Konstytucja 3 maja przyczyna upadku Rzeczpospolitej Obojga Narodw, czy

prba naprawy? To pytanie postawione przeze mnie ju na samym pocztku

pracy mona porwna ze synnym cytatem, By albo nie by o to jest
pytanie?. Sowa te wypowiada Hamlet w dziele Szekspira pt. Hamlet
rozpoczynajc monolog w III akcie. Tytuowy bohater stoi przed trudnym wyborem
pomidzy postaw biern i czynn. W podobnej sytuacji znajdowa si krl
Stanisaw August Poniatowski i szlachta polska u schyku istnienia Rzeczpospolitej
Obojga Narodw. Mieli oni do wyboru midzy postaw czynn (reformami), a
biern (pozostanie przy demokracji szlacheckiej). Zdecydowali si oni dziaa, ale
czy w peni susznie? Na to i inne pytania postaram si udzieli odpowiedzi w
swojej pracy i podda ocenie Konstytucj 3 maja.
Osobicie uwaam, e przyczyna upadku nie ley w Konstytucji, a
przynajmniej nie jest to jedyna przyczyna. Pastwo polskie upado z wielu
powodw. Po pierwsze, sdz, e aby dogbnie przeanalizowa ten problem
naley cofn si zdecydowanie w naszej historii. W mojej opinii rok 1374 by
przeomowy dla naszej historii. Wtedy to wczesny krl Ludwik Andegaweski
wyda pierwszy przywilej szlachecki, od miejscowoci nadania przeszed do
historii, jako przywilej koszycki. Pniej byy kolejne, a do ostatniego wydanego
przez Aleksandra Jagielloczyka w roku 1505, tak zwana konstytucja Nihil Novi
(Nic nowego o nas bez nas pisaa o sobie szlachta polska). W roku 1493 Jan
Olbracht zwoa pierwszy sejm. Zwoanie sejmu jak i przywileje zmieniy ustrj
naszego pastwa z monarchii na demokracje szlacheck. Ponadto po mierci
Zygmunta II Augusta to wanie szlachta decydowaa w trakcie wolnej elekcji o
wyborze nastpnego wadcy, ktrego wadza bya i tak w znaczcym stopniu
ograniczona przez artykuy henrykowskie i pacta conventa. Szlachta zyskiwaa
coraz wiksze znaczenie w pastwie kosztem krla. Kiedy w 1652 roku szlachcic
Wadysaw Siciski przypomnia sobie o przywileju liberum veto i zerwa obrady
sejmu, kolejne posiedzenia byy coraz czciej koczone duo szybciej. Szlachta
nie bya zainteresowana spraw pastwa polskiego, lecz kady myla jak tu si
jeszcze bardziej wzbogaci kosztem innych. Zgubi nas indywidualizm w dziaaniu
szlachty i ch zysku. Woja midzy kolejnymi magnackimi rodami szczeglnie
widoczna w trakcie wolnej elekcji to by kolejny gwd do trumny. Jak polskie
pastwo miao walczy z przeciwnikiem skoro ono samo wykaczao si
nawzajem przez wasne spoeczestwo szlacheckie. Zamys konstytucji o
zniesieniu liberum veto i wolnej elekcji, wzmocnieniu wadzy krlewskiej oraz
ustanowieniu dziedzicznoci tronu by jak najbardziej suszny, dlatego w tym
temacie musz zdecydowanie uzna Konstytucj
na
plus.
Ale jeeli popatrz na reformy dokonane na Sejmie Walnym to sdz, e
staropolskie przysowie, toncy brzytwy si chwyta jest jak najbardziej na
miejscu. W XVI i XVII wieku mielimy genialnych politykw, Andrzej Frycz
Modrzewski by niezastpiony w swoim fachu i razem z ksidzem Piotrem Skarg
mieli spore szanse na wyciagnicie naszego kraju z pocztkw wolnej elekcji i
demokracji szlacheckiej. Mogli oni stworzy pastwo z siln osob krla jak w XVII
wiecznej Francji, gdzie rzdy absolutne zapocztkowa Ludwik XIII i kardyna
Armand Richelieu, a kontynuowali syn Ludwik XIV i kardyna Joseph Marzan.
auj, e w naszym kraju ci dwaj ludzie nie uroli do podobnej rangi jak ich
Francuskie odpowiedniki. Andrzej Frycz Modrzewski w swoim dziele O naprawie

