Sie sind auf Seite 1von 39

Formelsammlung Physik

http://www.fersch.de

Klemens Fersch
16. August 2013

Inhaltsverzeichnis
1 Mechanik
1.1 Grundlagen Mechanik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.1 Gewichtskraft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.2 Krfte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.3 Dichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.4 Wichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.5 Reibung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.6 Schiefe Ebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.7 Hookesches Gesetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.8 Drehmoment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.9 Hebelgesetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.10 Druck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.11 Auftrieb in Flssigkeiten . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.12 Schweredruck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2 Kinematik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.1 Geradlinige Bewegung v=konst. . . . . . . . . . . . .
1.2.2 Beschleunigte Bewegung . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.3 Beschleunigte Bewegung mit Anfangsgeschwindigkeit
1.2.4 Durchschnittsgeschwindigkeit . . . . . . . . . . . . .
1.2.5 Durchschnittsbeschleunigung . . . . . . . . . . . . .
1.2.6 Freier Fall . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.7 Senkrechter Wurf nach oben . . . . . . . . . . . . .
1.2.8 Waagrechter Wurf . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.9 Schiefer Wurf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.10 Frequenz-Periodendauer . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.11 Winkelgeschwindigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.12 Bahngeschwindigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.13 Zentralbeschleunigung . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3 Dynamik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3.1 Kraft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3.2 Schiefe Ebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3.3 Zentralkraft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3.4 Gravitationsgesetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3.5 Impuls . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3.6 Mechanische Arbeit . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3.7 Hubarbeit - Potentielle Energie . . . . . . . . . . . .
1.3.8 Spannarbeit-Spannenergie . . . . . . . . . . . . . . .
1.3.9 Beschleunigungsarbeit - kinetische Energie . . . . . .
1.3.10 Mechanische Leistung . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3.11 Wirkungsgrad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4 Schwingungen/Wellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

4
4
4
4
5
5
5
6
6
6
7
7
7
7
8
8
8
8
9
9
9
9
10
10
11
11
11
11
12
12
12
12
13
13
13
13
13
13
14
14
15

INHALTSVERZEICHNIS

1.4.1
1.4.2
1.4.3

INHALTSVERZEICHNIS

Lineares Kraftgesetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Periodendauer (harmonische Schwingung) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Bewegungsgleichung (harmonische Schwingung) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

2 Elektrotechnik
2.1 Elektrizittslehre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.1 Stromstrke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.2 Ohmsches Gesetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.3 Reihenschaltung von Widerstnden . . . . . . . . . . .
2.1.4 Parallelschaltung von Widerstnden . . . . . . . . . .
2.1.5 Widerstandsnderung - Temperatur . . . . . . . . . .
2.1.6 Spezischer Widerstand . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.7 Spezischer Leitwert . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.8 Elektrische Leistung . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.9 Elektrische Arbeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2 Elektrisches Feld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.1 Elektrische Feldstrke . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.2 Gesetz von Coulomb . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.3 Kapazitt eines Kondensators . . . . . . . . . . . . . .
2.2.4 Reihenschaltung von Kondensatoren . . . . . . . . . .
2.2.5 Parallelschaltung von Kondensatoren . . . . . . . . . .
2.2.6 Elektrische Energie des Kondensators . . . . . . . . .
2.3 Magnetisches Feld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3.1 Fludichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3.2 Feldstrke einer langgestreckten Spule . . . . . . . . .
2.3.3 Fludichte - Feldstrke . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3.4 Magnetischer Flu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3.5 Induktivitt einer langgestreckten Spule . . . . . . . .
2.3.6 Reihenschaltung (Induktivitt) . . . . . . . . . . . . .
2.3.7 Parallelschaltung (Induktivitt) . . . . . . . . . . . . .
2.4 Wechselstrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4.1 Wechselspannung - Wechselstrom . . . . . . . . . . . .
2.4.2 Scheitel - Eektiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4.3 Induktiver Widerstand . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4.4 Kapazitiver Widerstand . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4.5 Wirkleistung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5 Elektrischer Schwingkreis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5.1 Eigenfrequenz (Ungedmpfte elektrische Schwingung)
2.5.2 Eigenkreisfrequenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.6 Allgemeine Elektrotechnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.6.1 Spannungsteiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

16
16
16
16
16
17
17
17
18
18
18
19
19
19
19
19
20
20
21
21
21
21
21
21
22
22
23
23
23
23
23
23
24
24
24
25
25

3 Wrmelehre
3.1 Temperatur . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.1 Termperatur - Umrechnungen .
3.1.2 Temperaturdierenz . . . . . .
3.2 Ausdehnung der Krper . . . . . . . .
3.2.1 Lngenausdehnung . . . . . . .
3.2.2 Flchenausdehnung . . . . . . .
3.2.3 Volumenausdehnung . . . . . .
3.3 Energie . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3.1 Wrmeenergie . . . . . . . . .
3.3.2 Verbrennungsenergie . . . . . .
3.3.3 Schmelzen und Erstarren . . .
3.3.4 Verdampfen und Kondensieren
3.4 Zustandsnderungen der Gase . . . . .
3.4.1 Allgemeine Gasgleichung . . . .

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

26
26
26
26
27
27
27
27
28
28
28
28
28
29
29

www.fersch.de

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

INHALTSVERZEICHNIS

3.4.2

INHALTSVERZEICHNIS

Thermische Zustandsgleichung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

4 Astronomie
4.1 Gravitation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1.1 Gravitationsgesetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1.2 Gravitationsfeldstrke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

30
30
30
30

5 Atomphysik
5.1 Atombau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1.1 Kernbausteine(Protonen,Neutronen,Massenzahl)
5.1.2 Atommasse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1.3 Masse des Atomkerns . . . . . . . . . . . . . . .
5.1.4 Stomenge und Anzahl der Teilchen . . . . . . .
5.1.5 Molare Masse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1.6 Masse - Energie . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2 Kernumwandlungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.1 Zerfallsgesetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.2 Halbwertszeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.3 Aktivitt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.4 Photon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

31
31
31
31
31
31
31
31
32
32
32
32
32

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

6 Physikalische Konstanten
7 Tabellen
7.1 Umrechnungen . . . . .
7.1.1 Lngen . . . . .
7.1.2 Flchen . . . . .
7.1.3 Volumen . . . . .
7.1.4 Zeit . . . . . . .
7.1.5 Vorsilben . . . .
7.1.6 Masse . . . . . .
7.1.7 Kraft . . . . . .
7.1.8 Energie-Arbeit .
7.1.9 Leistung . . . . .
7.1.10 Geschwindigkeit
7.1.11 Druck . . . . . .
7.1.12 Frequenz . . . .
7.1.13 Spannung . . . .
7.1.14 Strom . . . . . .
7.1.15 Widerstand . . .

