Sie sind auf Seite 1von 5

GiorgoAgambenLecinmadeGuyDebord

GiorgoAgamben.LecinmadeGuyDebord.1995.ReprintedIn:Agamben,Giorgio,Marco
Dell'Omodarmeetal(Translation).ImageetMmoire.Hobeke.Paris,Arts&Esthetique,No.
14,pages6576,1998.French.
Translations:
GiorgioAgamben.LecinmadeGuyDebord.1995.ReprintedIn:Agamben,Giorgio,Marco
Dell'Omodarmeetal(Translation).ImageetMmoire.Hobeke.Paris,Arts&Esthetique,No.14,
pages6576,1998.French.
GiorgioAgamben.DifferenceandRepetition:OnGuyDebordsFilms.In:TomMcDonoughed.
GuyDebordandtheSituationistInternational.MITPress,Cambridge,Mass.2002.English.
CetexteestlatranscriptionrevueparAgambend'uneconfrenceprononcedanslecadred'un
sminaireconsacrGuyDebord,accompagnd'unertrospectivedesesfilms,lorsdela6me
SemaineinternationaledevideoSaintGervais,Genve,ennovembre1995.
Texteintgral,ditionsHobeke,1998,collectionArts&esthtique,(pp.6576),publiavectrois
autresarticles,dansunrecueilintitul:AGAMBEN,Imageetmmoire.
Monproposestdedfiniricicertainsaspectsdelapotiqueoupluttdelatechnique
compositionnelledeGuyDeborddansledomaineducinma.Jefaisexprsd'viterlaformule
"uvrecinmatographique",carilaluimmeexcluqu'onpuisses'enservirsonsujet."A
considrerl'histoiredemavie,atilcritdansIngirumimusnocteetconsumimurigni[1978],je
nepouvaispasfairecequel'onappelleuneuvrecinmatographique."D'ailleursjecroisnon
seulementqueleconceptd'uvren'estpasutiledanslecasdeDebord,maisjemedemandesurtout
siaujourd'hui,chaquefoisqu'onveutanalysercequ'onappelleuneuvre,qu'ellesoitlittraire,
cinmatographiqueouautre,ilnefaudraitpasmettreenquestionsonstatutmme.Aulieu
d'interrogerl'uvreentantquetelle,jepensequ'ilfautsedemanderquellerelationilyaentrece
qu'onpouvaitfaireetcequiatfait.Unefois,commej'taistent(etjelesuisencore)dele
considrercommeunphilosophe,Debordm'adit:"Jenesuispasunphilosophe,jesuisun
stratge."Ilavusontempscommeuneguerreincessanteosavieentiretaitengagedansune
stratgie.C'estpourquoijepensequ'ilfautsedemanderquelestlesensducinmadanscette
stratgie.Pourquoilecinmaetnonpas,parexemple,laposie,commecelaatlecaspourIsou,
quiavaittsiimportantpourlessituationnistes,oupourquoipaslapeinture,commepourunautre
desesamis,AsgerJorn?
Jecroisquecelatientaulientroitqu'ilyaentrelecinmaetl'histoire.D'ovientcelien,etde
quellehistoires'agitil?
Celatientlafonctionspcifiquedel'imageetsoncaractreminemmenthistorique.Ilnefautici
prciserquelquesdtailsimportants.L'hommeestleseultrequis'intresseauximagesentantque
telles.Lesanimauxs'intressentbeaucoupauximages,maisdanslamesureoilsensontdupes.On
peutmontrerunpoissonl'imaged'unefemelle,etilvajectersonsperme,oumontrerunoiseau
l'imaged'unautreoiseaupourlepiger,ilenseradupe.Maisquandl'animalserendcomptequ'il
s'agitd'uneimage,ils'endsintressetotalement.Orl'hommeestunanimalquis'intresseaux
imagesunefoisqu'illesareconnuesentantquetelles.C'estpourcelaqu'ils'intresselapeinture
etvaaucinma.Unedfinitiondel'hommedenotrepointdevuespcifiquepourraittreque

