Solidarno

Wstp
Polska przeomu lat 70-tych i 80-tych bya organizmem chylcym si ku rychemu upadkowi. Zapa
gospodarcza powodowaa coraz wikszy rozam, pomidzy wadz, a spoeczestwem. Nard Polski po raz
kolejny oszukany i poniony zbuntowa si.
Najwaniejsza inicjatywa powstaa w wyniku procesw w Radomiu i Ursusie. We wrzeniu 1976 r. powstaje
Komitet Obrony Robotnikw, znany pod skrcon nazw KOR". Do walki o robotniczy byt zaczy si wcza
grupy intelektualistw, KOR" przeama pierwsze lody. Za jego przykadem coraz wicej intelektualistw
omielao si uczestniczy w rozmaitych rodzajach dziaalnoci opozycyjnej. W cigu kilku at w Polsce rozwina
si opozycyjna kontr-kultura nie majca sobie rwnych w adnym kraju bloku radzieckiego. Rok 1978 przynis
kolejne wane wydarzenia, ktre miay ju wkrtce zmieni bieg historii naszego kraju. W przeddzie l maja
1978 roku ogosi swe powstanie Komitet Zaoycielski Wolnych Zwizkw Zawodowych Wybrzea. Wrd
pierwszych jego czonkw byli, ludzie ktrzy mieli rozpocz i prowadzi strajk w Stoczni im. Lenina w sierpniu
1980 roku: Andrzej Gwiazda, Bogdan Lis, Alina Piekowska, Bogdan Borusewicz i wreszcie Lech Wasa.
W padzierniku 1978 roku doszo do drastycznej interwencji z zewntrz w wewntrzne sprawy Polski Ludowejkardyna Karol Wojtya, Arcybiskup Krakowa wybrany zosta papieem. Wadze byy skonsternowane.
Koleje zapowiedzi podwyek w 1980 roku wznieciy spoeczny poar ktrego nikt i nic nie byo w stanie ugasi.
Przez kraj przetoczyy si fale strajkw. Do dnia 8 sierpnia naliczono ich ju 150- wadza patrzya na to
obojtnie. Wszelako w czwartek 14 sierpnia do innych krajowych gosw protestu doczy gos, ktrego ju nie
mona byo zignorowa. Rozleg si on, tak jak 10 lat temu, z Gdaska
Informacje oglne
"Solidarno", Niezaleny Samorzdny Zwizek Zawodowy "Solidarno", NSZZ "Solidarno", zwizek zawodowy powstay w
sierpniu-wrzeniu 1980 na fali niezadowolenia spoecznego z pogarszajcej si sytuacji ekonomicznej spoeczestwa oraz ze sposobu
sprawowania wadzy przez rzdy komunistyczne. Strajki zapocztkowane w lipcu 1980 na Lubelszczynie, kontynuowane w sierpniu na
Wybrzeu, rozwiny si w protesty oglnopolskie. W ramach ruchu funkcjonoway te mniejsze organizacje: Niezaleny Samorzdny
Zwizek Zawodowy Rolnikw "Solidarno Wiejska", Niezaleny Samorzdny Zwizek Zawodowy Rolnikw Indywidualnych "Solidarno
Chopska", a od marca 1981 Niezaleny Samorzdny Zwizek Zawodowy Rolnikw Indywidualnych "Solidarno" oraz Niezaleny
Samorzdny Zwizek Zawodowy Indywidualnego Rzemiosa "Solidarno".
Wydarzenia sierpniowe 1980
W 2. poowie 1980 masowe wystpienia robotnicze przybray form strajkw wybuchajcych pocztkowo w mniejszych orodkach
przemysowych (Sanok, Mielec, Tczew), nastpnie w wikszych miastach (Pozna, d), osigajc kulminacj na Wybrzeu, gdzie 13
sierpnia 1980 rozpocz si strajk okupacyjny w Stoczni Gdaskiej. Do strajkw solidarnociowych przystpia wikszo przedsibiorstw
Wybrzea, w tym Stocznia Szczeciska, oraz kopalnia wgla kamiennego w Jastrzbiu.
