Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodk
(yxrwG)J
'Drdkua&pDa&;ESifh
wef;wla&;wdkufyGJumvtwGif;
jynfaxmifpwk ikd ;f &if;om;vlrsKd ;rsm;
'Drdkua&pDtzGJcsKyf.
ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
'Drdkua&pDa&;ESifh
wef;wla&;wdkufyGJumvtwGif;
jynfaxmifpwk ikd ;f &if;om;vlrsKd ;rsm;
'Drdkua&pDtzGJcsKyf.
ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
xkwfa0ol
qvdkif;vsefr+ef;qmacgif;
Ð FOWARD
By Dr. Chao-Tzang Yawnghwe
Advisor-Consultant, National Reconciliation Program
Ð xkwfa0olxHrS trSmpm
tcef;(1) 1
jynfwGif;_idrf;csrf;a&;ESifh vlrsdK;pkjy\em
( jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzGJcsKyf
zGJ pnf;&ef}udK;yrf;r+umvv+y&f mS ;r+rsm; )
tcef;(2) 10
jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzGJcsKyf. v+yf&Sm;r+rsm;
(tusOf;csKyf)
tcef;(3) 25
cGJxGufa&;ESifh wef;wla&;jy\em
tcef;(4) 32
vlxkacgif;aqmifa':atmifqef;pk-unfESifh aqG;aEG;yGJ
tcef;(5) 52
jynfaxmifppk pfppfrl
(wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;nDvmcHrS qHk;jzwfcsuf)
tcef;(6) 61
taxGaxGa±G;aumufyJG
(odkr[kwf)
EdkifiHawmftm%mudk t-urf;rzufaomenf;jzifh jyefvnf&,la&;vrf;pOf
tcef;(7) 82
tm%mv$aJ jymif;a&;jy\em
('kw,
d t}udrf wdik ;f &ifom;nDvmcHraS wmif;qdck surf sm;)
tcef;(8) 105
Adkvfatmifausmfvrf;ausnmcsuf
tcef;(9) 110
ppfrSefaom zuf'&,fjynfaxmifpkqDodk
'Dru
kd a&pDa&;ESihf wef;wla&;wdu
k yf u
JG mvtwGi;f UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
jynfaxmifpjk refrmEdik if t
H rsKd ;om;!$ef aygif;tpd;k &
0ef}uD;csKyf a'gufwmpdef0if;.
trSmpm
'Duae@ jrefrmekdifiH awG@óuH&ifqkdifae&wJh taxGaxGjy\emrsm;[m t&if;ppfvdkuf&if
ekdifiHa&;jy\emyJ jzpfygw,f? ekdfifiHa&; jy\emukd ekdifiHa&;enf;eJ@ ajz&Sif;ekdifzkd@qdk&if æ
usaemfw@dk jrefrmekid if t
H wGi;f rSw
D if;aexkid =f uwJh wkid ;f &if;om;vlrsK;d rsm;[m 1824 +Adwed -f
jrefrm yxrppfyJGup+yD; vGwfvyfa&;&,lwJhtxd e,fcsJqef@usifa&;/ zwfqpfawmfvSefa&;
wkdufyJGpOfwav#mufvkH;rSm yg0ifwkdfufckdufcJh=uwm jzpfygw,f?
a'gufwmpdef0if;
0ef}uD;csKyf
jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHtrsKd;om;!Gef@aygif;tpdk;&
FORWARD
xkwfa0olxHrS trSmpm
+idrf;csrf;pGm twlvufwJGaexkdifa&;0g'rSonf ppfrSefaomzuf'&,f jynfaxmifpk
pepfqDokd@ trnf&Sd pmtkyfukd trsKd;om;jyefvnfoifhjrwfa&; (National Reconciliation
Program) tpDtpOfatmufwGif twJGokH;wJGjzifh xkwfa0&ef jyifqifxm; ygonf?
av;pm;pGmjzifh æ
qvdkif;vsefr_ef;qmacgif;
(Lian H. Sakhong)
1999 ckESpf/ atmufwdkbmv (15)&uf?
tcef;(1)
jynfwGif;_idrf;csrf;a&;ESifhvlrsKd;pkjy\em
aus;Zl;wifygw,f?
tcef; (2)
jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;'Drdkua&pDtzJGcsKyf (UNLD)
.
v+yf&Sm;r+rsm; (tusOf;)
jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;'Drdkua&pDtzJG@csKyf. pwifzJG@pnf;onfhtcsdefrS
yxrt}udrf obmywd pHknDtpnf;ta0; usif;yo!fh (21 - 11 -89) umvtxd
v_yf&Sm;r_rsm; (tusOf;csKyf)udk xdknDvmcHwGif twGif;a&;rSL;tzJG@. &Hk;vkyfief;
wm0efcHrsm; jzpf=uaom a'gufwm atmifwifOD; (u&if)ESifh Edkifatmifjrifh (rGef) wdk@.
tpD&ifcHpmtwdkif; wifjytyfygonf?
jynfaxmifpw
k ikd &f if;om;vlrsK;d rsm; 'Dru
kd a&pDtzJG csKyf
&efukef_rdK
vkyfief;tzJG@tpD&ifcHpm
jynfaxmifpkwdkif;&if;om; vlrsKd;rsm; 'Drdkua&pDtzJG@csKyfudk ,cktcg tzJG@0ifwdkif;&if;om;
vlrsKd;pkygwDaygif; (20)jzifh yll;aygif;zJG@pnf;xm;ygonf? ,if;tzJG@0ifygwDrsm;rSm -
1? &cdkif'Drdkua&pDtzJG@csKyf/
2? rGeftrsKd;om; 'Drdkua&pDtzJG@/
3? watmif; (yavmif) trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@/
4? u&ifjynfe,ftrsKd;om;rsm;tzJG@csKyf/
5? csif;trsKd;om; 'Drdkua&pDtzJG@csKyf/
6? u,m;jynfe,f vlrsKd;aygif;pHk 'Drdkua&pDtzJG@csKyf/
7? &Srf;jynfwdkif;&if;om; vlrsKd;pkrsm; 'Drdkua&pDtzJG@csKyf/
8? &cdkiftrsKd;om; vl@tcGifhta&;ESifh +idrf;csrf;a&;tzJG@/
9? ZdkrD;trsKd;om;uGef*&uf/
10? awmifolv,form; u'l;ueef;ESifh &Srf;trsKd;om; 'Drdkua&pDtzJG@csKyf/
11? jynfaxmifpk "EktrsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyf/
obmywdtzJ@G
1? OD;at;az (&'z)
2? EdkifaiGodef; ( rGef'Drdkua&pDtzJG@)
3? OD;tkef;cdkif (watmif; - yavmif)
4? OD;oef;&dSef (u&ifjynfe,ftrsKd;om;tzJG@csKyf)
5? OD;pDauwkdufuJGvf (csif;tzJG@csKyf)
6? OD;ppfaiGaomif; (u,m;tzJG@csKyf)
7? OD;vSrif; (&w'z)
8? OD;omvl ( &cdkiftrsKd;om;vl@tcGifhta&;)
9? OD;wmefxefvsefaygif (ZdkrD;trsKd;om;uGef*&uf)
10? OD;omarmif (awmifolv,form; u'l;ueef;)
11? OD;jrifhOD; (jynfaxmifpk"Ek)
12? cGefxGef;vGif (jynfaxmifpkytdk@yf)
13? qvdkif;atmifxGef; (awmifydkif;csif;)
14? 'l;0g; aZmfarmf (ucsiftrsKd;om;uGef*&uf)
t+rJwrf;obmywdtzJ@G
twGi;f a&;rSL;tzJ@G
vkyif ef;aumfrwD
(1) rl0g'a&;&maumfrwD
(2) pnf;&Hk;a&;aumfrwD
(3) jyef=um;qufoG,fa&;aumfrwD
(4) b¾ma&;aumfrwD
(5) &Hk;vkyfief;tzJG@ wdk@jzpfygonf?
rl0g'a&;&m aumfrwD0ifrsm;
pnf;±Hk;a&;aumfrwD0ifrsm;
jyef=um;a&;ESihf qufo,
G af &;aumfrwD0ifrsm;
b¾ma&;aumfrwD0ifrsm;
xdkodk@aqG;aEG;ndEd_if;&mwGif æ
• tzJG@. ta&;t&mudpPrsm;
• tzJG@csKyf0if tzJG@tpnf; ygwDwckcsif; ta&;t&mudpPrsm;
• tjcm;EdkifiHta&;t&mudpP&yfrsm;udk pGrf;tm;&dSor# ausyGefpGm ndE_dif;aqmif&Guf
v#uf&dSa=umif; wifjytyfygonf?
vkyif ef;aumfrwDtvku
d t
f pD&ifcpH m
1? rl0g'a&;&maumfrwD
(u) jynfaxmifpkrla&;qJGjcif;/
(c) tzJG@csKyf. zJG@pnf;yHkpnf;rsOf; jyifqifa&;qJGjcif;/
(*) rsufarSmufumv pnf;±Hk;a&;rl0g' xkwfjyefjcif;/
(C) tzJG@csKyf. &yfwnfcsufoabmxm; xkwfjyefjcif;/
tajccHrl 15 csuf æ
jynfaxmifpw
k ikd ;f &if;om;vlrsK;d rsm; 'Dru
kd a&pDtzJ@G csKyf
tem*gwjf ynfaxmifp. k tajccHrrl sm;
jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfonf wdkif;&if;om;vlrsdK;tm;vHk;
EdkifiHa&; wef;wl&nfwla&;ESifh udk,fydkifjyÏmef;cGifh tjy!fht0&Sdaom jynfe,frsm;udk aygif;pyfvsuf
ppfrSefaomjynfaxmifpkzGJ@pnf;Edkifa&; r[mAsL[m&yfwnfcsufonfum; 'Drdkua&pDwdkufyGJwGif
wkdif;&if;om;vlrsdK;rsm; wef;wl&nfwludk,fydkifjyÏmef;cGifh&&Sd&eftwGuf w®yifwnf; qufpyf
wdkufyGJ0ifa&; yif jzpfonf?
u|Efkyfwdk@ wdkif;&if;om;rsm; jzpf=uaom ucsif/ u,m;/ u&if/ csif;/ rGef/ &cdkif/ &Srf;
ponfwdk@onf ArmvlrsdK;rsm;uJhodk@yif wcsdefu vGwfvGwfvyfvyf udk,fydkiftkyfcsKyfvsuf
xD;®yifeef;®yif ya'o&mZfEdkifiHrsm; xlaxmifI aexdkifcJh=uonf? e,fcsJ@wdk@vufatmufodk@
usa&mufoGm;aomtcg e,fcsJ@qef@usifa&;/ zufqpfwdkufzsufa&;/ trsdK;om;vGwfajrmufa&;
tzJ@G csKyfukd zJ@G pnf;xlaxmif+yD;aemuf ,m,D &H;k cef;udk A[ef;ðrd@e,f trSwf (*§1) vrf;&dS
rGeftrsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@ &efukefXmecsKyfcJG±Hk;Y zGifhvSpfxm;cJhonf? xdkrSwqifh &cdkif 'Drdkua&pD
tzJG@csKyf&Hk;wnf&m ausmufwHwm;òrd@e,f trSwf 393 (yxrxyf) Adkvfatmifausmfvrf;odk@
ajymif;a&$@zGifhvSpfcJhygonf? tzJG@csKyfqdkif;bkwfwifyJGtcef;tem;ESifh tzJG@csKyf0if wdkif;&if;om;
EdkifiHa&;tzJG@tpnf;ygwDrsm; yl;wGJvufrSwfa&;xdk;yJGudk 1989 ckESpf/ {+yDv (29) &ufae@ eHeuf
(9;00)em&DwGif ðyvkyfcJhonf? xdktcef;tem;odk@ trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyfrS OuUX ol&OD;wifOD;/
trsKd;om;jyefvnfwnfaqmufa&;'Drdkua&pDwyfaygif;pk OuUX 0d"l& ocifcspfarmif/ 'Drdkua&pD
r[mrdwfrsm;tzJG@csKyfrS 'kwd,OuUX a'gufwmarmifarmifausmf/ jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH
'Drukd a&pDwyfaygi;f pkrS ygarmuQa[mif; OD;vSatmifw@kd wufa&mufred @f ceG ;f ajym=um;+yD;/ 'Drukd a&pDe@J
+idrf;csrf;a&;tzJG@csKyfrS OD;0rf;udka[m wufa&mufo0%fv$mzwf=um;onf?
(C) tjcm;Edik if aH &; tzJ@G tpnf; ygwrD sm;ESihf yl;aygi;f vkyaf qmifcsuf
trsKd ;om;'Dru
kd a&pDtzG@J csKyftaxGaxGtwGi;f a&;rSL; a':atmifqef;pk=unfEiS !
hf EdS id_ ;f jcif;
'Dru
kd a&pDr[mrdwrf sm;tzG@J csKyfEiS !
hf EdS id_ ;f jcif;
jynfaxmifpt
k rsKd ;om;rsm;'Dru
kd a&pDygwED iS hf !SEd id_ ;f jcif;
ponfhvkyfief;rsm;udkaqmif±Gufvsuf&Sdygonf?
(2) tzGJ@csKyfydkifpmapmifwpfckxkwf&ef?
tcef; (2)
jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;'Drdkua&pDtzJGcsKyf (UNLD)
.
v+yf&Sm;r+rsm; (tusOf;)
jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;'Drdkua&pDtzJG@csKyf. pwifzJG@pnf;onfhtcsdefrS
yxrt}udrf obmywd pHknDtpnf;ta0; usif;yo!fh (21 - 11 -89) umvtxd
v_yf&Sm;r_rsm; (tusOf;csKyf)udk xdknDvmcHwGif twGif;a&;rSL;tzJG@. &Hk;vkyfief;
wm0efcHrsm; jzpf=uaom a'gufwm atmifwifOD; (u&if)ESifh Edkifatmifjrifh (rGef) wdk@.
tpD&ifcHpmtwdkif; wifjytyfygonf?