www.fersch.de

33
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

34
34
34
34
34
35
35
36
36
37
37
37
38
38
38
39
39

Mechanik

1 Mechanik
1.1
1.1.1

Grundlagen Mechanik
Gewichtskraft

FG = m g

Masse
Fallbeschleunigung
Gewichtskraft
m=

Interaktive Inhalte: FG = m g - m =

1.1.2

FG
g

FG
g

-g=

FG
m

g=

m
g
FG

kg
m
s2

Kilogramm
Newton

9, 81 sm2
kgm
s2

FG
m

Krfte

F2

F3

F1
Fres

F3

F2

F2

F1

Fres

Fres

F2

F1

F2

F1

Fres = F1 + F2

Einzelkraft
Einzelkraft
Resultierende Kraft

Interaktive Inhalte: Fres = F1 + F2 -

www.fersch.de

F2
F1
Fres

N
N
N

Newton
Newton
Newton

kgm
s2
kgm
s2
kgm
s2

Mechanik

1.1.3
=

Dichte

m
V

Interaktive Inhalte: =

1.1.4
=

Grundlagen Mechanik

m
V

V
m

m=V

kg
m3
= m

Volumen
Gewichtskraft
Wichte

V
FG

- m=V - V =

Kubikmeter
Kilogramm
Kilogramm/Kubikmeter

Wichte

FG
V

FG = V

Interaktive Inhalte: =

1.1.5

m3
kg

Volumen
Masse
Dichte

FG
V

- FG = V - V =

FG

V =

m3
N

Kubikmeter
Newton

N
m3

FG

Reibung

FR = FN

Reibungszahl
Normalkraft
Reibungkraft
FN =

Interaktive Inhalte: FR = FN - FN =

www.fersch.de

FR

FR

-=

FN
FR

=
FR
FN

FR
FN

N
N

Newton
Newton

kgm
s2
kgm
s2

kgm
s2

Mechanik

1.1.6

FH =

Grundlagen Mechanik

Schiefe Ebene

FG h
l

Hhe
Lnge
Gewichtskraft
Hangabtriebskraft
FG =

FN =

FG b
l

1.1.7

FG h
l

- FG =

FH l
h

-h=

b=
FH l
FG

FG h
FH

Meter
Meter
Newton
Newton

m
m
N
N

FN l
FG

-l=

l=

l=

FG h
FH

kgm
s2

kgm
s2
kgm
s2

FG b
FN

- FN =

FG b
l

- FG =

FN l
b

Hookesches Gesetz

F =Ds

Weg,Auslenkung
Federkonstante,Richtgre
Kraft
D=

Interaktive Inhalte: F = D s - D =

1.1.8

FN l
b

l
b
FG
FN

Meter
Meter
Newton
Newton

m
m
N
N

FH l
FG

h=

Lnge
Breite
Gewichtskraft
Normalkraft
FG =

Interaktive Inhalte: FH =

FH l
h

h
l
FG
FH

F
s

-s=

F
s
F
D

s=

s
D
F

m
N
m

Meter
Newton

F
D

Drehmoment

M =F l

Hebelarm
Kraft
Drehmoment
F =

Interaktive Inhalte: M = F l - F =

www.fersch.de

M
l

-l=

M
l
M
F

l=

l
F
M
M
F

m
N
Nm

Meter
Newton

kgm
s2
kgm2
s2

kg
s2
kgm
s2

-b=

FN l
FG

-l=

FG b
FN

Mechanik

1.1.9

Grundlagen Mechanik

Hebelgesetz

F1 l1 = F2 l2

Hebelarm
Hebelarm
Einzelkraft
Einzelkraft
F1 =

p=

F2 l2
F1

- l1 =

F2 l2
F1

Flche
Kraft
Druck

A
F
p

m2
N
Pa

Quadratmeter
Newton
Pascal

F =pA

Interaktive Inhalte: p =

F
A

- F =pA - A=

F
p

A=

kgm
s2
N
m2

F
p

Auftrieb in Flssigkeiten

FA = g V

Volumen
Fallbeschleunigung
Dichte
Auftriebskraft
=

Interaktive Inhalte: FA = g V - =

1.1.12

l1 =

kgm
s2
kgm
s2

Druck

F
A

1.1.11

m
m
N
N

F2 l2
l1

Interaktive Inhalte: F1 l1 = F2 l2 - F1 =

1.1.10

F2 l2
l1

Meter
Meter
Newton
Newton

l2
l1
F2
F1

FA
gV

FA
gV

FA
g

m3
m
s2
kg
m3

Kubikmeter
9, 81 sm2
Kilogramm/Kubikmeter
Newton

kgm
s2

FA
g

V =

-V =

V
g

FA

Schweredruck

p=gh

Hhe der Flssigkeitssule


Fallbeschleunigung
Dichte
Druck
=

Interaktive Inhalte: p = g h - =

www.fersch.de

p
gh

p
gh

-h=

h=
p
g

p
g

h
g

m
m
s2
kg
m3

Pa

Meter
9, 81 sm2
Kilogramm/Kubikmeter
Pascal

N
m2

Mechanik

1.2

Kinematik

Kinematik

1.2.1

Geradlinige Bewegung v=konst.

s=vt

Zeit
Geschwindigkeit
Weg,Auslenkung

t
v
s

t
a
v

Zeit
t
Beschleunigung
a
Weg,Auslenkung s

a = 2s
t = 2s
a
t2

v=

Interaktive Inhalte: s = v t - v =

1.2.2

s
t

-t=

s
v

t=

Zeit
Beschleunigung
Geschwindigkeit
a=

1
2

a t2

Interaktive Inhalte: v = a t - a =

1.2.3

v
t

-t=

v
a

v
t

v
a

t=

-s=

1
2

Sekunden
M eter/Sekunde2
Meter

m
s2

a t2 - a =

2s
t2

Anfangsgeschwindigkeit
Zeit
Beschleunigung
Geschwindigkeit
v0 = v a t

s = s0 + v0 t +

1
2

a t2

t=

- t=

Anfangsweg
Anfangsgeschwindigkeit
Zeit
Beschleunigung
Weg,Auslenkung

v 2 v02 = 2 a s

2s
a

v0

2 40,5a(s s)
v0
0

v2 2 a s -

www.fersch.de

s
m
s2
m
s
vv0
t

a=
s0
v0
t
a
s

Meter
Meter/Sekunde
Sekunden
M eter/Sekunde2
Meter

m
m
s

s
m
s2

v0

Meter/Sekunde
Sekunden
M eter/Sekunde2
M eter/Sekunde

2 40,5a(s s)
v0
0
a

s0 = s v0 t

1
2

a t2

m
Geschwindigkeit
v
M eter/Sekunde
s
m
Anfangsgeschwindigkeit v0
Meter/Sekunde
s
m
Beschleunigung
a
M eter/Sekunde2
s2
Weg,Auslenkung
s
m
Meter

2
v = 2 a s + v0
v0 = v 2 2 a s

Interaktive Inhalte: v = v0 + a t - v0 = v a t - t =

t=

m
s

v0
t
a
v

vv0
a

a = 2(sst02v0 t)
2
v0 = ss0 0,5at
t

v0 =

Sekunden
M eter/Sekunde2
M eter/Sekunde

m
s2
m
s

Beschleunigte Bewegung mit Anfangsgeschwindigkeit

v = v0 + a t

- t =

s
v

Beschleunigte Bewegung

v =at

s=

s
t

Sekunden
M eter/Sekunde
Meter

m
s

- s0 = s v0 t

1
2

vv0
a

a t2 - v 0 =

-a=

vv0
t

ss0 0,5at2
t

a t2 - a = 2(sst02v0 t)

- v 2 v02 = 2 a s - v = 2 a s + v02 -

- s = s0 + v0 t +

1
2

Mechanik

1.2.4
v=

Kinematik

Durchschnittsgeschwindigkeit

x1 x2
t1 t2

aufeinanderfolgende Zeitpunkte
aufeinanderfolgende Zeitpunkte
zurckgelegter Weg
zurckgelegter Weg
Bahngeschwindigkeit

Interaktive Inhalte: v =

1.2.5
a=

v=

1
2

aufeinanderfolgende Zeitpunkte
aufeinanderfolgende Zeitpunkte
Geschwindigkeit
Geschwindigkeit
Durchschnittsbeschleunigung
v1 v2
t1 t2

s
s
m
s
m
s
m
s2

Sekunde
Sekunde
Meter/Sekunde
Meter/Sekunde
Meter/Sekunde im Quadrat

Freier Fall
g t2

Zeit
Fallbeschleunigung
Fallhhe

g = 2h
t = 2h
g
t2

t
g
h

s
m

Meter

Hhe
Fallbeschleunigung
Geschwindigkeit

h
g
v

Meter

2hg

h=

Interaktive Inhalte: h =

1.2.7

t2
t1
v2
v1
a

m
s

Sekunde
Sekunde
Meter
Meter
Meter/Sekunde

v1 v2
t1 t2

1.2.6

s
s
m
m

Durchschnittsbeschleunigung

Interaktive Inhalte: a =

h=

x1 x2
t1 t2

t2
t1
x2
x1
v

1
2

g t2 - g =

2h
t2

v2
2g

-t=

2h
g

-v=

Sekunden

m
s2

m
s2
m
s

9, 81 sm2

9, 81 sm2
M eter/Sekunde

2hg - h=

v2
2g

Senkrechter Wurf nach oben

h = h0 + v0 t

1
2

g t2

Abwurfhhe
Anfangsgeschwindigkeit
Zeit
Fallbeschleunigung
Hhe
g = 2(hht02v0 t)

v = v0 g t

t=

Anfangsgeschwindigkeit
Zeit
Fallbeschleunigung
Geschwindigkeit
v0 = v + g t

t=

v0 v
g

h0
v0
t
g
h

www.fersch.de

m
s

s
m
s2

v0 +40,5g(h0 h)
g

m
s

v0
t
g
v

m
s2
m
s
v0 v
t

v0

h0 = h v0 t +

1
2

g t2

Meter/Sekunde
Sekunden

g=

9, 81 sm2

Meter

m
2

v0

Interaktive Inhalte: h = h0 + v0 t 12 g t2 - g = 2(hht02v0 t) - t =


v = v0 g t - v0 = v + g t - t = v0gv - g = v0tv -

Meter
Meter/Sekunde
Sekunden

9, 81 sm2
M eter/Sekunde

2 +40,5g(h h)
v0
0
g

- h0 = h v0 t + 12 g t2 -

Mechanik

1.2.8

Waagrechter Wurf

1
2

h=

Kinematik

g t2

Zeit
Fallbeschleunigung
Hhe

2h
g = 2h
t
=
2
g
t

s=vt

Zeit
Geschwindigkeit
Wurfweite
v=

Interaktive Inhalte: h =

1.2.9
xw =

1
2

g t2 - g =

2h
t2

-t=

v02 sin(2)
g

2h
g

m
s2

9, 81 sm2

Meter

Sekunden
M eter/Sekunde
Meter

s
m
s

- s=vt - v =

Fallbeschleunigung
Abwurfwinkel
Anfangsgeschwindigkeit
Wurfweite

vy = v sin

s
t

vx = v cos

Grad
Meter/Sekunde
Meter

m
s

vx2 + vy2

v 2 vx2

m
s
m
s

v
vx

m
s
m
s

Komponente in x-Richtung
Komponente in y-Richtung
Betrag der Geschwindigkeit

vx = v 2 vy2

vx
vy
v

m
s
m
s
m
s

Meter/Sekunde
Meter/Sekunde
Meter/Sekunde

Betrag der Geschwindigkeit


Komponente in x-Richtung
Komponente in y-Richtung

v
vx
vy

m
s
m
s
m
s
vy
tan

Meter/Sekunde
Meter/Sekunde
Meter/Sekunde

t=

Grad
Meter/Sekunde
Meter/Sekunde

Grad
Meter/Sekunde
Meter/Sekunde

vx
cos

tan =

vy
vx

Anfangsgeschwindigkeit
Fallbeschleunigung
Abwurfwinkel
in x-Richtung (Bahnkurve)
in y-Richtung (Bahnkurve)