l'hommeestl'animalquivaaucinma.Ils'intresseauximagesunefoisqu'ilareconnuquecene
sontpasdestresvritables.L'autrepointestque,commel'amontrGillesDeleuze,l'imagedansle
cinma(etpasseuIementdanslecinma,maisengnraldanslesTempsmodernes)n'estplus
quelquechosed'immobile,n'estplusunarchtype,c'estdirequelquechosehorsdel'histoire:
c'estunecoupeellemmemobile,uneimagemouvement,chargeentantquetelled'unetension
dynamique.C'estcettechargedynamiquequ'onvoittrsbiendanslesphotosdeMareyetde
Muybridgequisontl'origineducinma,desimageschargesdemouvement.C'estunechargede
cegenrequeBenjaminvoyaitdanscequ'ilappelaituneimagedialectique,quitaitpourlui
l'lmentmmedel'expriencehistorique.L'expriencehistoriquesefaitparl'image,etlesimages
sontellesmmeschargesd'histoire.Onpourraitconsidrernotrerapportlapeinturesouscet
aspect:cenesontpasdesimagesimmobiles,maispluttdesphotogrammeschargsde
mouvementquiproviennentd'unfilmquinousmanque.Ilfaudraitlesrendrecefilm(vousaurez
reconnuleprojetd'AbyWarburg).
Maisdequellehistoires'agitil?Ilfautprciserlqu'ilnes'agitpasd'unehistoirechronologique,
maisproprementparlerd'unehistoiremessianique.L'histoiremessianiquesedfinitavanttoutpar
deuxcaractres.C'estunehistoireduSalut,ilfautsauverquelquechose.Etc'estunehistoire
dernire,c'estunehistoireeschatologique,oquelquechosedoittreaccompli,jug,doitsepasser
ici,maisdansunautretemps,doitdoncsesoustrairelachronologie,sanssortirdansunailleurs.
C'estlaraisonpourlaquellel'histoiremessianiqueestincalculable.Danslatraditionjuive,ilya
touteuneironieducalcul,lesrabbinsfaisaientdescalculstrscompliquspourprvoirlejourde
l'arriveduMessie,maisilsnecessaientderpterquec'taientdescalculsinterdits,carl'arrive
duMessieestincalculable.Maisenmmetempschaquemomenthistoriqueestceluidesonarrive,
leMessieesttoujoursdjarriv,ilesttoujoursdjl.Chaquemoment,chaqueimageestcharge
d'histoire,parcequ'elleestlapetiteporteparlaquelleleMessieentre.C'estcettesituation
messianiqueducinmaqueDebordpartageavecleGodarddesHistoire(s)ducinma.Malgrleur
anciennerivalitDebordavaitditen68deGodardqu'iltaitlepluscondesSuissesprochinois,
GodardaretrouvlemmeparadigmequeDebordavaittlepremiertracer.Quelestce
paradigme,quelleestcettetechniquedecomposition?SergeDaney,proposdesHistoire(s)de
Godard,aexpliququec'estlemontage:"Lecinmacherchaitunechose,lemontage,etc'estde
cettechosequel'hommeduXXesicleavaitterriblementbesoin."C'estcequemontreGodarddans
lesHistoire(s)ducinma.
Lecaractrelepluspropreducinmaestlemontage.Maisqu'estcequelemontage,ouplutt,
quellessontlesconditionsdepossibilitdumontage?Enphilosophie,depuisKantonappelleles
conditionsdepossibilitdequelquechoselestranscendantaux.Quelssontdonclestranscendantaux
dumontage?Ilyadeuxconditionstranscendantalesdumontage,larptitionetl'arrt.Cela,
Debordnel'apasinvent,maisill'afaitsortirlalumire,ilaexhibcestranscendantauxentant
quetels.EtGodardferademmedanssesHistoire(s).Onn'aplusbesoindetourner;onnefera
querpteretarrter.C'estlunenouvelleformepochaleparrapportl'histoireducinma.Ce
phnomnem'abeaucoupfrappLocarnoen1995.Latechniquecompositionnellen'apaschang,
c'esttoujourslemontage,maismaintenantlemontagepasseaupremierplan,etonlemontreentant
quetel.C'estpourcelaqu'onpeutconsidrerquelecinmaentredansunezoned'indiffrenceo
touslesgenrestendentconcider;ledocumentaireetlanarration,laralitetlafiction.Onfaitdu
cinmapartirdesimagesducinma.
Maisrevenonsauxconditionsdepossibilitducinma,larptitionetl'arrt.Qu'estcequ'une
rptition?IlyadanslaModernitquatregrandspenseursdelarptition:Kierkegaard,
Nietzsche,HeideggeretGillesDeleuze.Touslesquatrenousontmontrquelarptitionn'estpas