jynfaxmifpw
k ikd &f if;om;vlrsK;d rsm; 'Dru
kd a&pDtzJG csKyf
&efukef_rdK
vkyfief;tzJG@tpD&ifcHpm
jynfaxmifpkwdkif;&if;om; vlrsKd;rsm; 'Drdkua&pDtzJG@csKyfudk ,cktcg tzJG@0ifwdkif;&if;om;
vlrsKd;pkygwDaygif; (20)jzifh yll;aygif;zJG@pnf;xm;ygonf? ,if;tzJG@0ifygwDrsm;rSm -
1? &cdkif'Drdkua&pDtzJG@csKyf/
2? rGeftrsKd;om; 'Drdkua&pDtzJG@/
3? watmif; (yavmif) trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@/
4? u&ifjynfe,ftrsKd;om;rsm;tzJG@csKyf/
5? csif;trsKd;om; 'Drdkua&pDtzJG@csKyf/
6? u,m;jynfe,f vlrsKd;aygif;pHk 'Drdkua&pDtzJG@csKyf/
7? &Srf;jynfwdkif;&if;om; vlrsKd;pkrsm; 'Drdkua&pDtzJG@csKyf/
8? &cdkiftrsKd;om; vl@tcGifhta&;ESifh +idrf;csrf;a&;tzJG@/
9? ZdkrD;trsKd;om;uGef*&uf/
10? awmifolv,form; u'l;ueef;ESifh &Srf;trsKd;om; 'Drdkua&pDtzJG@csKyf/
11? jynfaxmifpk "EktrsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyf/
obmywdtzJ@G
1? OD;at;az (&'z)
2? EdkifaiGodef; ( rGef'Drdkua&pDtzJG@)
3? OD;tkef;cdkif (watmif; - yavmif)
4? OD;oef;&dSef (u&ifjynfe,ftrsKd;om;tzJG@csKyf)
5? OD;pDauwkdufuJGvf (csif;tzJG@csKyf)
6? OD;ppfaiGaomif; (u,m;tzJG@csKyf)
7? OD;vSrif; (&w'z)
8? OD;omvl ( &cdkiftrsKd;om;vl@tcGifhta&;)
9? OD;wmefxefvsefaygif (ZdkrD;trsKd;om;uGef*&uf)
10? OD;omarmif (awmifolv,form; u'l;ueef;)
11? OD;jrifhOD; (jynfaxmifpk"Ek)
12? cGefxGef;vGif (jynfaxmifpkytdk@yf)
13? qvdkif;atmifxGef; (awmifydkif;csif;)
14? 'l;0g; aZmfarmf (ucsiftrsKd;om;uGef*&uf)
2 qvdik ;f vserf e_ ;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
'Dru
kd a&pDa&;ESihf wef;wla&;wdu
k yf u
JG mvtwGi;f UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
t+rJwrf;obmywdtzJ@G
twGi;f a&;rSL;tzJ@G
vkyif ef;aumfrwD
(1) rl0g'a&;&maumfrwD
(2) pnf;&Hk;a&;aumfrwD
(3) jyef=um;qufoG,fa&;aumfrwD
(4) b¾ma&;aumfrwD
(5) &Hk;vkyfief;tzJG@ wdk@jzpfygonf?
rl0g'a&;&m aumfrwD0ifrsm;
pnf;±Hk;a&;aumfrwD0ifrsm;
jyef=um;a&;ESihf qufo,
G af &;aumfrwD0ifrsm;
b¾ma&;aumfrwD0ifrsm;
xdkodk@aqG;aEG;ndEd_if;&mwGif æ
• tzJG@. ta&;t&mudpPrsm;
• tzJG@csKyf0if tzJG@tpnf; ygwDwckcsif; ta&;t&mudpPrsm;
• tjcm;EdkifiHta&;t&mudpP&yfrsm;udk pGrf;tm;&dSor# ausyGefpGm ndE_dif;aqmif&Guf
v#uf&dSa=umif; wifjytyfygonf?
vkyif ef;aumfrwDtvku
d t
f pD&ifcpH m
1? rl0g'a&;&maumfrwD
(u) jynfaxmifpkrla&;qJGjcif;/
(c) tzJG@csKyf. zJG@pnf;yHkpnf;rsOf; jyifqifa&;qJGjcif;/
(*) rsufarSmufumv pnf;±Hk;a&;rl0g' xkwfjyefjcif;/
(C) tzJG@csKyf. &yfwnfcsufoabmxm; xkwfjyefjcif;/
tajccHrl 15 csuf æ
jynfaxmifpw
k ikd ;f &if;om;vlrsK;d rsm; 'Dru
kd a&pDtzJ@G csKyf
tem*gwjf ynfaxmifp. k tajccHrrl sm;
jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfonf wdkif;&if;om;vlrsdK;tm;vHk;
EdkifiHa&; wef;wl&nfwla&;ESifh udk,fydkifjyÏmef;cGifh tjy!fht0&Sdaom jynfe,frsm;udk aygif;pyfvsuf
ppfrSefaomjynfaxmifpkzGJ@pnf;Edkifa&; r[mAsL[m&yfwnfcsufonfum; 'Drdkua&pDwdkufyGJwGif
wkdif;&if;om;vlrsdK;rsm; wef;wl&nfwludk,fydkifjyÏmef;cGifh&&Sd&eftwGuf w®yifwnf; qufpyf
wdkufyGJ0ifa&; yif jzpfonf?
u|Efkyfwdk@ wdkif;&if;om;rsm; jzpf=uaom ucsif/ u,m;/ u&if/ csif;/ rGef/ &cdkif/ &Srf;
ponfwdk@onf ArmvlrsdK;rsm;uJhodk@yif wcsdefu vGwfvGwfvyfvyf udk,fydkiftkyfcsKyfvsuf
xD;®yifeef;®yif ya'o&mZfEdkifiHrsm; xlaxmifI aexdkifcJh=uonf? e,fcsJ@wdk@vufatmufodk@
usa&mufoGm;aomtcg e,fcsJ@qef@usifa&;/ zufqpfwdkufzsufa&;/ trsdK;om;vGwfajrmufa&;
tzJ@G csKyfukd zJ@G pnf;xlaxmif+yD;aemuf ,m,D &H;k cef;udk A[ef;ðrd@e,f trSwf (*§1) vrf;&dS
rGeftrsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@ &efukefXmecsKyfcJG±Hk;Y zGifhvSpfxm;cJhonf? xdkrSwqifh &cdkif 'Drdkua&pD
tzJG@csKyf&Hk;wnf&m ausmufwHwm;òrd@e,f trSwf 393 (yxrxyf) Adkvfatmifausmfvrf;odk@
ajymif;a&$@zGifhvSpfcJhygonf? tzJG@csKyfqdkif;bkwfwifyJGtcef;tem;ESifh tzJG@csKyf0if wdkif;&if;om;
EdkifiHa&;tzJG@tpnf;ygwDrsm; yl;wGJvufrSwfa&;xdk;yJGudk 1989 ckESpf/ {+yDv (29) &ufae@ eHeuf
(9;00)em&DwGif ðyvkyfcJhonf? xdktcef;tem;odk@ trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyfrS OuUX ol&OD;wifOD;/
trsKd;om;jyefvnfwnfaqmufa&;'Drdkua&pDwyfaygif;pk OuUX 0d"l& ocifcspfarmif/ 'Drdkua&pD
r[mrdwfrsm;tzJG@csKyfrS 'kwd,OuUX a'gufwmarmifarmifausmf/ jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH
'Drukd a&pDwyfaygi;f pkrS ygarmuQa[mif; OD;vSatmifw@kd wufa&mufred @f ceG ;f ajym=um;+yD;/ 'Drukd a&pDe@J
+idrf;csrf;a&;tzJG@csKyfrS OD;0rf;udka[m wufa&mufo0%fv$mzwf=um;onf?
(C) tjcm;Edik if aH &; tzJ@G tpnf; ygwrD sm;ESihf yl;aygi;f vkyaf qmifcsuf
trsKd ;om;'Dru
kd a&pDtzG@J csKyftaxGaxGtwGi;f a&;rSL; a':atmifqef;pk=unfEiS !
hf EdS id_ ;f jcif;
'Dru
kd a&pDr[mrdwrf sm;tzG@J csKyfEiS !
hf EdS id_ ;f jcif;
jynfaxmifpt
k rsKd ;om;rsm;'Dru
kd a&pDygwED iS hf !SEd id_ ;f jcif;
ponfhvkyfief;rsm;udkaqmif±Gufvsuf&Sdygonf?
(2) tzGJ@csKyfydkifpmapmifwpfckxkwf&ef?
tcef;(1)
jynfwGif;_idrf;csrf;a&;ESifhvlrsKd;pkjy\em
aus;Zl;wifygw,f?
tcef; (3)
cJGxGufa&;ESifhwef;wla&;jy\em
cGx
J u
G af &;ESihf wef;wla&;jy\em
jy\emjzpfI vGwv f yfa&;toD;tyGiu hf kd wdik ;f &if;om;vlrsK;d pktm;vH;k jy!f0h pGmcHpm;Edik jf cif; r&doS I
Tjy\em&daS eOD;rnfyifjzpfonf? ,ae@qifEaGJ eaom 'Dru kd a&pDta&;awmfy}kH uD; atmifjrifaom
tcgrSom Tjy\em ajyvnfoGm;rnf[k ,Hk=unfar#mfvifh&ayonf?
cJGxGufa&;jy\emudk ajyvnfpGm ajz&Sif;Edkifa&;twGuf ordkif;a=umif;udk qef;ppf&ef
vdak yonf? Tjy\emonf 1947 ckEpS /f azaz:0g&v D (6) &ufae@rS (12) &ufae@txd usi;f yaom
yifvHknDvmcHrS oaE<wnfcJhygonf? 1947/ azazmf0g&Dv(6)&ufae@wGif usif;ycJhaom &Srf;
apmfbGm;udk,fpm;vS,frsm;/ &Srf;vlxkudk,fpm;vS,frsm;ESifh ucsifacgif;aqmifrsm; yg0ifaom
tpnf;ta0;qHk;jzwfcsuftrSwf(5) wGif vGwfvyfa&;&+yD;o!fhaemuf jrefrmjynfaxmifpkrS
u|Efkyfwdk@ cGJxGufvdkv#if u|Efkyfwkd@oabmuso!fhtcdsefwGif cGJxGufEdkifcGifh &Sdap&rnf [k
tm;vHk;oabmwlqHk;jzwfcJh=uygonf? yifvHknDvmcHodk@ (7-2-47)wGif a&muf&Sdvm=uaom
csif;udk,fpm;vS,frsm;tygt0if &Srf;/ ucsifESifh csif;acgif;aqmifrsm; pHknDwufa&mufo!fh
e,f p yf a 'oud k , f p m;vS , f r sm;tpnf ; ta0; (7-2-47 naeyd k i f ; wG i f usif ; yonf ) wG i f
xdkqHk;jzwfcsufudk xyfrHI twnfðyEdkifcJhygonf?
csif;/ ucsifESifh &Srf;wdkif;&if;om;rsm; vdkvm;awmif;qdkaom cGJxGufcGifhudk AdkvfcsKyf
atmifqef;uvnf; uef@uGufjcif;r&Sd axmufcHcJhygonf? xdk@tjyif AdkvfcsKyfatmifqef; udk,fwdkif
OD;pD;a&;qGJI *sLAvDcef;r}uD;Y 1947 ckESpf/ arvwGif usif;ycJhaom zqyv y%mrjyifqifr_
nDvmcH}uD;wGif twnfðyjyXmef;aom EdkifiHawmfzGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya' tcef;(12)wGif
cGx
J u G Ef idk af omtcGit hf a&; udk twdtvif;jyXmef;cJyh gonf? Adv k cf sKyfatmifqef; uG,v f eG cf +hJ yD;aemuf/
OD;csefxGef;OD;pD;a&;qGJI 1947 pufwifbmvwGif usif;yaom wdkif;ðyjynfðyv$wfawmfu
vufcHtwnfðyaom EdkifiHawmfzGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya' tcef;(10)wGif cGJxGufEdkifaom
tcGifhta&;rsm;udk twdtvif;jyXmef;cJhygonf?
tb,fa=umifh wdkif;&if;om;vlrsdK;pkacgif;aqmifrsm;u cGJxGufEdkifaom tcGifhta&;udk
awmif;qdck =hJ uoenf;? tb,fa=umifh Adv k cf sKyfatmifqef;ESihf Armacgi;f aqmifrsm;u vdu k af vsmI
EdkifiHawmfzGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'=urf;wGif twdtvif;jyXmef;ay;cJhoenf;? tvGefav;euf
odrfarG@ygayonf?
cGJxGufcGifhonf wdkif;&if;om;vlrsdK;aygif;pHk yl;aygif;I zGJ@pnf;xlaxmifaom jynfaxmifpk
}uD;aygufzGm;&Sifoefa&;twGuf xl;jcm;I av;eufjy!fh0aom tESpfom&rsm;pGmudk az:aqmif
cJhygonf? t"dutusqHk;/ tav;eufqHk;aom tESpfom&rSm - topfzGJ@pnf; xlaxmifr!fh
jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHtwGif;&Sd wdkif;&if;om;vlrsdK;tm;vHk;onf vlrsdK;a&;t& vnf;aumif;/
EdkifiHa&;t&vnf;aumif; wef;wlnDr#=u+yD;/ xdk wef;wlnDr#aom wdkif;&if;om; vlrsdK;rsm;onf
udk,fydkifjyÏmef;cGifhESifh udk,fhuH=urRmudk vGwfvyfpGm zefwD;cGifh tjy!fht0 &Sd=uonf[laom
tESpfom&yif jzpfygonf? wenf;tm;jzifhqdkaomf cGJxGufcGifhonf ordkif;tpOftquf oD;jcm;
vGwfvyfaom wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm; rdrdwdk@qENtavsmuf wef;wl&nfwl yl;aygif;I EdkifiHawmf
wckudk twlwuG xlaxmif=uonfqdkaom EdkifiHa&; t"dy`g,fyif jzpfygonf?
,ae@jrefrmEdkifiHwGif rSDwif;aexdkif=uaom wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm; TEdkifiHe,ferdwf
twGif;wGif pkaygif;aexdkifae=ujcif;rSm rdrdwdk@qENtavsmuf bdk;bGm;ydkife,fajrtoD;oD;udk
--------------------------------------
EdkifiHa&;pmayuif;vGwfcGifhtrSwf/ eo§039
jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm; 'Drdkua&pDtzGJ@csKyf?
--------------------------------------
tcef; (4)
vlxkacgif;aqmif a':atmifqef;pk-unfESifh aqG;aEG;yJG
'Drukd a&pDta&;awmfy}kH uD;. Edik if aH &;a&&deS }f uD;onf 1989 ZGev f rS pwifjrifw h ufvm+yD;
1989 Zlvdkifv(19)&ufae@wGif txGwftxdyfodk@ a&muf&dSoGm;cJhygonf? ,if;umvonf
vlxkacgif;aqmif a':atmifqef;pk=unfu tm%mzDqefa&; vrf;pOfudk csrSwfI e0w
ppftm%m&Sifrsm;udk xdyfwdkuf&ifqdkifum OD;ae0if;udkyg trnfjzifhaz:I wdkufcdkufaomumv
jzpfcJhygonf?
a':atmifqef;pk=unfu tm%mzDqefa&;vrf;pOfudk pwifcsrSwfcJhpOfu UNLD .
t+rJwrf;obmywdtzJG@0ifrsm;ESifh twGif;a&;rSL;rsm;onf &Srf;jynfe,fESifh u,m;jynfe,frsm;odk@
pnf;&Hk;a&;c&D;qif;+yD; tjyefwGif rE Wav;òrd@Y UNLD tzJG@0ifygwDaygif;pHk tpnf;ta0;
usif;yaeaom umvESifh óuHóudufcJhygonf? xdkrE Wav;tpnf;ta0;rS UNLD tzJG@0if EdkifiHa&;
ygwDrsm;u a':pk. tm%mzDqefa&; vrf;pOfudk axmufcHa=umif; ausnmcsuf csufjcif;
xkwfjyefa=unmcJhygonf?
tm%mzDqefa&; a&&dSef}uD;ESifhtwl EdkifiHa&;ygwDaygif;pHkwdk@u e0w ppftpdk;&ESifh
aqG;aEG;yJG Dialogue rsm; ðyvkyf&efvnf; zdtm;ay; awmif;qdkcJh=uygonf? odk@&mwGif xdkpOfu
e0w OuUX wm0efudk xrf;aqmifcJhaom AdkvfcsKyf}uD;apmarmifu ygwDESpf&mausmf&dSwm
b,fvdkvkyf+yD; tm;vHk;eJ@ awGqHkaqGaEG;EdkifrvJ [laom ta=umif;jycsufjzifh EdkifiHa&;ygwDrsm;ESifh
awG@qHkaqG;aEG;a&;udk jiif;qdkcJhygonf?
