standartizeba da sertificireba

saleqcio kursi

saqarTvelos teqnikuri universiteti

2010
 standartizeba da sertificireba

(saleqcio kursi qimiuri teqnologiis modulis bakalavrTaTvis)

standartizebis definicia

standartizeba esaa, momxmareblis kanonieri interesebidan gamomdinare

qmedeba, romelic mimarTulia yvelasaTvis savaldebulo normebis,
wesebis da rekomendaciebis Sesaqmnelad, aseve saTanado xarisxis da
misaRebi fasis produqtis an momsaxurebis producirebisaTvis.

standartizebis mizania sxvadasxva sferoSi mowesrigebulobis

optimaluri xarisxis miRweva realuri an potenciuri amocanebis
gadasawyvetad. standartizebis saboloo Sedegi gamoixateba produqtis
an momsaxurebis funqcionaluri daniSnulebis procesebis Sesabamisobis
xarisxis amaRlebaSi, saerTaSoriso saqonelbrunvis teqnikuri barierebis
neitralizebasa da samecniero Tu teqnologiuri progresis
xelSewyobaSi.

standartizacias gaaCnia obieqti da sfero: standartizebis obieqti

(sagani) aris produqcia, procesi an momsaxureba risTvisacaa
SemuSavebuli standartizaciis moTxovnebi.

standartizacia SesaZloa exebodes mTlian obieqts, mis romelime

komponents an maxasiaTebels. standartizebis sferod miiCneva
standartizebis urTierTdakavSirebul obieqtTa erToblioba.
magaliTad: mikroeleqtronika aris standartizebis sfero, xolo
mikroeleqtronikaSi standartizebis obieqtebi SesaZloa iyos:
teqnologiuri procesi, mikrosqema, mikroCipi, procesori, ekologiuri da
usafrTxoebis moTxovna.

standartizeba sxvadasxva donisaa, rac damokidebulia imaze Tu

msoflios romel geografiul, ekonomikur da politikur regionSi
Rebuloben standarts. magaliTad, Tu standartizebaSi monawileoben
nebismieri qveynebi, maSin saqme gvaqvs saerTaSoriso standartizebasTan.

regionuli standartizeba esaa msoflios erT geografiul, politikur

an ekonomikur regionSi moqceul saxelmwifoTa urTierTSeTanxmebiTi
moqmedeba saerTo normebis urTierTcnobis TvalsazrisiT.

saerTaSoriso da regionuli standartizeba xorcieldeba im qveynebis

specialistTa monawileobiT, romlebic warmoadgenilni arian aRniSnul
saerTaSoriso da regionul organizaciebSi.
2
erovnuli standartizeba xorcieldeba erT konkretul saxelmwifoSi,
amasTan erovnuli standartizeba ramodenime donisaa: saxelmwifoebrivi,
dargobrivi da uwyebrivi. magaliTad standartizebas, romelic
mimdinareobs qveynis erT romelime administraciul-teritoriul
erTeulSi (provincia, mxare da a.S.) administraciul-teritoriuli
standartizeba ewodeba.

standartis definicia, saxeobebi da normatiuli dokumentebi

standarti esaa konsensusis safuZvelze Seqmnili normatiuli dokumenti,

romelic damtkicebulia aRiarebuli organos mier da gankuTvnilia
gansazRvruli sferos optimaluri mowesrigebulobisaTvis. standarti
adgens adamianis moRvaweobis sxvadasxva sferos zogad principebs,
wesebs, maxasiaTeblebs, maTi sayovelTao da mravaljeradi
gamoyenebisaTvis. standarti unda efuZnebodes samecniero kvlevebis
ganzogadoebul Sedegebs, teqnologiur miRwevebs da praqtikul
gamocdilebas.

“winaswari” standarti esaa, standartizebis organos mier miRebuli,

droebiTi dokumenti, romelic miewodeba potenciur momxmarebels da
aseve yvela sxva dainteresebul mxares.

saerTaSoriso, regionaluri, erovnuli, administraciul-teritoriuli

standartebi xelmisawvdomis statusisani arian, sxva kategoriis
standartebi ki iseTebi rogorebic arian dargobrivi an korporatiulni
ar arian sazogadod xelmisawvdomni, Tumca ki zog qveyanaSi, iq
arsebuli samarTlebrivi normebiT, amgvari standartebic ki sazogadod
xelmisawvdomni arian.

zogadad standarti ganixileba rogorc normatiuli dokumentis erT-

erTi saxesxvaoba, amasTan praqtikaSi termini “standarti” SesaZloa
gamoyenebuli iqnas etalonTan, nimuSTan, produqtis aRwerasTan,
procesTan da momsaxurebasTan dakavSirebiTac, rac Secdomas ar
warmoadgens, Tumca termini “etaloni” marTebulobis TvalsazrisiT
metrologiis sferos ganekuTvneba, xolo termini “standarti” ki
ganekuTvneba normatiuli dokumentis specifikacias.

teqnikuri pirobebis dokumenti (technical specification) adgens im teqnikur

moTxovnebs, romelic waeyeneba produqcias, momsaxurebas, process.
rogorc wesi teqnikuri pirobebis dokumentSi naCvenebi unda iyos
meTodebi an procedurebi, romlebic gamoiyenebian am normatiuli
dokumentis moTxovnaTa Sesrulebis SemowmebisaTvis iseT situaciebSi
roca aRniSnulis Catareba aucilebelia.

wesebis nusxa, iseve rogorc wina normatiuli dokumenti SesaZlebelia

iyos damoukidebeli standarti an standartis nawili, aseve calke
dokumenti. wesebis nusxa iqmneba proeqtirebis procesebisaTvis,
3
mowyobilobis da konstruqciebis montaJis, teqnikuri momsaxurebis,
obieqtTa momsaxurebis, konstruirebis da sxvadasxva tipis
nakeTobebisaTvis Casatarebeli samuSaoebisaTvis.

teqnikuri pirobebis dokumenti da wesebis nusxa sarekomendacio

dokumentebia; maTgan gansxvavebiT, savaldebulo funqciisa reglamenti –
esaa dokumenti, sadac mocemulia savaldebulo samarTlebrivi normebi.

reglaments Rebulobs saxelisuflebo da ara standartizebis organo

(rogorc sxva normatiuli dokumentebis miRebis SemTxvevaSi).
reglamentis saxesxvaobaa – teqnikuri reglamenti Seicavs teqnikur
moTxovnebs standartizebis obieqtisadmi. calkeul SemTxvevebSi teqnikur
reglamentSi, mTlianadaa Setanili normatiuli dokumenti. teqnikuri
reglamentebi, rogorc wesi, Sevsebulni arian meToduri dokumentebiT –
makontrolebeli meTodebis an produqtis (momsaxurebis) Sesabamisobis
Semowmebis sareglamento moTxovnebiT.

standartizebis saerTaSoriso gamocdilebis ganzogadebiT SesaZlebelia

Semdeg saxeobaTa standartebis dadgena-SemoReba.

fuZemdebluri standarti iseTi normatiuli dokumentia, romelic

Seicavs gansazRvruli sferos zogad an mmarTvelobiT normebs.
Cveulebriv igi (fuZemdebluri standarti) gamoiyeneba rogorc
standarti, an rogorc meToduri miTiTebis matarebeli dokumenti da
romlis safuZvelzec SesaZloa Seiqmnas sxva standarti.

terminologiuri standarti ki iseTi normatiuli dokumentia sadac

standartizebis obieqts warmoadgenen terminebi. amgvari standarti
Seicavs terminis gansazRvras (definicias), misi gamoyenebis magaliTebs
da a.S.

sagamocdo meTodebis standarti adgens meTodikebs, wesebs, gamocdebis

sxvadasxva procedurebs da maTTan dakavSirebul qmedebebs, magaliTad
sinjis an nimuSis aRebis proceduras da wesebs.

produqtis standarti Seicavs im moTxovnebs (srulad an arasrulad)

produqtisadmi, rac ganapirobebs produqtis Sesabamisobas mis
daniSnulebasTan. sruli standarti adgens ara marto produqtis
Sesabamisobas mis daniSnulebasTan, aramed adgens sinjebis aRebis, cdis
Catarebis, SefuTvis, etiketirebis, Senaxvis da sxva wess. arasruli
standarti moicavs produqtisadmi moTxovnebis im nawils rac
ganekuTvneba mxolod xarisxis parametrebs an momaragebis wesebs da a.S.

procesis an momsaxurebis standarti esaa normatiuli dokumenti, sadac

standartizebis obieqtia procesi (magaliTad sawarmoo teqnologia) an
momsaxureba (magaliTad sabanko an avtoservisi).

4
SeTavsebadobis standarti adgens im moTxovnebs, rac exeba produqtis an
misi calkeuli nawilebis (detalebi, kvanZebi, komponentebi,
makompleqteblebi) SeTavsebadobas amave produqtis Sesabamisobis da
daniSnulebis moTxovnebTan.
meToduri standarti esaa procesis ganxorcielebis meTodika, ris
saSualebiTac miiRweva produqtis Sesabamisobis normativebis
dakmayofileba.
aRweriTi norma warmoadgens konstruqciis aRweras da mis detalebs,
sawyisi masalebis Semadgenlobas, detalebs da nakeTobaTa an
konstruqciis nawilebs. garda aRniSnulisa es normatiuli dokumenti
SesaZlebelia Seicavdes saeqsplotacio normebs, romelic aRwers
standartizebis obieqtis “qcevas” eqspluataciisas.
standarti Ria monacemebiT formirdeba an mwarmoeblis da an
momxmareblis Sexedulebisamebr, ris gamoc aRniSnul standarti
SesaZloa Seicavdes maxasiaTeblebis imgvar nusxas, rac konkretizebulia
saxelSekrulebo urTierTobebiT.

xarisxis menejmentis warmoSobis winapirobebi

samecniero marTvis (Scientific Management) skolis wiaRSi XIX saukunis

bolodan daiwyo Camoyalibeba xarisxis menejmentis sawyisebma.

XX saukunis I naxevarSi ganviTarda xarisxis kontrolis statistikuri

SQC (Statistical Quality Control)1 meTodebi, ramac ganapiroba gadasvla,
calkeuli nakeTobis xarisxis kontrolidan, warmoebis mTliani procesis
kontrolze.

XX saukunis II naxevri xasiaTdeba rogorc xarisxis sistemuri

organizebis etapi da xarisxis kontroli icvleba xarisxis marTviT.

1946 wels Seiqmna standartizebis saerTaSoriso organizacia - ISO

(International Organization for Standartization)2.

ISO-s Seqmnis mizani iyo standartizebis iseTi principebis moZebna, rac

gamoiwvevda saintegracio procesebis inicirebas adamianis moRvaweobis
sxvadasxva sferoSi.

1
Statistical Quality Control (SQC) with its control charts can be a powerful tool for monitoring analytical methods.
The more reliable the analytical methods, the more people can trust them to provide valid results.
http://www.nwasoft.com/appnotes/labmeth.htm
2
ISO (International Organization for Standardization) is the world's largest developer and publisher of
International Standards. ISO is a network of the national standards institutes of 162 countries, one member
per country, with a Central Secretariat in Geneva, Switzerland, that coordinates the system. ISO is a non-
governmental organization that forms a bridge between the public and private sectors. On the one hand, many
of its member institutes are part of the governmental structure of their countries, or are mandated by their
government. On the other hand, other members have their roots uniquely in the private sector, having been set
up by national partnerships of industry associations. http://www.iso.org/iso/about.htm

5
standartizebis saerTaSoriso organizaciam (ISO) 1987 wels britanul3 (BS
5750) standartze dayrdnobiT Seqmna ISO 9000 seriis xuTi standarti: ( ISO
9000-87, ISO 9001-87, ISO 9002-87, ISO 9003-87, ISO 9004-87) da xarisxis
uzrunvelyofis terminTa leqsikoni (ISO 8402-86).

1994 wels Seiqmna ISO 9000 seriis standartebis morigi versia ISO 9000/94
(esaa 1987 wlis versiis standartTa struqturis gameoreba uzustobebis
mocilebis da gaurkvevlobaTa gaSifvris mizniT).

2000 wels iqmneba standartTa mesame versia ISO 9000:2000. am ISO 9000:2000
seriis standartebi erTobliobaSi qmnian xarisxis menejmentis iseT
sistemas romelic erTgvar “interfeiss” qmnis erovnuli da
saerTaSoriso vaWrobisaTvis.

2000 wlis 15 dekembers gamoqveynebulma ISO 9000:2000 seriis standartebma

oficialurad Secvales 1994 wels miRebuli standartebi.

dReisaTvis ISO 9000:2000 standarti cvlis adreuli versiis (ISO 9001, ISO
9002, ISO 9003) standartebs da mniSvnelovnad gansxvavdeba (ISO 9000:2000
standarti) maTgan (ISO 9001, ISO 9002, ISO 9003), magaliTad dokumentebis kompleqsi
adre 24 standartisagan Sedgeboda, axla ki mxolod 5 ZiriTadi
standartisagan Sedgeba:

 ISO 9000:2000 xarisxis menejmentis sistema. ZiriTadi principebi da

glosariumi;
 ISO 9001:2000 xarisxis menejmentis sistema. moTxovnebi;
 ISO 9004:2000 xarisxis menejmentis sistema. mmarTvelobiTi
miTiTebebi gaumjobesebisaTvis;
 ISO 19011:2000 xarisxis menejmentis da garemos dacviTi
RonisZiebebis sistemaTa Semowmebis mmarTvelobiTi miTiTebebi;
 ISO 10012 mzomi mowyobilobis xarisxis uzrunvelyofa.

ISO standartebis gavrcelebis mTavari mamoZravebeli Zalaa evrokavSiri

(EU), kerZod ki 1992 wels miRebuli SeTanxmeba romelic Seicavs punqts
ISO 9000 sTan dakavSirebiT – rogorc saerTaSoriso vaWrobis ZiriTadi
standartis Sesaxeb.

dReisaTvis ISO 9000 standartiT sertificirebis TvalsazrisiT

lideroben: CineTi, iaponia, dasavleT evropis qveynebi da aSS.

xarisxis menejmentisa da sertificirebis sistemebis roli msoflio

ekonomikaSi

ISO 9000:2000 seriis standartebis xsenebisas igulisxmeba sami

saerTaSoriso standarti: ISO 9000:2000, ISO 9001:2000 da ISO 9004:2000.

3
BS - British Standards is the UK's national standards organization that produces standards and information
products that promote and share best practice. http://www.standardsuk.com/

6
msoflio ekonomikaSi integrireba SesaZlebelia mxolod saerTaSoriso
standartebis Tanaobisas – saerTaSoriso bazrebze erT-erTi mTavari
satendero moTxovnaa ISO 9001:2000 saerTaSoriso standartis moTxovnebis,
Sesabamisobis serTifikatis arseboba produqciisaTvis.

evro sawarmoebi sakuTar momwodeblebs sam jgufad yofen da fasTa

Soris sxvaoba am jgufebSi sagrZnobia – 15%:

I. absoluturad sando momwodebeli (ISO 9001:2000-iT

sertificirebuli);

II. SedarebiT sando momwodebeli (ISO 9001:2000-iT sertificirebis

danergvis procesSi romaa);

III. ara sando momwodebeli (ISO 9001:2000-iT sertificireba ara aqvs).

garda aRniSnulisa ISO 9001:2000-iT sertificireba zrdis produqtis an

momsaxurebis konkurentunarianobas, riskebis Semcirebas da ndobis
amaRlebas kreditorebisa da investorebis mxridan. sargeblianoba, rac
ISO 9001:2000-iTaa ganpirobebuli Semdegnairad SeiZleba davajgufod:

 upiratesoba konkurentul brZolaSi satendero vaWrobebSi;

 saxelmwifo SekveTebis upiratesi mopovebis piroba;

 licenziebis da nebarTvebis miRebis gaioleba da gaiafeba;

 kompaniis imijis gazrda;

 arasawarmoo xarjebis Semcireba;

 produqciis an momsaxurebis xarisxis gazrda;

 marTvis sistemis srulyofa da misi efeqturobis gazrda;

 personalis pasuxismgeblobisa da disciplinis amaRleba;

 kompaniis imijis amaRleba.

saerTaSoriso standartebi aqtualuria vaWrobis msoflio

organizaciisTvisac (WTO)4. vaWrobis msoflio organizaciis CarCoebSi

4
The World Trade Organization (WTO) is the only global international organization dealing with the
rules of trade between nations. At its heart are the WTO agreements, negotiated and signed by the bulk of
the world’s trading nations and ratified in their parliaments. The goal is to help producers of goods and
services, exporters, and importers conduct their business. http://www.wto.org

7
iseTi instrumentebi da meqanizmebi, rogoricaa akreditacia,
standartizacia da sertifikacia, efeqturad gamoiyeneba. vaWrobis
msoflio organizaciis wevri qveynebis mier TavianTi nacionaluri
bazris dacvis mizniT, vaWrobis msoflio organizaciis pirobebSi
aucilebelia icode da SegeZlos akeTo yvelaferi is, rac ician da
rasac akeTeben konkurentebi.

vaWrobis msoflio organizaciis xelSekrulebasTan mierTeba niSnavs

nacionaluri bazrebis etapobriv, praqtikulad barierebis gareSe,
gaxsnas ucxouri kompaniebisTvis, maTi produqciisa da momsaxurebisTvis,
rasac TavisTavad mohyveba adekvaturi Sedegebi nacionaluri
mewarmeobisaTvis. rodesac qveyana momzadebulia, farTodaa danergili da
realurad muSaobs organizaciebSi xarisxis marTvis sistemebi, maSin
nacionalur kompaniebs eZlevaT Sansi, Tanabar doneze gauwion
konkurencia ucxour kompaniebs, rogorc adgilobriv, ise gare bazrebze.

qarTuli kompaniebisTvis saerTaSoriso standartebiT muSaobis stili

nel-nela ikidebs fexs. saqarTveloSi 2000 wlidan damkvidrda ISO-s
standartebi, romelic organizacias saSualebas aZlevs, srulyofilad
marTos kompaniaSi arsebuli yvela procesi. statistikuri monacemebis
mixedviT, ISO 9001:2000 yvelaze farTod aRiarebuli standartia, romlis
dasaxelebac asocirdeba xarisxTan. sertifikacia ISO 9001:2000 standartis
mixedviT miuTiTebs organizaciis menejmentis srulyofil sistemas,
romelic orientirebulia xarisxze da mudmiv gaumjobesebaze.

garda ISO 9001:2000 standartisa, kvebis produqtebis mwarmoebel

organizaciebSi gaCnda HACCP (Hazard Analiysis and Critical Control Points)
sistemis danergvis moTxovnac. HACCP-is saxeli msoflio masStabiT
asocirdeba "usafrTxoebasTan", rac niSnavs, rom HACCP-is sistemis
danergviT organizaciebi uzrunvelyofen adamianis sicocxlesa da
janmrTelobisTvis usafrTxo sakvebi produqtebis warmoebas da
miwodebas sarealizacio qselSi. aRniSnuli sistemis danergvaze
aqtiurad muSaoben Rvinis, ludis, rZisa da sxva kvebis produqtebis
mwarmoebeli kompaniebi.

ISO-s standartebi aris erT-erTi is efeqturi saSualeba, romelic xels

uwyobs kompaniebs, TavianTi produqcia da momsaxureba qveynis gareT
gaitanon. standartebi aadvilebs urTierTobas ucxoel partniorebTan,
radgan ucxoelebs ukve aqvT informacia, rom konkretuli standartis
farglebSi SesaZlebulia maTi moTxovnebis dakmayofileba.
momxmareblisTvis mniSvnelovania aRniSnuli standartebi, radgan igi
naTlad asaxavs kompaniis damokidebulebas xarisxisadmi. Tu kompaniam
danerga ISO-s standartebi es imas niSnavs, rom igi aqtiurad muSaobs
xarisxis gaumjobesebaze, marTvis sistemebis gaumjobesebaze da a.S. Tuki
kompanias kargi marTvis sistema aqvs, es misi produqciis xarisxzec
aisaxeba, romelic momxmarebels SeuZlia Tamamad gamoiyenos.

saqarTveloSi ISO-s standartebi inergeba, radgan mTeli rigi sferoebi

arsebobs, romelic eqsportzea orientirebuli. im qveynebis Sida bazari,
sadac eqsporti xorcieldeba, saerTaSoriso standartebis

8
dakmayofilebas moiTxovs. saqarTveloSi yvelaze gavrcelebuli
standartia ISO 9001:2000, romelic aris xarisxis marTvis sistemis
standartireba, kompaniis marTvis procesebis standartireba da a.S. Cvens
qveyanaSi sertificirebis bazari arsebobs, arian kompaniebi, romlebic
ISO-s standartebs iyeneben da arian is kompaniebi, romlebic am
standartebs nergaven.

qarTul bazarze arsebuli kompaniebisTvis ISO-s standartebis danergva

aucilebelia imis miuxedavad, rom samomxmareblo kultura
saqarTveloSi iseTi ar aris, rogorc evropis qveynebSi. Cveni qveynis
ganviTarebis fonze gardauvalia qarTuli kompaniebis saerTaSoriso
standartebze gadasvla. saqarTvelos kursi aRebuli aqvs evropisken,
sadac didi mniSvneloba eniWeba xarisxs, marTvis sistemebs, menejments. am
sakiTxebis mogvareba evropisken mimaval gzas gaamartivebs. saqarTveloSi
saerTaSoriso standartebze informacia mwiria, radgan xarisxis
kultura axla inergeba. saqarTveloSi ISO-s standartebiT momuSave
kompaniebis produqtisa da momsaxurebis xarisxi damakmayofilebelia da
am kompaniebs sakmaod kargi Sefaseba aqvT sazRvargareTac."

saqarTveloSi ISO-s standartebis SedarebiT aqtiuri danergva daiwyo

2000 wlidan. dReisaTvis aRniSnuli standarti gansakuTrebiT
aqtualuria sakvebi produqtebis warmoebasa da mSeneblobis sferoSi.
bolo periodSi ufro cnobili gaxda aRniSnuli standarti, magram
SeiZleba iTqvas, rom kompaniis menejerebi safuZvlianad ver wvdebian am
standartis arss. aris SemTxvevebi, rodesac tendencias ayolilebi,
marketinguli mosazrebiT iReben sertifikatebs. aRniSnuli sertifikati
aseve sWirdebaT ucxoel partniorebTan urTierTobaSic. xarisxis
menejmentis sistemis danergvisas xSiria araerTsulovani damokidebuleba
TanamSromlebs Soris. xSirad ar aris mzadyofna aRniSnuli standartis
moTxovnebis gasaTaviseblad da dasanergad, garkveuli TvalsazrisiT
zedapiruladac ki uyureben. personali ar aris mowadinebuli da
motivirebuli, gaiTvaliswinos da danergos konsultantis
rekomendaciebi.

standartis moTxovnebis ZiriTadi arsi mdgomareobs momxmareblis

moTxovnebis gaTvaliswinebasa da dakmayofilebaSi, aseve kompaniaSi
mimdinare procesebis marTvis sistemis arsebobaSi.

ISO-s standartis moTxovnebi ukavSirdeba dokumentaciis marTvas, yvela

saxis resursebis marTvas, kompaniis saqmianobis ZiriTad procesebsa da
kontrolis operaciebis ganxorcielebas. kompaniaSi xarisxis menejmentis
sistemis danergvis xangrZlivoba individualuria da damokidebulia
organizaciaSi arsebul mdgomareobaze, mis sidideze, TanamSromlebis
raodenobaze. sistemis danergvis periodi SeiZleba 3-12 Tvis intervalsac
ki scdebodes.

ISO 9001:2000 standartis danergvas aqvs Sida da gare upiratesobebi.

sistemis danergva uzrunvelyofs procesebis kontrols, rasac saboloo
jamSi produqciis sasurvel xarisxamde mivyavarT. gare upiratesobebidan
ki aRsaniSnavia is faqtorebi, rom kompanias saSualeba eZleva, CaerTos

9
Tavisufal ekonomikur urTierTobebSi, bazarze myardeba misi imiji. ISO-
s sertifikatis gacemis Semdeg, sasertifikacio organo yovelwliurad
atarebs sakontrolo audits. mowmdeba, Tu ramdenad icavs kompania
standartis moTxovnebs. im SemTxvevaSi, Tu kompania aRar akmayofilebs
standartis moTxovnebs da uars acxadebs sakontrolo auditis
Catarebaze, mas CamoerTmeva sertifikati.

standartizeba didi Svideulis (G-7)5 qveynebSi

standartebisa da teqnologiebis amerikis erovnuli instituti (National

Institute of Standards and Technology – NIST6)

1901 wels daarsebuli standartebisa da teqnologiebis amerikis

erovnuli instituti (NIST) aris aSS-is arasamTavrobo, arakomerciuli
organizacia, romelic kerZo seqtorSi axdens, nebayoflobiTi
standartirebis koordinirebas. NIST ar qmnis standartebs, magram aris
erTaderTi organizacia aSS-Si, romelic amtkicebs aSS-is erovnul
standartebs. NIST amuSavebs miznobriv programebs, amgvari miznobriv-
programuli dagegmva moicavs mrewvelobis da energomatareblebis
transportirebis, eleqtromomaragebis, birTvuli, mzis, qaris da sxva
energiebis problematikas.

aSS-s federaluri standarti moicavs, ZiriTadad usafrTxoebis

aspeqtebTan dakavSirebul, savaldebulod Sesasrulebel moTxovnebs.
Ggarda federaluri standartebisa aSS-Si moqmedebs teqnikuri
reglamentis instituti, romelic mtkicdeba saxelmwifos mmarTvelobiTi
organoebis mier, iseTebis rogorebicaa: vaWrobisa da Tavdacvis
saministroebi; garemos dacvis federaluri saagento; warmoebaSi Sromisa
da janmrTelobis dacvis federaluri saagento; sakvebis, samomxmareblo
produqciis da medikamentebis usafrTxoebis makontrolebeli

5
The G7 (also known as the G-7) is the meeting of the finance ministers from a group of seven
industrialized nations. It was formed in 1976, when Canada joined the Group of Six: France, Germany,
Italy, Japan, United Kingdom, and United States. The finance ministers of these countries meet several
times a year to discuss economic policies. Their work is supported by regular, functional meetings of
officials, including the G7 Finance Deputies. Background: The Group of Seven first met in 1973, two
years after President Nixon severed the last attachment the dollar had to the gold standard when he
suspended the rights of foreign countries to convert their paper-dollars to gold in August, 1971…
http://www.womensgroup.org/G-7REPOR.html
6
NIST founded in 1901, it’s a non-regulatory federal agency within the U.S. Department of Commerce.
http://www.commerce.gov/ NIST's mission is to promote U.S. innovation and industrial competitiveness
by advancing measurement science, standards, and technology in ways that enhance economic security
and improve our quality of life. http://www.nist.gov/index.html

10
federaluri saagento. NIST mWidrod TanamSromlobs (sainformacio
uzrunvelyofis TvalsazrisiT) aRniSnul organizaciebTan, romlebic
amuSaveben standartebs. zogierT SemTxvevaSi, zemoT aRniSnuli
mmarTvelobiTi organoebi monawileoben korporatiuli standartebis
SemuSavebaSi da iTvaliswineben amgvar normatiul monacemebs
federaluri standartis Seqmnisas. NIST - Si gaerTianebulia 1200-ze meti
firma, 250-ze meti samrewvelo da savaWro kompania, samecniero-teqnikuri
da sainJinro gaerTianebebi. NIST – is finansirebis struqtura metyvelebs
am institutis saxelmwifo biujetisgan damoukideblobaze – biujetis
37% yalibdeba wevri-organizaciebis (6%) da wevri-firmebisagan (31%); 15%
sxvadasxva dainteresebuli organizaciebis SekveTebis Sesrulebis Semdeg
Sedis biujetSi; 47% - sxvadasxva gamocemebis gayidvidan da daugegmavi
Semosavlebi 1%. federalur standartebs aSS-Si qmnian avtoritetuli
organizaciebi, akreditebulni standartebisa da teqnologiebis amerikis
erovnuli institutis (NIST) mier. yvelaze avtoritetulni maT
(standartis SemqmnelTa) Soris arian:

 masalaTmcodneobisa da testirebis amerikuli sazogadoeba –

American Society for Testing and Materials (ASTM)7;

 xarisxis kontrolis amerikuli sazogadoeba - American Society for Quality

(ASQ)8;

 inJiner meqanikosTa amerikuli sazogadoeba - American Society of

Mechanical Engineers (ASME)9

7
ASTM International is one of the largest voluntary standards development organizations in the world-a trusted
source for technical standards for materials, products, systems, and services. Known for their high technical quality
and market relevancy, ASTM International standards have an important role in the information infrastructure that
guides design, manufacturing and trade in the global economy. ASTM International, originally known as the
American Society for Testing and Materials (ASTM), was formed over a century ago, when a forward-thinking
group of engineers and scientists got together to address frequent rail breaks in the burgeoning railroad industry.
http://www.astm.org

8
The American Society for Quality (ASQ) is the world's leading authority on quality. With more than 100,000
individual and organizational members, this professional association advances learning, quality improvement, and
knowledge exchange to improve business results, and to create better workplaces and communities worldwide.
American Society for Quality (ASQ), formerly known as American Society for Quality Control (ASQC), is a
knowledge-based global community of quality control experts, with nearly 85,000 members dedicated to the
promotion and advancement of quality tools, principles, and practices in their workplaces and in their communities
http://www.asq.org
9
Founded in 1880 as the American Society of Mechanical Engineers, ASME is a not-for-profit professional
organization that enables collaboration, knowledge sharing and skill development across all engineering disciplines,
while promoting the vital role of the engineer in society. ASME codes and standards, publications, conferences,
continuing education and professional development programs provide a foundation for advancing technical
knowledge and a safer world. http://www.asme.org

11
aseTi organizaciebi ara marto federalur aramed qmnian iseT
standartebsac, romlebic arasavaldebuloni arian Sesasruleblad. aSS-
Si arasavaldebulo standartebis SeqmnaSi monawileobs, am qveynis, 400
sxvadasxva organizacia, xolo arasavaldebulo standartTa ricxvi ki 35
aTasze metia.

britanuli standartebis instituti - British Standards Institute (BSI)

britanuli standartebis instituti10 (BSI) Seiqmna 1901 wels oTxi
sainJinro gaerTianebis iniciativiT, eseni arian inJiner-meqanikosebis,
gemTSenebeli-inJinrebis, inJiner-eleqtrikosebis da inJiner-metalurgTa
sazogadoebebi. BSI damoukidebeli, sakuTari, pirvelad 1929 wels
miRebuli da 1981 wels Sesworebuli wesdebiT moqmedi organizaciaa. BSI
ZiriTadi funqciaa standartTa Seqmnis samuSaoTa koordinireba yvela
dainteresebul mxaresTan xelSekrulebis safuZvelze da standartTa
miReba. britanuli standartebis institutSi asobiT TanamSromelia, misi
umaRlesi sakanonmdeblo organo, weliwadSi erTxel mowveuli,
generaluri konferenciaa, sadac ismenen BSI mier Catarebuli samuSaoebis
Sesaxeb angariSs da irCeven prezidentsa da mis moadgileebs, niSnaven
safinanso auditorebs.
BSI umaRlesi aRmasrulebeli organo mmarTveli sabWoa, romelic
angariSvaldebulia generaluri konferenciisadmi. aRmasrulebel
organos xelmZRvanelobs BSI prezidenti, prezidentis moadgileebi,
generaluri direqtori da yvela qvedanayofis direqtori, safinanso
komitetis Tavjdomare, BSI damfuZneblebi - yvela dargobrivi sabWoebis
warmomadgenlebi, “tred-iunionebis” britanuli kongresis, britanuli
mrewvelo bis konferenciis, vaWrobis, mrewvelobis, Tavdacvisa da
garemos dacvis saministroTa warmomadgenlebi.
BSI Sedian koleqtiuri da individualuri wevrebi (15 aTasze meti firma,
organizacia da kerZo piri), romelnic dainteresebulni arian
monawileobiT standartirebis samuSaoebSi da standartebis gamoyenebaSi.
xarisxis, standartizebis, sainformacio momsaxurebis da marketingis
marTvis sakiTxebi BSI-Si direqtorTa sabWos kompetenciaa. yvela iseT
mimarTulebas, rogoricaa – standartizebis, produqciis gamocdis,
xarisxis marTvis da a.S., xelmZRvanelobs standartizebis
specializebuli sabWo. britaneTSi erovnul standartebs amuSaveben BSI-
is muSa organoebi – e.w. “teqnikuri komitetebi” (maTi ricxvi 3,5 aTass
uaxlovdeba).
standartis Seqmnis procedura iwyeba SekveTis miRebiT amgvar
normatiul dokumentze. SemkveTebi SeiZleba iyvnen organizacia-

10
BSI British Standards is the UK's National Standards Body (NSB) and was the world's first.
It represents UK economic and social interests across all of the European and international standards
organizations and through the development of business information solutions for British organizations of
all sizes and sectors. BSI British Standards works with manufacturing and service industries, businesses,
governments and consumers to facilitate the production of British, European and international standards.
http://www.bsi-global.com/en/Standards-and-Publications/About-BSI-British-Standards/

12
momxmareblebis warmomadgenlebi, produqciis damamzadebelni da sxva
nebismieri organizaciebi. SekveTis yovel winadadebas ixilavs BSI-is
mmarTveli sabWo, romelic, dadebiTi gadawyvetis miRebis SemTxvevaSi,
avalebs Sesabamis teqnikur komitets standartis proeqtis Seqmnas.
teqnikuri komiteti valdebulia ixelmZRvanelos britanuli
organizaciul-meToduri standartiT “britanul standartTa sistemiT”.
mTavrobis mxridan standartizebis obieqtiT dainteresebis SemTxvevaSi
(magaliTad teqnikuri reglamentis Seqmnisas), teqnikur komitetSi,
konsultantis statusiT monawileobs mTavrobis rwmunebiT aRWurvili
piri. standartis pirveli redaqcia Sesafaseblad egzavneba yvela
dainteresebul mxares. proeqtis dasrulebuli varianti Sedis
standartebis Sesabamis komitetSi, romelsac SeuZlia gasces ufleba
normatiuli dokumentis publikaciisa. im SemTxvevaSi Tu publikaciis
nebarTvas xels aweren kuratori dargobrivi da mmarTveli sabWos
warmomadgenlebi – standarti iTvleba miRebulad.

safrangeTis standartizebis asociacia - AFNOR11

AFNOR aris safrangrTis standartizebis erovnuli organizacia, masze

Semdegi funqcionaluri datvirTvaa dakisrebuli:
 standartizebis organizeba da koordinireba;
 standartTa ganacxadis analizi da maTi moTxovnis gansazRvra;
 erovnuli standartebis Seqmna;
 standartis danergvis kontroli;
 standartTa propaganda da gayidva;
 standartizebis wliuri programis Sedgena ekonomikis erovnuli
prioritetebis gaTvaliswinebiT;
 produqciis markirebis procesis marTva franguli erovnuli
standartis (NF) moTxovnaTa Sesabamisad;
 specialistTa momzadeba da gadamzadeba;
 safrangeTis warmodgena standartizebis saerTaSoriso
organizaciebSi;
 standartizeba, metrologia da xarisxis kontroli.

11
AFNOR Standardization (natively branded 'AFNOR Normalisation') is chartered with the public-
benefit mission of acting as central operator in the French standardization system. Its role is to read-
ahead standards-related needs and ensure the standards are constantly geared to marketplace needs.
http://www.afnor.org

13
safrangeTSi erovnuli standartizebis dasawyisad Tvlian 1918 wels,
roca samTavrobo dekretiT Seiqmna standartizebis mudmivmoqmedi komisia
manqanaTmSeneblobis dargebis nakeTobaTa tipobrivi unifikaciis mizniT,
aRniSnuli komisia iyo AFNOR-is winamorbedi da man umniSvnelovanesi
roli Seasrula, safrangetSi, standartizebis organizebisaTvis.
1926 wels Seiqmna standartizebis franguli asociacia - kerZo
arakomerciuli struqtura, romelic male gadaiqca standartizebis
warmarTvelad safrangeTSi.
1941 wels safrangeTis mTavrobam SemoiRo kanoni – standartizebis
komisris Tanamdebobis dawesebis Sesaxeb, romelic warmoadgens frangul
xelisuflebas AFNOR-Si. safrangeTis mTavrobaSi standartizebiT
dainteresebis kidev erTi magaliTia 1984 wlis samTavrobo dekreti –
mrewvelobis saministros standartizebis umaRlesi sabWos Seqmnis
Sesaxeb, rogorc sxva saministroebTan makavSirebeli rgolis da
standartizebis prioritetuli mimarTulebis gansazRvris mizniT.
1991 wels franguli standartizebis sistemaSi morigi mniSvnelovani
cvlilebebi moxda, rac gamoiwvia cvlilebebis mimarT adaptirebis
aucileblobam, es cvlilebebi ki gaerTianebuli evropis Seqmnis gamo
iyo inicirebuli, imitom, rom am periodSi daiwyo evropuli
standartizebis procesis axali etapi. safrangeTSi daiwyo mcire da
saSualo sawarmoebis standartizebis procesSi monawileobis aqtivireba
sagadasaxado SeRavaTebiT, gafarTovda frangi dargobrivi
specialistebis monawileoba e.w. evropuli standartizebis procesSi. 1991
wlis safrangeTis standartizebis sistemis reformiT Seicvala am
qveynis erovnuli standartizebis asociaciis saorganizacio struqtura.
AFNOR-is saorganizacio struqtura gadaixeda standartizebis
Tanamedrove realiebTan maqsimaluri TanxvedrisaTvis; Seiqmna sam
safexuriani struqtura: standartizebis umaRlesi sabWos nacvlad
Seiqmna orientirebis da dagegmvis komiteti; strategiuli dagegmvis
komiteti ekonomikis dargebisaTvis, xolo TiToeuli programisaTvis ki
Seiqmna generaluri komisiebi. AFNOR-is saTaveSi dgas administraciuli
sabWo, romlis mudmivi wevrebi arian saministroTa warmomadgenlebi;
garda aRniSnulisa, generaluri ansamblea regularur Sekrebebze irCevs
administraciuli sabWos wevrebs gansazRvruli vadiT. administraciuli
sabWo irCevs AFNOR-is prezidentsa da vice-prezidents. aRwerili
reorganizacia Catarda standartizebis organoTa da saxelmwifos
urTierTgagebisa da TanamSromlobisaTvis.
safrangeTis standartizebis sistemaSi AFNOR-is meToduri
xelmZRvanelobiT moqmedebs 30-ze meti standartizebis dargobrivi biuro,
romelTa organizebas axdens AFNOR-is administraciuli sabWo, xolo
maT damtkicebas ki axdens saxelmwifo marTvis organo. dargobrivi
biuro asrulebs dargSi standartizirebis ZiriTad samuSaos, Tumca
yvela dargs ar gaaCnia standartizebis biuro.
dargobrivi saministros gadawyvetisas standartizebis procesis
inicirebisa, AFNOR-i qmnis specializebul komisias samrewvelo
sawarmoTa, samecniero-kvleviTi da teqnologiuri centrebis,
momxmarebelTa sazogadoebis warmomadgenelTagan, romelic yalibdeba
ZiriTad muSa organod.
14
erovnuli standartis momzadebis da miRebis procedura, safrangeTSi,
Semdegi etapebisagan Sedgeba:
 standartizebis mizanSewonilobis dadgenis samuSaoTa dagegmva;
 standartizebis biuroebSi an komisiebSi standartTa SemuSaveba
saeqsperto jgufebis mier;
 standartis ganxilva da Sefaseba erovnul asociaciaSi;
 AFNOR-is prezidentis mier standartis damtkiceba;
 standartis registrireba da gamoqveyneba. standartis Seqmna -
gamoqveynebis mTeli periodi moicavs 1-1,5 wels.

safrangeTSi standartizebis samuSaoTa ZiriTadi principia programul-

miznobrivi meTodis gamoyeneba, romelic aseve mimarTulia ekonomikaSi
prioritetuli mimarTulebebis xelSewyobisaTvis; amasTan
interesmoklebuli araa is garemoeba, rom mTel msoflioSi
saerTaSoriso standartizebisaTvis prioritetad miCneulia
informaciuli teqnologiebi, evropuli standartizebisaTvis
xazgasmulia transportisa da telekomunikaciis prioritetuloba, xolo
erovnuli standartizebisaTvis ki – ekologia, agromrewveloba da
sakvebis usafrTxoeba.
AFNOR-is mudmiv StatSi 400 TanamSromelia, Tumca saeqsperto
samuSaoebisaTvis iwveven (sxvadasxva organizaciebidan, sawarmoebidan,
laboratoriebsa da samecniero centrebidan) xolme 25 aTas dargobriv
eqsperts.
dainteresebuli saxelmwifo, sazogadoebrivi da kerZo organizaciebi
SesaZloa gaxdnen AFNOR-is koleqtiuri wevrebi, monawileobis xarisxis
mixedviT arian AFNOR-is asocirebuli, sruluflebiani da sapatio
wevrebi. AFNOR-is samuSao procesSi yvelaze problemurad iTvleba
franguli firmebis mcire interesi standartizebis procesisadmi – 30
aTasze meti franguli firmidan AFNOR-is wevri mxolod 6 aTasia,
aRniSnulis mizezad miCneulia franguli firmebis mcire
informirebuloba AFNOR-is da im sargeblis Sesaxeb risi momtanicaa
standartizebis procedura nebismieri saxis produqciisaTvis; Tumca
AFNOR-is sainformacio moRvaweoba sakmaod intensiuria da ar
Semoifargleba mxolod standartTa gamocemiT, qveyndeba cnobarebi,
meToduri miTiTebebi, instruqciebi, yovelwliuri franguli
standartebis gaerTianebuli krebuli, yovelTve ki – Jurnali
standartizebis problemaTa Sesaxeb ("Enjeux"). Jurnal Enjeux- Si qveyndeba
masalebi franguli da saerTaSoriso standartizebis Sesaxeb, cnobebi
standartTa gadaxedvisa da gauqmebis Sesaxeb, proeqtebi axali
normatiuli dokumentebisa rogorc erovnuli aseve saerToevropuli
masStabisa.
AFNOR-Si Seqmnilia sainformacio da sagamofeno centri "Espace",
romelic aris standartizebis yvela sakiTxis sakonsultacio da
sainformacio mizniT Seqmnili struqtura. centrs gaaCnia
specializebuli literaturis da standartebis uzarmazari fondi,
15
romlis SeZena iqve, Espace-Sia SesaZlebeli. garda aRniSnulisa AFNOR-is
struqturaSi aris sainformacio qvedanayofi, romelic akmayofilebs
rogorc Sida aseve gare (igulisxmeba gare organizaciebi) moTxovnebs. es
samsaxuri asrulebs SekveTebs erovnuli da saerTaSoriso standartebis
mosaZieblad, Sesabamisobis niSnebis Sesaxeb informaciis mosapoveblad
da a.S. saSualod yovelwliurad aq Sedis 100 aTasamde moTxovna,
romelic kmayofildeba rogorc saabonento momsaxurebiT aseve 6-arxiani
satelefono kavSiriTac.
AFNOR-is sainformacio qvedanayofs gaaCnia ramodenime monacemTa banki,
maT Soris yvelaze popularulia NORIANE 55 aTasze meti cnobiT
erovnuli da saerTaSoriso standartis da teqnikuri reglamentis
Sesaxeb. AFNOR-i aseve flobs dargobriv monacemTa bankebs. AFNOR-is
kidev erTi qvedanayofia samarketingo samsaxuri, romlis funqciacaa
AFNOR-is wevrTa informireba sabazro koliziebisa da cvlilebebis
Sesaxeb, esenia: sasaqonlo da safirmo struqtura, moTxovna da miwodeba,
konkurentobis xarisxi da forma, samomxmareblo arCevanis motivireba da
misi moTxovna produqciis mimarT.
AFNOR-i did yuradRebas uTmobs, masTan momuSave, samrewvelo
dawesebulebebs – maTi SekveTiT asociaciis (AFNOR-is) specialistebi
atareben periodul kvlevebs standartizebis samsaxurebis mdgomareobis
Sesaeb. Aamgvari kvlevis sagani SeiZleba iyos ama Tu im organizaciis
standartizebis ganyofilebaTa samuSaoTa organizebis stili da xarisxi;
xelmZRvanelobis monawileoba am ganyofilebaTa funqcionirebaSi;
konkretul standartTa gamoyenebis problemebi; sawarmoTa urTierToba
partnior organizaciebTan da a.S.; aRniSnul kvlevaTa SedegebiT sawarmo
Rebulobs kvalificiur rekomendaciebs.
sawarmoebisaTvis meToduri daxmarebis sxvagvari formaa eqsportiorTa
daxmareba specialuri qvedanayofis NOREX-is meoxebiT; standartizebis
da xarisxis marTvis aqtualur problemaTa dargSi staJirebisa da
seminarTa organizeba; sawarmoTa uzrunvelyofa konkretuli Tematikis
(sawarmoo sistemebi, produqciis xarisxis marTvis sistemebi, sawarmoTa
komerciuli menejmentis efeqturoba da a.S.) normatiul-teqnikuri
dokumentaciiT.
standartizebis garda, franguli erovnuli asociacia (AFNOR-i)
dakavebulia sertificirebis problematikiTac, rac gamoixateba firmebis
momsaxurebis uzrunvelyofiT sertificirebisa da xarisxis
uzrunvelyofis dargSi. sertificirebis samsaxuri Sedgeba sami
qvedanayofisagan, romelTa movaleobaSic Sedis: produqtis
sertificireba da franguli standartis Sesabamisobis niSnis miniWeba
(produqciisaTvis); xarisxis uzrunvelyofis sistemis Sefaseba
sawarmoebSi da Sesabamisi mowmobis gacema; informaciuli teqnologiebis
sertificireba.
AFNOR-isaTvis strategiuli amocanebi ramodenime sferos ganekuTvneba –
xarisxis dargSi: esaa saerTaSoriso ISO 9000 seriis standartebis
gadaxedva, maTi adaptirebisaTvis mcire, saSualo biznesisa da
momsaxurebis sferosaTvis;

16
ekologiuri problemebis globalizaciis gamo AFNOR-i gaaqtiurebulia
saerTaSoriso arenaze, am mimarTulebiT realizdeba programebi
romlebic gankuTvnilia rogorc calkeuli qveynebisaTvis aseve mTeli
evropuli TanamegobrobisaTvis, esenia: “narCenebi”, “haeris xarisxi”,
“niadagis xarisxi”. am programaTa farglebSi iqmneba normatiuli
dokumentebi, romelic exeba produqciis sxvadasxva sasicocxlo cikls.
Seqmnil normaTa bazaze eqspertebi ayalibeben teqnikur pirobebs
produqtis im saxeobisaTvis, romelsac jer ar gauvlia ekologiuri
kontroli “NF Environnement” Sesabamisobis niSniT markirebisaTvis;
sasoflo-sameurneo produqciis warmoebis dargSi SeiniSneba tendencia
dargobrivi normatiuli regulirebidan erovnuli, regionuli da
saerTaSoriso standartebisken gadasvlisa. safrangeTisaTvis, ekonomikis
agrosamrewvelo seqtoris produqcia mniSvnelovani mdgenelia
eqsportisa da AFNOR-i, rogorc standartizebis strategiuli
mimarTulebis damdgeni gansazRvravs am sferos standartizebas;
morigi sfero sadac izrdeba gavlena erovnuli standartizebisa aris
informaciuli teqnologiebi, aqac SesamCnevia AFNOR-is monawileoba
saerTaSoriso standartizebaSi: igi erTdrouladaa warmodgenili
standartizebis evropul institutSi (ETSI), telekomunikaciis ganxriT
da ISO/MEC komitetSi “informaciuli teqnologiebi”. es erTi mxriv,
saSualebas iZleva, standartizebis politikaze gavlenisa da meore mxriv
ki – erovnuli da saerTaSoriso standartebis ufro efeqturad
harmonizirebisa. konkretuli mizani amgvari qmedebis nacionaluri
aspeqtisa, esaa informaciuli teqnologiebis Sesabamisobis miRweva
franguli standartebis normebTan da NFTI niSnis miniWeba. es Zalze
skurpuliozuri samuSaoa, Tu gaviTvaliswinebT standartizebis
ganxiluli obieqtis gamoyenebiT xasiaTs. AFNOR-i axdens
standartizebas informaciuli teqnologiebis iseT sferoebSi
rogorebicaa: masmedia, samoqalaqo mSenebloba, saofise saqmiswarmoeba da
dokumentireba.
safrangeTis ekonomikisaTvis standartizebis gansakuTrebuli
mniSvnelobis aRniSvnisaTvis AFNOR-ma Seqmna erovnuli standartis
Sesabamisobis niSnis axali varianti: NF-is nacvlad – organizaciis
mTliani abreviatura. albaT msgavsi tendencia unda ganixilebodes
rogorc sasertifikacio da sasaqonlo niSnebis mzardi konkurenciis
Sedegi, erTian evropul bazarze.

standartizebis germanuli instituti DIN - Deutsches Institut für Normung12

12
DIN, the German Institute for Standardization, is the gateway to global standardization. DIN’s goal is
to develop standards that have validity worldwide.. These help remove technical barriers to trade and add
to the exporting strength of German industry. DIN represents German national interests in Europe and
17
 German Institute for Standardization

germaniaSi, erovnuli standartizebis warmoSobas aiTvlian 1917 wlidan –

saerTo manqanaTmSeneblobis e.w. “normalTa” komitetis Seqmnis dRidan.
1926 wels am struqturas daerqva – standartebis germanuli komiteti,
xolo 1975 wels ki - standartizebis germanuli instituti (DIN), romlis
fuZemdebluri standarti gansazRvravs standartizebis germanuli
institutis moRvaweobis ZiriTad principebs, rac qvemoT Camoyalibebul
nusxaSia:
 nebayoflobiToba – uzrunvelyofilia nebismieri piris uflebiT,
miiRos monawileoba standartis SeqmnaSi, xolo normatiuli
dokumentebi aris sarekomendacio xasiaTis;
 sajarooba realizdeba standartTa yvela proeqtisa da maTTan
dakavSirebuli SeniSvnebisa da winadadebebis publikaciiT;
 yvela dainteresebuli mxaris monawileoba uzrunvelyofilia yvela
monawileTa TanabaruflebianobiT iuridiuli pirebis
standartizebisas;
 erTgvarovnobisa da arawinaaRmdegobis principi gulisxmobs iseTi
wesebisa da procedurebis dawesebas, romelnic standartizebis
mTeli sistemis erTgvarovnobas gansazRvraven da savaldebulos
xdian axlad miRebuli standartis Sedarebas misi SeTavsebadobis
dasadgenad arsebuli standartebis moqmed normebTan;
 konkretulobis principSi igulisxmeba standartis savaldebulo
Sesabamisoba mecnierebisa da teqnologiebis Tanamedrove donesTan;
 saerTo sargeblianobaze orientacia ganisazRvreba wesiT:
sargeblianoba mTeli qveynisaTvis ufro mniSvnelovania vidre erTi
mxaris interesebi;
 ekonomikur realiebze orientirebuloba niSnavs imas, rom
standartSi Cadebulia mxolod absoluturad aucilebeli
moTxovnebi, radgan standartizeba TviTmizani araa;
 standartizebis saerTaSoriso xasiaTi niSnavs imas, rom DIN-is
funqcionireba mimarTulia vaWrobaSi barierebis masaxsnelad da
evropis erTiani bazris Sesaqmnelad.