gx
2v02 cos

v
vy

vy
sin

vy = tan vx
2

9, 81 sm2

v0 sin
g

Winkel Geschwindigkeitsvektor v - x-Achse


Betrag der Geschwindigkeit
Komponente in x-Richtung
v=

y = x tan

m
s2

v0
xm

Winkel Geschwindigkeitsvektor v - x-Achse


Betrag der Geschwindigkeit
Komponente in y-Richtung
v=

vy =

Sekunden

Schiefer Wurf

t=

v=

s
t

t
v
s

t
g
h

vx =
v0
g

x
y

m
s
m
s2

m
m

Meter/Sekunde
9, 81 sm2

Grad
Meter
Meter

2v0 sin
g

vy
vx
Interaktive Inhalte: xw = v0 sin(2)
- t = v0 sin
- vy = v sin - v = sin
- vx = v cos - v = cos
- v = vx2 + vy2 g
g

2
v
v
gx
y
vx = v 2 vy2 - vy = v 2 vx2 - vy = tan vx - tan = vxy - vx = tan
- y = x tan 2v2 cos - t = 2v0 sin
g
0

www.fersch.de

10

Mechanik

1.2.10
f=

Kinematik

Frequenz-Periodendauer

1
T

Periodendauer
Frequenz

n
t

Zeit
Perioden-Umdrehungen
Frequenz
t=

Interaktive Inhalte: f =

1.2.11

1
T

-T=

1
f

-f=

-t=

n
t

t
n
f

Sekunden

s
hz =

1
s

Hertz

n=f t

n
f

- n=f t -

n
f

Kreiszahl
Frequenz
Winkelgeschwindigkeit
f=

Interaktive Inhalte: = 2 f - f =

-=

=
2
T

2
T

-T=

T =
2

3, 1415927
hz =
1
s

1
s

Hertz
1/Sekunde

Bahngeschwindigkeit

v =r

Radius
Winkelgeschwindigkeit
Bahngeschwindigkeit
=

Interaktive Inhalte: v = r - =

1.2.13

Sekunden
Hertz

1
s

Winkelgeschwindigkeit

=2f

1.2.12

s
hz =

1
f

T =

f=

T
f

v
r

-r=

v
r

r=

m
1
s
m
s

Meter
1/Sekunde
Meter/Sekunde

Zentralbeschleunigung

az = 2 r

Interaktive Inhalte: az = 2 r - =

www.fersch.de

Radius
Winkelgeschwindigkeit
Zentralbeschleunigung

= arz
r = az

az
r

-r=

az

11

az

m
1
s
m
s2

Meter
1/Sekunde

Mechanik

1.3
1.3.1

Dynamik

Dynamik
Kraft

F =ma

Masse
Beschleunigung
Kraft
m=

Interaktive Inhalte: F = m a - m =

1.3.2

F
a

-a=

F
a
F
m

Kilogramm
M eter/Sekunde2
Newton

kg
m
s2

kgm
s2

F
m

Schiefe Ebene

FH = FG sin

Neigungswinkel
Gewichtskraft
Hangabtriebskraft
FG =

FN = FG cos

FH
sin

Interaktive Inhalte: FH = FG sin - FG =

FN
cos

FH
sin

FH
FG

N
N

Grad
Newton
Newton

kgm
s2

FH
FG

FG
FN

cos =

- sin =

FG
FH

sin =

Neigungswinkel
Gewichtskraft
Normalkraft
FG =

1.3.3

a=

m
a
F

N
N

Grad
Newton
Newton

kgm
s2
kgm
s2

FN
FG

- FN = FG cos - FG =

FN
cos

Zentralkraft

Fz = m 2 r

Radius
r
m
1
Winkelgeschwindigkeit
s
Masse
m
kg
Zentralkraft
Fz N

2
2 r
mr
m = Fz
=
r = m
Fz
Fz

2
2
Interaktive Inhalte: Fz = m 2 r - m = Fzr - = mr
- r = m
Fz
Fz

www.fersch.de

12

Meter
1/Sekunde
Kilogramm
Newton

kgm
s2

- cos =

FN
FG

Mechanik

1.3.4

Dynamik

Gravitationsgesetz

F =G

m1 m2
r2

Interaktive Inhalte: F = G

1.3.5

m1 m2
r2

Geschwindigkeit
Masse
Impuls
p
v
p
m

m=

Interaktive Inhalte: p = m v - m =

1.3.6

p
v

-v=

v=

m
s

v
m
p

kg
Ns

s
F
W

m
N
J

M eter/Sekunde
Kilogramm
Newton Sekunden

kg m
s

p
m

Mechanische Arbeit

W =F s

Weg,Auslenkung
Kraft
Arbeit

Interaktive Inhalte: W = F s - F =

1.3.7

W
s

F = W
s
s= W
F

s=

Meter
Newton
Joule

kgm
s2

Nm = W s

W
F

Hubarbeit - Potentielle Energie

W = FG h

Hubhhe
Kraft
Arbeit
FG =

Interaktive Inhalte: W = FG h - FG =

1.3.8

W
h

W
h

-h=

h
F
W
h=

W
FG

Meter
Newton
Joule

m
N
J

kgm
s2

Nm = W s

W
FG

Spannarbeit-Spannenergie
1
2

D s2

Interaktive Inhalte: W =

1.3.9
W =

kgm
s2

Impuls

p=mv

W =

6, 672041E 11

Nm
Gravitationskonstante G
kg 2
Abstand der Massen
r
m
Massen
m2 kg
Kilogramm
Massen
m1 kg
Kilogramm
Kraft
F
N
Newton

2
F r
F r 2
r = GmF1 m2
m1 = Gm
m2 = Gm
2
1

Gm1 m2
F r 2
F r 2
-r=
- m1 = Gm2 - m2 = Gm1 F

1
2

D s2

Weg,Auslenkung
Federkonstante,Richtgre
Arbeit

s = 2W
D = 2W
D
s2

- s = 2W
- D = 2W
D
s2

s
D
W

m
N
m

Meter
Joule

kg
s2

Nm = W s

Beschleunigungsarbeit - kinetische Energie


1
2

m v2

Geschwindigkeit
Masse
Arbeit
m=

Interaktive Inhalte: W =

www.fersch.de

1
2

m v2 - m =

2W
v2

2W
v2

-v=

v=

2W
m

v
m
W
2W
m

13

m
s

kg
J

M eter/Sekunde
Kilogramm
Joule

Nm = W s

Mechanik

1.3.10
P =

Dynamik

Mechanische Leistung

W
t

Arbeit
Zeit
Leistung

W
t
P

W =P t

Interaktive Inhalte: P =

1.3.11
=

W
t

- W =P t - t=

W
P

t=

J
s

Joule
Sekunden

Nm = W s

J
s
W
P

Joule
Sekunde

Nm
s

=W

Wirkungsgrad

P2
P1

abgegebene Leistung
zugefhrte Leistung
Wirkungsgrad
P1 =

Interaktive Inhalte: =

www.fersch.de

P2
P1

- P1 =

p2

p2

P2 = P1

- P2 = P1 -

14

P2
P1

W
W

Watt
Watt

VA=
VA=

J
s
J
s

Mechanik

1.4
1.4.1

Schwingungen/Wellen

Schwingungen/Wellen
Lineares Kraftgesetz

F = D y

Auslenkung,Elongation
Federkonstante,Richtgre
Kraft
D=

Interaktive Inhalte: F = D y - D =

1.4.2

F
y

F
y

-y=

F
D

m
N
m

Meter
Newton

kg
s2
kgm
s2

F
D

Periodendauer (harmonische Schwingung)

T =2

Kreiszahl
Federkonstante,Richtgre
Masse
Periodendauer

D =m

Interaktive Inhalte: T = 2

1.4.3

y=

y
D
F

m
D

- D =m

(2)2
T2

(2)2
T2

m=D

- m=D

D
m
T

3, 1415927
N
m

Kilogramm
Sekunden

kg
s

kg
s2

T2
(2)2

T2
(2)2

Bewegungsgleichung (harmonische Schwingung)

y = ys sin( t + 0 )

Zeit
Phase fr t=0
Winkelgeschwindigkeit
max. Auslenkung,Scheitelwert
Auslenkung,Elongation
ys =

y
sin(t+0 )

Interaktive Inhalte: y = ys sin( t + 0 ) - ys =

www.fersch.de

t=

y
sin(t+0 )