xdk@a=umifh EdkifiHa&;ygwDaygif;pHku a':atmifqef;pk=unfudk 'Drdkua&pDtiftm;pk
EdkifiHa&;ygwDrsm;. wOD;wnf;aom udk,fpm;vS,ftjzpf e0w ppftpdk;&u awG@qHkaqG;aEG;&ef
awmif;qdkcJh=uygonf? xdkawmif;qdkcsufrsm;ESifhtnD EdkifiHa&;ygwDaygif;pHkwdk. tpnf;ta0;w&yf
udk trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyf&Hk;wGif usif;yðyvkyfI wufa&mufvmaom EdkifiHa&;ygwD
(130)ausmfu a':pkudk wOD;wnf;aom udk,fpm;vS,ftjzpf a&G;cs,fa=umif; vufrSwfa&;xdk;
cJh=uygonf?
xdtk pnf;ta0;od@k wufa&mufcahJ om UNLD ud, k pf m;vS,rf sm;onf a':atmifqef;
pk=unfudk EdkifiHa&;ygwDtm;vHk;. wOD;wnf;aom udk,fpm;vS,ftjzpf a&G;cs,fapv$wf&ef
tvGwfoabmjzifh oabmwlaxmufcHaqG;aEG;cJh=uaomfvnf; wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;.
oD;jcm;vuQ%mudk aqmif,laom vlrsKd;a&;ESifh EdkifiHa&;jy\emrsm; ausvnfpGm aqG;aEG;
oabmwlxm;jcif; r&daS o;bJ rnfo!fyh *k K~ v d u f rkd # wdik ;f &if;om;vlrsK;d aygi;f pH.
k ud, k pf m;vS,t f jzpf
wm0efay; tyfESif;&ef oifhawmfjcif;r&dS[k ,lqxm;aoma=umifh xdkae@wGif vufrSwfa&;xdk;jcif;
rðybJ jyefvmcJh=uygonf? wenf;tm;jzifhqdkygu 'Drdkua&pDa&;wGif a':pkudk tjy!fht0 axmufcH
cJah omfvnf; wdik ;f &if;om;vlrsK;d rsm;. ud,
k u hf =H urRmudk vGwv f yfpmG zefw;D cGiEhf iS hf ud,
fk yf ikd jf yXmef;cGihf
jynfaxmifpw
k ikd ;f &if;om;vlrsKdk ;rsm;'Dru
kd a&pDtzG@J csKyf (UNLD)ESihf
trdsK;om;'Dru kd a&pDtzJ@G csKyf(NLD)rS
taxGaxGtwGi;f a&;rSL; a':atmifqef;pk=unfw@kd
awG@qHak qG;aEG;yGrJ w
S w
f rf;
ae@pGJ ? ? (15-7-89)
tcsdef ? ? (14 ; 00) em&D ?
ae&m ? ? (UNLD) tzGJ@csKyf ±Hk;cef;/
trSwf(393) yxrxyf/
Adkvfatmifausmfvrf;/
&efukef+rdK@?
obmywdtzG@J
(1) EdkifaiGodrf;/
(2) OD;pDauwdkufuGJ/
(3) OD;at;omatmif/
tcef;tem;rSL;
OD;ombef;/
tcrf;tem;rSL;u tcrf;tem;tpDtpOfrsm;udkzwf=um;onf?
tcrf;tem; tpDtpOf(1)t&
tcrf;tem;rSL;rS tcrf;tem; zGifhvSpfa=umif; ausnmonf?
tcrf;tem; tpDtpOf(2)t&
tcrf;tem;rSL;u UNLD wGifyg0ifo!fh ygwDtzGJ@tpnf;rsm;ESifh yg0if&ef urf;vSrf;
xm;aom ygwDtzGJ@tpnf;rsm;pm&if;udk zwf=um;+yD; tcrf;tem;odk@ wufa&muf vmolrsm;tm;
wOD;csif; rdwfqufay;onf?
tcrf;tem; tpDtpOf(3)t&
tvS!fhusobmywd EdkifaiGodrf; (rGef) u tzGGifhtrSmpum;ajym=um;onf?
'Dru
kd a&pD bufawmfom;yDyaD ygah v jyKjyifp&m&S&d if jyKjyifajymif;vJEikd zf @kd / qufvufvyk af qmifr,f
qkd&ifvnf; qufvufvkyfaqmifoGm;zdk@twGuf aqG;aEG;apvdkygw,f?
u|eaf wmfw@kd jy\emwck jzpfcb hJ ;l ygw,f? 'Drukd a&pDa&;twGuf Joint Action vkyw f hJ
tcg trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfeJ@vkyfovdk tjcm;wyfaygif;pkawG/ ygwDtzGJ@tpnf;awGeJ@vnf;
vkyfygw,f? 'DvdkvkyfwJhae&mrSm ausnmcsufwckrSm bmjzpfovJqdkawmh tJ'DrSm jynfaxmifpk
ta&;eJ@ wdik ;f &if;om;wef;wla&; qdw k hJ tcsuw f csuf ygygw,f? tJ't D csut f wGuf u|eaf wmfw@kd u
ay;xm;wJh udk,fpm;vS,fudk ajymygw,f? 'g u|efawmfwdk@rSm wm0ef&Sdw,f/ wm0ef&Sdvdk@
b,fvdkajymovJqdkawmh tJ'DtcsufygwJhtwGuf a':atmifqef;pk=unfudk u|efawmfwdk@u
b,fvdkoabmeJ@rS ukd,fpm;vS,ftjzpf ra±G;cJhwm r[kwfygbl;?
'Drdkua&pDeJ@ ygwfoufvdk@uawmh vkyfydkifcGifhqdkwm ay;xm;+yD;jzpfygw,f? wdkif;&if;om;
vlrsdK;rsm; wef;wla&;udk oufqdkif&m um,uH&Sif jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;'Drdkua&pD
tzGJ@csKyftaeeJ@ aqG;aEG;&vdk@&Sd&if 'D[meJ@ ygwfouf+yD;awmh u|efawmfwdk@ tm%mtjy!fht0
ay;vdkufvdk@ rawmfwqrsm; cH,lcsufjcif;rwlvdk@&Sd&if e0w u rac:vdk@aygh ac:vdk@ &Sd&ifayghav/
aqG;aEG;csufvGJrSm;oGm;&if u|efawmfwdk@rSm wm0ef&Sdygw,f? wm0ef&SdwJhtwGuf u|efawmfwdk@u
vufrSwfrxdk; c|if;csefxm;cJhygw,f?
aemufyikd ;f rSm aqG;aEG;=u+yD; trsKd ;om;'Drukd a&pDtzG@J csKyftaeeJ@ wdik ;f &if;om;vlrsKd ;rsm;
wef;wla&;udk b,fvdk oabmxm;&SdovJqdkwm !SdE_dif;zdk@ vdkr,fvdk@ qHk;jzwf+yD;/ awG@qHkaqG;aEG;a&;
udk }udK;yrf;cJhygw,f? u|efawmfajymcsifwmuawmh 'DavmufygyJcifAsm;?
apmapmu wifjyoGm;wJt h csuaf wGe@J ywfoufv@kd u|erf bmrS tjiif;yGm;p&m r&Syd gb;l ?
u|efrwdk@ pdwfaeoabmxm;vnf; 'Dtwdkif; jzpfygw,f? 'Drdkua&pD eJ@ jynfaxmifpk}uD; wnfwHh
ckdkif+rJa&;[m wqufwnf;yJ jzpfygw,f? u|efruvnf; wkdif;&if;om;pnf;vHk;nD!Gwfa&;qdkwJh
toH;k tE_e;f udk roH;k csiv
f @kd jynfaxmifpw k nfwchH ikd +f rJa&;qdw
k hJ toH;k tE_e;f udk oH;k wmyg? jynfaxmifpk
wnfwchH ikd +f rJa&;twGuf u|erf wd@k wdik ;f &if;om;vlrsKd ;pkrsm;uvnf; tm;vH;k vdv k m;w,f? u|erf wk@d
trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfeJ@wuG tjcm;'Drdkua&pDtiftm;pkawGuvnf; vdkvm;w,fqdkwm
tm;vHk; ,Hk=unf+yD;om;jzpfw,fvdk@ u|efrxifygw,f?
tck u|efr 'DrSmjrifwmu u|efrwdk@ bmrS rl0g'oabmxm;awGeJ@ygwfoufvdk@
xyf + yD ; awmif r S aqG ; aEG ; zd k @ rvd k a wmh b l ; vd k @ u|ef r xif y gw,f ? u|ef r wd k @ tm;vH k ; [m
woabmxm;wnf;ygyJ? jynfaxmifpk}uD;udk r+ydKuGJapcsifbl;? wnfwef@cdkif+rJapcsifw,f?
wdkif;&if;om;vlrsdK;pktm;vHk;&J@ wef;wl&nfwltcGifhta&;rsm;udk az:xkwfcsifw,f? aemufqHk;
u|efrwdk@[m tckqdkvdk@&Sd&if vkyfief;t& tvkyfvkyf&awmhr,fvdk@ xifygw,f? rl0g'oabmxm;
aqG;aEG;aezd@k vnf; odyaf wmh rvdak wmhygb;l ? tcsed u f ek ±f ykH J &Syd gw,f? tck u|erf wd@k 'Dru kd a&pDwu kd yf JG
}uD;udk 0ifoGm;wJhtcgrSm xdxda&mufa&muf vkyfEkdifzdk@ u|efrwdk@vkyfief;t& oabmwlnDcsufawG
&zdkvdk+yDvdk@ xifygw,f?
'g[m bmvJqdkawmh ta&;}uD;wmuawmh u|efrwdk@[m b,fvdk jynfaxmifpk
yHko¾mef az:rvJqdkwJh udpPyJ/ tcke obmywd}uD; wifjyoGm;wJhtxJrSmvnf; ygygw,f?
vGwfvyfa&;wdkufyGJwkef;u vGwfvyfa&;udk }udK;yrf;ae&wJhwcsdefwnf;yJ wdkif;&if;om;vlrsdK;pkrsm;
&J@ tcGit hf a&;eJ@ ygwo
f ufv@kd vnf; aqG;aEG;cJyh gw,f? !_Ed id_ ;f cJw h ,f? wdik yf ifcw
hJ ,f? b,fvykd o kH ¾mef
eJ@ jynfaxmifpkudk azmfxkwfrvJqdkwmudk vGwfvyfa&;r&cif umvuwnf;u pwif+yD;awmh
}uKdwif+yD;awmh qHk;jzwfcJhw,fqdkwm wifjyoGm;ygw,f?
'DudpPeJ@ ygwfoufvdk@&Sd&if u|efrtaeeJ@ jrifwmuawmh u|efrwdk@ tzGJ@csKyf&J@ rl0g'
oabmxm;eJvnf; ruGJjym;ygbl;? u|efrwdk rl0g'oabmxm;ausnmcsuf (9)xJrSm qdkvdk@ &Sd&if
tajccHpnf;rsOf;Oya'wckudk yifvHknDvmcHwck ac:+yD;awmh qHk;jzwf&r,f vdk@ a&;xm;ygw,f?
'D jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfxJrSmvnf; tajccHpnf;rsOf;Oya'
topfwckudk yifvHknDvmcH wckuae+yD;awmh twnfjyK&r,f vdk@ a&;xm;w,f? tJ'Dawmh
u|erf wd@k [m vkyif ef;t& p+yD;vkyzf @kd vdrk ,fv@kd xifygw,f? tck 'DrmS &Sw d hJ jynfaxmifpw k ikd ;f &if;om;
vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzGJ@csKyftaeeJ@ u|efrwdk@ trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfxJu vl}uD;rsm;/
w&m;Oya'ynm&Sifrsm;eJ@ !SdE_dif;wdkifyif+yD;awmh b,fvdktajccHpnf;rsOf;Oya'wck qGJoifhw,f
qdkwm p+yD;awmh wdkifyifzdk@ a&muf+yDvdk@ u|efrxifygw,f? 'DudpPawGajymaerJhtpm; p+yD;awmh
vkyf=uygpdk@vdk@ u|efru t}uHjyKcsifygw,f?
tJ'Dawmh Federal qdkwJhudpP/ Federal qdkwmvnf; apmapmu obmywd}uD;
&Sif;jyoGm;wJhtwdkif; Federal qdkwmuawmh t*Fvdyfpum;vHk;wckyJ jzpfygw,f? Federal
qdkwm cGJa&; r[kwfygbl;? u|efrwdk@ tm;vHk;od+yD;om;yg? cGJa&;r[kwfbl;qdkwm u|efrwdk@ vufcH
ygw,f? 'gayrJh Federal qdkwm yHkpHtrsdK;rsdK; &Sdygw,f? qdkawmh Central Government eJ@
Local Government wdk@ =um;xJrSm b,fvdktm%mcGJ&r,f? 'g[m Federal &J@ t"du
jy\emyJ? 'gukd qH;k jzwf&ygr,f? aemuf+yD; jynfaxmifpt k pd;k &u b,favmuf tm%m,lxm;rvJ?
b,ftm%mawG ,lxm;rvJ? jynfe,ftpd;k &u b,favmuftm%m,l+yD; b,fvt kd m%mawGukd
toHk;jyKxm;rvJ? 'D[mudk cGJ&r,f?
aemufqHk; Federal &J@ jy\em[m 'gyJ? tm%mudk b,fvdkcGJrvJ/ aemuf+yD;awmh
jynfaxmifpktpdk;&eJ@ jynfe,ftpdk;&=um;xJrSm b,fvdkajyvnfatmif vkyf&rvJ qdkwm[m
Federal &J@t"dujy\emyJ? tJ'Dawmh Federal vdk@yJ ac:ac:/ bmvdk@yJ ac:ac:/ jynfaxmifpk
}uD ; &J t"d u jy\em[m 'gyJ ? jynf a xmif p k t pd k ; &eJ @ jynf e ,f t pd k ; &rsm; =um;xJ r S m /
jynfaxmifpktm%mydkifrsm;eJ@ jynfe,ftm%mydkifrsm;=um;xJrSm b,fvdkem;vnfr_,l+yD;awmh
b,fvdk wm0ef0wW&m;awG/ tm%mawGudk ydkif;cJGrvJ? 'geJ@ ygwfoufvdk@uawmh u|efrwdk@
tm;vHk; aqG;aEG;!SdEd_if;wdkifyif+yD;rS ay:vmrJh tajzyg?
tJ'Dawmh 'Dvdk ajymaer,fhtpm; aemufjynfaxmifpkyHko¾mef/ b,fvdkyHko¾mefrsdK;
az:xkwfcsifovJqdkwmudk jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfeJ@ u|efrwdk@
jzpfygw,f?
aemifwufwJhtpdk;&[m nDnD!Gwf!Gwf tiftm;&dS&dSvkyfEdkifwJhtpdk;&jzpfzdk@ trsm;}uD;
vdyk gw,f? bmjzpfv@kd vq J akd wmh aemifwufwt hJ pd;k &[m ydrk rkd sm;jym;wJjh y\emawGukd &ifqikd &f r,f?