DIN-is saStato ganakveTi 750 adamians Seadgens. DIN-is wevrebi arian

firmebi da sawarmoebi an sxva dainteresebuli pirebi aseve calkeuli
specialistebi, mecnierebi da dargobrivi praqtikosebi.

throughout the world. Participation in standards work at DIN gives German experts access to decision-
making processes in supranational standards committees. http://www.din.de

18
DIN-is wevrebi krebaze irCeven prezidiums (50 persona), sadac Sedian
prezidenti da misi moadgileebi, finansuri komitetis Tavjdomare,
institutis direqtori, aseve warmomadgenlebi: mrewvelobisa, mcire
biznesisa, vaWrobisa da momsaxurebis sferosi, samecniero institutebis
da sagamocdo laboratoriebisa, kontrolisa da zedamxvedvelobis
samsaxurebisa, sazogadoebrivi (momxmarebelTa da profesiuli kavSirebi,
ekologiuri sazogadoeba) da samTavrobo organizaciebisa.
DIN-is muSa organoebi – komitetebi, ara mxolod amuSaveben erovnul
standartebs, aramed uzrunvelyofen saerTaSoriso da evropul doneze
teqnikuri komitetebis germanuli nawilis muSaobas. komitetebSi
gaerTianebulia 40 aTasze meti StatgareSe TanamSromeli – firmebis,
institutebis da sawarmoTa specialistebi.
germaniaSi standartizeba exeba Semdeg dargebs: mSenebloba,
eleqtroteqnika, qimiuri mrewveloba, zusti meqanika da optika, foto da
kinematografia, dokumentireba da saqmiswarmoeba, jandacva, birTvuli
teqnologiebi da teqnika, soflis meurneoba, saRebrebis warmoeba,
manqanaT da gemTmSenebloba, aviacia, sporti da dasveneba, saaTebis,
saiuvilero warmoeba da stomatologia, wyalTa meurneoba da
kanalizacia da sxva. gansakuTrebuli adgili ganekuTvneba
standartizebas saqonlisa da momsaxurebis usafrTxoebis
uzrunvelyofis, garemos dacvis, da fuZemdebluri standartis Seqmnis
dargSi.
germanuli standartebi sarekomendacio xasiaTisaa da ganixilebian ara
rogorc iuridiuli normebi, aramed rogorc “teqnikis da teqnologiebis
sayovelTaod aRiarebuli wesebi”. samrewvelo sferoSi standartis
gamoyeneba iTvleba “teqnikuri da teqnologiuri qcevis” uxinjo,
sawarmoo qcevis etiketis xazgasmiT dacvis normad.
germaniaSi erovnuli standarti savaldebulod Sesasrulebeli normis
xasiaTs maSin iZens, roca gansaxilvel sferoze vrceldeba federaluri
sakanonmdeblo normebi. DIN-sa da germaniis mTavrobas Soris dadebulia
iseTi xelSekruleba, romlis Tanaxmadac DIN-i valdebulebas iRebs
imoqmedos sazogado interesebisaTvis da vaWrobaSi teqnikuri barierebis
gadasalaxad, Sromis pirobebis, momxmarebelTa da garemos dasacavad.
DIN-is moRvaweobis biujetireba xdeba normatiuli dokumemtebis
SemkveTebTan SeTanxmebis safuZvelze, magaliTad XX saukunis 90-ian
wlebSi germanel metalurgTa kavSirma, dargis normatiuli dokumentis
Sesaqmnelad DIN-s gadauxada 20 milioni germanuli marka. DIN-is
biujetis xarjviTi nawilis 64% sagamomcemlo saqmianobidanaa, 18% -
SemkveTTa Senatanebia. saxelmfifo dotacia ki 18%.
msxvili germanuli firmebi, yovelwliurad standartizebisaTvis
gamoyofen wliuri brunvis 0,24%, saSualo firmebi ki – 0,17%, amasTan
sayuradReboa rom msxvili da saSualo firmebis Senatanis efeqturoba
Zalze maRalia, Tavad germaneli eqspertebis SefasebiT, da Seadgens
standartizebisaTvis Setanili kapitalis 300-dan 500%-mde.
DIN-i dainteresebulia standartizebis xarjebis optimizirebaSi. Tavad
optimizirebis gzebi dakavSirebulia standartSi moculi informaciis
potenciur momxmarebelTan daaxloebasTan, korporatiuli standartebis
19
fondis aqtualizaciasTan, standartis codnis donis Suesabamisobis
ardaSvebasTan, DIN-is erovnuli standartebis prioritets sxva
kategoriis normatiul aqtebTan.
standartizebis garda DIN-i atarebs produqciis sertificirebas
Sesabamisobaze, institutis moRvaweobis es sfero dakavSirebulia
produqciis markirebis germanul sazogadoebasTan (DQWK), romelic
Seqmnilia DIN-is prezidiumis gadawyvetilebiT da axorcielebs
produqciis sertificirebis sistemis organizebas, marTvas,
zedamxedvelobas DIN-is (an saerTaSoriso) standartTa moTxovnebis
Sesabamisad.
DIN-is standartis Seqmneli komitetebi, erTdroulad sertificirebis
komitetebicaa. saerTaSoriso standartizebis organizaciebSi DIN-is
specialistebs miyavT teqnikuri komitetebis meoTxedi. am organizaciebSi
sertificirebis sakiTxebs, germaniis mxridan, ganagebs sertificirebis
germanuli sabWo (DINZERT).
DINZERT-Si Seqmnilia monacemTa banki sertificirebis samsaxurebsa da
sertificirebuli produqciis Sesaxeb informaciis gacvlis mizniT
gaeros, msoflio savaWro organizaciasa da evrokavSirs Soris. DIN-is
sainformacio uzrunvelyofa xdeba standartTa fondis bazaze, sadac 30
aTasze meti standarti da standartTa proeqtia.
DIN-is “teqnikuri wesebis katalogis” yovelwliuri gamocema moicavs
monacemebs erovnuli (germanuli) standartis, standartTa proeqtebis,
sxvadasxva organizaciaTa normatiuli dokumentebis da teqnikur-
teqnologiuri kanonmdeblobis yvela normis Sesaxeb. sainformacio
uzrunvelyofaSi didi wvlili Seaqvs teqnikuri normebis informaciul
centrs DITR-s, romelic gaerTianebulia saerTaSoriso qsel ISOnet13-Si
da asrulebs WTO-s sainformacio centris funqcias germaniaSi
GATT/WTO14 -s standartizebis kodeqsTan SesabamisobaSi.
germanuli firmebi aqtiurad iyeneben am centris momsaxurebas da iZenen
informacias standartTa Sesaxeb korporatiuli monacemTa bankebisaTvis.

samrewvelo standartebis iaponuri komiteti – Japanese Industrial Standards

Committee (JISC)15

13
ISOnet - real-time 24/7 access to the latest ISO information on the World Wide Web.
http://info.iso.com/
14
The General Agreement on Tariffs and Trade (GATT), which was signed in 1947, is a multilateral
agreement regulating trade among about 150 countries.
http://www.law.duke.edu/lib/researchguides/gatt.html
15
JISC (Japanese Industrial Standards Committee) consist of many national committees and plays
central role in standardization activities in Japan. The task of JISC is establishment and maintenance of
JIS,administration of accreditation and certification, participation and contribution in international
standardization activities, and development of measurement standards and technical infrastructre for
standardization. http://www.jisc.go.jp

20
samrewvelo standartebis iaponuri komiteti (JISC) daarsebulia 1949
wels, esaa iaponiis sagareo vaWrobisa da mrewvelobis saministros
sakonsultacio organo da daqvemdebarebulia mecnierebisa da teqnikis
sammarTvelosTan, es ukanaskneli ki amtkicebs JISC-is samuSao gegmas,
xolo standartizebis ganyofileba am sammarTvelosi faqtobrivad
asrulebs JISC-is samdivnos rols.

JISC-is SemadgenlobaSi Sedis: standartizebis sabWo, dargobriv

ganyofilebaTa sabWoebi, teqnikuri komitetebi. standartizebis sabWo
atarebs komitetis generalur konferenciebs, gegmavs samuSaoebs da
akontrolebs gegmebis Sesrulebas. dargobriv ganyofilebaTa sabWoebi da
teqnikuri komitetebi (isini ramdenime aseulia) qmnian standartebs
mrewvelobis ZiriTadi dargebisa da mSeneblobisaTvis. yvela sabWos da
komitetis wevri iniSneba sagareo vaWrobisa da mrewvelobis ministris
mier; rogorc wesi eseni arian samecniero da saqmiani wreebis
warmomadgenlebi, praqtikosi-specialistebi, saxelmwifo dawesebulebaTa
mosamsaxureebi, produqciis damamzadebel da momxmarebel organizaciaTa
specialistebi. prezidenti da vice-prezidenti airCevian generalur
konferenciaze or weliwadSi erTxel. JISC-is saqmianoba finansdeba
iaponiis mTavrobis mier.

iaponiaSi standartizebis kanonis Tanaxmad moqmedeben samrewvelo

standartebi, samrewvelo asociaciaTa dargobrivi standartebi da
safirmo standartebi.

erovnuli samrewvelo standartebis dacva iaponiaSi nebayoflobiTia

mrewvelobis mompovebeli da gadamamuSavebeli dargebisaTvis, xolo
standartebi samedicino preparatebisa, sasoflo-sameurneo kulturebis
dacvis saSualebebisa da mineraluri sasuqebisaTvis ki savaldebuloa
Sesasruleblad.

iaponiaSi samrewvelo standartebi mtkicdeba dargobrivi ministrebisagan

(sagareo vaWrobisa da mrewvelobis; jandacvisa da keTildReobis; soflis,
satyeo da TevzWeris; mSeneblobis, ganaTlebis, safosto kavSiris, Sromis,
Sinagan saqmeTa), romelnic uflebaaRWurvilni arian kanoniT
standartizebis Sesaxeb. satyeo da sasoflo-sameurneo produqciisaTvis
muSavdeba sasoflo-sameurneo standartebi, romelTac amtkicebs satyeo
da sasoflo meurneobis saministro.

standartis Seqmnis procedura Semdegi etapebisagan Sedgeba:

 organizacia, samecniero sazogadoeba, asociacia Sedis, Sesabamisi

dargis ministrTan, standartis Seqmnis winadadebiT;

 erT-erTi teqnikur komitetTagan, ganixilavs proeqts, gadascems mas

ganyofilebis sabWos Semdgomi ganxilvisaTvis, romelsac gaaCnia
uflebamosileba, miiRos saboloo gadawyveta standartis miRebis
21
 an uaris Tqmis TvalsazrisiT. garTulebul pirobebSi saboloo
gadawyvetas iRebs standartizebis sabWo;

 daskvna standartis proeqtis Sesaxeb komitetis prezidenis

xelmoweriT gadaecema sagareo vaWrobisa da mrewvelobis
saministros mecnierebisa da teqnikis sammarTvelos. proeqtis
saboloo saxe waredgineba dargis ministrs, romelic amtkicebs
mas erovnul standartad. informacia axali an gadamuSavebuli
standartis Sesaxeb qveyndeba samTavrobo presaSi, romelsac
gamoscems iaponiis standartebis asociacia.

samrewvelo standartebi iaponiaSi gadaixedeba sam weliwadSi erTxel.

samrewvelo asociaciaTa dargobrivi standartebi, rogor wesi
warmoadgenen erovnuli standartebis detalizebas.

safirmo standartebs, iaponiaSi, SeimuSaveben erovnuli da dargobrivi

standartebis safuZvelze, magram rogorc wesi, firmis sawarmoo
SesaZleblobidan gamomdinare, safirmo standartis moTxovnebi
gansxvavdeba erovnuli standartis moTxovnebisgan. standartizebis
samuSaos firmaSi warmarTavs standartizebis ganyofileba. standartis
proeqti gadaegzavneba firmis ganyofilebebs SeniSvnebisa da
gamoxmaurebisaTvis, ris Semdgomac yalibdeba safirmo standartis
proeqtis saboloo saxe, romelsac amtkicebs firmis an korporaciis
xelmZRvaneloba. samrewvelo standartizebiT dakavebulia 500-ze meti
samrewvelo asociacia, xolo dargobriv standartebs ki amuSavebs 270
asociacia. garda aRniSnulisa, arsebobs specialistTa jgufebi,
romlebic axdenen standartizebis saerTaSoriso organizaciis (ISO)
moRvaweobis analizs. samrewvelo standartebis ricxvia iaponiaSi
aWarbebs 10 aTass. samrewvelo standartizebis kanonze dayrdnobiT,
iaponiaSi warmoebs samrewvelo produqciis sertificireba erovnuli
standartis Sesabamisad. nakeTobis Sesabamisobis maCvenebelia niSani JIS 16
ix. nax.1.

16
The JIS mark shows the conformity of the affixed products with the standards stipulated in the Japanese
Industrial Standards and has been used as the sign of good quality at the several business occasions
between the private companies including government procurement and at the occasion of selecting the
products by the consumer without anxiety. http://www.jisc.go.jp/eng/jis-mark/newjis-eng.html

22
 nax. 1. iaponuri nakeTobis Sesabamisobis maCvenebeli niSani JIS

sertifikatis gacemis nebarTvas da produqtis markirebis uflebas

standartTan Sesabamisobis niSniT iZleva dargis ministri, mocemuli
produqciis xarisxis dargobrivi sainspeqcio kontrolis da sawarmos
atestaciis safuZvelze, romlis drosac xdeba sawarmoo procesis
mdgomareobis Sefaseba.
xarisxis kontrolis sistemas waeyeneba gansazRvruli moTxovnebi, esenia:
RonisZiebebi produqciis xarisxis parametris konkretuli mniSvnelobis
Sesabamisobis dasadgenad erovnul standartTan; nedleulis, masalebis
da sawarmoo procesis kontrolis meTodebi; kontrolis Sedegebidan
gamomdinare Casatarebeli RonisZiebebi.
iaponuri firma sertifikats iRebs ganacxadis Setanidan 3 TveSi, xolo
ucxouri firma ki 6 TveSi. sertificirebis yvela xarjs gaiRebs
ganmcxadebeli.
iaponiaSi verc erTi damamzadebeli ver miiReebs samTavrobo an
prestiJuli kompaniis SekveTas, Tu misi produqcias ara aqvs JIS-niSani.
JIS-niSniani sertificireba moicavs iseT dargebs rogorebicaa:
manqanaTmSenebloba, eleqtroteqnika, saavtomobili mrewveloba,
sarkinigzo transporti, gemTmSenebloba, Savi da feradi metalurgia,
aviacia, samoqalaqo mSenebloba da arqiteqtura, qimiuri da
samTomompovebeli mrewveloba. dargobrivi saministroebi sasertifikacio
CamonaTvalSi produqciis im saxeobebs weren, romelTa sertificireba
gaafarToebs maTi gamoyenebis sferos da xels Seuwyobs iaponiis
saxelmwifo usafrTxoebis teqnikuri politikisa da produqciis
ekologiurobis xarisxis amaRlebas. XX saukunis 80-iani wlebidan
iaponiaSi mimdinareobs saxelmwifo programa vaWrobaSi teqnikuri
barierebis gadasalaxad. aRniSnuli im mizeziT daiwyo, rom
gaeneitralebinaT mravalwliani zewola iaponiis savaWro partniorebisa,
romelnic cdilobdnen iaponisTan vaWroba eqciaT “cal karSi TamaSad”.
moxsnilia iaponiaSi eqsportis winaRobebi da dauSvebladaa miCneuli
ucxoeli produqciis Semomtanis diskriminacia; standartizebisas
gaTvaliswinebulia ucxoeli partniorebis interesebi; standartizebis
Sesaxeb informacias ufro Ria xasiaTi mieca; mimdinareobs iaponuri da
saerTaSoriso standartebis harmonizacia; ucxour organizaciaTa
gamocdebis aRiareba xdeba, riTac martivdeba sertificirebis procedura.
iaponia erTaderTi saxelmwifoa, romelmac sakuTari iniciativiT moawera
xeli standartizebis GATT/WTO kodeqss da gadaxeda standartizeba-
sertificirebis sakuTar sistemebs imediT rom sxva qveynebic mibaZavdnen
mis magaliTs, magram iaponiis savaWro partniorebi, magaliTad iseTi
rogoricaa aSS-is firmebia, ar asertificireben sakuTar saqonels
iaponuri standartebis Sesabamisad, rasac am proceduris
ZviradRirebulobiT da iaponuri mxaris mier moTxovnili, rogorc Tavad
Tvlian, konfidencialuri informaciis moTxovniT xsnian.
safrangeTTan sxvagvarad wydeba iaponuri standartebis Sesabamisobis
problema franguli saqonlisaTvis. Samomxmareblo saqonlis
usafrTxoebis iaponur asociaciasa da safrangeTis erovnul sagamocdo
laboratorias Soris dadebulia xelSekruleba franguli
23
laboratoriis kvlevaTa Sedegebis iaponiaSi cnobasTan dakavSirebiT da
amasTan JIS-niSanis nacvlad SG-niSnis gamoyenebisaTvis. SG-niSani
samomxmareblo saqonlis usafrTxoebas amtkicebs. yovelwliurad
iaponur bazarze 500 milionze meti nakeTobaa aRniSnuli SG-niSniT da
iaponeli momxmarebeli endoba am niSans.
socialuri moTxovnebi da samomxmareblo daintereseba astimulirebs
momxmarebelTa warmomadgenlobis monawileobis miRebas samomxmareblo
saqonlis standartTa daproeqtebisas. gadaisinja JIS-niSaniT markirebis
Sinaarsi, romelic ar Seicavs informacias produqtis ekologiur
Tvisebebze, maSin roca aRniSnuli Tvisebebi ganapirobeben momxmareblis
arCevans. erovnuli standartis aRmniSvnel warweras daemata ekologiuri
da socialuri Sinaarsis Canawerebi.
aqtualuria iaponel specialistTa principi “Ria standartizebisa”, igi
gulisxmobs informaciul uzrunvelyofas standartizebis sferoSi
saerTaSoriso konsorciumebis Seqmnis gziT, produqtis warmoebis wina
stadiaze. es principi Zalze aqtualuria teqnikis dargisaTvis, imitom
rom standartis Seqmnis gaWianureba amuxruWebs teqnikis ganviTarebas.
amitom gasaziarebelia britaneTisa da germaniis gamocdileba “winaswari
standartis” gamoqveynebisa rac xdeba erovnuli standartis konsesusiT
miRebamde.
iaponeli specialistebi standartizebis dargSi ukmayofiloni arian
saerTaSoriso organizaciebisa, romlebic ar monawileoben
saerTaSoriso standartebis proeqtTa momzadebaSi da mxolod kreben
sxvadasxva qveynebSi miRebul standartebs. aRniSnulTan dakavSirebiT,
iaponiaSi, izrdeba saxelmwifo gavlena samrewvelo wreebze, romelTac
unda gaaqtivon saerTaSoriso “standartSemoqmedebiTi” saqmianoba da
aqtualizacia gaukeTon iaponuri standartis gadaqcevas saerTaSoriso
normad, riTac iaponia mniSvnelovnad CamorCeba evrokavSiris qveynebs.
aRniSnulis gamo iaponuri mxare erovnuli standarts miRebisTanave
waradgens rogorc saerTaSoriso standartis proeqts Sesabamis
saerTaSoriso organizaciaSi. standartizebisa da sertificirebis
dargis saerTaSoriso urTierTobebSi farTovdeba TanamSromloba
sagamocdo laboratoriebis akreditirebisa da xarisxis sistemis
sasertifikacio organoebis sferoSi. umniSvnelovanes mimarTulebad
iTvleba iaponuri gamocdilebis gaziareba, saerTaSoriso
standartizebisaTvis, produqciis xarisxis marTvisa da garemos dacvis
sferoSi.
iaponuri bazris gaxsnilobisaTvis ucxoel damamzadeblebs eZlevaT
ufleba, Sesabamisi procedurebis dacvisas, gamoiyenon JIS-niSaniT
markireba sakuTari produqciisa. inicirebulia etalonTa da
standartul nivTierebaTa, produqtTa Sesabamisobis sertifikatis da
xarisxis uzrunvelyofis sistemaTa urTierTcnobisa da erToblivi
gamoyenebis praqtika.

24
iaponia mniSvnelovan yuradRebas uTmobs regional standartizebas azia-
wynari okeanis regionSi ASEAN17 sadac iaponuri standartizebis
samrewvelo sistema didi avtoritetiT sargeblobs. regional
standartizebasa da sertificirebaSi iaponuri liderobis miznis
miRwevas Tan axlavs, rogorc ekonomikuri daxmareba, aseve
standartizeba-sertificirebis erToblivi samuSaoebi ASEAN-is
qveynebTan.

standartizeba da marketingi
standartizebisa da marketingis urTierTmimarTebis garkvevisas
mxedvelobaSia misaRebi, rom sakiTxis amgvarad ganxilvisas
(standartizeba marketingis urTierTdamokidebuleba) saubaria safirmo
(korporatiul) da ara erovnul standartizebaze, rogorc zemoT
aRvniSneT, safirmo standarti ar ewinaaRmdegeba erovnuli standartis
sakanonmdeblo moTxovnebs; maS sadaa standartizebis adgili?
standartizebis procesi win uswrebs saqonlis bazarze gatanas Tu
standartizebis samuSaoebi iwyeba produqtis mwarmoebeli firmis
bazarze damkvidrebis Semdgom? am kiTxvaze pasuxi firmis samarketingo
strategiidan gamomdinareobs da damokidebulia produqtis sasicocxlo
ciklis fazaze, Tavad saqonelze, bazris miznobrivi segmentis
potenciuri momxmareblis moTxovnaTa erTgvarovnebaze da kidev sxva
ramdenime faqtorze. aRniSnul faqtorTa gaTvaliswinebiT standartis
Seqmnis mizanSewoniloba nakleb riskTanaa dakavSirebuli.
cnobilia, rom samarketingo kvlevebi aucilebeli mdgenelia produqtis
xarisxis uzrunvelyofisa, xolo standartizeba ki xarisxis marTvis
erT-erTi instrumentia. aRniSnulis gamo, ar egebis, standartizebis
sakiTxis ganxilva xarisxis marTvisa da marketingisgan mowyvetiT.
praqtikam aCvena, rom xSirad yvelaze maRalteqnologiuri da xarisxiani
produqciac ki arakonkurentunariania. msoflios uZvelesi da udidesi
konsaltinguri firmis Artur D. Littl18 -is gamokvlevebiT, mecnierebatevadi,
warmoebaSi Casanergi, maRalxarisxovani siaxleebis 80% ar Seesabameba
bazris struqturas an ar sargebloben moTxovniT Zalian maRali fasis
gamo. uaxlesi aparaturisa da mowyobilobis mxolod 15% realizdeba
maRali teqnikuri donis xarjze, msgavsi produqciis ZiriTadi masis

17
The Association of Southeast Asian Nations or ASEAN was established on 8 August 1967 in
Bangkok by the five original Member Countries: Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, and
Thailand. Brunei Darussalam joined on 8 January 1984, Vietnam on 28 July 1995, Lao PDR and
Myanmar on 23 July 1997, and Cambodia on 30 April 1999. As of 2006, the ASEAN region has a
population of about 560 million, a total area of 4.5 million square kilometers, a combined gross domestic
product of almost US$ 1,100 billion, and a total trade of about US$ 1,400 billion.
http://www.aseansec.org

18
Artur D. Littl is a global management consultancy specializing in strategy and operations
management, serving major corporations and organizations worldwide. http://www.adlittle.com

25
gayidva SesaZlebelia mxolod ukve arsebul warmoebebTan am produqtis
adaptirebisas, personalis saTanadod momzadebis da kompleqsuri
servisis Tanaobisas.
mraval dasavlur firmaSi Tvlian, rom axali produqciis idea unda
generirdebodes ara sakonstruqturo biuroebSi an samecniero
dawesebulebaSi, aramed marketingis ganyofilebaSi, sadac formirdeba
winadadeba, rogorc xarisxis moTxovnilebaze, aseve saqonlis
realizaciis gzebze.
manqanaTmSeneblobis produqciis msoflios umsxvilesi eqsportiori
qveynis, germaniis specialistebi Tvlian, rom ara Teoriuli samecniero
kvleva, aramed realizaciis sfero (bazari) unda iqnas miCneuli
safuZvlad, firmis sainovacio moRvaweobisa. germanelebi amtkiceben, rom
samecniero kvlevebisa da Semdgomi komercializaciisaTvis
kapitaldabandebaTa gadidebis gzebi moiTxoven did saxsrebs da
dakavSirebulni arian mniSvnelovan riskebTan, amitom mizanSewonilia
sakonstruqtoro biuroebisa da samecniero centrebis CarTva mxolod im
SemTxvevisas roca bazarze cvlilebis gamo Cndeba problemebi.
praqtikaSi axali produqciis warmoebis koncefcia realizdeba ara
“msoflioSi saukeTeso” nakeTobis damzadebaSi, aramed imgvari saqonlis
SeqmnaSi, romelic Wirdeba momxmarebels; sxva sityvebiT rom vTqvaT,
xarisxianad miCneulia ara is produqcia, romelic teqnikuri
parametrebiT jobs msoflioSi saukeTeso nimuSebs, aramed is – romelic
yvelaze ukeT akmayofilebs momxmarebels da Seesabameba mis
(momxmareblis) SesaZleblobebs. ra Tqma unda aRniSnuli idea sakamaToa
da gamouyenebelia produqciis mravali saxisaTvis, radgan dauSvebelia
mecnierebis da codnis rolis ugulebelyofa. cnobilia, rom
mikroeleqtronikis ganviTarebis impulsi bazarma ki ara aramed
samecniero miRwevebma warmoSva. amerikeli mecnierebis SefasebiT,
xarisxis amaRlebis nebismieri gza iZleva dadebiT Sedegebs. magram saqme
isaa, rom ra xangrZlivobis SeiZleba iyos es gza (xuTi an meti weli) an
ra Rirebulebisa – 2% an 20% yvela sawarmoo xarjebisa. amitom yvelaze
swraf da nakleb riskianad, warmoebis rentabelobis asamaRleblad,
produqciis xarisxis amaRlebis gziT, miCneulia “sabazro faqtoris”
gamoyeneba.
germaneli specialistebi Tvlian, rom mecnierebatevadi produqciis
gayidvebisas, firmaTa 60% sirTuleebs awydebian da dadgenilia, rom
mTavari Secdoma, axali produqciis gamoSvebisas, aris bazris
Seuswavlelad warmoebis organizeba da standartizebuli produqtebis
gayidvebis gaTvla. zogadad marketingi urTulesi movlenaa, romelsac
dRemde ar gaaCnia calsaxa definicia (ganmarteba). marketingi esaa:
 warmoebis marTvis da produqciis gayidvis sabazro koncefcia;
 sawarmoo-sarealizacio saqmianobis organizebis Teoria da
praqtika: rac Tavis mxriv moicavs, firmis realuri resursebis da
sabazro moTxovnebis urTierTmimarTebas, yvela qvedanayofis
koordinirebul moqmedebas, firmis sameurneo miznebis misaRwevad,
marTvis Teoriis, maTematikuri statistikis, programirebis da
mecnierebis sxva dargebis uaxlesi miRwevebis gamoyenebas;

26
  monopoliaTa konkurentuli brZolis meTodi, sabazro
koliziebisas (magaliTad saqonlis gasaRebis problemis
gamwvavebisas.), marketingi, xSirad myidvelis interesebis
sapirispirod, mogebis gazrdis instrumenticaa;
 sazogadoebrivi moTxovnis dakmayofilebis legaluri miqanizmis
organizebaa mizani (marketingis).

Tu gadavxedavT marketingis arsis Sesaxeb literaturas, iq weria, rom

momxmareblis xarisxiani saqonliT da momsaxurebiT dakmayofilebaa azri
samarketingo dagegmvisa da marTvisa. aRniSnuli ar niSnavs imas, rom
marketingi icavs momxmareblis interesebs. zogadad marketingma unda
uzrunvelyos korporatiuli safinanso mogebebi, bazrebze konkurenciis
pirobebSi, swored aq iwyeba momxmareblis interesebisaTvis brZola
rasac msoflio praqtika standartizeba sertificirebiT axorcielebs da
marketinguli monacemebi erT-erTi parametria rac SesaZloa
gamoyenebuli iqnas standartizeba-sertificirebis problematikis
xarisxianad gadaWrisaTvis. amave dros bazris Seswavlis gareSe
SeuZlebelia ganisazRvros produqtis e.w. “sabazro siaxle”, romlis
gareSec SeuZlebelia maRali xarisxis da teqnologiuri donis
standartizebuli saqonlis Seqmna. “sabazro siaxleSi” igulisxmeba
modernizebuli produqtis imgvari Tvisebebis Seqmna razec adre arc ki
iyo moTxovnileba bazarze, an momsaxurebis imgvari forma rac manmade
SeuZlebeli iyo gansaxorcieleblad. Bazrebis amgvari kompleqsuri
SeswavlisaTvis sistemuri analizis (ix. qvemoT, Semdgomi nakveTi,
sistemurobis kategoriaTa Sesaxeb) moxmobaa gadaudebeli aucilebloba,
rac saSualebas iZleva ZiriTadi faqtorebis dadgenis da maTi
urTierTgavlenis gamokvlevisaTvis.

sistemuri msoflmxedvelobis Camoyalibebisa da ganviTarebis

qronologia

sistemurobis elementebi, Tavdapirvelad, adamianis miTologiur

azrovnebaSi gamoCnda - homerosis (Homeros 800-750 Zv.w.) miTebi atareben
sistematizebisa da racionalobis formebs. Zveli berZeni poetis
hesiodis (Hesiod - 700 Zv.w.) „Teogonia“-Si (The Theogony) aRwerilia samyaros
dabadeba pirveladi qaosisagan, raSic samyaros erTianobis idea SeiZleba
davinaxoT. „Teogonia“-Si kosmologiuri procesi aRwerilia analogiebiT,
rogorc TandaTanobiTi dabadeba RmerTebisa (Theogonia, or Genealogy of the
Gods), rac Tavis mxriv „Teogoniis“ - sistemur mowesrigebulobaze
metyvelebs.

sazogadoebis ganviTarebis kvaldakval, miTologiuri cnobiereba

winaaRmdegobaSi movida praqtikasTan da mis safuZvelze Seqmnil
codnasTan, amitom saWiro gaxda iseTi sistemis Seqmna, romelic erTi
mxriv mianiWebda adamians msoflmxedvelobriv orientacias da meore
mxriv es sistema damyarebuli iqneboda garkveul codnaze, amgvari roli,
im periodSi, Camoyalibebadma filosofiam ikisra.
27
pirvelad, antikur filosofiaSi Camoyalibda termini „sistema“ rac
mowesrigebulobisa da mTlianobis maxasiaTebeli iyo. filosofosebi
eZebdnen im „raRacas“ rac aerTianebda yvelafers samyaroSi.

samyaro ganixileboda rogorc erTi mTliani, rogorc sistema, romelsac

erTi pirvelsawyisi aqvs. amasTan ismeboda kiTxva: SesaZlebelia Tu ara
SeviswavloT, aRviqvaT, SevimecnoT da avxsnaT mTeli buneba misi
calkeuli nawilebis Secnobis xarjze.

cneba „yofierebisa“ pirvelad Semoitana filosofosma parmenidma

(Parmenides 540 - 450 Zv.w) da ganixila problema urTierTmimarTebisa
yofierebasa da arayofierebas. yofierebasa da azrovnebas Soris.
yofiereba es isaa, rac yovelTvis aris, is erTiania, maradiulia,
ganuyofelia da uZravia.

demokrites (Democritus 460 - 370 Zv.w) atomisturi swavlebiT, daibada idea

pirvelwyaroTa simravlisa, romelic mdgomareobda erTiani samyaros
konstruirebaSi umciresi da dauyofadi nawilakebisagan - atomebisagan,
amiT aixsneboda mravali formis arseboba rac ganisazRvreboda atomebis
sxvadasxva TanafardobebiT.

sistemuri SexedulebiT samyaros agebulebaze xasiaTdeboda

aristoteles (Aristoteles 384 - 322 Zv.w) moZRvreba, sadac, ZvelberZnul
filosofiaSi dagrovili codna, sistematizebuli da ganzogadebuli iyo.
aristotele amtkicebda, rom warmoudgenelia nivTi da
moZraoba(ganviTareba) im mizezis gareSe, romelic ganpirobebulia
garkveuli mizandasaxulobiT.

sityva „sistema“ gaCnda Zvel eladaSi 2000-2500 wlis winaT da aRniSnavda:

„Tanwyobas, organizms, mowyobilobas, organizacias, wyobas, kavSirs“.
garda aRniSnulisa, „sistema“, gamoxatavda qmedunarianobis Sedegs.

XV- saukuneSi yofierebis, rogorc kosmosis definicia icvleba sistemiT

- samyaro aRiqmeba rogorc, adamianisagan damoukidebeli sistema,
romelsac gaaCnia organizebulobis, ierarqiulobis, imanenturi
[laTinurad Immanens (Immanentis) - sagnis bunebisaTvis damaxasiaTebeli
movlena] kanonebis da suverenuli struqturis sakuTari tipi.

yvela epoqis moazrovne adamiani, azrovnebda sistemurad, risi

magaliTicaa platonis (Pláton 428 - 347 Zv.w) filosofiuri sistema,
aristoteles (Aristotel 384 - 322 Zv.w) loRikis sistema, hegelis (Hegel 1770 -
1831) filosofia da kantis (Kant 1724 – 1804) idealizmi, ptolomeusis
(Ptolomeus 100 - 170 ax.w), kepleris (Kepler 1571- 1630), galileis (Galilei 1564
– 1642 ) astronomiuli sistemebi, vinerisa (Wiener 1894–1964) da eSbis
(Ashby 1903 - 1972) kibernetikis sistemebi.

sistemurobis mecnieruli formebi viTardeba XVI-XVIII- saukuneebSi,

antikuri epoqis pirmSo ganviTarda spinozasa (Spinoza, Espinosa 1632-1677)
da leibnicis (Leibniz 1646 - 1716) SexedulebaTa wyalobiT, romelnic
cdilobdnen samyaros sistemurobis interpretirebas. sistemurobis ideaa
kopernikis (Copernicus, Kopernik 1473 – 1543) heliocentrizmSi da laplasis
(Laplace 1749 – 1827) kosmogenur TeoriaSi.
28
XVIII-saukunidan iwyeba sistemuri msoflmxedvelobis intensiuri
ganviTareba, spinoza (Spinoza, Espinosa) loRikas ganixilavda rogorc,
sayovelTao wesrigisa da kavSirebis gamoxatvis meTods, igi sxeuls da
mis garemocvas erT mTlianad Tvlida - rac sistemuri azrovnebis
calsaxa gamovlinebaa.

amave periodSi, iwyeba cneba „sistema“-s aqtiuri gamoyeneba mecnierebaSi -

germaneli filosofosi da maTematikosi lamberti (Lambert 1728-1777)
aRniSnavda, rom „rogorc mecniereba, ise misi nawili aris sistema,
radgan sistema ideebisa da principebis Serwymaa, rac erTi mTlianis
saxiT SeiZleba warmovidginoT. sistemaSi unda iyos subordinacia da
koordinacia.“

e. kanti (Kant) Tvlida, rom sistema esaa codnaTa erToblioba, romelic

erTiandeba erTi saerTo ideiT.

hegeli (Hegel) aRniSnavda, rom „konkretuli idea romelic viTardeba

aris organuli sistema, es erTobliobaa romelic mravali safexurisa da
momentisagan Sedgeba.“

sistemuri warmodgenebis gansakuTrebulad swrafi ganviTareba daiwyo

XIX-saukunis Sua wlebidan, am droidan Cndebian sistemur-struqturuli
Teoriebi biologiasa da qimiaSi. fundamenturi Teoriebis koncefciebis
Seqmnisas - einSteinis (Einstein 1879 – 1955) fizika, lobaCevskisa
(Lobachevsky 1793–1856) da rimanis (Riemann 1826 – 1866) geometria,
farTovdeboda monacemebi sistemuri principebis Sesaxeb samyaros
obieqturi SeswavlisaTvis.

XIX-saukunis bolosaTvis maTematikosebi iwyeben iseTi Tematikebis

damuSavebas, rac Zalze axlos dgas - organizaciis TeoriasTan, pirvel
rigSi esaa topologiis zogierTi sfero da diferencialur
gantolebaTa Teoria.

miuxedavad, sistemis cnebis uZvelesi droidan arsebobisa, misi

damoukidebel mecnierul kategoriad Camoyalibeba daiwyo XX-saukunis
30-iani wlebidan, am perioodidan iwyeba „sistemaTa zogadi Teoriis“
(General System Theory) ZiriTad ideaTa wardgena Cikagos universitetSi,
1937-1938 w.w., wakiTxul leqciaTa ciklSi ludvig fon bertalanfis (L. von
Bertalanffy 1901 - 1972) mier, am Tematikis pirveli publikaciebi
ganekuTvneba 1947-1950 wlebs.
ufro adre XX-saukunis 20-ian wlebSi ingliselma maTematikosma a.n.
uaithedma (Whitehead 1861 – 1947) Camoayaliba procesebze orientirebuli
filosofiuri sistema. imave dros fsiqologma u. kenonma (Walter Cannon
1871–1945) Seqmna homeostazis koncefcia, romlis saSualebiTac
SesaZlebelia dinamiuri wonasworobis SenarCuneba.

homeostazisi (berZnuli Homoios – erTnairi, msgavsi da stasis -

mdgomareoba) aris cocxal organizmTa Tviseba kvebon “Sinagani garemo”
imisaTvis rom am cocxalma ujredebma normalurad ifunqcioniron.
konkretuli sistemis unars damoukideblad uzrunvelyos homeostazisi -
am sistemas axasiaTebs rogorc mdgrads, xolo mdgomareoba roca

29
sistema mdgradia, iwodeba “stabilur mdgomareobad”. homeostazisis
funqcia, rac uzrunvelyofs organizmis sasicocxlo sistemuri
parametrebis mudmiv dinamikas, pirvelad Semoitana kibernetikosma u.r.
eSbim (Ashby).

XIX-saukunis bolodan maTematikosebi dainteresdnen iseTi problemebiT,

romelnic Tavisi arsiT, uaxlovdebian organizaciul Teorias; pirvel
yovlisa, esaa topologiis zogierTi sfero da diferencialur
gantolebaTa Teoria.

organizaciis Teoriis sferos ganekuTvneba a. bogdanovis (Alexander

Bogdanov 1873 - 1928) (namdvili gvaria - malinovski - Alexsander Malinovski)
samtomeuli – “teqtologia. sayovelTao organizaciuli mecniereba”
(«Тектология. Всеобщая организационная наука»), rusulad gamoica 1911-1926
wlebSi, sayuradReboa, rom amave wignis germanuli varianti gamoica 1928
wels da farTo gansjis obieqti gaxda imdroindel germaniaSi.

a.bogdanovis azriT: erTxel Camoyalibebul organizacias uCndeba

“sakuTari miznebi”, erT-erTi am mizanTagani aris – “stabilobis
SenarCuneba”, rac vlindeba “konservatulobis” funqciaSi. yvela saxis
sistema xasiaTdeba ori urTierTsapirispiro sawyisiT: labilobiT
(plastiuroba) da konservatiulobiT. labiloba – esaa, garemoebebis
mimarT, swrafi adaptirebisa da Seguebis unari. konservatuloba ki
labilobis sapirispiro movlenaa.

a.bogdanovma Semoitana cneba “dadebiTi da uaryofiTi seleqciisa,

dadebiTi da uaryofiTi SerCevisa”, rac darvinis evoluciis Teoriis
gagrZelebaa. dadebiTi seleqciisas sistema garemos xarjze zrdis Sida
kavSirebis raodenobas, sakuTar sirTules da funqcionirebis
efeqturobas, magram “dadebiT seleqciasTan” erTad izrdeba sistemis
Sida winaaRmdegobrioba, misi calkeuli nawilebi, droTa ganmavlobaSi,
gadaiqcevian ra met-naklebad avtonomiur organizmebad, gamoimuSaveben
damoukidebel miznebs, Tu amgvari miznebis miRwevis garkveuli
saSualebani arsebobs, am avtonomiur nawilebs SeuZliaT daiwyon
moqmedeba sistemis saerTo miznebis winaaRmdeg. “uaryofiTi seleqcia”
sistemas aSorebs yvela feTqebadsaSiS keras, Trgunavs organizaciis
Sida antagonizms, zrdis mis (sistemis) erTgvarovnobas da struiqturul
mdgradobas, magram amave dros “uaryofiTi seleqcia” mkveTrad amcirebs
organizaciis funqcionalur efeqturobas.

a.bogdanovis Teoriis da kerZod misi “dadebiTi da uaryofiTi

seleqciis” praqtikaSi gamoyenebis kvali kargad Cans XX-saukunis
dasawyisis yvela totalitaruli reJimis da Semdgomi periodis kvazi-
demokratiuli sistemebis saxelmwifo marTvis teqnologiebSi, romelTa
zedapiruli analiziTac ki cxadad Cans, rom, rac miuRebelia
totalitaruli da kvazi- an fsevdo-demokratiuli sistemebisaTvis - rac
xels uSlis totalitarizmis, fsevdo-demokratiulobis, despotizmis
ganmxorcieleblebT, mas “aSoreben” ese igi spoben, anadgureben, raTa
SenarCunebuli iqnes totalitarizmi da sxva marginaluri tipis sistema.

istoriam daadastura, rom a. bogdanovis rekomendaciebma “dadebiTi da

uaryofiTi seleqciis” Sesaxeb, ver ixsna verc erTi totalitaruli

30
reJimi, verc sabWoTa kavSiri da verc faSisturi germania (sadac 1928
wlidan intensiurad msjelobdnen a.bogdanovis Teoriaze) da verc sxva
marginaluri reJimi ver gaeqca (da albaT momavalSic ase iqneba) mkacr
pasuxisgebas istoriis samsjavroze. ise rom, antiadamianuri moZRvrebebi
yovelTvis kontrproduqtiulebi arian da sulieri gavlenis procesis
sapirispirod, istoriuli TvalsazrisiT drois mxolod mcire
monakveTSi arian sicocxlisunarianni, magaliTisTvis komunizmi da
faSizmic kmara, TavianTi xanmokle funqcionirebiT (istoriis
TvalsazrisiT) da samarcxvino aRsasruliT.

