Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
del todo,
sino
para
que,
devuelto
en vmito,
se sometiera
ms
1
Iren III, 20,1, lss: Magnanimis
igitur fuit Deus, deficiente homine, eam quae per
Verbum esset victoriam reddendam ei praevidens. Cum enim perficiebatur virtus in
infirmitate, benignitatem Dei et magnificentissimam ostendebat virtutem.
35:28 PM
638
al Senor
de la muerte,
atemorizados
por el
A primera vista, podria uno ver mal para Jons lo que le hizo el pez.
No lo entendi asi Dios. Atento a los bienes que se le seguiran, soport
Dios en paciencia que fuera devorado.
El pensamiento de Ireneo vuela al pecado y muerte iniciales de
Adn, devorado por el enemigo. Tambin entonces descubri Dios bienes,
y soport en paciencia el aparente dominio del enemigo sobre el hombre.
Ireneo mira al bien que en ambos casos en el de Jons, y en el de
Adn se sigue del inicial triunfo del pez (resp. de lo figurado por l).
Primeramente el bien personal de Jons (y de Adn). Y en segundo lugar
el bien de los Ninivitas (y del gnero humano). Mayor sumisin u
obediencia a Dios; mayor glorificacin de El; liberacin del pecado y de la
muerte entre los Ninivitas, y en la familia de Adn.
A no haber mediado el prodigio: a) habriase perdido Jons para
siempre; b) habrian muerto los Ninivitas. Orden en cambio Dios el
prodigio: a) por lo que hace personalmente a Jons, para que se sometiera
ms a Dios, y para que, con la experiencia de tan inesperada salvacin,
glorificase ms a Dios. Aprendi el profeta a ser ms dcil a Dios y mirar
ms por su gloria que por la propia salvacin segn l la entendia. "Ut
magis subiceretur Deo": antes del milagroso fenmeno querfa Jons llevar
adelante sus designios, huyendo de los de Dios. A raiz del fenmeno
vomitato y en salud aprendi a obedecer ms a Dios, findose de El. "Et
plus glorificaret eum qui insperabilem salutem ei donasset": ante la
inesperada salvacin, debida por completo a Dios, volvise a glorificar
ms a El.
b) Por lo que hace a los Ninivitas, para que atemorizados con tal
senal, hiciesen penitencia y se convirtieran al Senor que les libraba de la
muerte. Como si de otra suerte les aguardara segura perdicin.
Ireneo acenta corno bien grandisimo de los Ninivitas (y podia
haber agregado aismismo de Jons) el librarse de la muerte ('qui eos
liberaret a morte'). Es la veniente sensible que no niega la invisible ('qui
eos liberaret a peccato'). La penitencia de los Ninivitas trataba de evitar la
muerte; pero entranaba el arrepentimiento de su vida de pecado.
2 Iren
III, 20,1, 5ss: Sicut enim patienter sustinuit absorbi Ionam a ceto, non ut
absorberetur et in totum periret, sed ut evomitus magis subiceretur Deo et plus glorificaret
eum qui insperabilem salutem ei donasset, et firmam paenitentiam faceret Ninivitis, ut
converterentur ad Dominum qui eos liberaret a morte, conterritos ab eo signo quod factum
erat circa Ionam.
35:28 PM
639
si
Dios
se
arrepentir
aparte
su
colera
de
nosotros,
no
pereceremos!'3.
devorado
devorado,
no para que,
por el gran pez, autor de la transgresin:
del todo, sino corno quien ordena y prepara el camino
pereciese
35:28 PM
640
se guarda de apurar perfiles. Segn Jons 2,1: 'Et praecepit Dominus ceto
San Jernimo, que no aplica el verso al printer hombre
magno, et devoravit Ionam'.
devorado por el enemigo, tampoco ve reparo en que el Seflor ordenase al pez devorar a
Jons.
9
'Adinventio salutis' alude al hallazgo de la oveja perdida (cf. Le 15,4-7). Puede verse
Iren I, 16; l,ls errorem ovis et adinventionem.
El Obispo de Lin emplea a veces el
vocablo 'adinventio' en mal sentido, corno invento arbitrario de los herejes: v. gr. en Iren I,
9,1,81. H. Ronsch, Itala und Vulgata 70. Ahora tiene buen sentido...