'Djy\emawGudk &ifqdkifzdk@ ajz&Sif;zdk@qdkwm[m tpdk;&rSm tiftm;&dSzdk@vdkygw,f? tiftm;r&dSwJh
tm;aysmw h hJ tpd;k &[m 'Djy\emawGukd ajz&Si;f Edik rf mS r[kwb f ;l ? jynfov l x
l [ k m 'Davmufawmif
aoG;ajrus+yD;awmh pGef@pm;cJh+yD;awmh pGef@v$wfcJh+yD;awmh owWd&dS&dSeJ@ &if;+yD;awmh 'Drdkua&pD&atmif
,lcJh+yD;awmh tm;r&dSwJh tpdk;&udk wifajrmufvdkufvdk@ tvkyfrjzpfbl;qdk&if usrwdk@ tifrwefrS
&mZ0if&dkif;yghr,f? 'ga=umifhrdk@ nD!Gwf+yD;awmh tiftm;awmifhwJh tpdk;&rsKd; az:xkwfzdk@twGuf
usrwd@k tm;vH;k rSm wm0ef&w Sd ,f? a&G;aumufyrGJ sm;ta=umif; pOf;pm;vd@k &&Sd if 'g[m jy\emrsm;udk
aoaocsmcsm&ifqdkifzdk@ pOf;pm;yg? a&G;aumufyJGrSm b,fvdktpdk;&rsKd;udk az:xkwfcsifovJqdkwm
pOf;pm;&r,f? awmifhwif;+yD;awmh nD!GwfwJhtpdk;& az:xkwf&r,f? 'Dvdktpdk;&wck az:xkwfEdkifrS
,ckvuf&dSjzpfay:aewJh wdkif;jynf&J@ jy\emawGudk usrwdk@ajz&Sif;Edkifr,f? aemifudkvnf;
ajz&Sif;Edkifr,f?
,ckvuf&Sd wdik ;f jynfrmS jzpfay:aewJh jy\emtawmfrsm;rsm;udk e0w tpd;k &u ajz&Si;f
oGm;rSm r[kwfbl;qdkwm/ 'Djy\emawGudkvnf; tm;vHk;=um;+yD;rSmyg? tJ'Dtjyif aemufxyf
wufvmrJh jy\emawGvnf; &drS mS yg? 'Djy\emawGtm;vH;k ajz&Si;f zd@k twGuf nD!w G af wmifw h if;wJh
tpdk;&udkzJG@pnf;zdk@taeeJ@ jynfaxmifpkwdkif;&if;om;rsm;tm;vHk; vufcHEdkifwJh tajccHpnf;rsOf;
Oya'wck &dSzdk@[m 'DESpfckudk OD;wnfzdk@vdkw,f? 'g tcsdeftcgwefyg+yD? 'ga=umifh rl0g' oabmxm;
awGeJ@ ywfouf+yD;awmh usrwdk@ bmrS tjiif;yGm;aep&m bmrS r&dSygbl;? tm;vHk;[m oabmwlnD
+yD;om;yJ jzpfygw,f? jynfaxmifpkwdkif;&if;om;rsm; oabmwlnDcsuf&dSwJh/ jynfaxmifpk
wdkif;&if;om;rsm; axmufcHr_&dSwJh jynfaxmifpkyHko¾mefwckom wnfwH@cdkif+rJr,fqdkwm usrwdk@
tm;vHk; vufcHxm;ygw,f?
usr[m Federal qdkwJh pum;vHk;wvHk;udk roHk;csifbl;? obmywd}uD;ajymcJhwJhtwdkif;
ygyJ? 'Dpum;[m trsm;pku em;rvnf=ubl;? usru oHk;vdkufvdk@&dS&if txiftjrifvJG+yD;awmh
trsm;}uD;yJ jy\emwufEdkifw,f? 'ga=umifhrdk@vdk@vnf; roHk;ygeJ@? Unitary vnf; roHk;ygeJ@?
jynfaxmifpk qdkwJh Armpum;oufoufyJ/ &$wf&Suf'Gwf'ufawG rygwJh Armpum; oufoufyJ
oHk;oGm;+yD;awmh b,fvdkjynfaxmifpkudk usrwdk@xlaxmifrvJ? b,fvdkyHkpHeJ@ jynfaxmifpkwckudk
az:xkwfrvJqdk+yD;awmh 'Dvdkjynfaxmifpkwckudk az:xkwfa&;twGuf tajccH pnf;rsOf;Oya'wckudk
tm;vH;k ua&;+yD;awmh/ t=urf;zsO;f tm;jzifh 0dik ;f 0ef;a&;qJzG @kd v+kd yDv@kd wifjyvdu k yf gw,f? usr taeeJ@
vkyfief;t& ajymcsifwmuawmh 'gyJ ajymcsifygw,f?
'Drdkua&pDwdkufyJG}uD;[m b,favmufcufcJw,f? b,favmuftE W&m,frsm;w,f
qdwk muawmh xl;xl;axGaxG trsm;}uD;ajymaezd@k rvdyk gb;l ? cyfww kd ekd @J wckyJ arwWm&yfccH siyf gw,f?
tckqdkvdk@&dS&if usrwdk@trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyfudk t"duypfrSwftjzpf e0w u owfrSwf
xm;ygw,f? 'Dawmh usrwdk@tzJG@csKyfudk xdk;ESufw,f/ xdk;ESufr,f/ aemifxyfvnf; xdk;ESufzdk@
&nf&G,fcsuf&dSw,f? 'DvdktcsdefrSm usrwdk@ wdkif;&if;om;vlrsKd;pkrsm;/ 'Drkdua&pDvdkvm;wJh
tzJ@G tpnf;rsm;[m 0dik ;f 0ef;+yD; yHyh ;kd ay;=uyg? usrwd@k bufu &yfwnfay;=uyg? bmjzpfv@kd vq J akd wmh
OD;at;az. aqG;aEG;wifjycsuf
OD;cGew
f ifa&$ (ytd@k 0f) . aqG;aEG;csuf
tcef; (5)
jynfaxmifpkppfppf rl
(yxrt}udrw
f ikd ;f &if;om;nDvmcHrS qH;k jzwfcsurf sm;)
xkn d v
D mcHwiG f jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;jy\em pmwrf;tygt0if tjcm;pmwrf;rsm;udk
wifoGif;aqG;aEG;cJh=uygaomfvnf; vuf&SdtajctaewGif jynfwGif;ESifh tvSrf;uGmaeaoma=umifh
if;nDvmcHrSwfwrf;rsm;udk &SmazGpkaqmif;Edkifjcif; r&Sdao;yg? xdk@a=umifh TpmtkyfwGif xdknDvmcH
wGif wifoiG ;f aom pmwrf;rsm;udk azmfjyEdik jf cif;r&Sad =umif; 0rf;enf;pGmwifjytyfygonf? xd@k a=umifh
Tae&mwGif nDvmcHt+yD; xkwfjyefcJhaom owif;xkwfjyefcsufudkom azmfjytyfygonf?
1? xdknDvmcHwGif ucsif/ u&if/ u,m;/ csif;/ rGef/ Arm/ &cdkif/ &Srf; po!fh vlrsdK; (8)rdsK;udk
tajccHo!fh jynfe,f(8)jynfe,fjzifh zGJpnf;r!fh jynfaxmifpkppfppfrljzifh EdkifiHawmf
zG J @ pnf ; tk y f c sKyf y H k t ajccH r l = urf ; pmwrf ; wapmif u d k !S d E _ d i f ; aqG ; aEG ; jz!f h p G u f j yif q if
twnfðycJh=uygonf?
wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;nDvmcH
1990 ckESpf/ azazmf0g&D (8) &ufrS (10) &uf?
jynfaxmifpw
k ikd ;f &if;om;vlrsKd ;rsm;'Dru
kd a&pDtzG@J csKyfru
S ,
kd pf m;vS,rf sm;
1? OD;at;az &cdkif'Drdkua&pDtzGJ@csKyf
2? OD;pDauwdkufuGJvf csif;trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf
3? OD;apmoef;&Sdef u&ifjynfe,ftrdsK;om;rsm;tzGJ@csKyf
4? OD;EdkifaiGodef; rGeftrdsK;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf
5? OD;Edkifcifarmif rGeftrdsK;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf
6? OD;armifqm watmif;(yavmif) trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf
7? OD;tm&fyDaomif; u,ef;trdsK;om;pnf;vHk;nD!Gwfa&;tzGJ@
8? OD;at;omatmif &cdkif'Drdkua&pDtzGJ@csKyf
1? OD;ref;!Gef@armif jynfaxmifpku&iftrdsK;om;tzGJ@csKyf
2? OD;apmausmfa±$ jynfaxmifpku&iftrdsK;om;tzGJ@csKyf
3? OD;apm[m&dpD u&iftrdsK;om;'Drdkua&pDuGef*&uf
4? OD;*sL;vd,ufpfxuf u&iftrdsK;om;'Drdkua&pDuGef*&uf
5? OD;cGefxGef;OD; &Srf;wdkif;&if;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf
6? OD;pdkif;tdkufaygif; &Srf;wkdif;&if;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf
1? 'Drdkua&pDESifh+idrf;csrf;a&;tzGJ@ (3-4-90)
2? 'Drdkua&pDygwD (4-4-90)
3? jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH'Drdkua&pDwyfaygif;pk (5-4-90)
4? 'Drdkua&pDr[mrddwfrsm;tzGJ@csKyf (5-4-90)
5? jynfaxmifpktrsdK;om;'Drdkua&pDygwD (6-4-90)
6? trdsK;om;jyefvnfwnfaqmufa&;'Drdkua&pDwyfaygif;pk (12-4-90)
7? vl@abmifopf'Drdku&ufwpfygwD (6-4-90)
8? trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf (23-4-90)
jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzGJcsKyf
ae@pGJ? 2-4-1990?
1? 1350 jy!f h 'Dr d ku a&pD t a&;awmf yH k } uD ;onf jref rmEd k if iH awmf . 'k w d , t}ud r f
vGwfajrmufa&;wdkufyGJ}uD;yif jzpfayonf? ta=umif;rSm jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHtwGif;
rSDwif;aexdkif=uukefaom wdkif;&if;om;vlrsdK;tm;vHk; arG;&mygtcGifhta&;tjzpf &&SdcHpm;
xdkufo!fh EdkifiHawmftm%mudk rlvydkif&Sif jynfolvlxkvufxJodk@ jyefvnftyfESif;&ef óud;yrf;
aqmif±GufwdkufyGJ0ifaom ta&;awmfyHk}uD; jzpfaoma=umifhyif jzpfygonf?
4? tem*gwf j ynf a xmif p k } uD ; onf 'D r d k u a&pD x G e f ; um;I +id r f ; csrf ; om,mzG H @ ®z;+yD ;
wdkif;&if;om;vlrsdK;tm;vHk; udk,fh=urRmudk,f vGwfvyfpGm zefwD;cGifh&Sdaom EdkifiHawmf jzpfvm
a&;twGuf u|Efkyfwdk@ EdkifiHa&;ygwDrsm;u 0dkif;0ef;t}uHxkwfI pkaygif;vkyfaqmif=u&ef txl;
vdktyfonf[k tav;teufcH,lxm;ygonf?
9? txuf a zmf j yyg jynf a xmif p k p pf p pf r l tajccH ( 4)csuf u d k jynf a xmif p k w d k i f ; &if ; om;
vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf tzGJ@0ifEdkifiHa&;ygwD (19) ygwDESifh tzGJ@0ifrjzpfao;aom EdkifiHa&;
av;pm;pGmjzifh -
yHk§ -
qvdkif;vsefr_ef;
twGif;a&;rSL;ESifhrl0g'a&;&maumfrwDtzGJ@0if
jynfawmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf
tcef; (6)
taxGaxGa&G;aumufyJG
(odkr[kwf)
EdkifiHawmftm%mudkt-urf;rzufaomenf;jzifhjyefvnf&,la&;vrf;pOf
jynfaxmufpkwdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;'Drdkua&pDtzJG@csKyf UNLD onf EdkifiHawmf
tm%mudk rlvydik &f iS jf zpfaom jynfov l xl v
k ufxo J @kd +idr;f csr;f aomenf; t=urf;rzufaomenf;jzifh
jyefvnfa&muf&dSatmif vGwfvyfoeff@&Sif;I w&m;r#waom a&G;aumufyJGwGif vlxkqENudk cH,l+yD;
wdkif;jynfESifh vlrsKd;twGuf toHk;awmfcH&ef }udK;yrf;aom EdkifiHa&;tzJG@tpnf; jzpfygonf?
od@k jzpfI yxrt}udrf obmywdpn kH t
D pnf;ta0;wGif wifoiG ;f cJah om a&G;aumufyw GJ iG f
yg0if,SOf+ydKifa&;rl pmwrf;tay: udk,fpm;vS,frsm;. aqG;aEG;qHk;jzufcsuft& tzJG@csKyftaejzifh
vnf;aumif;/ tzJ@G csKyf. tzJ@G 0ifEidk if aH &;ygwrD sm; taejzifv h nf;aumif;/ 1990 arvwGif usi;f y&ef
&nf&G,fcJho!fh taxGaxGa&G;aumufyJGwGif yg0if,SOfòydif&ef qHk;jzwfcJhygonf? xdk@jyif 1990 jy!fh
azaz:0g&DvwGif usif;yo!fh yxrt}udrf wdkif;&if;om;nDvmcHwGif UNLD tzJG@0ifrsm;ESifh
tzJG@0ifr[kwfao;aom jynfe,fwdkif;&if;om;EdkifiHa&;ygwDrsm; yl;aygif;I jynfe,frsm;
a&G;aumufyJG atmifEdkifa&;aumfrwDD w&yf zJG@pnf;cJhygonf? xdkaumfrwD. &nf&G,fcsufrSm æ
(1) 'D r d k u a&pD b uf a wmf o m;rsm; tjywf t owf tEd k i f & &d S a &;twG u f pk a ygif ;
aqmif&Guf&ef/
(2) jynfe,frsm;wGif vlrsKd;pkEkdifiHa&;ygwDrsm; tjywftowf tEdkif&&dSa&;twGuf
tcsif;csif;ulnDyHhydk;=u&ef/
(3) rJqENe,fwckwiG f Edik af jct&dq S ;kH vlrsK;d pkEikd if aH &;ygwD (0g) 'Dru
kd a&pD bufawmfom;
udk 0dkif;0ef;yHhydk; ulnD&ef/
(u) jynfaxmifpw
k ikd ;f &if;om;vlrsK;d rsm;.
a&G;aumufyaGJ tmifEidk af &; ausnmcsuf
6? jynfaxmifpk wnfwcHh idk +f rJa&;onf vlrsK;d wrsK;d / vlwef;pm;w&yf. wm0efr#om r[kwaf pbJ/
u|Ekfyfwdk@ wdkif;&if;om;vlrsKd;tm;vHk;. wm0efjzpfap&rnf? ta=umif;rSm u|Ekfyfwdk@.
bdk;bGm;ydkife,fajrwGif a&S;ya0o%Duyif twl,SOfwJGaexdkifvm=uaom vlrsKd;rsm; jzpf=u
onf? xd@k a=umifh u|Eyfk wf @kd tm;vH;k . arG;&myg wm0efjzpfonf[k tav;teuf cH,=l uonf?
7? jynfaxmifpk jrefrmEkid if oH nf wdik &f if;om;vlrsK;d aygi;f pHak exdik af om Edik if jH zpfo!ft
h m;avsmpf mG
jynfaxmifpkt"Gef@&Snfwnfwef@a&;twGuf vGwfvyfa&;/ 'Drdkua&pDa&;/ wef;wlnDr#a&;ESifh
nD&if;tudkpdwf"gufjzifh cspf=unf&if;ESD;a&;wdk@udk tmrcHcsufay;Edkifr!fh jynfaxmifpkppfppfrl
jzifhom EdkifiHawmfudk zJG@pnf;xlaxmifEdkif&ef tpGrf;ukef }uKd;yrf;oGm;rnf?
