NR 8 (579) 24 LUTEGO 2008 CENA 4,70 ZŁ (W TYM 7% VAT)

TYGODNIK FORUM: Gasnące Iskry str. 11

ISSN 0867-4523
INDEKS 337 374

www.zolnierz-polski.pl

MIŁOŚĆ
ŻĄDA OFIARY
UTYLIZACJA AMUNICJI: Od naboju do złotówki str. 26
ST. SZER. KAJETAN ŁAPCZUK: Nieformalny ambasador str. 28

TEMAT NUMERU: ŻOŁNIERZE NA WALIZKACH str. 4

AAAAAAA AAAAAAAA
W NUMERZE
NASZYM OKIEM

CZOŁGI W ZIELONCE
Na poligonie w podwarszawskiej Zielonce
w połowie lutego ćwiczyła kompania czoł-
gów PT-91 z 1 Warszawskiej Brygady
Pancernej STR. 32

TEMAT NUMERU
ŻOŁNIERZE
NA WALIZKACH
NIEFORMALNY
Kiedyś ćwiczono przeprowadzki
AMBASADOR WOJSKO LOTNICTWO
na jednostkach, ostatnio
Po ośmiu latach przerwy
natomiast skierowano uwagę w elitarnej Akademii Sił
JAK POLICZYĆ
na elementy systemu Powietrznych ŚMIGŁOWCE
dowodzenia STR. 4 w Colorado Springs
znów kształci się Polak Żołnierze z dywizjonów i pułków
– st. szer. Kajetan Łapczuk lotniczych Wojsk Lądowych będą
STR. 28 mieli wiele pracy zarówno na
misjach, jak i w kraju. Tymczasem
decyzji w sprawie pokoleniowej
FORUM LOTNICTWO wymiany sprzętu jak nie było, tak
GASNĄCE ISKRY nie ma STR. 16

W nieodległym czasie z codziennej WOJSKO

ZAPIS
MIŁOŚĆ ŻĄDA OFIARY
Wspólna ceremonia pożegnania
żołnierzy, którzy zginęli w katastrofie
wojskowego samolotu
transportowego CASA, odbyła się
18 lutego w 21 Bazie Lotniczej
w Świdwinie
eksploatacji wycofane muszą
zostać myśliwsko-bombowe Su-22,
JAK SIĘ MASZ,
transportowe An-2 i śmigłowce Mi-2, KORPUSIE?
a także niezastąpione samoloty
zaawansowanego szkolenia pilotów
Zbyt niskie zarobki, brak
uprawnień
TS-11 Iskra STR. 11 mieszkaniowych
i brak możliwości
rozwoju zawodowego
– to główne problemy
szeregowych zawodowych STR. 21
STR. 8

Redaktorzy prowadzący: Bydgoszcz: Krzysztof Wilewski, Marcin Kaczmarski, Włodzimierz Kaleta,

TYGODNIK
www.polska-zbrojna.pl
Dyrektor Redakcji Wojskowej
Redaktor naczelny
Artur Bartkiewicz, tel.: (0-22) 684 53 65,
684 56 85, faks: 684 55 03; CA MON 845
365, 845 685, faks: 845 503;
sekretariat@redakcjawojskowa.pl
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa
Zastępca dyrektora Redakcji Wojskowej
sekretarz redakcji „Polski Zbrojnej”:
Wojciech Kiss-Orski, tel.: (0-22) 684 02 22,
CA MON 840 222;
wko@redakcjawojskowa.pl
ppłk Artur Goławski , tel.: (0-22) 684 52 30,
CA MON 845 230; Aneta Wiśniewska,
(0-22) 684 52 13, CA MON 845213;
polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
Publicyści:
Warszawa: Norbert Bączyk, Piotr
Bernabiuk, tel.: (0-22) 684 52 29, CA MON
845 229; Jakub Czermiński, Anna
Dąbrowska, tel.: (0-22) 684 52 44,
CA MON 845 244; Paulina Glińska,
tel.: (0-22) 684 52 29, CA MON 845 229;
Sylwia Guzowska, tel.: (0-22) 684 02 32,
CA MON 840 232; kpt. Grzegorz Predel,
tel.: (0-22) 684 08 68, CA MON 840 868;
Roman Przeciszewski, tel.: (0-22) 684 52
44, CA MON 845 244; Tadeusz Wróbel,
tel.: (0-22) 684 52 44, CA MON 845 244;
Egzemplarze czasopism dostępne w wewnętrznym kolportażu wojskowym są bezpłatne
tel. (0-52) 378 25 90, CA MON 415 200;
Gdynia: Tomasz Gos, kmdr ppor. Mariusz
Konarski, tel.: (0-58) 626 62 07, CA MON
266 207; Krzysztof Wygnał, tel.: (0-58)
626 24 13, CA MON 262 413; Kraków:
Magdalena Kowalska-Sendek, Jacek
Szustakowski, tel.: (0-12) 613 17 80,
CA MON 131 780; Poznań: Piotr Laskowski,
CA MON 572 446, mjr Tomasz Szulejko,
tel.: (0-61) 857 23 59, CA MON 572 359;
Wrocław: Bogusław Politowski,
tel.: (0-71) 765 38 53, CA MON 653 853;
Fotoreporter:
Jarosław Wiśniewski,
tel.: (0-22) 684 52 29, CA MON 845 229;
Współpracownicy:
Andrzej Jonas, Robert Czulda,
Krzysztof Głowacki, Paweł Henski,
Damian Markowski
Dział graficzny:
tel.: (0-22) 684 51 70, CA MON 845 170;
Marcin Dmowski (kierownik), Monika
Klekociuk, Paweł Kępka, Andrzej Witkowski
Opracowanie stylistyczne:
tel.: (0-22) 684 03 55, CA MON 840 355;
Renata Gromska (kierownik),
Katarzyna Kocoń, Małgorzata Mielcarz,
Aleksandra Ogłoza, Katarzyna Pietraszek,
Joanna Rochowicz
Biuro Reklamy i Marketingu:
Adam Niemczak (kierownik) ,
tel. (0-22) 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03, faks: (0-22), CA MON 845 387;
Joanna Brodowska, tel.: (0-22 ) 684 51 80;
reklama@redakcjawojskowa.pl

2 Polska Zbrojna nr 8/2008

 WOJSKO PODOFICEROWIE

UZBROJENI W WIEDZĘ
Co zrobić, by nie marnotrawić
doświadczeń zdobywanych wielkim
wysiłkiem i kosztem w misjach
pokojowych i stabilizacyjnych?
Odpowiedzi na to pytanie szukali
podoficerowie podczas warsztatów
misyjnych zorganizowanych przez
17 Wielkopolską Brygadę
Zmechanizowaną STR. 24
WOJSKO UTYLIZACJA
OD NABOJU
DO ZŁOTÓWKI
30 tys. ton środków bojowych
zmieni się w... złotówki.
Po pięciu latach
projektowania, konstruowania
i testowania ruszył system
Merkury wykorzystywany
do dekompletacji amunicji
z czasów Układu
Warszawskiego STR. 26
Prenumerata:
RUCH SA, KOLPORTER SA, Garmond PRESS, GLM.
Informacja: (0-22) 684 04 00
Kolportaż i reklamacje:
Bellona SA – (0-22) 457 04 37,
6879 041, CA MON 879 041
Druk: Drukarnia Perfekt, ul. Połczyńska 99, Warszawa
Numer zamknięto: 19.02.2008 r.
Zdjęcie na okładce: Jarosław Wiśniewski
Projekt graficzny: Łukasz Kaugan, CaStudio
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze
odzwierciedla stanowisko redakcji.
Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca.
Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Nakład: 20 000 egz.
REDAKTOR
NACZELNY
Artur Bartkiewicz
Sens życia
J
eżeli nasze ludzkie życie jest bezcenne, postępujmy zawsze tak, jakby istniało coś, co jest wię-
cej warte niż życie ludzkie” – pisał Antoine de Saint-Exupéry. Wiele osób kojarzy tego fran-
cuskiego pisarza przede wszystkim z „Małym księciem”. Mało kto pamięta jednak, że Exupéry
był wielkim pasjonatem lotnictwa i doskonałym pilotem. Kiedy w lipcu 1944 r. dowództwo fran-
cuskich sił powietrznych, chcąc chronić pisarza biorącego czynny udział w II wojnie światowej,
zdecydowało się odsunąć go od latania, wzbił się w powietrze po raz ostatni i nigdy już nie wrócił.
Jak na prawdziwego lotnika przystało – nie pozwolił sobie odebrać skrzydeł.
„Jeżeli nasze ludzkie życie jest bezcenne, postępujmy zawsze tak, jakby istniało coś, co jest więcej
warte”. O lotnikach wielu ludzi myśli często jako o tych, którzy w jakiś sposób sami prowokują
los. Rzucają wyzwanie prawom natury wskazującym człowiekowi miejsce wśród istot poruszają-
cych się po ziemi. Ryzykują, bo loty potężnych maszyn na wysokości kilku tysięcy metrów zawsze
wiążą się z ryzykiem. Pewnie gdyby spędzali życie za biurkiem, byliby bezpieczniejsi. Wtedy nie
postępowaliby tak, jakby istniało coś, co jest warte więcej niż życie. Ale życie – choć samo w sobie
jest darem bezcennym – musi mieć jednak swój sens i cel. Sens nadajemy mu sami. Jeśli tego nie
zrobimy – zmarnujemy ten dar. Nie wystarczy bowiem żyć. Trzeba jeszcze żyć dobrze.
Żołnierze Sił Powietrznych, których pożegnaliśmy 18 lutego, znajdowali się wśród tych, którzy
rzucili wyzwanie przestworzom. I choć ich ostatni lot skończył się tragicznie, to jednak, jak pod-
kreślał podczas ceremonii pogrzebowej minister obrony narodowej Bogdan Klich: „Dla swoich
następców byli wzorem poświęcenia i odwagi”. Jestem pewien, że ich tragiczna śmierć, tak jak
każda inna katastrofa lotnicza, nie będzie dowodem na to, że człowiek nie powinien wypuszczać
się w przestworza. To tylko znak, że jest przed nami wciąż jeszcze wiele pracy. Trzeba przyjrzeć
się procedurom, wyposażeniu, konstrukcji maszyn, technice lotu – tak by w przyszłości uniknąć
tragedii. Choć ryzyko istnieć będzie zawsze, to jestem pewien, że piloci będą je podejmować. Tak
jak podejmowali je za czasów Exupéry’ego, kiedy loty były znacznie mniej bezpieczne i znacznie
częściej kończyły się katastrofą. Lotnicy to tacy ludzie, którzy postępują tak, jakby istniało coś, co
jest więcej warte niż ludzkie życie. Tym czymś jest spełniony sen Ikara o skrzydłach.
„Jeżeli nasze ludzkie życie jest bezcenne, postępujmy zawsze tak, jakby istniało coś, co jest więcej
warte”. To zdanie powinno być maksymą wszystkich żołnierzy. Decydując się na profesję, która
nie jest pracą tylko służbą, dają dowód tego, że jest dla nich coś ważniejszego niż życie samo
w sobie. Jest coś, czego chcą bronić i coś, o co chcą walczyć. Jest coś, czemu są gotowi poświęcić
życie dosłownie i w przenośni. W przenośni – bo służąc, w jakiejś części zrzekają się życia pry-
watnego, wolności i swobody. Przestają być panami swego czasu – bo panem ich czasu staje się
konieczność. I dosłownie – bo w zawód żołnierza nieodłącznie wpisane jest ryzyko, że za swoją
służbę trzeba będzie zapłacić najwyższą cenę. A jednak co roku mundur chcą zakładać kolejne
roczniki młodych Polaków. Co roku rozpoczynamy szkolenie następców dzisiejszych pilotów,
pancerniaków, marynarzy. To znaczy, że jest coś więcej niż spokój, bezpieczeństwo i mała stabili-
zacja. Jest coś, co jest warte więcej niż życie. Tylko trzeba o tym pamiętać, bo w natłoku codzien-
nych zajęć łatwo zatracić istotę tego, co się robi. „Powołanie pomaga człowiekowi wyzwolić się,
ale trzeba także wyzwolić powołanie”, pisał autor „Małego Księcia”.
18 lutego pożegnaliśmy dwudziestu kolegów. Teraz będziemy wracać do naszej codzienności,
bo nawet po największej tragedii trzeba do niej wrócić. Będziemy znów wydawać i wykonywać
rozkazy, szkolić się, pracować, służyć. Rodziny poległych, ale również my wszyscy będziemy pew-
nie nieraz wracać myślami do Mirosławca i do tych strasznych kilku godzin czekania, i do tej
chwili, kiedy dowiedzieliśmy się, że już nie ma nadziei. Czas będzie jednak zacierał szczegóły
i fakty. W takiej chwili łatwo zwątpić w sens swojej pracy. Zwątpić w to, czy warto poświęcać się,
skoro jedna chwila przekreśla wszystko. I choć świat się dla nas w takiej chwili kończy, to jednak
dla innych istnieje niemal tak, jakby nic się nie stało. To taka myśl, której towarzyszy pytanie
o sens życia i śmierci. Rozpocząłem cytatem z Exupéry’ego i cytatem zakończę, ponieważ fran-
cuski pisarz udzielił odpowiedzi na to pytanie: „Wówczas będziemy szczęśliwi, kiedy uświadomi-
my sobie swoją rolę. Wówczas dopiero będziemy mogli żyć w spokoju i umrzeć w spokoju, gdyż
to, co daje sens życiu, daje także sens śmierci”. Nigdy nie zapominajmy o swojej roli.

nr 8/2008 Polska Zbrojna 3

 TEMAT NUMERU
Kiedyś ćwiczono przeprowadzki na jednostkach,
ostatnio natomiast skierowano uwagę na elementy
systemu dowodzenia. Żołnierzy najbardziej irytuje
zmienianie decyzji lokalizacyjnych. Skoro trzeba
przenieść jakąś instytucję, trzeba to zrobić
w sposób rozsądny i ostateczny.
Żołnierze
na walizkach
Obecnie instytucje centralnego dowo-
dzenia i kierowania siłami zbrojnymi
– wraz ze służbami zapewniającymi ich
funkcjonowanie – zajmują co najmniej
czternaście kompleksów nieruchomo-
ści. Od Warszawy, przez Bydgoszcz, po
Gdynię. Ta dyslokacja powoduje niepo-
trzebne koszty. Miał ją zmienić „polski
Projekt „polsk-
iego Pentagonu”,
wizja z 2004 r
Dowództwo
albo centrum rekreacji
S koro „Pentagonu” nie będzie, za kilka lat
„lądowców” czeka eksmisja poza Warszawę
albo będą przebijać się w drodze na służbę
przez wycieczki szkolne i gromadki zagranicz-
nych turystów chcące odwiedzić nową, zapewne
fenomenalnie urządzoną placówkę kultury, któ-
ra jakoby ma rozwinąć się do postaci „centrum
rekreacyjnego w środku miasta”. Obawiam się,
że pion ochrony informacji niejawnych i kontrwy-
wiad będą miały pełne ręce roboty.
Pentagon”, ale zanim wmurowano ka-
mień węgielny, projekt powędrował na
półkę. Tym samym organizacja pracy
naczelnych struktur resortu szybko się
nie poprawi.
SPADKOBIERCY
Inspektorat Wsparcia SZ i Dowództwo
Wojsk Specjalnych – z braku odpowied-
4 Polska Zbrojna
Artur
Goławski
nich lokali w stolicy – utworzono w Byd-
goszczy. Poza nimi, z drobnymi mody-
fikacjami, kontynuujemy rozwiązania
przyjęte po II wojnie światowej, czyli do-
wództwa skupiamy w Warszawie. Mary-
narze mają centralę w Gdyni, choć
w 1949 r. planowano przenieść ją do War-
szawy, tak jak było w międzywojniu.
„Stalowi” od 1990 r. są w stolicy, po la-
tach pobytu dowództwa Wojsk Lotni-
czych w Poznaniu i fuzji z dowództwem
Wojsk Obrony Powietrznej Kraju. Jed-
nak do dziś w stolicy Wielkopolski po-
zostaje Komisja Badania Wypadków
Lotniczych MON. W Warszawie powsta-
ły Dowództwo WL, Dowództwo Opera-
cyjne, Komenda Główna Żandarmerii
Wojskowej. Tu od zawsze znajdują się
także siedziby MON i Sztabu General-
nego WP. Sądzę, że gdyby kiedyś przy-
szło sformować jeszcze jedną instytucję
centralną – czego nie da się wykluczyć
– trzeba byłoby szukać dla niej lokum na
południu Polski. W stołecznych obiek-
tach dla nowej placówki nie ma już bo-
wiem miejsca. Budować jednego budyn-
ku dla kilkudziesięciu–dwustu osób się
nie opłaca, a jeszcze trudniej znaleźć
obiekt wart adaptacji. W ostateczności
można zaanektować jakieś koszary w po-
bliżu Warszawy, gdyż na północy kraju
biurowców sztabowych brakuje.
Oczywiście, nie wszystkie główne in-
stytucje muszą mieć siedzibę w stolicy,
lecz w naszym przypadku najsensowniej-
szym wyjściem byłoby skupienie wszyst-
kich dowództw strategicznych w jednym
miejscu. Z zastrzeżeniem, że jest to roz-
wiązanie tylko na czas pokoju. Ułatwi-
łoby to politykom i generałom podej-
mowanie decyzji, skłoniło personel pod-
ległych im instytucji do ciągłej i bliskiej
DOWODZENIE
współpracy, uprościło łączność, obniża-
jąc jej koszty, a także działania związa-
ne z logistyką i bezpieczeństwem. Na
czas zagrożenia wojennego ludzie pra-
cujący w megacentrali rozjeżdżaliby się
na ustalone zapasowe stanowiska dowo-
dzenia – stałe lub mobilne, trudniejsze
do eliminacji.
To ideał, którego nie traktujemy po-
ważnie. Nie mamy pieniędzy na reali-
zację pomysłu rzuconego w 2006 r.
przez ministra Radosława Sikorskiego,
a wcześniej rozważanego także przez
Jerzego Szmajdzińskiego, zwłaszcza
w obliczu konieczności wydania mi-
liardowych kwot na modernizację
uzbrojenia i sfinansowania koncepcji
uzawodowienia wojska. „Pentagon” ma
potężną konkurencję w kolejce po pie-
niądze podatników.
PUŁK WRACA Z PÓŁKI
Nawet gdyby nową centralę udało się
postawić, zyskalibyśmy tylko biurowiec
na czas pokoju. W warunkach wojennych
– znacznie bardziej potrzebne są mobil-
ne bądź zapasowe stanowiska dowodze-
nia szczebla operacyjno-strategicznego.
Obecnie sytuacja jest patowa: nie ma wi-
doków na swojski Pentagon i wstrzyma-
ne są poważniejsze remonty wojskowej
infrastruktury w stolicy. Zastopował je
minister Sikorski, chcąc oszczędzić pie-
niądze na nową siedzibę resortu. A prze-
cież niedawno zastanawiano się nawet
nad likwidacją Pułku Ochrony obstawia-
jącego wartownikami budynki MON
i SGWP. Jego likwidacja miała udostęp-
nić teren pod budowę nowej siedziby
MON. Wygląda na to, że pułk długo
jeszcze będzie potrzebny. Złudne są jed-
nak nadzieje na utrzymanie ogólnopol-
nr 8/2008
 PSYCHOLOGIA

K. PRYMLEWICZ (3), M. KLUCZYŃSKI

KG ŻW Dowództwo MW Dowództwo WL SGWP

skiego status quo. Wzbudzające kontro- nach DWS do Krakowa, a Dowództwa obecny minister, choć pierwotnie zakła-
wersje przenosiny kilkudziesięciooso- Operacyjnego do Bydgoszczy, Zegrza, dano, że jego wykonanie będzie współ-
bowego Dowództwa Wojsk Specjalnych a nawet Modlina. W Bydgoszczy pozo- bieżne z wyprowadzką dowództwa WL
do Warszawy nie załatwiły sprawy. Zysk stał Inspektorat Wsparcia SZ, również do nowej siedziby MON.
jest taki, że najwyżsi rangą oficerowie borykający się z delegacjami do Warsza- Jeśli Cytadela zostanie zdemilitaryzo-
DWS nie muszą dojeż- wy, noclegami w hote- wana (jako zabytek powinna), strata bę-
dżać na odprawy w cen- Najlepiej byłoby skupić lach, godzinami za kie- dzie niepowetowana: dziś to jedyne na-
trali, za to dojeżdżają wszystkie dowództwa rownicą auta lub w po- prawdę bezpieczne miejsce w stolicy
niektórzy ich podwład- ciągach. Niewykluczo- zdolne pomieścić instytucję takich roz-
ni – do Bydgoszczy, strategiczne ne, że za kilka lat zmie- miarów. Tu nie trzeba stawiać dziesiątek
gdzie mają rodziny. w jednym miejscu. rzą się z nimi również komputerów tempestowych, by pracować
DWS powstało bowiem żołnierze z Dowództwa z wojskowymi sekretami.
nie tylko na bazie do- Z zastrzeżeniem, że tylko Wojsk Lądowych. Do Wobec perspektywy nadciągającej ko-
stępnej bydgoskiej in- Cytadeli chce się bo- lizji interesów wojska i miasta nie powin-
frastruktury, ale także
w czasie pokoju wiem przeprowadzić na nas zaskoczyć nawet propozycja prze-
miejscowej kadry. Poza tym „specjal- Muzeum Wojska Polskiego, z ekspozy- niesienia Dowództwa WL do Wrocławia,
som” zaplecze wcale się nie poprawi- cją plenerową o powierzchni dwóch hek- na teren jednego z dwóch kompleksów
ło, co może stać się powodem kolejnej tarów i z wielkich gmachem wystawien- tamtejszej podchorążówki. Miejsca przy
przeprowadzki. niczym. Pomysł jest wpisany w aktualny ulicy Czajkowskiego lub Obornickiej
W ostatnich miesiącach słychać było program modernizacji sił zbrojnych (na dość, do tego budynki są położone z da-
również o innych pomysłach – przenosi- lata 2007–2012), popiera go również la od zabudowań cywilnych, co zwięk- 

nr 7/2008 Polska Zbrojna 5

TEMAT NUMERU
sza bezpieczeństwo informacji niejaw-
nych. Absurd? A dlaczego nie umieścić
dowództwa „lądowców” we Wrocławiu,
skoro Inspektorat Wsparcia SZ, równie
potężna kadrowo instytucja, może funk-
cjonować w Bydgoszczy? Co prawda ar-
gumentowano, że inspektorat jest tam
tam tymczasowo (do powstania „Penta-
gonu”), ale wiemy, że w naszym kraju
prowizorka wykazuje się niezmienną ten-
dencję do trwania. Nie zdziwmy się więc,
jeśli wypłynie pomysł przenosin „lądow-
ców” do Wrocławia. Ostatecznie to ich
matecznik.
JEDZIE KURIER, JEDZIE
Nie znając realiów Wojska Polskiego,
mógłbym radzić decydentom: – Nic nie
zmieniajcie, nic nie przenoście. Róbcie
to, co dziś czynią nowoczesne armie
i korporacje przemysłowe oraz handlo-
we: częściej stosujcie w dowodzeniu
i kierowaniu środki teleinformatyczne niż
spotkania twarzą w twarz.
Miałbym rację – w odniesieniu do
przyszłych sił zbrojnych, banków, kon-
cernów, ale nie w stosunku do współcze-
snego wojska polskiego. Owszem, po-
sługujemy się teleinformatyką, ale wciąż
SYLWIA GUZOWSKA
W Warszawie powstały Dowództwo WL, DOSZ,
Komenda Główna Żandarmerii Wojskowej. Tu od
zawsze znajdują się także siedziby MON (na zdję-
ciu) i Sztabu Generalnego WP.
nie na poziomie, który pozwoliłby więk-
szość spraw załatwiać zdalnie, po świa-
tłowodzie. Nasi łącznościowcy ekspery-
mentują z wideokonferencjami już od
dwóch lat, „zakupowcy” i „budżetowcy”
korzystają z dobrodziejstw różnych form
podpisu elektronicznego. To wszystko
jednak jest kroplą w morzu potrzeb. Bra-
kuje – jak się wydaje – certyfikowanych
przez służby ochrony państwa narodo-
wych urządzeń do utajniania i odtajnia-
nia w czasie rzeczywistym (do klauzuli
„tajne” i „ściśle tajne”) strumieni infor-
macji przekazywanych przez sieci kom-
puterowe. Na tym problemie polegli ka-
drowcy usiłujący zdobyć system infor-
6 Polska Zbrojna
matyczny „Personel”. I do dziś zdjęcia ciech. Z każdym rokiem będzie grub-
zamówione przez wojsko w Satelitar- szy. Dobrze, że choć Dowództwu
nym Ośrodku Operacji Regionalnych w Wojsk Specjalnych udało się z niego
Ostrowi Mazowieckiej do służb karto- wyplątać. Liczę, że w końcu zgłosi się
graficznych i wywiadowczych w stoli- następca mitycznego Aleksandra Wiel-
cy wozi kurier, mimo że mają postać kiego, który upora się z węzłem, pro-
pliku elektronicznego i wysłanie szyb- ponując pomysł na perspektywiczną,
kim kablem trwałoby krócej niż wyjazd wieloletnią organizację dyslokacji
z ostrowieckiego lasu na główną trasę głównych elementów systemu dowo-
do Warszawy. dzenia. A jego następcy będą tę kon-
cepcję podtrzymywać. Z korzyścią dla
ZMIEŃMY STYL PRACY wszystkich. 
Efekt zapóźnień technologiczno-inwe- Napisz do autora:
stycyjnych jest taki, że – jak powiedział artur.golawski@
z przekąsem pewien generał – wagon ofi- redakcjawojskowa.pl
cerów w delegacji codziennie krąży po
Polsce, by dostarczyć na różne spotkania
w którymś z miast przedstawicieli cen-
trali ministerstwa, dowództw rodzajów
sił zbrojnych, Inspektoratu Wojskowej
Służby Zdrowia, Sztabu Generalnego,
Inspektoratu Wsparcia SZ, o drobniej-
szych instytucjach nie wspominając. Za-
miast pracować, jeżdżą. Do Bydgoszczy
jest 288 km, cztery godziny jazdy w jed-
ną stronę. Może efektywniej byłoby otwo-
rzyć regularne wojskowe wahadłowe po-
łączenie lotnicze z Warszawą 18-osobo-
wym, małym Skytruckiem? Dwie godzi-
ny lotu w obie strony, sześć godzin zaosz-
czędzonych dla owocnej pracy.
Jeszcze lepiej, taniej i bezpieczniej
byłoby... zmienić styl pracy. Nie
zwoływać tak wielu spotkań,
w większości nieprzybliżają-
cych zresztą służbowych spraw
do finału. Warto rozszerzyć
stosowanie wideokonferencji,
a skoro nie wszystkie sprawy
najlepiej załatwia się zdal-
nie, to głównych genera-
łów należałoby zwoły-
wać tylko raz w miesią-
cu do Warszawy. Na
przykład w ostatnim ty-
godniu miesiąca, na
operatywki od wtorku
do czwartku. Po kolei
zaliczaliby posiedzenie
Rady Uzbrojenia, Kole-
gium Dowódców Sił
Zbrojnych i odprawy
u szefa SGWP, po czym
wracali do siebie, do co-
dziennej pracy.
Nie wiem, co przynie-
sie przyszłość. Wiem za
to, że gordyjski węzeł,
w który splatają się każdego ty-
godnia ścieżki delegacji służbowych
kadry, czas odważnie i mądrze prze-
ciąć. Sam się nie rozplącze. Będzie się
tylko gmatwał, obrastając mieszkaniami,
rodzinami, pracami żon i szkołami po-
nr 8/2008
 DOWODZENIE
| | | | | | | |
ZAPIS FORUM NA CELOWNIKU WOJSKO KULISY PORADY PO SŁUŻBIE HISTORIA MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO | | |

ŁĄCZYĆ
CZY DZIELIĆ TA D E U S Z W RÓ B E L

W innych krajach nie ma żelaznej

zasady co do lokalizacji
najwyższych dowództw sił
zbrojnych. Niemniej jednak bardzo
często są umiejscawiane w stolicy
lub jej pobliżu.
a przykład w USA dowództwa rodzajów sił
zbrojnych skupiono w Pentagonie, natomiast
dowództwa regionalne oraz zadaniowe znaj-
dują się zarówno na terytorium Stanów
Zjednoczonych, jak i za granicą. Wszystkie siły na ob-
szarze USA podporządkowane są Dowództwu
Północnemu (NORTHCOM) z siedzibą w bazie lotni-
czej Petersom w stanie Colorado. Natomiast
Dowództwo Operacji Specjalnych (USSOCOM) uloko-
wano w bazie lotniczej McDill na Florydzie.
W sąsiedniej Kanadzie wszystkie cztery główne do-
wództwa operacyjne, w tym sił ekspedycyjnych
(CEFCOM) i operacji specjalnych (CANSOFCOM),
znajdują się w stolicy kraju Ottawie. Podlega im
sześć połączonych dowództw regionalnych.
Także w państwach europejskich najwyższe dowódz-
twa lokowane są najczęściej w stolicach. Tak jest
m.in. we Francji. Jednak tam rozpoczął się proces
wyprowadzania części struktur dowódczych na pro-
wincję. Przykładem są siły powietrzne, gdzie do nie-
dawna aż 70 proc. ich struktur dowódczych skupio-
nych było w Paryżu, a tylko 30 proc. w innych miej-
scowościach. Przy okazji reorganizacji postanowiono
odwrócić te proporcje. Podobne rozwiązania są też w
Hiszpanii, gdzie najważniejsze struktury dowodzenia
skupione są w Madrycie. Odwrotnie natomiast jest w
Wielkiej Brytanii, gdzie dowództwa umiejscowiono
poza Londynem.
U wschodniego sąsiada Francji, w Niemczech, insty-
tucje resortu obrony znajdują się w Berlinie, jak też
w dawnej stolicy RFN Bonn. Ale już dowództwo
Wojsk Lądowych (Heeresführungskommando), któ-
remu podlegają jednostki bojowe, funkcjonuje
w Koblencji. Kwaterę główną Dywizji Operacji
Specjalnych ulokowano natomiast w Regensburgu,
a Dowództwo Floty – w Glücksburg w pobliżu
Flensburga.
Także rozwiązania rosyjskie nie odbiegają od za-
ALEKSANDER RAWSKI

chodnich. Tam również centralne struktury dowodze-

nia znajdują się w Moskwie. Niedawno powstała
koncepcja przeniesienia dowództwa Marynarki
Wojennej do Petersburga, ale uznawana jest za kon-
trowersyjną.