10
Cf. Iren V, 31,1, 22ss: Et ipse autem Dominus (Mt 12,40): 'Quemadmodum,
ait,
Jonas in ventre ceti tres dies et tres noctes mansit, sic erit Filius hominis in corde terrae'.
"
Cf. S. Jeronimo, In Ionam 2,1: Huius loci mysterium in evangelio
Dominus
exponit, et superfluum est, vel id ipsum, vel aliud dicere, quam exposuit ipse, qui passus
est... 2,2 Si Ionas refertur ad Dominum, et ex eo
tribus diebus ac noctibus in utero ceti
quod
fuit, passionem indicat Salvatoris, debet et oratio tllius typus esse orationis dominicae.
12
Cf. Iren III, 20,1,2s:
Eam quae per Verbum esset victoriam reddendam ei (homini)
praevidens.
35:28 PM
641
vida.
Ireneo la llama 'insperabilem salutem', expresin repetida15.
Aplicada al hombre caldo en pecado y muerto, denota un fenomeno
contrario a toda expectacin. Es inesperado que un hombre muerto
resucite. Como era ajeno a toda esperanza que el hombre devorado por el
pez saliese vivo a los tres dias.
Enumera Ireneo
el contenido de la salvacin
del hombre,
prefigurada en Jons: a) resucitar de entre los muertos; b) glorificar a
Dios segun la palabra proftica de Jons: 'Clam al Senor mi Dios en mi
tribulacin y me escuch del vientre del infierno'; c) le glorificar siempre
por la salvacin de El recibida, dndole de continuo gracias.
Lo que cumpli Jons a raiz de su salvacin, ha de cumplir el gnero
humano por la salvacin recibida mediante el Verbo del Creador del cielo
y de la tierra. Y corno Jons no glorific por su salvacin a un Dios Padre,
diverso y superior al Demiurgo; asi el hombre, a raiz de su resurreccin,
13
Cf. Clem. Al., Strom V, 14,135,3-4.
14
Iren III, 20, 1, 23ss: ut insperabilem homo a Deo percipiens salutem resurgat a
mortuis et clarificet Deum et eam quae a Iona prophetata est dicat vocem: 'Clamavi ad
Dominum Deum meum in tribulatione mea et exaudivit me de ventre inferni', et semper
permaneat glorificans Deum et sine intermissione gratias referens pr ea salute quam
consecutus est.
13
Vase lin. 8.
35:28 PM
642
semejante
a Dios16.
No pudo Jons gloriarse ante Dios de su vida fuera del pez. Lo naturai era
haber quedado para siempre muerto.
Igual el hombre, a raiz de la resurreccin de entre los muertos. Como
Jons sinti rectamente del Dios Creador, a quien debia nueva Vida, debe
el hombre el gnero humano sentir rectamente del Dios Creador, a
quien debe la incorruptela.
La conciencia en Jons de una Vida inmerecidamente regalada, le
prohibe gloriarse, en carne, en el acatamiento del Senor. Le induce a sentir
bien del Dios que le libr de la muerte, y a entregarse a Sus designios. Es
la ensenanza primera dementai de Jons hombre ante su Creador. El
contraste fuertemente experimentado de la propia muerte espontnea,
frentea la incorruptela y vida recibida de su Creador en don.
Ireneo piensa en los discipulos de Valentin. Segun estos, los
hombres de naturaleza 'espiritual' son fisicamente incorruptibles, y corno
tales semejantes a su Dios Padre superiores al Dios Creador. Estos
herejes no sienten bien de Dios. Se creen semejantes en naturaleza a un
Dios Ms alto, contrario al Creador, de propiedades
contrarias;
fisicamente incorruptibles e inmortales, contra el Demiurgo de indole
corruptible y mortai.
Jons, segn tales herejes, dificilmente podria prefigurar la
Dispensacin del hombre 'espiritual'. El 'espiritual' se gobierna por una
Dispensacin
superior. En la hiptesis de que, segun ellos, Jons
16
Iren III, 20, 1, 29ss: 'ut non glorietur in conspectu Domini omnis caro', nec
umquam de Deo contrarium sensum accipiat homo, propriam naturaliter arbitrans eam quae
circa se esset incorruptelam, et non tenens veritatem inani supercilio iactaretur quasi
naturaliter similis esset Deo.