“katastrofebis Teoriis” (Catastrophe Theory) SeqmnaSi wamyvani roli

Seasrula frangma filosofosma da maTematikosma rene tomma (René Thom
1923 - 2002). maTematikurma meTodebma ganapirobes, sxvadasxva bunebis
sistemaTa, gardaqmnis (gadawyobis - bifurkaciis) unaris aRmoCena.
bifurkaciebi vlindebian ara mxolod fizikur sistemebSi, aramed
biologiaSi, ekologiaSi, ekonomikasa da politikaSi. magaliTad Tu
cocxal sistemaSi, romelime parametri gadalaxavs sakuTar kritikul
(bifurkaciul, laTinurad - bifurcus, bifurcations ) mniSvnelobas, am
SemTxvevaSi SesaZlebelia daiwyos biosistemis axal mdgomareobaSi
gadasvlis Seuqcevadi procesi, romlis Sedegebis winaswari
prognozireba SeuZlebelia.

“sistemis” cnebis definicia dRemde araa bolomde dadgenili da

sayovelTaod SeTanxmebuli, XX-saukunis 50-60 wlebSi dawyebulma
“sistemurma bumma” ara Tu Seamcira, aramed gazarda kidec gaurkvevloba
am sakiTxSi. dReisaTvis cneba “sistema” sxvadasxvanairadaa ganmartebuli
Sesabamis literaturaSi.

XX-saukunis Sua periodidan, rTuli teqnikuri sistemebis gaCenisTanave

iwyo mateba kompleqsurobis da problemaTa sirTulis xarisxma.
danaxarjebma, sxvadasxva gadawyvetaTa realizaciisaTvis, miaRwies
arnaxul moculobebs, xolo warumateblobis riski ki sul ufro
sagrZnobi xdeboda. saWiro gaxda sul ufro mravalricxovani,
urTierTdakavSirebuli faqtorebis aRricxva drois mcire monakveTSi.
aman moiTxova iseTi meTodebi, romelnic saSualebas iZleodnen
gaenalizebinaT rTuli problemebi erTian kompleqsSi, mravali
alternativis ganxilviT, sadac TiToeuli(alternativa) aRwerilia
cvladebis didi ricxviT. amgvarma farTo ganzogadebam da ganviTarebam
warmoSva problemaTa gadawyvetis universaluri meTodologia, romelsac
“sistemuri analizi” ewoda.

sistemuri msoflmxedvelobis CamoyalibebaSi didi roli iTamaSa

gamokvlevebma marTvis Teoriis dargSi. kibernetikis erT-erTi
fuZemdebeli n. vineri (Norbert Wiener) arwmunebda sazogadoebas marTvis
erTnairi meqanizmebiao manqanebSi da cocxal organizmebSi.

kibernetikam, sistemur msoflmxedvelobaSi, Seitana sxvadasxva sirTulis

organizaciaTa marTulobis idea. kibernetikis mTavar SezRudulobad da
muxruWad iqca “Savi yuTis” koncefcia – gamosakvlevi obieqti
ganixileboda rogorc mxolod funqcionaluri kavSiri sistemis
Sesasvlelebsa da gamosasvlelebze, magram rogor realizdeboda es
kavSirebi obieqtis struqturaSi (“Sav yuTSi”), kibernetikas ar
31
ainteresebda. Tumca umniSvnelovanesia ara marto is, rac xdeba, aramed
isic Tu ratom xdeba, amitom sistemaTa Teoriis Semdgomi ganviTareba
SesaZlebeli gaxda mxolod “Savi yuTis” SigTavsis gaSifriT.

codnaTa sistemur TviTorganizaciaSi fiqsirdeba gamocdileba -

warsulze, dRevandelze da momavalze, rogorc sistemisaTvis aseve
garemosaTvis. am codnaze dayrdnobiT formirdeba momavlis prognozi,
rac gansazRvravs strategiul miznebs da misken mimaval gzebs. rTuli
da hiperrTuli sistemebi TviTorganizdebian ierarqiuli principiT.

TviTorganizebis Teorias swavlobs mecnierebis dargi, romelsac

sinergetika ewodeba. gansakuTrebul interess warmoadgens
TviTorganizebadi sistemebis mizanmimarTuli Seqmna, rac niSnavs
aRmasvlas kibernetikis klasikuri meTodebidan - sinergetikis
Tanamedrove ideebisaken.

sinergetika warmodgenilia, rogorc integraluri mecniereba da

swavlobs TviTorganizebis koleqtiur gamovlinebas, codnis yvela
dargis erTdrouli gamoyenebiT, iZleva pasuxs TiTqmis yvela kiTxvaze
samyaros cocxal da aracocxalze, ekonomikasa da politikaze.

Zalze mniSvnelovania sistemuri midgomebis cnobili mkvlevaris,

akademikos iveri frangiSvilis Sromebi, sadac axleburadaa danaxuli
sistemis fundamenturi problemebi.

saxelganTqmul mecniers safuZvlianad aqvs gamokvleuli rwmenisa da

codnis, religiisa da ideologiis, sistemur krizisTa winaaRmdeg
brZolis, simdidris da siRaribis, "oqros proporciulobis",
TviTorganizebadi sistemebis, TviTorganizebadi sazogadoebebis Seqmnis
da sxva mravali fundamenturi problema.

aq mxolod ramodenime mimarTulebas SevexebiT, akademikos iveri

frangiSvilis umdidresi samecniero memkvidreobidan.

rwmenisa da codnis sistemuri urTierTdamokidebuleba

religia, mecnierebisagan gansxeavebiT, am kiTxvas, sxva safuZvelze

dayrdnobiT pasuxobs da amitom daskvnebic sruliad gansxvavebulia.

evoluciuri Teoriis ZiriTadi principia - sicocxlis yvela formis

TanadaTanobiTi ganviTareba, TviT adamianis cnobierebis CaTvliT. masSi
igulisxmeba religiuri sferoc - evoluciis Tanaxmad, religiac
udablesi formebidan (fetiSizmi, animizmi, sabeizmi da a. S.) aRmavali
xaziT viTardeboda monoTeizmisken. es idoeologiuri pozicia, sul
cota, or principul Secdomas Seicavs:

pirveli Secdoma - saTanado safuZvlis gareSe sicocxlis yvela

formisadmi evoluciuri Teoriis upirobo misadageba da gamoyenebaa.

saqme isaa, rom evoluciuri Teoria biologiis TvalsazrisiTac ar aris

damajerebeli, rasac mecnieruli debulebebic cxadyofen:

32
  mecnierebam ar icis kanoni, romelic materias (atomebsa da
molekulebs) cocxal ujredad gardaqmnida, miTumetes, gonebas
warmoSobda. saxelganTqmuli kanadeli biologi, profesori da
Tavisi mrwamsiT agnostikosi, m.riuzi adamianis gonebis e.w.
evoluciuri gziT warmoSobaze werda: „dabejiTebiT SeiZleba
iTqvas, rom biologiuri Teoria da eqsperimentuli praqtika
garkveviT adasturebs sapirispiros. Tanamedroee Teoriul
biologiaSi ar arsebobs iseTi ram, rac gonebis warmoqmnis
gardauval aucileblobas dauSvebda“.
 molekulebis SemTxveviTi gadajaWvis Sedegad sicocxlis
warmoSobis albaToba metismetad mcirea da zogierTi gamoTvliT
igi udris 10-255 -s. amerikeli mecnieris, kastleris, TqmiT, swored
amitom, „sicocxlis aseTnairad warmoqmna, faqtobrivad,
SeuZlebelia“; „varaudi, rom cocxali struqtura molekulebis
SemTxveviTi SeerTebiT SeiZleboda gaCeniliyo, unda uarvyoT“. sxva
amerikeli mecnier-biologi amave azrs aseTi SedarebiT gamoxatavs:
„ albaToba, rom ujredi TavisTavad gaCnda, sul cota, imis
albaTobas udris, rom romelime maimuns SeuZlia, bibliis sruli
teqsti 400-jer dabeWdos da erTi Secdomac ki ar dauSvas“.
 erTi saxeobidan meoris warmoSobaze evoluciuri Teoris mTavari
Tezisi usafuZvloa, yovel SemTxeevaSi, maRalorganizebuli
formebis SemTxeevaSi mainc.
 dRemde, TviT cneba „sicocxle“ scildeba SesaZlo mecnierul
codnas, radgan igi (sicocxle), Turme, mxolod materialuri
elementebis gansakuTrebuli SeerTeba ki ara, principulad
gamorCeuli da bevrad meti ram aris, rac, upiratesad, adamians
exeba.
aTeisturi ideologiis meore Secdomaa, erTi mxriv, religiis udablesi
formebis dRemde arsebobis ugulebelyofa (ara marto e. w. primitiul
xalxebs Soris, aramed umaRlesi civilizaciis qveynebSic); meore mxriv
ki imis aRiareba, rom xdeba religiuri cnobierebis aSkara da ufro da
ufro Rrma gadagvareba SedarebiT ganviTarebul sazogadoebaSi, sadac
qristianobas aviwroebs okultizmi, magia, astrologia, „axali eris“
sxvadasxva cru religia. maSasadame, TvalnaTelia religiuri
cnobierebis ara evolucia, aramed aSkara involucia, rac ideologiis
amosaval Teziss ewinaaRmdegeba.

qristianoba biblias efuZneba. mis pirvelsave striqonebSi laparakia

monoTeizmis dasabamiTobaze. moses aT mcnebaSi erTi RmerTis
Tayvaniscema upirvelesi mcnebaa. es moTxovna iseve, rogorc Zvel
aRTqmaSi, axal aRTqmaSic grZeldeba da dabejiTebiT da mravalgzis
meordeba. bibliis damowmebis obieqturi safuZvelia is, rom biblia erT-
erTi uZvelesi werilobiTi wyaroa, romlis istoriuli utyuarobac sul
ufro da ufro dasturdeba mecnieruli gamokvlevebiTac. amitomac,
arsebobs sakmao safuZveli, raTa iTqvas, rom pirveli adamianebis
religia iyo monoTeisturi (erTRmerTianoba), xolo sxva religiuri
formebi mogvianebiT, adamianis religiuri cnobierebis degradaciis
Sedegad gaCnda, rasac Sesabamisi mizezebi hqonda.

adamianis Tavis tvinSi rwmenasa da mecnierebaze sxvadasxva

naxevarsferoebia pasuxismgebeli, ase magaliTad: rwmena, warmosaxviTi
33
azrovneba, ferwera, musika – eseni tvinis marjvena naxevarsferos
produqtia, xolo mecniereba (loRika da goni) – marcxena naxevarsferos
produqtia.

rwmenis gareSe, adamianTa nebismieri civilizacia dasaRupadaa

ganwiruli, radgan religia da rwmena qmnis civilizaciis zneobriv da
sulier Semgueblobas gare da Sida destruqtivizmebis mimarT.

adamianis Tavis tvinis kvlevebiT dadginda, rom tvinis locvismieri

aqtivaciisas Zlierdeba samyaros aRqmis unari da intuicia, xolo
sustdeba goneba da loRikuri azrovneba.

codnisa da rTuli globaluri procesebis epoqaSi, gazrdilia adamianTa

ltolva uflisadmi, radgan RmerTi da adamianTa realoba ganuyofelia,
radgan rwmena ufro grZnobad aRqmas exeba vidre cnobierebas.

mecniereba, romelic dafuZvnebulia mxolod eqsperimentul kvlevebze,

ver pasuxobs Tanamedroveobis aqtualur gamowvevebs, da Tan dRevandeli
kacobriobis fundamenturi sakiTxebi mxolod mecnieruli midgomebiT ver
aixsneba, Tan dRevandeli mecniereba materialisturi Sexedulebebis
tyvea da saerTod ver erkveva aramaterialuri samyaros sakiTxebSi.

religia da filosofiac xsnian kacobriobis mraval fundamentur

problemas, magram filosofia, religiisagan gansxvavebiT, araa
yvelasTvis xelmisawvdomi, maSin roca religia sayovelTaoa. religiis
dasabuTebebi zogadsakacobrioa da yvelasaTvis gasagebia.

swavlulTa Soris mimdinarebs dava religiisa da mecnierebis

urTierTqmedebis Sesaxeb. erTni Tvlian rom mecniereba da religia unda
gaurbodnen erTmaneTs, xolo meoreni ki acxadeben rom religia da
mecniereba unda daaxlovdes da mWidrod TanamSromlobdnen erTmaneTTan.

religiisa da mecnierebis TanamSromlobis mowinaaRmdegeni gamoTqvaven

rig pretenziebs religiisadmi. mTavari pretenzia religiisadmi
mdgomareobs imaSi, rom Tu mecnierebaSi, droTa ganmavlobaSi, erTi
paradigma icvleba meoreTi, religiaSi, mecnierebisgan gansxvavebiT,
mudmivi paradigmebia. magaliTad, optikaSi, 100 wlis ganmavlobaSi, samjer
Seicvala paradigma, Tavdapirveli korpuskularuli paradigma, Semdgom
Seicvala talRuriT, bolos ki Camoyalibda Tanamedrove
korposkularul-talRuri paradigma, romelic SesaZlebelia momavalSi
kidev Seicvalos, raTa miRweul iqnas mecnieruli WeSmariteba.
aRniSnulisgan gansxvavebiT religia imTaviTve cnobs absolutur
WeSmaritebas da qristianoba bolo 2000 welia cnobs erT, mudmiv,
ucvlel paradigmas: yovlisSemZle ufali, qalwulebrivi Casaxva,
mkvdreTiT aRdgoma, sulis ukvdaveba da sxva.

zogadad religia da mecniereba arc SeiZleba iyvnen dapirispirebulni,

ufro metic, religia da mecniereba erT-urTs avseben, radgan mecniereba
arkvevs Tu rogoraa mowyobili samyaro, xolo religia ki adgens -
ratom da risTvisaa samyaro swored ase mowyobili. mecniereba da
religia kargad SeTavsebadni arian da erToblivad iZlevian adamianisa
da gare samyaros ukeT Seswavlis saSualebas.

34
rwmenisa da mecnierebis urTierTqmedeba agebulia adamianis cnobier
Tvisebebze, erTis mxriv mecniereba dafuZvnebulia codnaze, gonze,
radialur azrovnebaze da loRikaze, xolo rwmena ki damyarebulia
adamianis intuiciasa da gulwrfelobaze. erTic da meorec adamians
imitom ar miscemia, rom an erTi gamoricxos sakuTari Semoqmedebidan da
an meore, Tumc ki aris mcdelobebi gamoiricxos intuicia da eseigi
rwmena mecnieruli Semoqmedebidan, xolo religiuri procesidan ki
gamoiricxos goni, racionaluri azrovneba da loRika.

urTierToba rwmenasa da codnas Soris - es aris uZvelesi problema. jer

kidev I-II saukuneebSi ganixileboda es sakiTxi. amis damadasturebeli
aris Sroma wmida klimenti aleqsandrielisa, romelsac ewodeba
„stromata“ anu „xaliCebi“, sadac naTqvamia, rom orive, codnaca da
rwmenac, aucilebelia adamianisaTvis. es udidesi mecnieri da
filosofosi msjelobs imis Sesaxebac, Tu romelia pirveladi da ambobs,
rom pirveladi aris rwmena da masze aris daSenebuli codna. bolos igi
saocar daskvnas akeTebs da ambobs, rom mxolod morwmune adamiani aris
mona RvTisa, xolo morwmune ganaTlebuli adamiani aris megobari RvTisa
da rom safuZveli amisa aris TviTon saxarebaSi, roca ufali Cveni ieso
qriste mimarTavs Tavis mociqulebs da eubneba: „megobarno Cemno; me ar
giwodebT Tqven monas, aramed megobars, radgan Tqven ukve yvelaferi
iciT, rac gadmogeciT“. uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos
kaTolikos-patriarqis ilia II-is saqarTvelos mecnierebaTa kademiaSi
warmoTqmuli sityva. 6 Tebervali, 2005 w.
http://www.orthodoxy.ge/patriarqi/qadagebebi/s06-02-2005.htm
codna metia vidre mecniereba. sulieri codna(sulieri gavlena) miiRweva
im umaRlesi kategoriebiT, romelTac ar flobs mecniereba, es pirvel
rigSi intuiciaa, sadac mecnieruli axsnebi gamousadegaria, swored
intuicias mivyavarT sulierebis umaRlesi sferoebisaken.

darvinizmi, romelic adamians ufro dabalganviTarebuli cxovelebidan

generaciis produqtad miiCnevs, ver uZlebs kritikas imis gamo rom ar
arsebobs maimunis adamianad gadaqcevis arc erTi faqti. aRmoCnda rom
gardamavali formebi ar arsebobs. Tavad darvini sicocxlis bolos
Rrmad morwmune adamianad iqca da irwmuna RvTis yovlisSemZleoba.

RvTiuri Carevis gareSe SeuZlebelia iseTi maRalorganizebuli

individumis Seqmna rogoric adamiania, ufro metic, RvTiuri Carevis
gareSe, sicocxlis TavisTavadi warmoSobac SeuZlebelia. cilis, Tundac
erTi, Cveulebrivi, molekulis SemTxveviTi warmoSobis albaToba,
maTematikosTa gaTvlebiT, Seadgens 1/10113 , rac bevrad naklebia
maTematikaSi cnobil ganuxorcielebeli movlenis ricxvze - 1/1060 -ze.
garda aRniSnulisa arqeologebma, gaTxrebis monacemebze dayrdnobiT,
ver SeZles daedasturebinaT darvinis evoluciis Teoria.

sainteresoa, rom religiurobis dasabuTebis erT-erTi koncefciaSi, rac

dafuZnebulia samyaros ganzomilebaTa sistemaSemqmnel paradigmaze da
samganzomilebiani sivrcis nacvlad, sadac nebismieri signalis gadacemis
siCqare ver aWarbebs sinaTlis siCqares, warmodgenilia sam da
oTxganzomilebiani samyaro, sadac gavrcelebis siCqare myisieria da
bevrad sWarbobs sinaTlis siCqares.
35
Tanamedrove fizikisaTvis cnobilia sinaTlis nawilakTa, fotonTa
gavrcelebis(signalis teleportacia) usasrulo siCqare, ise rom
signalis gavrcelebis siCqare bevrad sWarbobs sinaTlis siCqares,
gamodis rom erTgvarovan garemoSi, Tundac erT wertilSi, momxdari
nebismieri cvlileba myisier gamoZaxils poulobs am erTgvarovani
garemos yvela sxva wertilSi. am dros ikargeba xangrZlivobis an
manZilis cnebis arsi; am dros ukve SesaZlebelia mravali religiuri
dogmis axsna.

arsebobs koncefcia, sadac naCvenebia, rom Cveni samganzomilebiani

samyaro ar iZleva uflis da sulis danaxvis saSualebas, radgan
isini(RmerTi, suli) imyofebian Cveni sivrcul-droiTi sistemis
koordinatTa miRma, oTx da xuTganzomilebian sivrceSi.

oTx da xuTganzomilebian samyaroSia warsuli, awmyo da momavali,

romelnic TiTqosda erTdroulad arseboben da yovelgvari sxeuli
warmodgenilia wagrZelebuli sivrculi struqturebiT, misi Casaxvis
momentidan sikvdilamde, myisieri droiTi Wrilia, rasac
samganzomilebian sivrceSi vxedavT xolme. adamianis sulis mogzaurobis
aRwera miwieri cxovrebis dasrulebisas Zalze hgavs Sexedulebas
mogzaurobis Sesaxeb samganzomilebiani samyarodan oTx da
xuTganzomilebian samyaroSi.

oTx da xuTganzomilebiani samyaros Tvisebebi kardinalurad

gansxvavdebian Cveni samganzomilebiani sivrcis Tvisebebisagan; is rac
SeuZlebelia Cveni samganzomilebiani samyarosaTvis, bunebrivia oTx da
xuTganzomilebiani sivrcisaTvis – iq SesaZlebelia sivrceSi myisieri
gadaadgileba nebismier manZilze. oTx da xuTganzomilebiani samyaros
uzarmazari SesaZleblobebis gamo, veli, romelic warmoadgens xalas
materias ganmsWvalavs mTel samyaros, pirobiTad eTerovani airiT, rac
qmnis xids Cven samganzomilebian da oTx da xuTganzomilebian sivrceTa
Soris.

sistemur krizisTa winaaRmdeg brZolis sistemuri meTodebis raoba da

topologia

samyaros(Cven SemTxvevaSi sazogadoebis) koliziaTa cnobieri aRqmis

problema Zevs ara codnis diferencirebaSi sxvadasxva viwro dargebad,
aramed codnaTa integraciaSi sistemuri anu erTiani warmodgenebis
Camosayalibeblad koliziaTa gansaxilvel jgufTan mimarTebaSi.

kvlevaTa sistemuri midgoma saSualebas iZleva problemis hologramul

(yovlismomcvel, moculobiT) reJimSi Seswavlisa, es imisaTvis, rom
dadgenili iqnas sistemis sicocxlisunarianobasTan SeuTavsebeli
koliziebi, maTi gadaWris da ganmeorebis gamoricxvis mizniT.

problemaTa gadaWris sistemuri midgoma moiTxovs da aqedan -

ganapirobebs, sistemur krizisTa winaaRmdeg brZolis sistemur meTodebs,
rac saSualebas iZleva, sxvadasxva problemaTa rTuli

36
urTierTkavSirebis gamovlenisa da maTi gadaWris swori strategiis
SemuSavebisa.

sistemuri anu "erTiani" azrovneba saSualebas iZleva problemis sruli,

panoramuli, suraTis danaxvisa. sistemuri azrovnebis paradoqsi Zevs
"erTianobisa"(mTlianobis) da ierarqiulobis paradoqsSi. Tanamedrove
etapze yvela urTules problemaTa gadaWris fundamenti Zevs
sistemurobis ideasa da sistemur midgomaze.

simdidre da siRaribe

aris erTi cnobili gamonaTqvami - "ar arsebobs mdidari da Raribi

qveynebi, aris efeqturi da araefeqturi marTva am qveynebisa", magaliTebi:
iaponia, germania, fineTi, honkongi, singapuri - romelTac praqtikulad
ar gaaCniaT bunebrivi resursebi(wiaRiseuli), magram efeqturi marTvis
xarjze, gaaCniaT cxovrebis umaRlesi done TavianTi moqalaqeebisaTvis;
da amis sapirispirod vnaxoT(ganxiluli TvalsazrisiT) ruseTi,
azerbaijani, TurqmeneTi, yazaxeTi da saqarTvelo romelnic miuxedavad
kolosaluri bunebrivi resursebisa, araefeqturi marTvis gamo ver
uzrunvelyofen sakuTar moqalaqeTa Rirseul arsebobas.

damtkicebulia, rom saxelmwifos keTildReoba da xalxis cxovrebis

done 60-70% damokidebulia efeqtur marTvaze da 30-40% - sxva
faqtorebze.

"RvTaebrivi" wonasworoba

saxelmwifo da kerZo seqtorebis arseboba ekonomikaSi harmoniulad

mimdinareobs mxolod "oqros proporciulobis" anu "oqros kveTis" (62%
da 38%, anu 2/3 da 1/3) wesisaTvis damaxasiaTebeli Tanafardobisas, rac
ganapirobebs, ekonomikis saxelmwifo da kerZo seqtorebis ZiriTadi
parametrebis da sistemis maCveneblebis, mdgrad, harmoniul da
optimalur dayofas, rogoricaa, magaliTad saxelmwifosa da kerZo
sakuTrebis optimaluri wilebi, mTliani Sida produqtis (mSp) wili,
mogebisa da xarjebis wilobrivi proporciebi, Semosavlebisa da
gadasaxadebis wilobrivi struqtura. Tavisufal bazarze, saqonlis
maqsimalur da minimalur fasebs Soris optimaluri Tanafardobis
dadgena, korporaciebis SigniT TanamSromelTa xelfassa da gadasaxadebs
Soris optimaluri Tanafardobis SenarCuneba.

damtkicebulia, rom ekonomikis, politikis, socialur da organizaciul

sferoTa konkurentuli procesebisaTvis, wonasworobis wertilad
iTvleba "oqros" anu "RvTaebrivi" Tanafardoba, mTeli sistemis or
37
mTavar nawils Soris, da es Tanafardoba utoldeba 62% da 38%; an 0,62
da 0,38; an 2/3 da 1/3, e.i. mTliani (100%) = erT nawils (62%) + meore
nawili (38%).

Semosavlebis, xarjebis, resursebis, mogebis da sxva ekonomikuri

parametrebis ganawileba miSanSewonilia xdebodes TanafardobiT 62% da
38% an maTTan miaxloebuli cifrebiT. analitikurma kvlevebma gviCvenes,
rom germaniaSi, britaneTSi da sxva "civilizebul" qveynebSi
(saqarTvelosa, dsT da III- msoflios qveynebisagan gansxvavebiT)
Semosavlebis, resursebis da konkurentuli seqtorebis (saxelmwifo da
kerZo) sxva mTavari maCveneblebis ganawileba xdeba "oqros proporciiT"
(62% da 38%) an maTTan miaxloebuli cifrebiT.

rogorc aRmoCnda, "oqros proporciis" anu "oqros kveTis" principi

(wesi) universaluri da obieqturi kanonzomierebaa, romelic efeqturad
gamoiyeneba ara marto kulturuli memkvidreobis SedevrebSi (ferwera,
qandakeba, arqiteqtura, musika, poezia), aramed ekonomikaSic, biznesSi da
nebismieri sirTulis sabazro sistemebis marTvaSi.

saxelmwifosa da kerZo struqturebs Soris sakuTrebis wilobrivi

ganawileba "civilizebul" qveynebSi, "oqros proporciis" wess
eqvemdebareba (60% da 40%, an 2/3 da 1/3), maSin roca, saqarTvelosa da
dsT-s qveynebSi es wesi ar sruldeba, rac metyvelebs am qveynebis
marTvis sistemis araefeqturobaze zogadad ekonomikisa da kerZod
biznesSi.

sistemuri krizisis gadalaxvis sxvadasxva strategiebi, koncefciebi da

programebi arsebobs, magaliTad orseqtoriani sabazro-gegmiuri
ekonomikis modeli, sadac integrirebulia bazrisa da gegmis dadebiTi
mxareebi, amasTan sabazro seqtorisaTvis "rbili" saxelmwifo
regulirebiT da indikatoruli dagegmviT, xolo ekonomikis
gegmiuri(saxelmwifo) seqtorisaTvis xorcieldeba saxelmwifo da
korporatiuli dagegmva - produqciis gamoSvebis, materialur-teqnikuri
uzrunvelyofis, Sromis, xelfasis da finansebis dabalansebisaTvis.

orseqtoriani ekonomikis efeqturobis uzrunvelsayofad, yvela

misi(orseqtoriani ekonomikis) ZiriTadi parametrebi da maCveneblebi unda
eqvemdebarebodnen "oqros proporciis" anu "oqros kveTis" principebs -
e.i. saxelmwifosa da kerZo sakuTrebis wilebi unda Seesabamebodnen
"oqros proporcias" 38% da 62% an Zalze uaxlovdebodnen am ricxvebs!
finansebis, xelfasis fondebis da sxva ZiriTadi parametrebis ganawileba
aseve unda eqvemdebarebodes "oqros kveTis" wesebs.

"oqros proporciis" elementebi orseqtoriani ekonomikis ZiriTad

maCveneblebsa da parametrebSi unda iyvnen fundamenturni - aseTi
ekonomikis efeqturi marTvisaTvis.

orseqtoriani sabazro-gegmiuri ekonomikis yvelaze TvalsaCino

magaliTia dRevandeli CineTi da misi ekonomikis fenomenaluri
ganviTareba, sadac masirebulma sagareo da Sida investiciebma, es
qveyana(CineTi) gadaaqcies "msoflios saxelosnod"!

38
aqve aucilebelia aRiniSnos, rom ekonomikis sasicocxlod aucilebeli
sainvesticio zrda, SesaZlebelia miRebul iqnas mxolod dawynarebul da
prognozirebad qveyanaSi, sadac adamianebi sakuTar fuls abandeben
wlebis ganmavlobaSi da elodebian mogebaTa miRebas 5-7 wlis
ganmavlobaSi; Tuki aRniSnulis sapirispirod, saxelmwifo wamoayenebs
axal sagadasaxado pretenziebs, axal kanonebs, gaauqmebs arsebul
SeRavaTebs - qveyanaSi iwyebs Camoyalibebas Znelad prognozirebadi
situacia da rogorc sagareo aseve Siga investiciebi ekonomikaSi wydeba
da damdgari Sedegis raobaze sakamaTo araferi rCeba.

yvela qveynisaTvis, sasicocxlod aucilebelia e.w. "inovaciuri

ekonomika", romelic dafuZnebulia codnaze, inteleqtualur
moRvaweobaze, inteleqtualuri produqtis warmoebasa da inteleqtualur
sakuTrebaze. mesame aTaswleuli aris inteleqtualTa da SemoqmedTa
epoqa, sadac inteleqtualuri ganviTarebis, inteleqtualuri produqtis
Sesaqmnelad da realizebisaTvis, aucilebelia sistemuri midgoma
codnaTa ekonomikis inteleqtualuri sferosaTvis. inteleqtualuri
ganviTareba moicavs sulier da materialur sferos. mzardi mniSvneloba
unda SeiZinos inteleqtualuri sakuTrebis da inteleqtualuri
moRvaweobis, axali ideebisa da aRmoCenebis Rirebulebam.

inteleqtualuri Rirebuleba - yvela qveynis mTavari erovnuli

simdidrea, rasac SeuZlia qveynis, mZime krizisidan, uswrafesi
gamoyvana(sazogadoebis mxridan, aseTi survilis arsebobis SemTxvevaSi).
cnobilia, rom ”gardamavali ekonomikis qveynebSi”, "privatizacia
Catarda" inteleqtualuri sakuTrebis sruli ignorirebis safuZvelze,
damaxinjda - maRalteqnologiuri sawarmoebis, institutebis,
sakonstruqtoro biuroebis da sxva inteleqtualuri Rirebulebis
matarebeli obieqtebis, realuri sabazro fasebi, dRes Calis fasad
iyideba, maRalteqnologiuri "nou-hau"- ebi da sapatento uflebebi, am
mdgomareobidan gamosavali, inteleqtualuri sakuTrebis erTiani bazris
SeqmnaSi da maT realizaciaSi - specialuri inovaciuri centrebis an
inteleqtualuri sakuTrebis marTvis centrebis organizebasa da
gamarTul funqcionirebaSia.

dRes yvela saxis "brZola" da omebi eyrdnoba inteleqts da

informaciul teqnologiebs – mowinaaRmdegeze (pirdapiri da gadataniTi
mniSvnelobiT) gamarjveba miiRweva inovaciuri, arastandartuli
meTodebiT, dReisaTvis omis warmoebis informaciuli teqnologiebi,
bevrad efeqturia birTvul da SeiaraRebis sxva klasikur saxeobebTan,
magaliTad kompiuterul hakerTa mcire jgufs SeuZlia mwyobridan
gamoiyvanos nebismieri qveynis marTvis sistema (kompiuterebi da maTi
qselebi), aRmoCnda, rom mterze informaciuli zemoqmedebis,
gamanadgurebeli, efeqturoba milionjer Warbobs tradiciuli
SeiaraRebis damangrevel efeqts.

Zalze mniSvnelovania, rom dReisaTvis, ekonomikaSi araa aRmoCenili

mkafio sistemuri kanonzomiereba, fulis masisa da inflaciis donis, an
imave inflaciis donesa da ekonomikur vardnasa an aRmavlobas Soris
urTierTdamokidebulebaSi rom gamoixatebodes.

39
gavrcelebuli mosazreba, rom rac ufro mcirea mimoqcevaSi myofi
fulis masa mSp-ze, miT dabalia inflaciis done - ar Seesabameba
sinamdviles, xolo zogjer ki SeiniSneba sapirispiro.

magaliTad, yvelaze dabali Sefardeba fulis masasa da mSp-s Soris iyo

rumineTSi (Seadgenda 23,2%-s) da Tan amave dros iyo yvelaze maRali
inflacia. dRes SeiniSneba mxolod amgvari kanonzomiereba: qveynebSi,
sadac warmatebiT mimdinareobs reformebi, sadac ekonomika, umetes
wilad, kontrolirebadia saxelmwifosgan, inflaciuri procesebi da
fulis masis didi moculobebi iwvevdnen aRmavlobas ekonomikaSi.

aRmosavleT evropis, mravali qveynis, finansuri stabilizaciis

monetaruli loRika winaaRmdegobaSi modioda ekonomikis zrdis
inflaciur stimulirebasTan, ramac mniSvnelovnad daazarala es qveynebi.

unda aRiniSnos, rom 1994 wels bulgareTSi, ekonomikuri zrdis procesi

mimdinareobda 96%-iani inflaciis pirobebSi, xorvatiaSi, imave wels
ekonomikis zrda warmoebda 98%-iani inflaciisas, xolo CexeTSi ver
SeZles ekonomikuri zrdis uzrunvelyofa, miuxedavad inflaciis
xuTjeradi Semcirebisa da amis sapirispirod, ekonomikis vardnidan
aRmavloba, CexeTSi, daiwyo 1993 wels, inflaciis zrdis tempis orjer
gazrdisas. inflaciis zrdis tempebis stabilizacia ungreTSi, 1990 wels,
inflaciis Semcireba 1994 wels, wina welTan SedarebiT, mimdinareobda
ungreTis ekonomikis vardnis daCqarebiT. igive procesebi SeiniSneboda
1996 wels, rodesac dafiqsirda inflaciis donis Semcireba wina welTan
SedarebiT da ekonomikuri vardnis daCqareba. 1999 wlis inflaciuri
"amofrqveva" ruseTSi mimdinareobda, imave wlis, ekonomikuri zrdis
fonze.

amgvarad 1990-2008 w., gardamavali ekonomikis, sxvadasxva qveyanaTa,

reformebis analizi gviCvenebs, rom inflaciis donis daweva ki
gvevlineba dadebiT tendenciad zogad ekonomikuri dinamikisaTvis, magram
Tavis - Tavad ar ganapirobebs(inflaciis dabali done) ekonomikur
zrdas. praqtika gviCvenebs, rom inflaciis donesa da ekonomikur
dinamikas Soris ar aris pirdapirproporciuli damokidebuleba,
ekonomikis efeqturoba ganisazRvreba ekonomikuri reformebis loRikiTa
da SedegebiT.

TviTorganizebadi sistemebi

sistemis definiciaSi igulisxmeba elementTa erToblioba maTi

kavSirebiTurT, gaerTianebulT saerTo mizniT da funqcionaluri
mTlianobiT.

TviTorganizebadi sistema, esaa sistemis Tviseba Secvalos sakuTari

Sida struqtura da funqcia garemo pirobebis zemoqmedebis
adaptirebisaTvis.

40
sistemis struqtura (elementebi da kavSirebi) mTlianad da calsaxad
gansazRvravs yvelanairi bunebis sistemis Tvisebebs. sxvadasxva sistemebi
erTmaneTisgan gansxvavdebian, mxolod TavianTi struqturebiT.

TviTorganizebadi sazogadoebebi da maTi Seqmnis perspeqtivebi

nebismieri sazogadoebisaTvis aqtualuria sakiTxi - calkeul adamianTa

da sazogadoebis interesTa dabalansebisa, arsebobs mosazreba, rom am
mizniT sazogadoebrivi mowyobis saukeTeso forma iqneboda -
TviTorganizebisa da sinergetikis Teoriaze dayrdnobiT Seqmnili
sazogadoebrivi mowyobis wesi, rogorc Cans, adamianisaTvis Rirseuli,
TviTorganizebadi sazogadoeba, xangrZlivad iarsebebs mxolod im
SemTxvevaSi, Tu yoveli wevri am sazogadoebisa sakuTar Tavs aRiqvams
pasuxismgeblad mTeli sazogadoebis mdgomareobaze da yurad iRebs
sinergetikis obieqtur kanonzomierebebs, ris Semdgomac misi qmedebac
sinergetikasTan da TviTorganizebad sazogadoebasTan Sesabamisi xdeba.

TviTorganizebadi sazogadoeba warmatebulia da eyrdnoba

gansaxelmwifoebriobas (70%-mde) anu privatizacias "oqros kveTis"
wesebiT, ris gamoc saxelmwifo axdens sakuTrebis
gansaxelmwifoebriobas da kerZo seqtors gadascems sakuTrebis 70%-mde,
am sakuTrebis ufro efeqturad gamoyenebisaTvis.

wamyvani universitetebi, xSirad Rebuloben saxsrebs gamoyenebiTi

samrewvelo realizaciebisaTvis da ara fundamenturi kvlevebisaTvis,
ris gamoc zogierTi Tvlis, rom gamoyenebiTi mecnierebis gamo
zaraldeba fundamenturi mecniereba. cnobilia, rom yvelaze
mniSvnelovani aRmoCenebi mecnierebis fundamenturi seqtoris xarjze
xdeba da aravin uyurebs maTi(fundamenturi aRmoCenebis) Sedegebis
gamoyenebiTobis aspeqts.

mniSvnelovania, rom TviTorganizebadi sazogadoeba sakuTar armias

ayalibebs moxaliseebisa da daqiravebuli profesionalebisagan, radgan
sayovelTao samxedro valdebuleba SeuTavsebelia TviTorganizebad
sazogadoebasTan.

TviTorganizebadi sazogadoeba moiTxovs, sagadasaxado sistemis

radikalur cvlilebebs, rom yovel calkeul adamians daiTvalos da
gadaixados sakuTari gadasaxadebi, sxvis daxmarebis gareSe.

mniSvnelovania, TviTorganizebadi sazogadoebisaTvis, mecenatoba, magram

amas xels unda uwyobdes sagadasaxado kanonmdebloba, ise rogorcaa
aSS-Si.

sistemuri da struqturuli krizisebis gadaWris Tanamedrove meTodebi

41
sabazro ekonomika cudad TviTorganizdeba da moiTxovs saxelmwifo
regulirebas. amerikeli ekonomisti, nobelis premiis laureati, jozef
stiglici (Josef Stiglits - Nobel laureate), wignSi "ukmayofileba
globalizaciiT" ixilavs ekonomikaze saxelmwifo regulirebis
zemoqmedebis Sedegebs aseve bazrisa da saxelmwifos SemzRudav
faqtorebs ekonomikis sferosaTvis.

j. stiglicisaTvis cxadia, rom sabazro ekonomika ver iqneba efeqturi

iseT qveyanaSi sadac, mosaxleobis pensiebis da xelfasebis done
aTeuljer CamorCeba dasavlurs, xolo samomxmareblo, sacxovreblis da
sxva fasebi, uaxlovdebian dasavlurs.

amerikelebisa da evropelebisaTvis gaugebaria, rogor SeiZleba 3-5 wlis

ganmavlobaSi miliarderad gaxdoma qveynis ekonomikis dacemis fonze.
j.stiglicis azriT - didia kontrasti sabazro ekonomikaze gadasvlisa,
ruseTsa (saerTaSoriso institutebis winadadebebiT) da CineTs
(damoukideblad daamuSaves reformebis sqema) Soris.

post-sabWoTa “reformatorebi” fiqrobdnen, rom “erTi naxtomiT”

gadasvla Tavisufal fasebze da kerZo sakuTrebaze, saSualebas miscems
bazars damoukidebeli(saxelmwifos Carevis gareSe) funqcionirebisa. am
“reformatorebma” gandevnes saxelmwifo, ekonomikidan da mkveTrad
Seamcires saxelmwifo xarjebis wili mSp-Si. am mcdari recepturis
realizebam post-sabWoTa qveynebSi gamoiwvia veluri, bandituri
kapitalizmis, korufciisa da damnaSaveobis arnaxuli aRzeveba da
mosaxleobis umetesi nawilis gaRatakeba.

post-komunisturi xelisuflebebi da saerTaSoriso savaluto fondi

“amjobineben”(ise ki kargad xvdebian problemis arss) “reformaTa”
msvleloba e.w. maCveneblebis mixedviT Seafason, romelnic (es
maCveneblebi) sazogadoebis realur mdgomareobas ar asaxaven. reformaTa
“miRwevebs” miakuTvneben: oqrosa da valutis, e.w. ”stabilizaciis fondis”
mniSvnelovan, sarezervo dagrovebas; aradeficitur biujets, mSp-is da
mosaxleobis realuri Semosavlebis zrdis tempebs;

amasTan erTad, reformaTa gavlena, adamianTa cxovrebis yvelaze

mniSvnelovan aspeqtebze (mosaxleobis cxovrebis donis e.i. realuri
materialuri mdgomareobis, amaRleba; sicocxlis xangrZlivibis gazrda;
sapensio uzrunvelyofisa da samedicino momsaxurebis adamianisaTvis Sesabamis
da Rirseul donemde amaRleba; ganaTlebis, mecnierebis da kulturis
xarisxobrivi gaumjobeseba; danaSaulis donis mkveTri kleba da a.S. )
uaryofiT gavlenas axdens. aRniSnulidan gamomdinare reformirebis ,
socialur gardaqmnaTa mdgeneli, yofili sabWoTa kavSiris sxva
warmomadgenlebTan (yofil respublikebTan), ugulebelyofilia.

bolo aTwleulebis gamocdilebam dagvanaxa, rom qveynebi, romelnic

“bazris TviTregulirebis” stiqiur “vnebebs” miendobian, ganwirulni
arian msoflio meurneobis maCanCalaTa rolisaTvis, imitom rom,
saxelmwifos mxridan gonivrulad da optimalurad organizebuli,
kapitalizmis konkurentuli SesaZleblobani, ufro swraf da zustad
prognozirebad efeqts iZleva da mxolod am mizeziTaa, rom aSS mkacrad
areglamentirebs korporaciaTa moRvaweobas. marTalia, saxelmwifo

42
regulirebis meqanizmma, dasavleTis qveynebSi, srulyofilebis grZeli
gza gaiara.

miuxedavad saxelmwifo sakuTrebis sayovelTao privatizebisa yofil

ssrk-Si sistemuri TviTorganizeba da mkveTri ekonomikuri zrda ar
SeiniSneba – ori aTeuli welia post-sabWoTa ekonomika agrZelebs
“embrionalur fazaSi arsebobas” , saxelmwifo sakuTrebis 85% -ia
privatizebuli, magram miuxedavad aseTi Rrma gansaxelmwifoebriobisa,
sagrZnobi ekonomikuri zrda ar igrZnoba da verc iqneboda, radganac
85%-iani gansaxelmwifoebrioba arRvevs “oqros proporciis” kanons.
amgvari privatizaciis ukugeba aseuljer naklebia, sxva qveynebSi
miRebul SemosavlebTan, magaliTad, rusul saxelmwifo biujetSi
privatizaciiT Sevida mxolod 9 (cxra) miliardi aSS dolari, maSin
roca, ruseTTan SedarebiT Rarib, boliviaSi, (sadac privatizacia imave
dros mimdinareobda da Tan rusulze mcire masStabiT) biujetSi Sevida
90 (oTxmocdaaTi) miliardi aSS dolari.

msxvili oligarqiuli, post-sabWoTa biznesi “aRmocenda” saxelmwifos

mxridan “kerZo xelSi” saukeTeso aqtivebis, da pirvel rigSi bunebrivi
resursebis, “usasyidlod” gadacemis gamo. yvela msxvili oligarqiuli
struqtura, umsxvilesi monopoliuri biznesis warmomadgenlebi, TavianTi
“Crdilovani - (ruxi da Savi)” safinanso nakadebiT, amuxruWeben
reformebs, sakuTari “TamaSis wesebs” karnaxoben da aviwroeben saSualo
da wvril bizness, riTac xels uSlian konkurentuli samewarmeo garemos
Seqmnas.

amave dros post-sabWoTa privatizatorebi, Tavdapirvelad iZleodnen

obieqtTa modernizebis pirobas, radgan mowyobilobaTa cveTa 60-75%-mdea,
magram piroba “daviwyebulia” da mimdinareobs obieqtTa srul cveTamde
eqsploatacia da giganturi mogebebis miReba. amas emateba post-sabWouri
Crdilovani ekonomika, (ekonomikuri zrdis kidev erTi xelSemSleli
faqtori) romelic legaluris 40-50% -s Seadgens.

civilizebul evropaSi, didi xania muSaobs normaluri sabazro

meqanizmi, privatizaciisa da deprivatizaciisa, Tu privatizacia
obieqtisa ar amarTlebs saprivatizacio valdebulebebs, saxelmwifo
uproblemod axdens deprivatizacias.

mainc sadaa gamosavali, dRevandeli susti an ekonomikis ar mqone

qveynebisaTvis? gamosavali codnaSia.

codna - yvelaze ZviradRirebuli saqoneli

inovaciuri politika gulisxmobs, rom niWierebiT daRdasmuli

gamogonebani da sxva inteleqtualuri produqcia, uswrafesad unda
inergebodes warmoebaSi. inteleqtualuri moRvaweoba(mxolod sabazro
meqanizmebSi) zrdis ZiriTadi fondebis Rirebulebas.