nr 8/2008 Polska Zbrojna 7

WYDARZENIA ZAPIS
Miłość
żąda ofiary
Wspólna ceremonia pożegnania żołnierzy, którzy zginęli w katastrofie
wojskowego samolotu transportowego CASA, odbyła się 18 lutego
w 21 Bazie Lotniczej w Świdwinie.
o miał być spokojny, normalny
lot. 23 stycznia, tuż po godzinie
19, samolot CASA C-295M ru-
nął na las pod Mirosławcem.
Tragedia wydarzyła się na chwilę przed
lądowaniem. Była szokiem dla wszyst-
kich Polaków. W samolocie leciało
20 wojskowych lotników. Wracali z od-
bywającej się w Warszawie konferencji
dotyczącej bezpieczeństwa lotów.
Wspaniali ludzie, mężowie i ojcowie.
Znakomici żołnierze. Zabrakło jednego
lądowania. Tylko ośmiuset metrów…
Wspólna ceremonia pożegnania żoł-
nierzy, którzy zginęli w katastrofie woj-
skowego samolotu transportowego
CASA, odbyła się 18 lutego w 21 Bazie
Lotniczej w Świdwinie. Asystowały pod-
oddziały reprezentacyjne Wojska Pol-
skiego. Obecne były rodziny ofiar kata-
strofy, prezydent Rzeczypospolitej Pol-
skiej Lech Kaczyński, premier Donald
Tusk, minister obrony narodowej Bog-
dan Klich, szef Sztabu Generalnego Woj-
ska Polskiego gen. Franciszek Gągor, do-
wódca Sił Powietrznych gen. broni pil.
Andrzej Błasik, kadra kierownicza Mi-
nisterstwa Obrony Narodowej i Sił Zbroj-
nych RP, delegacje jednostek wojsko-
wych, samorządów i administracji lokal-
nej, organizacji społecznych, jak również
8 Polska Zbrojna
TOMASZ SZULEJKO
przyjaciele oraz mieszkańcy regionu. Po-
mimo padającego deszczu i przejmują-
cego zimna, na płycie lotniska zebrało
się dwa tysiące osób.
Uroczystość pożegnania lotników woj-
skowych rozpoczęła się o godz. 9.55 od
odśpiewania przez chór Reprezentacyj-
nego Zespołu Artystycznego Wojska Pol-
skiego hymnu Rzeczypospolitej Polskiej.
W otwierającym ceremonię przemówie-
niu gen. broni pil. Andrzej Błasik nie krył
wzruszenia: – Polskie lotnictwo pogrą-
żyło się w smutku i żałobie. Największy
ból dotknął rodziny poległych lotników:
żony, dzieci, rodziców, rodzeństwo.
Mszę żałobną koncelebrowali arcybi-
skup Sławoj Leszek Głódź – biskup war-
szawsko-praski oraz biskup polowy Woj-
ska Polskiego gen. dyw. Tadeusz Płoski.
W jej trakcie odczytano list kondolencyj-
ny przesłany przez papieża Benedykta
XVI. Po nabożeństwie pośmiertnie awan-
sowano żołnierzy na stopnie generalskie,
oficerskie i podoficerskie oraz nadano
im odznaczenia.
Zwracając się do rodzin tragicznie zmar-
łych lotników, wyrazy głębokiego współ-
czucia oraz szacunku dla pamięci o nich
wyraził prezydent Lech Kaczyński: – Spo-
tkało nas wszystkich wielkie nieszczęście.
Zginęło dwudziestu oficerów, członków
JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
elity armii.Premier Donald Tusk powie-
dział: – Śmierć żołnierza lotnika to chleb
powszedni w historii Rzeczypospolitej. Dla
najbliższych jest nie do przyjęcia.
Minister obrony narodowej Bogdan
Klich podkreślił: – Dla swoich następców
byli wzorem poświęcenia i odwagi.
Przejmującą chwilą ceremonii pożegna-
nia był odegrany przez Orkiestrę Repre-
zentacyjną Sił Powietrznych ,,Marsz Lot-
ników”. Następująca po nim salwa hono-
rowa Kompanii Reprezentacyjnej Sił Po-
wietrznych ku czci żołnierzy, którzy zgi-
nęli w katastrofie, i pieśń ,,Śpij Kolego”
wystarczyły za wszystkie słowa. Były to
ostatnie wojskowe akcenty uroczystości.
Ceremonie pogrzebowe trwały do 21
lutego. Tragicznie zmarli żołnierze zo-
stali pochowani zgodnie z ceremoniałem
wojskowym na cmentarzach w Połczy-
nie Zdroju, Świdwinie, Mirosławcu, Ko-
szalinie, Kołobrzegu, Łodzi, Krakowie,
Warszawie, Józefowie koło Warszawy,
Lipsku koło Zamościa, Opactwie koło
Dęblina, Olkuszu oraz Potęgowie koło
Lęborka.
Miłość żąda ofiary. Niebo, które tak
ukochali, zażądało ofiary najwyższej.
Nie ma słów, które mogą wyrazić roz-
miar cierpienia i bólu…
Cześć Ich pamięci! 
nr 8/2008
 | | | | | |
ZAPIS FORUM NA CELOWNIKU WOJSKO KULISY PORADY PO SŁUŻBIE HISTORIA MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO | | | | |

KARTOTEKA
Spotkania Nieopieszałe PUŁKOWNIK GRZEGORZ

śledztwo
nu Dowodzenia z Elbląga – ob-
RESZKA przestał na własną
serwowali 12 lutego w Ośrodku
prośbę pełnić obowiązki szefa
Szkolenia Poligonowego Wojsk

W toku trwającego niespeł- Służby Kontrwywiadu

Lądowych w Bemowie Piskim
Wojskowego. Funkcję tę objął
SGWP
gen. Franciszek Gągor, szef Szta- na sześć miesięcy postę-
Wizytacja bu Generalnego WP, i gen. broni powania przygotowawczego
wykonano wszystkie możliwe
trzy miesiące temu. Podczas
pożegnania 15 lutego minister
w garnizonach Waldemar Skrzypczak, dowódca
Wojsk Lądowych. Generałowie
na tym etapie śledztwa czynno- Bogdan Klich odznaczył
ści procesowe. W rezultacie płk. Reszkę złotym medalem „Za
S zkolenie wchodzących
w skład 16 Pomorskiej Dy-
wizji Zmechanizowanej podod-
odwiedzili też garnizony Biały-
stok, Giżycko i Orzysz. W trakcie
wizytacji szef SGWP interesował
uzyskano liczący blisko 3 tys.
kart materiał dowodowy, obej-
Zasługi dla Obronności Kraju”.

mujący wszystkie węzłowe wąt- RYSZARD MAJDZIK został

działów – 9 Brygady Kawalerii
Pancernej z Braniewa, 20 Bry-
gady Zmechanizowanej z Barto-
szyc, 3 Batalionu Rozpoznaw-
czego z Giżycka oraz 16 Batalio-
Odszedł „Szary”
Gen. bryg. w st. spocz. Antoni Heda
„Szary”, legendarny dowódca
oddziałów partyzanckich AK, zmarł
15 lutego w wieku 91 lat.
się strukturą i zadaniami jedno-
stek, ich zabezpieczeniem logi-
stycznym i infrastrukturą, a tak-
że potrzebami w zakresie moder-
nizacji i remontów. (ad)
ki występujące w sprawie
– czytamy 14 lutego w komuni-
kacie płk. Jerzego Artymiaka,
rzecznika prasowego naczelne-
go prokuratora wojskowego.
Komunikat został wydany, jak
pisze rzecznik, w związku
z rozpowszechnianymi w me-
diach sugestiami dotyczącymi
rzekomej opieszałości prokura-
torów prowadzących śledztwo
przeciwko żołnierzom podej-
rzanym o ostrzelanie afgańskiej
wioski. Płk Artymiak dodał, że
cały czas wykonywane są kolej-
13 lutego odwołany przez mini-
stra Bogdana Klicha z funkcji
członka Rady Nadzorczej
Agencji Mienia Wojskowego.
Dwa dni wcześniej minister za-
wiesił go w obowiązkach po me-
dialnych doniesieniach o anty-
semickich wypowiedziach
Majdzika. Szef MON zapowie-
dział wtedy, że jeżeli doniesienia
mediów się potwierdzą, Majdzik
przestanie być członkiem rady
nadzorczej AMW.

P odczas okupacji wsławił

się zdobyciem więzienia
niemieckiego w Starachowi-
cach i uwolnieniem ok. 80 lu-
dzi. Jako dowódca oddziału
w zgrupowaniu Jana Piwnika
„Ponurego” uczestniczył m.in.
w akcji zdobycia niemieckie-
go więzienia w Iłży uwieńczo-
nej uwolnieniem aresztowa-
nych oraz opanowaniu miasta
Końskie. Po wojnie pozostał
w konspiracji, działając w Ru-
chu Oporu Armii Krajowej,
a następnie WiN. Zasłynął roz-
biciem ze swoim oddziałem
w sierpniu 1945 r. komuni-
stycznego więzienia w Kiel-
ne, uprzednio zaplanowane
czynności. Poinformował rów- PUŁKOWNIK MIROSŁAW
nież, że 9 stycznia prowadzący LEKIEWICZ, dowódca
cach, z którego uwolnili kilku-
śledztwo prokuratorzy z Wy- 4 Brodnickiego Pułku
set przetrzymywanych tam więź-
działu II Oddziału ds. Przestęp- Chemicznego, obejmie
niów. W 1948 r. aresztowany
czości Zorganizowanej Naczel- stanowisko zastępcy szefa
przez UB, został skazany na ka-
nej Prokuratury Wojskowej Wojsk Chemicznych Pionu
rę śmierci zamienioną następnie
w Poznaniu przesłali do po- Szkolenia DWL.
na dożywotnie więzienie. Wy-
wszechnych prokuratur dwa za-
szedł dzięki amnestii w 1956 r.
wiadomienia dotyczące uzasad-
Następnie był m.in. przewodni- PUŁKOWNIK BOGDAN
nionego podejrzenia popełnie-
czącym „Solidarności” komba- NIEWITOWSKI, dotychczaso-
nia przestępstwa. Dotyczy ono
tantów oraz współtwórcą i pre- wy zastępca szefa Wojsk
nieustalonych na razie osób,
zesem Światowej Federacji Pol- Chemicznych Pionu Szkolenia
które bez zezwolenia ujawniły
skich Kombatantów. Został od-
mediom wyjaśnienia kilku po- DWL, został dowódcą
znaczony dwukrotnie Orderem
dejrzanych, udostępnione 4 Brodnickiego Pułku
Wojennym Virtuti Militari
wcześniej wyłącznie stronom Chemicznego.
i Krzyżem Walecznych. (ATD)
postępowania. (ann)

Gen. bryg. Marek Witczak, komendant główny ŻW

Kilka tygodni temu objął Pan stanowisko komendanta głównego Żandarmerii
Wojskowej. Jaka będzie żandarmeria kierowana przez gen. bryg. Marka Witczaka?
– Sensem istnienia żandar- mu, kiedy nasi żołnierze po- wiem być pewnym swoich racji
merii jest jej służebna rola wo- magali ofiarom katastrofy bu- i bezwzględnie je egzekwo-
bec żołnierzy. Dlatego w swojej dowlanej w Katowicach. wać. Do tych racji trzeba prze-
służbie zamierzam kierować Uważam, że ŻW powinna jak konywać innych. Aby to osią-
się jedną, podstawową maksy- najczęściej pokazywać swoje gnąć, potrzeba dużo pracy.
mą: ŻW została powołana po przyjazne oblicze. To podsta- Dlatego nie mogę obiecać, że
to, aby pomagać innym wowy cel, jaki dziś sobie sta- obecny rok pod nowym do-
w przestrzeganiu prawa i dys- wiam. Aby było to możliwe, po- wództwem będzie czasem wy-
cypliny wojskowej. ŻW może trzebny jest jednak dobry kli- tchnienia i odpoczynku.
SYLWIA GUZOWSKA

bowiem pomagać nie tylko
tym, którzy noszą mundury,
ale również wszystkim przed-
stawicielom społeczeństwa.
Tak było chociażby dwa lata te-
mat, na który moja formacja
zasługuje. Jak taki klimat zbu-
dować? Na pewno nie da się
przekonywać do siebie innych
strachem. Nie wystarczy bo-
Pragnę, by myślą przewodnią
naszej służby było stwierdzenie:
żandarmeria wojskowa będzie
walczyć o żołnierza, a nie prze-
ciwko żołnierzowi. (AP)

nr 8/2008 Polska Zbrojna 9

WYDARZENIA ZAPIS
Generał z zarzutami
Przyjęcie łapówki i przekroczenie uprawnień służbowych
zarzuciła Wojskowa Prokuratura Okręgowa w Poznaniu
gen. Piotrowi C. – poinformował 13 lutego rzecznik
prokuratury płk Waldemar Praszczyk.
Z arzuty dotyczą lat 2002–
–2003, gdy gen. C. był
zastępcą dowódcy 12 Dywizji
Zmechanizowanej ze Szczeci-
na. Miał on – zdaniem proku-
ratury – wziąć łapówkę
w związku z udzielaniem za-
mówień publicznych w jed-
nostkach wojskowych podle-
głych 12 DZ. – Podejrzany nie
przyznał się do winy, a za za-
rzucane mu czyny grozi kara
do 8 lat pozbawienia wolności
– powiedział Praszczyk. Pro-
kuratura kontynuuje śledztwo
Odlot żołnierzy
ANDRZEJ SOWA
O ś w i a d c z e n i e
J ako laureat Buzdygana z ro-
ku 2006 pragnę serdecznie
podziękować za zgłoszenie mo-
jej kandydatury do tegorocznej
edycji tej zaszczytnej nagrody.
Jest to dla mnie kolejny dowód
uznania dla działań, które po-
dejmuję jako dowódca Wojsk
Lądowych. Uważam, że bez żoł-
nierzy, którymi mam zaszczyt
dowodzić, nominacja ta nie by-
łaby możliwa. Dlatego, oddając
im należne miejsce, rezygnuję
z ubiegania się o Buzdygan
w XIV edycji. Wobec powyższe-
go, proszę o niebranie mojej
10 Polska Zbrojna
w sprawie nieprawidłowości
związanych z zamówieniami
w szczecińskiej jednostce.
Piotr C. od końca listopada
2007 r. do początku stycznia
2008 r. był sekretarzem stanu
w MON. Podał się do dymisji
ze względów osobistych.
Wcześniej był m.in. dowódcą
V zmiany Wielonarodowej
Dywizji Centrum-Południe
w Iraku i dowodził 1 Warszaw-
ską Dywizją Zmechanizowaną.
Odszedł z wojska w stopniu ge-
nerała dywizji. (ann)
Ż ołnierzy trzech zespołów
operacyjno-szkoleniowych
(OMLT) odlatujących do
Afganistanu pożegnano 17 lu-
tego na lotnisku Strachowice.
Podczas uroczystej zbiórki
w 3 Bazie Lotniczej we
Wrocławiu mjr Adam Kocel, do-
wódca OMLT sformowanego
przy 34 Brygadzie Kawalerii
Pancernej, otrzymał flagę naro-
dową, a gen. bryg. Grzegorz
Duda, zastępca szefa sztabu
Wojsk Lądowych, podkreślając
doskonałe przygotowanie odlatu-
jących żołnierzy, życzył im szczę-
śliwego powrotu do kraju. (ATD)
kandydatury pod uwagę i wyco-
fanie jej z tegorocznego kon-
kursu. Korzystając z okazji
chciałbym zarekomendować do
tej nagrody żołnierzy
17 Wielkopolskiej Brygady
Zmechanizowanej. W moim od-
czuciu jest to czołowa jednost-
ka Wojsk Lądowych, a służący
w niej żołnierze każdego dnia
udowadniają, że swoje rzemio-
sło doprowadzili do najwyższe-
go poziomu profesjonalizmu.
Z poważaniem
gen. broni Waldemar
Skrzypczak
S.GUZOWSKA
PIOTR
BERNABIUK
Takie to święto
W
alentynki były wprawdzie tydzień temu, jednak ciągle jest
czas na refleksje. Święto piękne, ale obrzydliwie skomer-
cjalizowane. A pomimo to, znacznie bardziej niebezpieczne od
„prasłowiańskiego” Dnia Kobiet, obchodzonego kolektywnie,
całym narodem.
Z majorem N. tego dnia w iście walentynkowym nastroju gawę-
dziliśmy o tym, jak wojsko zmienia relacje między kobietą a męż-
czyzną: Bardzo ciężko to u nas wychodzi, bo cokolwiek by było,
widzi się w takim żołnierzu dziewczynę. Niestety. Wbrew pozo-
rom, mundur nie zaciera płci, nie upodabnia wszystkich w szere-
gu do siebie, tylko rozbudza wyobraźnię. W koszarach, w kance-
lariach nie ma problemu, ale już na poligonie widać, że chłopaki
wypatrują celu gdzie indziej, niż regulamin walki nakazuje.
Zresztą ja także...
Major, trochę skulony w sobie, z gorącym sercem przyszedł do ba-
talionu, a tu mu porucznik, będąca jego osobistym, walentynko-
wym celem, „na chorobowym” przebywa, bo zimnym piwem gar-
dło zaziębiła. Głupota taka, zimne piwo pić! – irytuje się major.
A ppłk Z., zamiast serduszka, dostał od własnej żony książkę
„Psychologia zmiany” Marka Skały, specjalisty public relation
i biznesu. Z tegoż bardzo poważnego dzieła, z podkreślającymi tę
powagę rysunkami Andrzeja Mleczki, wynotował podpułkownik
parę szczególnych zdań. Później chodził po sztabie i czytał
wszystkim, którzy chcieli słuchać: „Kobiety śmieją się razem
z kimś, mężczyźni z kogoś.” „Mężczyźni nie lubią zmian, kobiety
je uwielbiają.” „Mężczyzna jest jak lew. Dopóki nie musi – nie
wstaje.” Cichy na co dzień i skryty, miał swoje walentynkowe
pięć minut. A następnego dnia znalazł na biurku pachnącą kar-
teczkę, z cytatem z tegoż dzieła: „Coś powoduje, że kobieta domy-
BUZDYGANY
śla się czegoś wcześniej, rozumie, dlaczego się coś dzieje. Mówi się
nawet, że kobiety potrafią bez słów rozegrać trzecią wojnę świato-
wą, a obecni przy tym faceci nie zauważają, że cokolwiek się dzie-
je.” I nie była to woń męskiej wody po goleniu.
Takie to święto!
Patronat nad Buzdyganami objął
P rosimy o nadsyłanie
kuponów do
minister obrony narodowej
10 marca na adres:
 Kmdr ppor. Leszek Dziadek Redakcja Wojskowa
 Kpt. Włodzimierz Kopeć z siedzibą w Warszawie,
Al. Jerozolimskie 97,
 St. szer. Michał Ożóg
00-909 Warszawa,
 Gen. bryg. Mirosław Różański z dopiskiem „Buzdygany”.
 Sierż. sztab. Zbigniew Siekierski Kupon można pobrać
 Mjr Tomasz Szulejko również ze strony
www.zolnierz-polski.pl.
 Płk Anatol Tichoniuk
i wysłać na adres:
 Ppłk pil. Cezary „Cezar” Wiśniewski aneta.wisniewska@
 ........................................................... redakcjawojskowa.pl.
W przypadku dopisania do listy swojego kandydata prosimy do kuponu dołączyć
krótkie uzasadnienie
Na jednym kuponie można wskazać tylko jednego kandydata!
nr 8/2008
 MOTTO TYGODNIA
NICCOLO MACHIAVELLI (1469–1527), FILOZOF, PISARZ SPOŁECZNY I POLITYCZNY,,
| | | | | |
ZAPIS FORUM NA CELOWNIKU WOJSKO KULISY PORADY PO SŁUŻBIE HISTORYK |
HISTORIA I MILITARIA|
DYPLOMATAPRASA | |
ŚWIAT TO I OWO
FLORENCKI: |
– Dobre ustawy nie mogą istnieć bez należytej siły zbrojnej,
należyta siła zbrojna każe przypuszczać istnienie dobrych ustaw.

Jerzy
Gotowała US DOD

Gasnące Iskry
W nieodległym czasie
z codziennej eksploatacji
wycofane muszą zostać
niezastąpione samoloty
zaawansowanego
szkolenia pilotów
TS-11 Iskra.
zgiełku przebudowy
naszych sił zbrojnych
trwa montowanie wizji
polskich Sił Powietrz-
nych lat 2020–2030.
Musi ono ulec dostrzegalnemu przyspie-
szeniu, bo lista potrzeb wydaje się niebez-
piecznie wydłużać. W nieodległym czasie
z codziennej eksploatacji wycofane zosta-
ną myśliwsko-bombowe Su-22, transpor-
towe An-2 i śmigłowce Mi-2, ale także
TS-11 Iskra. Właśnie brak tych ostatnich
zdaje się rzutować na najbliższą przyszłość
naszego lotnictwa najbardziej. Nie jest bo-
wiem tajemnicą, że zawodowe przygoto-
wanie pilota nowoczesnego samolotu wie-
lozadaniowego w każdych siłach zbrojnych
pozostaje jednym z najbardziej długotrwa-
łych i kosztownych procesów. Głównie
z uwagi na jego złożoność i bezpieczeń-
stwo wystawiane na próbę podczas całego
szkolenia. Szkoleniowe eskapady do sił po-
wietrznych Stanów Zjednoczonych odby-
ło już kilkunastu naszych pilotów, dalsi wy-
trwale rysują oponami samolotowych kół
pasy startowe amerykańskiego Tucson. 

nr 8/2008 Polska Zbrojna 11

FORUM LOTNICTWO
Tymczasem w kraju wciąż tkwimy w fazie
przejściowej. Nie zdefiniowano jeszcze
w pełni spójnej koncepcji szkolenia i tre-
ningu pilota wojskowego, odpowiadającej
wprowadzeniu do naszego lotnictwa bojo-
wego samolotu zupełnie nowej generacji.
SYMULATOR NIE WYSTARCZY
W większości państw system przygoto-
wania personelu latającego do użytkowa-
nia samolotów wielozadaniowych i śmi-
głowców bojowych składa się z czterech
podstawowych etapów: szkolenia selek-
cyjnego, podstawowego, zaawansowane-
go oraz do poziomu Combat Ready na
samolocie (śmigłowcu) bojowym. Suro-
wym kryterium oceny jakości i przydat-
ności tego systemu jest oczekiwany po-
ziom przygotowania pilota do wykony-
wania zadań na docelowym samolocie
czy śmigłowcu bojowym oraz umiejęt-
jących już wymagań współczesnego po-
la walki, ale wciąż sprawdzających się
w praktycznym treningu. Tyle tylko, że
ponad 15-letni okres przerwy w pozyski-
waniu nowego sprzętu lotniczego spowo-
dował powstanie dość dużej ,,luki tech-
nologicznej” między nowym F-16 a po-
zostałymi eksploatowanymi samolotami.
W przypadku pilotów MiG-29 i Su-22 to
jeszcze różnica jednopokoleniowa, lecz
w przypadku TS-11 to już bez mała czte-
ry generacje. W Polsce problem polega
dodatkowo na tym, że dziś jeszcze ko-
rzystamy z MiG-29, Su-22 i TS-11, lecz
z 48 Su-22 w 2012 r. nie pozostanie ża-
den, podobnie jak z 54 TS-11. Sytuacja
Wizja przyszłości
działań w promieniu 160 km, ale jest
w stanie śledzić dziesięciu wiarygodnie
rozpoznanych przeciwników jednocze-
śnie i prowadzić walkę powietrzną z sze-
ścioma z nich. Przy posiadanej przez nas
wersji Block 52+, do niedawna uchodzą-
ce za szczyt doskonałości europejskie
i rosyjskie wielozadaniowce (MiG, Mi-
rage czy Viggen) mają się jak najnowsza
wersja mercedesa do popularnego volks-
wagena garbusa.
Wyposażenie kabiny pilota stanowi no-
woczesna awionika glass cockpit oparta
w całości na wskaźnikach ciekłokrysta-
licznych, na których wyświetlane są da-
ne dotyczące parametrów lotu, sytuacji

ność pełnego wykorzystania walorów pi-
lotażowych i bojowych sprzętu podczas
misji w każdych warunkach atmosferycz-
nych, o każdej porze roku i doby oraz
w każdej sytuacji taktyczno-bojowej.
W lotnictwie komunikacyjnym pro-
blem jest zdecydowanie prostszy i z po-
wodzeniem rozwiązywany poprzez sze-
rokie wykorzystywanie specjalistycznych
symulatorów lotu. W praktyce, z wyjąt-
kiem szkolenia wstępnego na samolotach
lekkich, cały proces zawodowego przy-
gotowania i podtrzymywania nawyków
pilotażowych (w tym i podnoszenia kwa-
lifikacji zawodowych) oparty został na
wysoce upraktycznionej symulacji. Jak
dotychczas nie udaje się tego osiągnąć
w przygotowaniu do zawodu pilotów
wojskowych. Zazwyczaj bowiem wyko-
nują oni zadania w warunkach mocno
zbliżonych do ekstremalnych, gdzie suk-
ces bojowej misji uzależniony jest od
działania nawykowego. W tym kontek-
ście zbudowanie stacjonarnego symula-
tora lotu dla kształtowania umiejętności
pilotów współczesnego samolotu wielo-
zadaniowego w praktyce staje się nie-
możliwe, głównie z uwagi na trudności
chociażby w odtwarzaniu długotrwałych
i zmiennych przeciążeń, warunków re-
alizacji lotów grupowych, manewrowej
walki powietrznej na małej odległości
i na małej wysokości, widzialności z ka-
biny powierzchni ziemi o odpowiednim
zakresie, wyrazistości i wierności.
Podobnie jak w lotnictwie światowym,
także w naszych Siłach Powietrznych
przy zaawansowanym treningu pilotów
samolotów wielozadaniowych do nie-
dawna stosowaliśmy sprawdzone rodza-
je rozwiązań: przedłużanie użytkowania
bojowych maszyn poprzedniej generacji
(MiG-21, MiG-23, Su-22) – niespełnia-
NORBERT BĄCZYK
N asze Siły Powietrzne muszą stworzyć jasną,
klarowną wizję swej lotniczej przyszłości.
Wydaje się, że priorytetami w niej winny być :
1. Modernizacja samolotów szkolenia podstawowe-
go PZL-130 Orlik (zdjęcie górne) pod kątem przy-
gotowania do bezkolizyjnego szkolenia zaawan-
sowanego na samolotach typu LIFT i F-16.
2. Wybór i pozyskanie samolotu typu LIFT.
3. Przygotowanie krzesińskiej eskadry do długofa-
lowego przeszkalania na F-16.
4. Przygotowanie budżetu do przyszłościowego
wypełnienia luki po wycofywanych Su-22 kolej-
nymi maszynami F-16.
5. Zakup samolotów M-28 – maszyny przygotowu-
jącej personel do wykonywania zadań na trans-
portowcach typu CASA i C-130 Hercules.
staje się niemal kuriozalna: nasze Siły taktycznej, poleceń, gotowości do użycia
Powietrzne dysponują najnowocześniej- poszczególnych wariantów uzbrojenia
szym samolotem bojowym, a jednocze- i samolotowych systemów. Ale to ko-
śnie pozbawione zostaną kompleksowe- smiczne wyposażenie pokładowe wyma-
go systemu przygotowania pilotów do je- ga od pilota znacznie obszerniejszej wie-
go eksploatacji. dzy, wyższych niż dotychczas umiejęt-
Tymczasem F-16, czyli polski Jastrząb, ności, obycia i długotrwałego treningu
to zupełnie nowa generacja lotniczej w odbiorze tej bogatej informacji i na jej
techniki. W porównaniu z wykorzysty- podstawie jednoznacznej interpretacji sy-
wanym przez nas dotychczas sprzętem tuacji bojowej. Umiejętności tych nawet
zza wschodniej granicy dysponuje tech- w minimalnym stopniu nie da się nieste-
nicznym wyposażeniem w znaczący spo- ty opanować z wykorzystaniem w szko-
sób zwiększającym możliwości bojowe, leniu użytkowanych obecnie samolotów
ale i odbiegającym od tradycyjnego. TS-11 Iskra.
Dzięki tym walorom z równym powo-
dzeniem może atakować cele naziemne ZMIERZCH ISKRY
(nawodne), jak i niszczyć samoloty prze- Iskra (choć w latach 1960–1980 uważa-
ciwnika w powietrzu, bez względu na pa- na za wprost doskonałą), dziś nawet w zni-
nujące warunki atmosferyczne, zarówno komej części nie odpowiada szkolenio-
w dzień, jak i w nocy. Jego pilot nie tyl- wym potrzebom; i to nie tylko ze wzglę-
ko może swobodnie podejrzeć strefę du na długie lata użytkowania i zaprze-