35:28 PM
643
al hacerle
para su Creador,
entenebrecia
flaqueza,
aprendido
reconoce
el poder
el hombre
que,
de Dios,
le hace
de su parte,
era
ms
flaco
perfecto. ^,Cmo
y naturalmente
35:28 PM
644
para amarle
mas.
Pues
a quien
mas se perdona,
mas ama19.
muerte
por si sola seria fatai, si no la remediase Dios con la Victoria
sobre ellas. Si a la caida y muerte sigue la resurreccin, entiende el
hombre la benignidad de Dios, y el abismo de donde benignamente, sin
mrito alguno, ha sido liberado.
18
Iren V, 3,1, 12ss: 'Virtus enim in infirmitate perficitur', meliorem efFiciens hunc
enim didicisset homo
qui per suam infirmitatem cognoscit virtutem Dei. Quemadmodum
quoniam ipse quidem infirmus et natura mortalis, Deus autem immortalis et potens, nisi id
Suam enim infirmitatem discere per
quod est in utroque didicisset
experimento?
sustinentiam nihil est malum; magis autem et bonum est non aberrare in natura sua. Extolli
autem adversus Deum et praesumptionem gloriae assumere, ingratum reddens hominem,
multum mali inferebat ei; ut veritatem simul et dilectionem auferret ab eo eam quae est ad
eum qui fecit eum. Utrorumque autem experientia veram quae est de Deo et homine
agnitionem indidit ei et auxit ejus erga Deum dilectionem. Ubi autem augmentum est
dilectionis, ibi major gloria Dei virtute perficitur his qui diligunt eum. Vase mi comento
ad loc. en Teologia de San Ireneo I, Madrid-Toledo
1985 p. 170ss.
"
Iren III, 20,2,39ss:
Haec ergo fuit magnanimitas Dei, ut per omnia transiens homo
et mortis agnitionem percipiens, dehinc veniens ad resurrectionem quae est a mortuis et ex
perimento discens unde liberatus est, semper gratus existat Domino, munus incorruptelae
consecutus ab eo, ut plus diligeret eum, cui enim plus dimittitur plus diligit (cf. Le 7,42-43).
35:28 PM
645
por ellas
vendr
a sentir de Dios
cunto
es grande21.
temporal
y de todas las dems perfecciones y maravillas de Dios
reveladas en el hombre. Instruido con ellas vendr a sentir ste cun
grande es Dios.
Si antes del signo amaba Jons a Dios, la gratitud le obligaba a
amarle luego mucho ms. Juntamente creci en l el conocimiento propio
frente al de Dios. Se vi mortai y dbil frentea la inmortalidad y poder del
Creador; y comprendi, adoctrinado mediante las dems perfecciones
reveladas en l, cun grande es Dios22.
20
enim Deus semper idem est, sic et homo
Cf. Iren IV, 11,2, 29ss: Quamadmodum
in
in Deo inventus semper proficiet ad Deum. Neque enim Deus cessat aliquando
benefaciendo et locupletando hominem, neque homo cessat beneficium accipere et ditari a
Deo. Exceptorium enim bonitatis et organum clarificationis ejus homo gratus ei qui se fecit,
et iterum exceptorium justi judicii ejus homo ingratus et spernens plasmatorem et non
subjectus Verbo ejus.
21
autem semetipsum quoniam mortalis et infirmus
Iren III, 20, 2, 45ss: Cognoscat
est, intellegat autem et Deum quoniam in tantum immortalis et potens est uti et mortali
immortalitatem et temporali aeternitatem donet, intellegat autem et reliquas virtutes Dei
omnes in semetipsum ostensas, per quas edoctus sentiat de Deo quantus est Deus.
22
Pro nobis
omnia haec sustinuit Deus, uti per omnia
Cf. Iren IV, 37,7,166ss:
igitur
in omni ejus dilectione,
eruditi in omnibus in futurum simus cauti et perseveremus
35:28 PM
646
a prueba
encerr
Dios
estn
enfermos,
as tambin
se manifiesta
las
cosas
en
la
rebelda
para
usar
con
todos
la
35:28 PM
647
consideracin.
El Creador Demiurgo de los herejes, corno Dios del Antiguo
Testamento, buscaba en el hombre su propio culto y gloria24. Dio la Ley a
los descendientes de Abrahn, por medio de Moiss, para asegurarse el
seguimiento del pueblo judio en sus manifestaciones singularmente
religiosas.