8? 1947 ckESpf zJG@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'. aysmhuGuf[muGufrsm;ESifhwuG vGwfvyfa&;
&+yD; r[mvlrsK;d }uD;0g'ESihf usO;f ajrmif;aom vlrsK;d a&;0g'rsm;tjyif *d% k ;f *%0g'pJG t,ltqpGJ
wdk@a=umifh jynfwGif; vufeufudkifyÉdyuQ}uD; oufqdk;&SnfcJh&ayonf? xdk jynfwGif;
vufeufudkifyÉdyuQ}uD;. uGif;quftjzpf 'Drdkua&pD qdwfokOf;um wygwDtm%m&Sifpepf
}uD; pdk;rdk;cs,fvS,fr_udk jynfolw&yfvHk; (26)ESpf=um cHcJh&ayonf? tESpf (40)ausmf=um
jynfwGif;yÉdyuQ}uD;udk tjrefqHk;csKyf+idrf;a&;twGuf EdkifiHa&;enf;t& +idrf;csrf;I w&m;
r#waom tajccHtay: ndE i_d ;f ajz&Si;f &ef trsK;d om;nDvmcHw&yf ac:,lusi;f yrnf[k u|Eykf w f @kd
cH,lxm;onf?
9? aoG;pnf;nD!Gwf cspf=unf+idrf;csrf;om,maom jynfaxmifpk}uD; xlaxmif&ef ppfrSefaom
'Drdkua&pDa&;ESifh wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm; EdkifiHa&;t& wef;wltcGifhta&; &&dSa&;wdk@twGuf
a&S@wef;rS rm;rm;rwfrwff &yfwnfv_yf&Sm;aeo!fh u|Ekfyfwdk@tm; aoG;csif;om;csif;
wdik ;f &if;om;jynfov l xl k w&yfv;kH u u|Eykf wf @kd . v$waf wmf uk, d pf m;vS,rf sm;udk qENraJ y;I
a&G;cs,fwm0efay;=uyg&ef arwWm&yfcH yef=um;tyfygonf?
1? UNLD rSu,
kd pf m;vS,rf sm; pnf;&H;k a&;c&D;xGujf cif;
watmif;(yavmif) nDvmcHwufa&mufjcif;
tzJ@G u wcsK@d pmom;rsm; jzwfawmufomG ;cJyh gonf? ,ck az: jyyg pnf;&H;k a[majymcsuf pmwrf;onf
rl0g'a&;&maumfrwDu olwdk@ESpfOD;pvHk;a[majym&ef rlvjyifqifa&;om;xm;o!fhtwdkif;
rjzwfrawmuf az: jytyfygonf?
jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;'Drdkua&pDtzJGcsKyf.
rl0g'oabmxm;/ &nf&, G cf suef J vkyif ef;pOfrsm;
pnf;&H;k a[majymcsuf pmwrf;?
jynf a xmif p k w d k i f ; &if o m;vl r sKd ; rsm;'D r d k u a&pD t zJ G @ csKyf & J @ rl 0 g'oabmxm;eJ @
vkyfief;pOfrsm;udk wdkawmif;wJhtcsdeftwGif;rSm tusOf;r# wifjyoGm;rSm jzpfygw,f? jynfaxmifpk
wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf[m u&if/ ucsif/ u,m;/ csif;/ rGef/ &cdkif/ &Srf;/ ytdk0fh/
yavmif/ u,ef; po!fh aoG;csif;om;csif; wdkif;&if;om;ygwD(19)ygwDeJ@ yl;aygif;zGJ@pnf;xm;wJh
tzGJ@csKyfjzpfygw,f?
tzGJ@csKyf0if ygwDawGuawmh æ
1? &cdkif'Drdkua&pDtzGJ@csKyf
2? rGeftrsdK;om;'Drdkua&pDtzGJ@
3? watmif; (yavmif) trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJ@
4? u&ifjynfe,ftrsdK;om;rsm;tzGJ@csKyf
5? csif;trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf
6? u,m;jynfe,fvlrsdK;aygif;pHk'Drdkua&pDtzGJ@csKyf
7? &Srf;jynfwdkif;&if;om;vlrsdK;pkrsm;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf
8? &cdkiftrsdK;om;vl@tcGifhta&;ESifh+idrf;csrf;a&;tzGJ@
9? ZdkrD;trdsK;om;uGef*&uf
10? awmifolv,form; u'l;ueef;ESifh &Srf;trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf
11? jynfaxmifpkytdk0fhtrsdK;om;tzG@JcsKyf
12? awmifydkif;csif;'Drdkua&pDygwD
13? ucsiftrsdK;om;vHk;qdkif&m uGef*&uf
14? +rdK (ac: ) crD trsdK;om;nD!Gwfa&;tzGJ@
15? awmifwef;om;rsm;'Drdku&ufwpfygwD
16? u,ef;trsdK;om;pnf;vHk;nD!Gwfa&;'Drdkua&pDtzJG@
17? ucsiftrsdK;om;'Drdku&ufwpfygwD
18? tif;trsdK;om;tzGJ@csKyf
19? &cdkiftrsdK;om;vlr_b0¹rSifhwifa&;tzG@J (r&rm}uD;) wdk@ jzpf=uygonf?
qvdik ;f vserf e_ ;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf 65
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodk (yxrwGJ)
acgi;f aqmif}uD; Advk cf sKyfatmifqef;&J@ OD;aqmifra_ tmufrmS wef;wl&nfwl tcGit hf a&;ESihf ppfreS w
f hJ
jynfaxmifpk zGJ@pnf;=ur,fqdk+yD; nDnD!Gwf!GwfeJ@ vGwfvyfa&;udk t&,lEdkifcJhygw,f? 'gayr,fh
vGwfvyfa&;&+yD;aemufydkif;rSm wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;&J@ wef;wl&nfwl udk,fydkifjyÏmef;cGifh[m
wpwp arS;rSdef+yD; wygwDtm%m&SifacwfrSm vHk;0aysmufuG,fcJh&ygw,f?
tJ'Dvdk vl@tcGifhta&;/ 'Drdkua&pDtcGifhta&;ESifh wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;&J@ vlrsdK;qdkif&m
tcGit hf a&;rsm;yg qH;k ±H;_ cJ&h wJt
h wGuf jynfaxmifp}k uD;wckv;kH taeeJ@ Edik if aH &;/ pD;yGg;a&;/ vlra_ &;rsm;
tzufzufu c|wf+cHKuscJh&ovdk/ jynfe,ftoD;oD;rSmqdk&if ajymrukefEdkifavmufatmif edrfhuscJh&
ygw,f? 'ga=umifh tem*gwf jynfaxmifpk}uD;rSmqdk&if wdkif;&if;om;vlrsdK;toD;oD; EdkifiHa&;/
pD;yGm;a&;/ vlr_a&;/ ynma&;/ vrf;yrf;qufoG,fa&; tpprSm wajy;nDr[kwfaomfvnf;
uGm[csufawG usOf;Edkifoavmuf usOf;atmif/ }udK;yrf;aqmif±GufoGm;zdk@twGuf 'Drdkua&pDa&;ESifh
wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm; wef;wltcGifhta&;awG tjy!fht0&Sdzdk@ vdktyfygw,f?
ppfreS w
f jhJ ynfaxmifpzk @GJ pnf;a&;
jynfaxmifp}k uD;acwfrw
DS ;kd wufa&;
ppfreS af om zuf'&,fjynfaxmifpt
k a&;ESihf vlrsK;d pkjy\emrsm;
tm;vHk;udkav;pm;ygw,f?
'Dae@'Dae&mrSm a&muf&dSvm=uwJh usaemfwdk@tm;vHk;om &mpkwckESpfckavmufapm+yD;
vljzpfcJh=ur,fqdk&if cifAsm;wdk@tm;vHk;[m &cdkifrif;aejynfawmfu +rdKawmfol +rdKawmfom;rsm;
jzpf=u+yD; usaemf[mvnf; csif;jynfuvmwJh EdkifiHjcm;om; {!fhonfwa,mufjzpfaecJhr,f/
'gayr,fh tckawmh usaemfwdk@wawG[m pepfwck&J@ zdESdyfcsKyfcs,f u|efjyKjcif;cHae&wJh b0uae
vGwfajrmufzdk@ twlwuG vufwJGwdkufyGJ0if&ef qHkqnf;ae=uygw,f?
'ga=umifh ,ae@ usaemfwdk@qifE$JaewJh 'Drdkua&pD ta&;awmfyHk}uD;[m rif;qdk;rif;npf
wyg;udk jzKwfcs+yD;/ vlx}k udKufEpS of ufwhJ rif;wyg;udk ajymif;vJ wifa¹rmuf±ekH @J r+yD;ygb;l ? usaemfw@kd
wduk yf [
JG m rif;ajymif;rif;v$v
J yk wf hJ omrefEikd if aH &;wduk yf rJG [kwb f ;l ? vly*k Kd~ vfukd awmfveS jf zKwfcswhJ
wdkufyGJr[kwfbl;? tm%m&Sifpepfudk awmfvSefjzKwfcszdk@ qifE$JwJhwdkufyGJjzpfw,f? pepfwckvHk;udk
awmfvSefajymif;vJwJh wdkufyJG jzpfw,f?
'Dvkd pepfwckv;kH udk awmfveS af jymif;vJww hJ ukd yf rGJ mS usaemfw@kd jynfaxmifpw k ikd ;f &if;om;
vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf&J@ wdkufyGJaºuG;a=umfoH[m 'Drdkua&pDa&;ESifhtwl wdkif;&if;om;vlrsdK;
tm;vHk; EdkifiHa&;t& wef;wl&nfwl tcGifhta&;&&Sda&;udk w+ydKifeufxJ wdkufyGJ0ifoGm;r,fvdk@
aºuG;a=umfxm;ygw,f? 'Drdkua&pDr&SdwJhpepfuae 'Drdkua&pDxGef;um;wJhpepf/ wdkif;&if;om;vlrsdK;
rsm; wef;wl&nfwltcGifhta&;r&SdwJhpepfuae wef;wl&nfwltcGifhta&; &&SdwJhpepfrsdK;udk &&Sdzdk@
t& vlrsKd ;pkvw $ af wmfukd jynfo@l vw $ af wmfvykd J vlO;D a&tcsKd ;tpm;tvdu k f v$waf wmftrwfO;D a&
a±G;cs,af pv$ww f thJ cgusawmh vlO;D a& tqrwefrsm;jym;wJh ArmawGu jynfo@l vw $ af wmfrmS a&m/
vlrsdK;pkv$wfawmfrSmyg v$rf;rdk;cs,fvS,fvdk@&oGm;w,f? 'Dvdk ArmvlrsdK;wrsdK;xJu v$rf;rdk;csifwdkif;
v$rf;rdk;/ cs,fvS,fcsifwdkif; cs,fvS,fvdk@&r,fhtwlwl bmjzpfvdk@ jynfaxmifpkac:ao;vJ/ Arm
jynfaxmifqdk+yD; wjynfaxmifpepfvkyfygvm;? tJ æ tJ'Dvdk wjynfaxmifpepfeJ@yJjzpfjzpf/
jynf a xmif p k p epf E S i f h wjynf a xmif p epf a &mxm;wJ h twk t a,mif j ynf a xmif p k e J @ jzpf j zpf /
'Dwdkif;jynfudk zJG@pnf;tkyfcsKyfaeoa±G@ usaemfwdk@ wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm; b,fenf;eJ@rS wef;wl
tcGifhta&;r&Edkifzl;qdkwm rSwfxm;yg? udk,fykdifjyÏmef;cGifh/ ukd,fhuH=urRmudk,f zefwD;cGifh r&Edkifzl;
qdkwmrSwfxm;yg? usaemfwdk@&J@ b0tmrcHcsuf vHk;0r&Sdawmhzl;qdkwm rSwfxm;yg? 'Dvdk Oya'jyK
tzGJ@}uD;jzpfwJh jynfaxmifpkv$wfawmfrSm vlrsdK;wrsdK;xJuom v$rf;rdk;cs,fvS,faer,fqdk&if
b,fvdkvkyf+yD; usaemfwdk@ b0 tmrcHcsuf&SdEdkifrvJ? usaemfwdk@odyfuHaumif;cJhw,f? jrefrmEdkifiHrSm
[pfwvmvdk tm%m&Siw f a,mufay:cJ&h if [pfwvmu *sL;vlrsK;d tm;vH;k udk oufapqd+k yD;/ 'kw, d
urBmppftwGif; *sL;vlrsKd; (6)oef; towfcH&ovdk jrefrmEdkifiHrSm&dSwJh csif;vlrsKd;tm;vHk;udk
owfapqdk+yD;/ v$wfawmfrSm w&m;0if tqdkwifoGif;cJh&if usaemfwdk@ bmeJ@umuG,frvJ?
jynfo@l vw $ af wmfrmS a&m vlrsK;d pkvw $ af wmfrmS yg oH;k yHk ESpyf rkH [
J m ArmrJjzpfaewJt h wGuf usaemfw@kd
csif;vlrsKd;v$wfawmfudk,fpm;vS,ftm;vHk;wuf+yD; rJay;umuG,f&ifvJ tvum;yJ/ nDtudk
wdik ;f &if;om; ucsi/f u&if/ &cdik /f &Sr;f pwJh wdik ;f &if;om; vlrsK;d rsm;u csi;f zufu umuG,rf aJ y;&ifvJ
tvum;yJ/ t&ma&mufrSm r[kwfbl;? bmjzpfvdk@vJqdkawmh jynfaxmifpk v$wfawmfwckvHk;&J@
oH;k yHEk pS yf rkH uJ kd ArmvlrsK;d wrsK;d xJuom ydik q f ikd x
f m;wJt h wGuf olw@kd }udKufwm bmrqdv k yk Ef ikd w
f ,f?
usaemfw@kd [m Oya't& bm tmrcHcsurf S r&db S ;l ? Edik if aH wmf zJ@G pnf;yHt
k ajccHOya'u usaemfw@kd ukd
tumtuG,fray;Edkifbl;? tjyXmef;cHb0rSm usaemfwdk@ a&muf&dSoGm;cJhw,f?
usaemfu [pfwvmudk Oyrmay;+yD; 'DvdkajymwJhtcgusawmh Arm&JabmfwcsKd@u
ArmjynfrSm 'grsKd;rjzpfEdkifbl;vdk@ acsyajymqdk=uw,f? odyfudk jzpfEdkifw,f? jzpfvJjzpfcJh+yD;+yD? ygvDref
'Drdkua&pDacwfvdk@ac:wJh OD;EkacwfrSmjzpfcJh+yD? OD;Eku bmvkyfovJqdkawmh Ak'<bmomudk EdkifiHawmf
bmomtjzpf v$wfawmfrSm Oya'eJ@ jyXmef;cJhw,f? tJ'Dwkef;u usaemfwdk@ jynfe,fom;awG
Ak'<bmom0ifawGr[kwfwJh jynfe,fom;awGu b,fvdkyJ uef@uGufrJay;ay;/ yifv,fxJudk
a&wpufusoavmufawmif t&mrxifcJhbl;? vlOD;a&enf;yg;wJh usaemfwdk@ wdkif;&if;om;
vlrsKd;rsm;udk ArmvlrsKd;}uD;0g'DawGu tEdkifusifhcJhw,f? 'Dvdk wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;udk EdkifiHa&;t&
wef;wl&nfwl tcGifhta&;ray;yJ vlOD;a&ydkrsm;wJh ArmvlrsKd;rsm;udk jynfaxmifpktm%m wckvHk;
yHkatmay;cJhwm[m 1947 zJG@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'&J@ t"dutm;enf;csufjzpfygw,f?