12 Polska Zbrojna nr 8/2008

 |
ZAPIS FORUM
FORUM NA |
CELOWNIKU WOJSKO
NA CELOWNIKU | | | | |
WOJSKO KULISY PORADY PO SŁUŻBIE HISTORIA MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO | | | |

stanie jego produkcji, ale również tech-
niczne i moralne zestarzenie. Nawet gdy-
by zainwestować w remonty tych maszyn
i daleko idącą modernizację, samolot ten
nigdy nie spełni wymogów nowoczesne-
go szkolenia zaawansowanego.
Jeszcze do niedawna maszyna ta sta-
nowiła podstawę przygotowania perso-
nelu latającego na potrzeby jednostek
wyposażonych w samoloty z awioniką
analogową (MiG-21, MiG-23, MiG-29,
Su-22). Tymczasem droga wytyczona
w kierunku F-16 i prognoza użytkowa-
nia tego wielozadaniowca w ciągu naj-
bliższych 30–35 lat wyraźnie sygnalizu-
ją potrzebę szybkiego wyposażenia na-
lenia zaawansowanego z prawdziwego
zdarzenia.
TRUDNY WYBÓR
Wszyscy doskonale zdają sobie sprawę,
że samolot szkolenia zaawansowanego to
nie tylko problem finansowy. Ta maszyna
musi mieć charakterystyki aerodynamicz-
ne, wyposażenie i uzbrojenie zbliżone
do docelowego samolotu bojowego. Je-
dynie taki sposób postrzegania proble-
mu umożliwi w miarę szybkie doskona-
lenie do poziomu pilota bojowego, utrzy-
ma wymagany poziom bezpieczeństwa
szkolenia i w sumie skutkować może je-
go znaczącym potanieniem (4 lata
Jeżeli natych-
miast nie zostaną pod-
jęte trafne decyzje, które
umożliwią trwałe rozwiązanie
problemu, to na naszych oczach
całkowicie zaniknie polskie szkol-
nictwo lotnicze. Czyżbyśmy go-
dzili się na wieloletnią szko-
leniową migrację?
PIOTR LASKOWSKI
Na dziś wybór wydaje się prosty, lecz
trzeba brać pod uwagę czas niezbędny
na pozyskanie i wdrożenie do systemu
szkolenia jednego z tych samolotów
– nie krótszy niż 3–4 lata – a także to, że
na realizację takiego zadania konieczne
jest zarezerwowanie w budżecie kwoty
nie mniejszej niż 2 mld zł, być może roz-
łożonej na 10–15 lat.
WIDMO PARALIŻU
Uwzględniając dziś obowiązujące kosz-
ty godziny lotu przykładowo na samolocie
T-38 Talon (3 500 E), trzeba przewidy-
wać łączną kwotę przeszkolenia 40 in-
struktorów WSOSP na tym typie samo-
lotu w Stanach Zjednoczonych nie mniej-
szą niż 20 mln dol., a to dużo, nawet bar-
dzo dużo... Ale trzeba jednocześnie zda-
wać sobie sprawę z bolesnego faktu,
że w przypadku zarzucenia tak wi-
dzianego programu po 2012 r. pol-
skie szkolnictwo lotnicze przestanie
istnieć. W konsekwencji zostaną
drastycznie ograniczone zdolności
bojowe eskadr taktycznych, gdyż
sparaliżowaniu ulegnie proces przy-
gotowania kolejnych pokoleń perso-
nelu latającego. Do 2009 r. 72 pilotów
zostanie wyszkolonych w USA – ale to
przecież bardzo mało. Co potem?
Jeżeli natychmiast nie zostaną podjęte
decyzje, które umożliwią trwałe rozwią-
zanie tego problemu, to niemal na na-

szych oczach, za naszym przyzwoleniem

całkowicie zaniknie polskie szkolnictwo
lotnicze. Czyżbyśmy godzili się na pusz-
czenie w niepamięć znanej w świecie
SAMOLOT TS-11 ISKRA (choć w latach 1960–1980 uważany za wprost doskonały) dziś nawet w znikomej polskiej szkoły latania? Czyżbyśmy
części nie odpowiada szkoleniowym potrzebom; i to nie tylko ze względu na długie lata użytkowania i zaprze- godzili się na wieloletnią szkoleniową
stanie jego produkcji, ale również techniczne i moralne zestarzenie. migrację?
W takim przypadku nie pozostanie bo-
wiem nic innego, jak kierowanie na szko-
szej „Szkoły Orląt” w samolot szkolenia WSOSP, 2–3 lata szkolenia na F-16). To lenie ,,za wielką wodę” 6–10 naszych
zaawansowanego nowego typu. I to już, jest trudny problem. Kupowanie samo- chłopców rocznie, każdorazowo pochła-
natychmiast. Trzeba podjąć męską decy- lotów już eksploatowanych w siłach po- niające (także przy dziś obowiązujących
zję i od niej nie odstępować... wietrznych innych państw (Alpha Jet, cenach) kwoty 8–10 mln dol. Przy takim
Za słuszne posunięcie uznać należy L-159 Albatros) pozbawione jest sensu rozwiązaniu WSOSP szybko utraci do-
przyjętą przez specjalistów naszych Sił ze względu na konieczność modernizo- tychczasowe możliwości szkoleniowe,
Powietrznych – w bardzo skomplikowa- wania i dostosowywania tych maszyn do utraci także bezpowrotnie szanse szko-
nej przecież sytuacji budżetowej MON wymogów F-16. Nie kupimy także sa- leniowej oferty dla lotnictwa krajów z na-
– filozofię realizacji szkolenia podstawo- molotów tylko niewiele nowocześniej- mi sąsiadujących i skazana zostanie na
wego na zmodernizowanych samolotach szych od Iskier. przygotowywanie jedynie specjalistów
typu PZL-130 Orlik (do wersji TC-II Spoglądając na problem chłodnym technicznych wszystkich rodzajów swo-
Germina przystosowano 16 sztuk i do okiem, można dojść do wniosku, że sa- ich wojsk (WRT, WRiArt., lotnictwa).
TC-II Glass-Cockpit – 12 sztuk). Trzeba molotu szkolenia zaawansowanego szu- Udzielimy przyzwolenia na szkolenie na-
jedynie brać pod uwagę, że siły zbrojne kać trzeba ze świecą. Do grona maszyn szego personelu latającego w ośrodkach
nie mogą być offsetobiorcą. Zatem za- typu LIFT (Leading in Fighter Trainer) zagranicznych już nie tylko na samolo-
kładanej modernizacji Orlika nie można obecnie zaliczyć właściwie można jedy- tach szkolenia zaawansowanego i F-16,
przewidywać jako operacji bezkosztowej nie dwa: brytyjski BAE Hawk i amery- ale niebawem i lotnictwa transportowe-
(EADS PZL – Okęcie). Ta modernizacja kański Northrop T-38C Talon. Dwa ko- go. A można tego niewielkimi kosztami
jest potrzebna, ale jedynie jako pomost lejne ptaki – Aeromacchi M-346 i Loc- uniknąć. 
do łagodniejszego przejścia szkolonych kheed Martin T-50 Golden Eagle wciąż Napisz do autora:
na nowoczesną awionikę samolotu szko- poddawane są serii sprawdzających prób. polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl

nr 8/2008 Polska Zbrojna 13

NA CELOWNIKU
Być dowódcą
Rozmowa z GEN. BRONI WALDEMAREM
SKRZYPCZAKIEM,, dowódcą Wojsk Lądowych
Po wyjściu z przesłuchania w Wojsko-
wej Prokuraturze Okręgowej w Pozna-
niu stwierdził Pan, że nadal wierzy
w niewinność siedmiu żołnierzy podej-
rzanych o zbrodnie w Afganistanie. Na
czym opiera Pan to przekonanie?
– Na tym, że do dzisiaj nie ma rzetel-
nej oceny działań bojowych, w których
uczestniczyli moi żołnierze, dokonanej
przez ekspertów wojskowych. Mamy do
czynienia z ocenami i wyrokami fero-
wanymi przez ludzi, którzy nie znają
tych realiów i nigdy nie znajdowali się
pod ogniem przeciwnika. Przedstawia-
ne przez oskarżycieli oceny są w tej sy-
tuacji tendencyjne.
Znamy zarzuty postawione spado-
chroniarzom z Bielska-Białej, ale nie
przedstawiono żadnych dowodów.
– Zarzut ludobójstwa nie ma żadnego
uzasadnienia. Konwencja haska definiu-
je ludobójstwo jako eksterminację ple-
mienia, grupy etnicznej czy ludności
miasta. Takie działania w tym przypad-
ku nie miały miejsca. Zarzut jest nacią-
ganiem artykułów konwencji międzyna-
rodowych. W moim odczuciu prokura-
tura nie ma bezsprzecznych dowodów
winy żołnierzy. I sądzę, że takich dowo-
Jeśli żołnierze, których wysłaliśmy do Afganistanu,
zostaną skazani za to, że wykonywali zadanie bojowe,
to pojawi się pytanie: czy moja rola jako dowódcy
kończy się w momencie przygotowania żołnierzy do misji?
14 Polska Zbrojna
dów nie będzie. Ta sprawa nie dotyczy
już tylko wojska, ale jest sprawą sumie-
nia całego narodu.
Zaraz po zatrzymaniach żołnierzy
zapowiedział Pan, że w przypadku
ich skazania rozważy Pan odejście
z armii. Czy podtrzymuje Pan tam-
tą deklarację?
– Jeśli żołnierze, których wysłaliśmy
na wojnę do Afganistanu, zostaną skaza-
ni prawomocnym wyrokiem za to, że wy-
konywali zadanie bojowe, to pojawi się
pytanie, czy moja rola jako dowódcy koń-
czy się w momencie przygotowania żoł-
nierzy do misji? Twierdzę, że nie. Czuję
się odpowiedzialny w takim samym stop-
niu jak ludzie, których szkoliłem. Jeśli
taki wyrok zapadnie, nasza armia nie bę-
dzie już armią, jaką być powinna.
Czy wojsko pomaga rodzinom aresz-
towanych żołnierzy?
– Tak. Opiekujemy się tymi rodzina-
mi. Także finansowo.
Co w trakcie przygotowywania kolej- – Szkolimy wojsko tak samo. Nie
nych zmian do misji bojowych zrobio- stwierdziłem błędów podczas działań bo-
no, aby w przyszłości uniknąć takich jowych prowadzonych w Afganistanie.
wypadków jak w Nangar Khel? Z całą odpowiedzialnością mówię, że ża-
den kontyngent nie był przygotowany do
misji tak dobrze, jak pierwsza zmiana,
która wyjechała do Afganistanu.
Ponoć wadliwa była amunicja...
– Dowódca PKW gen. Tomaszycki po-
prosił mnie po 16 sierpnia o sprawdze-
JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (2)
nie amunicji moździerzowej. Testy poci-
sków z tej samej partii co wysłane do
Afganistanu przeprowadzono na mój roz-
kaz 27–29 sierpnia na poligonie w Toru-
niu. Nie wykazały większych uchybień.
Natomiast nie można wykluczyć, że
w niektórych z używanych w Afganista-
nie podczas transportu morskiego mógł
zawilgotnieć ładunek dodatkowy na sil-
niku startowym, co obniżyło jego moc
i tym samym zmniejszyło zasięg. Nale-
ży też pamiętać, że moździerz 60-mili-
metrowy nie jest bronią rażenia precy-
nr 8/2008
 | | | |
ZAPIS FORUM NA CELOWNIKU WOJSKO KULISY PORADY PO SŁUŻBIE HISTORIA MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO
zyjnego, tylko powierzchniowego. Nie
zdarza się, by dwa wystrzelone z niego
pociski trafiły w jedno miejsce.
Czy z Afganistanu lub Iraku docierają
do Pana sygnały, że po sprawie Nangar
Khel żołnierze boją się otwierać ogień?
– To jest konsekwencja wydarzeń
w kraju. Dowódcy obawiają się skutków
użycia broni. Nie chodzi o to, że są ostroż-
niejsi w działaniu, ale po prostu unikają
sytuacji, w których musieliby użyć broni.
To stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa
żołnierzy. Przekonały się o tym niedaw-
no niektóre zmiany w Iraku.
Czy w takim konflikcie jak ten w Afga-
nistanie, w warunkach wojny party-
zanckiej, można uniknąć błędów?
– W marcu w Holandii odsłonięta zo-
stanie tablica pamiątkowa na grobie
nr 8/2008
| | | |
trzech żołnierzy z dy-
wizji gen. Maczka,
którzy polegli pod-
czas bombardowania
dokonanego przez lot-
nictwo amerykańskie.
Na wojnie nie da się
uniknąć błędów. Przy-
kładem jest Irak, gdzie
od własnego ognia ginie
około 15 proc. żołnierzy
amerykańskich. U nas
nie było żadnej takiej sy-
tuacji, co potwierdza, że
polscy żołnierze wysyłani
na misje są dobrze wy-
szkoleni i nawet w sytu-
acjach bojowych nie strze-
lają bez opamiętania.
Kiedy zatrzymano spado-
chroniarzy po powrocie
z Afganistanu, okazało się,
że żołnierze, którym woj-
skowy prokurator stawia za-
rzuty w związku ich działa-
niami bojowymi, nie mogą li-
czyć na prawną pomoc ze
strony armii. Czy ta sytuacja
się zmieniła?
– Dowództwo Operacyjne wy-
najęło prawników broniących
aresztowanych żołnierzy. Z tego,
co wiem, w resorcie obrony przy-
gotowywane są także przepisy, któ-
re uregulują tę kwestię w sposób
systemowy.
Czy po sprawie związanej z ostrza-
łem afgańskiej wioski nie ma pro-
blemu z brakiem chętnych do wy-
jazdów na misje bojowe?
– Po tym wydarzeniu widzę obawy
żołnierzy o to, czy my, ich dowódcy,
dochowamy im wierności do końca. O to
pytają mnie moi żołnierze. Jako dowód-
ca będę wierny moim żołnierzom.
Panie Generale, przejdźmy od Iraku.
Czy znany jest już harmonogram wy-
cofywania się naszego kontyngentu
z tego kraju?
– Jest to jeszcze w fazie uzgodnień.
W Iraku trwa konferencja, po której za-
kończeniu będą znane szczegóły.
A co z misją w Czadzie?
– Kontynuujemy przygotowania
zgodnie z planem i w kwietniu będzie-
my gotowi.
Ile w końcu śmigłowców tam wyślemy?
Dwa czy trzy?
– Trzy. Jeden będzie zapasowy.
| | |
A co z zakupem nowych śmigłow-
ców? Potrzebne są niemal w każdej
nowej misji.
– To jest program rządowy, ale może
być trudny do zrealizowania ze wzglę-
dów finansowych. Potencjał, którym dys-
ponujemy, pozwoli zabezpieczyć potrze-
by w ciągu najbliższych dwóch, trzech
lat. Oczywiście pod warunkiem, że za-
kłady remontowe będą wywiązywały się
ze swych zobowiązań.
Jednak nowych maszyn nie kupuje się
z półki. Na ich dostawę po podpisaniu
kontraktu trzeba czekać kilka lat.
– Jako Wojska Lądowe określiliśmy
nasze oczekiwania, a reszta to decyzje
polityczne.
Wiadomo już, że nie będzie drugiej
partii czołgów Leopard 2.
– Budżet jest taki, jaki jest. Musimy
więc wybierać, a dla Wojsk Lądowych
fundamentalne znaczenie mają dwa pro-
gramy – kołowego transportera opance-
rzonego Rosomak i przeciwpancernego
pocisku kierowanego Spike. Mam nadzie-
ję, że w tym roku program KTO wróci na
właściwe tory. Zaś o nowym czołgu po-
myślimy nieco później.
Czy przy okazji profesjonalizacji Woj-
ska Lądowe czeka kolejna restruktu-
ryzacja?
– Na pewno tak, ale trudno jeszcze oce-
nić, w jakim zakresie.
Ilu ochotników potrzeba, by stały się
one w pełni profesjonalne?
– Ponad 20 tysięcy.
A ilu zgłasza się rocznie?
– Trudno określić. W 2007 r. mieli-
śmy bilans ujemny, choć była to różni-
ca kilku żołnierzy. Mam nadzieję, że po-
prawa oferty zmieni sytuację. Co roku
około pięciu procent zwalnianych żoł-
nierzy służby zasadniczej zostawało
nadterminowymi, a w styczniu ten od-
setek chętnych do pozostania w mundu-
rze wzrósł do siedmiu procent. Liczyli-
śmy na 500 ludzi, a było ich ponad 700.
Poza tym już w ubiegłym roku zaczęli-
śmy działania wyprzedzające. Dowód-
cy zbierali adresy żołnierzy kończących
służbę zasadniczą, którzy byli zaintere-
sowani związaniem się z wojskiem. Te-
raz, gdy przyszły ze Sztabu Generalne-
go etaty dla jednostek zawodowych, wy-
syłają im listownie informację, że jest
taka możliwość. Zajmuje się tym obec-
nie brygada w Lublinie. 
Rozmawiali
Tomasz Rogowski i Tadeusz Wróbel
Polska Zbrojna 15
 AAAAAAA LOTNICTWO
WOJSKO AAAAAAAA

JAK POLICZYĆ ŚM NORBERT BĄCZYK

Ten rok upłynie pod znakiem śmigłowców, przynajmniej w Wojskach Lądowych. Żołnierze
z dywizjonów i pułków lotniczych naszego największego rodzaju sił zbrojnych będą mieli
wiele pracy zarówno na misjach, jak i w kraju. Tymczasem decyzji w sprawie
wymiany sprzętu jak nie było, tak nie ma.
JACEK SZUSTAKOWSKI

I
le właściwie nasza armia ma śmi-
głowców? Pytanie z pozoru banalne
– ogólne liczby posiadanych maszyn,
nawet w rozbiciu na poszczególne
modele, nie są przecież tajemnicą. Nie-
mniej pobieżna lektura różnych publikacji
czy wizyta na oficjalnej stronie interneto-
wej MON w temacie „wojsko w liczbach”
może wprawić w zakłopotanie – niemal
każde źródło podaje nieco odmienne dane,
a na stronie internetowej z tajemniczych
powodów brakuje połowy typów helikop-
terów użytkowanych przez Siły Powietrz-
ne. Oczywiście nie jest to problemem – bie-
żące dane może podać rzecznik danego ro-
dzaju sił zbrojnych. Tyle że to wszystko sta-
tystyka, bo tzw. stany sprzętu dzielą się na
etatowe i ewidencyjne, przy czym te pierw-
sze opisują liczby przypisane teoretycznie
do jednostek, drugie natomiast – wszyst-
kie figurujące na stanie maszyny, nawet ta-
kie, które od wielu lat nie wzbiły się w po-
wietrze. Tymczasem dla dowódców, zarów-
no najwyższego szczebla, jak i tych w jed-
nostkach, najważniejsza jest jeszcze inna
liczba – stan maszyn w bieżącej gotowości
i jego prognoza na najbliższy czas. Dlate-
go właśnie, choć teoretycznie Wojsko Pol-
skie ma prawie 250 śmigłowców, z czego
przeszło 140 w Wojskach Lądowych,
w praktyce liczba dostępnych maszyn da-
nego typu bywa bardzo mała. I gdy zapa-
dają decyzje o konieczności wystawienia
kolejnego kontyngentu zagranicznego, ro-
bi się nieciekawie.
ŚMIGŁOWIEC, CZYLI TRZY ŚMIGŁOWCE
Armia, która funkcjonuje na stopie po-
kojowej, ale jednocześnie wysyła swe pod-
oddziały na misje zagraniczne o cechach
konfliktu zbrojnego, jest w bardzo kłopo-
tliwej sytuacji. Formalnie nie toczy żadnej
wojny, więc i budżet ustalany w kraju nie
uwzględnia realnych kosztów operacji, de-
cydenci zaś nie śpieszą się z ważnymi de-
cyzjami. A każdy wysłany na misję żoł-
nierz to tak naprawdę trzech zaangażowa-
nych żołnierzy. Drugi z nich szkoli się na
zastępstwo, trzeci właśnie odpoczywa po
misji, biorąc zaległy urlop. To dlatego ma-
jący trzy kompanie batalion może jedno-
razowo skierować do kontyngentu tylko
jedną z nich, i to pod warunkiem, że wszyst-
kie trzy są tak samo skompletowane.
Tak sprawa wygląda w piechocie, nato-
miast w lotnictwie jest znacznie gorzej.
Statki powietrzne to zaawansowane tech-
nicznie, ale i skomplikowane maszyny. Ma-
ją sztywne normy eksploatacyjne, których
dla własnego bezpieczeństwa lepiej nie
przekraczać. Lotnictwo w ogóle rządzi się
własnymi, specyficznymi prawami, nie za-
wsze dobrze rozumianymi. Ludzi szkoli się
tu długo, na dodatek świetny pilot do lotów
w dzień przy dobrej widoczności może nie
mieć uprawnień do lotów w nocy, a mistrz
na jednym typie masztyny jest jedynie
uczniem na innym. Dodatkowo, jeśli na jed-
nym, jedynym egzemplarzu danego typu
statku powietrznego dojdzie do jakiegoś
wypadku, uziemić trzeba wszystkie, nawet
jeśli jest ich sto. Dlatego nie ma nic bar-
dziej mylnego niż ogólna liczba personelu
i maszyn w danej eskadrze czy dywizjo-
nie. Prawda o sile lub słabości kryje się głę-
biej, w z pozoru nic nieznaczących okre-
śleniach, takich jak NVG, IFR czy VFR
(Night Vision Googles – w tym przypad-

16 Polska Zbrojna nr 8/2008

 | | | | | | | |
ZAPIS FORUM NA CELOWNIKU WOJSKO KULISY PORADY PO SŁUŻBIE HISTORIA MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO | | |

MIGŁOWCE

PARA Mi-17 I Mi-8 W LOCIE. Wojska aeromobilne modernizują kompleksowo

wszystkie swe statki powietrzne, tak aby miały one wspólne systemy łączności
czy nawigacyjne. O zmianach może świadczyć np. kolor, na jaki przemalowywa-
ne są kolejne śmigłowce – ciemna zieleń. Na zdjęciu widać taki kamuflaż na
maszynie Mi-8. Mi-17-1V jest jeszcze w barwach armii irackiej – efekt nabycia
kilku takich maszyn z pierwotnej puli przeznaczonej dla tego kraju.

ku rozumiane jako umiejętność latania
z użyciem gogli noktowizyjnych, IFR – lo-
ty według instrumentów Instrumental Fli-
ght Rules, loty z widocznością Visual Fli-
ght Rules; dzielą się jeszcze na dzienne
i nocne, dyspozycyjne i z zastosowaniem
uzbrojenia itp.). To samo dotyczy maszyn
– też muszą być odpowiednio wyposażo-
ne, sprawne i jeszcze mieć sensowny za-
pas resursu. A załóg tak wszechstronnie
przeszkolonych, zdolnych do latania i wal-
ki w każdych warunkach, z dobrym angiel-
skim, mających jeszcze pod ręką nowocze-
sne śmigłowce z NVG, GPS, IFF czy ZSŁ
dużo nie mamy. Jeśli zatem dowódca wy-
sokiego szczebla otrzyma wiadomość, że
eskadra ma dziesięć śmigłowców i tyle sa-
mo załóg, powinien od razu określić jej re-
alną siłę na góra trzy śmigłowce z prze-
szkolonymi załogami i personelem SIL
w gotowości na misję.
Formacje lotnicze znacznie mocniej niż
naziemne tkwią w układzie człowiek–ma-
szyna–logistyka. Jeśli jedno z tych ogniw
pęknie, runie cały system. W Polsce jakoś
on funkcjonuje, ale może należałoby użyć
określenia, że jeszcze ledwo zipie – perso-
nelu wszelkiego rodzaju jest za mało, po-
nieważ źle funkcjonuje system szkolenia
i motywacyjny, śmigłowce są stare, nie ma-
my wystarczającej liczby zakładów remon-
towych i są jeszcze zastrzeżenia co do ja-
kości ich usług. Tymczasem każdy śmigło-
wiec wysłany na misję angażuje dwa na-
stępne w kraju: jeden czeka jako zapaso-
wy – zużycie sprzętu na misji jest przecież
większe niż w kraju, na drugim zaś szkoli
się załogi mające lecieć na kolejną zmia-
nę. Problem pojawia się wtedy, gdy tego
przelicznika nie można zapewnić. Chodzi
tu zresztą nie tylko o śmigłowce, ale może
nawet jeszcze bardziej o ludzi. Coś takie-
go zaczyna grozić właśnie nam.
STRZAŁ Z ARMATY
Żołnierze są od wykonywania rozkazów.
Dlatego gdy zapadają decyzje o formowa-
niu kolejnych kontyngentów, o znacznym
zaangażowaniu militarnym Polski na are-
nie międzynarodowej, zadaniem wojska
jest jak najlepiej je wyposażyć oraz zapew-
nić bezpieczeństwo i profesjonalną służbę
swym ludziom. Śmigłowce są zaś niezbęd-
ne do prawidłowego funkcjonowania PKW
w zapalnym rejonie świata. Dowództwo
Wojsk Lądowych i Szefostwo Wojsk Ae-
romobilnych dokładają wszelkich starań,
aby misje takie jak Afganistan czy Czad
dostały w najbliższej przyszłości wsparcie
powietrzne. Na Cytadeli zaangażowanie
za granicą na poziomie 21 śmigłowców
w roku 2008 uznano za maksymalne, ale
jeszcze akceptowalne i możliwe do wyko-
nania przez Wojska Lądowe. Tak „na za-
kładkę”. Kłopot polega na tym, że przy-
pomina to strzał z wielkiej armaty, której
kanonierzy mają tylko jeden pocisk. Bę-
dzie dużo dymu i ognia, ale co potem? Je-
śli do Afganistanu skierujemy zapowiada-
ne cztery Mi-17-1V (łącznie planowane
na misje jest aż sześć z nich), a do Czadu
trzy Mi-17T/U, na jakiś czas zachwiane
zostaną proporcje dotyczące Mi-17. WL
mają ich w tym momencie 13, ale trzech
różnych odmian – dwa Mi-17AE to lata-
jące sanitarki i nie służą do transportu tak-
tycznego, a z pozostałych 11 cztery to
Mi-17T/U, zaś siedem – Mi-17-1V. 

nr 8/2008 Polska Zbrojna 17

AAAAAAA LOTNICTWO
WOJSKO AAAAAAAA
JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (2)
CZASY się zmieniają, a Mi-2 nadal jest w służbie. 14 takich śmigłowców zostanie dostosowanych
do szkolenia załóg pod NVG.
Wysłanie za granicę jednorazowo ponad
50 proc. posiadanego sprzętu danego mo-
delu oznacza kryzys w systemie szkole-
niowym w kraju. A tymczasem powstał
nawet projekt, aby pilotowania Mi-17 na-
uczyć załogi W-3, bo tych jest więcej,
a Sokoły, inaczej niż Mile, do kontyngen-
tów nadają się średnio. Tylko skoro Mi-17
są takie dobre, to wszystkie zostaną zaan-
gażowane i nie będzie się na czym szko-
lić. Paradoks: wymóg misji hamuje osią-
gnięcie przez daną jednostkę lotniczą pla-
nowanego poziomu wyszkolenia, bo naj-
lepiej wyszkoleni ludzie muszą zostać wy-
słani za granicę, podobnie jak najlepszy
sprzęt. A z drugiej strony ci, którzy na mi-
sję pojadą, zdobędą spore doświadczenie
i będą jeszcze lepiej wyszkoleni. Jednak
jak już z misji wrócą, pójdą na urlop, a do-
wództwo zostanie z wielkim problemem
i niedoszkolonym personelem. Przecież
nawet ci specjaliści, którzy akurat na mi-
sji nie byli, robią właśnie kolejne upraw-
nienia, poszli po naukę do AON albo zaj-
mują się jeszcze czymś innym. Mając do
obsługi tylko misję iracką, rozłożoną zresz-
tą na wszystkie oddziały aeromobilne, ra-
dzono sobie z tym jakoś. Teraz jednak
przejściowo zaangażowanie wzrośnie
dwukrotnie. Ten mechanizm dotyczy nie
tylko śmigłowców Mi-17 i związanego
z nim personelu, ale i Mi-24W czy
W-3WA NVG, czyli wszystkich zmoder-
nizowanych modeli. Angażując ich zbyt
wiele, ryzykujemy, że w przypadku strat
lub szybkiego rotowania do kraju po wy-
czerpaniu resursów (w wysokich górach
silniki zużywają się najszybciej) nie bę-
dziemy mieć czym ich zastąpić.
ŁAPAĆ KRÓLICZKA
Trzeba oddać Wojskom Lądowym, że
nie oglądając się na gołosłowne deklaracje
o wielkich przetargach, same wzięły spra-
wy w swoje ręce. Już można oglądać pierw-
sze efekty wieloletniego programu moder-
nizacji lub przynajmniej remontów i dopo-
18 Polska Zbrojna
sażenia sprzętu. Co bardzo ważne, opisy-
wane działania mają charakter systemowy,
są zatem kompleksowe – dotyczą i maszyn
szkolnych, i liniowych. Informacja o re-
montach i doposażeniu Mi-2 (dostosowa-
nie do lotów NVG) może wydawać się
z pozoru dziwna, poczciwe lekkie Mile to
przecież seniorzy naszej awiacji, niemniej
dzięki temu w najbliższym czasie wojska
aeromobilne zyskają eskadrę helikopterów
szkolnych i dzięki temu odciążą sprzęt bo-
CHOĆ MAMY
PRAWIE 250 ŚMIGŁOWCÓW,
W PRAKTYCE LICZBA
DOSTĘPNYCH MASZYN
BYWA BARDZO
MAŁA. GDY ZAPADAJĄ
DECYZJE O KONIECZNOŚCI
WYSTAWIENIA KOLEJNEGO
KONTYNGENTU, ROBI SIĘ
NIECIEKAWIE
jowy. Niestety, wojska aeromobilne kry-
tycznie oceniają poziom wyszkolenia pilo-
tów realizowany w Dęblinie i same poświę-
cają temu zagadnieniu sporo czasu (nalot
szkolny w każdej jednostce stanowi jego
lwią część), potrzebują więc stosownych
śmigłowców. Trwa doposażenie i remonty
Mi-24W, podjęto nawet walkę o wydłuże-
nie służby dla jednej eskadry Mi-24D.
Zgodnie z uzyskanymi informacjami, lek-
ką modernizację ma przejść wszystkie
16 Mi-24W oraz osiem Mi-24D, zaś kolej-
nych osiem „D” zostanie też wyremonto-
wanych i nieznacznie doposażonych. Re-
alizowany jest program „Głuszec”, czyli
głęboka modernizacja W-3W oraz dodat-
kowo remonty tych śmigłowców połączo-
ne z nieznaczną ich przebudową. Wresz-
cie remontuje się i modernizuje Mi-8 oraz
Mi-17. Wojska Lądowe zdecydowały się
Mi-24 mają pozostać w służbie jeszcze wiele
lat. Planuje się utrzymanie jednej eskadry
Mi-24W i być może także jednej eskadry
Mi-24D. Co ciekawe, plany przewidują również
dokupienie maszyn dla jeszcze jednej eskadry
– 12 sztuk, ale w odmianie Mi-24P.
również na serię zakupów, nabywając sie-
dem używanych Mi-17 i planując kolejne
zakupy. W tym roku w wykazie sprzętu
planowanego do nabycia przez Departa-
ment Zaopatrywania SZ figurują nie tylko
Mi-17. Są także Mi-24. Jak widać, bez
zbytniego rozgłosu i nie czekając na jakieś
wielkie programy centralne, WL dążą wy-
trwale do zastąpienia najstarszych maszyn
grupą używanych, jednak w miarę nowo-
czesnych i spełniających współczesne stan-
dardy śmigłowców, bez konieczności
zmian w systemie logistycznym. Wszak
Mile są nam doskonale znane.
Plan modernizacyjny opracowany na
Cytadeli, nawet jeśli trochę przypadkowy,
w warunkach pokojowych działa. Tyle tyl-
ko, że – jak zostało już wspomniane – ma-
my co prawda pokój, ale jednocześnie dzia-
łamy na misjach. Nadwerężają więc one
budowane z takim trudem rezerwy. PKW
Afganistan nie dostał od razu grupy lotni-
czej, bo nawet gdybyśmy chcieli, nasza ar-
mia nie była w stanie do tej pory jej wysta-
wić. Dopiero teraz szykowana jest grupa
Mi-24W i Mi-17 z odpowiednim wyposa-
żeniem. Wcześniej takich śmigłowców nie
było, a do Afganistanu pojadą dopiero, gdy
skończą się modernizacje (luty), szkolenie
załóg (marzec–kwiecień) i przeglądy (maj).
Na dłuższą metę nie można jednak ocze-
kiwać, że każdy rodzaj sił zbrojnych będzie
samodzielnie starał się zaradzić starzeniu
się swego arsenału, kupując, gdzie się da,
używaną broń. To dobrze, że WL wyko-
rzystały sytuację i zaopatrzono je w dodat-
kowe Mi-17 w miejsce wycofywanych
Mi-8. Źle, że skoro na poziomie central-
nym deklarujemy wzrost zaangażowania
wojska na misjach, nie zapewniamy mu
możliwości technicznego zabezpieczenia
takich przedsięwzięć lub wymuszamy
działania doraźne. Przed decyzją o zaku-
pie partii fabrycznie nowych śmigłowców
nie da się uciekać w nieskończoność. 
Napisz do autora:
norbert.baczyk@redakcjawojskowa.pl
nr 8/2008
 | | | | | | | | |
ZAPIS FORUM NA CELOWNIKU WOJSKO KULISY PORADY PO SŁUŻBIE HISTORIA MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO| |

ZESTRZELIĆ
JAKUB CZERMIŃSKI

Niesprawny
amerykański satelita
szpiegowski uderzy

SZPIEGA
w Ziemię. Oficjalnie
Amerykanie spróbują
zestrzelić maszynę,
by zminimalizować
zagrożenie. Jak jest
naprawdę?