15

t
0

ys
y

s
rad

Sekunden

1
s

1/Sekunde
Meter
Meter

m
m

arcsin(y/ys )0

- t=

arcsin(y/ys )0

Elektrotechnik

2 Elektrotechnik
2.1

Elektrizittslehre

2.1.1
I=

Stromstrke

Q
t

Zeitnderung
Ladungsnderung
Stromstrke
Q = I t

Interaktive Inhalte: I =

2.1.2

Q
t

- Q = I t - t =

t
Q
I

t =

Q
I

s
C
A

Sekunden
As
Ampere

Q
I

Ohmsches Gesetz
R

U
I

R=

Stromstrke
Spannung
Widerstand
4

Interaktive Inhalte: R =

2.1.3

6
U
I

U =RI

- U =RI - I =

U
R

I
U
R
I=

A
V

Ampere
Volt
Ohm

V
A

U
R

Reihenschaltung von Widerstnden


U1

U1

Un

R1

R2

Rn

Iges

Iges

Iges
Uges

Rg = R1 + R2 .... + Rn
I = konstant

Einzelwiderstand
Einzelwiderstand
Gesamtwiderstand
Rg = R1 + R2

www.fersch.de

R2
R1
Rg

R1 = Rg R2

16

Ohm
Ohm
Ohm

V
A
V
A
V
A

R2 = Rg R1

Elektrotechnik

Elektrizittslehre

Ug = U1 + U2 .. + Un

Einzelspannung
Einzelspannung
Gesamtspannung

U2
U1
Ug

Volt
Volt
Volt

V
V
V

U1 = Ug U2

Ug = U1 + U2

U2 = Ug U1

Interaktive Inhalte: Rg = R1 + R2 .... + Rn - Rg = R1 + R2 - R1 = Rg R2 - R2 = Rg R1 - Ug = U1 + U2 .. + Un Ug = U1 + U2 - U1 = Ug U2 - U2 = Ug U1 -

2.1.4

Parallelschaltung von Widerstnden


Rn
In
R2
I2
R1
I1
Uges

1
Rg

1
R1

1
R2 ..

1
Rn

Einzelwiderstand
Einzelwiderstand
Gesamtwiderstand

U = konstant

Rg =

Ig = I1 + I2 .. + In

R1 R2
R1 +R2

Interaktive Inhalte: R1g = R11 + R12 .. + R1n - Rg =


- I1 = Ig I2 - I2 = Ig I1 -

2.1.5

R1 =

Einzelstrom
Einzelstrom
Gesamtstrom
Ig = I1 + I2
R1 R2
R1 +R2

R2
R1
Rg

I2
I1
Ig

R2 Rg
R2 Rg

Ampere
Ampere
Ampere

A
A
A

I1 = Ig I2

- R1 =

R2 =

V
A
V
A
V
A
R1 Rg
R1 Rg

I2 = Ig I1

R2 Rg
R2 Rg

- R2 =

R1 Rg
R1 Rg

- Ig = I1 + I2 .. + In - Ig = I1 + I2

Widerstandsnderung - Temperatur

R = R T

Temperaturbeiwert
Temperaturnderung
Widerstand
Widerstandsnderung
R = R T

2.1.6

1
K

T
R
R

R
RT
R
RT

Interaktive Inhalte: R = R T - R = R T - =

R=

Ohm
Ohm
Ohm

V
A
V
A
R
= RT
R
RT

Ohm
Ohm
T

- T =

Spezischer Widerstand
l
A

Interaktive Inhalte: R =

www.fersch.de

Flche
Lnge
Spezischer Widerstand
Widerstand
l
A

-l=

RA

l=

RA

RA
l

- =

RA
l

-A=

R
A

17

A=

A
l

R
R
A

mm2
m
mm2
m

Quadratmillimeter
Meter
Ohm

V
A

Elektrotechnik

2.1.7
R=

Elektrizittslehre

Spezischer Leitwert
l
A

Flche
Lnge
Spezischer Leitwert
Widerstand
l =RA

Interaktive Inhalte: R =

2.1.8

l
A

- l =RA - A=

l
R
l
= RA

I
U
P

A
V
W

m
mm2

A=

l
R

Quadratmillimeter
Meter
V
A

Ohm

l
RA

Elektrische Leistung

P =U I

Stromstrke
Spannung
Leistung
U=

Interaktive Inhalte: P = U I - U =

2.1.9

mm2
m

A
l

P
I

-I=

P
I
P
U

I=

Ampere
Volt
Watt

VA=

J
s

P
U

Elektrische Arbeit

W =U I t

Zeit
Stromstrke
Spannung
Arbeit

t
I
U
W

W
It

W
U t

U=

Interaktive Inhalte: W = U I t - U =

www.fersch.de

W
It

-I=

I=
W
U t

s
A
V
Ws

-t=

t=
P
U I

18

Sekunden
Ampere
Volt
Wattsekunde
P
U I

V As = J

Elektrotechnik

2.2

Elektrisches Feld

2.2.1
E=

Elektrisches Feld

Elektrische Feldstrke
F
Q

Kraft
Ladung
Elektrische Feldstrke
F =EQ

E=

U
d

Interaktive Inhalte: E =

2.2.2
F =

- F =EQ - Q=

1
40

2.2.3

Q1 Q2
r2

V
m

As
V
m

U
E
U
d

N
C

Volt
Meter
V olt/M eter

- U =Ed - d=

U
E

V
m

1
40

Q1 Q2
r2

Ladung 2
Q2 C
Coulomb
Ladung 1
Q1 C
Coulomb
Entfernung
r
m
Meter
Kreiszahl

As
Elekt. Feldkonstante 0
Vm
Kraft
F
N
Newton

Q1 Q2
1
F r 2
r = 40 F
Q1 = 40 Q2

2
1
- r = 4
Q1FQ2 - Q1 = 40 FQr2 0

As
As
3, 1415927
kgm
s2

Kapazitt eines Kondensators


Q
U

C = 0 r

A
d

Spannung
Ladung
Kapazitt

U
Q
C

Q=C U

U=

Interaktive Inhalte: C =

V
C
F

Q
U

- Q=C U - U =

Q
C

A
C

- C = 0 r

A
d

U2

U1
C2

Un
Cn

Uges

www.fersch.de

d
A
0
r
C

d = 0 r

Cd
0 r

As
As
V

Q
C

Reihenschaltung von Kondensatoren

C1

Volt
Coulomb
Farad

Plattenabstand
Flche
Elekt. Feldkonstante
Dielektrizittszahl
Kapazitt
A=

2.2.4

-E=

F
E

U
d
E

N
C

kgm
s2

Newton
Coulomb
V olt/M eter

Gesetz von Coulomb

Interaktive Inhalte: F =

C=

F
Q

d=

N
C

F
E

Q=

Spannung
Plattenabstand
Elektrische Feldstrke
U =Ed

F
Q
E

19

m
m2

Meter
Quadratmeter

As
Vm

-A=

Farad
Cd
0 r

- d = 0 r

As
V

A
C

Elektrotechnik

1
Cg

1
C1

1
C2 ..

Elektrisches Feld

1
Cn

Kapazitt 1
Kapazitt 1
Gesamtkapazitt
Cg =

Ug = U1 + U2 .. + Un

C1 C2
C1 +C2

C1 =

Einzelspannung
Einzelspannung
Gesamtspannung

=
+
Interaktive Inhalte:
- U1 = Ug U2 - U2 = Ug U1 -

2.2.5

1
C1

1
.. + C1n
C2

- Cg =

Farad
Farad
Farad

C2 Cg
C2 Cg

C2 =

U2
U1
Ug

C1 C2
C1 +C2

- C1 =

C2 Cg
C2 Cg

As
V
As
V
As
V
C1 Cg
C1 Cg

Volt
Volt
Volt

V
V
V

U1 = Ug U2

Ug = U1 + U2
1
Cg

F
F
F

C2
C1
Cg

U2 = Ug U1

- C2 =

C1 Cg
C1 Cg

Farad
Farad
Farad

As
V
As
V
As
V

- Ug = U1 + U2 .. + Un - Ug = U1 + U2

Parallelschaltung von Kondensatoren


Cn
Qn
C2
Q2
C1
Q1
Uges

Cg = C1 + C2 .... + Cn

Kapazitt 1
Kapazitt 1
Gesamtkapazitt

Qg = Q1 + Q2 .. + Qn

C2
C1
Cg

F
F
F

Cg = C1 + C2

C1 = Cg C2

Ladung 2
Ladung 1
Gesamtladung

Q2
Q1
Qg

Qg = Q1 + Q2

Q1 = Qg Q2

C
C
C

C2 = Cg C1

Coulomb
Coulomb

As
As
As

Q2 = Qg Q1

Interaktive Inhalte: Cg = C1 + C2 .... + Cn - Cg = C1 + C2 - C1 = Cg C2 - C2 = Cg C1 - Qg = Q1 + Q2 .. + Qn Qg = Q1 + Q2 - Q1 = Qg Q2 - Q2 = Qg Q1 -

