C= E i 2i4 (die 'ntwicklung) ce % ci Jts1e1 JtsiK) SP C 0 e KL VL IT FR SP cCNra f ceNra ceNra ciNre ceNra das (achs >.*.H Palataler Einluss6 )or i 2<4 did J1K 'eugte das JC4 u JiK und verhinderte somit die 'ntstehung eines ;iphthongs in folgenden phonetische Stellungen) I vor palatalisiertem ' % m % p % r % s I vor einem i J1K, das nach dem /usfall eines z&ischen)o$alischen Konsonanten um direkten Nachbar wurde I vor palatalisiertem d % g I vor u und vor J im /uslaut L8 I= E 0 e= i 2e= i4 9! I a= i 2a= i4 E 0 i 2i4 SP I= E i 2i4 12 Lm Provenalischen betonte e % e % i % oe werden nicht diphthongisiert, " B" pede peO velu vel" KL VL IT FR SP vindCNmDa f vindCNmDa vendeNmmia vendaNnge vendiNmia die (einlese cCNreus cCNreu candela di cera bougie de%en cire ciNrio dicke (achskere aus (achs, (achsN lDNmpDdus lDNmpDdu liNmpido auch)durchsichtig liNmpide auch) offen liNmpio auch) sauber, rein klar, hell fastDNdDum n fastDNdDu fastiNdio auch) Bel4stigung degoet hastKNo der 'kel, fberdruss vDNdua f viNdua veNdova veNuve viNuda die (ittwe vCNnJ 1sg Perf veNni veNnni viNns viNne ich kam >.> In geschlossenen Sil'en L8 C 0 e E 0 i 9! C e 2@4 (die 'ntwicklung) e % i JeK J[K J:K J_K) E ai 23 - :4 (W vor nasalen Lauten) SP C 0 e KL VL IT FR SP vCnNdere Inf Pres venNdere venNdere venNder venNder verkaufen vDnNcere vinNcere vinNcere vainNcre venNcer siegen pDsNcis m pDsNce pesNce poisNson pe der 9isch /nmerkungen) FR poisson 2 Lm -nterschied u anderen rom" Sprachen, die eine kure 9orm des (ortes haben (dpesced, dped), hat sich das lange 9ran" dpoissonR aus dgpoisR entwickelt, um <erwechslung mit dpoisR ('rbse) umugehen" G. +etontes I Nach der PenultimaN!egel lag 'etontes I im Lat" N bei einN%weisilbigen (rtern) immer in der ersten Silbe (m.Nre, ,%.b, .d)O N bei dreiN%mehrsilbigen (rtern) immer in der weitletten Silbe (cant,Nre L8 cantare, 9! chanter, SP cantar), wenn diese lang war, oder in der drittletten Silbe, wenn die weitlette kur war (lacrEma L8 lacrima%lagrima, 9! larme, SP lPgrima)" >.G In oenen Sil'en 2.3.1 /hne Einluss nasaler - palataler Laute L8 I ie 2<e4 9! I ie 2<e4 SP I ie 2<e4 KL VL IT FR SP pCNs m pINde pieNde pieNd pie der 9uss vCNtIlus vCNtIlu veNcchio vieNu6 vieN1o alt (;emin" von vCtus) >.G.> Palataler Einluss6 )or i 2<4 did J1K 'eugte das JI4 u JK und verhinderte somit die 'ntstehung eines ;iphthongs in folgenden phonetische Stellungen) C vor palatalisiertem ct % 6 C vor palatalisiertem p % r % s C vor einem i J1K, das nach dem /usfall eines wischenvokalischen +onsonanten um direkten Nachbar wurde C vor palatalisiertem b % d % g % l % m % n C vor palatalisietem gn und palatalisiertem und s0nkopierten cul (chl) L8 I e 2e4 9! I e 2e4 SP I e 2e4 KL VL IT FR SP matINria f matINria mateNria mati5Nre madeNra die :aterie, der Stoff l*6 lIN8g9e leNgge loi leNy das #eset spINcLlum n spINculo % spINclo speNcchio glace, mirroir espeN<o der Spiegel hINrJ adv hINrJ ieNri hiNer ayNer gestern /nmerkungen) FR loi 2 verstehe ich noch nicht >.H In geschlossenen Sil'en 2.4.1 ?nter - ohne Einluss nasaler Laute L8 I e 2e4 9! I e 23 - :4 (: vor Nasalen) SP I ie 2<e4 (wenn nicht von palatalem i J1K beeinflusst) KL VL IT FR SP cInNtum cInNtu cenNto cenNt cienNto hundert vInNtus m vInNtu venNto venNt vienNto der (ind tImNpus n tImNpu temNpo temNps tiemNpo die =eit >.H.> Palataler Einluss6 )or i 2<4 did J1K 'eugte das JI4 u JK und verhinderte somit die 'ntstehung eines ;iphthongs in folgenden phonetische Stellungen) C vor palatalisiertem ct % 6 (vgl" 5"&".O &".".) C vor palatalisiertem p % r % s (vgl" 5"&".O &"&"5) C vor einem i J1K, das nach dem /usfall eines wischenvokalischen +onsonanten direkt darauf folgte (vgl" &"&".) C vor palatalisiertem b % d % g % l % m % n C vor palatalisietem gn und palatalisiertem und s0nkopierten cul (chl) L8 I e 2e4 9! I i 2i4 (die 'ntwicklung) Ci 1e 1e1 i) SP I e 2e4 KL VL IT FR SP lIcNtum lIcNtu letNto liNt leNcho das Bett sIN! sIN! seNi siN! seNis sechs /nmerkungen) FR lit 2 verstehe ich noch nicht Laut L# IT FR SP C offen ohne 1 p*s, pINdis wurde um ;iphthong ie pieNde wurde um ;iphthong ie pieNd wurde um ;iphthong ie pie C offen mit 1 8he following 0ods inflected the JCK to J*K and thus prevented diphthongiation i ct % 6 i pi % ri % si matINria mateNria mati5Nre madeNra i e () i lIN(g)e leNgge loi leN0 i bi % di % gi % li % mi % ni i cul (cRl) % gn spINculum speNcchio glace, mirroir espeN1o C checked (w%o 0od) cInNtum cenNto cenNt ;iphtongied to ie ciento C checked i 0od 8he following 0ods inflected the JCK to J*K and thus prevented diphthongiation i ct % 6 lIcNtus letNto lit leNcho i pi % ri % si i e () i i bi % di % gi % li % mi % ni i cul (cRl) % gn canNtare Inf Prs canNtare canNtare chanNter canNtar singen mANnus m.Nnicia f maNncia maNnche maNnga der jrmel Bibliographie) ME"%EL/FF, 7") / :anual of komparative !omance Linguistics" Phonolog0 and :orpholog0" (ashington) 8he katholic -niversit0 of /merica Press, Lnc" &YUY" P/S"ER, !") 8he !omance Languages" / Linguistic Lntroduction" #arden kit0) /nchor Books &YUU" F#R#L, '") Petite grammaire de ldancien franais" lLL e 2 lLLL e simcles" Paris) 7achette &YM&"