ajny charakter satelity po-

woduje, że w całej spra-
wie jest wiele niejasności.
Wiemy, że jest on nie-
sprawny i nie ma stałej or-
bity. Obniża swój lot i na
pewno spadnie na ziemię. Na razie nie
wiadomo, w jakim miejscu. Jeżeli nie
zostanie zniszczony rakietą, ma roz-
bić się na początku marca. Ameryka-
nie nie chcą do tego dopuścić i zapo-
wiedzieli zniszczenie maszyny kine-
tycznym pociskiem antybalistycznym.
Mają tak wybrać czas operacji, by
szczątki satelity nie spadły na tereny
zamieszkane. Oficjalnie – by nie spro-
wadzać zagrożenia na ludzi.
ZAGROŻENIE
Szczątki promu Columbia spadły na
terytorium dwóch stanów, nikogo nie
raniąc. Rzecznik Rady Bezpie-
czeństwa Narodowego USA
STYCZEŃ przyznał, że na prze-
CZY SIERPIEŃ strzeni ostatnich pię-
ciu lat z nieba spa-
Rząd USA zajął się problemem
dło 328 satelitów
w grudniu 2007 r. 4 stycznia 2008 r.
prezydent George W. Bush rozkazał przygo-
– nie było ofiar.
towanie operacji. Sztab 200 fachowców za-
Taka sytuacja zda-
czął w przyspieszonym tempie przygotowywać rza się średnio raz
system AEGIS do zestrzelenia satelity. w tygodniu. Czy
A przecież już w grudniu 2006 r. było wiado- więc zagrożenie,
mo, że nad satelitą nie ma kontroli. Co o którym mówi
więcej, hobbyści już w sierpniu Pentagon, jest real-
RIM-161 Standard Missile 3 ne? Nie znając
(SM-3) – wystrzeliwana 2007 r. przewidzieli, że tajny (!)
satelita musi się rozbić. szczegółów budowy
z okrętów rakieta
antybalistyczna stanowiąca US 193, można jedynie
część AEGIS BMD – systemu spekulować, opierając się
obrony antybalistycznej. Dla na zasadach konstruowania sa-
celów misji zmodyfikowana telitów. Mówi się o trzech źródłach za-
– zaprojektowana do grożeń. Pierwszym jest sam satelita,
niszczenia celów emitujących
ciepło musi trafić który, spadając na tereny zabudowa-
w stosunkowo zimnego ne, może ranić lub zabić ludzi. Nie
satelitę. Do zderzenia ma wiadomo, czy ma on osłonę termicz-
dojść na wysokości ną i czy samo wejście w atmosferę
US NAVY

ok. 240 km, zanim satelita ziemską nie spowoduje rozpadu i spło-
wejdzie w atmosferę.
nięcia konstrukcji. Trafiony pociskiem 

nr 8/2008 Polska Zbrojna 19

WOJSKO PROBLEMY
– rozpadnie się na tysiące kawałków.
W obu przypadkach przyciąganie
ziemskie ściągnie metal na dół.
Drugim zagrożeniem jest hydrazyna.
To komponent paliwa zasilającego sil-
niki satelity, które w normalnych wa-
runkach pomagają mu utrzymać wła-
ściwą orbitę. W satelitach szpiegow-
skich, orbitujących nisko nad Ziemią,
z powodu zbyt dużego oporu nie stosu-
je się baterii słonecznych. US 193 nie
zdążył spalić swoich zapasów, mówi się
o 500 kg ładunku hydrazyny. To sub-
stancja toksyczna, która, opadając na
ziemię, mogłaby zagrozić obszarowi
o wielkości dwóch boisk piłkarskich.
I tu jednak nie ma pewności – trudno
MYŚLIWY. USS „Lake Erie” (CG-70) – krążownik rakietowy czwartej
linii klasy Ticonderoga z portem macierzystym w Pearl Harbor.
Zwodowany w 1991 r., w służbie od 1993 r. Wyposażony w system
obronny AEGIS. Mają go wspierać dwa niszczyciele klasy Arleigh
Burke – USS „Decatur” i USS „Russell”, odpowiedzialne za wyznac-
zenie trajektorii. Załoga „Lake Erie” to 360 osób.
uwierzyć, by ta łatwopalna substancja
zdołała dotrzeć do ziemi. Rozgrzany
zbiornik może wybuchnąć lub rozsz-
czelnić się, hydrazyna spłonie albo roz-
pyli się na dużej wysokości.
Być może na pokładzie satelity jest
także radioizotopowy generator prądu,
w którym elektryczność powstaje w wy-
niku rozpadu izotopu promieniotwórcze-
go. Najczęściej stosuje się pluton-238,
który ma względnie długi czas rozpadu
(ponad 80 lat) i nie wymaga stosowania
specjalnych osłon. W generatorze nie
występują reakcje łańcuchowe, nie ma
możliwości wybuchu ani stopienia pa-
liwa. Zagrożenie skażeniem radioak-
tywnym jest niewielkie – gdy bateria
z Apollo 13 spadła do Pacyfiku, nie
20 Polska Zbrojna
stwierdzono zwiększonej radioaktyw-
ności w rejonie. Biorąc pod uwagę roz-
miary satelity i masę plutonu, można
stwierdzić, że jest go w satelicie tylko
kilkadziesiąt gramów.
POWODY
Dlaczego więc Amerykanie chcą ze-
strzelić satelitę? Po pierwsze – mimo
że ryzyko ofiar wśród ludzi jest mini-
malne, wolą po prostu dmuchać na
zimne. Po drugie – możliwe, że chcą
się upewnić, że żadna część satelity
szpiegowskiego nie wpadnie w niepo-
wołane ręce. Po trzecie wreszcie, mo-
że to być odpowiedź na chiński test
sprzed roku. 11 stycznia 2007 r. Chi-
ny, testując broń antysatelitarną, ze-
strzeliły rakietą balistyczną średniego
zasięgu swojego niesprawnego sateli-
tę meteorologicznego, orbitującego
ponad 800 km nad Ziemią. Strącając
Feng Yun, udowodniły, że są w stanie
zagrozić wszystkim satelitom znajdu-
jącym się na orbitach, także tym bez-
cennym dla armii amerykańskiej i ca-
łego systemu bezpieczeństwa tego
kraju. Chińczycy, którzy jako trzeci
naród na świecie przeprowadzili uda-
ną próbę zestrzelenia orbitującego
obiektu, zaprzeczyli, jakoby mieli na
celu rozpoczęcie kosmicznego wyści-
gu zbrojeń. W 2002 r. Chiny i Rosja
zaproponowały stworzenie układu za-
braniającego używania broni w prze-
strzeni kosmicznej, na co nie zgodzi-
ły się Stany Zjednoczone. Być może
zniszczenie US 193 ma pokazać świa-
tu, że USA nadal mają najbardziej roz-
winiętą technologię na świecie.
Satelita ma zostać trafiony nieuzbro-
jonym pociskiem wystrzelonym z okrę-
tu z północnego Pacyfiku. Ameryka-
nie przygotowali trzy pociski, z któ-
rych każdy kosztuje ok. 10 mln dola-
rów. W operacji wezmą udział trzy
okręty wojenne oraz pływający radar
X-Band. Koszt przedsięwzięcia szacu-
je się na 40–60 mln dolarów. Nie wy-
znaczono terminu próby – na pewno
będzie to po 20 lutego, kiedy ma wy-
lądować prom Atlantis.
Cel
A merykański satelita
szpiegowski ozna-
czony US 193 (w syste-
mie NORAD – 29651),
wyniesiony rakietą
Delta II, zepsuł się nie-
długo po wystrzeleniu
w grudniu 2006 r.
Zawiódł system zasila-
nia, co spowodowało
awarię komputera
i uniemożliwiło sterowa-
nie maszyną. Waży
ok. 2,5 tony, ma rozmia-
ry furgonetki. Obecnie
orbituje na wysokości
zaledwie 255 km
z prędkością 7,55 km/s.
Zbyt wolno, by mógł się
utrzymać na orbicie.
Jeżeli nie zostanie znisz-
czony, ma spaść
US NAVY
na początku marca.
SPRAWA POLSKA
15 lutego Amerykanie ostrzegli
o sytuacji wiele państw na świecie,
w tym Polskę, oraz zobowiązali się za-
płacić za ewentualne szkody wyrzą-
dzone przez satelitę. Nasz rząd poin-
formował o powołaniu sztabu kryzy-
sowego. Od 18 lutego siły zbrojne zo-
stały postawione w stan wyższej go-
towości. Gdyby jednak doszło do nie-
kontrolowanego upadku na terytorium
Polski, nasze służby mogą jedynie za-
bezpieczyć rejon ewentualnej kata-
strofy i zminimalizować skutki skaże-
nia, jeżeliby tak się stało. 
Napisz do autora:
jakub.czerminski@redakcjawojskowa.pl
nr 8/2008
 | | | | | | | |
ZAPIS FORUM NA CELOWNIKU WOJSKO KULISY PORADY PO SŁUŻBIE HISTORIA MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO | | |
Do korpusu szeregowych zawo-
dowych coraz częściej wstępują
kandydaci charakteryzujący się
wielką motywacją do służby

JACEK SZUSTAKOWSKI
JAK SIĘ MASZ, KORPUSIE? PAULINA GLIŃSKA

Zbyt niskie zarobki, brak uprawnień mieszkaniowych i dość częsty brak

możliwości rozwoju zawodowego – to główne problemy zgłaszane przez
szeregowych zawodowych w anonimowej ankiecie przeprowadzonej przez
Wojskowe Biuro Badań Społecznych.
Pierwsze badania społeczne oceniają- na dotarcie się, a niekiedy nawet na wy- kończył służbę wojskową w jednostce
ce funkcjonowanie korpusu szeregowych pracowanie kompromisu. Z pewnością w Kłodzku. Po roku zdecydował się po-
zawodowych przeprowadzono w rok po jednak umożliwiły to, by dziś można nownie założyć mundur i zostać żołnie-
jego utworzeniu, jesienią 2005 r. Wtedy obiektywnie ocenić obecność szerego- rzem zawodowym. – Co mi dało woj-
jednak bez wątpienia trudno było stwier- wych zawodowych w naszej armii i ich sko? Przede wszystkim stałą pracę, sta-
dzić, jak żołnierze najmłodszego korpu- codzienną służbę. łe wynagrodzenie, no i – co dla mnie jest
su wpłyną na proces uzawodowienia pol- najważniejsze – możliwość podwyższa-
skiej armii. Zapewne także samym żoł- OCENA SŁUŻBY nia kwalifikacji zawodowych. Podobnie
nierzom niełatwo było prognozować, jak O ile w badaniach z 2005 r. głównym jak szer. Czerniejewski myśli większość
będzie wyglądała ich służba za parę lat, motywem wyboru zawodu dla respon- żołnierzy służących obecnie w korpusie
czy będą zadowoleni z dokonanego wy- dentów było zainteresowanie wojskiem, szeregowych zawodowych. Zadowole-
boru, czy ich oczekiwania wobec wojska o tyle w badaniach z 2007 pasję i zami- nie z dokonanego wyboru wynika wła-
i pokładane w żołnierzach przez polską łowanie do munduru wskazało 22 proc. śnie z takich cech służby jak stała pra-
armię nadzieje się spełnią. badanych. Więcej niż w 2005 r. osób ca, a także respektowanie uprawnień pra-
Trzy lata funkcjonowania najmłod- zwróciło uwagę na aspekt ekonomiczny, cowniczych, tj. terminowe i gwaranto-
szego w Wojsku Polskim korpusu po- a także stały charakter pracy. Starszy wane wynagrodzenie.
zwoliły z pewnością oswoić się z nową szer. Wojciech Czerniejewski, żołnierz Jest jednak w korpusie także dość
sytuacją zarówno kadrze dowódczej, jak z kompanii ochrony 31 Bazy Lotniczej znaczna grupa niezadowolonych ze swo-
i samym żołnierzom. Pozwoliły także w Poznaniu-Krzesinach, w 2005 r. za- jej służby, głównie z powodu zbyt małe- 

nr 8/2008 Polska Zbrojna 21

WOJSKO SZEREGOWI ZAWODOWI
go wynagrodzenia oraz braku możliwo-
ści awansu i rozwoju zawodowego. Z nie-
możności rozwijania się w sferze zawo-
dowej niezadowolonych jest 80 proc. Pro-
szący o anonimowość żołnierz, celowni-
czy karabinu maszynowego z 12 Bryga-
dy Zmechanizowanej, przyznaje, że choć
służba jest spełnieniem jego marzeń, to
coraz częściej zaczyna myśleć o własnym
rozwoju. – Chciałbym zrobić następny
krok. Przy bardzo optymistycznym zało-
żeniu szeregowym zawodowym mogę
być maksymalnie 15 lat. Czy podołam
obciążeniom, czy wystarczy zdrowia
– nie wiem. Czy dotrwam do minimal-
nej wysługi emerytalnej? To pytanie po-
jawia się w naszych dyskusjach o przy-
szłości. Prognozy finansowe wyglądają
ciekawie, ale rozwój zawodowy, a wła-
ściwie w praktyce jego brak, już taki nie
jest. Obok niskiego wynagrodzenia i bra-
ku możliwości rozwoju zawodowego, dla
12,6 proc. badanych złe traktowanie
i brak zrozumienia ze strony żołnierzy
zawodowych wyższych korpusów, a dla
5,2 proc. złe traktowanie przez przełożo-
nych to kolejne aspekty służby, która nie
spełniła ich oczekiwań. Uważają, że spo-
sób ich traktowania nie oddaje charakte-
ru służby zawodowej, a bliższy jest trak-
towaniu ich jak żołnierzy zasadniczej
służby wojskowej. – Jestem bardzo zado-
wolony z wyboru drogi zawodowej i od
sześciu lat konsekwentnie nią podążam
– mówi st. szer. zaw. Robert (prosi o ano-
nimowość) z 25 Brygady Kawalerii Po-
wietrznej, celowniczy karabinu maszy-
nowego. – Chciałbym jednak, aby pozo-
stałe korpusy zawodowe zaczęły trakto-
wać nas poważnie. Jesteśmy takimi sa-
mymi żołnierzami zawodowymi, z tą tyl-
ko różnicą, że my wykonujemy funkcje
proste. Często zdarza się jednak, że na-
sze doświadczenie zawodowe jest więk-
sze niż doświadczenie młodych dowód-
ców. Pozostali żołnierze zawodowi trak-
tują nas jak żołnierzy służby zasadniczej,
a w ich mentalności brakuje miejsca na
partnerstwo w służbie. Nie chcemy być
w wojsku specjalistami od ,,czyszczenia
kurzu z piasku”. Mamy ambicje i aspira-
cje zawodowe.
Niezadowolenie ze służby i wszystkie
związane z tym aspekty być może wpły-
wają też na to, że jedynie ok. jednej trze-
ciej składu całego korpusu można uznać
za stabilny komponent. Do większości na-
leżą ci, którzy chcieliby pozostać w służ-
bie zawodowej do pierwszych uprawnień
emerytalnych (jedna czwarta). Nieco
mniej badanych chciałoby pozostać
w wojsku do pełnej wysługi emerytalnej
(najczęściej są to żołnierze z Wojsk Lą-
dowych i Marynarki Wojennej). Niespeł-
22 Polska Zbrojna
nienie oczekiwań związanych z wyborem
zawodu decyduje też zapewne o tym, że
do chwili obecnej połowa z szeregowych
zawodowych rozważała odejście ze służ-
by zawodowej z powodu niesatysfakcjo-
nujących wynagrodzeń.
UDZIAŁ W PROFESJONALIZACJI
Nie potwierdziły się uzyskane w 2005 r.
wyniki badań, jeśli chodzi o kwestię przy-
szłości korpusu szeregowych zawodo-
wych w odniesieniu do atrakcyjności za-
wodowej i znaczenia w strukturze wojska.
W 2005 r. pojawiło się więcej ocen pozy-
tywnych – ponad 40 proc. było zdania, że
korpus w przyszłości zyska na zawodowej
atrakcyjności, zaś blisko 46,2 proc. ankie-
towanych uznało, że zyska na znaczeniu
w strukturze wojska. Czas zweryfikował
jednak te opinie i wyniki najnowszych ba-
dań nie potwierdziły u respondentów
optymistycznych odczuć z przeszłości.
54,7 proc. szeregowych uznało jednak, że
ich obecność w wojsku przyniosła więcej
korzyści niż strat.
W ostatnich badaniach wzięli udział
także dowódcy jednostek, którzy, oce-
niając korpus szeregowych zawodo-
wych, uznali, że w istotny sposób przy-
czynił się on do profesjonalizacji pol-
skiego wojska, głównie z powodów
znacznie wyższego stopnia wyszkolenia
indywidualnego i zgrania w pododdzia-
le niż w przypadku służby zasadniczej,
posiadanej wiedzy specjalistycznej i lep-
NIE TYLKO PIENIĄDZE
N iektóre propozycje zmian formalno-
prawnych zaproponowane przed
dowódców jednostek wojskowych biorą-
cych udział w badaniach WBBS:
• stworzenie możliwości do podnosze-
nia kwalifikacji w zakresie cywilnego wy-
kształcenia (matura) refundowanego
przez MON;
• określenie drogi rozwoju kariery dla
starszych szeregowych, w tym powoła-
nie do korpusu podoficerskiego tych,
którzy spełnią określone wymogi;
• ustalenie obowiązkowego czasookre-
su po ukończeniu kursów doskonalą-
cych lub zwrotu kosztów kursów odby-
tych przez szer. zaw. w przypadku złoże-
nia przez nich wypowiedzenia;
• wprowadzenie uregulowań prawnych
w zakresie uprawnień mieszkaniowych;
• wprowadzenie motywacyjnych dodat-
ków finansowych za posiadanie i podno-
szenie kwalifikacji;
• wprowadzenie zapisu ustawowego do-
tyczącego „obowiązkowego okresu służ-
by” oraz sankcji za zerwanie kontraktu.
szej znajomości techniki wojskowej,
a także większej motywacji i zaangażo-
wania w służbie. Dowódcy przyznali, że
wprowadzenie nowego korpusu pozwo-
liło pozyskiwać ludzi mających przydat-
ne w wojsku kwalifikacje, uprawnienia
i doświadczenia. W przypadku np. Ma-
rynarki Wojennej poziom zaawansowa-
nia technologicznego jest tak wysoki, że
do prawidłowej obsługi mechanizmów
okrętowych potrzebni są specjaliści. Ta-
kimi dowodzi kmdr por. Krzysztof Zdo-
nek, dowódca 2 Dywizjonu Okrętów
Transportowo-Minowych. – Uważam, że
wprowadzenie korpusu szeregowych za-
wodowych jest krokiem w dobrym kie-
runku. To żołnierze z wiedzą i niejedno-
krotnie bogatym doświadczeniem. Rów-
nież dowódca ORP „Kontradmirał
X. Czernicki” kpt. mar. Marcin Prątnik
przyznaje, że szeregowi zawodowi speł-
nili nadzieje związane z wprowadze-
niem ich korpusu do służby. – Na okrę-
cie takim jak ORP „Kontradmirał
X. Czernicki” profesjonalizacja wojska
jest jedyną słuszną drogą. Obsługa sprzę-
tu przez specjalistów, jakimi są szerego-
wi zawodowi, wpływa znacząco na jego
żywotność i bezawaryjność. St. chor.
sztab. Robert Ogrodowczyk, komendant
Szkoły Młodszych Specjalistów Szere-
gowych Zawodowych Centrum Szkole-
nia Wojsk Lądowych im. Stefana Czar-
nieckiego w Poznaniu, podobnie jak do-
wódcy biorący udział w badaniach
WBBS, uważa, że korpus szeregowych
zawodowych wniósł nową, długo wy-
czekiwaną jakość do polskiego wojska.
– Kilkuletnia praca z szeregowymi za-
wodowymi pozwala zauważyć dobrą
tendencję – do wojska wstępują lepsi,
zdeterminowani i cechujący się wielką
motywacją do służby kandydaci. Pre-
zentują dojrzałe postawy i wyższy po-
ziom przygotowania ogólnego, wykra-
czający zdecydowanie poza ustawowe
zapisy. Wiedzą, czego chcą od wojska,
rozumieją również, jak trudna i wyma-
gająca jest to służba. Bardzo często
uczestnikami prowadzonych przez nas
kursów doskonalenia zawodowego są
słuchacze z wieloletnim doświadcze-
niem w służbie wojskowej i misjach po-
kojowych oraz stabilizacyjnych.
Kpt. Piotr Pernach, dowódca kompa-
nii saperów, mówi, że korpus starszych
szeregowych zawodowych przyczynia się
do profesjonalizacji w jego kompani, jed-
nak... – Jest to proces długotrwały i dla
zapewnienia ciągłości uzawodawiania
należy zapewnić żołnierzom właściwe
warunki finansowe. Jeden z moich żoł-
nierzy, który wstąpił do wojska we wrze-
śniu 2007 r., rezygnuje ze służby, gdyż
nr 8/2008
 | | | | | | |
ZAPIS FORUM NA CELOWNIKU WOJSKO KULISY PORADY PO SŁUŻBIE HISTORIA MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO
ALEKSANDER RAWSKI
Propozycje zmian
W śród zmian proponowa-
nych przez kadrę znala-
zły się ponadto: podniesienie
ostatnio podnoszono szcze-
gólnie głośno, wprowadzenie
odpowiedzialności material-
czyły poprawy warunków służ-
by, zakwaterowania na tych
samych zasadach co inni żoł-
jakości szkolenia, rozszerze- nej za szkolenia w sytuacji nierze zawodowi, stworzenia
nie zakresu obowiązków i od- wcześniejszego zwolnienia się możliwości osiągnięcia wysłu-
powiedzialności, zwiększenie ze służby zawodowej. Propozy- gi emerytalnej, a także rzetel-
liczby stanowisk dla szerego- cje zmian zgłoszone przez sze- nego informowania o zasa-
wych zawodowych, a także, co regowych zawodowych doty- dach i warunkach kontraktu.
znalazł korzystniejszą pod względem fi- to według badań WBBS postulat numer
nansowym pracę w Szwecji. jeden szeregowych zawodowych, jak
i żołnierzy pozostałych korpusów. I w su-
CZEKAJĄC NA ZMIANY mie nie ma się co dziwić. Szeregowi za-
Żołnierzy, dla których praca w cywilu wodowi uważają bowiem, że ich stosun-
może stać się bardziej atrakcyjna, może kowo niskie wynagrodzenia przyczynia-
być więcej. Z jednej strony zacznie ich ją się w znaczący sposób do hamowania
z wojska ubywać, z drugiej zabraknie rozwoju ich korpusu.
chętnych do służby. Dlatego konieczne Wśród innych postulowanych zmian
są zmiany, uwzględniające postulaty za- 47,7 proc. ankietowanych szeregowych
równo szeregowych zawodowych, jak zawodowych i 66 proc. żołnierzy wyż-
i ich dowódców. Jednym z nich muszą szych korpusów zgłosiło modyfikację za-
być z pewnością podwyżki uposażeń sad powoływania żołnierzy do służby
adekwatne do wymagań i wypełniania w najmłodszym korpusie. Respondenci
obowiązków służbowych. St. szer. Paweł uważają, że należałoby uwzględnić kwa-
Banaszak, operator wozu dowodzenia lifikacje zawodowe kandydatów, skrócić
w batalionie dowodzenia 34 BKPanc czas oczekiwania na powołanie do służ-
w Żaganiu, przyznaje, że chciałby zara- by zawodowej i rekrutować do niej tylko
biać więcej. – Nie narzekam na pracę, bo tych, którzy odbyli służbę zasadniczą.
w wojsku mogę jednak liczyć na pewną Ponadto szeregowi zawodowi nadal
stabilizację, ale przyznaję, że nie jest lek- sygnalizują, aby przed objęciem pierw-
ko. Jestem żonaty i wkrótce zostanę oj- szego stanowiska służbowego mogli od-
cem. Sam utrzymuję rodzinę. Słyszałem, być teoretyczno-praktyczny kurs przy-
że będą podwyżki. Byłbym usatysfakcjo- gotowawczy. Zdaniem większości bada-
nowany, gdyby moja pensja kształtowa- nych środowisk powinna być stworzona
ła się w granicach 3 tys. zł. Podobnie my- możliwość awansu i rozwoju zawodowe-
śli st. szer. Damian Perz. Choć praca spra- go, jaką daje kształcenie w szkołach
wia mu dużo satysfakcji i teraz, jako ka- podoficerskich dla szeregowych zawo-
waler, nie narzeka na warunki finanso- dowych. W opinii oficerów i podofice-
we, to ma świadomość, że po ślubie, aby rów za podstawowe kryterium rekruta-
mógł utrzymać rodzinę i zapewnić jej byt cji do tych szkół powinny być uznane
na przyzwoitym poziomie, będzie mu- bardzo dobre wyniki osiągane w służ-
siał zarabiać więcej. Podwyżki uposażeń bie, zaś zdaniem szeregowych zawodo-
nr 8/2008
| | | |
wych – indywidualne zgłoszenia zainte-
resowanych. Por. Sławomir Jędrzejak,
p.o. dowódcy kompanii łączności w ba-
talionie dowodzenia 34 BKPanc, uwa-
ża, że trzeba inwestować w rozwój za-
wodowy szeregowych zawodowych.
– W pododdziale mam pięciu szerego-
wych zawodowych. Są w kompanii od
2005 r., tj. już trzy lata. Chciałbym mieć
więcej takich żołnierzy, ponieważ to do-
brzy fachowcy. Uważam, że trzeba stwo-
rzyć im lepsze możliwości rozwoju, kie-
rować do szkół podoficerskich i wyzna-
czać na wyższe stanowiska służbowe.
Kmdr por. Zdonek twierdzi, że należy
się również zastanowić nad perspekty-
wami rozwoju szeregowych zawodo-
wych. Zdaniem dowódcy kompani sape-
rów kpt. Piotra Pernacha powinny być
zorganizowane szkoły specjalistów, któ-
re w trakcie szkolenia kursowego przy-
gotowywałyby ochotników z cywila do
pracy w charakterze żołnierza zawodo-
wego w korpusie starszych szeregowych
zawodowych. – Niestety, niedługo po za-
kończeniu zasadniczej służby wojskowej
może zabraknąć rezerwistów i zarazem
kandydatów do służby zawodowej.
Szeregowi zawodowi borykają się
także z problem mieszkaniowym. Dziś
jedyne, co wojsko może im zaoferować,
to bezpłatne miejsce w internacie na te-
renie koszar. Rzecz trudna do zaakcep-
towania, zwłaszcza gdy ma się rodzinę.
Proszący o anonimowość celowniczy
karabinu maszynowego z 12 Brygady
Zmechanizowanej mówi – Chcieliby-
śmy doczekać regulacji normalnych, ży-
ciowych spraw. Chęć spotkania się
z dziewczyną w internacie wojskowym,
który jest moim mieszkaniem, lub po-
wrót w czasie wolnym od służby po pi-
wie nie mogą być traktowane jak łama-
nie prawa. Podobnego zdania jest
kmdr por. Zdonek: – Szeregowi zawo-
dowi zgłaszają problemy mieszkanio-
we. Uważam, że pora je rozwiązać, gdyż
wielu z nich ma rodziny i powinni na
czas służby mieć swoje domy. Wielu do-
wódców wyraża podobny pogląd. Wie-
dzą bowiem, że gdy żołnierzom z naj-
młodszego korpusu zapewni się „nor-
malne” warunki, to także ich służba bę-
dzie jeszcze bardziej efektywna. 
W artykule wykorzystano wyniki badań
WBBS przeprowadzonych przez
dr Annę Orzyłowską i dr. Janusza Zajdzika
w 2007 r. na grupie 517 szeregowych
zawodowych i 544 żołnierzy zawodowych
pozostałych korpusów.
Współpraca: bp, ts, pl, tg
Napisz do autorki:
paulina.glinska@redakcjawojskowa.pl
Polska Zbrojna 23
WOJSKO PODOFICEROWIE

GOSPODARZ SYMPOZJUM, st. chor. Jan

Sabiło, prezentuje rozwiązania systemowe
wprowadzone w 17 Wielkopolskiej
Brygadzie Zmechanizowanej.

Wnioski
G łównym zamysłem spotkania podoficerów było zebra-
nie i usystematyzowanie wniosków płynących ze zdo-
bytych doświadczeń, następnie przedłożenie ich dowódcy

ANDRZEJ WOJTUSIK
Wojsk Lądowych w formie projektów zmodyfikowania pro-
gramów szkolenia oraz funkcjonowania jednostek.

Uzbrojeni w wiedzę PIOTR BERNABIUK, ANDRZEJ WOJTUSIK

Co zrobić, by nie marnotrawić doświadczeń zdobywanych wielkim wysiłkiem i kosztem w misjach

pokojowych i stabilizacyjnych? Odpowiedzi na to pytanie ponad pół setki podoficerów z jednostek
Wojsk Lądowych, uczestników warsztatów misyjnych zorganizowanych przez 17 Wielkopolską
Brygadę Zmechanizowaną, szukało w Kęszycy Leśnej.
iejsce spotkania wy- żone z Iraku czy Afganistanu wcielane ści i zespołów bojowych – rozmawiano
brano nieprzypadko- są w brygadzie w życie i z pożytkiem przede wszystkim o praktyce, analizu-
wo, jako że właśnie wykorzystywane w kolejnych zmianach jąc trudne, często ekstremalne sytuacje,
w Kęczycy Leśnej, tych misji. Pomysł swoistej burzy mó- z którymi chorążowie i sierżanci zetknę-
dzięki kreatywności zgów wyszedł od podoficerów. Inicja- li się w różnych zakątkach świata.
kadry i wsparciu do- torem przedsięwzięcia, a następnie go-
wódcy, ze szczególną otwartością są spodarzem sympozjum był st. chor. Jan Szkoły podoficerskie
przyjmowane wszelkie innowacje Sabiło, pomocnik dowódcy „siedem- Jeśli nasze siły zbrojne mają być
w sposobie pełnienia służby i procesie nastki” do spraw podoficerów. W gru- w pełni profesjonalne i odpowiadać
szkoleniowym. Doświadczenia przywo- pach tematycznych – logistyki, łączno- oczekiwaniom sojuszników, jednostki