2.2.6
W =

Elektrische Energie des Kondensators


1
2

C U2

Interaktive Inhalte: W =

www.fersch.de

1
2

C U2

Kapazitt
Spannung
Arbeit

U = 2W
C

- U = 2W
-C
C

C
U
W

F
V
Ws

C=
=

2W
U2

2W
U2

20

Farad
Volt
Wattsekunde

As
V

V As = J

Elektrotechnik

2.3

Magnetisches Feld

2.3.1
B=

Magnetisches Feld

Fludichte
F
Il

Stromstrke
Lnge
Kraft
Magnetische Fludichte
F =BI l

Interaktive Inhalte: B =

2.3.2
H=

F
Il

- F =BI l - I =

IN
l

kgm
s2
N
Am

F
IB

l=

Lnge der Spule


Anzahl der Windungen
Stromstrke
Magnetische Feldstrke
IN
l

-I=

-N

Hl
N

Hl
N
= Hl
I

N=

-l=

Hl
I
IN
H

l=

l
N
I
H

Meter

Ampere
Ampere/Meter

A
m

IN
H

Fludichte - Feldstrke

B = r 0 H

Permeabilittszahl
Magn. Feldkonstante
Magnetische Feldstrke
Magnetische Fludichte
H=

Interaktive Inhalte: B = r 0 H - H =

B
r 0

B
r 0

B
0 H

r =

- r =

r
0
H
B

Ampere/Meter
Tesla

0 =

- 0 =

B
0 H

Vs
Am
A
m

N
Am

B
r H

B
r H

Magnetischer Flu

= B A cos()

Winkel Flchennormale-Fludichte
Flche
Magnetische Fludichte
Magnetischer Flu
A=

Interaktive Inhalte: = B A cos() - A =

2.3.5

Ampere
Meter
Newton
Tesla

A
m
N
T

Feldstrke einer langgestreckten Spule

Interaktive Inhalte: H =

2.3.4

-l=

F
Bl

I=

2.3.3

F
Bl
F
IB

I=

I
l
F
B

Bcos()

Bcos()

Acos()

B=

-B=

A
B

rad
m2
T
Vs

Radiant (Bogenma)
Quadratmeter
Tesla
Weber

= arccos( BA
)

- = arccos( BA
) -

Acos()

Induktivitt einer langgestreckten Spule

L = 0 r

AN 2
lSP

Flche
Lnge der Spule
Anzahl der Windungen
Permeabilittszahl
Magn. Feldkonstante
Induktivitt
lSP = 0 r

Interaktive Inhalte: L = 0 r

www.fersch.de

AN 2
lSP

- lSP = 0 r

AN 2
L

AN 2
L

A
lSP
N
r
0
L

A=

-A=

21

m2
m

Quadratmeter
Meter

Vs
Am

Ll
0 r N 2

Ll
0 r N 2

Henry

Ll
N = 0
r A

Ll
- N = 0 r A -

Vs
A

N
Am

Wb

Elektrotechnik

2.3.6

Magnetisches Feld

Reihenschaltung (Induktivitt)
U1

U1

Un

L1

L2

Ln

Iges

Iges

Iges
Uges

Lg = L1 + L2 .... + Ln

Induktivitt 2
Induktivitt 1
Gesamtinduktivitt
Lg = L1 + L2

Ug = U1 + U2 .. + Un

H
H
H

L1 = Lg L2

Einzelspannung
Einzelspannung
Gesamtspannung
Ug = U1 + U2

L2
L1
Lg

U2
U1
Ug

Henry
Henry
Henry

Vs
A
Vs
A
Vs
A

L2 = Lg L1
Volt
Volt
Volt

V
V
V

U1 = Ug U2

U2 = Ug U1

Interaktive Inhalte: Lg = L1 + L2 .... + Ln - Lg = L1 + L2 - L1 = Lg L2 - L2 = Lg L1 - Ug = U1 + U2 .. + Un Ug = U1 + U2 - U1 = Ug U2 - U2 = Ug U1 -

2.3.7
11.0
10.5
10.0
9.5
9.0
8.5
8.0
7.5
7.0
6.5
6.0
5.5
5.0
4.5
4.0
3.5
3.0
2.5
2.0
1.5
1.0
0.5

Parallelschaltung (Induktivitt)
Ln
In
L2
I2
L1
I1
Uges

0.51.01.52.02.53.03.54.04.55.05.56.06.57.07.58.08.59.09.5
10.0
10.5
11.0
11.5
12.0
12.5
13.0
13.5
14.0
14.5
15.0
15.5
16.0
16.5
17.0
17.5
18.0
18.5
19.0
19.5
1
1
1
1
Induktivitt 2
Lg = L1 + L2 .. + Ln

Induktivitt 1
Gesamtinduktivitt

L1 =

Ig = I1 + I2 .. + In

L2 Lg
L2 Lg

Einzelstrom
Einzelstrom
Gesamtstrom
Ig = I1 + I2

+
Interaktive Inhalte:
=
I1 = Ig I2 - I2 = Ig I1 1
Lg

www.fersch.de

1
L1

1
..
L2

1
Ln

L2 =
I2
I1
Ig

L2
L1
Lg

H
H
H

22

Vs
A
Vs
A
Vs
A

L1 Lg
L1 Lg

A
A
A

Ampere
Ampere
Ampere

I1 = Ig I2

- hier klicken L1 =

Henry
Henry
Henry

L2 Lg
L2 Lg

I2 = Ig I1

- L2 =

L1 Lg
L1 Lg

- Ig = I1 + I2 .. + In - Ig = I1 + I2 -

Elektrotechnik

2.4

Wechselstrom

Wechselstrom

2.4.1

Wechselspannung - Wechselstrom

Ut = Umax sin( t)

Zeit
Scheitel-, Spitzenspannung
Kreisfrequenz
Momentanspannung zum Zeitpunkt t

t
Umax

Ut

Sekunden
Volt
1/Sekunde
Volt

s
V
1
s

It = Imax sin( t)

Interaktive Inhalte: Ut = Umax sin( t) - It = Imax sin( t) -

2.4.2

Scheitel - Eektiv

Uef f =

U
max
2

Interaktive Inhalte: hier klicken Uef f

2.4.3

Scheitel-, Spitzenspannung Umax V


Volt
Eektivspannung
Uef f
V
Volt

Ief f = Imax
Imax = 2 Ief f
2

U
max

=
- Imax = 2 Ief f - Ief f = Imax
2
2

Induktiver Widerstand

XL = L

Induktivitt
Eigenkreisfrequenz
Induktiver Widerstand
L=

Interaktive Inhalte: XL = L - L =

2.4.4
XC =

XL

-=

=
XL
L

H
1
s

Henry
1/Sekunde
Ohm

Vs
A
V
A

XL
L

Kapazitiver Widerstand
1
C

Kapazitt
Eigenkreisfrequenz
Kapazitiver Widerstand
C=

Interaktive Inhalte: XC =

2.4.5

XL

XL

1
C

-C=

1
XC

1
XC

-=

1
XC C

XC

F
1
s

Farad
1/Sekunde
Ohm

As
V
V
A

1
XC C

Wirkleistung

P = U I cos()

Winkel phi
Eektivstromstrke
Eektivspannung
Wirkleistung

Interaktive Inhalte: P = U I cos() -

www.fersch.de

23

Ief f
Uef f
P

rad
A
V
W

Radiant (Bogenma)
Ampere
Volt
Watt

VA=

J
s

Elektrotechnik

2.5

Elektrischer Schwingkreis

2.5.1
f=

Elektrischer Schwingkreis

Eigenfrequenz (Ungedmpfte elektrische Schwingung)

2 LC

Kapazitt
Induktivitt
Eigenfrequenz
L=

Interaktive Inhalte: f =

2.5.2
=

LC

-L=

C
L
f

1
(2#f )2 C

1
(2#f )2 C

C=

-C=

Farad
Henry
Hertz

F
H
hz =

1
s
1
(2f )2 L

1
(2f )2 L

As
V
Vs
A

Eigenkreisfrequenz
1
LC

Kapazitt
Induktivitt
Eigenkreisfrequenz
L ==

Interaktive Inhalte: =

www.fersch.de

1
LC

- L ==

1
2 C

1
2 C

-C=

1
2 L

C=

C
L

1
2 L

24

F
H
1
s

Farad
Henry
1/Sekunde

As
V
Vs
A

Elektrotechnik

2.6
2.6.1

Allgemeine Elektrotechnik

Allgemeine Elektrotechnik
Spannungsteiler

U1 = Ug

R1
R1 +R2

Interaktive Inhalte: U1 = Ug

www.fersch.de

Teilwiderstand
Teilwiderstand
Gesamtspannung
Teilspannung
R1
R1 +R2

R2
R1
Ug
U1

25

V
V

Ohm
Ohm
Volt
Volt

V
A
V
A

Wrmelehre

3 Wrmelehre
3.1

Temperatur

3.1.1

Termperatur - Umrechnungen

T = 273, 15 +

Temperatur
absolute Temperatur

C
K

Grad Celsius
Grad Kelvin

= GadCelsius
Kelvin

= T 273, 15

TF =

9
5

+ 32

Temperatur
=

TR =

9
5

+ 491, 67

5
9

5
9

TR

C
R

= GadCelsius

Grad Celsius
Grad Rankine

= GadCelsius
Rankine

(TR 491, 67)

Interaktive Inhalte: T = 273, 15 + - = T 273, 15 - TF =


= 59 (TR 491, 67) -

3.1.2

Grad Celsius

(TF 32)

