U Crkvinama kod Obrenovca otkriveno neolitsko naselje

Otškrinuta kapija neviđenog grada

Autor: Milena Marjanović 06.02.2009. Blic

Do pre neki dan se mislilo da je enigma života naših predaka u mlađem kamenom dobu
razrešena otkrićem neolitske metropole Vinče, da znamo kako je naš predak postao
zemljoradnik, kako je savladavao ćudljivu prirodu, u čemu je hranu spravljao, čime se
kitio... Zahvaljujući istraživanjima obavljenim od oktobra do decembra prošle godine, na
lokalitetu Crkvine u selu Stubline kod Obrenovca, međutim, saznali smo za još jedan
neolitski grad opasan rovom kao štitom, sa više od stotinu, a možda i petsto kuća, u
kojima je živelo čak četiri hiljade stanovnika. Geomagnetskom metodom detektovano je
čitavo naselje u kome je istražena za sada samo jedna od kuća u kojoj se vidi da je
preistorijski čovek koristio peć za spravljanje hleba, da je zidove svojih kuća ukrašavao
bukranionom (skulpturica bika od gline), da je vajao pticolike figurine, nalik lutkicama,
sa alatkama u rukama koje liče na buzdovan ili skiptar.

O važnosti otkrića neolitske naseobine Crkvine, specifične po tome što je, sada prvi put,
baš u njoj pronađen kompletan žrvanj težak 500 kilograma, ugrađen u pod kuće, sa
mericom pored, mnoštvo celih posuda za spravljanje hrane, dve peći i čak 46 figurina,
sve to samo u jednom domu, za sada i jedinom istraženom, po mišljenju arheologa
Zorana Simića, rukovodioca iskopavanja iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture
Beograda, i Adama Crnobrnje iz Muzeja grada Beograda, govori u prilog tezi da je
današnje selo Stubline pre 6.000 godina bilo pravi neolitski grad.

- Do sada smo istražili samo petinu lokaliteta Crkvine, ili oko sto metara kvadratnih.
Geomagnetski snimci nam pokazuju da su kuće pravilnog oblika, međusobno povezane
trgom, sa jamama, zemunicama... da su prilično zbijene, što znači da je grad bio gusto
naseljen - objašnjava Simić, dodajući da ovakvo važno otkriće obavezuje da Crkvine
proglasimo za kulturno dobro od izuzetnog značaja. Tek s tim rešenjem, država će moći
da spreči oranje njive koja je u privatnom posedu, što je za sada prepušteno dobroj volji i
razumevanju domaćina, odnosno dobiti mogućnost da je otkupi. Nastavak iskopavanja
ima za cilj da lokalitet jednog lepog dana osvane kao arheološki park radi koga će turisti
rado svraćati u Obrenovac i njegovu okolinu.

1
Za lokalitet Crkvine zna se još od 1967. godine kada je arheolog Jovan Todorović iz
Muzeja grada Beograda obeležio prostor za prvu sondažu od 16 metara kvadratnih. Ali
tek sada su arheolozi, međutim, kucnuli na vrata neolitske kuće, odnosno odškrinuli
kapiju neolitskog grada.

- Koristeći savremena arheološka sredstva, snimili smo 3,5 hektara naselja. Mnogi misle
da naše otkriće nešto dokazuje. Nije tako. Naše otkriće samo pokazuje ono što su neki
arheolozi hrabro pretpostavljali. Naselje koje je po svoj prilici grad, obuhvata 16 hektara.
Samo na jednoj petini pronašli smo 103 kuće, najveća je 50 x 24 metara. Samo jedna
kuća koju smo istražili, a ona je među deset najlošije očuvanih, dala nam je fenomenalne
rezultate. Za 46 figurina u toj jednoj kući nemamo paralelu. Ne znamo čemu su služile.
Bilo je nađenih figurina i u Vinči, ali ovoliko, na jednom mestu, nikad nije viđeno.
Podatak da je među figurinama jedna velika, može da se tumači kao neki vid hijerarhije
preslikane iz života, čak i ako su one služile za igru (a ne u kultnim ritualima), što mi
izgleda prihvatljivije zbog malih alatki modelovanih u glini koje nose neke od njih - kaže
Crnobrnja, skrećući nam pažnju da arheolozi izbegavaju da donose zaključke u prvim
radovima o nekom otkriću, to jest pre nego što lokalitet u potpunosti ne istraže i uporede
ga sa drugima.

Sav takozvani pokretni materijal koji je tokom dva meseca iskopan na oko 30 santimetara
dubine, sada se obrađuje. Za njegovu restauraciju potrebno je najmanje godinu dana,
nakon čega će biti prezentovan javnosti zajedno sa fiksnim delovima enterijera, kao što
su žrtvenik, žrvanj, dve peći (jedna sa kalotom, druga bez nje)... Arheolozi napominju da
u Crkvinama nema metalnih predmeta, dakle onih koji se na crnom tržištu antikvitetima
mogu dobro prodati. U Srbiji, inače, ima registrovanih oko 800 neolitskih lokaliteta, ali
ne ukazuju svi na mogućnost da su nekada davno bili gradovi. Crkvine po svoj prilici jesu
bile urbano naselje koje, nažalost, država ne čuva od divljih arheologa, jer do skupštinske
odluke na to nema pravo.
1.Geofizički snimak
Crkvina (kuće su
naznačeno crnom
bojom)

2. Žrtvenik koji bi na
proleće trebalo
izmestiti radi
restauracije

3. Žrvanj kompletno
sačuvan, ugrađen u
pod