1974 ck E S p f zJ G @ pnf ; yH k t ajccH O ya' tm;enf ; csuf u d k a wmh txl ; rajymvd k y gbl ; ?
bmjzpfvdk@vJqdkawmh 1974 zJG@pnf;yHk tajccHOya'[m tajccHtm;jzifh jynfaxmifpkpepfr[kwfbJ
wjynfaxmifpepfomv#if jzpfw,f? wjynfaxmif pepf&J@ tESpfom& The essential Quality
of Unitary State &J@ yxrtcsuf[m The supremacy of the central parliament
jzpf+yD;/ 'kwd,tcsuf[m The absence of subsidiary sovereign bodies jzpfw,f? 1974
zJ@G pnf;yHk tajccHOya'[m txufyg tcsuf (2)csupf vH;k eJ@ jy!fph w kH ,f? 'ga=umifh wjynfaxmifpepf
(*) a&G;aumufyt
GJ +yD; ausnmcsuf
jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHwGif vGwfvyfaom ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxGa&G;aumufyJGudk
rusif;yEdkifcJhonfrSm 1961 ckESpf uwnf;u jzpfygonf 1990 arv a&G;aumufyJGonf
tawmftwefvGwfvyfI w&m;r#wonf[k qdk&rnfjzpfygonf? xkda&G;aumufyJGwGif UNLD
tzJG@0ifygwDrsm;taejzifh trwfae&m (69)ae&mudk &&dSatmifEdkifcJhygonf? UNLD . 'Drdkua&pD
r[mrdwfygwD}uD;jzpfaom trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyfu +cdrfh+cdrfhoJ atmifyJGudk qifEJGcJhygonf?
xd@k a=umifh a&G;aumufy+GJ yD+yD;csi;f UNLD u NLD atmifyu GJ kd vlxak tmifyt
GJ jzpf }udKqdak =umif;
atmufyg a=unmcsufudk xkwfjyefcJhygonf?
a±G;aumufyGJt+yD;
jynfaxmifpw
k ikd ;f &if;om;vlrsKd ;rsm; Edik if aH &;ygwaD ygi;f pHk
oabmxm;ausnmcsuf
pcef;toD;oD;wGif a&muf&adS e=uaom ausmif;om;vlik ,frsm; +idr;f csr;f pGm jynfawmfjyefEikd af &;
twGufvnf;aumif;/ jynfolvlxku t=urf;rzufyJ +idrf;csrf;pGmaqmif±GufEdkifaom wckwnf;
aomenf;vrf;rSm a±G;aumufyGJwGif carmufoauFwa&S@Y =uufajccwfwHqdyf ±dkufESdyfI
qENrJay;jcif;om jzpfayawmhonf? xdk@=umifh trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf. atmifyGJonf
vlxkatmifyGJ tppftrSefjzpfaeygawmhonf?
tcef; (7)
tm%mv$Jajymif;a&;jy\em
('kw,
d t}udrw
f ikd ;f &if;om;vlrsK;d rsm;nDvmcHrS awmif;qdck surf sm;)
1990jy!fh arv(27)&ufae@wGif usif;ycJhaom ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxGa±G;aumufyJG
}uD;onf EdkifiHawmfzJG@pnf;yHktajccHOya' a&;qJGjyXmef;Edkifa&;twGuf Oya'ðytm%m wckwnf;
udkom tyfESif;r!fh wdkif;ðyjynfðyv$wfawmfa&G;aumufyJG r[kwfcJhacs? EdkifiHawmfzJG@pnf;yHktajccH
Oya'a&;qJG jyXmef;a&;tygt0if Edik if aH wmftyk cf sKyfa&;ESihf w&m;pD&ifa&; ,E &W m; tm;vH;k yg0ifo!fh
tkyfcsKyfa&;tm%mESifh w&m;pD&ifa&;tm%mrsm;udkyg usifhoHk;ydkifcGifh&dSaom jynfol@v$wfawmf
a&G;aumufyJG}uD; jzpfcJhygonf?
xdn D mcHwiG f UNLD tzJ@G 0ifrsm; tygt0if tzJ@G csKyf. tcsed jf y!ft
k v h zJ@G 0if r[kwaf o;
aom jynfe,fwdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;. EdkifiHa&;ygwDrsm;udk zdwf=um;I a&G;aumufyJGt+yD;
vufiif;&ifqdkifae&aom EdkifiHa&;jy\emrsm;ESifh oHk;oyfcsufrsm;udk pmwrf;rsm;jzifh wifoGif;I
aqG;aEG;cJh=uygonf? xdknDvmcHwGif UNLD rS a&G;aumufyJGt+yD;wGif xkwfjyefcJhaom
jynfaxmifpk wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm; EdkifiHa&;ygwDaygif;pHk oabmxm;ausnmcsuf (txuf
tcef;-6 wGifaz: jy+yD;) udk pdkif;tdkufaygif; (&Srf;wdkif;&if;om;rsm;'Drdkua&pDtzJG@csKyf) u zwf=um;
wifoGif;I w&m;0if twnfðycJhygonf?
xdn
k v
D mcHwiG f wifoiG ;f aom tjcm;pmwrf;rsm;/ tcef;tem; obmywd. tzGirhf ed @f ceG ;f
ESifh 'Drdkua&pDtiftm;pk r[mrdwfEdkifiHa&;ygwDrsm;rS ay;ydk@aom o0%fv$mrsm;udk tjy!fhtpHkjzifh
Tae&mwGifjyefvnfaz: jywifquftyfygonf?
(u) o0%fv$mrsm;
trsK;d om;'Dru
kd a&pDtzJ@G csKyf
trSwf/ 97 (c) taemufa&$*Hkwdkifvrf;/ A[ef;òrd@e,f/ &efukefòrd@
yHk§ æ æ æ æ æ
A[dktvkyftr_aqmiftzJG@
trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyf
av;jrwfpGm o0%fv$myg;tyfygonf æ
1? ,ae@tajctaeonf ygwpD t kH axGaxG a&G;aumufy+GJ yD;p jynfo@l vw $ af wmf}uD; ac:qdu
k si;f y&ef
wmqlaeqJESifh jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH zJG@pnf;yHktajccHOya'opfw&yfa&;qJG&ef ygwDrsm;
jynfolrsm;onf tm&Hkðypl;pdkufaeaom umvjzpfayonf? TtajctaersKd;wGif jynfaxmifpk
wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm; EdkifiHa&;ygwDaygif;pHknDvmcH}uD;udk usif;yI vlrsKd;pkrsm;. tem*gwf
uH=urRmzefwD;a&;twGuf nD!GwfpGm aqG;aEG;ndEd_if;jcif;onf tajctaetcsdeftcgESifh
tvGeu f u
kd n
f aD om ajcvSr;f w&yfjzpfI u|Eykf w f @kd trsK;d om;jyefvnfwnfaqmufa&; 'Drd u kd a&pD
wyfaygif;pkrS v_dufvSJpGm *k%fðyóudqdktyfygonf?
2? jynfaxmifpkwnf+rJa&;/ trsKd;om;vGwfvyfa&;/ tcsKyftjcm tm%mwnfwHhcdkif+rJa&;onf
t"duaomhcsut f m;jzifh vlrsK;d pkrsm;tm;vH;k at;twl yltr# wcJeufaoG;pnf;Edik af &;tay:wGif
wnfaeayonf? xdkokd@aoG;pnf;nD!GwfEdkifa&;onfvnf; jynfaxmifpkEdkifiHawmfopfudk
xlaxmif&mwGif vlrsKd;pkrsm;tm;vHk; rnfokd@rnfyHk wef;wl&nfwl yl;aygif;tusKd;cHpm;cGifh/
wef;wl&nfwl yl;aygif;wm0ef,laqmif&GufEdkifcGifh/ wef;wl&nfwl tjyeftvSef ylaygif;ulnDcGifh
}uD;yGm;cGifhwdk@&rnfenf; [lo!fh tajccHrlrsm;tay:wGif t"du&yfwnfaeayonf?
3? xdo k @kd aom jy\em}uD;rsm;udk ajz&Si;f &mwGif zJ@G pnf;yHt k ajccHOya'opf a&;qJ&G aomumvwGif
u|Efkyfwdk@onf yuwd jzLpifaom jynfaxmifpktjzpfrsKd; tawG;tac:rsKd;jzifhom atmifjrifpGm
aqmif&GufEdkifayrnf? vlrsKd;a&;/ *dk%f;*%0g'a&;wdk@ESifh aqmuf&Gufygu qef@usifbuf
qdk;usKd;rsm;om ay:xGufvmvdrfhrnfom jzpfayonf?
4? odk@ygI u|Efkyfwdk@ trsKd;om;jyefvnfwnfaqmufa&; 'Drdkua&pD wyfaygif;pkonf nDtudkawmf
vlrsKd;pkrsm;tm;vHk;ESifh xm0pOf aoG;pnfnD!GwfpGm wef;wl&nfwl yl;aygif;aqmif&Guf
oGm;rnfom jzpfyga=umif; tcdkiftrm uwday;vkdufygonf?
yHk§ æ æ æ æ æ
A[dktvkyftr_aqmiftzJG@?
84 qvdik ;f vserf e_ ;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
'Dru
kd a&pDa&;ESihf wef;wla&;wdu
k yf u
JG mvtwGi;f UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
(c) jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;EdkifiHa&;ygwDaygif;pHktpnf;ta0;wGif
,m,Dobmywd EdkifxGef;odrf; rdef-um;o!hfrdefcGef;?
ºuGa&mufvm=uwJh wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;/ EdkifiHa&;ygwDaygif;pHkrS udk,fpm;vS,frsm;/ avhvmol
rsm;ESifh {!fhonfawmfrsm; cifAsm; æ
,ckvdk wdkif&if;om;vlrsKd;rsm; EdkifiHa&;ygwDaygif;pHkaqG;aEG;yJGrSm obmywdtjzpf rdef@cGef;
ajymcGifh&o!fhtwGuf rsm;pGm*k%f,l0rf;ajrmuf+yD; aus;Zl;vnf;wifa=umif; y%mrtaeeJ@
ajym=um;vdkygw,f?
'DaqG;aEG;yJG[m usaemfodoavmufajym&&if 'kwd,t}udrfajrmuf usif;ywJh aqG;aEG;yJG
jzpfygw,f? yxrt}udrfaqG;aEG;yJGuawmh 1990 ckESpf/ azazmf0g&Dv(8)&ufrS (10)&uftxd
(3)&ufwikd w f ikd f usi;f ycJyh gw,f? tJ'D yxrt}udraf qG;aEG;yGw J ek ;f uqd&k if jynfaxmifpw k ikd ;f &if;om;
vlrsKd ;rsm; 'Drukd a&pDtzJ@G csKyf0if tzG@J tpnf;ygwD (19)ckEiS hf tzG@J csKyf0ifr[kwaf o;wJh vlrsKd ;pkygw(D 6)ck/
pkpak ygi;f (25)zG@J wufa&mufw,fv@dk o&d ygw,f? ,ckaqG;aEG;yJrG mS vnf; tzJ@G csKyf0ifr[kwaf o;wJyh gwD
(6)ck tjyif aemufxyfygwD tzG@Jtpnf;rsm;/ woD;yk*~vtrwfrsm;vnf; wufa&muf=uw,f
vdk@vnf; od&ygw,f?
+yD;cJhwJh yxrt}udrfaqG;aEG;yJGrSm - (1) 'Drdkua&pDa&;/ (2)wkdif;&if;om;vlrsdK;rsm;
wef;wla&;/ (3) ppfrSefwJhjynfaxmifpk zGJ@pnf;a&;/ (4) jynfwGif;+idrf;csrf;a&;wdk@udk atmifjrifpGm
oabmwl!SdE_dif;aqG;aEG; twnfjyKEdkifcJhygw,f?
,ae@ESifh eufjzef usif;ywJhaqG;aEG;yGJuawmh a±G;aumufyGJt+yD;jzpfay:vmr,fh
tajctaetay: usaemfwdk@ vlrsdK;pk tzGJ@aygif;pHku a&S@udk b,fuJhodk@ vkyfaqmifoGm;&r,fvdk@
!SdEd_if;jyifqifxm;zdk@yJ jzpfygw,f?
usaemfwdk@ wef;wla&;ESifh ppfrSefwJhjynfaxmifpk zGJ@pnf;a&;qdkwJhtjrift,ltqudk
taumiftxnfaz:&mrSm taumif;qHk;eJ@ trSefuefqHk;vkyf&yfuawmh (8)jynfe,fESifh jynfe,f
wdkif;rSm Oya'jyKtm%m/ tkyfcsKyfr_tm%mESifh w&m;pD&if a&;tm%mrsm;&Sd&r,fqdkwmudk usaemf
wkd@ tav;teuf,Hk=unfxm;ygw,f?
usaemfw@kd wkid ;f &if;om;vlrsKd ;pkrsm;tm;vH;k ,ckvkd pkpnf;=uwm[m rdrw d @kd &oif&h xdu k w
f hJ
arG;&mygtcGifhta&;rsm;udk w&m;Oya'abmiftwGif;rS +idrf;csrf;wJhenf;eJh 'Drdkua&pDenf;t&
&,l&efjzpfygw,f? odk@aomf usaemfwdk@vkyf&yftay: oabmraygufao;wJh tcsdK@olrsm;u
usaemf w k d@ &J @ wef; wl a &;eJ@ ppfr S e fw J h j ynf axmif pk zG J @ pnf ;a&;[m jynf axmif pk + yd K uG J atmif
vkyfaeoa,mifa,mif/ jynfoltaygif; xifa,mifxifrSm;jzpfatmifowif;v$ifhaew,fvdk@
=um;odae&ygw,f?
&Spfav;vHk;ta&;tcif;+yD;aemuf vlrsdK;pkrsm;. w&m;wJhtcGifhta&;jzpfwJh tqdkjyKcsuf
rsm;[m yGJvef@wkef;zsmcif;wJh vkyf&yfrsm; r[kwfa=umif;udk wifjyvkdygw,f?
'geJ@ygwfouf+yD; 1960 ckESpf/ awmif}uD;+rdK@rSmusif;ywJh jynfe,frsm; nD!Gwfa&;tzGJ@
nDvmcHta=umif;udk usaemf ajymvdkygw,f? awmif}uD;+rdK@rSm xdkpOfu usif;ywJh vlrsdK;aygif;pHk
nDvmcHrSmvnf; wef;wla&;eJ@ ppfrSefwJhjynfaxmifpk jzpfay:a&;yJjzpfygw,f? xdkpOfuvnf;yJ
qvdik ;f vserf e_ ;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf 85
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodk (yxrwGJ)
tm%mv$Jajymif;a&;
1990 jy!fh/ arv(27)&ufwGifusif;yaom ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxGa±G;aumufyGJ}uD;
onf atmifjrifpGm +yD;qHk;oGm;onf[k rqdkEdkifao;ay? a±G;aumufyGJwGif jynfolwdk@. tm%mudk
w&m;0ifv$Jtyfjcif;cH&aom EdkifiHawmfOya'jyKtzGJ@}uD;jzpfo!fh jynfol@v$wfawmfudk tjrefqHk;
ac:,lusif;y+yD;/ jynfol@v$wfawmfxHodk@ EdkifiHawmftcsKyftjcmtm%mtm;vHk;udk ¹cGif;csufr&Sd
v$Jtyfay;um a±G;aumufyGJwGiftEdkif&&Sdaom EdkifiHa&;ygwDu EdkifiHawmftkyfcsKyfa&;,E W&m;
tm;vHk;udk udkifwG,faqmif±Guf&ef tpdk;&zGJ@pnf;+yD; xdktEdkif&ygwDuzGJ@pnf;aom 'Drdkua&pD
t&yf o m;tpd k ; &vuf x uf w G i f Ed k i f i H a wmf t m%m pwif t ouf 0 if a omtcgrS o mv#if
a±G;aumufyGJ atmifjrifpGm +yD;qHk;oGm;onf[kac:qdkEdkifayrnf?