Tanamedrove civilizebul msoflioSi, ekonomikis dinamiuri ganviTareba,

warmoudgenelia mecnierebis ganviTarebis gareSe.
43
Zalze mniSvnelovania inteleqtualuri sakuTrebis eleqtronuli
birJebis organizeba (qveynebSi, romelTac ganviTareba swadiaT), sadac
yvela "ideaTa generatori" SeZlebs sakuTari winadadebis saqveyno da
saerTaSoriso arenaze gatanas.

paradigmatuli aqsiomaa – ganaTlebis maRali donisa da ekonomikis

warmatebebis urTierTkavSiri, umuSevrobis dabali donis SenarCuneba da
adamianTa sicocxlis xangrZlivobis zrda (ganaTlebis maRali donis
gamo); magram ganaTleba da mecniereba, ver gadawyvets, yvela ekonomikur
problemas. postsocialistur qveynebSi, mecniereba da ganaTleba, sakmaod
maRal dones aRwevda, magram es potenciali absoluturad gamousadegari
aRmoCnda postsocialistur saxelmwifoTa ekonomikaTaTvis, - aseTi azria
warmodgenili msoflio bankis (World Bank) eqspertTa daskvnaSi, romelic
gamoqveynda saxelwodebiT “inovaciebis komercializaciis finansuri
mxardaWera sazogadoebis mxridan – Public Financial Support for Commercial
Innovation“ sadac gaanalizebulia yofili sabWoTa kavSiridan
gamoyofili, damoukidebeli qveynebis mecnieruli kvlevebis
komercializaciis problemebi, am gamokvlevis mixedviT – mecnierul
kvlevebze da inovaciebze ixarjeba mTliani Sida produqtis (mSp) 1,5% -
ruseTSi; 1,2% - ukrainaSi; 0,8% - estoneTSi; 0,7% - litvasa da
belorusSi; 0,4% - latviaSi; 0,3% - azerbaijanSi; 0,2% - somxeTsa da
yirgizeTSi; saSualod, evropisa da Sua aziis qveynebi mecnieruli da
teqnologiuri ZiebebisaTvis xarjaven mSp-is 0,9%, xolo kacobrioba ki
mecnierul kvlevebze xarjavs planetis mSp-is 2,3%-s, SedarebisaTvis –
aSS mecnieruli kvlevebisaTvis “imetebs” mSp-is 2,8%-s, israeli mSp-is –
5,1%-s, xolo fineTi – 3,6%-s.

evropasa da aziaSi, xarjebs mecnierebisa da teqnologiebis

ganviTarebisaTvis ZiriTadad saxelmwifo kisrulobs, aRniSnuli
xarjebis mesamedi ki modis kerZo seqtorze.

iseTi qveynebisaTvis(iaponia, aSS, SvedeTi, fineTi, irlandia, germania),

sadac aqtiurad xdeba fulis Cadeba mecnierebasa da inovaciebSi, biznes
seqtoris wili dafinansebaSi aRwevs 65-70%-s, xolo saxelmwifo ki ixdis
danarCen 20-30%-s.

mecnier-muSakTa raodenoba, evropasa da Sua aziaSi kvlav rCeba

(miuxedavad am sferoSi arsebuli finansuri problemebisa) maRal
niSnulze, yofili ssrk-s qveynebidan, saSualod erT milion mcxovrebze
modis ori aTasi mkvlevari an muSaki, romelic dakavSirebulia axali
teqnologiebis Seqmnasa da danergvasTan; maT Soris qveynebis mixedviT
aseT monacems aqveynebs msoflio bankis publikacia “Public Financial Support
for Commercial Innovation”: ruseTi – 3,4 aTasi mkvlevari erT milion
mosaxleze; saqarTvelo – 2,4 aTasi; ukraina – 1,8 aTasi; estoneTi – 2,3
aTasi; belorusi da litva – 1,9 aTasi; somxeTi – 1,6 aTasi; latvia – 1,5
aTasi; azerbaijani – 1,3 aTasi; yirgizeTi – 0,5 aTasi; moldova – 0,2
aTasi; evrokavSiris qveynebSi, aRniSnuli parametri aRwevs 2,5 aTass –
erT milionze; msoflio lideri, am TvalsazrisiT, fineTia: 7,5 aTasi
mkvlevari erT milion mosaxleze, Semdgom adgilzea iaponia - 5 aTasi;
da germania – 3,2 aTasi; rogorc aRniSnuli statistika metyvelebs,
mkvlevarTa raodenoba da maT mier Serulebul samuSaoTa maRali donec
ki araa sakmarisi ekonomikuri zrdisaTvis, kvlevaTa Sedegebis
44
komercializaciis gareSe, mecnierebaze da ganaTlebaze daxarjuli
saxsrebi – qars gatanebuli aRmoCndeba.

moxsenebis (“Public Financial Support for Commercial Innovation”) avtorebis

azriT, postsocialistur qveynebSi biznesisa da mecnierebis
TanamSromlobis e.i. mecnieruli azris komercializaciis umdablesi
xarisxis gamo, aucilebelia sagadasaxado da sxva saxis SeRavaTebi iseTi
kompaniebisaTvis, romelnic qmnian konsorciumebs samecniero-kvleviTi
organizaciebisa da saswavlo dawesebulebebis monawileobiT, maTive
azriT, komercializaciis adreul etapze, yvelaze efeqturia sagranto
sistemis gamoyeneba kvlevebis dasafinanseblad da am Sedegebis biznes-
realizaciaTa mosamzadeblad, xolo mogvianebiT ki saWiro xdeba
sarisko (“venCuruli - venture”) kapitalis moZieba.

miuxedavad inovaciaTa sasicocxlo-aucileblobisa, ekonomikurad

warmatebul qveynebSic ki problematuri xdeba mecnierebaze danaxarjebis
gadideba, ori mTavari mizezia am ukanasknelis ganmapirobebeli:

pirveli: nebismieri axali idea an produqti axdens umniSvnelovanes

gavlenas sazogadoebasa da ekonomikaze, amasTan Tavad gamomgoneblebi,
xSirad verafers iReben da mogeba sxvebs rCebaT, ris gamoc iTrguneba
“gamomgoneblobiTi stimuli”- axali ideebis Seqmnis interesi ekargebaT
ara mxolod mecnierebs da inovatorebs, aramed im adamianebs an
struqturebs, romlebic afinanseben mecnierul kvlevebs adreul
stadiaze;

meore faqtoria: “informaciuli asimetriis” gamovlineba –

gamomgonebelma(ideis avtorma) gacilebiT meti icis sakuTari
gamogonebisa da misi potenciuri gamoyenebis Sesaxeb, vidre im
finansistma, visac gaaCnia Sesabamisi saxsrebi ideis finansuri
uzrunvelyofisaTvis, mecnierTaTvis Zalze rTulia adeqvaturad
waradginon sakuTar proeqtTa Rirsebani da daamtkicon, rom
warmodgenili idea, samrewvelo realizaciisas – mogebas moitans, es
yvelaferi imitom xdeba, rom mecnierebi da investorebi sxvadasxva enaze
saubroben, rac dafinansebis problematurobas ganapirobebs.

aSS-Si, mecnieruli kvlevebi, adreul stadiaze, saxelmwifos mier(es

sabiujeto Tanxebi, saSualod, proeqtebSi Cadebuli finansuri
resursebis 34%-s Seadgens) da “venCuruli” kapitaliT(esec 34%-ia)
finansdeba, kidev 25%-s mewarmeebi deben proeqtebSi da imedi aqvT didi
mogebebisa momavalSi. yofili ssrk-dan gamoyofil qveynebSi, mdgomareoba
aSS-sTan SedarebiT kardinalurad gansxvavebulia: mewarmeebi, rogorc
wesi, ar deben fuls mecnieruli azris komercializaciisaTvis, xolo
saxelmwifoT ki an ara aqvT Sesabamisi resursebi, an Tu aqvT – ar ician,
rogor imoqmedon, aRniSnul sferoSi( mecnieruli ideis
komercializaciis TvalsazrisiT).

ganaTlebis done, nebismier saxelmwifoSi ganapirobebs ekonomikis

mdgomareobas da oTxkomponentiani “codnis ekonomika”-c, ganmsazRvrelia
Tanamedrove, warmatebuli, qveynebis formirebis saqmeSi. “codnis
ekonomikis” komponentebia:

45
  ganaTleba(mxolod wignieri da ganswavluli mosaxleoba SeZlebs
Seqmnas an gamoiyenos nebismieri siaxle);
 informaciuli infrastruqtura;
 TamaSis wesebi ekonomikaSi(rac saSualebas iZleva, axali
teqnologiebis da ideebis adaptirebisa da aseve mecnierebaSi
investiciebis warmarTvisa);
 “inovaciuri sistema” (laboratoriebis, samecniero centrebisa da
universitetebis ganviTarebuli qseli).

gaeros monacemebiT, izrdeba msoflios ganaTlebis xarisxi wlidan-

wlamde, bolo aTwleulebis ganmavlobaSi, msofliom mniSvnelovan
warmatebebs miaRwia uwignurobasTan brZolaSi – Tu 1960 wels planetis
mosaxleobis 36%-s ar qonda sabazo ganaTleba, 2000 wlisaTvis, es ricxvi
Semcirda 25%-mde, miuxedavad imisa, rom aRniSnul periodSi, msoflios
mosaxleoba gaizarda orjer – 3-dan 6-miliar adamianamde. industriulad
ganviTarebul qveynebSi, wera-kiTxvis ucodinarebi, Seadgenen ara umetes
1-2%-isa; “ekonomikuri TanamSromlobis da ganviTarebis organizaciis –
Organization for Economic Cooperation and Development” monacemebiT,
sul ufro meti adamiani iRebs umaRles ganaTlebas, saSualod,
Sromisunariani( 25-dan 65-wlamde) mosaxleobis 32%, dReisaTvis aris
sruli umaRlesi ganaTlebiT, aseTi kategoriis adamianTa yvelaze
maRali procentuli ricxvi gaaCnia kanadas(mosaxleobis 43%-ia umaRlesi
ganaTlebiT), aSS-s (38%), iaponias (36%), yvelaze dabali ki aqvs meqsikas
(6%), TurqeTs (9%).

ekonomikis mravali istorikosi (magaliTad, riCard isterlini – Richard

Easterlin, Journal of Economic History -Si gamoqveynebul statiaSi) Tvlis, rom
XIX-saukuneSi dawyebulma mrewvelobis revoluciurma gardaqmnam, tempi,
mxolod ganaTlebis sistemis reformis Semdgom aiRo, XX-saukunis
dasawyisSi, Raribebs gauCndaT Sansi ufasod mieRoT umaRlesi ganaTleba,
amasTan evropisa da Crdilo amerikis farglebs gareT wignieri adamianTa
raodenoba katastrofulad mcire iyo. riCard isterlinma daadgina
kanonzomiereba – pirdapiri kavSiri, msoflios sxvadasxva qveynebSi
ganaTlebis gavrcelebasa da ekonomikis zrdas Soris, amasTan daaskvna,
rom ganaTlebis reformis Semdgom saWiro iyo kidev 25-30 weli, rom ama
Tu im qveyanaSi SesamCnevi gamxdariyo ekonomikuri zrda;

artur medisonma (Arthur Maddison) – gamokvlevis, “kapitalisturi

ganviTarebis dinamiuri Zalisxmeva – Dynamic Forces of Capitalist Development”,
avtorma daadgina, rom rac metia, qveynis mosaxleobaSi, ganaTlebul
adamianTa raodenoba, miT ufro maRalia, amave saxelmwifos, ekonomikis
zrdis tempebi, man aseve gamoiyvana damikidebuleba, ris mixedviTac
ganaTlebis asignebaTa 1%-T gazrda iwvevs mTliani Sida produqtis
matebas 0,35%-T.

2004 wels, ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciam

(OECD) daadgina, rom Tu romelime qveynis moqalaqeTaTvis, swavlebis
saSualo-statistikuri vada izrdeba erTi wliT, es ukanaskneli zrdis
am saxelmwifos mTliani Sida produqtis moculobas 3-dan 6%-mde.
46
msoflio bankis (World Bank), 2004 wels Catarebuli kvlevebis
monacemebiT (gamokvleuli iqna msoflios 92 qveynis gamocdileba 1960-
2000 wlebis periodSi), mosaxleobis swavlebis vadis gaxangrZliveba 20%-
iT, uzrunvelyofs amave saxelmwifos ekonomikis zrdas 0,15%-T. Tu
gacemul patentTa da saavtoro mowmobaTa raodenoba izrdeba 1%-T,
aRniSnuli zrdis qveynis ekonomikis zrdis temps 0,9%-T; sainteresoa,
rom igive efeqts axdens infrastruqturis ganviTareba, magaliTad:
satelefono qselis abonentTa 20%-T zrda, ganapirobebs, ekonomikuri
zrdis tempis 0,11%-T matebas.

uiliam Sveke (William Schweke), avtori wignisa: “Wkviani fuli – Smart

Money“, Tvlis, rom ganviTarebis survilis mqone yvela qveyanam, unda
moaxdinos investireba “adamianur kapitalSi”, igi Tvlis rom, jandacvis,
ganaTlebis da profesiuli swavlebis miznobrivi investiciebi,
aamaRleben ara marto Sromis nayofierebas, aramed amcireben socialur
problemaTa(alkoholizmi, narkomania, damnaSaveoba, siRaribe da a.S.)
simwvaves, romelnic ukargaven ganviTarebis Sanss erovnul ekonomikebs.

amerikeli ekonomisti, hloe heinsi (Chloe J. Haynes), gamokvlevis:

“ganaTleba da ekonomikuri ganviTareba – Education and Economic
Development”, avtori, aanalizebs ra, informaciuli teqnologiebis
sferoSi moRvawe kompaniaTa gamocdilebas, askvnis, rom ekonomikuri
ganviTarebis damokidebuleba ganaTlebaze, kidev ufro did mniSvnelobas
iZens eleqtronuli revoluciis epoqaSi, rac ufro xarisxiania
ganaTleba, miT maRalia, daqiravebul muSakTa da menejerTa, Sromis
nayofiereba, da miT ufro rTuli amocanebis gadawyveta xelewifebaT
aRniSnulT, da miT ufro aRmatebulia biznesis organizebis xarisxi
saxelmwifoSi.

Tumca, ganaTlebul adamianTa ricxvis zrdam, SesaZlebelia problemebic

dabados, magaliTad: aSS-s mosaxleoba, romelic sakmaod kargadaa
ganaTlebuli, Takilobs arakvalificiur samuSaos, am tendenciam,
romelic damaxasiaTebelia, yvela industriulad ganviTarebuli
qveynisaTvis, ganapiroba umravles samrewvelo sawarmoTa gatana “mesame
samyaros” qveynebSi, faqtobrivad mewarmeebi “dainteresebulni” arian,
gaunaTlebel muSakebSi, romelTac cotas uxdian.

kidev erTi paradoqsi aRmoaCines 2001 wels ekonomistebma: alan kriugerma

(Alan B. Krueger) da miqael lindalma (Mikael Lindahl), maT daadgines, rom
ganaTlebis keTilismyofeli gavlena SeiniSneba mxolod im
qveynebisaTvis, sadac mosaxleoba, ZiriTadad gaunaTlebelia – am
SemTxvevaSi ganaTleba namdvilad iqceva ekonomikuri zrdis “motorad”,
magram “ganaTlebul qveynebSi” meti codna sakmarisi araa ekonomikis
“avtomaturi” zrdisaTvis. aRniSnulis erT-erTi mizezia, ganaTlebaze
daxarjuli didi dro da saxsrebi, amis gamoa rom, adamianebi, romelTac
“ideaTa SemoqmedT” uwodeben, gamogonebebze ki ar xarjaven dros da
energias, aramed, xSirad usargeblo masalis dazepirebaze xarjaven
Zalebs.

umaRlesdamTavrebuli adamianebis ricxvis zrda, warmoSobs kidev erT

problemas – mravali, diplomis mflobeli adamiani daadgens, rom misi
profesia araa uzrunvelyofili bazris moTxovnilebiT, rac imis mZime
47
gancdas ayalibebs, rom dro, energia da xSir SemTxvevaSi fuli, maT mier
amaod iqna daxarjuli, am uaryofiTi efeqtis aRmosafxvrelad saWiroa
swavlebis axal modelze gadasvla, romlis sauniversiteto modeli
Semdegnairad SeiZleba Camoyalibdes:

sauniversiteto swavlebis “niWisa da unaris modelze” gadasvla,

maqsimalurad iTvaliswinebs pirovnulidan gamomdinare winapirobebs
codnis aTvisebisa da unar-Cvevebis gamomuSavebisaTvis. es axali modeli
Seqmnilia adamianis mier realobis obieqturi aRqmis da gansakuTrebuli
unarebis gamoyeneba – ganviTarebis mizniT, ris gamoc yalibdeba
pirovnebaze orientirebuli sistema swavlebisa, romelic Tavis mxriv
iTvaliswinebs TviTmotivacias swavlebis mimarT, rac niSnavs
“TviTgamorkvevis, TviTorganizebis da TviTrealizebis” sabazo
principebs swavlebis amgvari axali modelis ganxorcielebisas.

swavlebis am axal modelSi, maqsimaluradaa gaTvaliswinebuli

pirovnuli swrafva codnis da cnobieri unar-Cvevebis SeZenisa, igi
(swavlebis axali modeli) ganapirobebs pirovnul orientirebulobas
swavlebis sistemisadmi, rac niSnavs pirovnuli TviTaRqmis(rogorc
pirovnuli ganviTarebisaTvis aucilebeli Sinagani energiis) procesis
gamoyenebas swavlebis rTul procesSi da gvaxsenebs cnobil
paradigmatul Tezas – „Seican Tavi Seni“. amitom, swavlebis am axali
modeliT aRzrdili specialisti ar kiTxavs sakuTar Tavs – mowons Tu
ara „Tavisi saqme“, imitom rom man winaswar icis – adamians mowons
mxolod is, rac „kargad gamosdis“, xolo kargad gamosdis is, risi niWic
aqvs mis gons, xelebs, Tvals, sxeuls an mexsierebas. amitom gamarjvebis
gancda SeZenili codnis gamo, niSania (pirovnebisaTvis) swor gzaze
dgomisa, sxvagvarad rom vTqvaT, aRniSnuli axali modeli swavlebisa
pirovnebaSi aRviZebs survils miuyurados sakuTar gulisTqmas swavla-
ganaTlebasTan mimarTebaSi, im mizniT, rom Seiswavlos Tavi Tvisi,
Seqmnas sakuTari pirovneba da bedi – gamomdinare sakuTari pirovnuli
resursebidanve: unarebidan, gonidan, zneobisa da xasiaTidan.

sistemuri msoflmxedveloba da saxelmwifo marTva – yvelaze efeqturi

antikrizisuli RonisZieba

aSS – iaponia (brZola bazrebisaTvis)

krizisebiT garSemortymuli SeiZleba aRmoCndes mcire zomis, susti

ekonomikis qveyanac da msoflio masStabis imgvari supersaxelmwifoc,
rogoric amerikis SeerTebuli Statebia.

sainteresoa umZimesi ekonomikuri vardnis SeCerebis da lideris

poziciis dabruneba – ganviTarebis amerikuli modelis zogierTi
mniSvnelovani fragmenti da iaponiis saocari ekonomikuri zrdis
ZiriTad mizezTa zogad -konceptualuri Taviseburebani. problemaTa es,

48
axali, gadawyvetebi mTlianad generirdeboda am qveynebis (aSS da
iaponia) samTavrobo struqturebis mier.

XX saukunis 80-iani wlebis bolos, msoflio bazrebze poziciaTa

ganuwyveteli dakargviT SeSfoTebulma aSS-s mTavrobam aiRo kursi
grandiozuli samecniero-teqnikuri proeqtebis mxardaWerisa, romelTac,
rogorc mTavroba Tvlida, unda SeesrulebinaT mniSvnelovani roli
samrewvelo praqtikaSi, aqedan mosalodneli dadebiTi ekonomikuri
tendenciebis gaTvaliswinebiT. Tumca arc r.reiganis da arc j.buSis
administraciebs zemoTaRniSnulis Sesaxeb Ria formiT ar ganucxadebiaT,
maT mier im periodSi (XX-sauk. 80-iani wlebis meore naxevari) gamoCenili
iniciativebi mowmoben mTavrobis orientaciis principul cvlilebebze:
politikosebi, Tavisufali bazris tradiciuli momxreebi, faqtobrivad
gadavidnen samrewvelo strategiis dagegmvaze, progresul, mowinave
teqnologiaTa sferosaTvis. zogierTi proeqti, rogorc Cans,
motivirdeboda ufro politikuri mizanSewonilobiT an sufTa
mecnieruli interesebiT, vidre samrewvelo ganzraxulobaTa moTxovniT.

miuxedavad amisa TiToeuli proeqtis aucilebloba, sazogadoebis

winaSe, argumentirdeboda erovnuli mrewvelobis konkurentunarianobiT
msoflio bazarze. ase magaliTad, 1987 wels r.reiganis administraciam
moiwona gegma nawilakTa zegamtaruli amaCqareblis Seqmnisa,
RirebulebiT 4.4 miliardi aSS dolari; TeTri saxlis imdroindelma
warmomadgenelma daaxasiaTa es proeqti rogorc ”sakvanZo” aSS-s
momavali konkurentunarianobisaTvis da iwinaswarmetyvela, rom am
proeqtis realizaciis wyalobiT, amerikuli kompaniebi aRmoCndebian
mogebulni. imave wlis bolos aSS-s prezidentma gamoacxada
”zegamtarobis sferos iniciativis Sesaxeb”, mxedvelobaSi qonda ra
praqtikuli realizaciebi zegamtaruli masalebisa, am teqnologias r.
reganma uwoda ”absoluturad aucilebeli Cveni konkurentunarianobis
uzrunvelsayofad momavalSi”.

1988 wlis dasawyisSi aSS-s mTavrobam gamoacxada, rom bazarze ukve

gamoCndnen iaponuri superkompiuterebi da rom ”maTi teqnikuri
maxasiaTeblebi aRmoCndnen gacilebiT ukeTesni, vidre mosalodneli iyo”;
TeTrma saxlma gamoaqveyna xuTwliani gegma ”maRalmwarmoebluri
kompiuterebis warmoebis aTvisebisa”, romlis realizacia Sefasda 1
miliard aSS dolarad. garda amisa administraciam gamoacxada imis
Sesaxeb, rom pentagonis samecniero – kvleviT saagentos (Defence Advanced
Research Projects Agency – DARPA) daevala, erToblivi samecniero – kvleviTi
dawesebulebisaTvis, konsorcium SEMATECH – isaTvis (romelic Seiqmna
wamyvani amerikuli kompaniebis mier naxevargamtaruli teqnikis
warmoebisaTvis), yovelwliurad gamoeyo 100 milioni aSS dolari.

amis Semdgom mowonebuli iqna pirveli kontraqtebi kosmosuri sadguris

mSeneblobisaTvis; amasTan amtkicebdnen, rom am orbitalur
laboratorias eqneboda ”sasicocxlod aucilebeli mniSvneloba
erovnuli mrewvelobis konkurentunarianobis gazrdisaTvis momaval
aTwleulSi”.

1989 weli aRiniSna yuradRebis uecari gadarTviT maRali mkafioobis

televiziaze: saagento DARPA – m waradgina am sferos orwliani
49
kvleviTi programa 30 milioni aSS dolaris RirebulebiT da j. buSis
(ufrosi) administraciam ganixila SeRavaTebis sakiTxi (antitrestuli
kanonmdeblobiT gadasaxadebisagan ganTavisuflebis Sesaxeb) im
amerikuli kompaniebisa, romlebic awarmoebdnen teqnikas maRali
mkafioobis televiziisaTvis.

aSS-is teqnikuri upiratesobis aRdgenis strategia iTxovda ara marto

mzard samTavrobo xarjebs axali teqnologiebis kvlevisa da
SeqmnisaTvis, aramed specialur stimulirebas kerZo
kapitaldabandebebisa im dargebis (sferoebis) kvleva – damuSavebisaTvis,
romelTac ar SeexoT samTavrobo proeqtebi.

rigma politikurma moRvaweebma miaRwies sagadasaxado SeRavaTebs

samecniero kvleviTi programebisaTvis, maTSi (programebSi) kerZo
kapitalis stimulirebis mizniT. isini (politikosebi) aRniSnavdnen, rom
mTliani Siga produqtis (mSp) wili, romelic ixarjeboda samecniero
kvlevebze da realizaciaze im droisaTvis (XX-sauk. 80-iani wlebis
bolo) iyo gacilebiT mcire vidre 20 wlis win (XX-sauk. 60-ian wlebSi)
da rom gamoyenebiTi dargebisaTvis, aSS-Si, mSp-is wili naklebia vidre
dasavleT evropis, didi Svideulis (G-7) qveynebSi an iaponiaSi.

im periodisaTvis (XX-sauk. 80-iani wlebis meore naxevari) politikosebis

mier gamoxatul SeSfoTebas, romelic ganpirobebuli iyo aSS-is mier
Tanamedrove maRalteqnologiuri produqciis bazrebze
konkurentunarianobis dakargviT, qonda obieqturi mizezi; magaliTad
aSS-is wili naxevargamtarebis msoflio bazarze Semcirda 50%-dan 1984
wels, 37%-mde 1988 wlisaTvis, maSin roca iaponiis Sesabamisi wili amave
periodisaTvis gaizarda 45%-mde. am droisaTvis amerikulma kompaniebma
faqtobrivad Sewyvites dinamiuri operatiuli mexsierebis mikrosqemebis
gayidva Ria bazarze, xolo naxevargamtaruli mowyobilobis
mwarmoebelma kompaniebma Sekveces TavianTi saqmianoba; aRniSnul sferoSi
lideroba xelT igdo iaponiam.

XX-sauk. 80-iani wlebis bolos, aSS-s wili, sayofacxovrebo

eleqtronuli mowyobilobebis msoflio bazarze, davida 5%-mde, xolo
iaponiis wili ki am droisaTvis gaizarda 10-dan 25%-mde. im
periodisaTvis, arc erTi amerikuli kompania ar awarmoebda telefaqsebs,
romlis msoflio bazris moculoba 1988 wlisaTvis Seadgenda 3 miliard
aSS dolars; aqac iaponuri kompaniebi iyvnen pirvel rigebSi. amave
droisaTvis iaponia dominirebda programuli marTvis Carxebis warmoebis
sferoSi. iaponuri kompaniebi Zalze win wavidnen, amerikul kompaniebTan
SedarebiT, maRali mkafioobis satelevizio aparaturis warmoebis
aTvisebis saqmeSi. im periodis aSS-is erT-erT samTavrobo gamokvlevaSi
pirdapiraa miTiTebuli imis Sesaxeb, rom iaponiam gaaswro aSS-s iseT
sferoSic ki, rogoricaa naxevargamtaruli masalebis praqtikuli
gamoyeneba.

1986 wels aSS-s savaWro balansi, mowinave teqnologiebis

produqciisaTvis (kavSirgabmulobis saSualebebis da naxevargamtaruli
aparaturis mowyobilobebi), gaxda uaryofiTi (balansi), pirvelad mas
Semdeg rac daiwyes monacemTa Segroveba progresuli teqnologiebis
sferoSi vaWrobis Sesaxeb.

50
1987-88 wlebSi, miuxedavad dolaris kursis mkveTri vardnisa ucxour
valutasTan SedarebiT, aSS-i dafiqsirda mcire dadebiTi balansi maRal-
teqnologiur nakeTobaTa vaWrobis sferoSi. aRniSnuli mdgomareoba,
nawilobriv aixsneboda amerikelTa surviliT SeeZinaT importuli
saqoneli, magram ZiriTadi mizezi mdgomareobda aSS-is
konkurentunarianobis daqveiTebaSi msoflio bazarze.

daibrunebda Tu ara aSS dakargul, mowinave, poziciebs teqnologiebSi,

samecniero – teqnikuri proeqtebis ganxorcielebis gziT? im periodSi
(XX-sauk. 80-iani wlebis bolo), am kiTxvaze, Tavad cnobil amerikel
eqspertebs uaryofiTi pasuxi qondaT, magram cxovrebam sawinaaRmdego
daamtkica (ix. qvemoT).

im droisaTvis aSS-s ekava msoflioSi pirveli adgili samecniero da

teqnikuri gadawyvetebis rogorc xarisxiT ise raodenobiT; magram aman
ar gamoiwvia komerciulad konkurentunariani produqciis Seqmna. amerikis
sauniversiteto samecniero centrebi saukeTesoni arian msoflioSi,
msxvili amerikuli korporaciebis kvleviT laboratoriebs analogi ar
gaaCniaT, amerikel mecnierebs, msoflio masStabiT, ekuTvniT samecniero –
teqnikuri publikaciebis mesamedze meti, isini Rebuloben ufro met
amerikul saavtoro patentebs, vidre specialistebi msoflios yvela sxva
danarCeni qveynidan erTad aRebuli; jamuri danaxarjebi samecniero da
teqnikur gadawyvetebze aSS-Si gacilebiT maRalia vidre msoflios
nebismier qveyanaSi da XX-sauk. 90-iani wlebisaTvis 3-jer aWarbebdnen
(jamuri danaxarjebi) iaponiis Sesabamis danaxarjebs.

magram amave dros arc imis mtkicebis safuZveli arsebobs, rom didi
danaxarjebi, samecniero – teqnikur programebze (Tundac miznobrivad
mimarTuli konkretuli teqnologiebisaken), aucileblad ganapirobeben
komerciul warmatebebs.

ZiriTadi problema mdgomareobda amerikuli kompaniebis uunarobaSi

(ufro zustad, saerTaSoriso firmebSi swrafad transformirebadi, aSS-
Si ganlagebuli, calkeuli msxvili korporaciebis uunarobaSi)
operatiulad gadasuliyvnen samecniero aRmoCenebidan, maRalxarisxovani
produqciis warmoebisa da am produqciis konstruirebis, damzadebis,
marketingis da ganawilebis procesebze.

samecniero teqnikuri Sedegebi - axali monacemebi, koncefciebi,

gamogonebebi da sacdeli nimuSebi swrafad gadioda aSS-s farglebs
gareT. konkurentul brZolaSi yvelaze xSirad imarjveben is kompaniebi
da qveynebi, romlebic ufro swrafad da srulad iyeneben aseT miRwevebs.

iaponelma specialistebma kargad iswavles daenaxaT msxvil aRmoCenebSi

(xSirad sxva qveynebSi gakeTebul) Cadebuli SesaZleblobebi maT
praqtikul gamoyenebamde misayvanad - mxolod ramodenime magaliTi:

amerikelma mecnierebma gamoigones tranzistori. 1953 wels amerikulma

kompania Western Electric-ma miyida am teqnologiis licenzia korporacia
Sony-s, romelmac swrafad gaaumjobesa tranzistori da daiwyo gamoSveba
(erTmaneTis miyolebiT), maRalxarisxovani nakeTobebisa sayofacxovrebo
eleqtronuli aparaturisaTvis:

51
1968 wels amerikulma firma Unimation-ma gadasca, iaponur kompania
Kawasaki Heavy Industries-s, licenzia samrewvelo robotebis
warmoebisaTvis; XX-sauk. 70-ian wlebis dasawyisSi isini (samrewvelo
robotebi) ukve farTod gamoiyenebodnen iaponiaSi, xolo aTwleulis
bolos iaponuri robotebi moxvdnen ukve aSS-Si. am xnis ganmavlobaSi,
aSS-Si, samrewvelo robotebis warmoeba realurad arc ki iqna
dawyebuli.

videomagnitofoni gamoigones kaliforniul (aSS) korporacia Ampex-Si

da Semdeg moxda misi gaumjobeseba iaponiaSi. iaponurma kompania Canon
Inc.-ma SeZlo aseve gaeumjobesebina ZiriTadi konstruqciuli koncefcia
aslis gadamRebi manqanisa, romelsac uSvebda firma Xerox-i da Semdgom
adaptireba gaukeTa iaf, aslis gadamReb, teqnologias, romelic
damoukideblad iyo damuSavebuli, iafi lazeruli printerebis
SeqmnisaTvis, es kidev erTi gamogonebaa, rac kompania Xerox-ma aseve
srulad ver gamoiyena.

igive SeiZleba iTqvas kompozitur masalebsa da keramikaze, ferad

televizorebze, kompiuteris diskmatareblebze, Jangbadis da
mikrotalRovan Rumelebze, kompiuteruli blokebiT aRWurvil Carxebze
da sxva gamogonebebze. mxolod erTi wlis ganmavlobaSi (1987 weli)
iaponiam amerikaSi iyida 1 miliardi aSS dolaris teqnologiuri
informacia; Tavad amerikelTa SenaZeni analogiuri produqciisa
iaponiaSi iyo aRniSnuli Tanxis naxevarze naklebi.

iaponur firmebs qondaT idealuri pirobebi, aSS-Si teqnologiuri

informaciis dabal fasebSi SeZenisaTvis. amerikuli kompaniebi xSirad
erTmaneTs ecilebodnen TavianTi teqnologiis iaponiaSi gayidvisaTvis;
ufro metic, wvril amerikul firmebs, romlebic muSaobdnen progresuli
teqnologiebis sferoSi xSirad ar yofnidaT simZlavreebi warmoebisa da
gayidvebis msoflio masStabiT organizebisaTvis an ar qondaT
SesaZleblobebi daecvaT TavianTi patentebi sxva qveynebSi da amitomac
eSinodaT, rom Tu uars ityodnen yvelaze Tanamedrove gadawyvetebis
gayidvaze, saboloo jamSi emsxverplebodnen sakuTari produqciis
dublirebas sxva, iseTi firmebis mxridan, romelTac eqnebodaT
gacilebiT mcire sawarmoo xarjebi.

iaponelebi koordinirebas uweven TavianT savaWro moqmedebebs da

Tvalyurs adevneben, rom iaponurma kompaniebma metoqeoba ar gauwion
erTmaneTs ama Tu im gamogonebis realizaciis licenziis SeZenis
uflebisaTvis.

iaponiis saerTaSoriso vaWrobisa da mrewvelobis saministrom (MITI),

araerTxel, itvirTa funqciebi iaponuri firmebis erTiani
warmomadgenlisa, riTac aiZulebda ucxour kompaniebs gaeyidaT
licenziebi TavianT patentebze da gaemarTaT saqmiani molaparakebebi
mTeli iaponuri mrewvelobisaTvis. 1956 w-dan – 1978 w-mde periodSi,
ZiriTadad MITI-is mxridan licenziebis gayidvis auqcionebis Catarebis
akrZalvaTa wyalobiT iaponurma firmebma gadaixades mxolod 9 miliardi
aSS dolari im amerikuli teqnologiebisaTvis, romelTa Seqmnac
amerikelebs daujdaT 500-dan 1000 miliard dolaramde. rogorc Cans aq

52
Zevs iaponiis ekonomikis fenomenaluri warmatebebis mTavari
saidumloebani.

aRniSnulidan gamomdinare, amerikelebs, Tavi unda daecvaT cdunebisagan,

aRemarTaT barierebi teqnologiebis saerTaSoriso gacvlis winaaRmdeg,
rac xasiaTdeba Semdegi qmedebebiT: amerikuli firmebis patentebis da
saavtoro uflebebis dacvis gaZlierebiT; xelis SeSliT, ucxouri
firmebisaTvis, amerikuli teqnologiebis an iseTi kompaniebis yidvis
saqmeSi, romlebic mowinave teqnologiebze dayrdnobiT awarmoebdnen
Tanamedrove produqcias. SesaZlebeli iyo aseve ar daeSvaT ucxouri
firmebi im samecniero kvleviT programebSi, romlebic finansirdebodnen
aSS-s mTavrobis mier da moexdinaT zewola MITI-ze, imisaTvis, rom mas
(MITI-s) Seewyvita patentTa centralizebuli Sesyidva. magram mTavari
problema is ki araa, rom iaponur firmebs aqvT Tavisufali daSveba
amerikul teqnologiebTan, aramed is rom realuri upiratesoba Zevs
iaponuri kompaniebis unarSi swrafad gadavidnen axali gamogonebidan
maRalxarisxovani produqciis gamoSvebaze.

aSS-is winaSe dadga mTavari piroba industriuli pirvelobis

dabrunebisa – mas unda eswavla axali teqnologiebis myisieri gamoyeneba.
es ar iyo swrafi, magram iyo swori gza konkurentunarianobis
uzrunvelyofisaTvis, romelic umniSvnelod iyo damokidebuli
samTavrobo samecniero-teqnikuri programebisagan, romlebic, Tavis mxriv,
gaTvlili iyo specifiuri teqnologiebis da mowinave teqnikis Seqmnaze,
vTqvaT superkompiuterebis an maRaltemperaturuli zegamtarebis
realizaciaze. zemoTaRniSnuli gza mniSvnelovnad iyo damokidebuli
amerikeli specialistebis unarze gaeumjobesebinaT is procesi, romlis
saSualebiTac teqnikuri siaxleebi (miuxedavad imisa, Tu romel qveyanaSi
arian isini gamogonebulni) warmoebis procesSi transformirdebian
maRalxarisxovan produqciaSi.

iaponiis ekonomikuri aRmavlobis da am mxriv aSS-s SedarebiTi sisustis

mizezebis guldasmiT Seswavlam aCvena, rom konkurentunarianobis
gazrdis gzaze aucilebelia gadaidgas eqvsi nabiji:

1. Tvalyuris devneba axali teqnologiebis gamoCenaze msoflios yvela

qveyanaSi;

2.samecniero-teqnikuri proeqtebis finansirebis sakiTxi, damokidebuli

unda iyos produqciis axali saxeebis samrewvelo aTvisebis procesze;

3. korporaciebis mier Catarebuli kvlevebi da realizaciebi

dakavSirebuli unda iyos warmoebasTan;

4. xeli unda Seewyos erTiani teqnologiuri standartebis dadgenas;

5. ar unda daizogos saxsrebi specialistTa teqnikuri momzadebisaTvis;

6. amaRldes qveynaSi (aSS) saerTo ganaTlebis done.

zemoT CamoTvlili RonisZiebebi miiCnies aucileblad, magram arasakmaris

pirobad imisaTvis, rom aSS-s kvlav SesZleboda warmatebiTi konkurencia
saerTaSoriso bazarze.

53
pirveli nabiji: axali teqnologiebis swrafad aTvisebisaTvis,
Tavdapirvelad saWiro iyo maTi arsebobis Sesaxeb droze SeetyoT.
amerikuli firmebi xSirad Zalze dagvianebiT gebulobdnen sxva qveynebis
samecniero da teqnikuri siaxleebiis Sesaxeb, iqneboda es fundamenturi
garRveva, principulad axali gamogoneba, nakeTobis damzadebisa da
awyobis ufro efeqturi meTodi Tu warmoebis organizaciisa da mza
produqciis gasaRebis axali principebi.

amerikel mecnierTa da inJinerTa mniSvnelovani nawili (romelTa

ganaTlebis da saqmianobis dawyebis periodebi emTxveoda im dros, roca
aSS mniSvnelovnad uswrebda sxva qveynebs axali teqnologiebis
damuSavebasa da gamoyenebaSi) skeptikurad ekidebodnen ucxoelTa
inteleqtualur SesaZleblobebs: rac ”CvenTan araa gamogonebuli” –
seriozulad ar aRiqvamdnen; unda aRiniSnos, rom es kompleqsi dResac
mwvave xelSemSlel faqtoradaa aRiarebuli aSS-Si.

umravles amerikul firmebSi ar iyo Seqmnili sxva qveynebis teqnikur

progresze dakvirvebis sistema: isini ar agzavnidnen TavianT mecnierebs,
inJinrebs da teqnikosebs saerTaSoriso konferenciebze da savaWro
gamofenebze an gacnobiTi mivlinebebiT sxva qveynebis konkurentul
firmebSi; sistematurad ar muSaobdnen samecniero – kvleviTi
programebis Sedegebis monacemTa SegrovebisaTvis, romlebic
finansirdebodnen sxva qveynebis mTavrobebis mier (xSirad aSS-s
mTavrobis mierac ki); ar muSaobdnen sazRvargareT gamomaval samecniero
– teqnikuri perioduli gamocemebis analizze. Tavis mxriv arc aSS-s
mTavroba uwevda maT saTanado daxmarebas am mimarTulebiT.

iaponuri firmebi ki mTeli msoflios teqnikuri siaxleebis Sesaxeb

informaciis Segrovebas ixilaven, rogorc saqmiani strategiis
ganuyofel nawils. isini sargebloben sxvaTa miRwevebiT, riTac
amdidreben sakuTar samecniero-teqnikur gamocdilebas. iaponuri
kompaniebi organizebas ukeTeben specialistTa jgufebis vizitebs
amerikul da evropul kompaniebSi da sauniversiteto samecniero
laboratoriebSi, Rebuloben monawileobas yvela konferenciasa da
savaWro gamofenebSi, guldasmiT swavloben ucxour publikaciebs,
samTavrobo angariSebis CaTvliT. isini exmarebian, amerikul
universitetebsa da laboratoriebs romlebic korporaciebs ekuTvniT,
samecniero da teqnikuri samuSaoebis finansirebaSi – xolo Semdeg
Tvalyurs adevneben imas, rom iaponeli mecnierebi, inJinrebi da
teqnikosebi gaecnon miRebul Sedegebs. magaliTad 1988 wels 5000-mde
iaponeli mecnieri muSaobda amerikul laboratoriebSi, im dros roca
iaponur laboratoriebSi imave periodSi muSaobda 150-mde amerikeli
mecnieri da isic mxolod ramodenime TviT.

garda amisa, iaponiis samTavrobo saagentoebi agroveben teqnologiur

informacias, mTeli msoflios masStabiT da uwyvetad awvdian TavianTi
qveynis samrewvelo kompaniebs, magaliTad: MITI-sTan arsebuli
mecnierebisa da teqnologiebis saagento afinansebs monacemTa Segrovebis
ganaxlebad sistemas.

iaponuri firmebi organizebas ukeTeben amerikul firmebTan erTobliv

sawarmoebs imisaTvis, rom gadaiRon gamocdileba konstruirebisa da

54
produqciis axali saxeobebis warmoebisaTvis. magaliTad, reaqtiuli
TviTmfrinavebis Sesaqmnelad, grZelvadiani iaponuri programis
farglebSi, 90-ian wlebSi, Boeing-is kompaniasTan mimdinareobda axali
Taobis, saSualo zomis, reaqtiuli TviTmfrinavebis koncefciebis
damuSaveba; ufro mogvianebiT daido xelSekruleba iaponur firmebsa da
korporacia General Dynamics-s Soris F-16 nacvlad axali reaqtiuli
gamanadgureblis erToblivi SeqmnisaTvis.

meore nabiji, mWidrod dakavSirebuli pirvelTan, axali teqnologiebis

swrafi samrewvelo aTvisebisa mdgomareobs imaSi, rom daakavSiros
samecniero-teqnikuri samuSaoebis samTavrobo dafinanseba mza
produqciis masobriv warmoebasTan. aRmoCenebi da gamogonebebi unda
iyvnen mudmivad xelmisawvdomni warmoebaSi gamoyenebisaTvis, xolo
samrewvelo sferos siaxleni mudmivad unda kvebavdnen kvlevebisa da
gadawyvetebis Semdgom progress.

erT-erTi mizezi imisa, rom samecniero-teqnikuri proeqtebis samTavrobo

dafinanseba, iaponiaSi, ufro mWidrodaa dakavSirebuli samrewvelo
warmoebasTan, vidre aSS-Si aris is, rom SeerTebul StatebSi, Tavdacvaze
orientirebul kvlevebs aqvT madominirebeli roli. iaponiaSi,
TavdacviTi samecniero-teqnikuri proeqtebis samTavrobo xarjebi
Seadgenen – mecnierebasa da teqnikaze yvela samTavrobo xarjis mxolod
3%, im dros, roca aSS-Si es maCvenebeli tolia 70%-is.

meore mxriv, uamravi samxedro teqnologiebi gamoyenebas pouloben

ekonomikis samoqalaqo dargebSi da arsebobs mravali istoriuli
magaliTi samoqalaqo mrewvelobaSi gamoyenebuli iseTi gamogonebebisa,
romelnic gaCndnen samxedro proeqtebze muSaobisas; aseT gamogonebaTa
ricxvs miekuTvnebian: kompiuterebi, integraluri eleqtronuli sqemebi
da zemtkice masalebi. miuxedavad amisa aris ramodenime faqtori,
romlebic xels uSlian teqnologiis gadatanas samxedro sferodan
komerciulSi. TavdacviTi samuSaoebis mniSvnelovani nawili rCeba
miuwvdomeli, radgan isini gasaidumloebuli arian. xSir SemTxvevebSi
TavdacviTi mrewvelobis nakeTobebs waeyenebaT Zalze mkacri moTxovnebi
(rac niSnavs imas, rom maTi warmoeba Zviri jdeba), miuRebeli samoqalaqo
momxmareblisaTvis. sxva SemTxvevebSi komerciuli teqnologiebi
aWarbeben samxedro realizaciebis doneebs da amitomac ukanasknelni
arafers iZlevian im produqciis teqnikuri donis amaRlebisaTvis,
romelic iwarmoeba ekonomikis samoqalaqo seqtorSi.

samxedro organizaciebi Zalze CamorCebian samoqalaqo organizaciebs

yvela saxis cifruli, eleqtronuli mowyobilobebis gamoyenebaSi; da
bolos is adamianebi, romlebic qmnian samxedro teqnikas, iqnebian isini
samxedro uwyebis moijaradeni Tu samTavrobo samecniero centrebis
TanamSromlebi, TavianT samuSaoebSi xSirad orientirdebian konkretul
miznebze (romelTac ayeneben damfinansebeli organizaciebi) da ara
TavianTi ideebis komerciul perspeqtivebze.

dReisaTvis samxedro samecniero-kvleviTi programebi ukve aRar

warmoadgenen efeqtur saSualebas komerciis sferosaTvis sasargeblo,
samrewvelo teqnologiebis generirebisa; aSS-is federaluri fondebis
TiTqmis naxevari, romelic gamoiyofa kvlevebisaTvis, magaliTad

55
zegamtarobis sferoSi mimarTulia (fondebi) samxedro teqnikis
SeqmnisaTvis, iseTebis, rogorebicaa: infrawiTeli gamosxivebis
deteqtorebi, wyalqveSa navebis aRmomCeni sistemebi da eleqtromagnituri
qvemexebi. amave dros, iaponiis mTavroba ki piriqiT organizebas ukeTebs
da afinansebs sxvadasxva tipis proeqtebs, orientirebulT zegamtarobis
potenciuri komercializaciisaken.

aSS-is TviT arasamxedro kvlevebis damfinansebeli saagentoebi, iseTebi

rogorebicaa janmrTelobis nacionaluri institutebi, energetikis
saministro da nacionaluri samecniero fondi amjobineben gamoyon
saxsrebi iseT proeqtebze, romelnic Sors dganan komerciuli
realizaciebisagan, isini ZiriTadad mxars uWeren fundamentur
mecnierul kvlevebs.

aqac Cans mkveTri kontrasti iaponiasTan. Tumca iaponiis mTavroba, dRes

ukve xarjavs gacilebiT met saxsrebs fundamentur kvlevebze, vidre wina
wlebSi. kvlevebze asignebaTa didi nawili mimarTulia swrafi
komerciuli ukugebisaken. kerZod, aSkarad daisaxa ra miznad daxmareboda
wvril da saSualo kompaniebs axali teqnologiebis aTvisebaSi, iaponiis
mTavrobam organizeba gaukeTa 195 regionaluri laboratoriisagan
Semdgar qsels, romelTa winaSe dasmulia amocana – gauwios teqnikuri
daxmareba wvril da saSualo firmebs. iaponiis mTavroba Tavis Tavze
iRebs xarjebis naxevars, danarCens ixdian adgilobrivi xelisuflebis
organoebi da firmebi.

garda amisa, iaponiaSi, warmoSobili teqnologiuri problemebis

gadasawyvetad, organizebulia kompaniaTa jgufebi erToblivi kvlevebis
Casatareblad. MITI-sTan arsebuli mrewvelobis, mecnierebisa da
teqnologiebis saagento gamoimuSavebs pirobebs, msgavsi konsorciumebis
Sesaqmnelad da uzrunvelyofs maT gansazRvruli fondebiT. ramodenime
wlis win MITI-m organizeba gaukeTa 28 regionalur teqnologiur centrs,
romlis daxmarebiTac firmebi aerTianeben Zalisxmevas da atareben
erTobliv kvlevebs.

iaponiis strategia, maRali mkafioobis televiziis ganviTarebis sferoSi,

am procesis kargi ilustraciaa. iaponiis nacionalurma telekompaniam
(NHK), maRali mkafioobis televiziis (mmt) sferos kvlevebi daiwyo 1970
wels da miRebuli Sedegebi gadasca im 11 kompanias, romlebic
specializirdebodnen satelevizio teqnikis warmoebaSi. kvlevaTa
koordinacia, Tavis Tavze aiRo orma saministrom, programis etapebis
ganawileba firmebis mixedviT ise moxda, rom maT erTmaneTis samuSaoTa
dublireba ar ganexorcielebinaT da erToblivad gamoeyenebinaT
miRebuli Sedegebi. iaponiis ganviTarebis bankma, romelic afinansebda
samecniero-teqnikur samuSaoebs, Seavso korporaciebis mier gamoyofili
saxsrebi – saxelmwifo fondebis fuliT. TviT iaponiis safosto
samsaxurmac ki daiwyo mmt-is proeqtebis finansuri mxardaWera,
organizeba gaukeTa ra, TavianTi klientebisaTvis SenatanTa specialur
sistemas, raTa isini gamxdariyvnen mmt-is aparaturis pirveli myidvelebi,
roca is (aparatura) xelmisawvdomi gaxdeboda.