Zmuszone do rozmw wadze pastwowe zawary ze strajkujcymi porozumienia w Szczecinie, Gdasku i Jastrzbiu. Porozumienie
gdaskie z 31 sierpnia zawierao zgod rzdu na utworzenie niezalenych zwizkw zawodowych. Komitety zaoycielskie nowych
zwizkw powstaway w caym kraju na skal masow.
Powstanie NSZZ "Solidarno"
17 wrzenia 1980 na spotkaniu przedstawicieli komitetw strajkowych i zaoycielskich w Gdasku utworzono NSZZ "Solidarno" i
powoano Krajow Komisj Porozumiewawcz z przewodniczcym L. Was. 22 wrzenia uchwalono statut zwizku, 24 padziernika
dokonano jego wstpnej rejestracji w sdzie wojewdzkim w Warszawie. Ostatecznie statut zarejestrowano 10 listopada 1980.
W momencie rejestracji Zwizek liczy ok. 10 mln czonkw (80% zatrudnionych). Naczeln wadz by Zjazd Delegatw, wadz
wykonawcz sprawowaa Krajowa Komisja Porozumiewawcza (KKP, od wrzenia 1981 Komisja Krajowa - KK) z siedzib w Gdasku.
Zwizek przyj struktur regionaln (38 regionw oraz 2 okrgi).
I Zjazd Zwizku
W dniach od 5 do 10 wrzenia oraz od 26 wrzenia do 7 padziernika 1981 odby si w Gdasku I Krajowy Zjazd Delegatw. W
uchwalonym na nim programie stwierdzono, e Zwizek jest organizacj wielowiatopogldow, reprezentujc pracownikw i bronic ich
interesw. Domagano si powszechnego prawa do pracy, jasnego podziau kompetencji organw pastwa, demokratyzacji ycia publicznego
i doboru kadr kierowniczych wg rzeczywistych kwalifikacji. Przedstawiono postulat rozwizywania wszelkich spraw spornych na drodze
dialogu. Zjazd uchwali take Posanie do ludzi pracy Europy Wschodniej.
Od chwili powstania Zwizek by zjawiskiem niepodanym dla wadz PRL, wywoywa opr aparatu partyjnego rnych szczebli,
prowokujcego sytuacje konfliktowe (np. wydarzenia bydgoskie w marcu 1981), powodujce radykalizacj Zwizku.
Wprowadzenie stanu wojennego
Po ogoszeniu stanu wojennego (13 grudnia 1981) NSZZ "Solidarno" zosta zdelegalizowany. Aresztowano i internowano ok. 5000
dziaaczy (wrd nich L. Was) w 50 "orodkach odosobnienia", tumiono strajki. Najkrwawszy przebieg miaa likwidacja strajku w
Kopalni Wgla Kamiennego Wujek, gdzie mier ponioso 9 grnikw, a kilkudziesiciu zostao rannych.
Mimo terroru, od pierwszych dni stanu wojennego dziaacze zwizkowi, ktrzy uniknli aresztowania, organizowali tajne struktury NSZZ

"Solidarno". Tworzeniem nielegalnych struktur kierowa od stycznia 1982 Oglnopolski Komitet Oporu i od kwietnia 1982 Tymczasowa
Komisja Koordynacyjna w skadzie: Z. Bujak, W. Frasyniuk, S. Lis i W. Hardek.
22 padziernika 1982 sejm PRL podj uchwa o zwizkach zawodowych formalnie delegalizujc NSZZ "Solidarno", co spotkao si z
ostr reakcj Midzynarodowej Organizacji Pracy, prezydenta Francji F. Mitteranda i innych politykw. W listopadzie 1982 uwolniono z
internowania L. Was. Do koca 1984 powrcia z wizie wikszo skazanych za dziaalno zwizkow. W 1985 nasiliy si
aresztowania i procesy dziaaczy opozycyjnych.