'Drdkua&pDusifhpOfw&m;t& a±G;aumufyGJusif;yjcif;rSm EdkifiHawmftcsKyftjcmtm%m
rlvydkif&Sifjzpfaom jynfolvlxku rdrdwdk@arG;&myg tcGifhta&;tjzpf ydkifqdkifxm;aom EdkifiHawmf
tm%mudk rdrdwdk@udk,fpm; toHk;jyKcGifhay;xm;aom ukd,fpm;vS,frsm;udk w&m;0ifa±G;cs,fjcif;yif
jzpfygonf? jynfolvlxkykdifqkdifaom EdkifiHawmftm%mwGif Oya'jyKtm%m/ tkyfcsKyfa&;tm%m
ESihf w&m;pD&ifa&;tm%mwd@k yg&&dS m jynfov l x
l .
k w&m;0ifu, kd pf m;vS,rf sm;jzifh zG@J pnf;tyfaom
jynfo@l vw $ af wmfwiG v
f nf; Edik if aH wmftm%m tjy!ft h 0&Sad yonf? xd@k a=umifh ygvrD ef 'Dru kd a&pD
pepfudkusifhoHk;aom EdkifiHwdkif;wGif jynfol@v$wfawmfonf EdkifiHawmf. tjrifhqHk;tm%mydkif
tzGJ@tpnf;jzpfygonf?
qvdik ;f vserf e_ ;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf 87
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodk (yxrwGJ)
tyfaom jynfo@l tpd;k &xHo@kd tjrefq;kH tm%mv$aJ jymif;ay;&ef av;eufpmG wdu k wf eG ;f tyfygonf?
,ae@ trsdK;om;a&;wm0eftjzpf e0wppftpdk;&u atmufygvkyfief;pOfrsm;udk
txl;OD;pm;ay; aqmif±Gufoifhonf[k u|Efkyfwdk@cH,layonf?
(1) vlxkacgif;aqmif a':atmifqef;pk=unf/ OD;Ek/ OD;wifOD;ESifh ausmif;om;acgif;aqmif rif;udkEdkif/
!dkxGef;wkd@tygt0if wm;qD;jcif;ESifh zrf;qD;jcif;cHae&aom EdkifiHa&;tusOf;om;tm;vHk;udk
csufcsif;v$wfay;&ef/
(2) wdkif;jynf. tem*gwfat;csrf;om,ma&;udk a&S@±_I tm%m acsmarmvsifjrefpGm v$Jajymif;
Edkifa&;twGuf tEdkif&ygwDESifh w&m;0if aqG;aEG;&ef/
(3) jynfol@v$wfawmftjrefqHk;ac:,lusif;yay;&ef/
(4) tm%mudk +idrf;csrf;pGmjzifh tjrefqHk;v$Jtyf&ef/
txufygvkyfief;pOfav;&yfudk ,ae@ trsdK;om;a&;wm0eftjzpf e0w ppftpdk;&u
uwd&Sdo!fhtwdkif; vsifjrefpGm aqmif±Gufay;&ef jynfe,f(7) ckrS wkdif;&if;om;vlrsdK;taygif;wdk@u
av;eufpGm wdkufwGef;a=umif; wifjyvdkuf&ayonf?
rl0g'a&;&maumfrwD
jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzJG@csKyf
cdik rf mapcJo h nf? xd@k jyif trsKd ;om;nDvmcH}uD;w&yf rusi;f yrD trsKd ;om;y%mr !SEd id_ ;f aqG;aEG;yGrJ sm;
vnf; jyKvkyfEdkifcJhonf?
trsdK;om;nDvmcHusif;ya&;onf jrefrmEdkifiH. xl;jcm;aom EdkifiHa&;vuQ%mw&yf
jzpfayonf? vGwfvyfa&;t}udKumv 1947 ckESpf azazmf0g&Dv(12)&ufae@wGif usif;yaom
yifvHknDvmcH}uD;onf vlrsdK;aygif;pHk a&maESmaexdkifaom EdkifiHwck urBmajray: Y 0ifhºuGm;pGm
aygufzGm;oef@pifay;EdkifcJhayonf? yifvHkpmcsKyfonf jynfaxmifpkjrefrmedkifiHtwGif; pkpnf;
aexdik =f uaom wdik ;f &if;om;vlrsKd ;tm;vH;k . vlrsKd ;qdik &f mtcGithf a&;ESihf trsKd ;om;vuQ%mrsm;udk
'Drdkua&pDusifhpOfESifhtnD jyÏmef;umuG,f&ef tmrcHcsufay;onfomru jynfaxmifpkzGm;
wdkif;&if;om;vlrsdK;tm;vHk;udk e,fcsJ@vufatmufu|efb0rS vGwfajrmufapcJhygonf?
,ae@ u|Eyfk w f @kd qifEaJ$ eaom 'Dru
kd a&pD ta&;awmfy}kH uD;onf jrefrmEdik if H 'kw, d t}udrf
vG w f a jrmuf a &;twG u f qif E $ J a eaom jynf o l @ vG w f a jrmuf a &;wd k u f y G J y if j zpf o nf ? yxr
vGwfajrmufa&;wdkufyGJonf e,fcsJ@vufatmufodk@ vufvGwfqHk;±H_;oGm;cJhaom tcsKyftjcm
tm%mudk &&Sda&;twGuf qifE$JcJhaom wdkufyGJjzpfI/ 'kwd,t}udrf qifE$Jaeaom vGwfvyfa&;
wdkufyGJonf tm%m&Sifpepfa=umifh jynfolw&yfvHk;u vufvGwfqHk;±H_;v#uf&Sdaeaom jynfolydkif
tcsKyftjcmtm%mudk jynfol@vuf0,fokd@ jyefvnfa&muf&Sda&;twGuf qifE$Jaom wdkufyGJ
jzpfayonf? jynfolvlxkonf rdrdwdk@uH=urRmudk vGwfvyfpGm zefwD;cGifhr&SdyJ tjyÏmef;cHb0
a&mufoGm;+yD; vlom;yDopGm touf&SifaexdkifcGifh r&ygu xdkb0onf u|efb0yifr[kwfygavm?
vlom;yDopGm touf&SifaexkdifcGifh&&Sdaom vGwfvyfo!fhb0udk&&Sd&ef 'Drdkua&pDESifh vl@tcGifh
ta&; &&Sd&ayrnf? xdk@a=umifh ,ae@qifE$Jaeaom 'Drdkua&pDwdkufyGJonf jrefrmEdkifiH 'kwd,t}udrf
vGwfajrmufa&;wdkufyGJ tppftrSef jzpfayawmhonf?
'kwd,t}udrf vGwfvyfa&;atmifyGJ rkcfOD;odk@ a&muf&Sd+yD; jrefrmhEdkifiHa&;. oD;jcm;
vuQ%mudkaqmifaom wdkufyGJumvtawG@t}uHKrsm;udk tav;teufxm;+yD; oifcef;pm,l&
ygrnf? jrefrmEdkifiHonf vlrsdK;aygif;pHk a&maESmaexdkifaom wdkif;jynfjzpfaoma=umifh jynfaxmifpk
}uD;. ta&;udk aqG;aEG;qHk;jzwfrnfqdkygu wdkif;&if;om;vlrsdK;tm;vHk;. ta&;udk rcsefrvSyf
pOf;pm;&ayrnf? trSefpifppf trsdK;om;nDvmcHusif;yjcif;. &nf±G,fcsufrSmvnf; wdkif;&if;om;
vlrsdK;pHknDpGmjzifh jynfaxmifpk}uD;. yHko¾mefudk oGef;avmif;yHkaz: jcif;yifjzpfonf? xdka=umifh
vlrsKd ; rpHrk vifjzifh jynfaxmifp}k uD;. yHo k ¾mefukd yHak z:ygu cE<muk, d w
f ckwiG f t*F grpHv k ifonfEiS hf
wlayvdrfhrnf?
yxrt}udrf vGwfvyfa&;umvwGif usif;ycJhaomyifvHknDvmcHwGif jynfaxmifpkxJrS
t"d u ta&;}uD ; aom vlr sdK ;wcsdK @ rwuf a&muf Ed k if cJ h = uay? txl ;ojzif h u&if v l rsd K ;rsm;
yifvHknDvmcHodk@ rwufa&mufEdkifcJhjcif;ESifh olwdk@.qENtrSefudk wifjycGifh r&&Sdjcif;/ olwdk@.
oabmwlnDcsuf r&&Sdjcif;wdk@onf vGwfvyfa&;ESifhtwlaygufzGm;cJhaom vlrsdK;a&;udk tajccHo!fh
jynfwGif;ppf jzpfyGg;&jcif;. ta=umif;tjzpf yg0ifaeayonf?
yxrvGwfvyfa&;umvwGif ajyvnfpGmajz&Sif;oifhaom EdkifiHa&;jy\emrsm;udk
ajyvnfpmG ajz&Si;f Edik jf cif;r&Sad oma=umifh Edik if aH &;jy\emudk ppfa&;jzifh ajz&Si;f vmum jynfwiG ;f ppf
aygufzGm;vmcJh&ygonf? jynfwGif;ppfudktm;jyKI &Sif oefvmaom ppftm%m&SifpepfESifh
rnfoOl ;D aqmifrnfenf; ?
rnfoal wGwufa&mufrnfenf; ?
,ae@jrefrmEdkifiHa&;. trsdK;om;a&;wm0ef(3)&yfrSm æ
(1) tm%m&Sifpepf t+yD;owfcsKyf+idrf;a&;ESifh 'Drdkua&pDtkwfjrpf tcdkiftrm
csxm;a&;/
(2) jynfwGif;+idrf;csrf;a&;/
(3) ppfrSefaom jynfaxmifpkpepfjzifh EdkifiHawmfzGJ@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'
a&;qGJjyÏmef;a&;wdk@ jzpf=uonf?
txufazmfjyyg EdkifiHa&;jy\em (3)&yfonf cGJr&atmif qufpyfae=uygonf?
xd@k a=umifh trsKd ;om;nDvmcH}uD;wGif xkEd ikd if aH &;jy\em (3)&yfukd tav;teufxm;I aqG;aEG;=u
&ayrnf?
'Drdkua&pDa&;ESifhwef;wla&; rkcsatmif&rnf
rl0g'a&;&maumfrwD
jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;'Drkdua&pDtzGJ@csKyf
jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfonf 'Drdkua&pDta&;ESifhtwl
wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm; edkifiHa&;t& wef;wl&nfwl tcGifhta&;&&Sda&;udk w+ydKifeufwdkufyGJ0if&ef
oH"dÏmefcsxm;aomvlrsdK;pkrsm;. EdkifiHa&;tzG@JcsKyfjzpfonf? wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm; EdkifiHa&;t&
wef;wl&nfwltcGifhta&;&&Sda&;onf ppfrSefaom jynfaxmifpkpepfjzifh jrefrmEdkifiH. zG@Jpnf;yHk
tajccHOya'}uD;udk a&;qGJjyÏmef;a&;yifjzpfonf?
,cktcg ygwDpHk'Drdkua&pDtaxGaxGa±G;aumufyGJ usif;y+yD;pD;+yDjzpfI 'Drdkua&pDwdkufyGJ.
ta&;}uD;aom tqifhwckudk atmifjrifpGmausmfv$m;Edkif+yD[k ,lqoHk;oyfEdkifygonf? 'Drdkua&pD
usifhpOfw&m;rsm;udk e0w ppftpdk;&u av;pm;vdkufemrnfqdkygu a±G;aumufyGJwGif tjywf
towftEdkif&&Sdaom trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfxHodk@ EdkifiHawmftm%mudk ¹cGif;csufr&Sd
v$Jtyf&rnfjzpfonf? xdkodk@ tm%mv$Jtyf+yD;aomtcg tm%m& 'Drdkua&pD t&yfom; tpdk;&u
wdik ;f jynf. tem*gwu f =H urRmudk jyÏmef;umuG,rf !fh Edik if aH wmfz@JG pnf;yHu
k dk a&;qG&J rnfjzpfygonf?
jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfonf pwifzGJ@pnf;xlaxmifo!fh
tcsdefrS 'Drdkua&pDta&;/ wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;ukd,fydkifjyÏmef;cGifh&&Sda&;ESifh edkifiHa&;t& wef;wl
tcGifhta&;&&Sda&;wdk@udk tjy!fht0 tmrcHcsufay;Edkifr!fh ppfrSefaom jynfaxmifpkpepfjzifh
EdkifiHawmfzGJ@pnf;yHktajccHOya' a&;qGJjyÏmef;Edkifa&;udk tpOfwpdkuf}udK;yrf;vmcJhygonf? 1989 ck
ZGefv (25)&ufrS (26)&uftxd rE Wav;+rdK@Y usif;ycJhaom vlrsdK;pkEdkifiHa&;ygwD (13)ygwD wuf
a&mufo!fh tpnf;ta0;}uD;wGif ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfjzifh EdkifiHawmfzG@Jpnf;yHk tajccH
Oya'(rl=urf;)w&yfukd }udKwifjyifqifa&;qG&J ef tm;vH;k oabmwlq;kH jzwfcyhJ gonf? xdk qH;k jzwfcsuf
twdkif; 1989 ck/ Edk0ifbmv(21)rS (23)&ufae@txd usif;ycJhaom jynfaxmifpk wdkif;&if;om;
vlrsKd ;rsm;'Dru kd a&pDtzG@J csKyf yxrt}udrf obmywdpn kH tD pnf;ta0; (nDvmcH) wGif jynfaxmifpk
ppfppfrljzifh a&;qGJxm;aom zGJ@pnf;yHk Oya'rl=urf;wapmifudk a&;qGJwifoGif;EkdifcJhygonf? xdk
nDvmcHwGif wifoGif;twnfjyKxm;aom zGJ@pnf;yHktajccHOya'rl=urf;pmwrf;udk jynfaxmifpk
wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf tzGJ@0if EdkifiHa&;ygwD(19)ygwDESifh tzJG@r0if&ao;aom
vlrsdK;pkedkifiHa&;ygwD(6)ygwD wufa&mufo!fh 1990 jy!fh/ azazmf0g&Dv (8)&ufae@rS (10)&uf
txd usif;ycJhaom yxrt}udrf wdkif;&if;om;nDvmcH}uD;wGif xyfrHwifoGif;I twnfjyK
EdkifcJhygonf?
yxrt}udrf wdik ;f &if;om;nDvmcHwiG f twnfjyKxm;aom zG@pJ nf;yHt k ajccHOya'rl=urf;
pmwrf;rS t"dusaom tajccHrl(4)&yfudk aumufE_wfI xdk rl(4)&yftay: tajccH+yD; Arm
96 qvdik ;f vserf e_ ;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
'Dru
kd a&pDa&;ESihf wef;wla&;wdu
k yf u
JG mvtwGi;f UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
jynfe,frsm;zG@J pnf;a&;
ud,
k yf ikd t
f yk cf sKyf&a'orsm;zG@J pnf;a&;
'Drdkua&pDa&;ESifhwef;wla&; rkcsatmif&rnf
rl0g'a&;&maumfrwD
jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf
rl0g'a&;&maumfrwD
jynfaxmifpkwdkif;&if;om; vlrsKd;rsm; 'Drdkua&pDtzJG@csKyf
tcef; (8)
Adkvfatmifausmfvrf;ausnmcsuf
jynfaxmifpjk refrmEdik if .