Temperatur
Temperatur
=

9
5

+ 32 - =

5
9

(TF 32) - TR =

Temperaturdierenz

T = T2 T1

absolute Temperatur
absolute Temperatur
Temperaturdierenz
T1 = T2 T

T2
T1
T

T2 = T + T1

Interaktive Inhalte: T = T2 T1 - T1 = T2 T - T2 = T + T1 -

www.fersch.de

K
K
K

26

Kelvin
Kelvin
Grad Kelvin

9
5

+ 491, 67 -

Wrmelehre

3.2
3.2.1

Ausdehnung der Krper


Lngenausdehnung

l = l0 T

l0 =

Ausdehnung der Krper

l
T

T
l0
l

K
m
m

Lngenausdehnungskoezient
Temperaturdierenz
Lngennderung
Anfangslnge

T
l
l0

K
m
m

Interaktive Inhalte: l = l0 T - l0 =

3.2.2

l
l0 T

T =

-=

l
T

1
K

1/Kelvin
Grad Kelvin
Meter
Meter
1/Kelvin
Grad Kelvin
Meter
Meter

l
l0

- T =

l
l0 T

l
l0

Flchenausdehnung

A = A0 2 T

Lngenausdehnungskoezient
Temperaturdierenz
Anfangsche
Flchennderung
A
2T

A0 =

Interaktive Inhalte: A = A0 2 T - A0 =

3.2.3

1
K

Lngenausdehnungskoezient
Temperaturdierenz
Anfangslnge
Lngennderung

A
2T

A
A0 T 2

-=

1
K

T
A0
A

K
m2
m2
A
A0 2

T =

- T =

A
A0 T 2

1/Kelvin
Grad Kelvin
Quadratmeter
Quadratmeter

A
A0 2

Volumenausdehnung

V = V0 3 T

Lngenausdehnungskoezient
Temperaturdierenz
Anfangsvolumen
Volumennderung
V0 =

V
3T

Interaktive Inhalte: V = V0 3 T - V0 =

www.fersch.de

V
3T

V
V0 T 3

-=

27

V
V0 T 3

1
K

T
V0
V
T =

K
m3
m3

1/Kelvin
Grad Kelvin
Kubikmeter
Kubikmeter

V
V0 3

- T =

V
V0 3

Wrmelehre

3.3
3.3.1

Energie

Energie
Wrmeenergie

Q = c m T

Temperaturdierenz
Spezische Wrmekapazitt
Masse
Wrmeenergie
m

Interaktive Inhalte: Q = c m T - m =

3.3.2

Q
= cT
Q
cT

-c=

- T =

Masse
Heizwert
Verbrennungsenergie
Hu =

Interaktive Inhalte: Q = Hu m - Hu =

Grad Kelvin

J
kgK

Joule
KilogrammKelvin

kg
J

Kilogramm
Joule

Nm = W s

Q
= cm
Q
cm

Q
m

Q
m

-m=

m=
Q
Hu

m
Hu
Q

kg

Kilogramm

J
kg

Joule

Nm = W s

Q
Hu

Schmelzen und Erstarren

Q = qs m

Masse
Spezische Schmelz-/Erstarrungswrme
Energie zum Schmelzen/Erstarren
m=

Interaktive Inhalte: Q = qs m - m =

3.3.4

Verbrennungsenergie

Q = Hu m

3.3.3

Q
= mT
Q
mT

T
c
m
Q

Q
qs

Q
qs

- qs =

qs =
Q
m

m
qs
Q

kg

Kilogramm

J
kg

Joule
Kilogramm

Joule

Nm = W s

Q
m

Verdampfen und Kondensieren

Q = qv m

Masse
Spezische Verdampfungs-/Kondenstionswrme
Energie zum Verdampfen/Kondensieren
m=

Interaktive Inhalte: Q = qv m - m =

www.fersch.de

Q
qv

Q
qv

- qv =

qv =
Q
m

Q
m

28

m
qv
Q

kg

Kilogramm

J
kg

Joule
Kilogramm

Joule

Nm = W s

Wrmelehre

3.4
3.4.1

Zustandsnderungen der Gase

Zustandsnderungen der Gase


Allgemeine Gasgleichung

V1 p1
V2 p2
=
T1
T2

Druck 1
absolute Temperatur
absolute Temperatur
Druck 2
Volumen 2
Volumen 1
V1 =

Interaktive Inhalte:

3.4.2

V1 p1
V 2 p2
=
- V1 =
T1
T2

V2 p2 T1
T2 p1

V2 pT1
T2 p1

p1 =

- p1 =

p1
T1
T2
p2
V2
V1
V2 p2 T1
T2 V1

V2 p2 T1
T2 V1

Pascal
Kelvin
Kelvin
Pascal
Kubikmeter
Kubikmeter

Pa
K
K
Pa
m3
m3

T1 =

- T1 =

N
m2

N
m2

V1 p1 T2
V2 p2

V1 p1 T2
V2 p2

Thermische Zustandsgleichung

p V = n Rm T

Stomenge
Druck
Temperatur
Volumen
Allgemeine Gaskonstante
p=

Interaktive Inhalte: p V = n Rm T - p =

www.fersch.de

Rm T
V

Rm T
V

V =

-V =

Rm T
p

Rm T
p

29

p
T
V
Rm

mol
Pa
K
m3
Ws
8, 314 molK

T =

-T=

pV
Rm

pV
Rm

Mol
Pascal
Kubikmeter

N
m2

Astronomie

4 Astronomie
4.1
4.1.1

Gravitation
Gravitationsgesetz

F =G

m1 m2
r2

Interaktive Inhalte: F = G

4.1.2
gr =

m1 m2
r2

Nm
Gravitationskonstante G
kg 2
Abstand der Massen
r
m
Massen
m2 kg
Kilogramm
Massen
m1 kg
Kilogramm
Kraft
F
N
Newton

Gm1 m2
F r 2
F r 2
r=
m1 = Gm2
m2 = Gm
F
1

Gm1 m2
F r 2
F r 2
-r=
- m1 = Gm2 - m2 = Gm1 F

6, 672041E 11

kgm
s2

Gravitationsfeldstrke
Gm
r2

Interaktive Inhalte: gr =

www.fersch.de

Gm
r2

Gravitationskonstante
Abstand der Massen
Masse
Gravitationsfeldstrke

2
Gm
r
=
m = grr
G
gr

grr 2
Gm
-m= G -r=
gr

30

G
r
m
gr

N m2
kg 2

m
kg
N
kg

6, 672041E 11
Kilogramm

Atomphysik

5 Atomphysik
5.1

Atombau

5.1.1

Kernbausteine(Protonen,Neutronen,Massenzahl)

Z =AN

Neutronenzahl
Nukleonen-,Massenzahl
Ordnung-,Protonenzahl
A=Z +N

N
A
Z

N =AZ

Interaktive Inhalte: Z = A N - A = Z + N - N = A Z -

5.1.2

Atommasse

ma = Ar u

atomare Masseneinheit
realtive Atommasse
Atommasse
ma = Ar u

u
Ar
ma

kg

Kilogramm

kg

Kilogramm

kg

Kilogramm

kg
kg

Kilogramm
Kilogramm

ma = Ar u

Interaktive Inhalte: ma = Ar u - ma = Ar u - ma = Ar u -

5.1.3

Masse des Atomkerns

mk = ma Z me

Masse des Elektrons


Ordnung-,Protonenzahl
Atommasse
Masse des Atomkerns
ma = mk + Z me

me
Z
ma
mk

Z=

Interaktive Inhalte: mk = ma Z me - ma = mk + Z me - Z =

5.1.4
=

ma mk
me
ma mk
me

me =

- me =

ma mk
Z
ma mk
Z

Stomenge und Anzahl der Teilchen

N
Na

Avogadro-Konstante
Anzahl der Teilchen
Stomenge

NA
N

1
6, 022045E23 mol

mol

Mol

N = Na

Interaktive Inhalte: =

5.1.5
M=

N
Na

- N = Na -

Molare Masse
m

Stomenge
Masse
Molare Masse
=

Interaktive Inhalte: M =

5.1.6

-=

m
M

m
M

m
M

mol
kg

Mol
Kilogramm

kg
mol

m=M

- m=M -

Masse - Energie

E = m c2

Lichtgeschwindigkeit
Masse
Energie
m=

Interaktive Inhalte: E = m c
www.fersch.de

-m=

E
c2

E
c2

31

c
m
E

m
s

kg
J

Kilogramm
Joule

Nm = W s

Atomphysik

5.2
5.2.1

Kernumwandlungen

Kernumwandlungen
Zerfallsgesetz

N (t) = N0 et

Zeit
Zerfallskonstante
zerfallfhige Atome vor der Zeit t
zerfallfhige Atome nach der Zeit t
N0 =

Interaktive Inhalte: N (t) = N0 et - N0 =

5.2.2
T =

1
t

Nt
t = ln N

1
t

Nt
- t = ln N

Sekunden

s
1
s

Halbwertszeit
ln2

Interaktive Inhalte: T =

Zerfallskonstante
Halbwertszeit
ln2

- =

ln2
T

1
s

Sekunden

ln2
T

Aktivitt

A = N (t)

zerfallfhige Atome nach der Zeit t


Zerfallskonstante
Aktivitt
N (t) =

Interaktive Inhalte: A = N (t) - N (t) =

5.2.4

Nt
= ln N

Nt
- = ln N

N (t)
et

5.2.3

N (t)
et

N0
N (t)