mesame nabiji aSS-is poziciebis dasabruneblad msoflio bazrebze

mdgomareobs imaSi, rom amerikulma kompaniebma unda miuaxlovon
56
TavianTi, samecniero-teqnikuri gadawyvetebi komerciul warmoebas.
iaponurTan SedarebiT, umravlesi amerikuli firmebi mkveTrad ansxvaveben
erTi mxriv kvlevebs da gadawyvetebs, meore mxriv warmoebasa da
marketings. amerikel mkvlevarTa da konstruqtorTa umravlesoba,
romlebic muSaoben korporaciaTa laboratoriebSi, teritoriulad da
profesiulad mowyvetilni arian qarxnebis, sawyobebis da savaWro
dawesebulebebisagan, sadac maTi ideebi, saboloo jamSi, unda
poulobdnen praqtikul ganxorcielebas.

amerikaSi kvleviTi laboratoriebi, Cveulebriv, ganlagebulni arian

Tanamedrove SenobebSi, romelnic gafantulni arian studqalaqebis
msgavsad ulamazes adgilebSi, rogorc wesi iTvleba, rom mkvlevarebi da
konstruqtorebi, romlebic moRvaweoben laboratoriebSi, ufro
mniSvnelovani an prestiJuli samuSaoTi arian dakavebulni, vidre maTi
kolegebi sawarmoo saamqroebSi. xSirad (aSS-Si) samecniero-kvleviTi
samuSaoebi sustad arian dakavSirebuli kompaniis danarCen
moRvaweobasTan. laboratoriebidan wamosuli winadadebebi, TiToeuli
proeqtisaTvis cal-calke, Seiswavleba bazrebis da finansebis
specialistebis mier da mowonebis SemTxvevaSi gadaecema warmoebis
inJinrebs, teqnikosebs da muSebs, romlebic qmnian aucilebeli
mowyobilobebis konstruqciebs da procesebs mza produqciis warmoebisa
da gasaRebisaTvis. aseT TanamimdevrobaSi Cadebulia aracxadi varaudi
imisa, rom axali nakeTobis konstruireba da misi warmoebis teqnologiis
damuSaveba unda mTlianad damTavrebuli iyos kvleviT laboratoriaSi,
rom pirdapir SeiZlebodes warmoebis procesis dawyeba. magram amerikul
kompaniebSi, xSirad axali nakeTobis warmoebis yvela sakiTxi
gadadebulia manam, sanam mkvlevarebi ar moZebnian yvelasaTvis misaReb,
saerTo gadawyvetilebas, xolo inJiner-konstruqtorebi ar gardaqmnian am
saerTo gadawyvetilebas konkretul realizaciebSi. Sromis aseTi
danawileba zrdis axali nakeTobis Seqmnis dros, ris gamoc, saboloo
produqtis bazarze gasvla xdeba didi dagvianebiT.

iaponiaSi kvlevebi da axali produqciis Seqmna mimdinareobs

konstruirebisa da warmoebis momzadebis paralelurad, aq ar aris arc
teritorialuri da arc profesiuli dayofa. Seqmnis procesi warmoebs
principiT – ”cda, bedis monaxevrea”; aq savaldebulo araa, rom Teoria
win uswrebdes praqtikas, xolo nakeTobis konstruireba - sawarmoo
process; yvela es fazebi mimdinareobs erTdroulad, paralelur
reJimSi.

iSviaTobas warmoadgens iseTi SemTxveva, roca axal nakeTobas jer

sacdel partiaze amuSaveben, Semdeg azusteben mis konstruqcias,
teqnologias da mxolod amis Semdeg uSveben warmoebaSi. ufro xSirad,
ukve arsebuli produqtebi da teqnologiuri procesebi ganicdian
mravaljerad gadaxedvas; imis mixedviT Tu rodis SeZleben mkvlevarebi,
inJinrebi da teqnikosebi, analizis safuZvelze an eqsperimentebis gziT,
mividnen azramde SesaZlo modernizaciis Sesaxeb. aseTi midgomis erT-
erTi magaliTia Sigawvis ZravebSi keramikuli masalebis gamoyeneba; imis
magivrad rom daemuSavebinaT principulad axali Zrava keramikuli
masalebis bazaze (magaliTad keramikuli turbo Zrava, romelsac
zogierTi amerikuli kompaniebi qmnian federaluri saxsrebis mizidvis
xarjze), iaponuri kompaniebi muSaoben Zravze, sadac keramikuli iqneba
57
jerjerobiT mxolod dguSi; TandaTanobiT isini SeZleben Seitanon
tradiciuli konstruqciis ZravebSi keramikuli detalebi.

meoTxe nabijis saxiT SeerTebulma Statebma, SeZlebisdagvarad swrafad

unda danergos erTiani samrewvelo standartebi, ris wyalobiTac axali
teqnologiebi iqnebian urTierTSeTavsebadni, rac daaCqarebs maT
praqtikul danergvas. aseTi standartebis arsebobisas momxmareblebi
SeZleben ufro Tavisuflad Caataron eqsperimentebi, axali
teqnologiebis bazaze Seqmnil, mowyobilobebze; aseve gamoricxon riski,
romelic dakavSirebulia axal teqnologiaze gadasvlasTan (teqnologia
SeiZleba swrafad daZveldes). amave dros, aCqarebiT miRebulma
standartebma SesaZlebelia SeaCeron, jer kidev bolomde daumuSavebeli,
axali teqnologiebis ganviTareba. standartebis drouli da srulad
miReba aris teqnologiuri warmatebis erT-erTi ZiriTadi piroba.

aSS-Si teqnikuri standartebi dgindebian zemoTaRniSnuli aspeqtebis

aucilebeli gaTvaliswinebis gareSe. msxvili kompaniebi an samTavrobo
saagentoebi standartebs adgenen faqtis mixedviT; sxva samTavrobo an
arakomerciuli organizaciebi adgenen oficialur standartebs.
samwuxarod, standartTa arc erTi ”wyaro”, realurad araa
dainteresebuli imiT, rom standartizaciis procesi xels uwyobdes
axali teqnologiebis aTvisebas. raoden saocaric ar unda iyos, am
organizaciebs ar yavT saWiro kadrebi aseTi samuSaos efeqturi
SesrulebisaTvis.

ramodenime wlis win aSS-is kavSirgabmulobis federalurma komisiam

(FCC) uaryo iaponiis mier SeTavazebuli standarti, maRali mkafioobis
satelevizio aparaturaze, imis safuZvelze, rom is (standarti)
SeuTavsebeli iyo arsebuli telemimRebebis standartebTan. am
gadawyvetilebis wyalobiT kompanias Zenith Electronics –s (televizorebis
erTaderTi mwarmoebeli, romelic ekuTvnis aSS-s) mieca damatebiTi dro,
amerikis bazrisaTvis gankuTvnili teqnologiis damuSavebisaTvis. magram
es miniWebuli saSualeba ar iyo gamowveuli miRebuli gadawyvetilebis
winaswarganzraxulobiT: FCC ar aris motivirebuli amerikuli
teqnologiebis konkurentunarianobis gazrdisaTvis da ar gaaCnia
araviTari konkretuli gegmebi am mimarTulebiT. mas Semdeg rac FCC-m
uaryo iaponelebis Tavdapirveli winadadeba mmt-ze, iaponiis mTavrobam
ganaxorciela axali standartis koordinacia, romelic aris erTiani,
aSS-Si warmoebuli da iaponuri firmebis mier gamoSvebuli
televizorebisaTvis.

iaponiaSi misdeven ufro Sorsgamiznul strategias standartebis

dadgenisa. Tumca iq metoqeobis nebas rTaven konkurentul firmebs
standartebis dadgenisas axal samomxmareblo saqonelze, rogorc amas
qonda adgili VHS da Beta-s videokasetebis standartebisaTvis. MITI-Si
arsebobs specialuri ganyofileba, romelic pasuxs agebs samrewvelo
standartebis koordinaciaze, romelic mowodebulia uzrunvelyos
xelSemwyobi pirobebi axali teqnologiebis aTvisebisaTvis.

mexuTe piroba (nabiji), axali teqnologiebis efeqturi danergvisTvis

mdgomareobs kvalificiuri kadrebis arsebobaSi, romelTac SeuZliaT
moZebnon gzebi teqnikuri siaxleebis ganxorcielebisa saboloo
58
produqciaSi da sawarmoo procesebSi. iaponuri kompaniebi, Cveulebriv,
xarjaven mraval wels, sxva qveynebSi aRmoCenili an nayidi teqnikuri
ideebis damuSavebasa da srulyofilebamde miyvanisaTvis. kompania Sony-s
mier videoCaweris teqnologiis yidva amerikuli kompaniisagan iyo
mxolod dasawyisi 19-wliani Semdgomi damuSavebis procesisa; 1975 wels
gamoSvebuli modeli Betamax, iyo videomagnitofonebis, ukve meoTxe
Taobis warmomadgeneli, romelic Sony-m Seqmna am (nayidi) teqnologiis
safuZvelze.

warmoebis avtomatizirebuli procesis wyalobiT, romelic kompania Sony-m

daamuSava, sistema Betamax-is Rirebuleba Seadgenda, pirveli Taobis
video-magnitofonebis TviTRirebulebis mxolod mesamed nawils.
daaxloebiT aseTive suraTi SeiniSneba, maRali mkafioobis satelevizio
aparaturisaTvis: kvlevebi daiwyo 1970 wels, xolo masobrivi warmoeba ki
iwyeba 1991 wlidan.

aSS-Si gavrcelebuli azris sawinaaRmdegod, iaponiaSi mimarTaven

grZelvadian strategias - ukve arsebuli teqnologiuri nakadebis
potenciuri sargeblianobis sarealizaciod. iaponuri firmebi xalisiT
abandebdnen saxsrebs zogierT teqnologiebSi, romlebic momavalSi ar
pirdebian praqtikul Sedegebs; aseT SemTxvevebSi, saxsrebis dabandeba
xdeba ara imdenad, Tavad teqnologiaSi, ramdenadac teqnikur
ganaTlebaSi, romelsac iZenen isini, vinc muSaobs masze. miiReben ra
Sesabamis gamocdilebas, es kvalificiuri muSakebi SemdgomSi ueWvelad
dainaxaven Rirebul mxareebs sxvadasxvanair, axal teqnologiebSi da
SeZleben sistematurad moargon isini (teqnologiebis Rirebuli mxareebi)
axal nakeTobebs an produqcias da sawarmoo procesebs.

didi xnis ganmavlobaSi firma Sony-s specialistebi cdilobdnen

gadaewyvitaT teqnikuri problemebi, romlebic dakavSirebulni iyvnen
firze videoCaweris da videomagnitofonebis warmoebasTan. maT
daugrovdaT mravali nayofieri idea sxva uamravi problemis Sesaxeb
sayofacxovrebo eleqtronuli mowyobilobebis warmoebis sferodan – da
es iyo Zalze Rirebuli SenaZeni, miuxedavad imisa rom Betamax nakeTobam
ganicada marcxi bazarze, kompaniam miaRwia warmatebas, erTiani
standartebis dadgeniT, axali Taobis videomagnitofonebisaTvis, xolo
Beta-s teqnologiis mravalma Taviseburebebma asaxva naxes VHS-s
standartis videomagnitofonebSi, romelTac kompania dResac uSvebs.

dReisaTvis mravali iaponuri firma eZebs gzebs maRaltemperaturuli

zegamtarebis gamoyenebisa. maTi moRvaweobis warmatebebi Sefasdeba ara
marto imiT, SeZleben Tu ara isini odesme SeimuSaon esa Tu is
konkretuli nakeTobani an procesebi (magaliTad, iaponuri satelituri
korporacia Nippon Steel-i cdilobs zegamtarobis safuZvelze SeimuSaos,
uwyveti, konveieruli, meTodi foladis Camosxmisa), aramed imiTac, Tu
firmis specialistebi, rogor farTod da Rrmad Cawvdebian am axali
teqnologiis komerciul SesaZleb-lobebs da aseve imiT, rogor SeZleben
isini, miRebuli codnis gamoyenebas, momaval samuSaoebSi. analogiurad
im 11-ive iaponur firmas (romlebic awarmoeben satelevizio
mowyobilobebs da abandeben saxsrebs maRali mkafioobis televiziis
kvlevaTa sferoSi) SesaniSnavad aqvT gacnobierebuli is, rom maT Soris

59
mxolod, erTeulebi SeZleben daikavon lideris mdgomareoba am sferoSi,
magram maT isic esmiT, rom iqaurma kadrebma unda miiRon aucilebeli
gamocdileba momavali samuSaoebisaTvis am axali teqnologiis
sxvadasxva variaciisaTvis.

amerikuli firmebi naklebi xalisiT (vidre maTi iaponeli partniorebi)

abandeben fuls TavianTi specialistebis grZelvadian teqnikur
swavlebaSi, xSirad imis gamo, rom aSS-s finansuri sistema moiTxovs
swraf, moklevadian mogebebs. magaliTad, ramdenime wlis win, korporacia
Kontrol Data-s prezidentma gamoacxada, rom misma kompaniam, gadawyvita
Sewyvitos samuSaoebi superkompiuterebis warmoebis sferiSi; man aRniSna,
rom kompanias metad aRar SeuZlia Tavs misces ufleba yovelwliurad
dakargos 100 milioni dolari - axali teqnologiis Seqmnis mcdelobisas.
kompania moxvda Zlieri zewolis qveS maTi mxridan, vinc Cado kapitali
superkompiuterebis proeqtSi da iTxovdnen Kontrol Data-s aqciebze fasebis
gazrdas. amis sawinaaRmdegod iaponuri firma Hitachi-is warmomadgenelma,
gazeTi New York Times-Tvis micemuli interviuSi ganacxada, rom misi
kompania gaagrZelebs yovelwliurad 100 milioni dolaris Cadebas
superkompiuterebis sferos kvlevebisa da gadawyvetebisaTvis. man
ganacxada - ”finansuri TvalsazrisiT es arc Tu momgebiani biznesia,
magram superkompiuterebi - es mTeli gamoTvliTi teqnikis flagmania”.

amerikul firmebs aqvT kidev erTi, albaT yvelaze mniSvnelovani mizezi

imisa rom upiratesoba mianiWon moklevadian kapitaldabandebebs TavianTi
personalis swavlebis TvalsazrisiT: amerikeli inJinrebi xSirad
icvlian samuSao adgilebs da amis gamo, sargeblianobas maTi
ganswavlulobis gamo, didi albaTobiT miiReben ukve sxva kompaniebi.

amisgan gansxvavebiT iaponeli inJirnebi da muSebi, rogorc wesi, ar

icvlian samuSao adgils mTeli cxovrebis ganmavlobaSi da Sedegad maTi
ganaTlebis xarjebi, didi albaTobiT, miscemen dadebiT Sedegebs im
kompanias, romelmac maT aswavla.

kadrebis dineba aSS-Si, xels uwyobs iseTi teqnologiuri centrebis

Seqmnas, rogorebicaa bostonis gareubnebSi ”gzatkecili-128” an
”silikonis veli” kaliforniaSi, magram kadrebis aseTi denadobis gamo
amerikuli firmebi ufrTxian, individualurad Cadon saxsrebi adamianur
kapitalSi.

aRniSnulidan gamomdinare, mravali amerikuli firma arCevs SeiZinos is

komponentebi an sawarmoo procesebi, romlebmac sadme ukve daamtkices
momgebianoba. amerikeli menejeris TvalSi maRali xarjebi da didi riski
dakavSirebulni sakuTar gadawyvetebTan, ar kompensirdebian axali
teqnologiis Seswavla-daxvewis perspeqtiuli SesaZleblobebiT.

meeqvse nabijis arsi mdgomareobs imaSi, rom SeerTebulma Statebma unda

aamaRlos, yvela Tavisi moqalaqis ganaTlebis done, kompaniebi
xalisiTac rom abandebdnen saxsrebs TavianTi muSakebis teqnikur
ganaTlebaze, am kapitaldabandebaTa warmateba principulad iqneba
damokidebuli muSakTa swavlis unarze, romelic Tavis mxriv
ganisazRvreba maTi saerTo ganaTlebis doniT. aqac aSS CamorCenilis
rolSia. im dros, roca aSS-Si, iseve rogorc iaponiaSi, gansakuTrebulad

60
niWieri axalgazrda Taobis 20% Rebulobs umaRles ganaTlebas da
warmatebiT mzaddebian inJinrebis, menejerTa da sxva profesiebisaTvis.
aSS aRwevs gacilebiT nakleb warmatebas mosaxleobis danarCeni 80%-is
ganaTlebaSi. amerikeli moswavleebi xSirad amJRavneben saocar
ucodinarobas maTematikasa da sabunebismetyvelo mecnierebebSi, cxadia
rom codnis aseTi donis mqone momavali TanamSromlebi sxvadasxva
firmebisa da kompaniebisa, ver SeZleben aiTvison axali teqnologiuri an
teqnikuri ideebi da ganaxorcielon isini mza produqciasa da sawarmoo
procesebSi.

aSS CamorCeba iaponias mraval iseT sferoSi, romlebic gansazRvraven

komerciul warmatebas, imitom rom amerikelebma ar ician axali
teqnologiebis efeqturi gamoyeneba, marTalia, bolo wlebSi, maT miiRes
garkveuli zomebi aRniSnulis gamosasworeblad da ris Sesaxebac qvemoT
SevCerdebiT.

ramodenime msxvilma firmam, iseTebma rogorebicaa IBM, Hewlett – Packard

da 3M, daiwyes didi Zalisxmevis gamoCena, sxva qveynebis, teqnikuri
siaxleebis Sesaswavlad da samecniero-teqnikuri kvlevebis komerciul
warmoebasTan integrirebis gzebis ZiebisaTvis. amave dros zogierTma
samTavrobo saagentom daiwyo yuradRebis gamaxvileba axali
teqnologiebis utilizaciaze: magaliTad, miCiganis modernizaciis
samsaxuri sTavazobs, Tavis StatSi, 6000-ze met wvril qarxanasa da
fabrikas teqnikur daxmarebas – konstruirebasa da warmoebaSi
avtomatizirebuli procesebis gamoyenebis TvalsazrisiT.

ramodenime wlis win aSS-Si miRebuli sakanonmdeblo aqtis Tanaxmad,

standartebisa da teqnologiebis erovnul instituts (yofili
standartebis erovnuli biuro) daevala daexmaros wvril firmebs
Sromis nayofierebis amaRlebaSi, warmoebis axali meTodebis da
saSualebebis gamoyenebis xarjze. erovnulma samecniero fondma daawesa
mTeli rigi, samecniero-teqnikuri centrebisa mTeli qveynis teritoriaze,
romelTaganac TiToeuli awarmoebs kvlevebs, calkeul problemaTa
kompleqsis sferodan da romelnic kavSirSi arian sawarmoo procesebTan.
ramodenime federaluri laboratoria organizebas ukeTebs Tavis
warmomadgenlebs kvlevebisa da teqnikuri realizaciis TvalsazrisiT,
axal aRmoCenaTa gavrcelebis mizniT; isini aRWurvilni arian
uflebamosilebiT, miakuTvnon gansakuTrebuli salicenzio uflebebi
kerZo organizaciebs axali produqciis Seqmnis stimulirebis mizniT.

amave dros dawyebulia procesi saswavlo programebis gadaxedva-

ganaxlebisa da maswavlebelTa Sromis anazRaurebis donis gazrdisa aSS-
is dawyebiT da saSualo skolebSi. mravali firma da adgilobrivi
xelisufleba avlens did dainteresebas kadrebis kvalifikaciis
amaRlebisa, uSualod samuSao adgilebze imisaTvis, rom daexmaros maT
mTeli rigi progresuli teqnologiebis aTvisebaSi.

amerikel eqspertTa azriT unda gakeTdes gacilebiT meti Zveli

teqnologiuri lideris poziciis dabrunebisaTvis, es ukanaskneli ar
moiTxovs xarjebis mniSvnelovan gazrdas samecniero kvlevebsa da
teqnikur realizaciebze; imave eqspertTa azriT saWiroa xarjebis
mxolod gadanawileba. pentagonis mier finansirebadi msxvili kvleviTi
61
proeqtebis nacvlad unda Seiqmnas iseTi samecniero-teqnikuri programebi
rac gaTvaliswinebuli iqneba amerikuli kerZo kompaniebis
monawileobaze. nawilobriv es programebi unda daafinansos samoqalaqo
saagentom, romelsac specialurad daevaleboda axali teqnologiebis
komerciuli Canergvis xelSewyoba. aseT programebSi yuradReba unda
gamaxvildes, inJinerTa, konstruqtorTa da warmoebis specialistebis
mxridan am axali teqnologiebis gamoyenebis gamocdilebis SeZenaze. aseT
struqturaTa Camoyalibeba ramodenime wlis win daiwyo aSS-Si.
magaliTad Seqmnilia erToblivi kvleviTi sawarmo naxevargamtarebis
teqnikis sferoSi – SEMATECH, magram amave dros, misi damfinansebeli
organizacia, aSS-is Tavdacvis saministro, arasakmarisad erkveva
komerciuli teqnologiebis SemuSavebis sakiTxebSi da proeqti ZiriTadad
koncetrirdeba, naxevargam-tariani mowyobilobebis warmoebisaTvis
saWiro danadgarebis SemuSavebaze da ara am proeqtSi monawile firmebSi
mowinave gamocdilebis gavrcelebaze.

eqspertTa azriT, SeerTebulma Statebma unda Cadon, dRevandel dReze

gacilebiT meti saxsrebi, kadrebis saerTo ganaTlebisa da profesiuli
momzadebisaTvis. magram ubralod saxsrebis moZieba sazogadoebrivi
fondebidan - es jer kidev ar wyvets problemas. garda ZiriTadi
disciplinebis da Cvevebis swavlebisa dawyebiTi da saSualo skolebis
programebSi gansakuTrebuli yuradReba unda daeTmos kritikuli
azrovnebis aRzrdas, amocanis arsis mkafio aRqmis unaris ganviTarebas,
sakiTxebis dasmas da ara mxolod faqtebis konstatirebas da
kanonzomierebis dadgenas imaSi, rac aRiqmeba qaosad. maswavleblebs unda
mieceT meti damoukidebloba, magram amave dros maT unda daekisroT
didi pasuxismgebloba imaze Tu rogor da ras aswavlian klasebSi.
mSoblebi da sazogadoebriobis wamomadgenlebi unda efeqturad
uwyobdnen xels saskolo ganaTlebis gaumjobesebas.

kerZo seqtoris mxridan rekomendirebuli gza teqnologiuri

liderobisaken moiTxovs ufro intensiur urTierTqmedebas, mkvlevarebs,
inJiner-konstruqtorebs, inJiner-teqnologebs da bazris specialistebs
Soris TiToeul firmaSi da mniSvnelovnad ufro seriozuli zomebis
miRebas imisaTvis, rom samuSao adgilze damagrdes kvalificiuri
specialisti.

SeerTebul StatebSi, bolo wlebSi, eqspertTa rekomendaciiT,

dawyebulia sakanonmdeblo cvlilebebi, imisaTvis rom kompaniebs
mianiWon ufro farTo SesaZleblobebi im kapitaldabandebaTa mimarT,
romlebic gaTvlilni arian produqciis SemuSavebis grZelvadianobaze.
magaliTad, federalurma mTavrobam faqtobrivad ganaxorciela im
operaciaTa subsidireba, romlebic dakavSirebulni arian kompaniaTa
SerwymasTan da sakuTrebis gadacemasTan; firmebi, romlebic am
miznebisaTvis iReben uzarmazar valebs, saprocento gadasaxadebs ixdian
mogebidan. sagadasaxado subsidiebs SeuZliaT ufro efeqturad Seuwyon
xeli programebs, romlebic gaTvlilni arian xangrZliv perspeqtivaze.

aSS-is administraciis eqspertTa azriT sasargeblo nabiji iqneboda im

sagasaxado SeRavaTebis likvidacia, romlebic gaTvaliswinebulia
kompaniebis Serwymis da sakuTrebis gadacemisas. loRikuradaa miCneuli
sakuTrebis gayidvis dros amoRebuli gadasaxadis gazrda, Tu sakuTreba
62
mis gamyidvels ekuTvnoda naxevar welze mcire droiT da gadasaxadis
Semcireba sakuTrebis gayidvisas, Tu igi mas ekuTvnoda 6 welze meti
xnis ganmavlobaSi.

zemoT aRniSnulma, amerikis ekonomikis, arasaxarbielo tendenciebma da

qveynis ”teqnologiuri momavlis” gaurkvevlobam (ukanaskneli wlebis
amerikuli umaRlesi saswavleblebis sabunebismetyvelo da teqnikuri
fakultetebis studentTa ricxvi da amave sferoebSi samecniero
xarisxebis maZiebelTa raodenoba mkveTrad Semcirda. 1000
kursdamTavrebulidan mxolod 7 Rebulobs, teqnikuri profilis
samecniero xarisxs; iaponiaSi Sesabamisi ricxvia 40. sadoqtoro
disertaciebis naxevarze meti, teqnikur disciplinebSi, maTematikaSi da
fizikaSi daculia ucxoelTa mier. magistris xarisxis mimReb
specialistTa ricxvi Semcirda 25%-iT, xolo universitetebis
diplomebis mimRebTa ricxvi – 30% - iT, ris Sedegadac mcirdeba baza,
momavalSi samecniero kadrebis da wamyvani specialistebis momzadebisa.
aSS-is samecniero disciplinebis maswavlebelTa erovnuli asociaciis
monacemebiT – amerikis skolebis mesamedSi ar iswavleba fizika, yovel
mexuTe skolaSi – qimia, yovel meaTeSi – biologia, skolebis 3/4 –Si ar
iswavleba mecnierebebi dedamiwasa da kosmosis Sesaxeb.) aiZula
prezident j.buSis (ufrosi) administracia 90-iani wlebis dasawyisSi
gamoecxadebina aSS-is ekonomikuri da samrewvelo profilis
teqnologiuri prioritetebi. am periodSi SeiniSneba CAD/CAM
inteleqtualuri sistemebis arnaxuli teqnologiuri srulyofa da
racionaluri daproeqtebis meTodebis - (DFMA), mTel rig modulTa
warmoSoba, romlebmac ukanasknel wlebSi arnaxuli da
Zneladprognozirebadi makroekonomikuri warmatebebi moutanes amerikis
SeerTebul Statebs dakarguli bazrebis dabrunebis saqmeSi.

dRes kvlav aqtualuria umZimesi ekonomikuri krizisis daZlevis

efeqturi saxelmwifo-mmarTvelobiTi RonisZiebebis ganxorcieleba da am
TvalsazrisiT industriuli liderebi axorcieleben mkafiod
struqturirebul saxelmwifo antikrizisul strategiebs. aSS-s axali
administracia da prezideni b. obama (Barack Obama) apirebs ekonomikur
kolafss daupirispirdes antikrizisuli strategiebiT ganaTlebis,
jandacvis, energetikis da socialuri uzrunvelyofis sferoSi. rogorc
wina wlebSi, dResac msoflios ekonomikurad dawinaurebuli qveynebi
koliziebs, ekonomikasa da finansur sferoSi, upirispireben saxelmwifo-
marTvis mkafiod gamoxatul da motivirebul antikrizisul programebs.

standartizeba – „antisegmentacia”

marketingis erT-erTi ZiriTadi mcneba bazris segmentaciaa,

standartizebis procesi ki marketologebis mier miCneulia
„antisegmentaciad”. aqedan gamomdinare bazris kompleqsuri da miT ufro
sistemuri (yovlismomcveli) Seswavla saSualebas iZleva produqtis
xarisxis marTvis efeqturi programis Sesaqmnelad, rac Tavis mxriv
marketinguli merkantilizmis (produqtis mwarmoeblisgan romaa
generirebuli da mxolod mogebis miRebas gulisxmobs nebismier fasad)
tyveobidan daxsnasac niSnavs da momxmareblis samarTlian interesebzea
63
gaTvlili. xarisxis marTvis sistema, Tavis mxriv, ar unda iyos
orientirebuli winaswar miRebuli standartis moTxovnaTa dacvisaken.

xarisxis sistemuri marTva unda iyos dinamiurad mgrZnobiare da

swrafad moreagire momxmareblis SekveTisa da moTxovnaTa cvlilebebis
mimarT. aRniSnulis aucilebloba nakarnaxevia „saqonlis sasicocxlo
ciklis” koncefciidan, romlis Tanaxmadac, nebismieri, Tundac yvelaze
xarisxiani da konkurentunariani saqoneli (produqti an momsaxureba)
droTa ganmavlobaSi bazridan gamoZevdeba axali saqonliT an
momsaxurebis axali tipiT. radgan bazari myisierad ver aRiqvams axali
saqonlis ramdenime erTdroul modificirebas, rogorc wesi pirvel
etapze ar xdeba damatebiTi xarjis gaReba, bazarze gatanili axali
saqonlis diferencirebaze, am dros jer saqoneli araa standartizebuli
da gayidvebis stimulireba xdeba ZiriTadad reklamiT.

standartizebisa da „saqonlis sasicocxlo ciklis” urTierTfardobiT

dinamikis Semdegi cxrili 1 da naxazi 2 miiReba.
cxrili 1.

saqonlis sasicocxlo cikli axali saqonlis standartizebis

xarisxi

1. bazarze Setanis faza standartizeba araa Catarebuli

2. gayidvebis zrdis faza standartizebis sawyisi etapi.

produqtis sabazo modeli

3. maqsimaluri gayidvebis faza sabazo modelis standartizeba

4. gayidvebis klebis faza standartizebis samuSaoebi ar

warmoebs

64
gayidvebis zrdis me-2 fazaze (suraTi 2) momxmarebeli interesdeba
saqonliT, Cndeba axali myidveli. am stadiaze xdeba nakeTobis axali
modelis gamotana, bazris segmentaciis monacemebze dayrdnobiT, saidanac
ganisazRvra myidvelis arCevanis tipi. aq jer kidev araa Seqmnili
standarti, magram aris sabazo modelis koncefcia, romelic momavalSi
standartizdeba. maqsimaluri gayidvebis me-3 faza aiZulebs mwarmoebels
ifiqros produqtis standartizebaze. gayidvebis klebis faza mianiSnebs
imaze, rom myidvelis azriT saqoneli daZvelda. es rTuli periodia,
roca ukve mizanSeuwonelia an SeuZlebelia saqonlis xarisxobrivi
maxasiaTeblis Secvla da misaRebia gadawyvetileba am produqtis
amoRebisa warmoebidan da axali produqtiT mis Sesacvlelad.

„saqonlis sasicocxlo ciklis” analizi saSualebas iZleva, rogorc

marketingis strategiis da taqtikis srulyofisaTvis, ise produqciis
xarisxis marTvis uzrunvelyofisaTvis, safirmo standartis miRebisa,
teqnikuri pirobebis SemuSavebisa sxvadasxva diferencirebul saqonelze.

axali, maRalteqnologiuri saqonlis (Hi-Tech - produqti) standartizeba

araa damokidebuli Cveulebrivi produqtis standartizebis faqtorebze.
Hi-Tech – produqts ar gaaCnia analogi msoflio bazarze, misi
xarisxobrivi maxasiaTeblebi, romelic aris firma-damamzadeblis
standartSi, rogorc wesi Seicavs teqnologiis maRali donis siaxles
(xSirad teqnologiur garRvevas), rac konkurentebisaTvis miuwvdomelia,
xolo moTxovnebi produqtis mimarT, rac savaldebuloa yvela bazarze,
rogorc wesi Seesabameba saerTaSoriso normebs, rac gaTvaliswinebulia
Hi-Tech – produqtis Seqmnisas da damowmebulia sertifikatiT.

standartizebuli saqonliT bazarze gasvla SesaZlebelia Tu

mwarmoebeli irCevs strategias aradiferencirebuli da globaluri
marketingisa, aseT situaciaSi standartizebis ekonomikuri efeqti
Tvalxilulia, radgan araa xarjebi produqtis diferencirebaze - bazris
sxvadasxva segmentSi adaptirebisaTvis.

standartizeba marketingSi SesaZloa exebodes ara marto saqonels,

aramed Tavad samarketingo moRvaweobas – marketinguli kvlevebis
meTodebs da marketingis operaciul sistemas. marketinguli kvlevebis
meTodebis standartizebis mizania bazris kvlevis meTodebis optimizeba
da proceduraTa unificireba. marketologebma daadgines bazris kvlevis
efeqturobis pirdapirproporciuli damokidebuleba samarketingo
proceduraTa unificirebis xarisxTan.

sertificireba evrokavSirSi (European Union)19

19
ევროკავშირი შეიქმნა XX საუკუნის 50-ან წლებში. ამ დროიდან მოყოლებული ის ურთიერთობს
დანარჩენ მსოფლიოსთან საერთო სავაჭრო პოლიტიკის, განვითარების მხარდაჭერისა და
ფორმალური სავაჭრო კავშირების მეშვეობით და აგრეთვე ცალკეულ ქვეყნებთან და რეგიონალურ
ჯგუფებთან თანამშრომლობის თაობაზე დადებული ხელშეკრულებების გზით. 1993 წლიდან,
65
evrokavSiris politika Sesabamisobis Sefasebisa

1988 wels briuselSi Catarda dasavleT evropis qveynebis simpoziumi

sertificirebis sferoSi, sadac Seiqmna rekomendaciaTa nusxa
evrokavSiris sertificirebis erTiani principebis Sesaqmnelad.

sur. 3

briuselis 1988 wlis simpoziumis masalebze dayrdnobiT

evrogaerTianebis komisiam (anu evrokomisiam) moamzada rezolucia
sertificirebis, teqnikuri normebis da kvlevebis mimarT kompleqsuri

ევროკავშირი ანვითარებს საერთო საგარეო და უშიშროების პოლიტიკას მაასტრიხტის

ხელშეკრულების ფარგლებში. ეს მას საშუალებას აძლევს განახორციელოს ერთობლივი ქმედება
ისეთ შემთხვევებში, როდესაც საქმე მისი, როგორც ერთიანი კავშირის, ინტერესების დაცვას ეხება.
თავდაცვა საერთო საგარეო და უშიშროების პოლიტიკის მნიშვნელოვანი ასპექტი ხდება,
რამდენადაც ევროკავშირი ცდილობს სტაბილურობის შენარჩუნებასა და განმტკიცებას მთელს
მსოფლიოში. ევროკავშირი აქტიურად თანამშრომლობს სხვა ქვეყნებთან და საერთაშორისო
ორგანიზაციებთან, რადგანაც მუშაობს ტერორიზმის, საერთაშორისო დანაშაულის, ნარკოტიკებით
ვაჭრობისა და არალეგალური იმიგრაციის აღკვეთაზე და ისეთ გლობალურ საკითხებზე, როგორიც
გარემოს დაცვაა. ევროკავშირის საერთო სავაჭრო პოლიტიკა ორ დონეზე ხორციელდება. ჯერ ერთი,
მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის შიგნით, ევროკავშირი აქტიურად მონაწილეობს წესების
დადგენაში მსოფლიო ვაჭრობის სისტემისათვის, სადაც ურთიერთობები მრავალ მხარეს შორის
ხორციელდება , და მეორეც, ის ახორციელებს საკუთარ ორმხრივ სავაჭრო ხელშეკრულებებს
ცალკეულ ქვეყნებთან და ქვეყანათა რეგიონალურ ჯგუფებთან.
http://www.delgeo.ec.europa.eu/ge/eu_global_player/index1.html

66
midgomis Sesaxeb. am dokumentis suliskveTeba naTlad metyvelebs
evrokomisiis mxridan, produqciis sertificirebis da gamocdis
TvalsazrisiT momTxovnelobis xarisxis amaRlebis tendenciis
sasargeblod; kerZod ki evrokavSiris qveynebis sawarmoebs mieTiTaT, rom
unda daenergaT xarisxis marTvis sistema EN 29001, EN 29002 da EN 29003
standartTa bazaze; aseve damtkicda evropuli Tanamegobrobis erTiani
kriteriumebi sagamocdo laboratoriebis, akreditaciis da
sertificirebis organoebis kompetenturobisa da damoukideblobis
Sesafaseblad.
1985 evrosabWom miiRo direqtiva “teqnikuri harmonizaciis” Sesaxeb,
sadac ganmxoloebulia uflebamosilebani standartisa da ZiriTadi
moTxovnisa, es ukanaskneli savaldebuloa Sesasruleblad, standartis
moTxovnisagan gansxvavebiT. Tan Tu standarti harmonizebulia, maSin am
standartis Sesabamisad damzadebuli produqcia iTvleba ZiriTadi
moTxovnis Sesabamisad. Tu produqti Seqmnilia ara harmonizebuli
standartiT, aramed ZiriTadi moTxovnis Sesabamisad, aucilebeli xdeba
Sesabamisobis damowmeba mesame mxaris mier.
evrokomisiis mier Seqmnilia monacemTa banki “sertifikati”, sadac devs
informacia evropaSi arsebul yvela sasertifikacio sistemis, gamocdis
meTodikebis, laboratoriebis da sagamocdo centrebis Sesaxeb20.
1989 wels evrogaerTianebam miiRo “globaluri koncefcia wesebis
harmonizaciisa”.
evrogaerTianebis direqtivebis Tanaxmad Sesabamisoba fasdeba Tavad
damamzadeblisagan, aRniSnulis gamo ganmcxadebel-deklaranti
daamowmebs saqonlis Sesabamisobas direqtivis moTxovnebisadmi
evrokavSiris Sesabamisobis niSniT (sur.3) markirebis gziT.
“axali” direqtivebi Seicaven harmonizebul moTxovnebs
usafrTxoebisadmi, rac konkretizebulia produqciis sasicocxlo
ciklis gansazRvruli stadiisaTvis – daproeqtebis, warmoebis,
realizaciis da gamoyenebisaTvis. imisaTvis rom direqtivebi xangrZlivi
drois ganmavlobaSi ar iyos Sesacvleli, maTSi SeaqvT zogadi
moTxovnebi, xolo ufro detaluri, kerZo moTxovnebi SeaqvT
standartebSi.
“axali” direqtivebi “Zvelisgan” gansxvavdebian struqturiTac: aqaa
samarTlebrivi da teqnikuri nawili, aqve moyvanilia Sesabamisobis
Sefasebis sistema da citireba standartze. zogadad, evropuli
standarti, romelic araa Sesasruleblad savaldebulo da naxsenebia
“axal” direqtivaSi, uzrunvelyofs bazarze iseTi produqciis moxvedras,
rac SesabamisobaSia am bazris moTxovnasTan.
“axlisgan” gansxvavebiT “Zveli” direqtivebi atareben dargobriv xasiaTs,
e.i moTxovnebi (“Zvel” direqtivaSi) ar arian unificirebulni, aseve aq

20
Glossary of International Banking & Finance Acronyms and Abbreviations.
http://www.foreignword.com/glossary/russian/banking/defe.htm

67
araa citireba standartebidan, ris gamoc yvela “Zveli” direqtivisTvis
saWiro gaxda miRebuliyo mravali Sesworeba da damateba, rac arTulebs
maT (“Zveli” direqtivis) praqtikul gamoyenebas.
evrokavSiris direqtivebi, romelic axali koncefciiTa Seqmnili,
gansazRvravs Sesabamisobis (modulis) damowmebis meTodebs, rac
SesaZloa gamoiyenos momwodebelma. konkretuli modulis arCevis ufleba
miniWebuli aqvs momwodebels (produqciis damamzadebels). produqciis
sasicocxlo ciklis sxvadasxva stadiisaTvis gaTvaliswinebulia
sxvadasxva modulebi.
ganvixiloT evropuli modulebis zogadi topologia:
1. daproeqtebis stadiisaTvis SemoTavazebulia moduli B “tipiuri
nimuSis Semowmeba”. am SemTxvevisaTvis unda wardgenili iyos Semdegi
dokumentebi: nakeTobis nimuSi; nimuSis aRmweri dokumenti: proeqtis
koncepciiT, naxazebiT, komponentTa sqemebiT da sxva; im standartTa
CamonaTvali, romelic unda iqnas gamoyenebuli am nakeTobis
damzadebisas; nakeTobis gaTvlebisa da eqspertizebis Sedegebi; nakeTobis
gamocdis protokolebi. aRniSnulis wardgenis Semdgom, nakeTobis
gamocdebis dadebiTi Sedegebisas, ganmcxadebelze gaicema evrokavSiris
sertifikati, romelic unda Seicavdes eqspertizis daskvnebs da misi
kanonierebis pirobebs, nimuSis saidentifikacio da zogierT sxva
monacems.
aRniSnuli tipis sertifikatis gacemisas, dauyonebliv xdeba sxva
sasertifikacio organoebis saqmis kursSi Cayeneba. igive procedurebia
Casatarebeli sertifikatis anulirebisas an nimuSis modificirebisas.

2. samrewvelo stadiis oTxi moduli

moduli С – “mwarmoeblis deklaracia produqciis Sesabamisobis Sesaxeb

(I varianti)”.

aRniSnuli dokumentiT mwarmoebeli acxadebs, rom mis mier damzadebuli

produqti, mTlian SesabamisobaSia produqciis im nimuSTan, romelmac
miiRo "ЕС" sertifikati, ris gamoc damamzadebels SeuZlia produqtis
markireba (SesafuT masalaze, nakeTobasa da TandarTul dokumentaciaze
) C€ Sesabamisobis niSniT.

moduli D _ “mwarmoeblis deklaracia produqciis Sesabamisobis Sesaxeb

(II varianti)”.

modul С-Si aRweril valdebulebebTan erTad modul D-Si

gaTvaliswinebulia mwarmoeblis xarisxis uzrunvelyofis sistemis
organizeba da ЕС-is zedamxedvelobis samsaxuris kontroli. xarisxis
sistema unda iyos dokumentirebuli, Seicavdes xarisxis dargis da
organizaciuli struqturis miznebis aRweras, xelmZRvanelobis
pasuxismgeblobis da uflebamosilebis gansazRvras xarisxisTan
dakavSirebiT. aRniSnulTan erTad wardgenili unda iqnas teqnologiuri

68
procesis, xarisxis kontrolis meTodebis, xarisxis uzrunvelyofis
efeqturobis aRwera da a.S.

sasertifikacio organo afasebs xarisxis sistemas evropuli standartis

29000 seriis (ISO 9000) Sesabamisad. xarisxis sistemaze zedamxedveloba
xorcieldeba im mizniT, rom mwarmoebelma Seasrulos is valdebuleba
rac aRwerilia sasertifikacio dokumentSi.

moduli Ε – “mwarmoeblis deklaracia produqciis Sesabamisobis Sesaxeb

(III varianti)”.

mwarmoebeli valdebulia uzrunvelyos xarisxis da Sesabamisobis

stabiluri done warmoebis yvela etapze, rac aRwerilia "ЕС"
sertifikatSi da amgvari produqtisaTvis wayenebul direqtivaSi.
mwarmoebeli irCevs im sruluflebian organos, romelic akeTebs
xarisxis Semowmebas amorCeviTi principiT erT-erTi qvemoTmoyvanili
proceduriT:

 pirveli procedura – produqcias utardeba statistikuri

kontroli, rac niSnavs Semdegs: mwarmoebeli waradgens nakeTobis
partiebs da TiTo nimuSi am partiebidan Semowmdeba Sesabamisobis
kriteriumebis TvalsazrisiT. Tu nakeTobis partia aRmoCndeba
arakondiciuri, makontrolirebeli organo iRebs iseT zomebs, rac
blokavs amgvari saqonlis bazarze moxvedras.
 meore proceduraa produqciis perioduli Semowmeba adgilze.
nimuSs utardeba eqspertiza da gamocda, produqtis im Tvisebebis
dasadgenad rac gaTvaliswinebulia standartiT, riTaT
damzadebulia es produqcia. defeqtebis aRmoCenisas,
makontrolebeli organo iRebs kanoniT gansazRvrul zomebs

moduli F – “verificireba (Semowmeba) uflebamosili organos mxridan

(varianti 1)”

uflebamosili organo Semowmebis Sedegebze dayrdnobiT amtkicebs

nakeTobis Sesabamisobas (Seusabamobas) sertifikatSi aRweril "ЕС"-sTan
da direqtivis Sesabamis moTxovnebTan. nakeTobas ukeTdeba С€ markireba,
xolo damamzadebelze gaicema Sesabamisobis sertifikati. С€ - niSans Tan
axlavs misi gamcemi organos simbolo.

daproeqtebisa da warmoebis gaerTianebuli stadiisaTvis warmodgenilia

sami moduli.

moduli А - “Sesabamisobis deklaracia damamzadebelisa”. damamzadebeli

oficialurad, werilobiTi formiT acxadebs, rom mis mier damzadebuli
nakeToba akmayojilebs direqtivis moTxovnebs, ukeTebs markirebas С€
niSniT. Ggarda amisa, ganmcxadebelma unda waradginos saproeqto
dokumentacia (romelic inaxeba Sesabamis uflebamosil organoSi 10
weli, mocemuli produqciis, bolo nakeTobis gamosvlidan).

69
moduli G - “verificireba (Semowmeba) ЕС (varianti 2)”

gamoiyeneba calkeuli nakeTobis an produqciis mcire seriis

Sesamowmeblad. Semowmebis safuZvelze uflebamosili organo amtkicebs
nakeTobis Sesabamisobas da gascems Sesabamisobis sertifikats С€ niSniT
markirebis uflebiT.

moduli Η – “damamzadeblis deklaracia proeqtis da produqciis

Sesabamisobis Sesaxeb”

damamzadebeli oficialurad ganacxadebs proeqtis Sesabamisobis Sesaxeb

mocemuli tipis produqciis Seqmnis direqtivis gansazRvruli tipis
moTxovnebTan. garda aRniSnulisa, mwarmoebeli valdebulia danergos
xarisxis uzrunvelyofis sistema, romelic ЕС samsaxurebis
zedamxedvelobis qveS imyofeba.

miuxedavad imisa, rom yvela moduli avsebs erTurTs, isini (modulebi)

SesaZloa gamoyenebulni iqnen erTmaneTisagan damoukideblad.
direqtivebi gansazRvraven produqciis Sefasebis meTodebs, magaliTad
direqtiva 93/42/ЕС adgens samkurnalo saSualebaTa xarisxis
uzrunvelyofis da kontrolis alternatiul meTodebs.

С€ niSniT markireba ar niSnavs standartis Sesabamisobas, magram

gamoxatavs ЕС- is direqtivis Sesatyvisobas.