El Dios de Israel constituia el centro de su existencia. Buscaba ser
clarificado de continuo por su pueblo, en respuesta a lo que hacia El a su
favor. Entendia asi el lenguaje de la gratitud israelita.
Tal era la indole del Demiurgo, lo mismo entre marcionitas que entre
valentinianos. La gloria del hombre (israelita) era el Dios de Israel. Y ste
la reclamaba de los descendientes todos de Abrahn, sujetos a la Ley de
Moiss. No asi segn el Obispo de Lin.
Dios
de nada
ha menester,
mientras
el hombre
necesita
la comunin
con
por l... hechos participes de la gloria del Senor, que nos form
de su gloria25.
para que, mientras estamos con l, participemos
24 Cfr.
Tert., adv. Marc. II, 18,3: Sacrificiorum
quoque onera et operationum et
nemo reprehendat, quasi deus talia sibi proprie
oblationum negotiosas scrupulositates
exclamat
(Is 1,11.12):
Quo mihi multitudinem
desideraverit,
qui tam manifeste
ista de manibus vestris? Sed illam dei
vestrorum? et: Quis exquisivit
sacrificiorum
industriam sentiat, qua populum pronum in idolatriam et transgressionem eiusmodi officiis
religioni suae voluit adstringere, quibus superstitio saeculi agebatur, ut ab ea avocaret illos,
sibi iubens fieri, quasi desideranti, ne simulacris faciendo delinquerei; adv. Marc. V, 5,10:
cruentorum et holocaustomatum
Quid stultius, quid infirmius, quam sacrificiorum
nidorosorum exactio? quid infirmius, quam vasculorum et grabbatorum purgatio?... ne
scriptum est: qui gloriatur, in deo glorietur. In quo?
glorietur omnis caro, ut quemadmodum
Utique in eo qui hoc praecepit. Nisi creator praecepit, ut in deo Marcionis gloriemur.
Von Harnack,
Marcion1 p. 106 y 277".
VaseA.
25 Iren
IV, 14, 1, 24ss: In quantum enim Deus nullius indigens, in tantum homo
Dei communione. Haec enim gloria hominis, perseverare ac permanere in Dei
indiget
servitute. Et propter hoc dicebat discipulis Dominus: 'Non vos me elegistis, sed ego elegi
vos', significans quoniam non ipsi glorificabant eum, sequentes eum, sed in eo quod
sequerentur Filium Dei glorificabantur ab eo... participantes gloriae Domini: qui et formavit
et ad hoc praeparavit nos, ut dum sumus cum eo participemus gloriae ejus.
35:28 PM
648
dando
pues
a Dios, y presentando
a los hombres
apartndose
por entero de Dios
dejase
de Dios es el hombre viviente;
la vida
a conocer
no fuera
que
la gloria
es la vision de Dios21.
el hombre
el hombre
empero
a Dios...
de
ser;
del hombre
35:28 PM
649
empero
'
una obra, corno dice la Escritura(Gen 2,7): Y tomo Dios barrode la tierra
y plasmo al hombre'. Por eso tambinescupi el Senor en tierrae hizo lodo
y humedeci con l los ojos (cf. Joh 9,6), dando a entendercrno habia sido
la antigua
plasmacin,
y revelando
a los capaces
de entender(lo)
la mano
de
Dios con que habia sido el hombre modelado del barro. Pues lo que el
Verbo artifice dej de plasmar en el vientre, lo llev a cumplimiento
abiertamente(Joh 9,3) 'para que se manifiestenen l las obras de Dios'28.
La curacin del ciego de nacimiento le da pie a Ireneo para declarar las
obras de Dios. Las obras de Dios, por excelencia, son la formacin del
hombre. Las indica Gen 1,26: "Hagamos al hombre a nuestra imagen y
8
Iren V, 15,2,63ss.
35:28 PM
650
35:28 PM
651
por si solo.
Arrojado del rgimen inmortai por desobediencia a Dios, no sera el
hombre abandonado. Dios se apiadar de l, y le devolver a su condicin
31Iren
III, 20,2,55ss.
32Cf. Iren
1,2,2-4.