N (t)

1
s

Bq

Becquerel

Bq =

- hier klicken

Photon

E =f h

Planksches Wirkungsquantum
Eigenfrequenz
Energie
f=

Interaktive Inhalte: E = f h - f =

www.fersch.de

E
h

E
h

32

h
f
E

Js
hz =
J

1
s

Joule
Sekunde

Hertz
Joule

Nm = W s

1
s

Physikalische Konstanten

6 Physikalische Konstanten
Name
Kreiszahl
Eulersche zahl

Symbol

Zahlenwert
3.14159265358979323846
2.71828182845904523536

Einheit

Elektronenladung
Gravitationskonstante
Lichtgeschwindigkeit
Dielektrizittskonstante
Permeabilittskonstante
(40 )1

e
G,
c
0
0

1.60217733 1019
6.67259 1011
2.99792458 108
8.854187 1012
4 107

C
m3 kg1 s2
m/s (def)
F/m
H/m

Planksches Wirkungsquantum
Molare Gaskonstante
Avogadro-Konstante
Boltzmann-Konstante

h
R
NA
k = R/NA

6.6260755 1034
8.31441
6.0221367 1023
1.380658 1023

Js
Jmol1 K1
mol1
J/K

Ruhemasse des Elektrons


Ruhemasse des Protons
Ruhemasse des Neutrons
Ruhemasse -Teilchens
Atomare Masseneinheit
Masse der Sonne
Radius der Erde
Masse der Erde
Umlaufdauer Erde-Sonne
Astronomische Einheit
Lichtjahr
Parsec
Hubble Konstante

me
mp
mn
mn
1
mu = 12
m(126 C)
M
RA
MA
Tropical year
AU
lj
pc
H

9.1093897 1031
1.6726231 1027
1.674954 1027
6, 6447 1027
1.6605656 1027
1.989 1030
6.378 106
5.976 1024
365.24219879
1.4959787066 1011
9.4605 1015
3.0857 1016
(75 25)

kg
kg
kg
kg
kg
kg
m
kg
Tage
m
m
m
kms1 Mpc1

Basiseinheiten
Name
Lnge
Masse
Zeit
Temperatur
Stromstrke
Lichtstrke
Stomenge

Einheit
Meter
Kilogramm
Sekunden
Kelvin
Ampere
Candela
mol

Symbol
m
kg
s
K
A
cd
mol

Abgeleitete Einheiten
VAs
Kraft F
Newton N = mkg
s2 = m
2
Energie E
Joule J = ms2kg = VAs
2
Leistung P
Watt W = ms3kg = VA
Ladung Q
Coulomb C = As
2
kg
Spannung V
Volt V = ms3 A
=W
A
2
kg
V
Widerstand R
Ohm = m
=
2
3
s A 3 2A
s A
Leitwert Y
Siemens S = m2 kg = A
V
Kapazitt C
Induktivitt L
magn. Flu
Induktion B
Magnetfeld H

www.fersch.de

s4 A2
C
m2 kg = V
2
kg
Henry H = m
= Vs
A
s2 A22
m kg
Weber Wb = s2 A = Vs
Vs
Tesla T = skg
2 A = m2
A
m

Farad F =

33

Tabellen

7 Tabellen
7.1
7.1.1
m
dm
cm
mm
m
nm
pm
km
m
dm
cm
mm
m
nm
pm
km

7.1.2
2

m
dm2
cm2
mm2
a
ha
km2
m2
dm2
cm2
mm2
a
ha
km2

7.1.3
3

m
dm3
cm3
mm3
l
hl
ml
m3
dm3
cm3
mm3
l
hl
ml

Umrechnungen
Lngen
m
dm
cm
1
10
100
0, 1
1
10
0, 01
0, 1
1
0, 001 0, 01
0, 1
106
105 0, 0001
109
108
107
12
11
10
10
1010
4
1000
10
105
Meter
Dezimeter
Zentimeter
Millimeter
Mikrometer
Nanometer
Pikometer
Kilometer

mm
1000
100
10
1
0, 001
106
109
106

m
106
105
104
1000
1
0, 001
106
109

nm
109
108
107
106
1000
1
0, 001
1012

pm
1012
1011
1010
109
106
1000
1
1015

km
0, 001
0, 0001
105
106
109
1012
1015
1

Flchen
m2
dm2
cm2
1
100
104
0, 01
1
100
0, 0001
0, 01
1
106
0, 0001 0, 01
100
104
106
104
106
108
6
8
10
10
1010
Quadratmeter
Quadratdezimeter
Quadratzentimeter
Quadratmillimeter
Ar
Hektar
Quadratkilometer

mm2
106
104
100
1
108
1010
1012

a
0, 01
0, 0001
106
108
1
100
104

ha
0, 0001
106
108
1010
0, 01
1
100

km2
106
108
1010
1012
0, 0001
0, 01
1

Volumen
m3
dm3
cm3
1
1000
106
0, 001
1
1000
106 0, 001
1
109
106 0, 001
0, 001
1
1000
0, 1
100
105
6
10
0, 001
1
Kubikmeter
Kubikdezimeter
Kubikzentimeter
Kubikmillimeter
Liter
Hektoliter
Milliliter

www.fersch.de

mm3
109
106
1000
1
106
108
1000

l
1000
1
0, 001
106
1
100
0, 001

hl
10
0, 01
105
108
0, 01
1
105

ml
106
1000
1
0, 001
1000
105
1

34

Tabellen

7.1.4

Umrechnungen

Zeit
s
min
1
0, 01667
60
1
3600
60
0, 001 1, 667 105
106
1, 667 108
9
10
1, 667 1011
12
10
1, 667 1014
Sekunden
Minuten
Stunden
Millisekunden
Mikrosekunden
Nanosekunden
Pikosekunden

s
min
h
ms
s
ns
ps
s
min
h
ms
s
ns
ps

7.1.5

h
0, 0002778
0, 01667
1
2, 778 107
2, 778 1010
2, 778 1013
2, 778 1016

0, 1

10

100

106
105

0, 01

0, 1

10

104

0, 001
106

0, 01
105

0, 1

1000

109
1012

10

100

1000

108
1011

1015
1018

da

10

100

100

1000
106

1000
104

M
G
T
P
E

d
c
m

n
p
f
a
da
h
k
M
G
T
P
E

s
106
6 107
3, 6 109
1000
1
0, 001
106

ns
109
6 1010
3, 6 1012
106
1000
1
0, 001

ps
1012
6 1013
3, 6 1015
109
106
1000
1

Vorsilben
1

ms
1000
6 104
3, 6 106
1
0, 001
106
109

109
1012
1015
1018

1014
1017

107
1010
1013
1016
1019

0, 0001
107

0, 001
106

n
109
108

p
1012
1011

f
1015
1014

a
1018
1017

107
106

1010
109

1013
1012

1016
1015

1000

106

0, 001
106

1000

109
106

1012
109

1000

106

0, 001
106

1000

0, 001
1016

1
1019
1020

1010
1013
1016

109
1012
1015

109
1012

1000
104

104
105

107
108

105
108

106
109

109
1012

1011
1014
1017
1020

1012
1015
1018
1021

1015
1018
1021
1024

0, 001
106
109
1010
1011
1012
1015
1018
1021
1024
1027

1013
1014
1015
1018
1021
1024
1027
1030

1017
1018
1021
1024
1027
1030
1033

0, 01

0, 001

0, 01

0, 001

0, 001

0, 0001
105

0, 0001
105

0, 0001
107
1010
1013
1016
1019
1

108
1011
1014
1017

106
109

1012
1015

M
106
107

G
109
1010

T
1012
1013

P
1015
1016

E
1018
1019

1012
1015

1015
1018

1018
1021

1021
1024

1024
1027

108
109

1018
1021

1020

1018
1021

0, 1

0, 01

1024
105

1011
1012

1021
1024
1027
108

1014
1015

1024
1027
1030
1011

1027
1030
1033
1014

10

0, 1

0, 0001

100
105

10
104

0, 001

107
106

0, 001

106

1027
1030
1033
1036

108
1011
1014
1017

107
1010
1013
1016

1000
106
109
1012

0, 001

109
106

1000
106
109

1
1000
106

0, 001
1
1000

35

1000
106
109
1012
1015

1010
109

1017
1018

1021
1024

Bezugsgre
Dezi
Zenti
Milli
Mikro
Nano
Pico
Femto
Atto
Deka
Hekto
Kilo
Mega
Giga
Tera
Peta
Exa

www.fersch.de

da
0, 1

1013
1012

1020
1021

1030
1033
1036
1017
1016
1015
1012
109
106
0, 001
1

Tabellen

7.1.6
kg
g
mg
t
oz
lb
t
kg
g
mg
t
oz
lb
t

7.1.7
N
cN
mN
kN
MN
kp
p
dyn
pdl
lbf
N
cN
mN
kN
MN
kp
p
dyn
pdl
lbf

Umrechnungen

Masse
kg
g
1
1000
0, 001
1
106
0, 001
1000
106
0, 02835
28, 35
0, 4536
453, 6
1016
1, 016 106
Kilogramm
Gramm
Milligramm
Tonne
ounce
pound
ton(UK)