С€ niSniT markirebuli saqoneli pasuxobs “fuZemdeblur moTxovnebs” e.i.

usafrTxoebis, ekologiurobis moTxovnebs da gaaCnia evrokavSiris wevri
qveynebis bazrebze Tavisufali moZraobis reJimi.

gamocdebis da sertificirebis evropuli organizacia (gseo) Seiqmna 1990

wels, masSi Sedis ramdenime komiteti, maT Sorisaa EQS (xarisxis
sistemebis sertificirebis da atestirebis evropuli komiteti); WELAC
(laboratoriaTa akreditaciis dasavleTevropuli organizacia);
EUROLAB (laboratoriaTa atestaciis evropuli organizacia); WECC
(laboratoriaTa akreditaciis urTierTcnobis dasavleTevropuli
organizacia).

gamocdebis da sertificirebis evropuli organizaciis (gseo) mTavari

funqciaa evrokavSiris wevri qveynebis im evropul organizaciaTa
urTierTgagebisa da urTierTndobis atmosferos damkvidreba, romlebic
afaseben Sesabamisobas, riTac xels uwyoben saqonlis Tavisufal brunvas
da patiosan konkurencias. gseo-s mizania imgvari pirobis Seqmna, sadac
garantirebuli iqneba gamocdili da sertificirebuli produqtis,
momsaxurebis da teqnologiis Tavisufali mimoqceva da mxareebis
urTierTCaTvla im dokumentaciisa rac gacemulia evrokavSiris romelime
qveyanaSi.
70
 standartizeba da saqonlis Sesaxeb informaciis kodireba

StrixebiT kodirebis idea daibada aSS-Si XX saukunis 30-ian wlebSi

harvardis biznesis skolaSi, xolo am ideis praqtikuli realizeba
daTariRebulia XX saukunis 60-iani wlebiT, rodesac aSS-s rkinigzam
daiwyo sarkinigzo ronodebis (‘vagonebis’) identificireba. StrixebiT
kodirebis farTo danergva moxda XX saukunis 70 wlebSi
mikroprocesoruli teqnologiebis ganviTarebis gamo. aSS-Si 1973 wels
miiRes universaluri sasaqonlo kodi (IPC), xolo 1977 wels gaCnda
kodirebis evropuli sistema ΕΑΝ (European Article Numbering), rac
dReisaTvis mTel msoflioSi gamoiyeneba.

Strixiani kodi warmoadgens periodulad ganmeorebad sxvadasxva zomis

vertikalur muqi feris Strixebis (zolebis) da TeTri zolebiT
intervalebis monacvleobas. am zolebis zomebi standartizebulia da
Strixiani kodis “wakiTxva” xdeba specialuri optikuri mowyobilobiT –
skaneriT, romelic mikroprocesoriT axdens Strixebis dekodirebas
cifrebSi da SeaqvT informacia saqonlis Sesaxeb kompiuterSi.

ganviTarebul qveynebSi, saqonlis Strixiani kodi aris savaldebulo

moTxovna rac datanili unda iyos SefuTvaze, winaaRmdeg SemTxvevaSi
savaWro organizaciebma SesaZloa uari Tqvan, Strixiani kodis ar mqone
saqonlis miRebaze. 90% msoflioSi warmoebuli produqciisa Strixiani
kodirebiTaa aRnusxuli da yovlismomcvel informacias iZleva
produqtis Sesaxeb.

Strixiani kodirebisaTvis gamoiyeneba ΕΑΝ ori tipis 13-Tanrigiani da 8-

Tanrigiani cifris kodi, romelnic Tavis mxriv vertikaluri muqi
zolebis da Ria feris intervalebis erTobliobaa. yvelaze viwro
Strixi iTvleba erTianad. yoveli cifri (an Tanrigi) Sedgeba ori
Strixisa da ori intervalisagan. 13-Tanrigiani kodi Sedgeba qveynis
kodis, sawarmos kodis, saqonlis kodis da sakontrolo ricxvisagan. ΕΑΝ
asociaciam Seadgina qveynebis kodebi da centralizebulad aniWebs
licenziebis da kodebis gamoyenebis uflebas. magaliTisaTvis
safrangeTma miiRo cifrTa diapazoni 30-37 sakuTari Strixiani kodebis
gamosaxatavad. italiisTvis es diapazonia: 80-87; zogierTi qveynisTvis
kodebi samniSna cifrebiT gamoixateba - saberZneTi – 520; brazilia –
789; ruseTi – 460; estoneTi – 474; ungreTi – 599.

xarisxis evropuli programa - EQP (European Quality Program)

xarisxis evropuli programis [EQP (European Quality Program)] mizania

evropuli Tanamegobrobis ekonomikis Zalisxmevis gaerTianeba evropuli
sawarmoo konkurentunarianobis gazrdis da momsaxurebis xarisxis
amaRlebis gadaudebel aucileblobaTa realizeba. am TvalsazrisiT
niSandoblivia, rom msoflios umTavres konkurentTa moRvaweobis
analizi xarisxis problemasTan mimarTebaSi iZleva Semdeg suraTs:
momxmarebelTa moTxovnebis dakmayofilebasa da xarisxianobis
71
TvalsazrisiT iaponurma da amerikulma kompaniebma ukan Camoitoves
evropelebi, risi procentuli Sefasebac Semdegi raodenobriobiT
lagdeba: 34% evropuli da 53% aSS-s da wynari okeanis regionis
korporaciebi. ТQМ21 koncefcias iyenebs evropuli firmebis 30%, aSS-s
kompaniebis 57% da wynari okeanis korporaciaTa 53%. aRniSnuli
mdgomareobidan gamomdinare, xarisxis marTvis evropuli politikis
ZiriTadi principebi Semdegnairadaa Camoyalibebuli: kooperireba da
urTierTSevsebadoba; konceptualuroba: socialuroba;
struqturirebuloba; xarisxis axali koncefciis gamoyeneba.

xarisxis evropuli programa Sedgeba xuTi nakveTisagan:

 xarisxis amaRleba da aRniSnulis cnobieri gaazreba;

 xarisxis amaRlebis meTodebisa da gzebis ganviTareba da

demonstrireba;

 “xarisxis infrastruqturis” rolis gazrda;

 swavleba da kvalifikaciis amaRleba;

 struqturuli koordinireba.

pirvel nakveTSi dasmuli amocanebi gankuTvnilia sawarmos da

momsaxurebis sferos xelmZRvanelTaTvis, romelTac realurad unda
Seqmnan pirobebi produqtis xarisxis amaRlebisa da daarwmunon
sazogadoeba aRniSnulis realobasa da sargeblianobaSi.

meore nakveTSi gansazRvruli da gawerilia xarisxis marTvis

Tanamedrove gamocdilebis realizebis gzebi evropis Tanamegobrobis
sazRvrebis SigniT.

mesame nakveTi ganapirobebs xarisxis marTvis im mTavari mdgenelebis

gamovlenasa da reformirebas, romelTac SeuZliaT negatiurad imoqmedon
evroTanamegobrobis erTiani bazris marTvis procesze.

meoTxe nakveTis mizania personalis codnis amaRlebis gziT adamianis

faqtoris rolis amaRleba xarisxis marTvaSi.

21
Total Quality Management – organizaciis yvela wevris erToblivi Zalisxmevis
mobilizebisaTvis Seqmnili sistemuri menejmentis Teoria sazogadoebrivi da
korporatiuli moTxovnebis mTlianad dakmayofilebis mizniT. xarisxis menejmentis am
sistemur Teorias safuZveli Cauyara edvard demingma XX saukunis 60-ian wlebSi,
romelic did xans muSaobda iaponiaSi.

72
mexuTe nakveTis mTavari amocanaa “xarisxis evropuli qartiis
ganmtkicebisa da xarisxis infrastruqturis rolis asamaRlebel”
RonisZiebaTa momzadeba, rac niSnavs evroTanamegobrobis standartizebis,
sertificirebis da metrologiis organizaciaTa mWidro TanamSromlobas,
amasTan mniSvnelovania im Sesabamisi erovnuli struqturebis mxardaWera,
romlebic axorcieleben sagamocdo centrebis funqciebs.

xarisxis sistemebis programaTa sertificirebis praqtikul realizaciebs

axorcieleben rigi saerTaSoriso organizaciebebisa da gaerTianebebisa:
IIOC, EQNET, IQNET, IAF, IACS da sxv.

saerTaSoriso sertificirebis damoukidebeli organizacia (IIOC)

aerTianebs rva msxvil saerTaSoriso produqtis masertificirebel da
xarisxis marTvis firmas, esenia:

 «Det Norske Veritas»;

 «Lloyd’s Register»;

 «Germanischer Lloyd»;

 «Bureau Veritas»;

 «TÜV-CERT»;

 «ABS Quality Evaluations, Inc.»;

 «British Standards Institution BSI»;

 «Société Generalé de Surveillance SGS».

am firmaTagan TiToeuli awarmoebs produqciis da momsaxurebis

sertificirebas mrewvelobisa da momsaxurebis sferos farTo
speqtrisaTvis da amgvari miznebis aRsasruleblad gaaCnia
ganviTarebuli infrastruqtura qvedanayofebis, biuroebis da
Svilobili firmebis saxiT. magaliTad firma «Det Norske Veritas»
samoqmedo arealia: gemTmSenebloba, sazRvao gadazidvebi, navTobisa
da gazis gadamamuSavebeli obieqtebi, qimiuri mrewveloba, sazRvao
Selfis samSeneblo profili, saxmeleTo transporti, saavtomobilo
mrewveloba, eleqtroteqnikuri da eleqtronuli warmoebis sfero,
kvebis mrewveloba, jandacva da socuzrunvelyofa, sabanko-safinanso
saqme, dazRveva, informaciuli teqnologiebi, kavSirgabmuloba da
komunikacia.

firma «TÜV-CERT» orientirebulia - metalurgiis,

manqanaTmSeneblobis, energetikis, qimiuri teqnologiis,
xelsawyoTmSeneblobis, eleqtronuli, saavtomobilo da sarkinigzo
73
transportis, samedicino teqnikis, samSeneblo produqciis,
informaciuli da teleavtomaturi sistemebis, axali masalebis
eqspertizis mimarTulebiT funqcionirebaze.

firma «Bureau Veritas» struqturebi ganfenilia msoflios 143 qveyanaSi

da maTi funqcionirebis areali moicavs gemTmSeneblobasa da sazRvao
gadazidvebs, aeronavtikas, saavtomobilo mrewvelobasa da
transports, navTobis gadamuSavebasa da navTobqimiis
manqanaTmSeneblobas, samedicino teqnikas, soc-uzrunvelyofasa da
dazRvevas, kavSirgabmulobas, komunikaciebs da sxva.

firma «Lloyd’s Register» muSaobs gemTmSeneblabasa da saerTaSoriso

klasificirebis mixedviT gemebis riskebis da saimedoobis
klasificirebaSi. aRniSnuli moicavs gemebis daproeqtebis, xarisxis
da eqspluataciis kontrolis samuSaoebs; garda amisa «Lloyd’s Register»
muSaobs satransporto da sarkinigzo gadazidvebis saSualebebis,
gazisa da navTobis industriis, manqanaTmSeneblobis sertificirebis
sferoSi.

firma «ABS Quality Evaluations, Inc.» specializirebulia garemosdacviTi

dargis sertificirebis problematikaze, kerZod ki: terminalebisa da
saporto meurneobaTa, qimiur da radiaqtiul teqnologiaTa
procesebis usafrTxoebis, wylis resursebis da Camdinare wylebis
mdgomareobis Sefasebis, finansur operaciaTa uzrunvelyofis da sxva.

firma «British Standards Institution BSI» warmoadgens msoflios erT-erT

uZveles kompanias da misi funqcionaluri daniSnuleba moicavs uamrav
sferos, romelTagan umTavresni arian – manqanaTmSeneblobis
sxvadasxva saxis produqcia, Zravebi da metalokonstruqciebi,
samedicino aparatura, individualuri dacvis saSualebebi da sxva.
sayuradReboa, rom sertifikati gaicema konkretul produqciaze
(foladi, naglini, Zravi da a.S.) da maTSi miTiTebulia warmoebis
ZiriTadi teqnologiuri parametrebi, romlebic ganapirobeben xarisxis
sasurvel dones.

xarisxis sertificirebis sistemis evropuli qseli –

Earthquake Information Network (EQNET)

xarisxis sertificirebis evropuli qseli (EQNET) aerTianebs evropis

qveynebis xarisxis uzrunvelyofis masertificirebel erovnul
organizaciebs, Semdegi qveynebisas: avstria, belgia, britaneTi,
germania, dania, saberZneTi, safrangeTi, slovenia, espaneTi, irlandia,

74
 italia, niderladebi, norvegia, portugalia, fineTi, SvedeTi,
Sveicaria da sxva. EQNET aris Ria organizacia da masTan mierTeba
SeuZlia nebismieri qveynis xarisxis uzrunvelyofis masertificirebel
erovnul organizaciebs. am organizaciis daniSnulebaa xarisxis ISO
9000 saerTaSoriso standartis im dokumentaciis urTierTcnobis
organizeba, rasac gamoscemen erovnuli masertificirebeli
organizaciebi.

EQNET –s aqvs sertificirebis erTiani forma, rasac aRiareben

organizacia-partniorebi. EQNET-is saauditoro dokumentebi
dafuZnebulia ISO 10011 standartsa (“xarisxis sistemis Semowmebis
meTodikebi; eqspert-auditorTa sakvalifikacio kriteriumebi xarisxis
sistemaTa Sesamowmeblad”) da EN 45012 evropul standartze –
“xarisxis sistemis Sefasebis sertificirebis umTavresi
kriteriumebi”(“General requirements for bodies operating assessment and
certification/registration of quality systems”).

xarisxis sistemis sertificirebis da Sefasebis saerTaSoriso qseli

(IQNET)
IQNET aerTianebs msoflios 40-ze met wamyvan qveyanas – iaponias, samxreT
koreas, kanadas, israels da a.S. am qveynebSi gacemuli sertifikatebi
urTierTcnobadia da IQNET –is funqcionireba dafuZnebulia Semdeg ISO
standartebze: ISO 9001, ISO 9002, ISO 9003, ISO 14001, BS 7799, QS 9000, EN 46001.

akreditaciis saerTaSoriso forumi - International Accreditation Forum, Inc.

(IAF)
aerTianebs 30-ze met erovnul saakreditacio organizaciebs (aSS, iaponia,
britaneTi, CineTi) imisaTvis rom Seiqmnas erTiani sertifikaTi mTeli
msofliosaTvis, romelic gaicema auditoruli Semowmebis Semdgom,
amisaTvis ISO struqturaSi Seqmnilia xarisxis sistemis
sertificirebisaTvis specialuri qvedanayofi (QSAR).

QSAR sistema or iarusiania, Sedgeba maakreditebeli da xarisxis

sistemis masertificirebeli organoebisagan. Aam QSAR niSniT aRniSnuli
produqti an momsaxureba akmayofilebs ISO 9000 standartis moTxovnebs
da masTan SeTavsebadia QSAR sistema.

sazRvao da samdinaro gemebis sertificirebis saerTaSoriso asociacia

(IACS)
am organizaciis saqmianoba mimarTulia gemebis, mcuravi saSualebebis
sandoobisa da xarisxianobis moTxovnebis harmonizaciisaken. asociaciaSi
Sedis aTi mudmivi wevri qveynis organizaciebi: tvirTebis gadatanis
75
amerikuli biuro - «American Bureau of shipping», «Bureau Veritas», «Det Norske
Veritas», «Germanischer Lloyd», «Lloyd’s Register», CineTis saklasifikacio
sazogadoeba, gadazidvebis koreuli registri, iaponuri Nippon Kaiji Kyokai
da italiuri «Registro Italiano Navale», ruseTis sazRvao gadazidvebis
registri.

evropis qveynebma daafuZnes mravali masertificebeli, maakreditebeli da

sagamocdo organizacia-struqturebi:

 EUROLAB – evropis sagamocdo laboratoria;

 EUROCHEM – analizuri qimiis evropuli organizacia;

 EQS – xarisxis sistemis sertificirebis danergvis evropuli

komiteti;

 ECITS – informaciuli teqnologiebis gamocdisa da sertificirebis

evropuli komiteti;

 ELSECOM – eleqtoteqnikis sferos gamocdebisa da sertificirebis

evropuli komiteti;

 ESCIF – saxanZro usafrTxoebis organizebis masertificirebeli

evropuli komiteti;

 EOTC – gamocdebisa da sertificirebis evropuli organizacia;

 ЕА – sagamocdo laboratoriebis da masertificirebeli organoebis

evropuli kooperacia.

Dda sxva.

saqarTvelos standartizebisa da sertificirebis samsaxurebi

saqarTvelos standartebisa da sertificirtebis normatiul
funqcionirebas warmarTavs ekonomikuri ganviTarebis saministros22
saxelmwifo saqveuwyebo dawesebulebebi, gansaxilveli dargisaTvis ki –
saqarTvelos standartebis, teqnikuri reglamentebis da metrologiis
erovnuli saagento23 - (Georgian National Agensy for Standards, Technical
Regulations and Metrology).

22
http://www.economy.ge/geo/main_sub.php?key=5
23
http://www.gnims.caucasus.net/

76
saqarTvelos iusticiis saministros mmarTvelobis sferoSi Semavali
sajaro samarTlis iuridiuli piris – saqarTvelos erovnuli arqivis
mier SemuSavebulia da saqarTvelos standartebis, teqnikuri
reglamentebis da metrologiis erovnuli saagentos mier samoqmedod
SemoRebulia saqarTvelos erovnuli standarti sst 76 : 2009
“saorganizacio – gankargulebiTi dokumentebi. dokumentebis gaformebis
moTxovnebi.”

standarti vrceldeba saorganizacio – gankargulebiT dokumentebze,

anketebze, aqtebze, brZanebebze, gadawyvetilebebze, gankargulebebze,
ganmartebiT baraTebze, gancxadebebze, grafikebze, dadgenilebebze,
debulebebze, Tanamdebobriv instruqciebze, mowmobebze, moxsenebiT
baraTebze, oqmebze, saStato nusxebze, struqturasa da saStato
raodenobaze, SekveTebze, wardginebebze, werilebze, wesdebebze, wesebsa
da xelSekrulebebze, romlebic aRnusxaven administraciul –
saorganizacio, saxelmwifo xelisuflebisa da adgilobrivi
TviTmmarTvelobis organoebis, dawesebulebebis, sawarmoebis,
organizaciebis, maTi struqturuli erTeulebisa da Tanamdebobis
pirebis saqmianobis marTvis, urTierTqmedebisa da regulirebis
sakiTxebis gadawyvetas.

standarti adgens dokumentTa rekvizitebis Sedgenilobas, maTi

gaformebis moTxovnebs da moTxovnebs dokumentTa blankebis mimarT.

standarts Tan axlavs sqemebi, nimuSebi.

saqarTvelos standartebis, teqnikuri reglamentebis da metrologiis

erovnuli saagentos mier samoqmedod SemoRebulia:

,,saerTaSoriso samSeneblo kodi”24 Tavi 1-6 (registraciis nomeri - 268-1.3-

2739 18.06.09)

Tavi 1 _ Sesavali;

Tavi 2 – ganmartebebi;

Tavi 3 – Senobebis da nagebobebis klasificireba gamoyenebis mixedviT;

Tavi 4 – specialuri detaluri moTxovnebi gamoyenebuli farTobebis

mimarT;

Tavi 5 – Senobis zogadi simaRleebi da farTobebi;

Tavi 6 – konstruqciis tipebi

24
standartis SeZena SeiZleba standartebis da teqnikuri reglamentebis departamentSi.
http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/axali%20standarti.pdf

77
standartis SeZena SeiZleba

standartebis da teqnikuri

reglamentebis departamentSi

normatiuli dokumentebi (saerTaSoriso, evropuli, regionuli) rZisa da

rZis nawarmis produqciis sferoSi25

kodeqs alimentariusis komisiis standartebi rZeze da rZis produqtebze

erovnuli saagentos reestrSi daregistrirebuli standartebi

sst kodeqs AA _11 (a) : 2006 kodeqsis standarti iogurtis da damtkbari

iogurtisaTvis
sst kodeqs AAA_11 (b) : 2006 kodeqsis standarti aromatizirebuli
iogutisa da duRilis Semdeg pasterizirebuli produqtisaTvis
sst kodeqs AAA_15 : 2006 kodeqsis standarti rZis mSrali SratisaTvis
sst kodeqs AA_1 : 2006 kodeqsis standarti karaqisaTvis
sst kodeqs AA_2 : 2006 kodeqsis standarti rZis naRebis
produqtebisaTvis
sst kodeqs AA_3 : 2006 kodeqsis standarti Sededebuli rZisaTvis
sst kodeqs AA_4 : 2006 kodeqsis standarti damtkbari Sesqelebuli
rZisaTvis
sst kodeqs AA_6 : 2006 kodeqsis ZiriTadi standarti yvelisaTvis
sst kodeqs AA_7 : 2006 kodeqsis standarti yvelis waqisaTvis
sst kodeqs AA_8 (a) : 2006 kodeqsis ZiriTadi standarti qvemoT
CamoTvlili gadamuSavebuli yvelisaTvis da mdnari gadamuSavebuli
yvelisaTvis
sst kodeqs C _ 8 (b) : 2006 kodeqsis ZiriTadi standarti gadamuSavebuli
yvelisaTvis da mdnari gadamuSavebuli yvelisaTvis
sst kodeqs AA_9 : 2006 kodeqsis standarti naRebisa da gamzadebuli
naRebisaTvis
sst kodeqs AA_18 : 2006 kodeqsis standarti kazeinis sakvebi
produqtisaTvis

25
http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/Codeqs%20alimentariusis.pdf

78
sst kodeqs C _ 1 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsis yveli
CederisaTvis
sst kodeqs C _ 3 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsis
standarti yveli nadnobisaTvis
sst kodeqs C _4 : 2006 saerTaSoriso individualuri standarti yveli
.edemisaTvis
sst kodeqs C _5 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsis standarti
yveli goudasaTvis
sst kodeqs C _6 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsis standarti
yveli havartisaTvis
sst kodeqs C _7 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsis standarti
yveli samsoesaTvis
sst kodeqs C _ 9 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsis
standarti yveli emenTalerisaTvis
sst kodeqs C _11 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsis
standarti yveli tilsiterisaTvis
sst kodeqs C _ 13 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsis
standarti yveli wminda paulinisaTvis
sst kodeqs C _ 15 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsis
standarti yveli provolenesTvis
sst kodeqs C _ 16 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsis
standarti xaWosTvis da aTqvefili xaWosTvis
sst kodeqs C _ 18 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsis
standarti yveli koulomierisaTvis
sst kodeqs C _ 31 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsis
standarti yveli ramfriSkeisaTvis
sst kodeqs C _ 33 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsis
standarti yveli braiisTvis
sst kodeqs C _ 35 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsis
standarti magari saxex yvelisaTvis
sst kodeqs 1 : 2006 kodeqsis ZiriTadi standarti (gadasinjva 1_1991)
dafasoebuli sakvebis niSandebisaTvis
sst kodeqs 72 : 2006 kodeqsis standarti bavSvTa formulisaTvis
sst kodeqs 86 : 2006 kodeqsis standarti Sokoladis (gadasinjva 1_2001)
karaqisaTvis
sst kodeqs 107 : 2006 kodeqsis standarti sursaTis danamatis
etiketebisaTvis
sst kodeqs 193 : 2006 kodeqsis ZiriTadi standarti (gadasinjva 1_1997)
sakveb produqtebSi damabinZureblebisa da toqsinebisaTvis

79
sst kodeqs 221 : 2006 kodeqsis jgufuri standarti mouxdeli yvelisa da
Wyinti yvelisaTvis
sst kodeqs 229 : 2006 kodeqsis standarti (gadasinjva 1_2003) pesticidebis
narCenebis analizisaTvis : rekomendirebuli meTodebi
sst kodeqs 234 : 2006 kodeqsis standarti analizisa da nimuSis asaRebad.
rekomendirebuli meTodebi
sst kodeqs 243 : 2006 kodeqsis standarti fermentirebuli rZisaTvis
sst kodeqs 159 : 2006 kodeqsis standarti Cvili bavSvis sakvebis
formulisaTvis
sst iso 14501 _ 2008 rZe da mSrali rZe. aflatoqsin M1–is gansazRvra
imunusorbciuli qromatografiis meSveobiT gansazRvra

saxelmwifoTaSoriso standartebi

gost 37_91 karaqi Zroxis. teqnikuri pirobebi

gost 718_84 konservebi rZis, kakao Sesqelebuli rZiT da SaqriT.
teqnikuri pirobebi
gost 719_85 konservebi rZis, yava naturaluri. Sesqelebuli rZiT da
SaqriT. teqnikuri pirobebi
gost 1349_85 konservebi rZis. naRebi mSrali. teqnikuri pirobebi
gost 1923_78 konservebi rZis. Sesqelebuli rZe qilebSi gasterilebuli.
teqnikuri pirobebi
gost 2903_78 rZe mouxdeli Sesqelebuli SaqarTan. teqnikuri pirobebi
gost 4495_87 rZe mouxdeli mSrali. teqnikuri pirobebi
gost 4771_60 konservebi rZis. ucximo rZe Sesqelebuli SaqriT. teqnikuri
pirobebi
gost 4937_85 konservebi rZis naRebi Sesqelebuli SaqriT. teqnikuri
pirobebi
gost 6822_67 karaqi Sokoladis. teqnikuri pirobebi
gost 7616_85 yveli dvritiani magari. teqnikuri pirobebi
gost 10382_85 konservebi rZis, damJavebuli rZis produqtebi mSrali.
teqnikuri pirobebi
gost 10970_87 rZe mSrali cximgaclili. teqnikuri pirobebi
gost 13264_88 rZe Zroxis. moTxovnebi Sesyidvisas
gost 13277_79 rZe Zroxis pasterizirebuli. teqnikuri pirobebi
gost 23621_79 rZe Zroxis cximgamoclili mSrali saeqsportod. teqnikuri
pirobebi
gost 27568_87 yvelebi dvritani. magari saeqsportod. teqnikuri pirobebi

80
gost 3622_68 rZe da rZis produqtebi. sinjis aReba da maTi momzadeba
gamocdisaTvis.
gost 3623_73 rZe da rZis produqtebi. pasterizaciis gansazRvris
meTodebi
gost 3624_67 rZe da rZis produqtebi. mJavianobis gansazRvra.
titrometruli meTodiT
gost 3625_84 rZe da rZis produqtebi. simkvrivis gansazRvris meTodebi
gost 3626_73 rZe da rZis produqtebi. tenianobis mSrali nivTierebebis
gansazRvris meTodebi
gost 3627_81 produqtebis rZis. natriumis qloridis gansazRvris
meTodebi
gost 3628_78 produqtebi rZis. Saqris gansazRvris meTodebi
gost 3629_47 produqtebi rZis. spirtis (alkoholis) gansazRvris
meTodebi
gost 5867_90 rZe da rZis produqtebi. cximis gansazRvris meTodebi
gost 8218_89 rZe. sisufTavis gansazRvris meTodebi
gost 8764_73 konservebi rZis kontrolis meTodebi
gost 9225_84 rZe da rZis produqtebi. mikrobiologiuri analizis
meTodebi
gost 13928_84 rZe da naRebi dasamzadebeli. miRebis wesebi. sinjis aRebis
meTodebi da maTi momzadeba analizisaTvis
gost 22760_77 rZis produqtebi. cximis gansazRvris gravimetruli
meTodebi
gost 23327_78 rZe. saerTo cilis gansazRvris meTodebi
gost 23452_79 rZe da rZis produqtebi. qlororganuli pesticidebis
narCeni raodenobis gansazRvris meTodebi
gost 23453_90 rZe. somaturi ujredebis raodenobis gansazRvris meTodebi
gost 23454_79 rZe. mainhibirebuli nivTierebebis gansazRvris meTodebi
gost 24065_80 rZe. sodis gansazRvris meTodebi
gost 24066_80 rZe. amiakis gansazRvris meTodebi
gost 24067_80 rZe. wyalbadis zeJangis gansazRvris meTodebi
gost 25101_82 rZe. gayinvis wertilis gansazRvris meTodebi
gost 25102_90 rZe da rZis produqtebi. mezofiruli anaerobuli
baqteriebis sporebis Semcvelobis gansazRvris meTodebi
gost 25179_90 rZe. eTilis gansazRvris meTodebi
gost 25228_82 rZe da naRebi. Termomdgradobis gansazRvris meTodebi
alkoholuri sinjis mixedviT
gost 26754_85 rZe. temperaturis gansazRvris meTodebi

81
gost 26781_85 rZe. pH-is gansazRvris meTodebi
gost 26809_86 rZe da rZis produqtebi. miRebis wesebi, sinjebis aRebis da
analizisaTvis momzadebis meTodebi
gost 27709_88 konservebi rZis Sesqelebuli. siblantis gazomvis meTodi
gost 27930_88 rZe da rZis produqtebi. baqteriebis saerTo raodenobis
gansazRvris biokalorimetruli meTodi
gost 28283_89 rZe Zroxis. sunisa da gemos organoleptikuri Sefasebis
meTodi
gost 29245_91 konservebi rZis. fizikuri da organoleptikuri
maCveneblebis gansazRvris meTodebi
gost 29246_91 konservebi rZis mSrali. tenis gansazRvris meTodebi
gost 29247_91 konservebi rZis. cximis gansazRvris meTodebi
gost 29248_91 konservebi rZis. Saqris gansazRvris iodometruli
meTodebi

erovnuli standarti
sst 16_96 araJani. saerTo teqnikuri pirobebi
sanwdan 2.3.2_00 000 higienuri moTxovnebi sasursaTo nedleulisa da
sakvebi produqtebis xarisxisa da usafrTxoebis sanitariuli wesebi da
normebi

saerTaSoriso organizaciis iso standartebi romlebic ar aris

registrirebuli erovnuli saagentos reestrSi

iso 707 : 97 rZe da rZis produqtebi. sinjis aReba

iso 1211 : 99 rZe. cximis Semcvelobis gansazRvra gravimetruli meTodiT
(sakontroli meTodi)
iso 1546 : 81 mowvelili Zroxis rZis raodenobis aRricxvis meTodi
iso 1735 : 2004 yveli mdnari. cximis gansazRvris meTodi. gravimetruli
meTodi (sakontrolo meTodi)
iso 1736 : 2000 rZe mSrali da mSrali rZis produqtebi. cximis
gansazRvris meTodi. gravimetruli meTodi. (sakontrolo meTodi)
iso 1737 : 99 rZe Sesqelebuli sterilizirebuli da Sesqelebuli rZe
SaqriT. cximis gansazRvris meTodi. gravimetruli meTodi. (sakontrolo
meTodi)
iso 1738 : 2004 karaqi naRebis. marilis gansazRvris meTodi
iso 1739 : 2006 karaqi naRebis. cximis gardatexis maCveneblis gansazRvra
(sakontrolo meTodi)

82
iso 1854 : 99 yveli Sratis_cilis cximis gansazRvris gravimetruli
meTodi. (sakontrolo meTodi)
iso 2446 : 76 rZe. cximis gansazRvris meTodi. (praqtikuli meTodi)
iso 2450 : 99 naRebi. cximis gansazRvris gravimetruli meTodi.
(sakontrolo meTodi)
iso 2911 : 2004 rZe Sesqelebuli SaqriT. saqarozas gansazRvris meTodi.
(praqtikuli meTodi)
iso 2920 : 2004 Sratis albuminis mSrali nivTierebis gansazRvris
meTodi. (sakontrolo meTodi)
iso 2962 : 84 yveli da mdnari yveli. saerTo fosforis gansazRvris
meTodi. speqtrometruli molekulur absorbiciuli meTodiT
iso 3356: 75 rZe. mSrali rZe, do, mSrali do, rZis Srati, da rZis mSrali
Srati, fosfatazas aqtiurobis gansazRvra. (sakontrolo meTodi)
iso 3433 : 2008 yveli. cximis gansazRvra vankulkis meTodiT
iso 3594 : 76 rZis cximi. mcenareuli cximis arsebobis aRmoCena Txevadi
airovani qromotografiiT. (sakontrolo meTodi)
iso 3727_1 : 2001 karaqi naRebis. tenis masuri wilis mSrali ucximo
nivTierebis da cximis gansazRvra. nawili 1 tenis masuri wilis
gansazRvra
iso 3727_2 : 2001 karaqi naRebis. tenis masuri wilis, mSrali ucxo
nivTierebis da cximis gansazRvra. nawili 2 ucximo mSrali nivTierebis
gansazRvra
iso 3727_3 : 2001 karaqi naRebis. tenis masuri wilis, mSrali ucxo
nivTierebis da cximis gansazRvra. nawili 3 cximis da Semadgenlobis
gansazRvra
iso 3728 : 2004 nayini naRebis da rZis. saerTo mSrali nivTierebis
gansazRvra
iso 3889 : 2004 rZe da rZis produqtebi. kolbis tipi ,,moJonie”-s
teqnikuri pirobebi cximis eqstragirebisaTvis
iso 3890_1 : 2000 rZe da rZis produqtebi. narCeni qlororganuli
pesticidebis gansazRvra. nawili 1 saerTo mdgomareoba da eqstraqciis
meTodi
iso 3890_2 : 2000 rZe da rZis produqtebi. narCeni qlororganuli
pesticidebis gansazRvra. nawili 2. nedleulis gawmendis da eqstraqciis
kontrolis meTodi da dadastureba
iso 3976 : 2006 rZis cximi. zeJangis ricxvis gansazRvra
iso 5534 : 2004 yveli da mdnari yveli. saerTo mSrali nivTierebebis
gansazRvra. (sakontrolo meTodi)
iso 5536 : 2002 rZis produqtebi mometebuli cximiT. wylis gansazRvra.
karla fiSeris meTodiT

83
iso 5537 : 2004 rZe mSrali. tenis gansazRvris meTodi (sakontrolo
meTodi)
iso 5538 : 2004 rZe da rZis produqtebi. sinjis aReba. kontroli xarisxis
niSniT
iso 5542 : 84 rZe. cilis Semadgenlobis gansazRvra
iso 5738 : 2004 rZe da rZis produqtebi. spilenZis gansazRvris meTodi
iso 5764 : 2002 rZe. gayinvis wertili. gansazRvris meTodi
iso 6576.1 : 2002 rZe mSrali, nayinis mSrali narevi da mdnari yveli,
laqtozas gansazRvra: nawili 1 fermentuli meTodi. glukozas
gamoyenebiT laqtobis xarisxis dadgena
iso 5765.2 : 2002 rZe mSrali, nayinis mSrali narevi da mdnari yveli,
laqtozas gansazRvra: nawili 2 fermentuli meTodi. galaqtozas
gamoyenebiT laqtozas xarisxis dadgena
iso 5943 : 2006 yveli da mdnari yveli. qloridebis Semadgenlobis
gansazRvra. titruli meTodi potenciometriT
iso 6091 : 80 rZe mSrali. titruli mJavianobis gansazRvra (sakontrolo
meTodi)
iso 6092 : 80 rZe mSrali. titruli mJavianobis gansazRvra (sakontrolo
meTodi)
iso 6611 : 2004 rZe da rZis produqtebi. aRricxva koloniawarmomqmnili
erTeuli sokoebis an safuarebis koloniebis
iso 6731 : 89 rZe. naRebi da Sesqelebuli rZe uSaqro. saerTo mSrali
nivTierebis gansazRvra (sakontrolo meTodi)
iso 6732 : 89 rZe da rZis produqtebi. rkinis gansazRvra. speqtometruli
meTodi (sakontrolo meTodi)
iso 6734 : 89 rZe Sesqelebuli SaqriT. saerTo mSrali nivTierebis
gansazRvra (sakontrolo meTodi)
iso 6735 : 85 rSe mSrali. Termuli damuSavebis klasis Sefaseba.
sakontrolo meTodi TermodamuSavebis maCveneblis gansazRvra
iso 7208 : 99 rZe mSrali. Srati, do, cximis gansazRvra. gravimetriuli
m,eTodiT
iso 7238 : 2004 karaqi naRebis. pH-is gansazRvra. potenciometruli
meTodiT
iso 7328 : 99 nayini rZiani da narevi nayinisaTvis cximis gansazRvra
gravimetruli meTodiT
iso 7586 : 85 karaqi naRebis. wylis dispersilobis maCveneblis gansazRvra
iso 7889 : 2003 iogurti. angariSi mikroorganizmebis saxeobebis.
mikroorganizmebis koloniebis aRricxvis 370C temperaturaze
iso 8069 : 2005 rZe mSrali. rZis mJavis da laqtobas gansazRvra

84
iso 8070 : 2007 rZe da rZis produqtebi. kalciumis, natriumis, kaliumis
da magniumis gansazRvra speqtrometriul atomur absorbciuli meTodiT
iso 8151 : 87 rZe mSrali. nitratebis gansazRvra kadmiumis aRdgeniT da
speqtrometris meTodiT
iso 8156 : 2005 rZe mSrali da mSrali rZis produqtebis uxsnadobis
koeficientis gansazRvra
iso 8196_1 : 2000 rZe. rZis mrudis analizis sizustis gansazRvra da
Sefaseba. nawili 1 mrudis maCveneblebis analizi
iso 8196_2 : 2000 rZis mrudis sizustis gansazRvra da analizis Sefaseba.
nawili 2 daTvaliereba, kontroli da xarisxi rZis laboratoriaSi
iso 8197 : 88 rZe da rZis produqtebi. sinjis aReba. kontroli
raodenobrivi niSniT
iso 8262_1 : 2005 rZis produqtebi da sakvebi produqtebi rZis
safuZvelze. cximis gansazRvra gravimetruli meTodiT. vaibul_berntros.
nawili 1 bavSTa kvebis produqtebi
iso 8262_2 : 2005 rZis produqtebi da produqtebi sakvebi rZis
safuZvelze. cximis gansazRvra gravimetriuli meTodiT
vaibul_berntrop. nawili 2. nayini da narevi nayinisaTvis
iso 8262_3 : 2005 rZis produqtebi da produqtebi sakvebi rZis
safuZvelze. cximis gansazRvra gravimetriuli meTodiT
vaibul_berntrop. nawili 3. gansakuTrebul SemTxvevaSi
iso 8381 : 2000 produqtebi bavSTa kvebis rZis safuZvelze.cximis
gansazRvra gravimetriul meTodiT (sakontrolo meTodi)
iso 8851.1 : 2004 karaqi. tenis, mSrali ucximo nivTierebis da cximis
gansazRvra. (praqtikuli meTodi) nawili 1 tenis gansazRvra
iso 8851.2 : 2004 karaqi. tenis, mSrali ucximo nivTierebis da cximis
gansazRvra. (praqtikuli meTodi) nawili 2 ucximo mSrali nivTierebis
gansazRvra
iso 8851-3 : 2004 karaqi. tenis, mSrali ucximo nivTierebis da cximis
gansazRvra. (praqtikuli meTodi) nawili 3. cximis gansazRvra
iso 8870 : 2006 rZe da rZis produqtebi. Termonukleazas gansazRvra
iso 8967 : 2005 rZe da rZis mSrali produqtebi. nayaris simkvrivis
gansazRvra
iso 8968_1 : 2001 rZe. azotis gansazRvra. nawili 1 keldalis meTodi
iso 8968_2 : 2001 rZe. azotis gansazRvra. nawili 2 blokuri septikuri
meTodi
iso 8968_3 : 2001 rZe. azotis gansazRvra. nawili 3. blokSi digerirovanis
meTodi
iso 8968_4 : 2001 rZe. azotis gansazRvra. nawili 4. uproteino azotis
gansazRvra

85
iso 8968_5 : 2001 rZe. azotis gansazRvra. nawili 5. proteiniani azotis
gansazRvra
iso 9622 : 99 rZe cximmouxdeli. rZis cximis proteinis da laqtozas
gansazRvra
iso 9874 : 2006 rZe. saerTo fosforis gansazRvra. meTodi melekulur
absorbciul speqtrometriT miRebuli
iso 11285 : 2004 rZe. laqtolozas gansazRvra fermentatiuli meTodiT
iso 11813 : 98 rZe da rZis produqtebi. cinkis gansazRvra alebadi atomur
absorciuli speqtrometriuli meTodiT
iso 11814 : 2002 rZe mSrali. Termiul damuSavebis Sefasebis veli. meTodi
miRebulia maRalefeqtiur Txevadi qromatografiT
iso 11815 : 2006 rZe da rZis produqtebi tute fosfatizmis aqtiurobis
gansazRvra. nawili 1. flourometriuli meTodi. rZe da rZis sasmelebi
iso 11816 : 2003 rZe da rZis produqtebi. tute fosfataxas aqtiurobis
gansazRvra. nawili 2. flourometriuli meTodi yvelisaTvis
iso 11865 : 95 rZe mSrali cximouxdeli swrafad xsnadi. angariSi
savaraudo raodenoba Escherechia coli (nawlavis Cxiri)
iso 11869 : 97 iogurti. totruli mJavianobis gansazRvra
pocenciometruli meTodiT
iso 11870 : 2000 rZe da rZis produqtebi. cximis gansazRvris meTodebi
iso 12078 : 2006 cximi rZis uwylo. sterinis gansazRvra airTxevadi
qromotografiiT. (sakontrolo meTodi)
iso 12080_1 : 2000 rZe mSrali ucximo. vitamini A-s gansazRvris meTodi.
nawili 1 kolorimetruli meTodi
iso 12080_2 : 2000 rZe mSrali ucximo. vitamini A-s gansazRvris meTodi.
nawili 2 meTodi maRalefeqturi Txevadi qromomatografiis gamoyenebiT
iso 12081 : 98 rZe. kalciumis gansazRvra titrimetriuli meTodiT
iso 13366_1 : 97 rZe_somaturi ujredebis angariSi. nawili 1 mikroskopis
saSualebiT
iso 13366_2 : 2006 rZe. somaturi ujredebis angariSi nawili 2
fotoroptoeleqtronuli mricxvelis eqsplotaciiT
iso 13580 : 2005 iogurti. saerTo mSrali nivTierebis gansazRvra
(sakontrolo meTodi)
iso 13875 : 2005 rZe naturaluri betalaqtoglobulinis mJavaSi xsnadobis
gansazRvra. maRalefeqturi Txevadi qromotografiiT. mimarTuli faziT.
iso 14156 : 2001 rZe da rZis produqtebi. lipidebis da cximgamxsnelis
eqstraqciis meTodi
iso 14377 : 2002 konservi Sesqelebuli rZis. tyviis gansazRvra atomur
absorciuli speqtometruli meTodiT da grafitis Rumelis gamoyenebiT.

86
iso 14378 : 2000 rZe da mSrali rZe. iodidebis gansazRvra maRalefeqturi
Txevadi qromotografiis meTodiT
iso 1450_1 : 200 rZe da mSrali rZe. aflatoqsinis M1, gansazRvra gawmenda
imunosorbrciuli qromatografiiT da gansazRvra maRalefeqturi
Txevadi qrometografiis daxmarebiT
iso 14637 : 2004 rZe _ Sardovanas gansazRvra. fermentatuli meTodi pH-is
sxvaobis gamoyenebiT (sakontrolo meTodi)
iso 14673_1 : 2004 rZe da rZis produqtebi nitritebis da nitratebis
gansazRvra.
nawili 1 kadmiumis aRdgeniT speqtrometris gamoyenebis meTodiT.
nawili 2 nakadis gancalkevebis gamoyenebis meTodiT. (praqtikuli
meTodiT)
nawili 3 meTodi kadmiumis aRdgenis gamoyenebis saSualebiT da siTxis
SeSxapunebiT nakaduri dialeziT (praqtikuli meTodiT)
iso 14674 : 2005 rZe da mSrali rZe. aflaqtoqsini M1 gansazRvra. gawmenda
imunoafionuri qromatografiiT da Txelfurclovani qromatografiis
daxmarebiT
iso 14675 : 2003 rZe da rZis produqtebi. aflaqtoqsini M1 gansazRvra
iso 14891 : 2002 rZe da rZis produqtebi. azotis gansazRvra (praqtikuli
meTodi)
iso 14892 : 2002 rZe mSrali cximoxdili vitamin Dc gansazRvra.
maRalefeqturi qromotografiiT
iso 15174 : 2002 rZe da rZis produqtebi. mikrobuli koagulantebi.
intesiurobis gansazRvra
iso 15322 : 2005 rZe mSrali da mSrali rZis produqti. mdgomareobis
gansazRvra cxel yavaSi(kofeinis teqsti)
iso 15323 : 2002 produqti mSrali rZis cilis. azotis xsnadobis
koeficientis gansazRvra
iso 15648 : 2004 karaqi. marilis gansazRvra. potenciometriuli meTodiT
iso 15884: 2002 cximi rZis. cximovani mJaveebis rTuli meTilenis eTeris
momzadeba
iso 15885 : 2002 cximi rZis. cximovani mJaveebis Semadgenlobis gansazRvra
airTxevadi qromatografiiT
iso 16305 : 2005 karaqi. simkvrivis gansazRvra
iso 17129 : 2006 rZe mSrali. soiosi da bardis cilis gansazRvra
kapilaruli eleqtroforezisa natriumis dodecilsulfatiT. skriningis
meTodiT
iso 17189 : 2003 karaqi, sakvebi karaqis emulsia da pastisebri cximi.
cximis raodenobis gansazRvra (sabaziso meTodi)

87
iso 17792 : 2006 rZe da rZis produqtebi. mezofuluri wminda kulturis
aRricxva (dedos). rZis cximis baqteriebis citrafermentirebuli
koloniebis aRricxva 250 temperaturaze
iso 17997_1 : 2004 rZe. kazeinis azotis Semadgenlobis gansazRvra. nawili
1. iribi meTodi
iso 17997_2 : 2004 rZe. kazeinis azotis Semadgenlobis gansazRvra. nawili
2. pirdapiri meTodi
iso 18252 : 2006 cximi rZis uwylo. airTxevadi qromotografiiT sterinis
gansazRvra (praqtikuli meTodi)
iso 18329 : 2004 rZe da rZis produqti. furozinis Semadgenlobis
gansazRvra. maRalefeqturi Txevadi qromatografiiT
iso 18330 : 2003 rZe da rZis produqtebi. antibaqteriuli narCenis
gansazRvra
iso 21187 : 2004 rZe. raodenobrivi gansazRvra baqteriologiuri xarisxis
iso 21543 : 2006 rZis produqtebi. xelmZRvaneloba infrawiTeli spreqtris
gamoyenebiT axlo midamoSi
iso 22160 : 2007 rZe da rZis sasmelebi. tute fosfatazis aqtiurobis
gansazRvra fotoaqtiuri enzimuri sistemis gamoyenebiT (EPAS)
iso 22662 : 2007 rZe da rZis produqtebi. laqtozas Semadgenlobis
gansazRvra maRalefeqturi Txevadi qromatografiiT (standartuli
meTodi)
iso 23058 : 2006 rZe da rZis produqtebi. maWiki batknis, Txis. rZis
Semadedebi aqtiurobis gansazRvra
iso/ts 2963 : 2006 yveli da mdnari yveli. limonis simJavis gansazRvra
fermetatiuli meTodiT
iso/ts 6090 : 2004 rZe da mSrali rZe, Srati, mSrali Srati, do da
mSrali do, fosfatazas aqtiurobis gansazRvra
iso/ts 6733 : 2006 rZe da rZis produqtebi. tyviis Semadgenlobis
gansazRvra. atomur absorciuli speqtromeriT grafitis RumeliT
iso 9941: 2005 rZe da dakonservebuli Sesqelebuli rZe kalis
Semadgenlobis gansazRvra. speqtrometruli meTodiT
iso/ts 22964 : 2006 rZe da rZis produqti. Enterobacter sakarakii-is baqteriebis
aRmoCena
iso 26844 : 2006 rZe da rZis produqti. antibaqteriuli narCenis
Semadgenlobis gansazRvra difuziur meTodiT milSi.