Rzeczypospolitej pisa, e jeeli w kraju nie dokona si drastycznych zmian to

wkrtce z wielkiego i potnego pastwa nie zostanie nic. Reformy, jakie zostay
podjte na Sejmie Walnym byy spnione. Nasz kraj by wykoczony wojnami z
Turcj, Rosja i Szwecj, nie mia adnej pozycji na arenie midzynarodowej,
bylimy jedynie nieudacznym bkartem, z ktrym nikt si nie liczy a ssiedzi
tylko czekaj jak dobra nam si do skry i nas wykoczy. Konstytucja sama w
sobie nie moga zmieni tego, co ju nastpio. Byo zbyt mao czasu a zmiany
posuny si zdecydowanie za daleko. Dla naszego pastwa Konstytucja 3 maja
bya niczym abdzie piew polskiej szlachty.
Konstytucja, jako ustawa zasadnicza bya w swoim zamiarze dobra, ale
skutki, jakie niosa dla naszego pastwa byy tragiczne. W Polsce istnieje
ogromne rozwarstwienie spoeczne na chopw, mieszczan i szlacht, ktra sama
w sobie jest podzielona. Konstytucja nasilia jeszcze bardziej tylko te podziay,
jakie miay miejsce przed Sejmem Walnym, poniewa na tym wyej wymienionym
sejmie doszo do powstania ugrupowa politycznych o zupenie odmiennych
pogldach. Jedni chcieli wraz z krlem wsppracowa z Rosj i caryc Katarzyn
II (stronnictwo dworskie), drudzy ze Stanisawem Szczsnym Potockim dyli do
nowej formy rzdw bezkrlewia oraz administracji pastwowej na wzr Stanw
Zjednoczonych (stronnictwo magnackie) a, trzecie stronnictwo na czele z
Franciszkiem Ksawerym Branickim dyo do wzmocnienia wewntrznego
pastwa i pokonania militarnie ssiadw (stronnictwo hetmaskie). Cakowicie
odmienne
pogldy polityczne
uniemoliwiay przeprowadzenie
reform.
Konstytucja zostaa uchwalona jedynie dziki korzystnej sytuacji, gdy wikszo
posw bdca przeciwko konstytucji nie powrcia do Warszawy z przerwy na
wita Wielkanocne. Taki obrt spraw mg zakoczy si tylko w sposb, jaki si
zakoczy, czyli podziaem spoeczestwa polskiego i otwart wojn o
konstytucj, ktra rozpocza si konfederacj targowick 14 maja 1792 roku.
Nasze pastwo w obliczu zagroenia ze strony ssiadw wywoao wojn
domow, ktra bya bezporedni przyczyn II rozbioru Polski. Dodatkowo krl
Stanisaw August Poniatowski, za miast stan, jako silny przywdca pastwa w
trakcie trwajcej konfederacji postanowi rozpocz kolaboracj i przystpi do
konfederatw, liczc ze jego dziaanie zadowoli caryc i da sobie spokj z naszym
pastwem. Jeszcze przed przystpieniem do konfederacji krl ustanowi
najwysze odznaczenie wojskowe Virtutti Militari, by za 2 tygodnie kaza
onierzom przesta walczy i odda si w rce targowiczan. Wybujaa fantazja
krla i mio do Katarzyny II byy rwnie jedn z przyczyn upadku naszego
pastwa podobnie jak konfederacja targowicka. Ja nie wiem jak nasze pastwo
miao walczy z przeciwnikiem skoro nasz krl, ktremu powierzono wadze na
mocy konstytucji postanowi kolaborowa i nie mia najmniejszej ochoty walczy z
przeciwnikiem. Dla niego liczya si tylko mio do Katarzyny.
Za kolejn przyczyn upadku naszego pastwa mog spokojnie uzna
sabo wadzy krlewskiej. W momencie, gdy wrd naszych ssiadw, Rosji,
Prus czy Austrii powstaje nowy system rzdzenia. Wszystkie te pastwa maj
nowy system wadzy, na scenie historycznej pojawiaj si wadcy absolutnie
owieceni, ktrzy sprawuj totalitarne rzdy w swoich pastwach, co gwarantuje
im ogromny i byskawiczny rozwj. Rosja w cigu kilkunastu lat z zacofanego