Obrady Okrgego Stou
W listopadzie 1986 NSZZ "Solidarno" zosta przyjty do Midzynarodowej Konfederacji Zwizkw Zawodowych. Wznowione w 1988
strajki stay si bezporedni przyczyn podjcia przez wadze komunistyczne rozmw ze Zwizkiem. Strona rzdowa i zwizkowa
(spoeczna) uzgodniy warunki konferencji Okrgego Stou. W wyniku jej ustale w kwietniu 1989 ponownie zarejestrowano NSZZ
"Solidarno".
Po legalizacji Zwizek nie odzyska ju dawnych wpyww i skupi ok. 1,5 miliona czonkw, pozosta jednak liczc si si, czego
dowiody wybory parlamentarne 4 czerwca 1989, podczas ktrych kandydaci na posw popierani przez "Solidarno" zdobyli wszystkie
miejsca wynegocjowane dla opozycji w sejmie i uzyskali 99 miejsc w senacie, na ogln liczb 100. Wybory te umoliwiy powstanie w
sierpniu 1989 pierwszego niekomunistycznego rzdu premiera T. Mazowieckiego. Elektorat zwizany z NSZZ "Solidarno" zdecydowa
take o zwycistwie L. Wasy w wyborach prezydenckich w grudniu 1990.

Solidarno po 1989
W latach 90. postpowao osabienie wpyww NSZZ "Solidarno" spowodowane m.in. odejciem do wadz pastwowych oraz do nowo
powstaych partii i stronnictw politycznych dotychczasowych przywdcw, dziaaczy i doradcw. Jedno organizacyjn Zwizku rozbio
m.in. utworzenie "Solidarnoci Walczcej" i "Solidarnoci 80". Sytuacja polityczna zwizku bya bardzo niewygodna, gdy firmowa i
popiera niezbdne zmiany ustroju spoeczno-gospodarczego, ktre niosy ze sob czasowe pogorszenie poziomu ycia spoeczestwa, w
szczeglnoci zwykych pracownikw - naturalnych czonkw zwizku zawodowego.
Zwizek traci popularno, firmujc kolejne rzdy, traci take charakter szerokiego ruchu spoecznego i stawa si zwizkiem zawodowym
walczcym o prawa robotnicze. Po wyborze L. Wasy na prezydenta RP, w lutym 1991 na III Zjedzie Krajowym na przewodniczcego
Zwizku wybrano M. Krzaklewskiego. IV Zjazd Zwizku przyj uchwa uznajc spoeczn nauk Kocioa katolickiego za ideow
podstaw swego programu i dziaalnoci.
Wobec naciskw elektoratu posowie Zwizku w maju 1993 zgosili votum nieufnoci wobec rzdu H. Suchockiej. W wyborach
parlamentarnych (wrzesie 1993) NSZZ "Solidarno" nie wszed do sejmu, wprowadzajc zaledwie kilku przedstawicieli do senatu. W
latach rzdw koalicji Sojuszu Lewicy Demokratycznej i Polskiego Stronnictwa Ludowego (1993-1997) "Solidarno" stopniowo
odzyskiwaa wpywy w spoeczestwie.
Idea ruchu spoecznego walczcego o prawa zwykych obywateli powrcia w 1997. Utworzona z inicjatywy zwizku Akcja Wyborcza
"Solidarno" (AWS), skupiajca ok. 50 mniejszych ugrupowa opozycyjnych wywodzcych si z solidarnociowego ruchu spoecznego lat
80., wygraa wybory we wrzeniu 1997 i utworzya rzd w koalicji z Uni Wolnoci. 2000 nastpi rozpad koalicji z UW i powolny rozkad
samej AWS.
2001 nastpia klska wyborcza - partia rzdzca nie wprowadzia adnego kandydata do parlamentu. Solidarno zmienia wadze
wewntrzne i postanowia odseparowa si od polityki i powieci si dziaalnoci zwizkowej.