mg
106
1000
1
109
2, 835 104
4, 536 105
1, 016 109

t
0, 001
106
109
1
2, 835 105
0, 0004536
1, 016

oz
35, 28
0, 03528
3, 528 105
3, 528 104
1
16
3, 584 104

lb
2, 205
0, 002205
2, 205 106
2205
0, 06249
1
2240

t
0, 0009843
9, 843 107
9, 843 1010
0, 9843
2, 79 105
0, 0004464
1

Kraft
N
cN
1
100
0, 01
1
0, 001
0, 1
1000
105
6
10
108
9, 807
980, 7
0, 009807 0, 9807
105
0, 001
0, 1383
13, 83
4, 448
444, 8
Newton
Zentinewton
Millinewton
Kilonewton
Meganewton
Kilopond
Pond
Dyn
poundal
pound-force

www.fersch.de

mN
1000
10
1
106
109
9807
9, 807
0, 01
138, 3
4448

kN
0, 001
105
106
1
1000
0, 009807
9, 807 106
108
0, 0001383
0, 004448

MN
106
108
109
0, 001
1
9, 807 106
9, 807 109
1011
1, 383 107
4, 448 106

36

kp
0, 102
0, 00102
0, 000102
102
1, 02 105
1
0, 001
1, 02 106
0, 0141
0, 4536

p
102
1, 02
0, 102
1, 02 105
1, 02 108
1000
1
0, 00102
14, 1
453, 6

dyn
105
1000
100
108
1011
9, 807 105
980, 7
1
1, 383 104
4, 448 105

pdl
7, 231
0, 07231
0, 007231
7231
7, 231 106
70, 91
0, 07091
7, 231 105
1
32, 16

lbf
0, 2248
0, 002248
0, 0002248
224, 8
2, 248 105
2, 205
0, 002205
2, 248 106
0, 03109
1

Tabellen

7.1.8

Umrechnungen

Energie-Arbeit
J
Nm
1
1
1
1
1
1
3, 6 106
3, 6 106
4, 187
4, 187
4187
4187
1, 602 1019 1, 602 1019
1055
1055
Joule
Newtonmeter
Wattsekunde
Kilowattstunde
Kalorie
Kilokalorie
Elektronenvolt
British thermal unit

J
Nm
Ws
kW h
cal
Kcal
eV
BT U
J
Nm
Ws
kW h
cal
Kcal
eV
BT U

7.1.9

J
s
Nm
s

PS
KW
hp
BT U /s
BT U /h
W
J
s
Nm
s

PS
KW
hp
BT U /s
BT U /h

7.1.10

kn =
m
s
km
h
ft
s
mi
hr

kn =

kW h
2, 778 107
2, 778 107
2, 778 107
1
1, 163 106
0, 001163
4, 45 1026
0, 0002931

cal
0, 2388
0, 2388
0, 2388
8, 598 105
1
1000
3, 827 1020
252

Kcal
0, 0002388
0, 0002388
0, 0002388
859, 8
0, 001
1
3, 827 1023
0, 252

Leistung

m
s
km
h
ft
s
mi
hr

Ws
1
1
1
3, 6 106
4, 187
4187
1, 602 1019
1055

J
Nm
W
PS
s
s
1
1
1
0, 00136
1
1
1
0, 00136
1
1
1
0, 00136
735, 5
735, 5
735, 5
1
1000
1000
1000
1, 36
745, 7
745, 7
745, 7
1, 014
1055
1055
1055
1, 434
0, 2931 0, 2931 0, 2931 0, 0003985
Watt
Joule pro Sekunde
Newtonmeter/Sekunde
Pferdestrke
Kilowatt
horsepower
BTU/Sekunde
BTU/Stunde

Geschwindigkeit
m
s

sm
h

sm
h

KW
0, 001
0, 001
0, 001
0, 7355
1
0, 7457
1, 055
0, 0002931

km
h

ft
s

1
3, 6
3, 281
0, 2778
1
0, 9113
0, 3048 1, 097
1
0, 447 1, 609 1, 467
0, 5144 1, 852 1, 688
Meter/Sekunde
Kilometer/Stunde
Feet per sec
Miles per hour
Knoten

www.fersch.de

mi
hr

2, 237
0, 6214
0, 6818
1
1, 151

kn = sm
h
1, 944
0, 54
0, 5925
0, 869
1

37

hp
0, 001341
0, 001341
0, 001341
0, 9863
1, 341
1
1, 415
0, 000393

BT U /s
0, 0009478
0, 0009478
0, 0009478
0, 6971
0, 9478
0, 7068
1
0, 0002778

BT U /h
3, 412
3, 412
3, 412
2510
3412
2544
3600
1

eV
6, 242 1018
6, 242 1018
6, 242 1018
2, 247 1025
2, 613 1019
2, 613 1022
1
6, 585 1021

BT U
0, 0009478
0, 0009478
0, 0009478
3412
0, 003968
3, 968
1, 518 1022
1

Tabellen

7.1.11
Pa
N
m2

bar
at
atm
T orr
mmHg
psf
psi
mbar
Pa
N
m2

bar
at
atm
T orr
mmHg
psf
psi
mbar

7.1.12
1
s

Hz =
kHz
M Hz
GHz
Hz = 1s
kHz
M Hz
GHz

7.1.13
V
mV
V
kV
MV
V
mV
V
kV
MV

Umrechnungen

Druck
N
Pa
bar
m2
1
1
105
1
1
105
5
5
10
10
1
9, 807 104 9, 807 104
0, 9807
1, 013 105 1, 013 105
1, 013
133, 3
133, 3
0, 001333
133, 3
133, 3
0, 001333
47, 88
47, 88
0, 0004788
6895
6895
0, 06895
100
100
0, 001
Pascal
Newton/Quadratmeter
Bar
Tech. Atmosphre
Physikalische. Atmosphre
Torr
Millimeter Quecksilber
pound per square foot
pound per square inch
Millibar

at
1, 02 105
1, 02 105
1, 02
1
1, 033
0, 00136
0, 00136
0, 0004882
0, 07031
0, 00102

atm
9, 869 106
9, 869 106
0, 9869
0, 9678
1
0, 001316
0, 001316
0, 0004725
0, 06805
0, 0009869

Frequenz
Hz = 1s
kHz
1
0, 001
1000
1
106
1000
1012
109
Hertz
Kilohertz
Megahertz
Gigahertz

M Hz
106
0, 001
1
106

GHz
1012
109
106
1

Spannung

V
mV
1
1000
0, 001
1
106 0, 001
1000
106
6
10
109
Volt
Millivolt
Mikrovolt
Kilovolt
Megavolt

www.fersch.de

V
106
1000
1
109
1012

kV
0, 001
106
109
1
1000

MV
106
109
1012
0, 001
1

38

T orr
0, 007501
0, 007501
750, 1
735, 6
760
1
1
0, 3591
51, 72
0, 7501

mmHg
0, 007501
0, 007501
750, 1
735, 6
760
1
1
0, 3591
51, 72
0, 7501

psf
0, 02089
0, 02089
2089
2048
2116
2, 785
2, 785
1
144
2, 089

psi
0, 000145
0, 000145
14, 5
14, 22
14, 7
0, 01934
0, 01934
0, 006944
1
0, 0145

mbar
0, 01
0, 01
1000
980, 7
1013
1, 333
1, 333
0, 4788
68, 95
1

Tabellen

7.1.14
A
mA
A
kA
MA
A
mA
A
kA
MA

Umrechnungen

Strom

A
mA
A
1
1000
106
0, 001
1
1000
106 0, 001
1
1000
106
109
106
109
1012
Ampere
Milliampere
Mikroampere
Kiloampere
Megaampere

7.1.15

kA
0, 001
106
109
1
1000

MA
106
109
1012
0, 001
1

Widerstand

k
M
Omega

1
1000
106 0, 001 106
m
0, 001
1
1000 106
109
6
9

10
0, 001
1
10
1012
6
9
k
1000
10
10
1
0, 001
M
106
109
1012
1000
1

Ohm
m
Milliohm

Mikroohm
k
Kiloohm
M Megaohm
H
mH
H
nH
kH
H
1
1000
106
109
0, 001
mH 0, 001
1
1000
106
106
6
H
10
0, 001
1
1000 109
9
6
nH
10
10
0, 001
1
1012
6
9
12
kH
1000
10
10
10
1
H
Henry
mH Millihenry
H
Mikrohenry
nH
Nanohenry
kH
Kilohenry
F
mF
F
nF
pF
kF
F
1
1000
106
109
1012 0, 001
mF 0, 001
1
1000
106
109
106
6
6
F
10
0, 001
1
1000
10
109
9
6
nF
10
10
0, 001
1
1000 1012
12
9
6
pF 10
10
10
0, 001
1
1015
6
9
12
15
kF
1000
10
10
10
10
1
F
Farad
mF
Millifarad
F
Mikrofarad
nF
Nanofarad
pF
Pikofarad
kF
Kilofarad

www.fersch.de

39

Das könnte Ihnen auch gefallen