pastwa staje si najsilniejsza w Europie za spraw Piotra I a pniej Katarzyny II.

Pastwo Pruskie do tej pory, jako zlepek rnych osobnych prowincji jednoczy si
w 1701 roku za spraw Fryderyka III. Polityk ojca kontynuowa syn Fryderyk
Wilhelm I i wnuczek Fryderyk II Wielki. Nie prnowaa rwnie Austria, ktra za
spraw Jzefa II i Marii Teresy poczynia zdecydowane kroki w celu wzmocnienia
rangi pastwa na arenie midzynarodowej. Wszyscy nasi ssiedzi si zbroj i
pr muskuy, a nasza szlachta myli jak tu dziaa, aby dorobi si jak najwicej
o jeszcze zaszkodzi innym rodom oraz jak skutecznie naley dziaa, aby
ograniczy wadze krlewsk i jakie pastwo zaoferuje pieniacze za zerwanie
obrad najbliszego sejmu. Nasze pastwo z tak dziaajcym organem rzdzcym
nie miao najmniejszych szans na przetrwanie w tak trudnym towarzystwie.
Bdy, jakie zostay popenione w wieku XVII i na pocztku wieku XVIII adna
konstytucja nie bya wstanie naprawi. Konstytucja wprowadzaa trjpodzia
wadzy przypieszajc dziaania wymiaru sprawiedliwoci jak rwnie prac nad
nowymi ustawami. Ponadto dokonao si cilejsze poczenie midzy Polsk i
Litw, zniesiono Rzeczpospolit Obojga Narodw a w jej miejsce do ycia
powoano Rzeczypospolit Polsk za spraw aktu Zarczyn Wzajemnych Obojga
Narodw. Ponadto Konstytucja braa w opiek chopw i zrwnywaa szlacht i
mieszczan. Jednak w praktyce ta ochrona chopw nie przebiegaa zgodnie z
zaoeniami, poniewa to zdecydowanie wpywao na ograniczenie zyskw
szlachty, a wic ta nie miaa najmniejszej ochoty stosowa si do zapisw
konstytucyjnych. A wreszcie doszo do insurekcji kociuszkowskiej w trakcie,
ktrej Tadeusz Kociuszko w celu zachcenia chopw do walki z przeciwnikiem
wyda uniwersa poaniecki, ktry po raz kolejny mia wzi pod ochron chopw.
Po raz kolejny dziaania, jakie zostay podjte za spraw konstytucji byy wiele lat
spnione, ponadto szlachta ograniczaa ich wprowadzenie, poniewa liczy si
wycznie jej interes anieli interes pastwa polskiego.
Podsumowujc,
zamys
konstytucji
by
dobry
jednak
dziaania
zdecydowanie podjto za pno, dlatego nie miay one wikszego wpywu, no
chyba ze chodzi o rozgos i obecne moliwoci witowania, to w peni si to
zgadza. Ponadto wprowadzenie konstytucji doprowadzio do rozamu Polskiego
spoeczestwa i wojny domowej, ktra osabia nasze pastwo. Ja osobicie
jednak uwaam, e konstytucja bya prb ratunku ze wzgldu na podjte
dziaania jednak panujcej sytuacji w owym czasie w kraju nie dao si ju
zmieni. Ostatecznie nasze pastwo z konstytucja czy bez niej i tak by si
rozpado w wyniku ekspansji ssiadw. To wszystko miaoby sens gdyby zostao
podjte wiele lat wczeniej a nie na 4 lata przed kocem niepodlegego pastwa
polskiego.