33
Cf. Iren I, 10, 3, 57ss: Et quoniam magnanimus exstitit Deus et in transgressorum
angelorum apostasia et in inobaudientia hominum edisserere. Vase Origenes, In ep. ad
Romanos, lib. Vili, 13 (PG 14,1199 Css): Quia sicut vos gentes quondam non credebatis
Deo, nec tamen idcirco penitus reliquit vos Deus, sed aliquando ad uitimum misericordiam
consecuti estis: occasio tamen conferendae in vos misericordiae, populi Israel incredulitas
exstitit: ita etiam hi qui nunc de populo Israel non crediderunt, et pr incredulitate sua
derelicti sunt, ut ad vos Dei misericordia flecteretur, non usquequaque
relinquentur in
incredulitate sua; sed posteaquam
plenitudinis gentium fuerit impleta dispensatio, etiam
ipsi misericordiam consequentur. In quo volens Apostolus bonitatem Dei ostendere, qua
omnes in
aliorum
salutem
facit: 'Conclusit,
incredulitate
aliorum,
inquit, Deus
incredulitate, ut omnium misereatur'; non quo ipse eis injecerit incredulitatis propositum,
sed ipsorum incredulitatis proposito credendi aditum aliis qui et ipsi prius increduli fuerant,
patefecit... Considerans igitur sanctus Apostolus tantas esse bonitatis Dei divitias, et tantum
divinae
rationabiles agi naturas, et quia tantum Deus dives est in
sapientiae opus erga
misericordia, et dives in omnes qui invocant eum, et tanta est bonitatis ejus et patientiae et
longanimitatis magnitudo, repente interioribus eas cordis oculis intuens, immensitatemque
earum perspiciens,
stupore simul et pavore perculsus exclamat et dicit: altitudo
divitiarum sapientiae et scientiae Dei, quam inscrutabilia sunt judicia ejus, et investigabiles
viae ejus!. Ireneo aplica Rom 11,32 al pecado de origen. Origenes al de los dos pueblos,
Israel y gentil.
35:28 PM
652
34
Iren III, 20,2,60ss:
Hic enim tenens sine inflatione et iactantia veram gloriarti de
his quae facta sunt et de eo qui fecit, qui est potentissimus omnium Deus quique omnibus ut
sint praestitit, et manens in dilectione eius (cf.Joh 15,9-10) et subjectione et gratiarum
actione, maiorem ab eo gloriam percipiet, provectus accipiens, dum consimilis fiat eius qui
pr eo mortuus est.
35:28 PM
653
y corno ya condenado
a que se Le asemeje,
acostumbrar
al hombre
en el hombre,
a Dios
a que
segun
35:28 PM
654
"Ya que tambin l (el Hijo de Dios) vino a tener similitudde carne de
pecado
carne".
para condenar
al pecado,
y corno ya condenado
arrojarlo
fuera de la
35:28 PM
655
regulam
ad videndum
Deum",
- "et
y 2
capere
Patrem
donans".
39
Cf. Iren 1,20,3,39ss:
Ostensionem autem superiorum et velut finem regulae suae
adferunthaec: 'Confitebortibi...'
40
Cf. Iren V, 1,1,33ss: Suo igitur sanguine redimente nos Domino, et dante animam
suam pr nostra anima et carnem suam pr nostris carnibus, et effundente Spiritum Patris in
adunitionem et comunionem Dei et hominum, ad homines deponente Deum per Spiritum,
ad Deum autem rursus imponente hominem per suam incarnationem, et firme et vere in
adventu suo donante nobis incorruptelam per comunionem
quae est ad eum, perierunt
omnes haereticorum doctrinae.
35:28 PM
656
35:28 PM
657
SUMMARY
In the theology
of Irenaeus
the an
tithesisbetween man fallen in Adam and victoriousin the Word made flesh.The
devil is the fishthattriedto eat up man. God allowed it in orderso to dispose the
salvation
of the human
race.
The
the resur
rection of Christ,but also the mysteryof the Church and the salvation of men.
Since this salvation is realized throughthe victoryof Christover death, no man
can glorybefore the Lord. That is why man is the glory of God, just as the glory
of God is man alive. Only in appearance are the two Irenaean formulasincom
patible. The firstshows thatman can glorifyGod only by God's work; the other,
thatGod communicates to man his own glory.God himselfraises man, progres
sively, to divinization and immortality.Justas the whale launched Jonas into a
new life, so also death launched the Saviour as firstfruitsof the new life that
crowns the likeness of man withGod.
35:28 PM