leretourdel'identique,lemmeentantquetelquirevient.Laforceetlagrcedelarptition,la
nouveautqu'elleapporte,c'estleretourenpossibilitdecequiat.Larptitionrestituela
possibilitdecequiat,lerendnouveaupossible.Rpterunechose,c'estlarendrenouveau
possible.C'estlquersidelaproximitentrelarptitionetlammoire.Carlammoirenepeut
pasnonplusnousrendretelquelcequiat.Ceseraitl'enfer.Lammoirerestitueaupasssa
possibilit.C'estlesensdecetteexpriencethologiquequeBenjaminvoyaitdanslammoire,
lorsqu'ildisaitquelesouvenirfaitdel'inaccompliunaccompli,etdel'accompliuninaccompli.La
mmoireestpourainsidirel'organedemodalisationdurel,cequipeuttransformerlerelen
possibleetlepossibleenrel.Orsionyrflchit,c'estaussiladfinitionducinma.Lecinmane
faitilpastoujoursa,transformerlerelenpossible,etlepossibleenrel?Onpeutdfinirledj
vucommelefaitde"percevoirquelquechosedeprsentcommesicelaavaitdjt",etl'inverse,
lefaitdepercevoircommeprsentquelquechosequiat.Lecinmaalieudanscettezone
d'indiffrence.Oncomprendalorspourquoiuntravailavecdesimagespeutavoirunetelle
importancehistoriqueetmessianique,parcequec'estunefaondeprojeterlapuissanceetla
possibilitverscequiestimpossiblepardfinition,verslepass.Lecinmafaitdonclecontraire
decequefontlesmdias.Lesmdiasnousdonnenttoujourslefait,cequiat,sanssapossibilit,
sanssapuissance,ilsnousdonnentdoncunfaitparrapportauquelonestimpuissant.Lesmdias
aimentlecitoyenindign,maisimpuissant.C'estmmelebutdujournaltlvis.C'estlamauvaise
mmoire,cellequiproduitl'hommeduressentiment.
Enposantlarptitionaucentredesatechniquecompositionnelle,Debordrendnouveaupossible
cequ'ilnousmontre,oupluttilouvreunezoned'indcidabilitentrelereletlepossible.
Lorsqu'ilmontreunextraitdejournaltlvis,laforcedelarptition,c'estquecelacessed'treun
faitaccompli,etredevientpourainsidirepossible.Onsedemande:"Commentcelaatilt
possible?"premireraction,maisenmmetempsoncomprendqueoui,toutestpossible,
mmel'horreurqu'onestentraindenousfairevoir.HannahArendtadfiniunjourl'exprience
ultimedescampscommeleprincipedu"toutestpossible".C'estaussidanscesensextrmequela
rptitionrestituelapossibilit.
Ledeuximelment,ladeuximeconditiontranscendantaleducinma,c'estl'arrt.C'estle
pouvoird'interrompre,l'"interruptionrvolutionnaire"dontparlaitBenjamin.C'esttrsimportantau
cinma,mais,encoreunefois,passeulementaucinma.C'estcequifaitladiffrenceentrele
cinmaetlanarration,laprosenarrative,aveclaquelleonatendancecomparerlecinma.L'arrt
nousmontreaucontrairequelecinmaestplusprochedelaposiequedelaprose.Lesthoriciens
delalittratureonttoujourseubeaucoupdemaldfinirladiffrenceentrelaproseetlaposie.
Beaucoupd'lmentsquicaractrisentlaposiepeuventpasserdanslaprose(qui,parexemple,du
pointdevuedunombredessyllabes,peutcontenirdesvers).Laseulechosequ'onpeutfairedansla
posieetpasdanslaprose,cesontlesenjambementsetlescsures.Lepotepeutopposerune
limitesonore,mtrique,unelimitesyntaxique.Cen'estpasseulementunepause,c'estunenon
concidence,unedisjonctionentrelesonetlesens.C'estpourquoiValryapudonnerunefoiscette
dfinitionsibelledupome:"Lepome,unehsitationprolongeentrelesonetlesens."C'est
pourcelaaussiqueHlderlinapudirequelacsure,enarrtantlerythmeetledroulementdes
motsetdesreprsentations,faitapparatrelemotetlareprsentationentantquetels.Arrterle
mot,c'estlesoustraireaufluxdusenspourl'exhiberentantquetel.Onpourraitdirelammechose
del'arrttelqueDebordlepratique,entantqueconstitutifd'uneconditiontranscendantaledu
montage.OnpourraitreprendreladfinitiondeValryetdireducinma,dumoinsd'uncertain
cinma,qu'ilestunehsitationprolongeentrel'imageetlesens.Ilnes'agitpasd'unarrtausens
d'unepause,chronologique,c'estpluttunepuissanced'arrtquitravaillel'imageellemme,quila