H vufiif;Edik if aH &;tajctaersm;ESihf pyfvsO;f I
jynfaxmifpw k ikd ;f &if;om;vlrsKd ;rsm; 'Drukd a&pDtzJG csKyf (UNLD) ESihf
trsK;d om;'Dru kd a&pDtzJG csKyf (NLD) wdk.
oabmxm;ausnmcsuf
(u) 1990 jy!fhESpf ZGefv (29)&ufrS Zlvdkifv (1) &ufae@txd &efukefòrd@/ r[mAE<Kvvrf;&dS/
0dkiftrfpDat cef;rwGif usif;ycJhaom 'kwd,t}udrf jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;
'Drdkua&pDtzJG@csKyf obmywdpHknDtpnf;ta0;ESifh wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm; EdkifiHa&;
ygwDaygif;pHk 'kwd,t}udrf tpnf;ta0;rS vufiif; &ifqdkifae&aom EdkifiHa&;jy\em
qdik &f m qH;k jzwfcsurf sm;ESihf 1990 jy!fEh pS f Zlvikd v
f (28)&ufEiS hf (29) &ufae@u &efuek òf rd@/
Adkvfatmifausmfvrf;/ *ENDcef;raqmifwGif usif;ycJhaom trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyf
A[dkOD;pD;tzJG@ESifh tzJG@csKyfjynfol@v$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;. yxrt}udrf y%mr
ndEd_if;tpnf;ta0;rS wnDw!Gwfwnf; twnfðycJho!fh qHk;jzwfcsufrsm;onf
woabmwnf;&dSa=umif; xkwfaz:=uygonf?
if;qHk;jzwfcsufrsm;rSm æ
(*) wd k i f ; &if ; om;vl r sKd ; rsm;onf vl r sKd ; a&;wef ; wl n D r #r_ / Ed k i f i H a &;wef ; wl n D r #r_ E S i f h
udk,fydkifjyXmef;cGifh tjynft0 &dSap&r!fhtjyif/ 'Drdkua&pDESifh vl@tcGifhta&;rsm;udk
tmrcH c suf & d S a om jynf a xmif p k u d k wd k i f ; &if ; om;tm;vH k ; aoG ; pnf ; nD ! G w f p G m
xlaxmif&ef vdktyfa=umif;/ jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;'Drdkua&pDtzJG@csKyfESifh
trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyfwdk@ wnDw!Gwfwnf; oabmwl=uonf?
5? jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;'Drdkua&pDtzJG@csKyfESifh trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyfwdk@onf
jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH. vufiif;EdkifiHa&;jy\emrsm;ESifh pyfvsOf;I ndEd_if;aqG;aEG;yJGrsm;udk
qufvufusi;f yoGm;&efEiS hf 'Dru
kd a&pDbufawmfom; tjcm;Edik if aH &;ygwrD sm;ESiv hf nf; aoG;pnf;
nD!Gwfa&;twGuf qufvuf}udK;yrf;oGm;&ef oabmwl=uonf?
jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsKd;rsm; 'Drdkua&tzJG@csKyf
trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyf
aemufqufwpGJ m&if;
jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;'Drdkua&pDtzJG@csKyfonf jynfe,f(7)ckESifhwuG/
wdkif;tcsKd@rS ygwDpHk'Drdkua&pDtaxGaxGa&G;aumufyJGaumfr&SifwGif w&m;0ifrSwfyHkwif zJG@pnf;
xm;aom wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm; EdkifiHa&;tzJG@tpnf;ygwDrsm;udk pkpnf;wnfaxmifxm;aom
wyfaygif;pkw&yfjzpf+yD; atmufyg tzJG@tpnf; ygwDrsm; yg0ifonf?
(1) &cdkif'Drdkua&pDtzJG@csKyf
(2) rGeftrsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyf
(3) watmif; (yavmif) trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJcsKyf
(4) u&ifjynfe,f trsKd;om;rsm; 'Drdkua&pDtzJG@csKyf
(5) csif;trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyf
(6) u,m;jynfe,fvlrsKd;aygif;pHk 'Drdkua&pDtzJG@csKyf
(7) &Srf;jynfwdkif;&if;om;vlrsKd;pkrsm; 'Drdkua&pDtzJG@csKyf
(8) ZdkrD;trsKd;om;uGef*&uf
(9) awmifolv,form;/ u'l;/ ueef;ESifh &Srf;trsKd;om; aoG;pnf;nD!Gwfa&;
'Drdkua&pDtzJG@csKyf
(10) ucsiftrsKd;om;vHk;qdkif&muGef*&uf
(11) òrd (ac: ) crD trsKd;om;nD!Gwfa&;tzJG@
(12) u,ef;trsKd;om; pnf;vHk;nD!Gwfa&; 'Drdkua&pDtzJG@
(13) ucsifjynfe,f trsKd;om;rsm; 'Drdku&ufwpfygwD
(14) tif;trsKd;om;tzJG@csKyf
(15) &cdkiftrsKd;om;vlr_b0 jrifhwifa&;tzJG@ (r&rm}uD;)
(16) jynfaxmifpk ytdk@0f; trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyf
(17) u&iftrsKd;om;'Drdkua&pD uGef*&uf
(18) r&mjynfol@ygwD
(19) vDql;trsKd;om; aoG;pnf;cdkifrma&;tzJG@
(20) 0 trsKd;om;zGH@òzd;wdk;wufa&;ygwD
(21) vm;[l trsKd;om;zG@Hòzd;wdk;wufa&;ygwD
trsK;d om;'Dru
kd a&pDtzJ@G csKyfrS ud,
k pf m;vS,rf sm;
pOf? trnf tzJG@tpnf;wm0ef vufrSwf
1? OD;atmifa&$ A[dktvkyftr_aqmiftzJG@0if
2? OD;=unfarmif -?-
3? OD;cspfcdkif -?-
4? OD;vGif -?-
5? a': jrifhjrifhcif -?-
6? OD;a&$ -?-
7? OD;cifarmifaqG -?-
*? OD;pdk;odrf; (armif0Ho) -?-
9? OD;ausmfrif; -?-
10? OD;csrf;at; -?-
11? OD;}uD;wl&def (ucsif) A[dkOD;pD;tzJG@0if
12? OD;wifOD; (u,m;) -?-
13? OD;oef;Edkif (u&if) -?-
14? OD;pDAif}uL; (csif;) -?-
15? OD;&JxGÉf (rGef) -?-
16? OD;xGef;atmifausmf (&cdkif) -?-
17? OD;tkef;armif (&Srf;) -?-
jynfaxmifpw
k ikd ;f &if;om;vlrsK;d rsm; 'Dru
kd a&pDtzJ@G csKyf ud,
k pf m;vS,rf sm;
1? OD;aiGodrf; t+rJwrf; obmywd aumifpDtzJG@0if
2? OD;pDauwdkufuJGvf -?-
3? OD;at;az -?-
4? OD;apmoef;&dSef -?-
5? OD;',feD&,fatmif -?-
6? OD;at;omatmif twGif;a&;rSL;tzJG@0if
&? cGefwifa&$ -?-
8? qvdkif;vsefr_ef; -?-
9? Edkifatmifjrifh -?-
10? a'gufwmatmifwifOD; -?-
11? cGefxGef;OD; wdkif;&if;om;vlrsKd;pka&;&m aumfrwDESifh vkyfief;aumfrwD0if
12? pdkif;tdkufaygif; -?-
13? Edkifcifarmif -?-
14? OD;ombef; -?-
qvdik ;f vserf e_ ;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf 109
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodk (yxrwGJ)
tcef;(9)
ppfrSefaomz,f'&,fjynfaxmifpkqDodk
wwd,t}udrn
f v
D mcHEiS hf Edik if aH wmfzGJ pnf;yHt
k ajccHOya'(rl-urf;)
xd@k tjyif e0w ppftpd;k &u rw&m;aomtrde@f tm%mrsm;ESihf Oya'trsKd ;rsKd ;udk xkwI
f
EdkifiHa&;ygwDrsm;omru 'Drdkua&pDta&;awmfyHk}uD; evHxlI r&atmif ESdyfuGyfESdrfeif;cJhygonf?
xdk@a=umifh xdkumv EdkifiHa&;tajctaersm;udk oHk;oyfI 'Drdkua&pDwdkufyGJtwGuf tiftm;
jyefvnfpkpnf;Edkif&ef/ UNLD wwd,t}udrf t+rJwrf;obmywdpHknDtpnf;ta0; (nDvmcH)
udk 1990jy!fh Edk0ifbmvtwGif; &efukef+rdK@ UNLD ±Hk;csKyfwnf&Sd&m Adkvfatmifausmfvrf;wGif
ac:,lusif;ycJhygonf?
UNLD .
Edik if aH wmfz@JG pnf;tkycf sKyfykH tajccHOya'a&;qGaJ &;aumfrwD
tpD&ifcpH m
jynf a xmif p k w d k i f ; &if ; om;vl r sd K ;rsm;'D r d k u a&pD t zG J @ csKyf o nf / 'D r d k u a&pD a &;ES i f h
wef;wla&;wdkufyGJtwGuf pkpnf;xm;aomjynfaxmifpkbGm;wdkif;&if;om;vlrsdK;aygif;pHkwdk@.
EdkifiHa&;tzGJ@csKyf}uD;jzpfygonf? jrefrmEdkifiHwGif 'Drdkua&pDtcGifhta&;rsm; yGifhvef;&Sifoef+yD;/
wdkif;&if;om;vlrsdK;tm;vHk; vlrsdK;a&;t& wef;wlnDr#r_/ EdkifiHa&;t& wef;wlnDr#r_ESifh ukd,fh=urRm
udk,f vGwfvyfpGmzefwD;cGifh/ udk,fykdifjyÏmef;cGifhtjy!fht0&Sdaom ppfrSefo!fh jynfaxmifpkpepf
wnfaqmufa&;onf tzGJ@csKyf. t"du&nf±G,fcsufyifjzpfygonf?
- vGwfvyfItcsKyftjcm tm%mydkifaomEdkifiHjzpfonf?
- EdkifiHawmf. tcsKyftjcmtm%mudk EdkifiHom;wdk@u ydkifqdkifonf?
- EkdifiHom;tm;vHk; vlom;yDopGm touf&SifaexdkifcGifhudk tmrcHcsuf ay;xm;aom
'Drdkua&pDEdkifiHjzpfonf?
- TEdik if o
H nf wdik ;f &if;om;vlrsKd ;aygi;f pHk wef;wl&nfwl yl;aygi;f zG@J pnf;aom Edik if jH zpfonf?
- xdk@a=umifh edkifiHawmf.zGJ@pnf;yHkpepfrSm ppfrSefaom jynfaxmifpkpepfjzpfonf?
vGwfvyfaomaps;uGufpD;yGg;a&;pepfjzpfonf? vGwfvyfaompD;yGg;a&;pepfudk æ
(1) yk*~vduydkif
(2) zufpyf
(3) or0g,rESifh
(4) edkifiHydkif - wdk@jzifh taumiftxnfaz:rnf?
4? jynfaxmifpv
k w
$ af wmfEiS hf ywfoufIwifjycsuf
jynfaxmifpkv$wfawmfwGif æ
(1) orRw
(2) vlrsdK;pkv$wfawmf (txufv$wfawmf)
(3) jynfol@v$wfawmf (atmufv$wfawmf) wdk@yg0if&rnf[k wifjyonf?
vlrsdK;pkv$wfawmfwGif trsdK;om;jynfe,frsm;rS v$wfawmftrwfOD;a& tnDtr#
apv$wf=u&rnf? odk@rSom wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;. trsdK;om;jynfe,frsm; wef;wl&nfwl
yl;aygif;aom jynfaxmifpkpepfqdko!fh tESpfom& ay:vGifxif&Sm;Edkifayrnf? xdk@jyif jynfaxmifpk
}uD;. tcsKyftjcmtm%m wnfwHhcdkif+rJa&;ESifh +idrf;csrf;om,ma&;twGuf tmrcHcsufay;r!fh
Oya'udk wdkif;&if;om;vlrsdK;aygif;pHk qENoabmxm;wlnDpGm/ cspf=unfaoG;pnf;pGm/ wef;wl
nDr#pGmjzifh jyÏmef;&efvdktyfayonf? xdk@a=umifh vlrsdK;pkv$wfawmf. tcef;u¾udk tav;xm;I
wifjyxm;ygonf?
qvdik ;f vserf e_ ;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf 113
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodk (yxrwGJ)
6? jynfaxmifpOk ya'jyKcGit
hf m%mESihf jynfe,fOya'jyKcGit
hf m%mESiyhf wfoufaomwifjycsuf
7? jynfe,frsm;ESihf ywfoufaomwifjycsuf
8? jynfe,fopfu¾udk wifjycsuf
9? ud,
k yf ikd t
f yk cf sKyf&a'oESihf trsKd ;om;e,fajrrsm; owfrw
S af &;twGuw
f ifjycsuf
jynf a xmifp k w d ki f; &if ; om;vl rsd K ;rsm;'D rd k u a&pD tzG J @ csKyf . t"d u &nf ±G , f csuf rSm
jynfaxmifpkbGm;wdkif;&if;om;vlrsdK;tm;vHk;/ vlrsdK;pkrsm;/ vlrsdK;EG,fpkrsm; tm;vHk; &&SdcHpm;xdkuf
aom 'Drdkua&pDESifh wef;wltcGifhta&;rsm; tjy!fht0 cHpm;Edkif&efjzpfonfESifhtnD/ jynfaxmifpk
}uD;udk zGJ@pnf;aomtcg jynfe,frsm;tjyif/ udk,fydkiftkyfcsKyf&a'orsm;ESifh trsdK;om;e,fajrrsm;
udyk g owfrw S jf yÏmef;&ef rl0g' csrw S x f m;ygonf? xd@k a=umifh TzG@J pnf;yHk tajccHOya' (yxrrl=urf;)
wGif xduk ¾udk tav;teufxm;I wifjytyfygonf? xdo k @kd wifjy&mwGif tajccHrt l jzpf 1947-
ck/ arvwGif usif;yaom zqyv tzGJ@csKyf y%mrjyifqifr_nDvmcH}uD;wGif ocifatmifqef;
udk,fwdkifwifoGif;cJhaom rlrsm;udk tajccHxm;ygonf? ,ckwifjycsufonf jynfhpHkjcif; r&Sdao;yg?
udk,fpm;vS,fawmf}uD;rsm;u tao;pdwf wifjyaqG;aEG;&ef yef=um;vdkygonf?
zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'a&;qGJa&;aumfrwD0ifrsm;rSm æ
1? OD;at;az (t+rJwrf;obmywdaumifpD)
2? Edkifcifarmif (rl0g'a&;&maumfrwD )
3? OD;vseftkyf (wkdif;&if;om;vlrsdK;pka&;&m rl0g'aumfrwD)
4? Edkifwifaz (aqmf=oa&;rSL; - rl0g'a&;&maumfrwD)
5? OD;ombef; (jyef=um;a&;aumfrwD)
6? qvdkif;vsefr_ef; (twGif;a&;rSL;) wdk@jzpfygonf?