24 Polska Zbrojna nr 8/2008

 | | | |
ZAPIS FORUM NA CELOWNIKU WOJSKO KULISY PORADY PO SŁUŻBIE HISTORIA MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO
muszą w bardzo szybkim czasie osią-
gać gotowość do wyjazdu w rejon mi-
sji i do wykonywania tam zadań. Żoł-
nierz, w tym przypadku podoficer, koń-
cząc cykl edukacyjny, powinien być
w szerokim zakresie przygotowany do
służby w misjach pokojowych i stabili-
zacyjnych. Dlatego tak istotna jest rola
szkół podoficerskich, których słucha-
cze powinni być uczeni podstawowych
procedur, takich jak ROE, Call for
Fire czy Medevac.
Szkolenie w ramach macierzystego
pododdziału, zamiast edukacji od pod-
staw, będzie obejmowało jedynie zgra-
nie zespołów i uaktualnienie zdobytej
wiedzy. Pozwoli to znacznie zaoszczę-
dzić czas i środki, jednak na początku
będzie się wiązało z koniecznością wy-
posażenia szkół w sprzęt stosowany
podczas służby w misjach.
Takie podejście nie oznacza jednak,
że opuszczających szkołę żółtodziobów
wsadzi się z marszu w samolot i wyśle
w niestabilny rejon świata. Muszą zo-
stać zachowane minimalne okresy prak-
tyki zawodowej w kraju, pozwalające na
doszkolenie, zdobycie doświadczenia
i zżycie się z ludźmi w pododdziałach.
Żołnierzom pełniącym proste funkcje,
na przykład strzelcom, wystarczyłoby
na to pół roku, zaś dowódcom plutonów
minimum rok.
Pomoc medyczna
Newralgicznym punktem misji zagra-
nicznych, zdaniem podoficerów, pozo-
staje nadal pomoc medyczna na wyso-
kim poziomie – szybka, profesjonalna
i skuteczna. Nie gwarantują jej dziś za-
równo niedostateczna liczba ratowni-
ków medycznych, jak i nieodpowiednie
wyszkolenie w tej dziedzinie poszcze-
gólnych żołnierzy. Zwrócono uwagę, że
nawet profesjonalni ratownicy medycz-
ni, z certyfikatami i uprawnieniami,
często nie mają praktycznego doświad-
czenia. Czy więc nie mogliby go zdo-
bywać, jeżdżąc w karetkach pogotowia
z zespołami ratowniczymi? Udzielając
pomocy w wypadkach, gdzie zetkną się
w pewien sposób z „realiami pola wal-
ki”, ze stresem, krwią, cierpieniem
i śmiercią? Przy okazji wspomogliby
cywilną służbę zdrowia, gdzie zawsze
brakuje rąk do pracy. Tak przecież na
co dzień praktykują medycy wojskowi
w wielu krajach. Na polu walki wiara
w sprawnego ratownika ma nie mniej-
szą wartość niż zaufanie do kompetent-
nego dowódcy.
Żywą dyskusję wywołały doświad-
czenia szkoleniowe, które, szczególnie
podczas przygotowania do misji, powin-
nr 8/2008
| | | |
ny być jak najwierniejszą symulacją wa-
runków bojowych, z rozwiniętą dyna-
miką działań i użyciem maksymalnej
ilości środków pozoracji pola walki.
Niewybaczalnym grzechem jest dość
powszechne „szkolenie na skróty” i uży-
wanie przy okazji argumentu, że szero-
ko pojęte szkolenie „misyjne” nie jest
potrzebne tym, którzy z założenia „prze-
siedzą misję w bazach”.
W rejonach konfliktów – podkreśla-
li podoficerowie – wszyscy są żołnie-
rzami, ponadto nikt nie jest w stanie
przewidzieć zagrożeń. Stąd nawet „woj-
skowe tyły” powinny brać równie inten-
sywny udział w ćwiczeniach, jak żoł-
nierze przewidziani do służby w gru-
pach bojowych.
Zdaniem uczestników
spotkania, w doborze
żołnierzy do służby w misjach
zagranicznych powinni
uczestniczyć także
pomocnicy dowódców do
spraw podoficerów
Współautor artykułu przytacza tu wła-
sny przykład: – Gdy zwróciłem się do
dowódcy z prośbą o skierowanie na szko-
lenie związane z misjami, był zaskoczo-
ny: „Po co ci to? W kraju do niczego się
nie przyda, a ty i tak nigdzie nie będziesz
jeździł”. Rzeczywistość zaskoczyła nas
obu, wkrótce w rejonie misji nadrabia-
łem zaległości w szkoleniu. Warto pa-
miętać, że pociski, lecąc w naszym kie-
runku, nie pytają, jaką funkcję pełnimy
i z którego pododdziału jesteśmy.
Przy okazji, niezwykle ważna jest też
w zespołach bojowych czy drużynach
zamienność funkcji. Wynikająca z do-
świadczenia bojowego zasada, stosowa-
na już w wielu jednostkach, niestety, nie
dotarła jeszcze wszędzie. A nie trudno
w Iraku czy Afganistanie o sytuację,
w której kierowca zostanie ranny. Kto
go wówczas zastąpi, żeby wyjechać ze
strefy zagrożenia i wyciągnąć całą za-
łogę spod ognia przeciwnika?
Bezcenna informacja
Wiele uwagi poświęcono podczas
warsztatów nieumiejętnemu wykorzy-
stywaniu najcenniejszego w naszych
czasach towaru – informacji. Wiedza
zdobywana w świecie, na kursach, w mi-
sjach bardzo często przepada, bo w wie-
lu przypadkach nikt z niej nie rozlicza,
| | |
nikt nie zbiera informacji, nie przetwa-
rza ich i nie wykorzystuje.
Sami zainteresowani często chętnie
przekazaliby swój dorobek dalej, cza-
sem uda się nawet wydać skrypt... Naj-
częściej pożytkują to, co zebrali
w trakcie własnej praktyki. Bywa jed-
nak, szczególnie w przypadku ofice-
rów, że awansując, przenoszą się na
stanowiska sztabowe, czasem na dru-
gi koniec kraju, zabierając ze sobą
cenne doświadczenia. Dlatego nasu-
wa się wniosek, że na kursy praktycz-
ne powinni przede wszystkim jeździć
podoficerowie, szkolący bezpośred-
nio, i przeważnie latami pełniący służ-
bę w jednej jednostce, i na tym samym
stanowisku.
Podoficerowie podają za przykład
Amerykanów, bo przy wielu okazjach
widzą, jak ci skrupulatnie gromadzą
każdą informację, każde doświadcze-
nie, a następnie, niemal natychmiast,
wykorzystują je w szkoleniu, w mi-
sjach. Prawie z dnia na dzień zmienia-
ją wyposażenie swych żołnierzy i pi-
szą nowe instrukcje.
Spotkanie zakończyło się niezbyt
optymistyczną refleksją. Podoficero-
wie stanowią dziś około 60 proc. żoł-
nierzy sił zbrojnych. Wielu spośród
nich ma praktykę misyjną i doświad-
czenie bojowe. Mówi się, że stanowią
trzon armii!
Tym bardziej niepokojący jest odpływ
z szeregów żołnierzy z tego korpusu,
głównie ze względu na warunki ekono-
miczne, brak perspektyw rozwojowych,
niedocenianie tego, co robią, wreszcie
wypalenie zawodowe... Odchodzą
w wielu przypadkach bardzo wcześnie,
z wysługą ledwie 15 lat, czasem nie cze-
kając na najniższą podstawę emerytal-
ną. Szczególnie żal jest „średniaków”,
o bogatym już doświadczeniu, a jeszcze
pełnych energii, kreatywnych. To ich po-
winno się zachęcać odpowiednimi pro-
fitami do przekazywania swej wiedzy,
przyciągać do służby w szkołach pod-
oficerskich.
Tymczasem nie widać żadnej mocy
oddziaływania, by powstrzymać ten pro-
ces. Etaty, chociażby w stosunku do jed-
nostek liniowych, są zbyt niskie. W efek-
cie wkrótce być może nie będzie kogo
wysyłać na misje. Armia stanie się jedy-
nie oazą dla fanatyków przygody z woj-
skiem, których będzie za mało, by utrzy-
mać ją w sprawności. Wiedzą dziś o tym
i dowódcy, i kadrowcy, wiedzą wszyscy,
bo liczby wniosków o zwolnienie ze
służby nie są tajne. 
Napisz do autora:
piotr.bernabiuk@redakcjawojskowa.pl
Polska Zbrojna 25
WOJSKO UTYLIZACJA
Naboje kal. 100 mm do zezłomowanych
czołgów T-55 były dla Agencji Mienia Woj-
skowego utrapieniem. Transport i niszcze-
nie środków bojowych wymagają przestrze-
gania skomplikowanych procedur, a amu-
nicja nie miała ważnych certyfikatów. No
i najważniejsze – koszty. Składowanie tak

JAKUB CZERMIŃSKI (6)

wielkiej ilości amunicji w odpowiednich
warunkach kosztowało wojsko fortunę. Te-
raz ten problem zniknie. Wszystko za spra-
wą Wojskowego Instytutu Technicznego
Uzbrojenia oraz firm Wtórplast i Jakusz.
Prace nad systemem Merkury ruszyły pięć  Dostarczenie amunicji (16 sztuk w 8 skrzyniach), wypakowanie i przegląd nabojów. Odrzucane
lat temu. Okazało się, że składów z amuni- naboje z widocznymi uszkodzeniami. Pozostałe wykładane na podajnik
cją wymagającą utylizacji jest w Polsce wie-  Rozkonserwowanie zapalników i zapłonników
le i że są one rozrzucone po kraju. Stąd po-
mysł na mobilny system. Chodziło o unik-
nięcie ryzykownego transportu. Wtórpla-
stowi nie udało się jednak uzyskać zgody
na postawienie instalacji przy składach
z amunicją. Na razie jeden Merkury działa
na terenie Ośrodka Badań Dynamicznych
WITU w Stalowej Woli. Druga linia – już
wyprodukowana i kupiona – ma stanąć
w okolicach Krakowa.
W czerwcu 2005 r. Wtórplast podpisał
z AMW umowę o sprzedaży amunicji. Wy-
grał przetarg na „setki”, ponieważ jako je-
dyny zaoferował AMW kupno amunicji.
Pozostali oferenci – m.in. Zakłady Metalo-
we Mesko – żądali zapłaty za to, że wezmą
naboje. Mimo porażki w przetargu Mesko
JAKUB CZERMIŃSKI

30 tys. ton środków bojowych zmieni się w...

złotówki. Po pięciu latach projektowania,
konstruowania i testowania ruszył system Merkury
wykorzystywany do dekompletacji amunicji
z czasów Układu Warszawskiego.

OD NABOJU DO
mogło zarobić, utylizując inicjatory z de-
kompletowanych przez Wtórplast nabojów.
– W sierpniu 2007 r. zapytaliśmy Mesko
o koszt tej operacji. Nie dostaliśmy odpo-
wiedzi, wobec tego rozmawiamy z innymi
podmiotami – mówi Władysław Binda, pre-
zes Wtórplastu.
Merkury nie jest przewidziany do dekom-
pletacji niewypałów i niewybuchów, lecz
nabojów sprawnych technicznie. – Amuni-
cja ma 20–30 lat. Sprawdzamy, czy proce-
sy starzeniowe nie wpłynęły na uwrażliwie-
nie jej kluczowych elementów – tłumaczy
ekspert WITU mjr mgr inż. Wojciech Go-
ryca. „Setki” podzielono na partie po mniej
więcej 10 tys. sztuk. Zanim zostaną zde-
kompletowane, WITU przeprowadza testy.
Losowo wybiera 15–20 sztuk z partii i prze-
prowadza szczegółowe badania fizyko-che-
miczne i termiczne. Wystarczy, że jeden
z testowanych nabojów będzie wadliwy, by
WITU nie wyraziło zgody na dekompleta-
cję danej partii – wtedy 10 tys. nabojów trze-
ba będzie zdetonować. Do tej pory przepro-
wadzono certyfikację ok. 30 proc. „setek”,
nie stwierdzając większych problemów.
Wtórplast zakłada, że w ciągu dwóch
lat zutylizuje całość – 850 tys. nabojów
100 mm. Dwa komplety Merkurego będą
obsługiwane przez stu pracowników Wtór-
plastu. Armia musi pozbyć się jeszcze
ok. 35 tys. ton zbędnych środków bojowych.
„Setek” było najwięcej, sporo jest także na-
bojów 85 mm. Na razie nie wiadomo, kto
i kiedy się nimi zajmie. Po adaptacji Mer-
kury może być wykorzystany do dekom-
pletacji amunicji kalibrów 23–152 mm.
– To kwestia drobnych zmian w uchwytach
i oprzyrządowaniu – wyjaśnia dyrektor
WITU płk dr inż. Ryszard Kostrow. 
Napisz do autora:
jakub.czerminski@redakcjawojskowa.pl

26 Polska Zbrojna nr 8/2008

 ||
ZAPIS FORUM
ZAPIS FORUM NA ||
CELOWNIKU WOJSKO
NA CELOWNIKU || | | |
WOJSKO KULISY PORADY PO SŁUŻBIE HISTORIA MILITARIA PRASA |
HISTORIAŚWIAT
ŚWIATTO TO
I OWO|
I OWO | | | | |

Ojcowie sukcesu: Merkury – system

WITU – instytucja naukowo-badawcza działa- dekompletacji amunicji
jąca od ponad 80 lat. Prowadzi pełny monito-
ring amunicji i rakiet używanych w polskiej ar-
mii. Opracowuje środki bojowe, systemy pro-
wadzenia ognia, pancerze dla czołgów i wo-
zów bojowych itp. Współtwórca projektu
Merkury. Zapewnia bezpieczeństwo procesu
 

Jak to działa?
dekompletacji amunicji.
JAKUSZ – projektuje i tworzy m.in. systemy 
do dekompletacji
amunicji artyleryj-
 Mechaniczne rozcalanie nabojów skiej, skarbce, pance-
– oddzielenie pocisku od łuski
rze betonowe, schro-
 Najbardziej niebezpieczna część procesu ny, magazyny mate- 
– wykręcanie inicjatorów. Dwa naboje zapię- riałów wybuchowych
te kluczami wjeżdżają na wózku do zamyka- oraz pojemniki do ich neutralizacji.
nej komory pancernej. Pracownicy kontrolu-
Współpracuje z WITU od 1993 r., kiedy firma
ją przebieg procesu dzięki kamerze.
badała odporność skarbców na działanie po- 
cisków kumulacyjnych. Współtwórca projektu
i producent Merkurego. Firma podpisała kon-
trakt na sprzedaż systemu do jednego
z państw NATO.
WTÓRPLAST – od ponad 20 lat zajmuje się
recyklingiem złomu metali kolorowych oraz

odpadów z tworzyw sztucznych. Współ-
pracował już z wojskiem, ale to pierwszy pro-
jekt Wtórplastu obejmujący demilitaryzację
środków bojowych.

 Dekompletacja ła-  Sucha deelaboracja

dunków miotających pocisków OF-412 usta-
w łusce. Wyjmowanie wionych w autoklawach.
prochu (długie ziarna) Po załadowaniu 72 poci-
oraz tekturowych ele- sków do szczelnej komory
mentów pomocniczych, pracownicy wychodzą
flegmatyzatora i odmie- i przebywają za ścianą
dzacza. Pełna ochrona oporową. Wytapiany parą
antystatyczna. Proch trotyl skapuje do pojemni-
ważony i pakowany ków. Gdy wyschnie, jest
w atestowane bębny. ważony i pakowany w mo-
Pakowanie pozostałych dule konfekcjonowania
części, w tym łusek.

ZŁOTOWKI
TNT.

R e c y k l i n g
99 proc. elementów amunicji zosta-
nie powtórnie wykorzystanych:
Ładunek miotający – proch bezdymny.
Pokruszony wykorzystywany jest do produk-
cji górniczych materiałów wybuchowych.
TROTYL – może być ponownie wykorzystany
NIEUPRAWNIONY ZABÓR WYKLUCZONY do tworzenia materiałów górniczych. Trotyl
stosowany jest jako booster, materiał inicju-

N a czarnym rynku mate-

riały wybuchowe to po-
żądany towar. By uniemożli-
wić kradzieże, kontenery
i magazyn polowy, są ogro-
dzone i chronione przez wy-
szkolony personel. Obiekty
są stale monitorowane od
wewnątrz i na zewnątrz, tak-
że w podczerwieni. Nawet
gdyby komuś udało się oszu-
kać kamery, czeka go duża
przeszkoda – śluzowa szat-
nia. Po przyjściu do pracy
pracownik rozbiera się
w szatni „czystej”, przechodzi
okryty jedynie ręcznikiem
przez śluzę, po czym ubiera
się w strój roboczy w szatni
„brudnej”. Odwrotna kolej-
ność obowiązuje po zakoń-
czeniu pracy. Wszystko odby-
wa się pod stałym nadzorem
pracownika ochrony, który
uniemożliwia wnoszenie i wy-
noszenie przedmiotów z ba-
zy. Elementy amunicji są pod-
pisywane imiennie przez wa-
żącą i pakującą je osobę – to
system personalizacji odpo-
wiedzialności. Dodatkowe ob-
ostrzenia wprowadzono przy
kwalifikowaniu na stanowi-
ska – przed zatrudnieniem
kandydaci są dokładnie
sprawdzani.
jący. Zalewa się go saletrolem i używa do
kruszenia skał. Na naszym rynku materiałów
wybuchowych zapotrzebowanie na tego typu
środki wynosi ponad 20 tys. ton.
ŁUSKA – są trzy typy: krzemowe, mosiężno-
-cynkowe i stalowe. Wtórplast sprzedaje je
bezpośrednio do hut. Odzyskuje się z nich
m.in. miedź, krzem, cynk, mosiądz.
INICJATORY – podlegają utylizacji – spale-
niu. To jedyny element amunicji, do którego
trzeba dopłacić, stanowi on mniej niż 1 proc.
masy naboju.

nr 8/2008 Polska Zbrojna 27

KULISY LUDZIE

Kuźnia
wojowników ROBERT CZULDA

Akademia Sił Powietrznych Stanów

Zjednoczonych w Colorado Springs to nie
tylko największa miejscowa atrakcja
turystyczna, ale również marzenie wielu
przyszłych żołnierzy.

ierwszymi polskimi absolwenta- go wspomnienia nadal są niezwykle ży-

Zasady przyję- mi Akademii Sił Powietrznych
cia do akademii są w Colorado Springs byli: podcho-
surowe – trzeba być kawa- rąży WAT, sierż. Piotr Błazeusz
lerem w wieku 17–23 lat (obecnie w stopniu pułkownika) oraz por.
bez dzieci na utrzymaniu, pre- Rafał Nowak (obecnie w stopniu podpuł-
zentować wysokie standardy kownika jest zastępcą attaché obrony
moralne oraz mieć popar- w Waszyngtonie). Do Stanów Zjednoczo-
cie kongresmana nych trafili w 1992 r. Teraz szkoli się tam
st. szer. Kajetan Łapczuk z Ogólnokształ-
cącego Liceum Lotniczego w Dęblinie.
Choć od ukończenia przez płk Błazeusza
akademii minęło już dobrych 12 lat, to je-
we, a spostrzeżenia niemal identyczne do
tych, jakie rodzą się u st. szer. Łapczuka,
który najprawdopodobniej opuści mury
uczelni za trzy i pół roku.
KOSZMARNY POCZĄTEK
W akademii kadet spędza cztery cięż-
kie lata. Pierwszy rok (czyli według no-
menklatury uczelni – czwarty) jest naj-
trudniejszy. Po przybyciu do Colorado
Springs kadet zostaje przydzielony pod
opiekę amerykańskiej rodzinie, która ma

NIEFORMALNY AMB ROBERT CZULDA

Po ośmiu latach przerwy w elitarnej Akademii Sił Powietrznych

w Colorado Springs znów kształci się Polak – st. szer. Kajetan Łapczuk.
Czy jednak tym razem naszym uda się uniknąć błędów z lat 90.,
czy znów zmarnujemy wielki potencjał?

G dy na początku lat 90. uruchamiano pro-

gram, był on niezwykle medialny.
zwolnił polskie władze od opłat za studia, a te
nie są małe – 65 tys. dol. rocznie (studenci
ARCHIWUM KAJETAN ŁAPCZUK (2)

Pierwszy raz polski żołnierz miał formalną
możliwość studiowania nie w Rosji, lecz w tak
wymarzonych przez wielu Stanach
Zjednoczonych. Program zakończył się klapą.
Paradoksalnie, świetnie wykształceni i ambit-
ni absolwenci amerykańskich uczelni nie mo-
gli znaleźć sobie miejsca w Wojsku Polskim.
Mówiąc ściślej – wojsko nie wiedziało, co z ni-
mi zrobić, kierując ich często do prac tłuma-
czy. Po ośmiu latach przerwy znów na amery-
kańskiej uczelni kształci się nasz nieformalny
ambasador. Rząd Stanów Zjednoczonych
z zagranicy nie mogą odsłużyć w wojsku, więc
muszą za studia zapłacić). Być może nasi żoł-
nierze wrócą także na West Point.
Ministerstwo Obrony Narodowej otrzymało
wstępne zaproszenie od Amerykanów do wy-
znaczenia maksymalnie sześciu kandydatów,
którzy podejmą rywalizację o miejsca na
uczelni. Jak wynika z informacji przekazanych
przez MON, władze polskie planują rozmowy
ze stroną amerykańską na temat zwolnienia
z opłat także i na tej uczelni. Suma nie jest
mała – 400 tys. dol. za czteroletnie studia

St. szer. Kajetan Łapczuk rozpoczął studia w Akademii Sił Powietrznych w Colorado Springs

28 Polska Zbrojna nr 8/2008

 | | WOJSKO KULISY
ZAPIS FORUM NA CELOWNIKU WOJSKO | ||
KULISY PORADY PO SŁUŻBIE HISTORIA MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO
US DOD
mu pomagać i organizować czas wolny.
Każdy dzień jest zaplanowany i absolut-
nie nic nie jest zostawione przypadkowi.
To najtrudniejszy etap, bo właśnie wtedy
kadetów uczy się, jak to jest być żołnie-
rzem na najniższym szczeblu. Poddaje się
ich stałej presji fizycznej i psychicznej.
– Za najmniejsze przewinienie kadeci by-
li przywoływani do porządku – wspomi-
na płk Piotr Błazeusz, obecnie szef Cen-
trum Dowodzenia w Dowództwie Opera-
cyjnym SZ. – Ktoś ze starszego rocznika
zawsze wtedy na nas krzyczał.
MBASADOR
jednego kadeta. Jeśli wierzyć oficjalnym infor-
macjom, proces rekrutacji najlepszych
w Wojskach Lądowych już ruszył. Tylko czy
tym razem będziemy potrafili wykorzystać
takie talenty?
Wykorzystanie szansy
Już samo dostanie się na tak elitarną uczel-
nię jest sporym sukcesem, ale też wynikiem
ciężkiej pracy, a nie zwykłego szczęścia.
Wszystko zaczęło się od wysłania do
Ogólnokształcącego Liceum Lotniczego w Dę-
blinie, gdzie uczył się Kajetan, rozkazu ze
Sztabu Generalnego WP o wyborze uczniów
na testy sprawnościowe oraz z języka angiel-
skiego i matematyki. Kajetan Łapczuk musiał
zdać szereg testów, odbyć rozmowy kwalifika-
cyjne i pokonać wielu konkurentów – wszak
nie on jeden chciał wyjechać. Zasady przyję-
cia do akademii są surowe – trzeba być kawa-
nr 8/2008
| | |
| |
Nie mają zegarków i telefonów komór-
kowych. Nie wiedzą, co będą robić za go-
dzinę, nie mówiąc już o następnym dniu,
który rozpoczynają o 4.15 ponadgodzin-
ną zaprawą, bardziej przypominającą bru-
talne więzienie niż szkołę. Jakby tego by-
ło mało, Colorado Springs położone jest
na niemal 2 tys. metrów, co znacząco
utrudnia wysiłek fizyczny. – Ciągłe wrza-
ski i krzyki. Każą robić kilkaset pompek
i biegać do upadłego – wspomina swój
początek st. szer. Kajetan Łapczuk, choć
szybko dodaje: – Kadeta nikt nie tknie 
lerem w wieku 17–23, lat bez dzieci na utrzy-
maniu, prezentować wysokie standardy mo-
ralne oraz mieć poparcie kongresmana
(w tym szczególnym przypadku było to popar-
cie Polski – kraju wysyłającego kadeta do
USA). Taką osobą z pewnością jest Kajetan.
– To ambitny i pracowity chłopak, który szyb-
ko dorósł. Przez ostatnie pół roku jeszcze bar-
dziej dojrzał – wspomina swego byłego pod-
opiecznego z liceum w Dęblinie Grażyna
Świątkowska. – Potrafi sam narzucić rygor
ciężkiej pracy, dlatego nie będzie miał więk-
szych problemów.
Kajetanowi Łapczukowi po powrocie do Polski
będzie łatwiej niż jego poprzednikom z lat 90.
z jednego powodu. Współczesna Polska jest
inna niż ta sprzed kilkunastu lat, wykształciły
się nowe procedury, upowszechniła znajo-
mość języka angielskiego. – Prędzej czy póź-
niej będziemy musieli przystosować się do za-
| |
System kija
i marchewki
S tudia w akademii są bezpłatne, ale
jej absolwenci zobowiązują się odbyć
co najmniej pięcioletnią służbę wojsko-
wą. Wprowadzono jednak specyficzny
system finansowania i opłat. Kadet otrzy-
muje każdego miesiąca 864 dolary żoł-
du, które trafiają na jego akademickie
konto. Z tak „zarobionych” pieniędzy
opłaca się wszystkie usługi, jak choćby
mundur, wypożyczenie komputera, książ-
ki czy fryzjera. Dopiero wraz z końcem
czteroletniego kursu kadetom udaje się
osiągnąć wynik zerowy. W nagrodę za
cztery lata morderczego treningu absol-
went może wybrać jednostkę, w której
chciałby służyć. Im lepsza punktacja
w rankingu, tym większe szanse na przy-
dział do tej wymarzonej. Opłaca się więc
być najlepszym. Przygoda z akademią
rozpoczyna się letnią sześciotygodniową
„unitarką” – nauką podstaw wojskowego
rzemiosła. Dopiero po jej pomyślnym za-
kończeniu uzyskuje się stopień kadeta
czwartej klasy – czyli pierwszego roku.
chodnich procedur – przekonuje Kajetan.
Szok „kulturowy” będzie więc w jego przypad-
ku dużo mniejszy. Ale nie to jest najważniej-
sze w całej sprawie. Najbardziej istotne pozo-
staje pokierowanie jego przyszłością, tak aby
czas w Colorado Springs nie był stracony ani
dla Kajetana Łapczuka, ani dla Wojska
Polskiego. On sam wykonał swoją część zada-
nia i teraz powoli i nieśmiało zaczyna z na-
dzieją snuć plany na przyszłość.
– Ufam, że cztery lata spędzone tutaj jakoś
przysłużą się naszej armii, a moi przełożeni
będą wiedzieli, jak wykorzystać zdobyte prze-
ze mnie doświadczenia.
Pora na decyzje
Czas ucieka, bo po pierwszym roku trzeba wy-
brać kierunek. To decyzja niezwykle istotna,
gdyż zaważy na przyszłej drodze wojskowej.
– Jak najszybciej należy poważnie zastanowić 
Polska Zbrojna 29
KULISY LUDZIE
GEN. PŁK JOHN R. DALLAGER,
INSPEKTOR AKADEMII
SIŁ POWIETRZNYCH
– Podczas gdy odpowiedni charakter jest
istotny w każdym zawodzie, w przypadku
wojska jest on najważniejszy. Z tego też po-
wodu kształtowanie charakterów jest fila-
rem edukacji całej akademii.
palcem. Tu nikomu nie zależy, żeby nas
zgnoić dla samego zgojenia. To bardzo
przemyślany system szkolenia i kształto-
wania twardych charakterów. – Celem jest
złamanie i uformowanie na nowo, wyko-
rzenienie resztek indywidualizmu, ale tak-
że nauczenie, że można osiągnąć wszyst-
ko, działając w grupie – tłumaczy płk Piotr
Błazeusz.
W ciągu drugiego roku (czyli w no-
menklaturze akademii – trzeciego) kade-
ci pełnią funkcję młodszych podofice-
rów, angażując się w „wychowanie”
pierwszaków. Na trzecim jest się już star-
szym podoficerem odpowiedzialnym za
dowodzenie i szkolenie młodszych rocz-
ników. Kadeci mają wtedy możliwość
uczestniczenia w atrakcyjnych szkole-
niach, takich jak rozbudowany program
spadochronowy czy programy surviva-
lowe. Odwiedzają bazy „prawdziwych”
żołnierzy, a czasem biorą udział w po-
wietrznych szkoleniach innych rodzajów
broni, jak choćby w armijnym „Airbor-
ne School” w Forcie Benning czy „Air
Assault School” w Forcie Campbell. Na
czwartym roku kadeci „awansują” na
stopnie oficerskie. Wtedy to najwyższy
się nad przyszłością Kajetana – sugeruje
płk Piotr Błazeusz, który jako jeden z nielicz-
nych potrafił znaleźć swoje miejsce w wojsku
po powrocie z Colorado Springs. – Już teraz
trzeba się zastanowić, jak wykorzystać jego
umiejętności po powrocie. Nie zrobiono tego
w latach 90., przez co wracający do Polski ab-
solwenci szybko doświadczyli rozczarowania.
Wielu z nich nie ukrywa, że zabrakło pomysłu
na wykorzystanie ich wiedzy, mimo że ze swo-
jej strony zrobili wszystko, aby nie zmarnować
czasu w Stanach Zjednoczonych. Oby nie po-
wtórzył się casus por. Piotra Jaskólskiego, któ-
ry po ukończeniu stosunków międzynarodo-
wych na West Point został skierowany do
6 BKPanc w Stargardzie Szczecińskim na do-
wódcę plutonu bez określenia dalszych per-
spektyw. Myślał o odejściu do cywila, ale po-
stanowił się nie poddawać. Brak wyobraźni
przełożonych okazał się być jednak dużo
większy niż ambicje i determinacja por.
Jaskólskiego. Ostatecznie odszedł ze służby
w 2002 r. Ciężka praca samego Kajetana
i dojrzały plan jego przełożonych to już dwie
30 Polska Zbrojna
rangą podchorąży dostaje zaszczytną
funkcję dowódcy skrzydła (tzw. kadet
pułkownik). Funkcję pełni się przez je-
den semestr na mocy wspólnej decyzji
oficerów, podoficerów i podchorążych.
Pod dowódcę skrzydła podlegają cztery
grupy – każda po mniej więcej tysiąc
podchorążych (również dowodzonych
przez kadetów pułkowników). Każda
grupa jest z kolei dzielona na dziesięć
szwadronów. – Celem takich działań jest
nauczenie młodych kadetów przewodze-
nia grupie i wydawania rozkazów, to uczy
odpowiedzialności za ludzi i sprzęt – wy-
jaśnia płk Błazeusz.
SZCZEGÓŁOWY PLAN SZKOLENIA
Dużą wagę przykłada się do tężyzny
fizycznej, chociaż poprzez sport kształ-
tuje się tutaj nie tylko mięśnie, ale tak-
że – a może przede wszystkim – ducha
wojownika i charakter zwycięzcy. Tre-
nowanie pływania wyrabia odwagę,
a ćwiczenia boksu, wrestlingu i judo
wzmagają męstwo i pobudzają agresję.
Współpracę w zespole szlifuje się, gra-
jąc w koszykówkę i piłkę nożną, a ele-
gancję i kulturę – podczas tenisa i gol-
fa. Na zakończenie każdego semestru
wszyscy kadeci przechodzą surowy
sprawdzian fizyczny.
Warto zauważyć, że szkolenie cztero-
letnie dotyczy przede wszystkim spraw
ogólnowojskowych i kształtowania cha-
rakteru. Co czwarty wykładowca nie jest
oficerem US Air Force, lecz cywilem
lub ekspertem z innego rodzaju sił zbroj-
trzecie sukcesu. Pozostaje jeszcze kwestia
dobrego dowódcy, pod którego skrzydła trafi
Kajetan po powrocie do Polski. – Niezwykle
istotne jest to, czy trafi na dowódcę gotowe-
go mu pomóc, a jednocześnie wykorzystać
jego wiedzę, doświadczenia i zapał, czy ta-
kiego, który nie będzie tym zainteresowany
– uważa płk Błazeusz.
Kajetan Łapczuk na pewno skorzysta na swo-
jej amerykańskiej przygodzie. Po ukończeniu
akademii bez trudu może starać się
o dobrą pracę w Stanach Zjednoczonych.
Choć przyszłość będzie przed nim stała otwo-
rem, to ten ambitny chłopak z Koszalina nie
nych. Każdy kadet musi przejść przez
tak zwane core classes, czyli podstawy
z każdej dziedziny. W tym semestrze ka-
det Kajetan Łapczuk musi zmagać się
z inżynierią, historią, językiem angiel-
skim, matematyką i chemią. Wybór spe-
cjalizacji następuje dopiero po ich ukoń-
czeniu w systemie kursowym. Gdy pod-
chorąży wie, co chce robić w przyszło-
ści, wybiera odpowiedni kurs. A to mo-
że przyprawić o ból głowy – do wyboru
jest jedna spośród prawie 50 specjaliza-
cji, w tym tak mało lotnicze kierunki jak
medycyna, prawo czy inżynieria ko-
smiczna.
Każdy, kto ukończył akademię, chwa-
li sobie jej zasady. Choć czasem jest cięż-
ko, a metody wydają się nader brutalne
to sprawdzają się, o czym przekonują ab-
solwenci. Nawet nasz obecny kadet w Sta-
nach Zjednoczonych już dostrzega zalety
tamtego systemu. – Jest wiele elementów
szkolenia, które należałoby zaimplemen-
tować u nas – przekonuje Kajetan Łap-
czuk. – Choćby zjawisko kontrolowanej
fali, którą tutaj robi się jawnie. Z kolei
płk Błazeusz chętnie wprowadziłby szko-
lenie z zakresu rozwiązywania proble-
mów, chęci do pracy oraz wiary w siebie.
Amerykanie uczą też pozytywnego po-
dejścia do życia. Pomysłów będzie jesz-
cze więcej. – Mam przed sobą jeszcze po-
nad trzy lata zbierania doświadczeń, więc
myślę, że wrócę wręcz obładowany po-
mysłami – obiecuje Łapczuk. 
Napisz do autora:
polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
ukrywa, że chce wrócić do Polski.
– Liczę na karierę w Wojsku Polskim.
Chciałbym, żeby wykorzystano to, czego się
tutaj nauczyłem, i z jakimi procedurami
i pomysłami się spotkałem. Nie chcę skoń-
czyć w jakimś „zielonym” garnizonie.
Stracone talenty?
Z pierwszej piątki Polaków wysłanych do
USA w 1992 r. jeden przeszedł do cywila,
drugi jest w trakcie odchodzenia ze służby.
Losy wysłanych za ocean potoczyły się róż-
nie. Absolwent uczelni w Colorado Springs
kpt Tomasz Tarnawski jest doktorantem
na Wojskowej Akademii Technicznej,
kmdr ppor. Adam Krysiewicz znalazł za-
trudnienie w sekretariacie Dowództwa MW,
kmdr ppor. Piotr Nieć służy w Dywizjonie
Okrętów ZOP. Płk Piotr Błazeusz jest sze-
fem Centrum Dowodzenia w Dowództwie
Operacyjnym SZ. Ze służby odeszli m.in:
ppor. mar. Paweł Jaskórzyński,
por. Jarosław Jędrzejowski
oraz por. Piotr Jaskólski. 
nr 8/2008
 ||
ZAPIS FORUM
ZAPIS ||
FORUM NA
NA CELOWNIKU ||
WOJSKO KULISY
CELOWNIKU WOJSKO || | | | | | PRZEGLĄD
KULISY PORADY PO SŁUŻBIE HISTORIA MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO | | PRASY