soustraitaupouvoirnarratifpourl'exposerentantquetelle.C'estdanscesensqueDeborddansses
filmsetGodarddanssesHistoire(s)travaillentaveccettepuissancedel'arrt.
Cesdeuxconditionstranscendantalesnepeuventjamaistrespares,ellesfontsystmeensemble.
DansledernierfilmdeDebord,ilyauntextetrsimportanttoutaudbut:"J'aimontrquele
cinmapeutserduirecetcranblanc,puiscetcrannoir."CequeDebordveutdireparl,c'est
justementlarptitionetl'arrt,indissolublesentantqueconditionstranscendantalesdumontage.
Lenoiretleblanc,lefondolesimagessontsiprsentesqu'onnepeutpluslesvoir,etlevideoil
n'yaaucuneimage.IlyaldesanalogiesavecletravailthoriquedeDebord.Sionprendpar
exempleleconceptde"situationconstruite"quiadonnsonnomausituationnisme,unesituation
estunezoned'indcidabilit,d'indiffrenceentreuneunicitetunerptition.QuandDeborddit
qu'ilfautconstruiredessituations,c'esttoujoursquelquechosequ'onpeutrpteretaussiquelque
chosed'unique.
DebordleditaussilafindeIngirumimusnocteetconsumimurigni,quand,aulieudu
traditionnelmot"Fin",apparatlaphrase:"Areprendredepuisledbut."Ilyagalementlle
principequitravailledansletitremmedufilm,quiestunpalindrome,unephrasequis'enroulesur
ellemme.Encesens,ilyaunepalindromieessentielleducinmadeDebord.
Ensemble,larptitionetl'arrtralisentlatchemessianiqueducinmadontonparlait.Cette
tcheaessentiellementfaireaveclacration.Maiscen'estpasunenouvellecrationaprsla
premire.Ilnefautpasconsidrerletravaildel'artisteuniquemententermesdecration:au
contraire,aucurdetoutactedecration,ilyaunactededcration.Deleuzeaditunjour,
proposducinma,quetoutactedecrationesttoujoursunactedersistance.Maisquesignifie
rsister?C'estavanttoutavoirlaforcededcrercequiexiste,dcrerlerel,treplusfortquele
faitquiestl.Toutactedecrationestaussiunactedepense,etunactedepenseestunacte
cratif,carlapensesedfinitavanttoutparsacapacitdedcrerlerel.
Sitelleestlatcheducinma,qu'estcequ'uneimagequiaainsittravailleparlespuissancesde
larptitionetdel'arrt?Qu'estcequichangedanslestatutdel'image?Ilfautrepensericitoute
notreconceptiontraditionnelledel'expression.Laconceptioncourantedel'expressionestdomine
parlemodlehgliend'aprslequeltouteexpressionseraliseparunmedium,quecesoitune
image,uneparoleouunecouleur,quilafindoitdisparatredansl'expressionaccomplie.L'acte
expressifestaccompliunefoisquelemoyen,lemedium,n'estplusperuentantquetel.Ilfautque
lemediumdisparaissedanscequ'ilnousdonnevoir,dansl'absoluquisemontre,quiresplenditen
lui.Aucontraire,l'imagequiattravailleparlarptitionetl'arrtestunmoyen,unmediumqui
nedisparatpasdanscequ'ilnousdonnevoir.C'estcequej'appelleraisun"moyenpur",quise
montreentantquetel.L'imagesedonneellemmevoiraulieudedisparatredanscequ'ellenous
donnevoir.Leshistoriensducinmaontremarqucommeunenouveautdconcertantelefait
que,dansMonikadeBergman(1952),laprotagoniste,HarrietAndersson,fixetoutcoupson
regarddansl'objectifdelacamra.Bergmanluimmeacritproposdecettesquence:"Iciet
pourlapremirefoisdansl'histoireducinmas'tablitsoudainuncontactdirectaveclespectateur."
Depuis,lapornographieetlapublicitontbanalisceprocd.Noussommeshabitusauregardde
lastardupornoqui,pendantqu'ellefaitcequ'elledoitfaire,regardefixementlacamra,montrant
ainsiqu'elles'intresseplusauxspectateursqu'sonpartner.
Dssespremiersfilmsetdefaondeplusenplusclaire,Debordnousmontrel'imageentantque
telle,c'estdire,selonundesprincipesthoriquesfondamentauxdeLaSocitduspectacle,en
tantquezoned'indcidabilitentrelevraietlefaux.Maisilyadeuxfaonsdemontreruneimage.

L'imageexposeentantquetellen'estplusimagederien,elleestellemmesansimage.Laseule
chosedontonnepuissefaireuneimage,c'estpourainsidirel'treimagedel'image.Lesignepeut
toutsignifier,sauflefaitqu'ilestentraindesignifier.Wittgensteindisaitquecequ'onnepeut
signifier;oudiredansundiscours,cequiestenquelquesorteindicible,celasemontredansle
discours.Ilyadeuxfaonsdemontrercerapportavecle"sansimage",deuxfaonsdedonner
voirqu'iln'yaplusrienvoir.L'une,c'estlepornoetlapublicitquifontcommes'ilyavait
toujoursvoir;toujoursencoredesimagesderrirelesimages;l'autrequi,danscetteimage
exposeentantqu'image,laisseapparatrece"sansimage"quiest,commedisaitBenjamin,le
refugedetouteimage.C'estdanscettediffrencequesejouenttoutel'thiqueettoutelapolitique
ducinma.

Das könnte Ihnen auch gefallen