88
 TanamSromlobis SeTanxmeba
EA – evropis akreditaciis TanamSromlobasa, CEN – evropis
standartizaciis komitets da CENELEC – evropis eleqtroteqnikuri
standartizaciis komitets
Soris

preambula

EA - “evropis akreditaciis TanamSromloba” – evrokavSirisa (EU) da

evropis
Tavisufali vaWrobis asociaciis (EFTA) wevri-qveynebis da EU da EFTA
wevrobis
kandidatis oficialuri statusis mqone qveynebis erovnul doneze
aRiarebuli
akreditaciis organoebis asociacia, romlis misiaa Tavisi wevrebis
meSveobiT
uzrunvelyos akreditaciis sando da efeqtiani momsaxureba evropis
ekonomikisa
da sazogadoebis saWiroebebis maqsiamlurad dasakmayofileblad.
da
CEN – “evropis standartizaciis komiteti” da CENELEC –

89
“eleqtroteqnikuri standartizaciis evropuli komiteti” _
evrokavSirisa
(EU) da evropis Tavisufali vaWrobis asociaciis (EFTA) wevri-qveynebis
standartizaciis erovnuli organoebis asociaciebi, pasuxismgebeli
standartizaciaze garda telekomunikaciebis sferos standartizaciisa
(ETSI –
telekomunikaciebis standartebis evropis instituti).
SemdgomSi “mxareebi”,
AaRiareben ra, rom
– EA iyenebs akreditaciasTan dakavSirebul standartebsa da
saxelmZRvanelo
dokumentebs (gaidebs). EA SesaZloa surdes moamzados gamoyenebiTi
dokumentebi CEN/CENELEC Sesabamisi standartebis da gaidebis
safuZvelze
Sesabamisobis Sefasebis procedurebisaTvis Tavisi wevri akreditaciis
organoebis mier akreditaciis efeqtianad da harmonizebulad warmarTvis
xelSewyobis mizniT. es dokumentebi ar unda adgendes principebs,
amatebdes,
cvlides an auqmebdes Sesabamis CEN/CENELEC standartebsa da gaidebSi
mocemul an evrogaerTianebis kanonmdeblobiT dadgenil moTxovnebs.
– EA uzrunvelyofs, rom misi wevri akreditaciis organoebi saTanadod
asruleben Sesabamis kriteriumebs da wesebs da droulad axorcieleben
dakvirvebas akreditebul Sesabamisobis Sefasebis organoebze,
gamWvirvale
kriteriumebsa da procedurebze dafuZnebuli TanasworTa Sefasebis
sistemis funqcionirebiT da Sesabamisi mravalmxrivi SeTanxmebis (MLA)
warmarTviT.
– CEN da CENELEC SeimuSavebs da inaxavs standartebs, romlebic aris
misaTiTebeli Sesabamisobis Sefasebis saqminobisaTvis da SesaZloa xeli
Seuwyos seqtoruli Sesabamisobis Sefasebis sqemebis Camoyalibebasa da
danergvas.
– CEN da CENELEC, evrokomisiis egidiT, pauxismgebelia proeqtebis
koordinirebaze ganviTarebadi qveynebis (gansakuTrebiT evropis
samezoblo
politikis farglebSi moxvedrili qveynebi) dasaxmareblad evropuli
moTxovnebisa da praqtikis Sesabamisi akreditaciis da Sesabamisobis

90
Sefasebis infrastruqturis SeqmnisaTvis.
surT ra erToblivi interesis sfeorobSi TanamSormlobis waxaliseba,
urTierTSevsebis da erToblivi moRvaweobis maqsimalizacia, Sesabamisi
nouhausa
da adaminuri gamocdilebis saukeTesod gamoyenebis uzrunvelyofiT
SeTanxmdnen Semdegze:
muxli 1
1.1 mxareebi xels Seuwyoben Tanasworobasa da urTierTsargeblianobaze
dafuZnebul TanamSromlobas im regulaciebis Sesabamisad, romlebic
vrceldeba am sam organizaciaze da am SeTanxmebis debulebebis Tanaxmad.
muxli 2
TanamSrmloba SesaZloa moicavdes Semdegs:
2.1 informaciis regularuli gacvla erToblivi interesebis sakiTxebze
– anu
akreditaciis da standartizaciis saqmianoba – orive Sesabamisi
samdivnoebis meSveobiT da CEN da CENELEC-is warmomadgenlebis
monawileobiT EA-s generaluri asambleasa da EA-s sxva organoebis
SexvedrebSi, CEN da CENELEC-is statusis Sesabamisad rogorc EA-s
damkvirvebli wevrebi da EA-s saTaTbiro sabWos wevrebi.
2.2 CEN da CENELEC-s standartizaciis saqmianobaSi EA-s eqspertebis
monawileoba, rogorc horizontalur aseve seqtorul Sesabamisobis
Sefasebis standartebTan mimarTebaSi (CEN/CENELEC/TC1) da
TanamSromloba
CEN da CENELEC-is politikis da strategiis gansazRvraSi Sesabamisobis
Sefasebis sakiTxebis, CEN da CENELEC-is ISO/CASCO da
IEC/CABsamuSaoebSi
monawileobis saTanado formiT xelSewyobis CaTvliT.
2.3 TanamSromloba sertifikaciis seqtoruli sqemebis SemuSavebasa da
danergvaSi evrokomisiis moTxovnis safuZvelze. ramdenadac CENELEC araa
aqtiuri sertifikaciis sqemebSi am saqmianobidan amoRebulia.
2.4 EA-s monawileoba CEN da CENELEC-is proeqtebSi ganviTarebadi
qveynebis
dasaxmareblad evropuli moTxovnebisa da praqtikis Sesabamisi
akreditaciis da Sesabamisobis Sefasebis infrastruqturis SeqmnisaTvis,
saTanado formiT da pirobebiT.

91
2.5 EA-s monawileoba CEN-is mier daarsebul Sesabamisobis Sefasebis
evropul
forumSi.
mxareebi daniSnaven sakontaqto pirs TiToeuli organizaciidan,
romlebic
Sesabamis struqturebTan uSualo koordinaciaSi muSaobiT ufro
detalurad
daazusteben, Tu rogor SeiZleba saukeTesod miiRwes da dainergos
TanamSromloba zemoTqmulis Sesabamisad.
muxli 3
3.1 TanamSromlobis saqmianoba 2.2, 2.3, 2.4 da 2.5 punqtebis Sesabamisad
damokidebulia saTanado adamianuri da finansuri resursebis
xelmosawvdomobaze. dafinansebis pirobebi, yvelgan sadac saWiroa,
werilobiT unda iyos SeTanxmebuli saqmianobis dawyebamde.
3.2 im SemTxvevaSi Tu dagegmilia ufro meti vidre informaciis gacvla
an
gacvliTi vizitebi, an komunikaciisa da xelSewyobis saqmianoba, aseTi
saqmianoba unda iyos aRwerili am SeTanxmebasTan dakavSirebul
proeqtSi,
romelSic saqmianobis tipis Sesabamisad Camoyalibebuli iqneba samuSao
gegma, saStato moTxovnebi, xarjTaRricxva, dafinansebis wyaroebi da
sxva
movaleobebi, valdebulebebi an pirobebi, romlebic am SeTanxmebaSi ar
aris
gawerili.
muxli 4
4.1 mxareebi ar moelian inteleqtualuri sakuTrebis uflebebis Seqmnas
an
gacvlas am SeTanxmebis mimdinareobis dros.
4.2 am SeTanxmebis farglebSi TanamSromlobiT miRebuli nebismieri
informaciis komerciuli an samrewvelo miznebiT gacemamde mxareebma
unda
gaiaron konsultaciebi erTmaneTTan.
muxli 5
5.1 am SeTanxmebis ganmartebasTan an danergvasTan dakavSirebuli
nebismieri
sakiTxis gadawyveta moxdeba mxareTa Soris konsultaciis gziT an sxva
msgavsi saSualebebiT mxareTa erToblivi gadawyevetlebis safuZvelze.

92
muxli 6

6.1 SeTanxmeba ZalaSi Sedis mxareebis mier misi xelmowerisTanave.

oficialuri
ganxilva gaimarTeba minimum 2 wladSi erTxel mainc, SeTanxmebis
gadaxedva
da cvlilebebis Setana SesaZlebelia nebismier dros mxareTa Soris
konsensusis safuZvelze.
6.2 am SeTanxmebis Sewyveta SeuZlia nebismier mxares, ris Sesaxebac 90
dRiT
adre werilobiT unda Seatyobinos meore mxares.
6.3 am SeTanxmebis Sewyvetam zegavlena ar unda moaxdinos am SeTanxmebiT
gaTvaliswinebul im proeqtebis kanonierebasa da xangrZlivobaze,
romlebic
inicirebuli iyo Sewyvetamde.
ris dasadasturebladac, qvemore xelismomwerni, saTanadod
uflebamosilni
Sesabamisi organizaciebidan, xels aweren am SeTanxmebas
Sedgenilia briuselSi 3 eqzempliarad, 2009 wlis 21 ianvars, inglisur
enaze.
A
EA
evropis akreditaciis
TanamSromloba
Lorenco Thione
EA-s Tavjdomare

CEN
evropis
standartizaciis
komiteti
Juan Carlos López Agüí
CEN-is prezidenti

CENELEC
evropis
eleqtroteqnikuri
standartizaciis
komiteti
Dietmar Harting
CENELEC-is prezidenti

93
საქართველოს კანონმდებლობა ინტელექტუალური საკუთრების სფეროში26

საქართველოში დღეს მოქმედი კანონმდებლობა (6 ძირითადი კანონი)

ინტელექტუალური საკუთრების სფეროში მიღებულ იქნა 1999 წელს, საქართველოს
ვაჭრობის მსოფლიო ორგანიზაციაში გაწევრიანების პროცესთან დაკავშირებით.
2005 წელს საქართველოს პარლამენტის მიერ მიღებულ იქნა ცვლილებები და
დამატებები საქართველოს კანონებში "საავტორო და მომიჯნავე უფლებების
შესახებ”, "სასაქონლო ნიშნების შესახებ” და "ინტელექტუალურ საკუთრებასთან
დაკავშირებულ სასაზღვრო ღონისძიებების შესახებ”. აღნიშნული ცვლილებებისა და
დამატებების მიღება განპირობებული იყო მოქმედი კანონმდებლობის ევროკავშირის
კანონმდებლობასთან შემდგომი ჰარმონიზაციის აუცილებლობით და საერთაშორისო
ხელშეკრულებებთან (ინტელექტუალური საკუთრების მსოფლიო ორგანიზაციის ე.წ.
"ინტერნეტ შეთანხმებები” "საავტორო უფლებების შესახებ” (WCT) da
"შესრულებებისა და ფონოგრამების შესახებ” (WPPT), რომის კონვენცია
"შემსრულებლების, ფონოგრამის დამამზადებლებისა და მაუწყებლობის
ორგანიზაციების დაცვის შესახებ") საქართველოს მიერთების გამო ნაკისრი ახალი
ვალდებულებების შესრულების აუცილებლობით.
გარდა ამისა, მნიშვნელოვანი ცვლილებები და დამატებები შევიდა სისხლის და
ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსებში. კერძოდ, ჩამოყალიბდა
ინტელეატუალურ საკუთრებაზე უფლებების დარღევათა სახეების სრული
ჩამონათვალი (მათ შორის ინტერნეტი) და გამკაცრდა სანქციები.
2007 წელს საქართველოს პარლამენტის მიერ მიღებულ იქნა ორი ახალი კანონი
"მცენარეთა ახალი ჯიშების დაცვის შესახებ” და "ცხოველთა ახალი ჯიშების დაცვის
შესახებ”, რითაც გაუქმებულ იქნა ადრე მოქმედი კანონი "სელექციური მიღწევების
დაცვის შესახებ”.

საქართველოს საპატენტო კანონი

საქართველოს საპატენტო კანონი ერთდროულად მოიცავს სამრეწველო
საკუთრების სამ ობიექტს - გამოგონებას, სასარგებლო მოდელსა და სამრეწველო
ნიმუშს.

26
http://www.sakpatenti.org.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=116

94
 იგი აწესრიგებს აღნიშნული ობიექტების შექმნასთან, გამოყენებასა და
სამართლებრივ დაცვასთან დაკავშირებულ ქონებრივსა და პირად არაქონებრივ
ურთიერთობებს.
კანონის მიხედვით გამოგონების, სასარგებლო მოდელის, სამრეწველო ნიმუშის
ავტორად მიიჩნევა ფიზიკური პირი, რომლის ინტელექტუალური შრომის შედეგად
შეიქმნა გამოგონება, სასარგებლო მოდელი, ან სამრეწველო ნიმუში.
ავტორობა უვადოდ დაცული განუსხვისებელი უფლებაა.
პატენტის მიღების უფლება აქვს ავტორს ან მის უფლებამონაცვლეს.
კანონის თანახმად, გამოგონებაზე, სასარგებლო მოდელსა და სამრეწველო
ნიმუშზე, რომელიც დაკავშირებულია სამსახურებრივი მოვალეობის ან სპეციალური
დავალების შესრულებასთან და რომელიც ითვალისწინებს საგამომგონებლო
საქმიანობას, პატენტის მიღების უფლება ეკუთვნის სამუშაოს მიმცემს, თუ
ხელშეკრულებით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული...”. ამით გამომგონებელს ან
სამრეწველო ნიმუშის ავტორს აქვს შესაძლებლობა სამუშაოს მიმცემთან
ხელშეკრულების გაფორმებისას წამოაყენოს თავისი პირობები და შესაბამისი
ობიექტის შექმნისას გახდეს მიღებული მოგების მოწილე ან უფრო მეტიც, პატენტის
თანამფლობელი.
პატენტის კლასიკური გაგების თანახმად პატენტმფლობელს გააჩნია
განსაკუთრებული უფლება პატენტით დაცულ გამოგონებაზე, სასარგებლო მოდელსა
და სამრეწველო ნიმუშზე.
საპატენტო სამართალში დამკვიდრებული პრაქტიკიდან გამომდინარე კანონი
არ იძლევა გამოგონებისა და სასარგებლო მოდელის განმარტებას. მასში მხოლოდ
მოყვანილია პატენტუნარიანობის კრიტერიუმები, რომელსაც უნდა აკმაყოფილებდეს
ობიექტები, რათა ისინი მიჩნეულ იქნეს გამოგონებად ან სასარგებლო მოდელად.
გამოგონების კრიტერიუმებია: სიახლე, საგამომგონებლო დონე და სამრეწველო
გამოყენებადობა.
სიახლის ცნება დაკავშირებულია ტექნიკის დონესთან. კერძოდ, კანონით
დადგენილია, რომ გამოგონება ახალია, თუ იგი ცნობილი არ არის ტექნიკის
არსებული დონით. თავის მხრივ, ტექნიკის არსებულ დონეს განსაზღვრავს ყველა ის
მონაცემი, რომელიც პატენტზე განაცხადის შეტანის თარიღისათვის საყოველთაოდაა
ცნობილი წერილობით, ზეპირი აღწერით, საჯარო გამოყენებით ან სხვა გზით.
კანონი ადგენს გამონაკლისს ტექნიკის არსებული დონით ცნობილი ისეთი
ნივთიერებებისა და ნარევებისათვის, რომლებიც გამოიყენებიან აქამდე უცნობი
დანიშნულებით. ისინი შეიძლება მიჩნეულ იქნეს პატენტუნარიანად.
გამოგონებას აქვს საგამომგონებლო დონე, თუ იგი სპეციალისტისთვის ცხადად
არ გამომდინარეობს ტექნიკის არსებული დონიდან.
გამოგონების სამრეწველო გამოყენებადობა ნიშნავს მისი დამზადების ან მისით
სარგებლობის შესაძლებლობას მრეწველობის, სოფლის მეურნეობის, ჯანმრთელობის
დაცვისა და საქმიანობის სხვა სფეროებში.
გამოგონებისაგან განსხვავებით სასარგებლო მოდელი უნდა აკმაყოფილებდეს
მხოლოდ სიახლისა და სამრეწველო გამოყენებადობის კრიტერიუმებს.
კანონის მიხედვით პატენტით შეიძლება დაცულ იქნეს ისეთი სამრეწველო
ნიმუში, რომელიც წარმოადგენს ნაკეთობის მხატვრულ-კონსტრუქციულ გარეგან
სახეს და რომელიც აკმაყოფილებს სიახლისა და სამრეწველო გამოყენებადობის
კრიტერიუმებს.

95
 სასარგებლო მოდელი იგივე გამოგონებაა, რომელსაც არ წაეყენება
საგამომგონებლო დონისადმი მოთხოვნები. ამდენად, ამ ობიექტის დაცვა განსა-
კუთრებით მნიშვნელოვანია მცირე და საშუალო ორგანიზაციებისა და
საწარმოებისათვის, რომლებსაც არ გააჩნიათ ძლიერი სამეცნიერო-ტექნოლოგიური
პოტენციალი, მაგრამ აქვთ უნარი ახლებურად გადაწყვიტონ პრაქტიკული
მნიშვნელობის ამოცანები და, როგორც შედეგი, დაინტერესებულნი არიან მისი სამარ-
თლებრივი დაცვის უზრუნველყოფით.
ამასთან, როგორც საერთაშორისო და საკუთარი გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ
სასარგებლო მოდელები ძირითადად მოიცავენ დარგებს, რომლებიც დაკავშირებული
არიან ფართო მოხმარების საგნების წარმოებასთან, რითაც ამჟამად ყველაზე უფროა
დაინტერესებული საქართველოს ბაზარი და ეკონომიკა.
კანონი ითვალისწინებს შემოტანილი პატენტის გაცემას უცხოეთის პატენტის
მფლობელზე.
კანონის მიხედვით, რაც შესაბამისობაშია ევროპის საპატენტო კონვენციის
მოთხოვნებთან, გამოგონებად და სასარგებლო მოდელად არ მიიჩნევა:
ა) აღმოჩენა, სამეცნიერო თეორია ან მათემატიკური მეთოდი;
ბ) მხატვრული კონსტრუირების შედეგი;
გ) ალგორითმები და პროგრამები გამოთვლითი ტექნიკისათვის;
დ) აღზრდის, სწავლების მეთოდი და სისტემა, ენის გრამატიკული სისტემა,
აგრეთვე გონებრივი ოპერაციების შესრულების მეთოდები, თამაშობების,
გათამაშების ხერხები.
ე) მეურნეობრიობის ორგანიზაციისა და მართვის მეთოდი;
ვ) ნაგებობათა, შენობათა, ტერიტორიათა დაგეგმარების, პროექტი და სქემა;
ზ) ინფორმაციის წარდგენა.
კანონი ადგენს აგრეთვე რიგ ფაქტორებს და სფეროებს, როცა პატენტი არ
გაიცემა.
პატენტი არ გაიცემა გამოგონებაზე, სასარგებლო მოდელზე ან სამრეწველო
ნიმუშზე, რომელიც იწვევს არაჰუმანურ, ამორალურსა და/ან ანტისაზოგადოებრივ
ქმედებას.
პატენტი ასევე არ გაიცემა ადამიანებისა და ცხოველებისათვის
გათვალისწინებული მკურნალობის ქირურგიულ, თერაპიულსა და დიაგნოსტიკურ
ხერხებზე. ეს აკრძალვა არ ვრცელდება აღნიშნულ ხერხებში გამოყენებულ
მოწყობილობებსა და ნივთიერებებზე.
აქ უნდა აღინიშნოს, რომ ეს წესი მოქმედებს უცხოეთის ქვეყნების აბსოლუტურ
უმრავლესობაში.
პატენტით დაცვას არ ექვემდებარება მცენარეთა და ცხოველთა ჯიშები, აგრეთვე
მათი გამოყვანის უპირატესად ბიოლოგიური ხერხები.
ასეთი ობიექტების სამართლებრივი დაცვა საქართველოში, ისევე როგორც
მრავალ ქვეყანაში, ხორციელდება სპეციალური კანონებით.
ამასთან ერთად, საპატენტო კანონის შესაბამისად პატენტი გაიცემა
მიკრობიოლოგიურ ხერხებსა და ამ ხერხებით მიღებულ პროდუქტებზე. ეს სფერო
სხვასთან ერთად მოიცავს მიკროორგანიზმთა შტამებს, მცენარეთა და ცხოველთა
უჯრედების კულტურებს, ბიოტექნოლოგიისა და გენური ინჟინერიის ობიექტებს.

96
 კანონი არ ითვალისწინებს საიდუმლო გამოგონებასა და სასარგებლო მოდელზე
პატენტის გაცემას. პატენტი შეიძლება გაიცეს მხოლოდ მათი განსაიდუმლოების
შემდეგ.
ამ ნორმის შემოღება დაკავშირებულია იმ გარემოებასთან, რომ ობიექტის
საიდუმლოებიდან გამომდინარე პატენტის მფლობელის ძირითადი უფლება _ თავის
შეხედულებისამებრ გამოიყენოს და განკარგოს გამოგონება, პრაქტიკულად
დაუშვებელია.
რაც შეეხება სახელმწიფოსა და განმცხადებლის ურთიერთობებს და მათ შორის
ფულადი კომპენსაციის საკითხს, გამოგონების განსაიდუმლოებამდე იგი წესრიგდება
სპეციალური ნორმატიული აქტით.
სამრეწველო ნიმუშების შემთხვევაში პატენტი არ გაიცემა:
- შენობათა ან სხვა უძრავ ნაგებობათა გარეგან სახეზე, გარდა მცირე
არქიტექტურული ფორმებისა;
- სხვადასხვა სახის არამდგრადი ფორმის მქონე ობიექტებზე;
- ნაკეთობებზე, რომელთა გარეგანი სახე განპირობებულია არსებითი ნიშნების
მხოლოდ ტექნიკური ან ფუნქციური დანიშნულებით.
- უშუალოდ ნაბეჭდ პროდუქციაზე.
პატენტის გაცემის საფუძველს წარმოადგენს ექსპერტიზა. გამოგონებაზე
ექსპერტიზა ტარდება სიახლეზე და განმცხადებელს ანალიზისათვის ეგზავნება
დოკუმენტური დასკვნა ტექნიკის დონის თაობაზე. რაც შეეხება საგამომგონებლო
დონეს, მისი შეფასება ხდება "საქპატენტის” სააპელაციო პალატის ან სასამართლოს
მიერ მხოლოდ მოდავე მხარის არსებობის შემთხვევაში.
სასარგებლო მოდელების შემთხვევაში ექსპერტიზა ტარდება ლოკალურ
სიახლეზე, ანუ საქართველოში გაცემული პატენტებისა და "საქპატენტში”
განსახილველად შემოსული განაცხადების შესწავლის საფუძველზე.
სამრეწველო ნიმუშზე პატენტი გაიცემა, მხოლოდ ფორმალური მოთხოვნების
ექსპერტიზის საფუძველზე.
საკუთრების სხვა ფორმებისაგან განსხვავებით, საპატენტო უფლებები
შემოსაზღვრულია ტერიტორიითა და დროით.
კერძოდ, საქართველოს პატენტი იცავს პატენტმფლობელის განსაკუთრებულ
უფლებას საქართველოს ტერიტორიაზე, ხოლო დაცვის ხანგრძლივობა შეადგენს
გამოგონებისათვის _ 20 წელს, სასარგებლო მოდელისათვის _ 8-ს, ხოლო სამრეწველო
ნიმუშისაათვის _ 15 წელს.
კანონი იმავდროულად ითვალისწინებს, გარკვეულ პირობებში პატენტიდან
გამომდინარე განსაკუთრებული უფლებების შეზღუდვას.
კერძოდ, პატენტიდან გამომდინარე განსაკუთრებული უფლებების დარღვევად
არ მიიჩნევა პატენტმფლობელის მიერ ან მისი ნებართვით დამზადებული ნაწარმის
სამოქალაქო ბრუნვაში ჩართვის შემდგომ გავრცელება, ან სხვაგვარად გამოყენება.
დაიშვება სამრეწველო საკუთრების ობიექტების გამოყენება კერძო წესით
პირადი სარგებლობისათვის, როდესაც ამგვარი ქმედება არ ისახავს კომერციულ
მიზნებს. შესაძლებელია მათი გამოყენება, აგრეთვე, უცხოეთის ქვეყნის
სატრანსპორტო საშუალებაზე, მათი საქართველოს ტერიტორიაზე ყოფნისას, თუ
ისინი გამოიყენება საკუთარი საჭიროებისა და არა მეწარმეობისათვის. დასაშვებია
აგრეთვე ამ ობიექტების უნებართვო გამოყენება სტიქიური უბედურების,
კატასტროფების, ეპიდემიისა და საგანგებო ვითარების დროს.

97
 თუ რომელიმე პირი, განმცხადებლის მიერ პატენტზე განაცხადის შეტანამდე
კეთილსინდისიერად სარგებლობდა ამ გამოგონებით, სასარგებლო მოდელით ან
სამრეწველო ნიმუშით, ან განახორციელა მოსამზადებელი სამუშაოები მისი
გამოყენებისათვის, მას უფლება აქვს ინდივიდუალურად გამოიყენოს იგი პატენტის
მოქმედების მიუხედავად.
პატენტმფლობელს შეუძლია გაყიდოს ან სხვა გზით გაასხვისოს პატენტი,
დადგენილი წესით გასცეს ლიცენზია.
ლიცენზია შეიძლება იყოს მარტივი ან განსაკუთრებული. მარტივი ლიცენზია
ლიცენზიარს უტოვებს პატენტიდან გამომდინარე ყველა უფლებას.
განსაკუთრებული ლიცენზიის შემთხვევაში კი პატენტმფლობელს ეკრძალება იგივე
პირობებით სხვა ლიცენზიების გაცემის უფლება.
პატენტი უქმდება იმ შემთხვევებში, თუ პატენტის საგანი არ არის
პატენტუნარიანი, ან არ აღწერს გამოგონებას, სასარგებლო მოდელსა და სამრეწველო
ნიმუშს იმ სისრულით, რომ შესაძლებელი იყოს მისი განხორციელება, პატენტის
საგანი განეკუთვნება ისეთ ობიექტებს, რომლებზედაც საპატენტო კანონის თანახმად
პატენტი არ გაიცემა, პატენტის საგანი სცილდება განაცხადის შინაარსის ფარგლებს.
პატენტის მოქმედება წყდება დადგენილი საფასურის გადაუხდელობის შემთხვევაში,
ან პატენტის მფლობელის სურვილის საფუძველზე.
საპატენტო კანონმდებლობის ერთ-ერთი ძირითადი ამოცანაა
პატენტმფლობელისა და საზოგადოების ინტერესების დაბალანსება სამრეწველო
საკუთრების ობიექტების გამოყენების დროს.
სწორედ ამიტომ, კანონში გათვალისწინებულია ე. წ. იძულებითი
ლიცენზირების რეჟიმი, კერძოდ, თუ გამოგონება ან სასარგებლო მოდელი პატენტის
გაცემის დღიდან 4 წლის განმავლობაში არ გამოიყენებოდა საქართველოს ტერი-
ტორიაზე, ან გამოიყენებოდა არასაკმარისად, აგრეთვე თუ შეუძლებელი იყო მათი
გამოყენება უფრო ადრინდელი პატენტის დარღვევის გარეშე, სახელმწიფოს ეძლევა
უფლება (ადმინისტრაციული აქტის ან სასამართლოს გადაწყვეტილების
საფუძველზე) აიძულოს პატენტმფლობელი გასცეს ლიცენზია გამოგონების ან
სასარგებლო მოდელის გამოყენებაზე, შესაბამისი ანაზღაურებით.
თუ დასაბუთებულ იქნა ეროვნული თავდაცვის, ადამიანის ჯანმრთელობის
დაცვის ან ქვეყნის ეკონომიკის ინტერესებისათვის პატენტის გამოყენების
აუცილებლობა, სახელმწიფოს მიერ შეიძლება გაიცეს ოფიციალური ლიცენზია
ოთხწლიანი ვადის გასვლამდეც.
კანონი მოიცავს საპატენტო კოოპერაციის საერთაშორისო ხელშეკრულებაში
საქართველოს მონაწილეობასთან დაკავშირებულ მარეგულირებელ ნორმებს.
საქართველოს მოქალაქეს (ფიზიკურ ან იურიდიულ პირს) უფლება აქვს
შეიტანოს "საქპატენტში” საერთაშორისო განაცხადი.
საპატენტო კოოპერაციის ხელშეკრულების შესაბამისად, ასეთი განაცხადის
შეტანა "საქპატენტში,” იურიდიულად ტოლფასია შეთანხმების მონაწილე ქვეყნების
საპატენტო უწყებებში განაცხადის შეტანისა. იმის გათვალისწინებით, რომ ამას თან
სდევს გამოგონების საერთაშორისო ექსპერტიზა მსოფლიოს წამყვან საპატენტო
ცენტრებში გაცილებით მარტივდება უცხოეთის ქვეყნებში პატენტის მიღების
პროცედურა.

საქართველოს კანონი სასაქონლო ნიშნების შესახებ.

98
კანონი სასაქონლო ნიშნების შესახებ აწესრიგებს სასაქონლო, მომსახურებისა და
კოლექტიური ნიშნების რეგისტრაციასა და დაცვასთან, აგრეთვე მათ გამოყენებასთან
დაკავშირებულ ურთიერთობებს.
სასაქონლო ნიშნების შესახებ კანონის თანახმად _ "სასაქონლო ნიშანი არის
სიმბოლო ან სიმბოლოთა ერთობლიობა, რომელიც გამოისახება გრაფიკულად და
განასხვავებს ერთი საწარმოს საქონელს ან/და მომსახურებას მეორე საწარმოს
საქონლისა ან/და მომსახურებისაგან.”
ამდენად, სასაქონლო ნიშანი უნდა აკმაყოფილებდეს ორ ძირითად მოთხოვნას _
იყოს განმანსხვავებელუნარიანი საქონლის მიმართ და შესაძლებელი იყოს მისი
გრაფიკული გამოსახვა.
კანონის თანახმად სასაქონლო ნიშნად შეიძლება გამოყენებულ იქნეს: სიტყვა ან
სიტყვები, აგრეთვე ადამიანის სახელი, ასოები, ციფრები, ბგერები, გამოსახულება,
სამგანზომილებიანი ფიგურა, მათ შორის საქონლის ფორმა ან შეფუთვა ისევე,
როგორც საქონლის სხვა გარეგნული გაფორმება ფერის ან ფერთა კომბინაციის
გამოყენებით.
საქართველოში სასაქონლო ნიშნის დაცვის საფუძველს წარმოადგენს
"საქპატენტში” ან საერთაშორისო შეთანხმების მიხედვით მისი რეგისტრაცია.
საყოველთაოდ ცნობილი სასაქონლო ნიშნები დაცულია რეგისტრაციის გარეშე,
პარიზის კონვენციის მე-6bis მუხლის შესაბიმისად.
კანონი ადგენს რიგ შეზღუდვებს სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაციაზე.
არ დაიშვება სასაქონლო ნიშნად ისეთი სიმბოლოს ან სიმბოლოთა
ერთობლიობის რეგისტრაცია, რომელიც:
- ატარებს მოცემული საქონლისადმი აღწერილობით ხასიათს, კერძოდ,
მიუთითებს საქონლის სახეობაზე, ხარისხზე, რაოდენობაზე, თვისებებზე,
გეოგრაფიულ წარმოშობასა და სხვა; გამოიყენება როგორც საქონლის გვარეობითი
ცნება ან წარმოადგენს მისთვის დამახასიათებელ საყოველთაოდ დამკვიდრებულ
ტერმინს ან სიმბოლოს ( ეს აკრძალვები არ ვრცელდება იმ შემთხვევებზე, როცა
სასაქონლო ნიშანი სამოქალაქო ბრუნვაში მისი გამოყენების საფუძველზე,
რეგისტრაციის მომენტისათვის იძენს განმანსხვავებელუნარიანობას მოცემული
საქონლისათვის).
- შეურაცხყოფს ან ეწინააღმდეგება ეროვნულ ღირსებებს, რელიგიასა და
ტრადიციებს, ზნეობრივ ნორმებს;
- მცდარ წარმოდგენას უქმნის მომხმარებელს საქონლის შესახებ.
ასევე დაუშვებელია სასაქონლო ნიშნად საერთაშორისო და სახელმწიფო
სიმბოლიკის, ოფიციალური დამღების, ნიშნების, ბეჭდების, ორდენებისა და სხვათა
რეგისტრაცია.
სასაქონლო ნიშნის დაცვაზე უარის თქმის საფუძველს წარმოადგენს, აგრეთვე,
ადრე წარმოშობილი უფლებები, კერძოდ, ადრე რეგისტრირებული იდენტური ან
მსგავსი სასაქონლო ნიშნები, საქართველოში დაცული საქონლის ადგილწარმოშობის
დასახელებები და გეოგრაფიული აღნიშვნები, სამრეწველო ნიმუშები.
ასევე დაუშვებელია სასაქონლო ნიშნად საქართველოში ცნობილი (ან
ისტორიული) პიროვნების სახელის, ფსევდონიმის, ფაქსიმილეს, პორტრეტის
რეგისტრაცია შესაბამისი თანხმობის ან ნებართვის გარეშე.
სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაცია ხდება "საქპატენტის” მიერ ჩატარებული
ფორმალური მოთხოვნებისა და არსობრივი ექსპერტიზის საფუძველზე.

99
 კანონი სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაციამდე ითვალისწინებს მისი
გამოსახულებისა და შესაბამისი მონაცემების სამრეწველო საკუთრების ოფიციალურ
ბიულეტენში გამოქვეყნებას. რეგისტრაცია ხდება მხოლოდ გამოქვეყნებიდან სამი
თვის შემდეგ, თუ ამ ხნის განმავლობაში "საქპატენტის” სააპელაციო პალატაში არ
შევა საჩივარი სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაციის თაობაზე.
რეგისტრაციით დაცულ სასაქონლო ნიშნის მფლობელის განსაკუთრებული
უფლება წარმოიშობა ამ ნიშნის რეგისტრაციის დღიდან.
კანონი ადგენს განსაკუთრებული უფლებების მოქმედების რიგ კონკრეტულ
პირობებსა და ფარგლებს.
სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაციის მოქმედების ვადა განისაზღვრება 10 წლით.
ეს ვადა შეიძლება გაგრძელდეს ყოველი შემდგომი 10 წლით გაგრძელების
ჯერადობის შეუზღუდავად.
დასაშვებია სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაციიდან გამომდინარე უფლებების
ნაწილობრივ ან მთლიანად გადაცემა სხვა ფიზიკურ ან იურიდიულ პირზე. ეს
გადაცემა შეიძლება მოხდეს საწარმოსთან ერთად ან მის გარეშე.
სასაქონლო ნიშნის გამოყენების უფლება მისმა მფლობელმა შეიძლება მიანიჭოს
სხვა პირს სალიცენზიო ხელშეკრულების საფუძველზე.
კანონის თანახმად სასაქონლო ნიშანზე უფლებების დაკარგვა ხდება ნიშნის
რეგისტრაციის გაუქმების ან ბათილად ცნობის შედეგად.
სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაცია შეიძლება გაუქმდეს _ რეგისტრაციის ვადის
გასვლის შემდეგ, მფლობელის გარდაცვალების ან იურიდიული პირის ლიკვიდაციის
შემთხვევაში, სასაქონლო ნიშანის გვარეობით ცნებად გადაქცევისა და კანონით
დადგენილ სხვა შემთხვევებში, სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაცია შეიძლება ცნობილ
იქნეს ბათილად თუკი სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაცია მოხდა რეგისტრაციაზე
უარის თქმის აბსოლუტური საფუძვლების მოთხოვნათა დარღვევით. 2005 წელს
კანონში შეტანილი ცვლილებების შესაბამისად შესაძლებელი გახდა სასაქონლო
ნიშნის რეგისტრაციის ბათილად ცნობა, თუ მისი რეგისტრაცია განხორციელდა
არაკეთილსინდისიერად, ან სასაქონლო ნიშნის მფლობელის თანხმობის გარეშე მისი
აგენტის მიერ თავის სახელზე, ან თუ რეგისტრაციით დაირღვა მესამე პირის
საავტორო უფლებები.
კანონი აწესრიგებს აგრეთვე კოლექტიურ ნიშნებთან დაკავშირებულ
ურთიერთობებს.
კოლექტიური ნიშანი განასხვავებს კოლექტიური ნიშნის მფლობელი
გაერთიანების წევრთა საქონელს სხვა პირთა საქონლისაგან გეოგრაფიული
წარმოშობის, ერთიანი ხარისხობრივი მახასიათებლების ან სხვა თვისებების
მიხედვით.
კოლექტიური ნიშნის მფლობელი შეიძლება იყოს მეწარმე სუბიექტების
გაერთიანება, რომელიც იქმნება კოლექტიური ნიშნის გამოყენების მიზნით, ან
საჯარო სამართლის იურიდიული პირი.
თუ კოლექტიური ნიშანი შეიცავს გეოგრაფიულ სახელს, კოლექტიური ნიშნის
წესდება უნდა ითვალისწინებდეს გაერთიანებაში ნებისმიერი ისეთი პირის
გაწევრიანების შესაძლებლობას, რომლის საქონელი წარმოშობილია აღნიშნულ
გეოგრაფიულ რეგიონში და აკმაყოფილებს წესდების მოთხოვნებს.
აკრძალულია კოლექტიური ნიშნის გადაცემა, ან ამ ნიშანზე ლიცენზიის გაცემა
იმ პირზე, რომელიც არ არის კოლექტიური ნიშნის მფლობელი გაერთიანების წევრი.

100
 კანონში გათვალისწინებულია საერთაშორისო განაცხადების ექსპერტიზის
პროცედურის მარეგულირებელი ნორმები, რაც განპირობებულია საქართველოს
მონაწილეობით ნიშნების საერთაშორისო რეგისტრაციის შესახებ მადრიდის
შეთანხმებასთან დაკავშირებულ პროტოკოლში.
პროტოკოლის შესაბამისად საქართველოს მეწარმეებს შესაძლებლობა აქვთ
"საქპატენტში” შეიტანონ საერთაშორისო განაცხადი სასაქონლო ნიშანზე და
მოითხოვონ მისი რეგისტრირება პროტოკოლის მონაწილე ყველა ქვეყანაში.

საქართველოს კანონი საქონლის ადგილწარმოშობის დასახელებისა და

გეოგრაფიული აღნიშვნის შესახებ.
კანონი აწესრიგებს საქონლის (მომსახურების) ადგილწარმოშობის
დასახელებისა და გეოგრაფიული აღნიშვნის რეგისტრაციასა და დაცვასთან, აგრეთვე
გამოყენებასთან დაკავშირებულ ურთიერთობებს.
კანონის მიხედვით ადგილწარმოშობის დასახელება არის გეოგრაფიული
ადგილის, რაიონის, რეგიონის, გამონაკლის შემთხვევაში, ქვეყნის თანამედროვე ან
ისტორიული სახელი გამოყენებული იმ საქონლის მოსანიშნად, რომელიც
წარმოშობილია ამ გეოგრაფიულ ადგილზე, რომლის განსაკუთრებული ხარისხი და
თვისებები მთლიანად ან ძირითადად განპირობებულია მხოლოდ ამ გეოგრაფიული
ადგილის ბუნებრივი გარემოსა და ადამიანის ფაქტორით, ამასთან, ამ პროდუქციის
წარმოება, ნედლეულის დამზადება და დამუშავება ხდება ამ გეოგრაფიული
ადგილის საზღვრებში.
ადგილწარმოშობის დასახელებისაგან განსხვავებით, გეოგრაფიული აღნიშვნის
შემთხვევაში, პროდუქციის კავშირი გეოგრაფიულ ადგილთან შედარებით სუსტია. ამ
შემთხვევაში არ მოითხოვება, რომ ნედლეულის დამზადება, დამუშავება და
წარმოება ხდებოდეს ერთსა და იმავე ადგილას, საკმარისია მხოლოდ ერთ-ერთი
პირობის დაცვა, მაგრამ, რა თქმა უნდა, იგი გადამწყვეტი უნდა იყოს საქონლის
თვისებების და რეპუტაციის ფორმირებისას.
ადგილწარმოშობის დასახელებისა და გეოგრაფიული აღნიშვნის დაცვა
საქართველოში ხდება "საქპატენტში” მათი რეგისტრაციის ან საერთაშორისო
ხელშეკრულების საფუძველზე.
ადგილწარმოშობის დასახელებისა და გეოგრაფიული აღნიშვნის აღიარებისა და
რეგისტრაციისათვის დაინტერესებულმა პირმა "საქპატენტში” უნდა წარადგინოს
სათანადო მასალები, რომელშიც უნდა იყოს მონაცემები პროდუქციის
განსაკუთრებული ხარისხისა და თვისებების შესახებ, ნიშან-თვისებების
გეოგრაფიულ ადგილთან კავშირურთიერთობების შესახებ, აგრეთვე წარმოების
სპეციფიკური პირობებისა და ხერხების აღწერა (ამ უკანასკნელთა არსებობის
შემთხვევაში). ამასთან, აღნიშნული მონაცემები უნდა ეფუძნებოდეს მეცნიერულ
კვლევას და დადასტურებული იყოს სახელმწიფოს მიერ დელეგირებული
უფლებების მქონე ორგანიზაციის მიერ.
საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე საზოგადოებრივი აზრის
გასათვალისწინებლად წარმოდგენილი მასალები ქვეყნდება ინტელექტუალური
საკუთრების ოფიციალურ ბიულეტენში, ცენტრალურსა და ადგილობრივ პრესაში.
ადგილწარმოშობის დასახელებად და გეოგრაფიულ აღნიშვნად არ
რეგისტრირდება ისეთი სახელი, რომელიც საქონლის გვარეობით სახელად იქცა და
რომელიც შესაძლებელს ხდის მცდარი წარმოდგენა შეუქმნას მომხმარებელს

101
საქონლის წარმოშობის შესახებ, შეურაცხყოფს ან ეწინააღმდეგება ეროვნულ
ღირსებას, რელიგიას, ტრადიციასა და ზნეობრივ ნორმებს.
კანონის მიხედვით, ადგილწარმოშობის დასახელების ან გეოგრაფიული
აღნიშვნის რეგისტრაციის შემდეგ, მათი გამოყენება დასაშვებია მხოლოდ
სახელმწიფო მაკონტროლებელი ორგანოს მიერ, რეესტრის მონაცემებთან წარმოების
პირობებისა და წარმოებული პროდუქციის თვისებების შესაბამისობის დადგენილი
წესითა და პერიოდულობით შემოწმების შემდეგ გაცემული ნებართვის საფუძველზე.
შემოწმების წესი და პერიოდულობა განისაზღვრება სპეციალური ნორმატიული
აქტით.
გარდა რეგისტრაციისა, კანონით გათვალისწინებულია იმ ქვეყნების
გეოგრაფიული აღნიშვნების დაცვა, რომლებიც ნაცვალგების პრინციპის საფუძველზე
ანალოგიურ დაცვას უზრუნველყოფენ საქართველოს გეოგრაფიული
აღნიშვნებისათვის.
ადგილწარმოშობის დასახელებისა და გეოგრაფიული აღნიშვნის
რეგისტრაციიდან გამომდინარე აკრძალულია: რეგისტრირებული
ადგილწარმოშობის დასახელებისა და გეოგრაფიული აღნიშვნის ნებისმიერი
პირდაპირი ან არაპირდაპირი კომერციული გამოყენება ისეთ საქონელთან კავშირში,
რომელზეც არ ვრცელდება რეგისტრაცია, რეგისტრირებული ადგილწარმოშობის
დასახელებისა და გეოგრაფიული აღნიშვნის ისეთი გამოყენება, რომელიც სიტყვა-
სიტყვით სწორად მიუთითებს საქონლის წარმოების, მისი ნედლეულის დამზადების
ან დამუშავების ადგილზე, მაგრამ ქმნის მცდარ წარმოდგენას საქონლის წარმოშობის
შესახებ, ისეთი სახელის ან აღნიშვნის გამოყენება, რომელიც წარმოადგენს
რეგისტრირებული ადგილწარმოშობის დასახელებისა და გეოგრაფიული აღნიშვნის
მიბაძვას, იმიტაციას, თუნდაც თარგმანში, ან ისეთ სიტყვებთან ერთად, როგორიცაა
"ტიპის”, "სტილის”, "მსგავსი”, "ნაირი”, "მეთოდით” და ა. შ.
ადგილწარმოშობის დასახელებისა და გეოგრაფიული აღნიშვნის შესახებ
საქართველოს კანონს განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს საქართველოსათვის,
როგორც ღვინის და სოფლის მეურნეობის პროდუქტების მწარმოებელი ქვეყ-
ნისათვის. იგი ქმნის სამართლებრივ ბაზას ჩვენს ქვეყანაში ელიტარული, მაღალი
ხარისხისა და ღირებულების პროდუქციის წარმოებისა და მისი
არაკეთილსინდისიერი კონკურენციისაგან დაცვისათვის.

საქართველოს კანონი ინტეგრალური მიკროსქემის ტოპოლოგიის შესახებ.