LIWIEC
Radar rozpoznania
LIWIEC
artyleryjskiego
“LIWIEC” jest mobilnymRadar radaremrozpoznania
rozpoznania -artyleryjskiego
automatyczne wykrywanie i œledzenie wielu
artyleryjskiego charakteryzuj¹cym siê wysok¹ pocisków artyleryjskich ró¿nych typów
“LIWIEC”
mobilnoœci¹jesti odpornoœci¹
mobilnym radarem rozpoznania
na zak³ócenia czyn- -- automatyczn¹
automatyczne klasyfikacjê
wykrywanie typów
i œledzenie wielu
pocisków
artyleryjskiego charakteryzuj¹cym siê wysok¹ pocisków artyleryjskich ró¿nych typów
ne i bierne. Jego architektura i wyposa¿enie
mobilnoœci¹ i odpornoœci¹ na zak³ócenia czyn- oraz odzajów stanowisk ogniowych
- automatyczn¹ klasyfikacjê typów pocisków
pozwalaj¹
ne i bierne. na
Jegowykorzystanie
architektura i go w zinte-
wyposa¿enie - oraz
okreœlanie po³o¿enia
odzajów pojedynczych
stanowisk ogniowychstanowisk
growanym systemie
pozwalaj¹ dowodzeniagoartylerii,
na wykorzystanie w zinte-jak - iokreœlanie
ich grupowanie
po³o¿enia pojedynczych stanowisk
growanym
równie¿ na systemie dowodzenia
bezpoœredni¹ artylerii,
wspó³pracê jak
z poje- - iokreœlanie
ich grupowanie
wspó³rzêdnych punktu upadku
równie¿ na bezpoœredni¹ wspó³pracê z poje- - okreœlanie wspó³rzêdnych punktu upadku
dynczymi jednostkami ogniowymi.
dynczymi jednostkami ogniowymi.
pocisku
pocisku
Wspomaganie
Wspomaganie walki walki zz artyleri¹
artyleri¹ przeciwnika
przeciwnika -- wspó³pracê
wspó³pracê zz zautomatyzowanym
zautomatyzowanym zestawem
zestawem
“LIWIEC” realizuje
“LIWIEC” realizuje poprzez:
poprzez: kierowania ogniem
kierowania ogniem

nr 2/2008 www.pit.edu.pl
www.pit.edu.pl
Polska Zbrojna 31
NASZYM OKIEM

OSTATNI SPR
32 Polska Zbrojna nr 8/2008
 | | | | | | | | | |
ZAPIS FORUM NA CELOWNIKU WOJSKO KULISY PORADY PO SŁUŻBIE HISTORIA MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO |

JAC E K M AT U S Z A K , JA R O S Ł AW W I Ś N I E W S K I

N a poligonie w podwarszawskiej Zielonce w połowie lutego ćwiczy-

ła kompania czołgów PT-91 z 1 Warszawskiej Brygady Pancernej.
Podstawowym zadaniem było zgrywanie plutonów. Zajęcia prowadzono
z użyciem środków pozoracji. Jest to przygotowanie do zbliżającego się
wyjazdu pododdziałów z brygady na wiosenny poligon w Bemowie Pi-
skim. – Oprócz trenowania zajazdów w trakcie całego zgrupowania od-
byliśmy także zajęcia ogniowe, podczas których strzelaliśmy z amunicji
23 mm z tzw. wkładką oraz przeprowadziliśmy zajęcia przygotowujące
nas do strzelań szkolnych i bojowych – mówił mjr Paweł Pytko, zastępca
dowódcy batalionu.
Jednocześnie na tym pasie taktycznym szkolili się strzelcy wyborowi
1 BPanc, którzy trenowali m.in. techniki maskowania. Swoje umiejętno-
ści sprawdzali też żołnierze z kompanii logistycznej i kompanii dowodze-
nia. Dla wszystkich żołnierzy z 1 Brygady były to ostatnie zajęcia przed
wyjazdem do Bemowa Piskiego, gdzie wezmą udział w taktycznych ćwi-
czeniach batalionowych.

RAWDZIAN
JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

nr 8/2008 Polska Zbrojna 33

WOJSKA LĄDOWE

NORBERT BĄCZYK

Stacjonujący w Leźnicy Wielkiej 1 Batalion Kawalerii

Powietrznej za patrona ma samego Józefa
Piłsudskiego. Dodatkowo podtrzymuje on tradycje
sławnej jazdy, jaką byli szwoleżerowie. Dzisiejsi
kawalerzyści zamiast szabel używają karabinów Beryl,
a do walki ruszają na pokładach śmigłowców.

SZWOLEŻEROWIE PIŁSUDSK
Leźnicy
Wielkiej po-
łożonej nie-
opodal Łę-
czycy swą siedzibę ma część
oddziałów 25 Brygady Kawa-
lerii Powietrznej. Stacjonują
tam przede wszystkim 1 Dy-
wizjon Lotniczy oraz 1 Bata-
lion Kawalerii Powietrznej.
Pierwszy z nich jest jednost-
ką wyposażoną w śmigłow-
ce transportowe, drugi zaś to
batalion piechoty liniowej
(aeromobilnej). Kawalerzy-
ści z batalionu, zwani też
popularnie „szturmanami”,
przejęli tradycje jednego
z najbardziej elitarnych od-
działów dawnej polskiej ar-
mii – szwoleżerów. Dlatego
inną nazwą jednostki jest
1 Dywizjon Szwoleżerów.
Dodatkowo szturmowy bata-
lion z Leźnicy Wielkiej za pa-
trona ma samego Józefa Pił-
sudskiego, który szczególnie
cenił sobie kawalerię.
NUMER JEDEN
Dywizjon szwoleżerów
może poszczycić się nume-
rem jeden i kontynuuje
historię kilku dawnych od-
działów Wojska Polskiego
oznaczonych właśnie jako
„pierwsze”. Imię marszałka
zawdzięcza przedwojenne-
mu 1 Pułkowi Szwoleżerów
im. Józefa Piłsudskiego,
a jako 1 bkpow funkcjonuje
od 30 marca 2000 r., kiedy
to rozwiązano 1 Pułk Szwo-
leżerów Ziemi Łęczyckiej,
przekształcając go w samo-
dzielny dywizjon powietrz-
ny i batalion szturmowy.
Obecnie batalionem dowo-
dzi ppłk dr Stanisław Ka-
czyński, a jednostka jest
w trakcie postępującej pro-
fesjonalizacji.
1 Batalion Kawalerii Po- głowców, desantowo-szturmo-
wietrznej jest oddziałem prze- we z samolotów) we wszyst-
znaczonym do wykonywania kich rodzajach działań bojo-
zadań aeromobilnych (po- wych Wojsk Lądowych. Dzia-
wietrzno-szturmowe ze śmi- łania takie może prowadzić sa-
Wybrane zadania
1 Batalionu Kawalerii Powietrznej
• UTRZYMANIE GOTOWOŚCI do planowania, a także organizo-
wania pokojowego i mobilizacyjnego uzupełnienia batalionu
oraz jednostek nowo formowanych
• UTRZYMANIE SIŁ BATALIONU w nakazanym stanie gotowo-
ści bojowej; zapewnienie systemu łączności i dowodzenia
w przypadku prowadzenia działań militarnych i niemilitarnych
na obszarze kraju oraz poza jego granicami
• PRZYGOTOWANIE DO REALIZACJI ZADAŃ zgodnie z prze-
znaczeniem poprzez szkolenie taktyczne, bojowe i specjalistycz-
ne zgodnie z zadaniem głównym otrzymanym od dowódcy
25 Brygady Kawalerii Powietrznej
• WSPÓŁPRACA Z ORGANAMI ADMINISTRACJI wojskowej
i publicznej w zakresie spraw mających wpływ na funkcjonowa-
nie batalionu oraz przygotowanie i gromadzenie przeszkolonych
rezerw osobowych.

34 Polska Zbrojna nr 8/2008


JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
NATO, jest w stanie wystawić
komponent sił wysokiej goto-
wości, ekspedycyjnych lub po-
kojowych. W czasie walki
„pierwszy” może zostać rzu-
cony na tyły zgrupowania nie-
przyjaciela, gdzie będzie para-
liżował pracę jego sztabów
i zaplecza, bądź może utrzy-
mać do czasu nadejścia sił
głównych ważne obiekty. Po-
dobnie jak opisywany już na
łamach „PZ” 7 Batalion Kawa-
lerii Powietrznej, czyli dywi-
zjon ułanów, dla 7 Taktycznej
Grupy Bojowej (TGB-7), tak
dywizjon szwoleżerów wysta-
wia komponent liniowy dla
TGB-1, która może być trak-
towana w czasie bitwy jako re-
zerwa wojsk aeromobilnych
dla dowódcy większego zgru-
powania, np. korpusu. Batalion
jest aktywny oczywiście rów-
nież w czasie pokoju, prowa-
dząc szkolenie, utrzymując na-
kazaną gotowość bojową i mo-
bilizacyjną czy uczestnicząc
w likwidacji różnorodnych sy-
tuacji kryzysowych oraz klęsk
żywiołowych. Jego żołnierze
biorą także udział w misjach.
KIEGO
Pojedyncze szwadrony (kom-
panie) jednostki wystawiono
już do III, VI i VIII zmiany
PKW Irak. Nad Tygrysem i Eu-
fratem doświadczenie zdoby-
wają też oficerowie sztabu. Ze-
modzielnie lub wspólnie z in- spół TZKOP działał w Afga-
nymi formacjami w całej stre- nistanie. Podobnie jak cała
fie odpowiedzialności związ- 25 BKPow, także żołnierze
ków operacyjnych i taktycz- 1 Batalionu szykują się do
nych. Dodatkowo, w ramach IV zmiany PKW Afganistan.
ARCHIWUM 1 BKPow
1 BATALION KAWALERII POWIETRZNEJ może zostać rzucony
na tyły zgrupowania nieprzyjaciela, gdzie będzie paraliżował pracę
jego sztabów i zaplecza, bądź może utrzymać do czasu nadejścia
sił głównych ważne obiekty.
nr 8/2008
STRUKTURY
1 Batalion Kawalerii Po-
wietrznej jest jednostką bliź-
niaczą z 7 Batalionem z To-
maszowa Mazowieckiego.
Jednak do tej pory to „siód-
my” był intensywniej rozwi-
jany, kierowano do niego
więcej żołnierzy zawodo-
wych czy nowego sprzętu.
Według planów w najbliż-
szym okresie do szwoleże-
rów ma również trafić spora
grupa nowych szeregowych
zawodowych, tak aby na ko-
niec roku stopień uzawodo-
wienia z 45 wzrósł do 80 proc.
Dzięki temu obok kompanii
dowodzenia i dwóch szwadro-
nów w pełni zawodowy bę-
dzie trzeci szwadron i bateria
przeciwlotnicza. Batalion ma
zgodnie z etatem pokojowym
ok. 550 żołnierzy i jest po-
większany w czasie mobiliza-
cji. W jego skład wchodzą do-
wództwo, sztab, samodzielny
zespół TZKOP (Taktyczny
Zespół Kontroli Obszaru Po-
wietrznego), stosowne sekcje
zabezpieczenia (wychowaw-
cza, służby zdrowia), logisty-
ka oraz oddziały liniowe. Tak
jak w przedstawionym już
7 Batalionie, i tutaj mamy
kompanię dowodzenia, trzy
szwadrony (kompanie) kawa-
lerii powietrznej, baterię prze-
ciwlotniczą, kompanię wspar-
cia (moździerze 98 mm) oraz
kompanię logistyczną i pluton
medyczny. Szczególną rolę
odgrywają szwadrony sztur-
mowe – to na ich bazie budu-
je się różnorodne zgrupowa-
nia, w tym pododdziały mo-
gące działać na misjach. Każ-
dy szwadron ma trzy plutony
szturmowe i pluton wsparcia,
dzięki czemu dysponuje dużą
siłą ognia, w tym lekkimi
moździerzami kal. 60 mm
(występują na szczeblu każ-
dego plutonu szturmowego)
oraz przeciwpancernymi po-
ciskami kierowanymi w plu-
tonie wsparcia. 1 Batalion ma
jeszcze ppk Fagot, ale w przy-
szłości i tutaj trafią wyrzutnie
Spike, po dziewięć dla każde-
go szwadronu.  komendant SPWL w Zegrzu
Napisz do autora:
norbert.baczyk@
redakcjawojskowa.pl
FLESZ
MIĘDZYRZECZ. Żołnierze kom-
panii remontowej z 17 Wielko-
polskiej Brygady
Zmechanizowanej przygotowują
KTO Rosomak do wyjazdu na mi-
sję do Czadu. – Prace obejmują
cały układ jezdny i jednostkę na-
pędową, a także system wieżowy
i uzbrojenie Rosomaka – poin-
formował dowódca plutonu re-
montu sprzętu uzbrojenia
mł. chor. sztab. Wiesław Pyśk.
– Sprawdzamy wszystkie układy
transportera, wymieniamy filtry,
oleje i smary oraz konserwujemy
elementy mechaniczne – dodał
dowódca drużyny remontu pojaz-
dów kołowych sierż. Krzysztof
Figiel. Przygotowanie
Rosomaków do bezawaryjnego
użytkowania jest bardzo ważne,
ponieważ od ich niezawodności
zależeć będzie życie żołnierzy.
WARSZAWA. W Dowództwie
Wojsk Lądowych 12–14 lutego
odbyły się ćwiczenia dowódczo-
-sztabowe pk. „Odra ’08”, w któ-
rych uczestniczyła kierownicza
kadra WL. Tematem ćwiczeń by-
ło planowanie działań w strefie
tylnej oraz realizacja zadań wy-
nikających z roli dysponenta sił.
Kierownik, gen. dyw. Jerzy
Michałowski, podkreślał, że
efektem końcowym „Odry ’08”
była integracja obsady stanowi-
ska dowodzenia Wojsk
Lądowych w ramach jego pio-
nów funkcjonalnych.
ZEGRZE. Dzięki współpracy
szkoleniowej Szkoły
Podoficerskiej Wojsk Lądowych
z Zegrza z 4 Brodnickim Pułkiem
Obrony Przeciwchemicznej
im. Ignacego Mościckiego 14 lu-
tego elewi SPWL mogli „posma-
kować” ognia. W ośrodku szkole-
niowym brodnickich chemików
zapłonął tor napalmowy. Do jego
przejścia elewów przygotowywali
instruktorzy z wrocławskiej
SPWL. Całość toru była dokład-
nie zabezpieczona. Dodatkowe
wsparcie medyczne i łączność
zapewnili gospodarze toru.
Zajęcia nadzorował
st. chor. sztab. Tomasz Kępa.
Oprac. SG
Polska Zbrojna 35
 SIŁY POWIETRZNE

JAROSŁAW WIŚNIEWSKI, PIOTR LASKOWSKI

Mistrzowie
PIOTR LASKOWSKI

drugiego planu
TRADYCJE
Stacjonując od 1958 r.
w Jarocinie, batalion jest jed-
nostką silnie związaną z miejscem
służby. Kultywuje militarne tradycje
regionu, a szczególnie powstania wiel-
16 Batalion Usuwania Zniszczeń Lotniskowych w Jarocinie jest jednym z kopolskiego i 68 Pułku Piechoty, któ-
trwalszych filarów logistyki Sił Powietrznych. W ciągu 63 lat swego istnienia ry stacjonował wcześniej w jaro-
jednostka odbudowała, a także zbudowała, zmodernizowała cińskim kompleksie koszaro-
wym i brał udział w woj-
i wyremontowała dziesiątki lotnisk w Polsce. Jej sukcesem są także ostatnie nie 1939 r.
inwestycje w Krzesinach i Łasku.

Ten wysoce wyspecjalizo-
wany batalion istnieje w Woj-
sku Polskim, pod zmieniany-
mi kilka razy nazwami, już od
ponad 60 lat. Pracują w nim
mistrzowie drugiego planu, od
których zależy jakość startów
i lądowań nie tylko polskich
Jastrzębi.
16 Batalion Usuwania Znisz-
czeń Lotniskowych jest obec-
nie jednostką inżynieryjną Sił
Powietrznych przeznaczoną do
odtwarzania i remontowania
lotnisk znajdujących się w dys-
pozycji wojska, a także do
szybkiego usuwania zniszczeń
lotniskowych powstałych na
skutek konfliktów zbrojnych.
Może on w bardzo krótkim
czasie odtworzyć zdolności
eksploatacyjne lotniska oraz
przystosować drogi i autostra-
dy do lądowań i startów. Ma-
jąc ciężki sprzęt inżynieryjny,
batalion jest w stanie podej-
mować również przedsię-
wzięcia związane z usuwa-
niem skutków klęsk żywioło-
wych i zabezpieczeniem dzia-
łań bojowych.
Do batalionu najważniej-
szych zadań należą: goto-
wość do wykonywania na-
praw i remontów dróg starto-
wych, płaszczyzn postoju sa-
molotów i dróg kołowania
oraz nawierzchni darniowych
na lotniskach 2 Brygady Lot-
nictwa Taktycznego, a także
wykonywanie zadań inwesty-
cyjno-remontowych na lotni-
skach brygady w ramach
działalności szkoleniowej.
Szkolenie
Najlepszą formą szkolenia
są dla batalionu wyjazdy w te-
ren, gdzie znajdują się lotniska
wymagające interwencji spe-
cjalistów z Jarocina. To dla
nich dobry poligon szkolenio-
wy. W ostatnich latach priory-
tetem dla niego były lotniska
w Powidzu, Łasku i Krzesi-
nach, a wcześniej remontowa-
no obiekty w Mirosławcu, Szy-
manowie i Pietrzykowicach.
Zgodnie z założeniami szko-
lenia każda z dwóch kompanii
usuwania zniszczeń lotnisko-
wych od chwili zbombardowa-
nia lotniska ma ściśle określo-
ny czas na reakcję. W ciągu
czterech godzin musi rozpo-
znać charakter, rodzaj i wiel-
kość zniszczeń, potem wyzna-
czyć minimalny odcinek drogi
startowej o parametrach zależ-
nych od typu samolotu, a tak-
że usunąć w jego obrębie do
dwunastu lejów oraz rozwinąć
urządzenia niezbędne do za-
bezpieczenia lotów.
Batalion od momentu po-
wstania wybudował lub odbu-
dował z całkowitego znisz-
czenia 14 lotnisk wraz z infra-
strukturą, modernizował i re-
montował ponad 50, prze-
szkalając w tym okresie w kil-
kunastu specjalnościach ok.
10 tys. żołnierzy służby za-
sadniczej. Obecnie jednak
służą w nim głównie wyspe-
cjalizowani żołnierze zawo-
dowi, a liczba żołnierzy za-
sadniczej służby wojskowej
została zredukowana. Pełnią
oni teraz funkcje zabezpie-
czające i pomocnicze.
Podczas szkolenia praktycz-
nego metodą wzmocnienia
gruntów cementem i innymi
środkami chemicznymi bata-
lion wykonał podbudowy na
powierzchnie asfaltobetonowe
i betonowe na łącznej po-
wierzchni ponad 2 mln m kw.,
czyli mniej więcej tyle, ile wy-
nosi powierzchnia 350 km od-
cinka drogi o szerokości 6 m.
Na terenie jarocińskiej jed-
nostki poczyniono w ostat-
nich latach wiele inwestycji.
Bardzo dobrze wyposażono
sanitariaty i łazienki oraz izbę
chorych. Odnowiono elewa-
cje budynków, halę sportową
i salę audiowizualną.
Wyposażenie
W jednostce stworzono do-
brą bazę warsztatową dla po-
nad 200 pojazdów. Ze wzglę-
du na duże rozmiary sprzętu
w garażach zamontowano
wielkogabarytowe bramy, a ka-
nały warsztatowe muszą mieć
określoną wytrzymałość
i wielkość. W wyposażeniu ba-
talionu znajdują się głównie:
sprzęt inżynieryjny (równiarki
DZ-122A, spycharki DZ-27S,

36 Polska Zbrojna nr 8/2008


B atalion od momentu powsta-
nia wybudował lub odbudował
z całkowitego zniszczenia 14 lot-
nisk wraz z infrastrukturą, moder-
nizował i remontował ponad 50,
przeszkalając w tym okresie w kil-
kunastu specjalnościach około
10 tys. żołnierzy służby zasadniczej
spycharkoładowarki SŁ-34),
sprzęt komunikacji (walce ko-
łowe, zagęszczarki wibracyj-
ne), sprzęt lotniskowy do robót
betonowych i nawierzchnio-
wych, m.in. laboratorium, be-
tonownia Centromat CA 20.2
oraz niezbędny tabor transpor-
towy (ciągniki wielotonowe,
przyczepy niskopodwoziowe
Iveco Eurotracker z naczepą
NS-600, Jelcz P-862 D.43
HIAB, jelcz z naczepą jumbo).
W Jarocinie ponad połowa po-
jazdów jest trzymana w gara-
żach, a prawie cała reszta
sprzętu znalazła miejsce pod
wiatą. Wiele z nich to drogie
samochody. – Udało nam się
zapewnić dobre warunki gara-
żowania – mówi dowódca
16 Batalionu Uzupełniania
Zniszczeń Lotniskowych
ppłk Mariusz Poczekaj.
Historia
29 kwietnia 1945 r. rozka-
zem nr 067 Tyłów Wojsk Po-
wietrznych Sił Wojska Polskie-
go w Dęblinie sformowano
1 Samodzielny Inżynieryjno-
-Lotniskowy Batalion.
W 1951 r. zmienił on nazwę
na 16 Batalion Budowy Lot-
nisk. Zmiana podyktowana zo-
nr 8/2008
Dowódcy 16 buzl
w latach 1945–2008
(STOPNIE WOJSKOWE
W MOMENCIE OBJĘCIA
STANOWISKA DOWÓDCY)
kpt. CZIBIZOW
od 29.04.1945 r.
do 18.01.1946 r.
mjr Czesław BACZYŃSKI
od 18.01 1946 r.
do 17.07.1947 r
por. Stefan HOJCE
od 17.07.1947 r.
do 06.02.1948 r.
kpt. Jerzy RUDOWSKI
od 06.02.1948 r.
do 02.07.1950 r.
por. Kazimierz NOWAKOWSKI
od 02.07.1950 r.
do 1951 r.
por. Henryk KURZAJEWSKI
od 1951 r.
do 07.05.1953 r.
kpt. Jan WRÓBLEWSKI
od 07.05.1953 r.
do 08.1957 r.
stała nowymi potrzebami zwią-
zanymi z przyjmowaniem
w wyposażenie pierwszych sa-
molotów odrzutowych Jakow-
lewa, które wymagały do star-
tów i lądowań betonowych na-
wierzchni. W latach 50. i 60. bu-
dowano lotniska metodą szyb-
kościową dostosowaną do dok-
tryny użycia lotnictwa operacyj-
nego. Lotniska miały powsta-
wać szybko i umożliwiać utrzy-
manie ciągłości wsparcia lotni-
czego własnych wojsk. Tą me-
todą wybudowano wiele lotnisk
dla aeroklubów oraz lotniska
wojskowe w Nadarzycach, Ku-
nicach, Drawsku, Broczynie,
a także położone najwyżej
w Polsce lotnisko w Krajnej ko-
ło Birczy. Jak szybko je budo-
wano, może świadczyć „rekord”
z 1966 r., kiedy to wspólnie
z 14 bbl wybudowano lotnisko
w Kunicach w ciągu 48 godz.
W związku z wykonywany-
mi zadaniami batalion często
zmieniał miejsce stałej dyslo-
kacji. Do sierpnia 1946 r. ba-
zował w Łodzi-Lublinku, od-
budowując tamtejsze lotnisko,
potem trafił do Oksywia z za-
daniem kompleksowej odbu-
dowy bazy lotniczej w Babich
Dołach. Latem 1948 r. prze-
kpt. Zdzisław MYDŁOWSKI
od 08.1957 r. do 1959 r.
mjr Ignacy GRZELAK
od 1959 r. do 12.02.1966 r.
mjr Kazimierz KROGULECKI
od 12.02.1966 r.
do 27.10.1978 r.
mjr Czesław KUSIŃSKI
od 27.10.1978 r.
do 30.11.1984 r.
mjr Grzegorz ADAMCZAK
od 30.11.1984 r.
do 27.04.1998 r.
ppłk Stanisław GRABOWSKI
od 27.04.1998 r.
do 28.08.2002 r.
mjr Witold LUBIŃSKI
od 28.08.2002
do 17.07.2003 r.
mjr Mariusz POCZEKAJ
od 14.07.2003 r.
niósł się do Elbląga. Żołnierze
remontowali i odbudowywali
wtedy z wojennych zniszczeń
lotniska w Ornecie, Gdań-
sku, Mrągowie i Słupsku. Od
1951 do 1957 r. stacjonował
w Grudziądzu, a od 1958 r.
do chwili obecnej jego sie-
dzibą jest Jarocin położony
ok. 65 km na południowy
wschód od Poznania.
Pod koniec lat 90. XX w.
przyjęty został docelowy mo-
del struktur Wojsk Lotniczych
i Obrony Powietrznej, w któ-
rych 16 bbl powierzono istot-
ną rolę – batalion stał się logi-
stycznym pododdziałem re-
montowym przeznaczonym do
realizacji przedsięwzięć zabez-
pieczenia lotniskowego na
szczeblu taktycznym. 1 stycz-
nia 2004 r. rozkazem dowódcy
Wojsk Lotniczych i Obrony
Powietrznej w miejsce 16 Ba-
talionu Budowy Lotnisk sfor-
mowano 16 Batalion Usuwa-
nia Zniszczeń Lotniskowych.
Od 29 maja 2006 r. batalion zo-
stał podporządkowany dowód-
cy 2 Brygady Lotnictwa Tak-
tycznego w Poznaniu.  Nowe maszyny to trzy jednomiej-
Napisz do autora:
piotr.laskowski@
redakcjawojskowa.pl
FLESZ
CHOJNICE. Pokojowe funkcjono-
wanie jednostki wojskowej – to
obszar kompleksowej kontroli
przeprowadzonej przez zespół
oficerów Departamentu Kontroli
MON w 34 Batalionie
Radiotechnicznym w Chojnicach.
Ocenę bardzo dobrą za stan
techniczny i przestrzeganie za-
sad eksploatacji użytkowanego
uzbrojenia i sprzętu wojskowego
otrzymały obsługi urządzeń ra-
diolokacji. Pozytywnie ocenione
zostały także pozostałe działy.
Kontrola potwierdziła opinię, że
34 brt z Chojnic oraz podporząd-
kowane mu pododdziały radio-
techniczne są właściwie przygo-
towane do wypełniania zadań
w systemie obrony powietrznej.
POZNAŃ. Procedury naprowa-
dzania samolotów F-16 na cele
– to temat szkolenia nawigato-
rów naprowadzania, które odbyło
się 5–8 lutego w 31 Ośrodku
Dowodzenia i Naprowadzania
(31 ODN) w Poznaniu. Szkolenie
prowadzili specjaliści z sił po-
wietrznych USA: kpt.
Christopher B. Cooper, st. sierż.
Brandon L. Banks i sierż. Ryan
A. Kowalczyk, stacjonujący
w Bazie Lotniczej w Aviano
(Włochy). Oprócz nawigatorów
z 31 ODN uczestniczyli w nim
nawigatorzy naprowadzania
z 21, 22 i 32 ODN oraz przedsta-
wiciel Wyższej Szkoły Oficerskiej
Sił Powietrznych w Dęblinie.
POZNAŃ-KRZESINY. W 31
Bazie Lotniczej w Poznaniu-
-Krzesinach 17 lutego wylądowa-
ły cztery kolejne samoloty F-16.
Samoloty docelowo będą stacjo-
nować w 32 Bazie Lotniczej
w Łasku k. Łodzi. Jedną z ma-
szyn „sprowadził” z USA dowód-
ca stacjonującej w Łasku 10
Eskadry Lotnictwa Taktycznego
ppłk pilot Dariusz Malinowski.
Podpułkownik Malinowski jest
kolejnym polskim pilotem, po
ppłk. Cezarym Wiśniewskim, któ-
ry w drugiej kabinie „efa” samo-
dzielnie przeleciał przez Atlantyk.
scowe F-16C Block52+ i jeden
dwumiejscowy F-16D Block52+.
Oprac. S.G.
Polska Zbrojna 37
 MARYNARKA WOJENNA

Pogromcy
skażeń TOMASZ GOS

30 Kompania Chemiczna jest jednym z dwóch pododdziałów

obrony przed bronią masowego rażenia w Marynarce
Wojennej RP. Wchodzi w skład 8 Flotylli Obrony Wybrzeża.
Przeznaczona jest m.in. do likwidacji skutków awarii
chemicznych i wypadków radiacyjnych.