ეს კანონი არეგულირებს ინტეგრალური მიკროსქემის ტოპოლოგიის
რეგისტრაციასთან, გამოყენებასა და სამართლებრივ დაცვასთან დაკავშირებით
წარმოქმნილ ქონებრივსა და პირად არაქონებრივ ურთიერთობებს.
ამ ობიექტის დაცვის აუცილებლობა წარმოიშვა მიკროზომიანი
მრავალელემენტიანი ნახევარგამტარული მოწყობილობების (ინტეგრალური
მიკროსქემების) ტექნოლოგიების განვითარებასთან ერთად, როდესაც მიკროსქემების
ელემენტთა განლაგება ხდება სივრცული სურათის _ ტოპოლოგიის საფუძველზე.
კანონი ითვალისწინებს ინტეგრალური მიკროსქემის ტოპოლოგიის
რეგისტრაციას და შესაბამისი მოწმობის გაცემას "საქპატენტის” მიერ, რითაც
დასტურდება რეგისტრირებული ტოპოლოგიის მფლობელის განსაკუთრებული
უფლებები. განსაკუთრებული უფლებები ძალაშია 10 წლის განმავლობაში

102
რეგისტრაციის თარიღიდან. ტოპოლოგიის რეგისტრაციის უფლება ეძლევა
იურიდიულ და ფიზიკურ პირებს.
დაცვას ექვემდებარება მხოლოდ ორიგინალური ტოპოლოგია, ე. ი. ისეთი,
რომელიც შექმნილია შემოქმედებითი შრომის შედეგად და არ არის საყოველთაოდ
ცნობილი განაცხადის შეტანის თარიღისათვის.
მფლობელის განსაკუთრებული უფლება ვრცელდება ტოპოლოგიისა და მისი
შემცველი მიკროსქემის ან მზა ნაკეთობის კომერციულ გამოყენებაზე, მათ შორის
იმპორტზე.
ტოპოლოგიის მფლობელის განსაკუთრებული უფლების დარღვევად არ
მიიჩნევა:
- ტოპოლოგიის ან მისი შემცველი ნაკეთობის გამოყენება პირადი
მიზნებისათვის მოგების მიღების გარეშე, აგრეთვე ანალიზის, კვლევის ან სწავლების
მიზნით;
- ტოპოლოგიის მფლობელის მიერ ან მისი თანხმობით გავრცელებული
ტოპოლოგიის მქონე ინტეგრალური მიკროსქემის ან მისი შემცველი ნაკეთობის
შემდგომი გავრცელება;
- სხვა პირის მიერ რეგისტრირებული ტოპოლოგიის გამოქვეყნებამდე
დამოუკიდებლად შემუშავებული იდენტური ორიგინალური ტოპოლოგიის
გამოყენება;
- სხვა პირის მიერ გაუმჯობესებული ტოპოლოგიის შექმნა ცნობილი
ტოპოლოგიის გამოკვლევის საფუძველზე, თუ ახლად შექმნილი ტოპოლოგია
აკმაყოფილებს ორიგინალობის მოთხოვნებს.
ისევე, როგორც პატენტების შემთხვევაში, დასაშვებია იძულებითი ლიცენზიის
გაცემა ტოპოლოგიაზე, მაგრამ ამ შემთხვევაში აუცილებელია იგი ნაკარნახევი იყოს
სახელმწიფო არაკომერციული ინტერესებით ან განპირობებული იყოს
არაკეთილსინდისიერი კონკურენციის აღსაკვეთად მიმართული სასამართლოს ან
ადმინისტრაციული აქტით.
განმცხადებელთან წარმოქმნილი დავების განსახილველად
გათვალისწინებულია საპატენტო კანონის შესაბამისი ნორმების გამოყენება.

"საავტორო და მომიჯნავე უფლებების შესახებ” საქართველოს კანონი

საქართველოში საავტორო და მომიჯნავე უფლებებთან დაკავშირებულ
ურთიერთობებს არეგულირებს საქართველოს კანონი "საავტორო და მომიჯნავე
უფლებების შესახებ”, რომელიც მიღებული იქნა 1999 წელს.
კანონის მიხედვით, საავტორო უფლებებით იცვება მეცნიერების, ლიტერატურისა და
ხელოვნების ნებისმიერი ნაწარმოებები, რომლებიც წარმოადგენს ინტელექტუალურ
შემოქმედებითი საქმიანობის შედეგს, განურჩევლად ნაწარმოების დანიშნულებისა,
ავკარგიანობისა, ჟანრისა, მოცულობისა, გამოხატვის ფორმისა და საშუალებისა. მათ
შორის, წიგნები, ბროშურები, სტატიები ლექციები, დრამატული ნაწარმოებები,
მუსიკალური ნაწარმოებები, აუდიოვიზუალური (კინემატოგრაფიული) ნაწარმოებები,
სახვითი ხელოვნების, ფერწერული, სკულპტურული ნაწარმოებები, ფოტოგრაფიული
ნაწარმოებები, დეკორატიული და გამოყენებითი ხელოვნების ნაწარმოებები, რუკები,
გეგმები, ესკიზები, არქიტექტურული ნაწარმოებები, გადამუშავებული ნაწარმოებები,
(თარგმანი, ადაპტაცია, ეკრანიზაცია) შედგენილი ნაწარმოებები (კრებული,
ენციკლოპედია, ანთოლოგია, მონაცემთა ბაზა), კომპიუტერული პროგრამები და სხვა.

103
საავტორო უფლებები არ ვრცელდება იდეებზე, მეთოდებზე, პროცესებზე,
სისტემებზე, საშუალებებზე, კონცეფციებზე, პრინციპებზე, აღმოჩენებსა და ფაქტებზე,
მაშინაც კი, თუ ისინი გამოხატულია, ახსნილია, აღწერილია, ილუსტრირებულია ან
ხორცშესხმულია ნაწარმოებში.
საავტორო უფლებები წარმოიშვება ავტომატურად, ნაწარმოების
შექმნისთანავე და ამ უფლებების წარმოშობისათვის აუცილებელი არ არის
რეგისტრაცია, დეპონირება ან სხვა ფორმალობების დაცვა. თუმცა, ისევე როგორც
ბევრ ქვეყანაში, საქართველოს კანონი, ავტორის სურვილის შემთხვევაში,
ითვალისწინებს ნაწარმოების ორიგინალის ან ასლის "საქპატენტში” დეპონირების
შესაძლებლობას. დეპონირების შედეგად "საქპატენტის” მიერ გაიცემა მოწმობა,
რომელიც არ წარმოშობს საავტორო უფლებებს და ადასტურებს მხოლოდ
ნაწარმოების დეპონირების ფაქტს.
კანონით ავტორს მინიჭებული აქვს პირადი არაქონებრივი და ქონებრივი
უფლებები. ავტორის არაქონებრივი უფლებაა აღიარებული იქნას ნაწარმოების
ავტორად, უფლება მიიღოს გადაწყვეტილება როდის, სად და რა ფორმით გახადოს
ცნობილი ნაწარმოების შექმნის ფაქტი, უფლება დაიცვას ნაწარმოები ყოველგვარი
დამახინჯებისაგან ან სხვაგვარი ხელყოფისგან, რამაც შეიძლება შელახოს ავტორის
პატივი, ღირსება ან საქმიანი რეპუტაცია და სხვა.
ავტორის განსაკუთრებული ქონებრივი უფლებაა განახორციელოს, ნება
დართოს ან აკრძალოს ნაწარმოების რეპროდუცირება, ნაწარმოების ორიგინალის ან
ასლების საზოგადოებაში გავრცელება, ნაწარმოების საჯარო შესრულება,
ნაწარმოების საჯარო გადაცემა, კერძოდ, გადაცემა რადიო ან ტელე ეთერში, კაბელით
ან იტერნეტით, ნაწარმოების თარგმნა, ნაწარმოების გადამუშავება, ნაწარმოების
ორიგინალის ან ასლის გაქირავება ან მფლობელობის სხვა ფორმით გადაცემა.
ავტორის თანხმობისა და მისთვის ჰონორარის გადახდის გარეშე
დაშვებულია ნაწარმოების ციტირება ან ილუსტრაციის სახით გამოცემებში
გამოყენება სამეცნიერო, პოლემიკური და კრიტიკული მიზნებისათვის, მიმდინარე
მოვლენების პროცეში დანახული ან მოსმენილი ნაწარმოების, საჯაროდ
წარმოთქმული პოლიტიკური მოხსენების საინფორმაციო მიზნით რეპროდუცირება
ჟურნალებისა და სხვა პერიოდული გამოცემების მიერ ან მათი საჯარო გადაცემა,
მუსიკალური ნაწარმოებების საჯარო შესრულება ოფიციალური, სამგლოვიარო და
რელიგიური ცერემონიების დროს და სხვა.
საავტორო უფლებები წარმოიშობა ნაწარმოების შექმნისთანავე და მოქმედებს
ავტორის სიცოცხლეში და 70 წელი მისი გარდაცვალებიდან.
საავტორო უფლებების მოქმედების ვადის ამოწურვის შემდეგ ნაწარმოები
შეიძლება გამოიყენოს ნებისმიერმა პირმა ჰონორარის გადახდის გარეშე.
კანონის მიხედვით საავტორო უფლებების გადაცემა შესაძლებელია კანონით,
ანდერძით ან ხელშეკრულებით. ავტორს ქონებრივი უფლებების გადაცემა
მთლიანად ან ნაწილობრივ. მასვე შეუძლია დაუთმოს ნებისმიერ პირს ნაწარმოების
გამოყენების უფლება, ანუ გასცეს ნაწარმოების გამოყენების ლიცენზია.
მომიჯნავე უფლებების დაცვის ობიექტებია შესრულება, ფონოგრამა და
ვიდეოგრამა და საეთერო და საკაბელო მაუწყებლობის ორგანიზაციების გადაცემები,
ხოლო დაცული სუბიექტებია შემსრულებლები, ფონოგრამისა და ვიდეოგრამის
დამამზადებლები და მაუწყებლობის ორგანიზაციები.

104
 კანონი ანიჭებს შემსრულებელს ქონებრივ და არაქონებრივ უფლებებს. მათ
შორის, უფლებას დაიცვას შესრულება ნებისმიერი ხელყოფისა და დამახინჯებისაგან,
უფლებას ნება დართოს ან აკრძალოს შესრულების ჩაწერა, შესრულების ჩანაწერის
რეპროდუცირება, ეთერში ან კაბელით შესრულების გადაცემა, ფონოგრამაზე ან
ვიდეოგრამაზე ჩაწერილი შესრულების გავრცელება, მათ შორის ინტერნეტით და
სხვა.
ფონოგრამის და ვიდეოგრამის დამამზადებელს მინიჭებული აქვს
განსაკუთრებული ქონებრივი უფლება ნება დართოს ან აკრძალოს ფონოგრამის ან
ვიდეოგრამის რეპროდუცირება, ეგზემპლარების გავრცელება, გაქირავება,
ინტერნეტში გავრცელება და სხვა.
მაუწყებლობის ორგანიზაციებს უფლება აქვთ ნება დართონ ან აკრძალონ
გადაცემის ჩაწერა, გადაცემის ჩანაწერის რეპროდუცირება, გადაცემის
რეტრანსლაცია ან კაბელით ხელახალი გადაცემა, ინტერნეტით გავრცელება,
გადაცემის საჯარო გადაცემა ისეთ ადგილებში, სადაც შესვლა ფასიანია და სხვა.
კანონით დაშვებულია შესრულების, ფონოგრამის, ვიდეოგრამის და
მაუწყებლობის ორგანიზაციის გადაცემის გამოყენება უფლებამფლობელის
თანხმობისა და მისთვის ჰონორარის გადახდის გარეშე ციტირებისას, სამეცნიერო,
კვლევითი, პოლემიკური, კრიტიკული და საინფორმაციო მიზნებისათვის, მოკლე
ნაწყვეტების ილუსტრაციის სახით გამოყენებისას სწავლებისათვის ან მეცნიერული
გამოკვლევებისათვის, მოკლე ნაწყვეტების ჩართვისას მიმდინარე მოვლენების
მიმოხილვისას.
შემსრულებლის უფლებები მოქმედებს 50 წლის განმავლობაში პირველი
შერულებიდან.
ფონოგრამის და ვიდეოგრამის დამამზადებლის უფლება მოქმედება 50 წლის
განმავლობაში ფონოგრამის ან ვიდეოგრამის პირველი ჩაწერიდან.
საეთერო ან საკაბელო მაუწყებლობის ორგანიზაციის უფლება მოქმედებს 50
წლის განმავლობაში ასეთი ორგანიზაციის მიერ გადაცემის ეთერში ან კაბელით
პირველად გადაცემიდან.
კანონის SUI GENERIS ნორმებით დაცულია აგრეთვე ისეთი მონაცემთა
ბაზა, რომელიც არ წარმოადგენს "ნაწარმოებს” და განსხვავდება საავტორო
უფლებებით დაცული "მონაცემთა ბაზისაგან”. ასეთი მონაცემთა ბაზის
დამაზადებელი სარგებლოს განსაკუთრებული უფლებებით ნება დართოს ან
აკრძალოს მისი გამოყენება, თუ მან განახორციელა ხარისხობრივი და
რაოდენობრივი თვალსაზრისით არსებითი ინვესტიცია მონაცემთა ბაზის
შემცველობის შეძენის, მოპოვების, დაზუსტების ან წარმოდგენის მხრივ.
ინტერნეტისა და ციფრული ტექნოლოგიების განვითარებასთან
დაკავშირებით კანონი უფლებამფლობელებს საშუალებას აძლევს ისარგებლონ
უფლებების განხორციელების ისეთი თანამედროვე სპეციფიური ინსტრუმენტით,
როგორიცაა "ტექნოლოგიური საშუალება” და "უფლების მართვის ინფორმაცია”.
კანონის მიხედვით უფლებების დარღვევად მიჩნეულია უფლების მართვის
ინფრომაციის შეცვლა ან წაშლა და ტექნოლოგიური საშუალებების გვერდის ავლა,
რამაც შეიძლება გამოიწვიოს მისი გაუვნებელყოფა.
ავტორთა უფლებების ეფექტურად განხორციელებისა და საავტორო
ჰონორარების შეგროვებისა და განაწილების მიზნით კანონი ითვალისწინებს
ავტორთა უფლებას შექმნან ნებაყოფლობითი კავშირი, რომელიც უფლებამოსილია

105
განახორციელოს ქონებრივი უფლებების კოლექტიური მართვა. ორგანიზაციის
მთავარი ფუნქციაა ნაწარმოების ან მომიჯნავე უფლების ობიექტის
გამოყენებისათვის გასცეს ლიცენზიები მოსარგებლეებზე, შეაგროვოს შესაბამისი
ჰონორარი და გაანაწილოს არა მარტო მის წევრ, არამედ უცხოელ ავტორებზეც.
კანონი ანიჭებს უფლებამფლობელებს დამრღვევისაგან მოითხოვონ უფლების
აღიარება, დამრღვევი მოქმედებების აღკვეთა, ზიანის ანაზღაურება მიუღებელი
შემოსავლის ჩათვლით და სხვა.
კანონი იძლევა აგრეთვე კონტრაფაქციული ასლის განმარტებას, რაც
მნიშვნელოვანია სამოქალაქო, ადმინისტრაციული და სისხლის
სამართალწარმოებისთვის.
კანონით განსაზღვრულია სასამართლოს შესაძლებლობა სამოქალაქო
სარჩელის უზრუნველსაყოფად, საქმის არსებითად განხილვამდე, ყადაღა დაადოს
კონტარაქციულ ასლებს, კონტრაფაქციული ასლების დასამზადებელ მასალებს,
მოწყობილობას და სხვა ტექნიკურ საშუალებებს, დოკუმენტებს, ანგარიშებს და სხვა
მტკიცებულებებს.

კანონი მცენარეთა ახალი ჯიშების დაცვის შესახებ

მცენარეთა ახალი ჯიშების სამართლებლივ დაცვასთან და გამოყენებასთან
დაკავშირებულ ურთიერთობებს აწესრიგებს საქართველოს კანონი "მცენარეთა
ახალი ჯიშების დაცვის შესახებ”. აღნიშნული კანონი ვრცელდება მცენარეთა ყველა
გვარსა და სახეობაზე.
სელექციონერისათვის მცენარის ახალი ჯიშის გამოყენებაზე განსაკუთრებული
უფლების მინიჭება წარმოებს მცენარის ახალი ჯიშის "საქპატენტში” რეგისტრაციისა
და მოწმობის გაცემის საფუძველზე.
სელექციონერის განსაკუთრებული უფლება მოქმედებს 25 წლის ვადით, მისი
დარეგისტრირების დღიდან, ხოლო მრავალწლიანი კულტურებისა და ტყის
ჯიშებისათვის - 30 წლით.
კანონის თანახმად სელექციონერად მიიჩნევა არამარტო პირი, რომელმაც
უშუალოდ გამოიყვანა, გამოავლინა ან გააუმჯობესა მცენარის ახალი ჯიში, არამედ
სამუშაოს მიმცემი, დავალების გამცემი ან უფლებამონაცვლე.
მცენარის ახალი ჯიში დარეგისტრირდება და მასზე მოწმობა გაიცემა, თუ იგი
პასუხობს დაცვისუნარიანობის კრიტერიუმებს – სიახლეს, განსხვავებულობას,
ერთგვაროვნებასა და სტაბილურობას. სიახლის კრიტერიუმი დაკმაყოფილებულად
ჩაითვლება, თუ მცენარის ამ ჯიშის გასამრავლებელი მასალა განაცხადის
"საქპატენტში” შეტანამდე არ გასხვისებულა გამოყენებისათვის: საქართველოს
ტერიტორიაზე 1 წლით ადრე, სხვა ქვეყნის ტერიტორიაზე 4 წლით ადრე, ხოლო
ვაზისა და ხე-მცენარეების შემთხვევაში – 6 წლით ადრე.
მცენარის ახალი ჯიშის სხვა არსებული მცენარის ჯიშებისაგან განსხვავებულობა,
ჯიშის ძირითადი ნიშან-თვისებების მიხედვით ერთგვაროვნება და ასეთი ნიშან-
თვისებების თაობებში სტაბილურობა დგინდება სპეციალური გამოცდების
მეშვეობით, რომელსაც ახორციელებს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს მიერ
განსაზღვრული იურიდიული ან ფიზიკური, შესაბამისი აკრედიტაციის
საფუძველზე.
მცენარის ახალ ჯიშზე სხვა ქვეყანაში ჩატარებული გამოცდის შემთხვევაში,
საქართველოში გამოცდა არ ტარდება. ასეთ შემთხვევაში "საქპატენტის”

106
გადაწყვეტილების საფუძვლად გამოიყენება სხვა ქვეყნის კომპეტენტური ორგანოს
მიერ გაცემული შესაბამისი დასკვნა.
სელექციონერს განსაკუთრებული უფლება მცენარის ჯიშის გამოყენებაზე
გულისხმობს უფლებას თავად განახორციელოს, ნება დართოს ან/და აკრძალოს
მცენარის ახალი ჯიშის წარმოება, კვლავწარმოება, გამრავლებისათვის მომზადება,
შენახვა, გასაყიდად შეთავაზება, გასხვისება ან უფლების გადაცემა, ექსპორტი და
იმპორტი. სელექციონერის უფლება ვრცელდება აგრეთვე მცენარის ახალი ჯიშისაგან
მიღებულ მოსავალზე და ისეთ მცენარის ჯიშებზე, რომელიც მიღებულია დაცული
ჯიშისაგან.
სელექციონერის განსაკუთრებული უფლება არ ვრცელდება მცენარის ახალი ჯიშის
პირადი მოხმარებისათვის, არაკომერციული, ექსპერიმენტული და სასელექციო
მიზნით გამოყენებაზე, აგრეთვე ასეთ შემთხვევაში მიღებული მოსავლის საბოლოო
პროდუქტად გამოყენების შემთხვევაში.
კანონი ითვალისწინებს სელექციონერის განსაკუთრებული უფლების შეზღუდვას
საჯარო ინტერესების გათვალისწინებით, იძულებითი ლიცენზიის გაცემის გზით.
საქართველოს კანონი ‘’ცხოველთა ახალი ჯიშების დაცვის შესახებ’’(2006წ)
არსებითად იმეორებს ‘’მცენარეთა ახალი ჯიშების დაცვის შესახებ’’ საქართველოს
კანონის დებულებებს და მათ შორის განსხვავება შემოიფარგლება დაცვის ობიექტთა
სხვადასხვაობით.

საქართველოს კანონი «ინტელექტუალურ საკუთრებასთან დაკავშირებულ

სასაზღვრო ღონისძიებების შესახებ» ადგენს ინტელექტუალური საკუთრების
ობიექტებზე, კერძოდ საავტორო და მომიჯნავე უფლებების, მონაცემთა ბაზის
დამამზადებლის უფლებების, საქონლის ადგილწარმოშობის დასახელების,
გეოგრაფიული აღნიშვნისა და სასაქონლო ნიშნების მფლობელების უფლებათა
დარღვევით წარმოებული პროდუქციის იმპორტირებისა და ექსპორტისას
სპეციალურ სასაზღვრო ღონისძიებების გამოყენების წესს.
კანონის შესაბამისად, საქართველოს საბაჟო დეპარტამნეტში იქმნება
სპეციალური რეესტრი, სადაც დაინტერესებულ უფლებამფლობელს საშუალება
ეძლევა დაარეგისტრიროს საკუთარი სასაქონლო ნიშანი, საავტორო ან მომიჯნავე
უფლების ობიექტი, მონაცემთა ბაზა, ადგილწარმოშობის დასახელება ან
გეოგრაფიული აღნიშვნა და მიუთითოს საქონლის იდენტიფიცირებისთვის
აუცილებელი ინფორმაცია.
საეჭვო ტვირთის გამოჩენისას საბაჟო ორგანოებს უფლება ენიჭებათ შეაჩერონ
ეს ტვირთი, დაუყოვნებლივ აცნობონ ამ ფაქტის შესახებ უფლებამფლობელს ან მის
წარმომადგენელს და შემოწმებისათვის გადასცენ შეჩერებული საქონლის
ეგზემპლარი.
იმ შემთხვევაში, თუ უფლებამფლობელი დარწმუნდება, რომ შეჩერებული
საქონელი კონტრაფაქციულია, მას უფლება აქვს მიმართოს სასამართლოს და
მოითხოვოს მიყენებული ზიანის ანაზღაურება და საქონლის განადგურება. ხოლო,
თუ შეჩერებული საქონლის მფლობელი უარს განაცხადებს თავის საქონელზე, საბაჟო
დეპარტამენტი ანადგურებს შეჩერებულ საქონელს უფლებამფლობელის ხარჯითა და
პასუხისმგებლობით. ეს წესი გამოიყენება იმ შემთხვევაშიც, როდესაც შეჩერებული
საქონლის მფლობელი არ გამოეხმაურება საბაჟო დეპარტამენტის შეტყობინებას
საქონლის განადგურების შესახებ უფლებამფლობელის მოთხოვნის თაობაზე.

107
სისხლის სამართლის კოდექსი (მუხლები 189, 1891, 196) ითვალისწინებს
პასუხისმგებლობას ინტელექტუალური საკუთრების ობიექტებზე უფლებების
დარღვევისათვის. კერძოდ, აღნიშნული კოდექსის 189-ე მუხლი დანაშაულად
მიიჩნევს ნაწარმოების ავტორობის მითვისებას ან თანაავტორობაზე იძულებას, ასევე
დიდი ოდენობით შემოსავლის მიღების მიზნით საავტორო და მომიჯნავე
უფლებების ობიექტების უკანონო რეპროდუცირებას, კონტრაფაქციული ასლების
შეძენას, იმპორტს, შენახვას, გაყიდვას, გაქირავებას ან საავტორო და მომიჯნავე
უფლებების მფლობელის უფლების სხვა სახით ხელყოფას.
სისხლის სამართლის კოდექსი ითვალისწინებს პასუხისმგებლობას სამრეწველო
საკუთრების უფლების ხელყოფისთვისაც. კერძოდ, 1891 მუხლის მიხედვით,
დანაშაულად არის მიჩნეული გამოგონების, სასარგებლო მოდელის, სამრეწველო
ნიმუშის, ინტეგრალური მიკროსქემის ტოპოლოგიის ავტორობის მითვისება ან
თანაავტორობაზე იძულება. ასევე, წინასწარი შეცნობით სხვისი გამოგონების,
სასარგებლო მოდელის, სამრეწველო ნიმუშის, ინტეგრალური მიკროსქემის
ტოპოლოგიის შემოსავლის მიღების მიზნით უკანონო გამოყენება.
კოდექსის 196-ე მუხლის თანახმად დასჯად ქმედებას წარმოადგენს დიდი
ოდენობით სხვისი სასაქონლო ნიშნის, საქონლის ადგილწარმოშობის დასახელების
ან გეოგრაფიული აღნიშვნით უკანონოდ ნიშანდებული საქონლის წარმოება ან
სამოქალაქო ბრუნვაში შეტანა, რამაც მნიშვნელოვანი ზიანი გამოიწვია, ასევე
არარეგისტრირებულ სასაქონლო ნიშანთან, საქონლის ადგილწარმოშობის
დასახელებასთან ან გეოგრაფიულ აღნიშვნასთან ერთად გამაფრთხილებელი
აღნიშვნის ყალბი მითითება.
ზემოთ აღნიშნული დანაშაულების ჩადენისათვის სისხლის სამართლის
კოდექსი სანქციის სახით ითვალისწინებს ჯარიმას, თავისუფლების შეზღუდვას ან
თავისუფლების აღკვეთას.

საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში ინტელქუალურ

საკუთრებაზე უფლებების დარღვევებს ეხება 1571, 1572 1573 და 158-ე მუხლები.
აღნიშნული მუხლები ითვალისწინებს პასუხისმგებლობას საავტორო და მომიჯნავე
უფლებების მფლობელების და სასაქონლო ნიშნის მფლობელის უფლებების
დარღვევისათვის.
საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსით
გათვალისწინებულია პასუხისმგებლობა ნაწარმოების, ფონოგრამის, ვიდეოგრამის
ან მონაცემთა ბაზის უკანონო რეპროდუცირების, ტექნოლოგიური
საშუალებისათვის გვერდის ავლის, "უფლების მართვის ინფორმაციის” უკანონოდ
შეცვლის, განადგურების ან გაყალბების, კონტაფაქციული ასლების შეძენის,
იმპორტის, შენახვის, გაყიდვის გაქირავების ან შემოსავლის მიღების მიზნით
საავტორო და მომიჯნავე უფლებების მფლობელის ან მონაცემთა ბაზის
დამამზადებლის უფლების სხვა სახით დარღვევისათვის. უფლებების დარღვევად
არის მიჩნეული, ასევე, ნაწარმოების, ფონოგრამის, ვიდეოგრამის ან მონაცემთა
ბაზის ასლებზე უფლების მფლობელის მიერ დასმული დაცვის ნიშნის უკანონო
შეცვლა ან განადგურება.
აღნიშნული ქმედებებისათვის სანქციის სახით გათვალსწინებულია ჯარიმა,
ხოლო იგივე ქმედების ადმინისტრაციული სახდელის დადებიდან ერთი წლის
განმავლობაში განმეორებით ჩადენისათვის ჯარიმის გაზრდილ ოდენობასთან
ერთად, საქართველოს ადმინისტარციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი
108
ითვალისწინებს სამართალდარღვევის ჩადენისათვის საჭირო მასალების,
მოწყობილობებისა და ტექნიკური საშუალებების კოფისკაციას. კონფისკებული
კონტრაფაქციული ასლები, სამარათალდარვევის ჩადენისათვის საჭირო მასალები,
მოწყობილობები და ტექნიკური საშუალებები ექვემდებარება განადგურებას, გარდა
იმ შემთვევებისა, როდესაც ისინი გადაეცემა საავტორო და მომიჯნავე უფლების
მფლობელს ან მონაცემთა ბაზის დამამზადებელს მისივე მოთხოვნის საფუძველზე.
გარდა ამისა საქართველოს კანონმდებლობა ითვალისწინებს სამოქალაქო
პასუხისმგებლობას საავტორო და მომიჯნავე უფლებების დარღვევისათვის.
«საავტორო და მომიჯნავე უფლებების შესახებ” საქართველოს კანონის 59-ე
მუხლის თანახმად საავტორო და მომიჯნავე უფლებების მფლობელს და მონაცემთა
ბაზის დამამზადებელს უფლება აქვს მოითხოვოს უფლებების დამრღვევისაგან
ზიანის ანაზღაურება და უფლების აღიარება.
საქართველოს კანონმდებლობა ინტელექტუალური საკუთრების სფეროში,
რომლის შემუშავებაშიც მონაწილეობა მიიღეს ინტელექტუალური საკუთრების
მსოფლიო ორგანიზაციის, ვაჭრობის მსოფლიო ორგანიზაციის, ევროპის საპატენტო
უწყების და ევროკავშირის სხვადასხვა ქვეყნის ექსპერტებმა, ძირითადად
შეესაბამება და ჰარმონიზებულია საერთაშორისო ხელშეკრულებებთან და
ევროკავშირის ნორმატიულ აქტებთან.

109
 bibliografia

1. saqarTvelos erovnuli standartebi -

http://www.gnims.caucasus.net/Reestri/Standartebis/ST_TEQ.REGL/erovnuli.pdf

2. mewarme subieqtebis standartebi -

http://www.gnims.caucasus.net/Reestri/Standartebis/ST_TEQ.REGL/1.2mst.pdf

3. saerTaSoriso, saxelmwifoTaSoriso standartebi miRebuli

saqarTvelos standartebad -
http://www.gnims.caucasus.net/Reestri/Standartebis/ST_TEQ.REGL/saerTashoriso.pdf

4. saqarTvelos kanonebi -
http://www.gnims.caucasus.net/Reestri/Standartebis/ST_TEQ.REGL/saq.kanonebi.pdf

5. saerTaSoriso da evropuli standartebi, miRebuli saqarTvelos

teritoriaze erovnul standartebad (17.12.2009 mdgomareobiT)

iso standartebi - http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/ISO-stands-georgia.pdf

xarisxis marTvis, garemos dacvis, Sesabamisobis Sefasebis produqciis

usafrTxoebis dargSi - http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/CNOBARI.pdf

navTobis mopovebisa da gadamuSavebis teqnologia -

http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/ISO_ISO.pdf

en standartebi - http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/KATALOG%20SST%20EN.pdf

astm standartebi (navTobis, navTobproduqciebisa da Txevadi

naxSirwyalbadis gamocdis meTodebi) -
http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/SST%20ASTM%20AMERIK.%20ASOCIAC%20..pdf

110
kodeqs alimentarius standartebi -
http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/SST%20KODEKS%20STAN.pdf

saqarTveloSi notificirebuli teqnikuri reglamentebi -

http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/Notifications%201-31.pdf

6. kanoni momsaxurebisa da sertifikaciis Sesaxeb (SesworebebiTurT)

http://www.parliament.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=69&kan_det=det&kan_id=59

7. inteleqtualuri sakuTreba. (INTELLECTUAL PROPERTY

READING MATERIAL - World Intellectual Property Organization) Targmani inglisuridan.
“saqpatenti”. Tbilisi 2001w. http://sakpatenti.org.ge/files/_86_730923_book1.pdf

8. saqarTvelos kanonmdebloba inteleqtualuri sakuTrebis sferoSi

http://www.sakpatenti.org.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=20

http://www.sakpatenti.org.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=116

9. МЕТАЛЛОПРОДУКЦИЯ: СЕРТИФИКАЦИЯ, МАРКИРОВКА, УПАКОВКА

А.А.Минаев, А.Н.Смирнов, И.В.Лейрих
Учебное пособие
Рекомендовано Министерством образования и науки Украины
Донецк – 2006
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ УКРАИНЫ
ДОНЕЦКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ ТЕХНИЧЕСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ
http://uas.ukrsteel.org/books/Metalloprodukziya_sert.pdf

111
 D danarTi

saSiSi nivTierebebisa da masalebis

markirebis evropuli niSnebi

N markirebis niSnis simbolo M markirebis niSnis Sinaarsi

1 2 3

1.

feTqebadsaSiSia (E)

2.

advilad aalebadia (F)

3.

gansakuTrebiT aalebadia (F+)

112
1 2 3

4.

mJangvelia (wvas uwyobs

xels) (O)

5.

Sxamia / toqsinia (T)

6.

Zlier Sxamiania / Zlier

toqsikuria (T+)

7.

“wmida andrias jvari” -

aRniSnavs romMmavnebelia (Xn)

113
8. “wmida andrias jvari” -

aRniSnavs romMmavnebelia,
gamaRizianebelia (Xi).
gamoiyeneba Tvalis an kanis
seriozuli dazianebis
gamafrTxileblad

9.

radiaciuli safrTxis
saerTaSoriso niSani

satransporto da samanipulacio markirebis niSnebi

romel tvirTze da
ra SemTxvevaSi
Mmarkirebis niSani warwera
keTdeba markireba

1 2 3

frTxilad, msxvrevadi,
msxvrevadia mtvrevadi, myife,
dartymaze da
vibraciaze
(Handle with care, Fragile) moreagire

114
1 2 3

Ggacxeleba ar Ggacxelebisa da
SeiZleba mzis sxivebisagan
dasacavi

(Protect from heat)

tenisaganaa tenisgan dasacavi

dasacavi tvirTebi

(Keep dry)

Nnebismieri sxivuri
energiisgan (ramac
Ddasxivebisganaa SesaZloa Secvalos an
dasacavi iqonios gavlena
produqtis Tvisebebze)
dasacavi tvirTi
(Protect from radiation)

G niSanze miTiTebul
temperaturaze qvemoT
gayinva ar SeiZleba icvleba produqtis
Tvisebebi da ar SeiZleba
miTiTebulze dabal
temperaturaze tvirTis
(Protect from freezing) Senaxva

115
1 2 3

hermetiuli SefuTva akrZalulia taris

gaxsna an dazianeba,
imitom rom tvirTi
(Hermetically sealed) gansakuTrebiT
mgrZnobiarea
garemos mimarT

rbil taraSi
moTavsebuli
kauWebis gamoyeneba
produqtis,
akrZalulia
datvirTvisas
dauSvebelia
kauWebis gamoyeneba
(Use no hooks)

Ddabmis adgili tvirTebi, romlebic

unda daeban
mxolod
(Sling here) gansazRvrul
adgilebSi

Tu urikaze
datvirTva sxva
Uurikaze
adgilze saxifaToa
datvirTvis adgili
an daazianebs
tvirTs da
SefuTvas, saWiroa
(Lift here with the tiring)
am niSnian adgilze
moxdes urikaze
datvirTva

116
1 2 3

zemoT ar aayiravoT tvirTis orientacia

unda iyos mudmivad
aseTi nebismieri
(Top. Do not turn over) manipulirebisas

simZimis centri msxvilgabaritiani

tvirTis adgili,
misi simZimis
(Center of gravity) centri ar
mdebareobs taris
centrSi

tropikuli SefuTva tropikuli

klimatisagan
damcavi SefuTvis
(Tropical packing) aRniSvna

gaxsnis adgili SefuTvis gaxsna

mxolod amgvari
niSnis adgilasaa
(Open here) nebadarTuli

117
 1 2 D 3

dasawyobebis meTodi,
sadac ricxvi
mianiSnebs Stabelebis
raodenobas, e.i.
miTiTebul SemTxvevaSi
7 rigadaa nebadarTuli
Stabelebad
dasawyobeba

am SemTxvevaSi
Stabelebad
dasawyobeba
akrZalulia

sxvadasxva qveynebis erovnul standartebTan produqciis

Sesabamisobis niSnebi

Sesabamisobis Qqveyana da misi Sesabamisobis

niSnis grafikuli masertificirebeli niSnis gamoyenebis
gamosaxuleba organo safuZveli

1 2 3

Aavstria: avstriis Aavstriis

standartizebis standartebi
instituti

(Ousterueichisehes
Normungsinstitut, ON)

118
 avstria: avstriis Aavstriis
eleqtroteqnikis eleqtroteqnikis
asociacia standartebi

(OVE)

belgia: belgiis Bbelgiis

standartizebis standartebi
instituti samrewvelo
produqciisaTvis
(Institut Belge de Normalization,
IBN)

Bbelgia: belgiis eleqtro-

eleqtroteqnikis mowyobilobaTa
komiteti usafrTxoebis
belgiuri
standartebi
(Comite electrotechnique

Belge, CEB)

gaerTianebuli BS erovnuli
samefo: britanuli standartebi
standartebis
instituti

(British standards Institution,

BSI)

119
1 2 3

Ggermania: DIN standartebis

produqciis Sesabamisoba
markirebis
germanuli
sazogadoeba

(Deutsche Gesselschaft fur

Warenkennzeichnung,

DGWK) DIN niSani gamocdisa

da zedamxedvelobisa

niSani “Semowmebulia
usafrTxoebaze”

Ggermania: xarisxis DIN ISO 9000 xarisxis

marTvis marTvis sistemis
sertificirebis Sesabamisobis
sistemis germanuli
sazogadoeba (DQS) - niSani

(Deutsche Gesselschaft zur

Zertifizierung von

Qualitatsmanagement

systemen)

germania: gazis da Ggazisa da

wyalmomaragebis wyalmomaragebis
germanuli aparaturis
amxanagoba usafrTxoebis
moTxovnaTa
(Deutsche Gesselschaft des Gas
und Wasserfaches, germanuli
standartebi
DVGW)

120
 germania: germanel sayofacxovrebo
eleqtroteqnikosTa eleqtroxelsawyoebis,
kavSiri transformatorebis
da sxva
mowyobilobaTa
(Verband Deutscher usafrTxoebis
Electrotechniker, VDE)
germanuli
standartis
Sesabamisobis niSani

1 2 3

germania: germaniis Aakreditaciis

saakreditacio sabWo damadasturebeli
niSani DAR

(Deutscher

AkkreditierungsRat,

DAR)

Ddania: daniis daniis

standartizebis sabWo standartebTan
Sesabamisoba

(Dansk Standardiseringsraad,

DS)

Ddania: eleqtromowyo-
eleqtromowyobilobaTa bilobebze
sertificirebis daniis daniis
biuro standartebis
Sesabamisoba

121
 espaneTi: espaneTis espaneTis
standartizebis standartebTan
instituti (UNE)
Sesabamisoba

(Istituto Espanol de

Normalizacion, IRANOR)

italia: xarisxis xarisxis

sistemis sistemis
sertificirebis italiuri
italiis biuro standarti

(Certificazione Italiana dei sistemi

qualita delle aziende,

CISQ)

italia: manqanaT-
manqanaTmSeneblobis mSeneblobis
sferos samrewvelo sferos
produqciis samrewvelo
sertificirebis produqciis
instituti italiuri
standartebis
Sesabamisoba
(Instituto di Certificazione

Industriale per la meccanica,

ICIM)

122
1 2 3

italia: italiis Pplastmasebisa da

plastmasebis maTgan damzadebuli
instituti produqciis
italiis
standartebTan
(Instituto Italiano dei Plastici, Sesabamisoba
IIP)

italia: italiis radioeleqtronikis,

xarisxis niSnis samedicino da
instituti sayofacxovrebo
aparaturis
italiur
(Instituto Italiano dei Marchio di standartebTan
Qualita, IMQ) Sesabamisoba

Kkanada: Kkanadis standartebTan

standartizebis Sesabamisoba
kanadis asociacia

(Canadian Standards
Association, CSA)

saerTaSoriso
standartebTan
Sesabamisoba

123
 Kkanada: kanadis SeduRebis
SeduRebis biuro mowyobilobebisa da
maTi komponentebis
Sesabamisoba kanadis
standartebTan
(Canadian welding Bureau,

CWB)

1 2 3

kanada: kanadis Ggazis, navTobis,

gazis asociacia eleqtroenergiis,
myari sawvavis CGA
standartebTan
(Canadian Gas Association, Sesabamisoba
CGA)

kanada: sicocxlisa da
sadazRvevo saxanZro
kompaniaTa usafrTxoebis
laboratoriebi
kanadur
standartebTan
Sesabamisoba
(Underwriters Laboratories
of Canada, ULC)

Kkanada: zogadi CGSB standartebTan

standartizebis Sesabamisoba

kanadis sabWo

(Canadian General standards

Board, CGSB)

124
 Nniderlandebi: Ggazis samrewvelo da
gazis kompaniaTa sayofacxovrebo
mflobelebis aparaturis
amxanagobis niderlandis
institutis standartebTan
centraluri Sesabamisoba
samdivno

(VEG-GASINSTITUT N.V.)

Nniderlandebi: eleqtromowyobilobis
niderlandebis dargSi niderlandebis
eleqtroteqnikuri standartebis
komiteti Sesabamisoba

(N.V. KEMA)

1 2 3

Nniderlandebi: Hholandiur
sertificirebis standartebTan
holandiuri sabWo Sesabamisoba

Nnorvegia: Nnorvegiis
norvegiis standartebTan
standartizebis Sesabamisoba
sabWo

125
(Norges
Standardiseringforbund,

NSF)

norvegia: eleqtromowyobilobis

eleqtro- usafrTxoebis
mowyobilobis norvegiis standartiT
gaTvaliswinebuli
gamocdis
moTxovnebi
norvegiis sabWo

ruseTi: rf-is G”gost”-is Sesabamisi

standartizebis standartebis sistemis
saxelmwifo Sesabamisoba
komiteti

fineTi: SFS erovnuli

standartizebis standartebis
fineTis asociacia Sesabamisoba
(Suomen Standardsoimisliito,

SFS)

126
1 2 3

fineTi: fineTis eleqtromowyobilobis

eleqtroteqnikuri usafrTxoebis finuri
standartebiT
inspeqcia
gaTvaliswinebuli
normebis Sesabamisoba

(SETI)

safrangeTi: NF erovnul
safrangeTis standartebTan
standartizebis Sesabamisoba
asociacia

(AFNOR)
safrangeTi: safrangeTis eleqtroxelsawyoebis
eleqtroteqnikuri usafrTxoebis
asociacia Sesabamisoba safrangeTis
standartebTan

SvedeTi: SvedeTis SIS erovnul

standartebis standartebTan
Sesabamisoba
instituti

(Standardiseringsrjmmissionen i
Sverge, SIS)

xarisxis kontrolis
Sesabamisobis niSani
SSAB

127
 SvedeTi: usafrTxoebis normebis
eleqtromowyobilobis dacva eleqtro-
gamocdis SvedeTis mowyobilobebisaTvis
instituti

(Svenska
Materialkontrollanstalten,
SEMKO)

1 2 3
iaponia: iaponiis erovnul
samrewvelo standartebTan (JIS)
standartebis komiteti Sesabamisoba

(Japanese Industrial

Standards Committee,

JIS) sasursaTo saqonlis

iaponiis standartiT
gaTvaliswinebuli
usafrTxoebis normebi

samxreT korea: koreis KS erovnul

standartebis komiteti standartebTan
(KS) Sesabamisoba

128
 ekologiuri markirebis niSnebi

N niSnis simbolo niSnis definicia

1. “cisferi angelozis” niSani

aRniSnavs produqtis
ekologiurobas

ЕС-is moTxovnis Sesabamisi

erTiani ekomarkirebis
2.
niSani

Pproduqciis
ekologiurobis niSani
3. skandinaviis qveynebSi

“TeTri gedi”

4. iaponiaSi gamoyenebuli
ekologiis niSani

129
 SvedeTisEenergodamzogavi
standartis ТСО95
5.
Sesabamisobis niSani
produqciisaTvis ( Nutek)

1 2 3

«Energy Star» -is (aSS)

sistemis Sesabamisi
6.
produqciis moTxovnaTa
Sesabamisobis niSani (saqme
energiis racionalurad
gamoyenebas exeba).

7. niSani “mwvane wertili” (Der

Grüne punkt), aRniSnavs
produqciis gamoyenebis
Caketil cikls.

8.

reciklingis (meoradi
gadamuSavebis)
saerTaSoriso niSani.

130
9.

SesafuTi masalis meoradi

gadamuSavebis niSani,
gadamuSavebuli masalis
miTiTebiT (evropis
Tanamegobrobis mieraa
SemoRebuli)

131
1 2 3

132
10. orjeradi an mravaljeradi
gamoyenebis SefuTva

1 2 3

11.

meoradi gadamuSavebis

aRdgenadi SefuTva

133
 Mmeoradi resursebisagan
damzadebuli SefuTva
12.

1 2 3

13. narCenebis Segrovebis adgili

meoradi gadamuSavebisaTvis

134
14. M

meoradi gadamuSavebidan
miRebuli qaRaldi

15. erTjeradi SefuTvis niSani

im nivTierebebis aRniSvna,
romlebic warmoadgenen
16. safrTxes zRvis florisa da
faunisaTvis, sazRvao gziT
transportirebisas

es niSani aRniSnavs
damamzadeblis mier ozonis
17. Sris dacvisaTvis aRebuli
valdebulebebis Sesrulebas

135
 germaniis saxelmwifo standartebis Sesabamisi produqciis
Sesabamisobis da zogierTi sertifikatis niSnebi

N niSnis simbolo niSnis daniSnuleba

1 2 3

1. es niSani amtkicebs, rom

produqtma gaiara
sertificireba DIN-Si

2. saqonelma gaiara Semowmeba

eleqtroteqnikis dargSi
standartebis VDE

SesabamisobisaTvis

3.

4. Ggazis da wylis aparaturam

gaiara Semowmeba standartis
DVGW

Sesabamisobaze

5.

136
 sertifikacia RAL-is mixedviT

6.

1 2 3

im teqnikuri
mowyobilobebisaTvis,
7.
romlebic akmayofileben
standartiT miRebuli
normebiT

8. produqciam gaiara TÜV-is

Semowmeba

9.

137
10. BG-is rekomendaciebis dacva,

ubedur SemTxvevaTa da
profesiul daavadebaTagan
dacvis mizniT

11. produqciis BAGUV teqnikuri

pirobebisadmi Sesabamisoba

Pproduqciam gaiara

12. DLG kontroli

138
1 2 3

13.

produqciis gamocdis fondis

mier Semowmebuli produqcia

139
 g l o s a r i u m i

standartizebis saerTaSoriso organizaciis (ISO) internet

gverdze27 ganTavsebul zogierTi abreviatura - List of
abbreviations used throughout ISO Online

 Add - Addendum

 Amd - Amendment

 ASTM - American Society for Testing and Materials

 AWI - Approved work item

 CAG - Chairman's advisory group

 CASCO - ISO Committee on conformity assessment

 CD - Committee draft

 CHF - Swiss Francs (ISO 4217)

 CIE - International Commission on Illumination

 COPOLCO - ISO Committee on consumer policy

 Cor. - Corrigendum

 CS - ISO Central Secretariat

 DAmd - Draft Amendment

 DEVCO - Committee on developing country matters

 DIS - Draft International Standard

 DISP - Draft International Standardized Profile

 DTR - Draft technical report

27
http://www.iso.org/iso/support/faqs/faqs_list_abbreviations.htm

140
 Ed. - Edition

 Ext. - Extract

 FCD - Final committee draft

 FVTF - Future Vision Task Force (of ISO/TC 207)

 FDIS - Final draft International Standard

 HL7 - Health Level Seven

 ICS - International classification for standards

 IEC - International Electrotechnical Commission

 IEEE - Institute of Electrical and Electronic Engineers

 IIW - International Institute for Welding

 INFCO - ISO Committee on information systems and services (disbanded)

 ISBN - International standard book number (ISO 2108:2005)

 ISO - International Organization for Standardization

 ISONET - ISO information network

 ISP - International Standardized Profile

 ISSN - International standard serial number (ISO 3297:1998)

 ITA - Industry Technical Agreement (renamed International Workshop Agreement (IWA),

June 2001)

 ITS - Intelligent Transport Systems

 IULTCS - International Union of Leather Technologists and Chemists Societies

 IWA - International Workshop Agreement

 JTC - Joint ISO/IEC technical committee

 NP - New project

 O-member - Observer member (in a TC or SC)

 p. - page(s)

 PAS - Publicly Available Specification

 P-member - Participating member (in a TC or SC)

 PDC - Policy development committee

141
  PRF - Proof of a new International Standard

 R - Recommendation

 REMCO - ISO Committee on reference materials

 SC - Subcommittee (of a TC)

 Suppl. - Supplement

 TMB - ISO Technical Management Board

 TC - Technical committee

 TR - Technical Report

 TS - Technical Specification

 TTA - Technology Trends Assessment

 UTC - Coordinated Universal Time

VAMAS - Versailles Project on Advanced Materials and Standards

WD - Working document

WG - Working group (of a TC or SC)

142