łówne zadania
30 Kompanii
Chemicznej to
rozpoznanie
skażeń bojo-
wych środków
trujących, środków promie-
niotwórczych, a także likwi-
dacja skutków użycia broni
chemicznej i masowego raże-
nia. Wyspecjalizowane pod-
oddziały chemików są w sta-
nie sprawnie przeprowadzić
likwidację skażeń ludzi, sprzę-
tu, uzbrojenia i okrętów. Dzia-
łalność jednostki związana
jest z prowadzonym przez Ma-
rynarkę Wojenną monitorin-
giem środowiska naturalnego
w północnej części nadmor-
skich województw i w pol-
skiej strefie Bałtyku.
Nadzorowane są linia brze-
gowa, lotniska, porty i miej-
sca dyslokacji jednostek brze-
gowych.
Po Czarnobylu
Jedną z najważniejszych dat
w historii kompanii jest
28 kwietnia 1986 r. Tego dnia
o godz. 7 stacja monitoringu ra-
diacyjnego w Mikołajkach za-
rejestrowała aktywność izoto-
pów promieniotwórczych
w powietrzu ponad pół milio-
na razy większą, niż normalnie.
Wszczęto alarm. Początkowo
polscy naukowcy przypuszcza-
li, że gdzieś nastąpiła eksplozja
atomowa. Dopiero o godz. 18
specjaliści dowiedzieli się z ra-
dia BBC, że doszło do katastro-
fy elektrowni jądrowej w Czar-
nobylu. Wówczas to w stan peł-
nej gotowości postawiono che-
mików z 30 Kompanii. W por-
cie w Świnoujściu specjalna
grupa z plutonu rozpoznania
skażeń pod dowództwem
ppor. Andrzeja Zachaja (przy
współpracy z biurem „Polcar-
go”) sprawdzała stopień na-
promieniowania wszystkich
wpływających statków, prze-
wożonego ładunku i sprzętu,
a także terenów w porcie i ba-
zie promowej.
W latach 70. i 80. jednost-
ka miała również okazję od-
każać okręty stacjonującej
w Świnoujściu jednostki Flo-
ty Bałtyckiej ZSRR. Podod-
działy kompanii brały też
udział w wielu ćwiczeniach
na terenie byłej NRD.
Uwaga, mina
Kilkadziesiąt razy w roku
jednostki chemiczne (wraz
z saperami i płetwonurkami
minerami) są wzywane do in-
terwencji na morzu i lądzie,
najczęściej w związku ze zna-
lezieniem min i materiałów
wybuchowych, które pozosta-
ły po II wojnie światowej.
Jednym z ostatnich zadań
chemików z Dziwnowa było
w sierpniu ubiegłego roku roz-

38 Polska Zbrojna nr 8/2008


SEKCJA PRASOWA 8 FOW
KAROLINA PRYMLEWICZ (2)
30 KOMPANIA CHEMICZNA
NAZWA JEDNOSTKI była wielokrotnie zmieniana. Początkowa – 30 Kompania Obrony Przeciwchemicznej
– zarządzeniem szefa Sztabu Generalnego 1967 r. została zmieniona na 30 Kompanię Chemiczną. W 1992 r.
ponownie zmieniono nazwę jednostki na 30 Kompanię Przeciwchemiczną. Ostatecznie, na mocy decyzji mini-
stra obrony narodowej z 17 maja 2004 r., od 1 lipca 2004 r. jednostka nosi nazwę 30 Kompanii Chemicznej.
poznanie i zabezpieczenie
dwóch beczek, które morze
wyrzuciło na brzeg w Koło-
brzegu. Ale po pobraniu pró-
bek z wnętrza beczek i zbada-
niu ich składu chemicznego na
obecność substancji niebez-
piecznych okazało się, że za-
wartość na szczęście nie stwa-
rza zagrożenia. Były wypełnio-
ne wodą i piaskiem morskim.
Strażacy i chemicy
30 Kompania Chemiczna
przez lata istnienia na stałe wpi-
sała się w krajobraz Między-
zdrojów, Dziwnowa i okolic.
– Żołnierze kompanii dzięki
swojej pracy na rzecz miasta
i Wolińskiego Parku Narodo-
nr 8/2008
Dowódcy
O becny dowódca
30 kchem, kpt. Zbigniew
Olejniczak, jest dziesiątym
z kolei. Pierwszym dowódcą
prawie 42 lata temu został
por. Kazimierz Dulnik (dowo-
dzący do 26.10.1971). Kolej-
nymi dowódcami byli:
– por. Wiesław Kujawa
(27.10.1971–22.06.1974)
– por. Andrzej Flakowski
(23.06.1974–20.12.1976)
– por. Czesław Smoliński
(21.12.1976–13.08.1979)
– por. Marian Matysiak
(14.08.1979–30.09.1986)
– por. Wiesław Margula
(01.10.1986–20.09.1989)
– por. Jacek Barański
(21.09.1989–27.02.1992)
– por. Andrzej Zachaj
(28.02.1992–18.04.1999)
– kpt. Jarosław Żbik
(19.04.1999–30.04.2007)
MEDAL
W 1987 r. w uznaniu
zasług kompanii nadano
tytuł „Przodującego Oddziału
Brzegowego MW”. W maju 2003 r.
ówczesny dowódca Marynarki
Wojennej admirał floty Ryszard
Łukasik odznaczył kompanię me-
dalem pamiątkowym „Za
Zasługi dla Marynarki
Wojennej RP”
wego mają duże uznanie ków zimy stulecia, m.in. od-
w oczach społeczeństwa Mię- śnieżali Międzyzdroje, dowo-
dzyzdrojów – mówi kmdr ppor. zili pieczywo i mleko. W lip-
Artur Wasiewski, rzecznik pra- cu 1983 r. kompania ponow-
sowy świnoujskiej flotylli. nie brała udział w gaszeniu
Latem 1971 r. na terenie pożaru na terenie Wolińskie-
Wolińskiego Parku Narodo- go Parku Narodowego.
wego wybuchł pożar. Jed- – Przed jednostką stoją
nostki Straży Pożarnej nie obecnie nowe wyzwania
mogły opanować żywiołu. Do związane z reorganizacją jej
akcji zostali skierowani żoł- struktur – mówi dowódca
nierze kompanii i innych po- kompanii kpt. Zbigniew Olej-
bliskich jednostek wojsko- niczak. – Myślę jednak, że po-
wych. Po kilkunastu godzi- nad czterdzieści lat doświad-
nach walki z ogniem zdołano czenia i doskonalenia rzemio-
opanować sytuację i całkowi- sła stawia nas wśród najlep-
cie ugasić pożar. szych – dodaje.  kaz walk karate, spotkanie z or-
W styczniu 1979 r. żołnie- Napisz do autora:
rze kompanii brali czynny tomasz.gos@
udział w akcji usuwania skut- redakcjawojskowa.pl
FLESZ
GDYNIA. Dwadzieścia lat temu
po raz pierwszy podniesiono bia-
ło-czerwoną banderę na okręcie
rakietowym ORP „Metalowiec”.
Jubileuszowe uroczystości odbyły
się 13 lutego w gdyńskiej bazie
morskiej. Podczas zbiórki przypo-
mniano 20-letnią historię okrętu
oraz wyróżniono kilkunastu
członków załogi. ORP
„Metalowiec” wchodzi w skład
Dywizjonu Okrętów Rakietowych
3 Flotylli Okrętów w Gdyni.
Dowódcą jest kmdr ppor.
Krzysztof Grunert. Jubilat prze-
płynął 43 812 mil morskich,
w morze wychodził 236 razy.
Wystrzelono z niego 32 rakiety
woda–woda, kilkadziesiąt rakiet
przeciwlotniczych typu Strzała
i setki sztuk amunicji artyleryj-
skiej. Na okręcie wyszkoliło się
ponad 250 marynarzy.
ŚWINOUJŚCIE. Do Portu
Wojennego w Świnoujściu
13 lutego przybyli wychowanko-
wie domu dziecka w Stargar-
dzie Szczecińskim i uczniowie
Szkoły Podstawowej nr 1
im. Marynarki Wojennej RP
w Świnoujściu. Zwiedzali
okręty 8 Flotylli Obrony
Wybrzeża. Każdy z uczestników
wycieczki mógł stanąć za stera-
mi okrętu wojennego, obejrzeć
pomieszczenia marynarskie
oraz siłownię okrętową.
ŚWINOUJŚCIE. Wycieczka do
Muzeum Rybołówstwa
Morskiego i drukarni, gry i zaba-
wy marynarskie, zajęcia w pra-
cowni plastycznej oraz karaoke
– to atrakcje przygotowane dla
najmłodszych przez instruktorów
świnoujskiego klubu garnizono-
wego na tegoroczne ferie. Dzieci
obejrzały też pokaz wyszkolenia
wartowników batalionu ochrony
i obsługi, a w Porcie Wojennym
zwiedziły okręt wsparcia logi-
stycznego ORP „Kontradmirał
X. Czernicki”, gdzie spotkały się
z załogą i poznały tajniki okręto-
wej służby. W Wojskowej Straży
Pożarnej zobaczyły wozy bojowe
i sprzęt gaśniczy. Przed nimi po-
kiestrą garnizonową oraz wy-
cieczka do Fortu Gerharda.
Oprac. SG
Polska Zbrojna 39
 Bralczyk
„Oblicza wojny” to cykl, w którym
pragniemy pokazać naszym
Czytelnikom, jak na wojsko, konflikty
i kwestie bezpieczeństwa patrzą
językoznawcy, socjolodzy,
pisarze lub historycy.
Uderzyć i umknąć
Terroryzm jest sposobem prowadzenia
wojny charakterystycznym dla świata
ponowoczesnego.
– Nie do końca. Pytanie brzmi bowiem,
czy jest charakterystycznym sposobem
prowadzenia wojny – czy raczej formą
konfliktu zbrojnego alternatywną dla zja-
wisk, jakie zwykliśmy nazywać wojnami?
Wojna była dominującą formą zbrojnego
starcia w świecie agresji terytorialnej, pod-
bojów, zaborów, aneksji, spornych granic,
krótko mówiąc, w świecie, w którym moc
władców mierzyła się wielkością zarzą-
dzanego obszaru i powiększana była roz-
szerzaniem suwerenności terytorialnej.
Związki między mocą a przestrzenią dziś
się nadwątliły, a moc mierzy się bardziej
swobodą i szybkością poruszania się niż
wielkością terenów i liczebnością popula-
cji. Nie ta strona konfliktu uznawana jest
dziś za zwycięzcę, która ostatnia pozosta-
je na polu bitwy, ale ta, która zdolna jest
je opuścić, zrzucając na przeciwnika nie-
wdzięczne zadanie uprzątania zniszczeń
i odbudowy ładu. Stąd atrakcyjność stra-
tegii, określanej angielską frazą hit and run
(uderzyć i umknąć) jaką posługują się ter-
roryści, a o jakiej zastosowaniu tradycyj-
ne armie bezskutecznie jak dotąd marzą.
W swoim wykładzie z 1994 r. zatytu-
łowanym „Ciało i przemoc w obliczu
ponowoczesności” powiedział Pan, że
„słupy graniczne znaczą coś o tyle, o ile
chronią ich po zęby uzbrojeni strażni-
cy.” Dzisiaj Polska jest w strefie Schen-
gen, w jakimś sensie granice przesta-
ły istnieć i można odnieść wrażenie, że
ład, którego należałoby bronić, też
przestał istnieć?
– Skądże... Ład, którego należałoby bro-
nić, stał się tylko ogólnounijny. W dniu,
w jakim usunięto posterunki graniczne na
styku z Niemcami czy Litwą, zabaryka-
dowano szczelniej niż dotąd przejścia gra-
niczne wiodące z Ukrainy czy Białorusi.
40 Polska Zbrojna
Lew-Starowicz
Prof. Zygmunt Bauman
Umowa z Schengen
jest uznaniem faktu:
nie da się dziś sku-
tecznie chronić ła-
du na zewnątrz kra-
ju domorosłymi
środkami – siłami
jednego, z osob-
na wziętego pań-
stwa. Większe
będą może szan-
se, gdy chronić się go będzie ra-
zem. By pewne granice przybrały na zna-
czeniu, inne muszą przynajmniej z części
znaczenia zrezygnować.
W jednym z wojskowych czasopism wi-
działem ostatnio mapę Bagdadu podzie-
loną na strefy: bezpieczne, średnio bez-
pieczne i niebezpieczne. Według tej ma-
py, strefami bezpiecznymi są w Bagda-
dzie miejsca, gdzie ma się 50 proc. szans
na przeżycie.
– Nie oglądałem tej mapy. Ale myślę,
że gdyby owo czasopismo sporządzało
mapę Londynu czy Warszawy, posłuży-
łoby się innymi kryteriami. Jak powiada-
ją kąśliwie Francuzi – deux poids, deux
mesures (dwa ciężary, dwie miary). Mó-
wiąc o Berlińczykach czy mieszkańcach
Madrytu, autorzy mapy nie poważyliby
się uznać pięćdziesięcioprocentowej szan-
Nie ta strona konfliktu
uznawana jest dziś za
zwycięzcę, która ostatnia
pozostaje na polu bitwy,
ale ta, która zostawi
przeciwnikowi
uprzątanie zniszczeń
i odbudowę ładu
Tazbir
sy przeżycia
za świadectwo bezpieczeń-
stwa. Dla siebie ustawiamy poprzeczkę
tak wysoko, jak Irakijczykom się nigdy
nie śniło. Dziesiątki tysięcy trupów za-
ściełających ulice Bagdadu czy Basry nie
zachwieją naszym poczuciem bezpie-
czeństwa w stopniu, w jakim podważy je
jeden zamach terrorystyczny w którymś
z miast Europy. Tego zresztą spodziewa-
ją się terroryści: liczą na to, że efekty ich
działań będą nieporównanie groźniejsze
dla przeciwnika niż riposty przeciwnika
będą dla nich; a i zgoła niewspółmierne
do oręża, jakim dysponują – nader wszak
skromnego w porównaniu z arsenałami
przeciwnika. Mogą też liczyć na nagły
wzrost wyczulenia na groźbę dalszych za-
machów, które pozwoli im osiągać efek-
ty zgubne dla samopoczucia i rezerw fi-
nansowych przeciwnika nawet i bez ucie-
kania się do oręża.
Zwraca Pan uwagę na to, że dzisiejsze
wojny przypominają raczej tracenie ska-
zańców czy ekspedycję karną. Technika,
którą dysponuje wojsko atakujące, jest
z reguły bez porównania bardziej rozwi-
nięta od tej, którą dysponują atakowani.
Taka sytuacja miała miejsce na przykład
w Iraku. A jednak trudno powiedzieć,
żeby strona mająca zdecydowaną prze-
wagę w uzbrojeniu odniosła tam widocz-
ne zwycięstwo. Wygląda na to, że we
nr 8/2008

współczesnym
świecie są i będą wojny, któ-
rych nikt nie będzie wygrywał...
– Wojny dziś nie tylko się nie kończą, ale
i nie zaczynają... To tylko operacje militar-
ne mają początek i (choć nie zawsze się to
inicjatorom udaje) koniec. Dwa lata temu
udzieliłem wywiadu Jarosławowi Makow-
skiemu z „Tygodnika Powszechnego”. Ja-
ko że to, co się od tego czasu wydarzyło,
potwierdziło raczej niż podważyło moje
ówczesne supozycje, pozwolę sobie zacy-
tować fragment mojej ówczesnej odpowie-
dzi na pytanie, czy „wojna z terroryzmem”
jest do wygrania: „Wojna z terroryzmem
jest do wygrania, ale nie jest do wygrania
ta wojna z terroryzmem, którą rozpoczął
i nadal toczy Bush i którą, dodajmy, chęt-
nie by zakończył, pozostawiając innym kło-
poty ze sprzątaniem pobojowiska, gdyby
wiedział jak. Tyle tylko, że wbrew etykiet-
ce nie jest to wojna o wytrzebienie terroru,
ale (z zamiaru czy zaniedbania) wojna
o prolongatę warunków, z jakich lęgnie się
nieład globalny, który z kolei służy za wy-
lęgarnię terrorystom. Francuski filozof Ja-
cques Derrida podaje w wątpliwość samo
pojęcie wojny z terroryzmem. Wszystkie
odmiany wojny były zawsze, i nie mogą
nie być, terytorialne, podczas gdy terro-
ryzm zasadza się na zerwaniu więzi mię-
nr 8/2008
dzy gwałtem a tere-
nem. Jürgen Haber-
mas idzie dalej jesz-
cze. Twierdzi, że po-
sługując się terminem
wojna z terroryzmem,
popełniamy groźny
błąd, i to podwójny;
błąd z normatywnego
punktu widzenia, bo
awansujemy kryminali-
stów do rangi żołnierzy,
przeciwnika, i z pragma-
tycznego punktu widze-
nia, jako że nie można to-
czyć wojny przeciw siatce,
której się nie jest w stanie
umiejscowić. Amerykański
politolog Benjamin Barber
zwraca uwagę na jeszcze do-
datkową okoliczność. Terro-
ryści osiągają swe cele nie ty-
le przez własne wyczyny, ile
dzięki mającym im zapobiec
wysiłkom podejmowanym
NA
Z. BAUMA
przez wroga: reakcjom, które
czynią skwapliwie swym głów-
nym i najskuteczniejszym narzę-
M PROF.
dziem. Celem strategicznym ter-
rorystów jest sparaliżowanie wro-
ARCHIWU
ga, wtrącenie go w ustawiczny
stan alarmowy i przepojenie nie-
pewnością i strachem. By tę strate-
gię z powodzeniem realizować,
uważa Barber, terrorysta może sie-
dzieć bezczynnie w górskiej pieczarze lub
slumsie w Karaczi i przypatrywać się, jak
wróg sam się unicestwia pod wpływem
strachu wzbudzonego początkowym ak-
tem i podsycanego przez sprytnie dobrane
zapowiedzi dalszych. Wszystkie służby
bezpieczeństwa i środki masowego prze-
kazu wroga zadbają, by strach się nie ulot-
nił i samounicestwianie się nie ustało”.
Czym różni się żołnierz żyjący w epoce
ponowoczesnej od tego, który żył w epo-
ce nowoczesnej?
– W naszej części świata nie jest już
on (lub być przestaje) bojownikiem z po-
spolitego ruszenia czy rekrutem z pobo-
ru. Jest zawodowcem – wyspecjalizowa-
nym, o wysokich z reguły kwalifika-
cjach. Zasobne w technicznie wyrafino-
wany sprzęt bojowy dzisiejsze wojsko
wymaga specjalistów wysokiej klasy; nie
będąc zaś armią masową, której siła mie-
rzyła się liczebnością raczej niż wyposa-
żeniem czy umiejętnościami przerasta-
jącymi zdolności ogólnie młodym lu-
dziom dostępne, nie potrzebuje też ona
powszechnego obowiązku wojskowego.
Żołnierka jest dziś zawodem – i służba
wojskowa to dla większości młodych lu-
OBLICZA WOJNY
dzi kwestia wyboru zawodu między wie-
loma innymi. Wśród wielu innych czyn-
ników decydujących o wyborze rozwa-
żane są perspektywy zarobków i kariery
i warunki służby spisane w kontrakcie.
A zważyć też wypada, że wielu żołnie-
rzy czeka dziś służba daleko poza kra-
jem, sprawowana w towarzystwie wielo-
etnicznym i wielojęzycznym, a więc za-
dania niezwiązane bezpośrednio, jak
w czasach poboru, z obroną granic wła-
snej ojczyzny; zadania wymagające, jak
wszelkie inne czynności zawodowe, nie
tyle patriotyzmu i dumy narodowej, ile
zawodowych umiejętności i dumy.
Czy grozi nam globalna wojna?
– W ubiegłym stuleciu wojny światowe
były efektami konfliktów lokalnych: woj-
nami domowymi Europejczyków toczony-
mi na globalnej scenie. Dziś sytuacja się
odwraca: sprzeczności globalnych intere-
sów, globalne zatargi, animozje i niesnaski
znajdują ujście w wojnach lokalnych
(a wspomnijmy jeszcze globalne dziś wy-
miary handlu bronią, bez których ujścia owe
nie byłyby drożne. Problemy globalne szu-
kają poniekąd lokalnych rozwiązań. Poszu-
kiwania takie są z góry skazane na niepo-
wodzenie, bo problemy mimo rozwiązań
pozostają, jak wcześniej, planetarne. Nie
zanosi się więc na to, by źródła lokalnych
wojen miały rychło wyschnąć. Siły odpo-
wiedzialne za wyłanianie się i aktualność
wspomnianych problemów są w znikomym
tylko stopniu poddane politycznej i praw-
nej kontroli. Polityka globalna (nie mylmy
jej z międzynarodową!) jest jak dotąd oso-
bliwym odwróceniem pamiętnej formuły
Clausewitza: kontynuacją wojny – tyle że
z zastosowaniem innych środków. 
Rozmawiał Tomasz Gos
Prof. Zygmunt Bauman
Socjolog, filozof, eseista, jeden z najważ-
niejszych twórców koncepcji postmoderni-
zmu (ponowoczesności, płynnej nowocze-
sności, późnej nowoczesności). Studiował
filozofię na Uniwersytecie Warszawskim.
Był pierwszym redaktorem naczelnym
„Studiów Socjologicznych”. W wyniku wy-
darzeń marcowych został w 1968 r. usu-
nięty z Uniwersytetu Warszawskiego,
gdzie był doktorem habilitowanym socjolo-
gii i kierownikiem Katedry Socjologii Ogól-
nej. W atmosferze antysemickiej nagonki
opuścił Polskę. Wykładał na uniwersyte-
tach w Tel Awiwie i Hajfie (1969–1971).
W 1971 r. wyjechał do Anglii, gdzie związał
się z Uniwersytetem w Leeds, kierując Ka-
tedrą Socjologii aż do odejścia na emerytu-
rę w roku 1990.
Polska Zbrojna 41
WOJSKO LUDZIE
PANCERNA PAS
ANNA DĄBROWSKA
Reanimował sześćdziesięcioletni czołg, ściągnął vipowskie limuzyny, załatwił nawet wagon
z pociągu pancernego. – Dzięki naszemu kustoszowi muzeum żyje – mówią w poznańskim
Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych.
zybko chodzi, mówi i dzia-
ła. – W życiu trzeba coś
robić – to jego dewiza. Ma
też drugą – każdy powi-
nien mieć jakąś pasję.
– I każdy ją ma, tylko
u większości ona drzemie. Trzeba ją
w sobie odnaleźć i obudzić. Mnie się
udało – mówi kpt. Tomasz Ogrodniczuk,
nieetatowy kustosz Muzeum Broni Pan-
cernej. Jego hobby stało się zbieranie,
eksponowanie, naprawianie i uruchamia-
nie starych pojazdów pancernych.
ZATOPIONY SKARB
Kustoszem został jedenaście lat temu.
– Przyjąłem ten etat, choć przede mną kil-
ka osób go odrzuciło – wspomina. Usły-
szał, że to posada dla pasjonata. – Zaczą-
łem i wciągnęło mnie. Tak naprawdę od
dziecka oswajał się z bronią, dzięki dziad-
kowi leśnikowi i ojcu oficerowi, sklejał też
modele i interesował się historią. Po ma-
turze trafił do Wyższej Szkoły Oficerskiej
Wojsk Pancernych. Na wybór uczelni
wpłynął m.in. ukochany serial „Czterej
pancerni”. – Teraz szukam detali, np. li-
42 Polska Zbrojna
czę, ile typów czołgów pojawia się w od-
cinku – mówi. Kustoszem przestał być po
rozwiązaniu WSO, co nie znaczy, że nie
interesuje się już muzeum. Dziś, jako wy-
kładowca poznańskiego Centrum Szkole-
nia Wojsk Lądowych, opiekuje się zbio-
rami jako kustosz nieetatowy.
Muzeum to jedno z niewielu miejsc
w Polsce, gdzie można oglądać unikatową
kolekcję pancerną. Pod dachem niewiel-
kiego hangaru jeden obok drugiego stoją
czołgi, działa samobieżne, wozy pancerne
i limuzyny – upchnięte tak ciasno, że trud-
no pomiędzy nie wcisnąć szpilkę. – Nie li-
czyłem, ile na tych 700 m kw. jest ton, ale
sporo, skoro każdy z 36 pojazdów waży
średnio 30 ton – opowiada kpt. Ogrodni-
czuk, oprowadzając pod skrzyżowanymi
lufami czołgów. Największe zainteresowa-
nie zwiedzających budzi zwykle czołg
T-34 – „Rudy” z „Czterech pancernych”.
– Elementy pancerza powycinano, kiedy
pojazd służył jako pomoc naukowa dla
młodych pancerniaków, a dopiero potem
kręcono w nim sceny wewnątrz czołgu
– tłumaczy kustosz. Dalej stoi jedyny za-
chowany w Polsce czołg lekki T-70. Do
ciekawych eksponatów należą też: ciężkie
działo samobieżne ISU-152, do którego
pocisk ważył prawie 50 kg, uruchamiany
na korbę transporter opancerzony BTR-152
i lekki czołg pływający PT-76. Muzeum
może poszczycić się także radzieckim ka-
brioletem Ził 111D z połowy lat 60., któ-
rym jeździł Edward Gierek, i pancernym
Volvo 760 GLR trzech prezydentów: Jaru-
zelskiego, Wałęsy i Kwaśniewskiego. Jed-
nak najstarszym zabytkiem jest wagon
szturmowy pociągu pancernego z przeło-
mu XIX i XX w., który prawdopodobnie
jeździł w składzie pociągu zwanego „Po-
znańczykiem” podczas powstania wielko-
polskiego. – Któregoś dnia dostałem infor-
mację, że taki wagon niszczeje na jednej
z poznańskich bocznic, więc ściągnąłem
go tutaj – opowiada kapitan.
Od czasu, kiedy kapitan przejął pla-
cówkę, podwoiła się liczbę eksponatów.
– Zdobywając je, nie ograniczamy się do
przejęcia sprzętu wycofywanego z armii,
szukamy także innych zabytków – tłuma-
czy. Stąd kustosz brał m.in. udział w wy-
dobywaniu z rzeki Rgilewki w Grzego-
rzewie niemieckiego działa pancernego
nr 8/2008
 | | | |
ZAPIS FORUM NA CELOWNIKU WOJSKO KULISY PORADY PO SŁUŻBIE HISTORIA MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO |
MUZEUM może poszczycić się
radzieckim kabrioletem
Ził 111D z połowy lat 60., któ-
rym jeździł Edward Gierek,
i pancernym Volvo 760 GLR
trzech prezydentów:
Jaruzelskiego, Wałęsy i Kwa-
śniewskiego. Jednak najstar-
szym zabytkiem jest wagon
szturmowy pociągu pancerne-
go z przełomu XIX i XX w., który
prawdopodobnie jeździł w skła-
dzie pociągu zwanego
„Poznańczykiem” podczas po-
wstania wielkopolskiego.
SJA
StuG IV. Wrak leżał trzy metry pod dnem
rzeki. Niestety, udało się wyciągnąć tyl-
ko jego górną część. – Jak wydobędzie-
my dół, muzeum będzie miało kolejny
rarytas, bo do dziś na świecie zachowa-
ło się tylko kilkadziesiąt takich pojazdów
– rozmarza się kpt. Ogrodniczuk.
NIECH ZARYCZY
Kapitan nie tylko udostępnia zabytki,
także je ożywia. Wokół siebie skupił gro-
no pasjonatów. Wśród nich są Marian Ba-
liński, Jacek Czypicki – rekonstruktor,
czy Janusz Rau – wojskowy emeryt, któ-
ry kilka lat temu zbudował dwie armaty
według wzoru z XVII w. – Strzelają czar-
nym prochem – podkreśla „Dziadek”
Rau, nazywany tak przez pancerniaków.
Kustosz wraz z grupką zapaleńców po-
trafi siedzieć po nocach, żeby silnik czoł-
gu znowu zaryczał. Eksperymentują, do-
rabiają uszkodzone lub brakujące ele-
menty, odnawiają stare części.
W ten sposób ożywili kilka ekspona-
tów. Pierwszym był malutki czołg T-70.
– Zamknąłem się z kolegami i przez czte-
ry godziny próbowaliśmy go uruchomić,
aż wreszcie się udało i po ćwierć wieku
czołg znów ruszył – wspomina kapitan.
Potem wzięli na warsztat T-34. – Teraz to
najstarsza jeżdżąca wojenna wersja w Pol-
sce – podkreśla kustosz. Udało im się też
nr 8/2008
| | |
| | |
Kpt. Tomasz
Ogrodniczuk
pieniądze. Mogliby zarabiać – chociaż-
by wypożyczając sprzęt do filmów czy
limuzyny do ślubu. – Dzięki temu moż-
na by kupić potrzebne elementy i uru-
chomić 70 proc. sprzętu – twierdzi ku-
stosz. Jednak jako część jednostki woj-
skowej MBP nie może prowadzić dzia-
łalności gospodarczej, ani sprzedawać bi-
letów. – Nie dostajemy też dotacji, a jed-
nostka nie może do muzeum skierować
ani złotówki, bo nie jest ono ujęte w ewi-
dencji – wyjaśnia kapitan. Dodaje jed-
nak, że na szczęście komendant centrum
płk Jarosław Wierzcholski chce, aby mu-
zeum nadal istniało i stara się o ponow-
nie utworzenie etatu kustosza.
– Kapitan to niespokojna dusza, nie usie-
dzi na miejscu – mówią w Poznaniu. – Nie
wyobrażam sobie, że mam odpoczywać
w kapciach – opowiada kustosz. Jego ko-
lejnym pomysłem jest remont zabytkowej
kuźni. – Powstała w 1913 r., kiedy stacjo-
nowała tu pruska brygada artylerii, potem
przejęli ją Polacy. Mieściła się tu m.in. sto-
larnia. Ostatnio opuszczony budynek po-
ANNA DĄBROWSKA (3)
woli niszczał. – Marian Baliński zachęcał,
abym przejął przekazany przez dowódcę
budynek, ale bałem się, że nie dam rady
finansowo – wspomina kpt. Ogrodniczuk.
Baliński obiecał jednak, że pomoże. I fak-
tycznie, dzięki wsparciu entuzjastów re-
mont w kuźni trwa. – Muzeum zyska po-
obudzić czołg IS-2M, uśpionego od dzie- nad 300 m kw. – cieszy się kustosz. – Ta
siątek lat olbrzyma, jedyny sprawny taki sala będzie poświęcona husarii – prekur-
pojazd w tej części Europy. – Gdybyśmy sorce wojsk pancernych – planuje, poka-
ożywili IS-3, to bylibyśmy lepsi od Ro- zując świeżo wymalowane pomieszcze-
sjan, którzy mają jego jeżdżącą wersję, ale nie. Obok, do dużej, na razie niewykoń-
powojenną – zastanawia kustosz. czonej, sali chcą ściągnąć wystawę rekwi-
Odnowionych pojazdów kpt. Ogrodni- zytów z „Ogniem i mieczem” – obie ma-
czuk nie chowa w muzeum. – Pokazywa- ją być otwarte w maju z okazji 350. rocz-
ne są na paradach i w rekonstrukcjach hi- nicy przybycia hetmana Stefana Czarniec-
storycznych – opowiada, wyciągając kro- kiego do Poznania.
nikę. – Tutaj czołg T-34 podczas insceni- – Większość osób najpierw liczy wy-
zacji na Międzyrzeckim Rejonie Umoc- datki i zastanawia się, skąd wziąć pienią-
nionym, zagrał też w filmie dokumental- dze, a potem bierze się do pracy. Ja uwa-
nym o Czerwcu 1956. Z kolei uruchomio- żam, że z minimalną ilością środków, ale
ne po pięćdziesięciu za to dużym zasobem
latach średnie działo Kpt. Tomasz Ogrodniczuk chęci i możliwości,
samobieżne SU-100, nie tylko udostępnia zabytki, można coś zrobić
ucharakteryzowane na – mówi Baliński. Do-
niemieckie działo także je ożywia. Nie ma daje jednak, że nie uda
Jagdpanther, uczestni- się to bez ludzi, którzy
czyło w inscenizacji
drugiego muzeum, swojemu hobby odda-
lądowania pod Arn- w którym tyle eksponatów ją zapał i serce. – Ta-
hem. Kpt. Ogrodni- ki jest Tomek – gdyby
czuk uważa bowiem, byłoby sprawnych go tutaj nie było, eks-
że samo opowiadanie o czołgu nie zastą- ponaty marniałyby w zamkniętym mu-
pi chwili, kiedy można usłyszeć pracują- zeum, a tak placówka jest wyjątkowa
cy silnik i zobaczyć jeżdżący pojazd. – twierdzi pan Marian. A o czym marzy
kustosz? – Chciałbym zdobyć polską tan-
HUSARSKIE HOBBY kietkę albo polski sprzęt z okresu mię-
– Muzeum, aby żyć, musi się rozwijać dzywojennego – mówi. 
– uważa Baliński. Poznańska placówka Napisz do autora:
na pewno to robi. Problemem są jednak anna.dabrowska@redakcjawojskowa.pl
Polska Zbrojna 43
PORADY PRAWO
Medale za służbę
Masz problem? § 28 grudnia 2007 r. weszły
w życie przepisy o nowych
medalach za służbę poza gra-
nicami kraju. Czy żołnierze bę-
dący w Iraku i w Afganistanie
we wcześniejszych latach mo-
gą ubiegać się o taki medal?
I kto powinien wystąpić
z wnioskiem o jego przyzna-
nie? Czy może to być np. do-
wódca jednostki?
Z godnie z art. 19a ust. 1
ustawy z 16 października
1992 r. o orderach i odznacze-
niach (Dziennik Ustaw
z 1992 r. nr 90, poz. 450,
z 1999 r. nr 101, poz. 1177,
z 2000 r. nr 62, poz. 718,
z 2002 r. nr 74, poz. 676,
z 2006 r. nr 104, poz. 708
i 711 i nr 194, poz. 1432 oraz
z 2007 r. nr 25, poz. 162
i nr 123, poz. 848), nagrodą za
nienaganną służbę w polskich
kontyngentach wojskowych po-
za granicami państwa są od-
znaczenia wojskowe o charak-
terze pamiątkowym mające
w nazwie wyraz „Gwiazda” i na-
zwę państwa lub nazwę geo-
graficzną terenu działania kon-
tyngentu lub prowadzenia ope-
racji wojskowej.
Wspomniane odznaczenia na-
daje się żołnierzom, a także po-
licjantom, funkcjonariuszom
Agencji Bezpieczeństwa We-
wnętrznego, Agencji Wywiadu,
Służby Kontrwywiadu Wojsko-
wego i Służby Wywiadu Wojsko-
wego, Centralnego Biura Anty-
korupcyjnego, Straży Granicznej
i Straży Pożarnej oraz osobom
cywilnym, za co najmniej jeden
dzień nienagannej służby rozpo-
czętej w ramach kontyngentu
lub operacji wojskowej na da-
nym terytorium (art. 19a ust. 2).
Omawianych odznaczeń nie
nadaje się jednak członkom
wizyt, inspekcji i kontroli
(art. 19a ust. 3).
Jednocześnie należy zauważyć,
że wnioski o nadanie odzna-
czeń wojskowych o charakterze
pamiątkowym mających w na-
zwie wyraz „Gwiazda” przedsta-
wia prezydentowi Rzeczypospo-
litej Polskiej minister obrony
narodowej albo minister właści-
wy do spraw wewnętrznych
(art. 31 ust. 2).
44 Polska Zbrojna
CO NOWEGO
§ 11 lutego 2008 r. został wydany nr 1 Dziennika
Urzędowego Ministra Obrony Narodowej. Zostały w nim
opublikowane:
zarządzenia ministra obrony narodowej:
1) Nr 1/MON z 11 stycznia 2008 r. w sprawie zmiany statu-
tów niektórych wojskowych szpitali i przychodni lekarskich,
samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej
(poz. 1),
2) Nr 2/MON z 18 stycznia 2008 r. w sprawie szczegółowych
warunków i trybu składania oświadczeń o stanie majątko-
wym żołnierzy zawodowych (poz. 2)
– wejdą w życie 26 lutego 2008 r.;
decyzje ministra obrony narodowej:
1) Nr 457/MON z 12 października 2007 r. w sprawie pro-
wadzenia działalności kontrolnej w dowództwach, jednost-
kach i komponentach zadaniowych Sił Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej zgłoszonych do oceny w ramach
systemów kontroli Organizacji Traktatu Północnoatlantyc-
kiego i Unii Europejskiej (poz. 3)
– weszła w życie 1 stycznia 2008 r.,
2) Nr 2/MON z 8 stycznia 2008 r. w sprawie metodyki
kształcenia obywatelskiego żołnierzy w czynnej służbie
wojskowej (poz. 4),
3) Nr 3/MON z 9 stycznia 2008 r. w sprawie powołania Rady
Uzbrojenia (poz. 5)
– wejdą w życie 26 lutego 2008 r.,
4) Nr 7/MON z 14 stycznia 2008 r. w sprawie zasad opraco-
wywania i realizacji centralnych planów rzeczowych (poz. 6)
– weszła w życie z dniem ogłoszenia;
obwieszczenie:
– ministra obrony narodowej z 2 stycznia 2008 r. w sprawie
wysokości równoważnika pieniężnego za wynajem lokali
mieszkalnych oraz ryczałtu na pokrycie niektórych kosztów
związanych z ich użytkowaniem, przysługujących żołnierzom
pełniącym służbę poza granicami państwa (poz. 7).
Ponadto w dzienniku tym ukaże się komunikat o unieważnie-
niu pieczęci urzędowych.
Nazwa „Gwiazdy” właściwa dla wym dla żołnierzy polskiego
polskich kontyngentów wojsko- kontyngentu wojskowego w Re-
wych w Afganistanie i Iraku okre- publice Iraku, działającego od
ślona została w rozporządzeniu 2003 r., oraz uczestników ope-
prezydenta Rzeczypospolitej Pol- racji wojskowej „Iracka wol-
skiej z 31 lipca 2007 r. w spra- ność” przeprowadzonej
wie nazwy, wstążki, okuć oraz w 2003 r. jest Gwiazda Iraku
wzorów rysunkowych Gwiazdy (par. 1 ust. 2).
Afganistanu i Gwiazdy Iraku Jednocześnie stosownie
(Dziennik Ustaw z 2007 r. do art. 2 ust. 2 ustawy
nr 151, poz. 1074). z 14 czerwca 2007 r.
W myśl jego par. 1 ust. 1 od- o zmianie ustawy o orderach
znaczeniem wojskowym o cha- i odznaczeniach (Dziennik
rakterze pamiątkowym dla Ustaw z 2007 r. nr 123,
uczestników polskiego kontyn- poz. 848) nadanie odznaczeń
gentu wojskowego w Islamskim za czyny dokonane podczas
Państwie Afganistanu, działają- użycia Sił Zbrojnych Rzeczypo-
cego od 2002 r., jest Gwiazda spolitej Polskiej poza granica-
Afganistanu. mi państwa w latach
Z kolei odznaczeniem wojsko- 2002–2007 nastąpi
wym o charakterze pamiątko- do 31 grudnia 2010 r.
nr 8/2008
 | | | | | | | | | | |
ZAPIS FORUM NA CELOWNIKU WOJSKO KULISY PORADY PO SŁUŻBIE HISTORIA MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO

nr 8/2008 Polska Zbrojna 45

PO SŁUŻBIE
K S I Ą Ż K A

Archanioł zła
Zapalony sportowiec,
utalentowany skrzypek
i szermierz.
A zarazem jeden
z największych zbrodniarzy

R
einhard Heydrich przez całe życie
musiał walczyć z oskarżeniami
o żydowskie pochodzenie. To naj-
prawdopodobniej sprawiło, że z takim
oddaniem służył Rzeszy, z chorobliwą
ambicją podchodził do powierzonych mu
obowiązków i wiernie, a nawet nadgor-
liwie wykonywał wszystkie rozkazy Hi-
tlera i Himmlera, którego był bezpośred-
nim współpracownikiem.
Mario R. Dederichs śledzi drogę, któ-
ra doprowadziła Heydricha na szczyty
władzy w III Rzeszy. Wychowany przez
muzyków, od zawsze miał do czynienia
ze sztuką. Choć przejawiał talenty mu-
zyczne, wybrał karierę wojskowego
w Reichsmarine. Jednak w 1931 r. został
dyscyplinarnie zwolniony ze służby, po-
nieważ wywołał skandal, kiedy zaręczył
się z Liną von Osten, mimo że wcześniej
obiecał ślub innej dziewczynie. Ponie-
waż nie mógł wrócić do marynarki,
w tym samym roku wstąpił do NSDAP,
a następnie SS, gdzie szybko zaczął piąć
się po szczeblach kariery. W okresie po-
przedzającym wybuch II wojny świato-
wej był odpowiedzialny za stworzenie
partyjnej służby bezpieczeństwa SD, za
tajną policję Rzeszy, a po 1 września zo-
stał szefem Głównego Urzędu Bezpie-
czeństwa Rzeszy. Jako głównodowodzą-
cy wszystkich służb bezpieczeństwa od-
powiadał za pogromy ludności na oku-
powanych terenach, był także inicjato-
rem ostatecznego rozwiązania kwestii
żydowskiej, mordu na setkach tysięcy lu-
dzi – eksterminowanych w obozach kon-
centracyjnych, rozstrzeliwanych w ma-
łych miejscowościach czy lasach.
We wrześniu 1941 r. Heydrich objął
funkcję protektora w Czechach i na Mo-
rawach, a w maju został ranny w wyni-
ku zamachu przeprowadzonego w Pra- III Rzeszy, odpowiedzialny
dze. Zmarł na skutek odniesionych ran, za ludobójstwo
a jego śmierć wywołała falę represji na
ludności Czech. Twierdzono wówczas, i zagładę Żydów.
że stał się ofiarą klątwy, ponieważ zało-
żył koronę św. Wacława. Ten, kto to zro- na przez dziennikarza, zachowuje re-
bił, miał umrzeć w ciągu roku, a następ- portażowy styl, zgrabnie łączy w sobie
nie miał zginąć także jego najstarszy syn. biografię i portret psychologiczny, da-
Kilkuletni Klaus zginął kilka miesięcy jąc odpowiedzi na wiele nurtujących
po swoim ojcu – wjechał na dziecięcym pytań. Autor nie skupia się wyłącznie
rowerku pod ciężarówkę. na Heydrichu, wiele miejsca poświęca
Heydrich został niemal całkowicie za- też jego żonie i dzieciom, ukazuje brze-
pomniany. Nikt nigdy nie rozliczył zbrod- mię, z którym muszą się do dziś bory-
ni przez niego popełnionych, jego akta kać, mroczną przeszłość rodziny. Nie
nie zostały uwzględnione przez alianc- idealizuje, nie ukrywa niczego, przy-
kich śledczych. Także jego żona Lina nie tacza wstrząsające fragmenty doku-
poniosła żadnych konsekwencji, a do mentów czy dokładne opisy zbrodni
końca życia pozostała wierna narodowe- dokonywanych przez SS i Wermacht.
mu socjalizmowi. Choć autorowi daleko do odpowiedzi
Książka Mario R. Dederichsa, choć na pytanie o przyczynę zła tkwiącego
opowiada o życiu człowieka nazywa- w Heydrichu, pozycja ta jest niezwy-
nego „archaniołem zła”, przedstawia kle interesującą lekturą, nie tylko dla
niezwykle ciekawy obraz skompliko- zainteresowanych historią II wojny
wanej osobowości Heydricha. Napisa- światowej i III Rzeszy. (ao)
PLUS MINUS
Wykorzystanie w książce nie tylko źródeł
historycznych, ale też wywiadów i wspomnień
świadków.
Rzetelne ujęcie tematu, szeroka bibliografia.
Całościowy obraz życia Heydricha – od wcze-
snego dzieciństwa po śmierć w zamachu.
Uboga szata graficzna książki.
Mario R. Dederichs, „Heydrich. Twarz zła”, Wydawnictwo
Dolnośląskie 2007

Szanowni Państwo
W imieniu Zarządu Fundacji Pomocy Weteranom Ludowego Woj-
ska Polskiego zwracam się z prośbą o wsparcie emerytów i ren-
cistów wojskowych oraz ich rodzin pozostających w trudnych wa-
runkach.
Wypełniajac PIT, należy wpisać w rubryce 124 „Fundacja Pomo-
cy Weteranom Ludowego Wojska Polskiego”, a w rubryce 125
„KRS 0000 145140”.
Osobiście można wpłacić pieniądze na konto: Fundacja Pomocy
Weteranom Ludowego Wojska Polskiego PKO BP SA, nr 93 1020
1068 0000 1202 0001 6246; 03-446 Warszawa, ul. 11 listo-
pada 17/19.
R E K O N S T R U K C J E
Walki w mieście
Z
okazji zbliżającej się 63. rocznicy wyzwolenia Wałcza w drugi
weekend lutego zorganizowano rekonstrukcje walk ulicznych
na terenie miasta. W imprezie uczestniczyły grupy rekonstrukcyj-
ne Pomerania 45 z Gdańska i wałecka Primorje 45. W huku wy-
strzałów i dymie petard kilkudziesięciu uczestników prowadziło
zaciekłe walki z użyciem ciężkiego sprzętu. Mieszańcy mogli po-
dziwiać czołg T-34 oraz transportery opancerzone Halftrack
i Sd.Kfz 251 w akcji. Ponadto w Muzeum Ziemi Wałeckiej otwar-
to wystawę „Mundur wczoraj i dziś”, na której można zobaczyć
uzbrojenie i mundury z okresu II wojny światowej pochodzące
z kolekcji muzeów Warszawy, Bydgoszczy i Kołobrzegu. (jar)

46 Polska Zbrojna nr 8/2008

 | | | | | | |
ZAPIS FORUM NA CELOWNIKU WOJSKO KULISY PORADY PO SŁUŻBIE HISTORIA MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO| | | |
K S I Ą Ż K A I N T E R N E T

Mechaniczni władcy niebios 90minut.pl

Od wolnych i mało zwrotnych samolotów
zwalczających sterowce po nowoczesne F-22 Raptor
– Jim Winchester prezentuje ilustrowany leksykon
Z decydowanie najlepszy serwis poświę-
cony polskim rozgrywkom piłkarskim.
Encyklopedia wiedzy na ten temat. Jest tu
historii myśliwców. wszystko, co dotyczy polskich lig. Fan piłki
nożnej znajdzie tu błyskawicznie aktualizo-
-Gurewicze i Spitfire’y. Jed- Polską myśl techniczną re- wane tabele Ekstraklasy, II ligi, wszystkich
nak już w latach 30. XX w. prezentują w leksykonie III i IV lig, a także niższych poziomów roz-
inżynierowie pracowali nad PZL P.7, P.11 i P.24. Co cie- grywkowych. Witryna prezentuje także roz-
silnikami odrzutowymi. kawe, model PZL P.11c był grywki Pucharu Polski, Pucharu Ekstrakla-
Podczas II wojny światowej w momencie wchodzenia do sy, Młodej Ekstraklasy. Do wyliczanki nale-

P ierwsze samoloty woj-

skowe nie miały warto-
ści bojowej. Wykorzystywa-
no je do rozpoznania. Do
pojedynków powietrznych
dochodziło, gdy spotykały
się maszyny zwiadowcze
wrogich sił. Chęć dominacji
w tej walce była impulsem,
który zapoczątkował impo-
nującą historię myśliwców.
W swym leksykonie autor,
wydawca pisma „Wings of
Fame” i współautor wielu
książek o tematyce lotni-
czej, opisuje ponad sto wy-
branych typów i modeli my-
śliwców. Razem z nim śle-
dzimy rozwój lotnictwa my-
śliwskiego. Przez pierw-
szych kilkadziesiąt lat kon-
struktorzy rozwijali maszyny
śmigłowe: od dwu- i trzypła-
towców (słynny Fokker Dr.1
von Richthofena), przez
Messerschmitty, Mikojany-
w niebo wzbiły się pierwsze
odrzutowce, m.in. Messer-
schmitt Me 262 oraz Glo-
ster G.40 Pionieer. Ozna-
czało to rozpoczęcie nowej
ery w lotnictwie wojskowym.
Zwięzły, lecz szczegółowy
opis każdego myśliwca
w leksykonie zawiera infor-
macje dotyczące okoliczno-
ści jego powstania, liczby
wyprodukowanych egzem-
plarzy oraz armii, które mia-
ły go w wyposażeniu. Opis
cech charakterystycznych
maszyn uzupełniono naj-
ważniejszymi danymi tech-
nicznymi: typem napędu,
wymiarami, uzbrojeniem
oraz osiągami, m.in. pręd-
kością maksymalną, puła-
pem praktycznym i zasię-
giem. Tekst wzbogacono
zdjęciami według jednego
schematu – dwie fotografie
na myśliwiec.
służby uznawany za jeden
z najnowocześniejszych my-
śliwców na świecie.
Dzieło Winchestera to nie
nudna encyklopedia. Na
osobne słowa pochwały za-
sługuje polski redaktor tek-
stu Andrzej Zasieczny. Śmia-
ło można go nazwać współ-
autorem, zważywszy na
wkład jego pracy w książkę.
Wielokrotnie dodaje cenne
informacje, a nawet popra-
wia (!) Winchestera. Są stro-
ny, gdzie od słów podpisa-
nych inicjałami A.Z. aż się
roi. Godne podkreślenia, że
polscy wydawca i redaktor
tak poważnie podeszli do
swoich obowiązków. Czapki
z głów! (kub)
Jim Winchester, „Samoloty
myśliwskie XX w.”, Oficyna
Wydawnicza „Alma-Press”,
Warszawa 2006
ży również dodać puchary międzynarodo-
we, konfrontacje kadr, piłkę kobiecą oraz
futsal. To nie wszystko – 90minut.pl pre-
zentuje historię i osiągnięcia polskich klu-
bów, dane dotyczące piłkarzy i sędziów. Je-
śli przegapimy mecz, dowiemy się z serwi-
su, kto i w której minucie strzelił gola, kto
dostał kartkę i ilu było widzów. Witryna jest
stale aktualizowana – autorzy dodają świe-
że informacje o transferach, sparingach,
kontuzjach i obozach treningowych. Gdyby
ktoś nadal czuł się nieusatysfakcjonowa-
ny, 90minut.pl przekona go do siebie swo-
im archiwum. Kilka kliknięć wystarczy, by
sprawdzić, które miejsce w I lidze w sezo-
nie 70/71 zajęły Szombierki Bytom. Ser-
wis jest czytelny i przejrzysty, a dotarcie do
szukanych informacji – bardzo proste.
90minut.pl to obowiązkowa pozycja w za-
kładkach zagorzałego fana kopanej. Mó-
wiąc językiem piłkarskim: 90minut.pl
– reszta świata 7:0! (kub)

I N T E R N E T
skyscrapercity.com

J edną z największych zalet sieci jest

łatwość, z jaką hobbyści mogą two-
rzyć społeczność. Wystarczy trochę miej-
sca na serwerze, odrobina przepustowo-
ści oraz darmowy skrypt forum
(np. phpBB) i już platforma kontaktu jest
gotowa. Różnie potem bywa z rozwojem
witryny. Są takie, których nikt nie używa,
ale mnóstwo inicjatyw jest skutecznych.
Ciekawym przykładem żywego forum te-
matycznego jest serwis Skyscraper City,
co w wolnym tłumaczeniu oznacza Mia-
sto Wysokościowców. Użytkownicy forum
interesują się budynkami ze wszystkich
stron świata. Najwięcej uwagi poświęca-
ją imponującym drapaczom chmur, ale
i mniejsze budowle mają tu swoje opisy.
Nie ma nowego wysokiego budynku, któ-
rego opis nie znalazłby się na skyscraper-
city.com. Rzecz jasna, nie mogło zabrak-
nąć ilustracji – mamy tu pełen przekrój:
od rysunków z desek kreślarskich, przez
komputerowe wizualizacje i zdjęcia z bu-
dowy, aż po fotografie ukończonego dzie-
ła. Językiem forum głównego jest angiel-
ski, ale społeczności organizują się też
lokalnie. Serwis zawiera więc także pol-
skojęzyczne subforum (Forum Polskich
Wieżowców), na którym są prezentowa-
ne oraz komentowane istniejące i nowo
powstające budowle z Polski. Miłym do-
datkiem do witryny są konkursy na naj-
lepszą artystyczną fotografię. Jaka jest
tematyka tych zdjęć, nie trzeba chyba
dodawać. Na plus twórcom serwisu na-
leży zapisać coraz rzadszą obecnie ce-
chę – by przeglądać zawartość, nie trze-
ba się w skyscrapercity.com rejestrować.
Dzięki witrynie łatwo śledzić rozwój cie-
kawych projektów urbanistycznych. Szko-
da jedynie, że większość z nich powstaje
poza naszym krajem. (jk)

nr 8/2008 Polska Zbrojna 47

AAAAAAA IIAAAAAAAA
HISTORIA WOJNA ŚWIATOWA

Gryf
nad
Ardenami DAMIAN MARKOWSKI

Specjalista od ryzyka
OTTO SKORZENY był specjalistą
od niemieckich oddziałów
specjalnych. Dzięki wrodzonej
brawurze i sprawności jego ko-
mandosów, przeprowadził sze-
reg spektakularnych akcji,
m.in. uwolnił Benito
Mussoliniego uwięzionego
w górskim kurorcie. Za tę akcję
otrzymał Krzyż Rycerski. Po woj-
nie uciekł z alianckiej niewoli do
Hiszpanii. Nie rozstał się z zawo-
dem komandosa i współpracował z nazistowską organiza-
cją Odessa, zajmującą się ewakuacją hitlerowskich zbrod-
niarzy do Brazylii, Argentyny, Chile i Watykanu.

zesnastego grudnia 1944 r.

Zimowa ofensywa niemiecka 1944 r. była ostatnią
próbą odwrócenia losów II wojny światowej. Dla
odciążenia nacierających wojsk na tyły aliantów
zrzucono batalion spadochroniarzy i wysłano
przebranych komandosów.
oddziały amerykańskie zosta-
ły zaskoczone w Ardenach
gwałtownym uderzeniem dy-
wizji hitlerowskich. Niem-
com udało się przerwać front. Pomysło-
dawcą niespodziewanego ataku był sam Hi-
tler. W jego zamyśle, czołgi miały w ciągu
trzech–czterech dni dotrzeć do Mozy i na-

48 Polska Zbrojna nr 8/2008

 | | |
WOJSKO KULISY
ZAPIS FORUM NA CELOWNIKU WOJSKO KULISY PORADY ||
PORADY PO
POSŁUŻBIE
ARCHIWUM PZ
cierać dalej na północ, by okrążyć siły
alianckie walczące w Belgii i Holandii. Do
osiągnięcia tego celu dyktator postanowił
zaangażować jednostki specjalne, które
miały sparaliżować tyły przeciwnika, zdo-
być najważniejsze mosty i utrzymać je aż
do przybycia odsieczy.
10 PROCENT SZANS
Podczas ofensywy główną rolę powie-
rzono 6 Armii Pancernej. Aby przyspie-
szyć tempo jej natarcia, przygotowano ope-
rację desantową „Stösser” („Krogulec”).
Plan przewidywał zrzucenie batalionu spa-
dochroniarzy na zachód od miasta Mon-
schau. Jego zadaniem było opanowanie
najważniejszego w okolicy węzła drogo-
wego Baraque Michel. Gdyby operacja za-
kończyła się sukcesem, pancerny klin
6 APanc mógłby uzyskać wolną drogę na
równiny nad Mozą.
Dowódcą desantu został podpułkownik
Friedrich von der Heydte, który był do-
świadczonym skoczkiem. Sceptycznie od-
nosił się do całej operacji. Przydzielono mu
1300 ludzi, a jedynie 300 z nich było we-
teranami. Szanse powodzenia akcji ocenił
na 10 proc. Na przygotowanie pododdzia-
łów dano mu dwa dni!
W swoich zapiskach Heydte zanotował:
„W ostatnich pięciu dniach, zanim rozpo-
częła się operacja, wielu ludzi musiało się
uczyć podstawowych elementów walki pie-
choty oraz zachowania pod ostrzałem. Moi
dowódcy kompanii byli wciąż zaskoczeni
brakiem umiejętności bojowych”. Rozka-
zy były jasne – zdobyć wyznaczony węzeł
komunikacyjny i utrzymać go przez 24 go-
dziny, do nadejścia czołgów doborowej dy-
wizji SS Hitlerjugend. Zrzut odbył się
w nocy z 16 na 17 grudnia. Batalion leciał
w 112 samolotach transportowych Junkers
Ju-52. Formacja wpadła w burzę śnieżną,
nawigację utrudniały też chmury utrzymu-
jące się na małej wysokości. W efekcie pi-
loci zrzucili spadochroniarzy w różnych
miejscach. Tylko 35 Junkersów dokonało
zrzutu we właściwym rejonie. Aż 200
skoczków wylądowało w pobliżu Bonn, na
terytorium Niemiec.
nr 8/2008
||
SŁUŻBIE HISTORIA
|| || |
HISTORIA MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO | | |
DYWERSANCI wywołali ogromny chaos.
Schwytani w amerykańskich mundurach, byli
rozstrzeliwani bez sądu. Dlatego część z nich pod
mundurami amerykańskimi nosiła niemieckie.
Po wylądowaniu Heydte ze zdziwieniem lowym i rozstrzelany. Dla zachowania se-
stwierdził, że jest sam. Do rana zebrał 125 kretu, nawet ciężko chorzy byli leczeni na
ludzi. Po pewnym czasie dołączyła do nie- miejscu, a nie w szpitalach.
go następna, 150-osobowa grupa. Uznał, że Hitler chciał, aby żołnierze Skorzeny-
nie dysponuje wystarczającymi siłami do ’ego przedostali się na tyły Amerykanów,
zdobycia skrzyżowania i rozpoczął działa- uchwycili mosty na Mozie, potęgując za-
nia partyzanckie. Do zwalczania jego de- mieszanie. Do ich zadań należało zmie-
santu zaangażowano całą brygadę pancer- nianie znaków drogowych, kierowanie ko-
ną. Upływały kolejne doby, a obiecana po- lumn wojskowych w złe strony, rozpo-
moc nie nadchodziła. W zamian Niemcy wszechnianie fałszywych wiadomości, mi-
otrzymali zrzuty z... papierosami i wodą. nowanie dróg, niszczenie łączności, szta-
Nie widząc szans na dal- bów i składów amunicji.
sze prowadzenie walki, Gen. Bradley: – Pół
Heydte podzielił swój od- miliona żołnierzy SZPIEGOMANIA
dział i rozkazał pojedynczo Za linię frontu przenik-
przebijać się przez front. amerykańskich bawiło nęli tylko najlepiej prze-
Sam dostał się do niewoli się ze sobą na drogach brani komandosi. Działa-
22 grudnia. Do własnych li w kilkuosobowych
wojsk dotarło jedynie 240 w kotka i myszkę. Nic grupkach, poruszając się
spadochroniarzy. Mimo jeepami. Wskutek nie-
całkowitego fiaska ope- nie chroniło od znajomości slangu nie-
racji „Krogulec”, wywo- inkwizycyjnych pytań na którzy zostali szybko zde-
łała ona zamieszanie maskowani, ale fakt obec-
wśród aliantów. Myśleli, każdym skrzyżowaniu ności przebranych koman-
że na ich tyły zrzucono całą dywizję spa- dosów na alianckich tyłach wywołał psy-
dochronową. chozę strachu. Drogi zapełniły się patrola-
Z polecenia Hitlera, operację „Greif” mi żandarmerii. Zadawano pytania, na któ-
(„Gryf”) przygotowywano w ścisłej tajem- re trudno było odpowiedzieć komuś, kto
nicy już od połowy października. Z ochot- nie był Amerykaninem, bez względu na
ników ze wszystkich rodzajów sił zbrojnych umiejętności językowe, np. „Kto jest dziew-
Otto Skorzeny utworzył brygadę dywersyj- czyną Myszki Miki?”. Pytano o stolice sta-
ną liczącą 2500 żołnierzy. Podstawowym nów, szczegóły z życia osobistego amery-
wymogiem stawianym chętnym była do- kańskich gwiazd filmowych czy o wyniki
skonała znajomość języka angielskiego. i statystyki ligi baseballowej.
Jednostka funkcjonowała pod nazwą „Przez pewien czas pół miliona żoł-
150 Brygada Pancerna. Została wyposażo- nierzy amerykańskich bawiło się ze so-
na w amerykański ekwipunek i uzbrojenie. bą na drogach w kotka i myszkę. Nic nie
Brakowało natomiast zdobycznego sprzę- chroniło od inkwizycyjnych pytań na
tu pancernego – posiadano tylko jednego każdym skrzyżowaniu” – skomentował
Shermana, 30 jeepów, 15 samochodów cię- to gen. Omar Bradley. Dywersanci wy-
żarowych i cztery samochody pancerne. wołali ogromny chaos. Schwytani
W związku z tym uzupełniono ją niemiec- w amerykańskich mundurach, byli roz-
kimi czołgami, próbując upodobnić Pante- strzeliwani bez sądu. Dlatego część
ry do amerykańskich niszczycieli czołgów z nich pod mundurami amerykańskimi
M10. Brygada wyruszyła do walki wypo- nosiła niemieckie. Na własną stronę
sażona w 23 czołgi i 14 dział pancernych. frontu powróciło tylko kilku. Pozostali
Szkolenie 150 Brygady Pancernej było żołnierze 150 Brygady Pancernej wzię-
utrzymywane w tajemnicy przed resztą ar- li udział w regularnych starciach. 
mii. Za niedyskrecję w liście jeden z jej żoł- Napisz do autora:
nierzy został postawiony przed sądem po- polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
Polska Zbrojna 49
POŻEGNANIA
AAAAAAA AAAAAAAA

S amarytanie to
narodowość,
która powstała
Z głębokim żalem
„Wystarczy nieobecność jednej bliskiej osoby…
aby cały świat wydał się wyludniony…”
i smutkiem
w VII w. przed przyjęliśmy wiadomość Koledze
Chrystusem wsku- o śmierci płk. Grzegorzowi JASIUKIEWICZOWI
tek najazdu Asyryjczyków. serdeczne wyrazy współczucia z powodu śmierci
Ludność miejscowa, łącząc generała brygady
się z nowo przybyłymi, utwo- Antoniego HEDY MATKI
rzyła naród Samarytan. Wie- – Szarego
rzyli oni w Boga, kierując się składa
Pięcioksięgiem Mojżesza, ale wielkiego Patrioty, Dowództwo Wojsk Specjalnych
również wyznawali bożków wybitnego dowódcy
oddziałów Armii
przywiezionych przez nowo
Krajowej.
przybyłych mieszkańców. Ży- Panu ppłk. Markowi NIEBIESZCZAŃSKIEMU
dzi uważali Samarytan za oraz jego Najbliższym
Bliskim Zmarłego
nieczystych, jeśli chodzi składamy wyrazy z powodu śmierci
o pochodzenie i wyznawaną głębokiego współczucia.
religię. Ewangelia trzeciej OJCA
niedzieli Wielkiego Postu Bogdan Klich
mówi o spotkaniu dwojga minister obrony wyrazy głębokiego żalu i serdecznego współczucia
przy studni z wodą. narodowej,
Przypominając o znaczeniu żołnierze i pracownicy składają:
wody dla naszego życia, nie wojska kadra i pracownicy wojska Służb Materiałowych
możemy zapominać o po- Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych.
trzebie Wody Żywej w Iraku
czy w Afganistanie. Słowa
Syna Bożego oznajmiające,
Wyrazy szczerego współczucia
że nie jest istotne, na której Panu st. plut.
i głębokiego żalu
górze oddajemy Bogu po- Tomaszowi
Panu Pułkownikowi
kłon, ale czy czynimy to NOWOGÓRSKIEMU
Jerzemu WIKTORKO
w „Duchu i Prawdzie”, oraz jego Rodzinie
oraz
zmusza nas dzisiaj do zada- wyrazy głębokiego
JEGO NAJBLIŻSZYM
nia raz jeszcze pytania: czy współczucia i szczerego
z powodu śmierci
nasze postępowanie, nasze
żalu z powodu śmierci
myśli i czyny są „w Duchu OJCA
OJCA
i Prawdzie”. Czy jesteśmy
w stanie przyznać rację swe- składają
składają:
mu dotychczasowemu wro- kadra i pracownicy
dowódca, kadra
gowi, gdy ją ma, a bratu nie, Wojskowego Biura Bezpieczeństwa Łączności
i pracownicy
gdy jej nie ma? i Informatyki.
9 batalionu łączności
Spośród 12 apostołów tylko w Białobrzegach.
jeden dostał od Chrystusa
klucze do królestwa niebie-
skiego. Piotr przekazał swe Senat, kadra i podchorążowie
upoważnienia, ponosząc mę- Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych
czeńską śmierć jako wy- RODZINOM
składają
znawca prawdy, swym na-
i NAJBLIŻSZYM
stępcom. Dlatego warto RODZINOM
żołnierzy, którzy
wsłuchiwać się w głos na-
tragicznie zginęli
stępcy Jana Pawła II, tym ofiar katastrofy lotniczej pod Mirosławcem
w katastrofie lotniczej
bardziej w Wielkim Poście wyrazy solidarności w bólu i żalu
pod Mirosławcem,
w obrządku rzymskokatolic- po stracie najbliższych.
wyrazy głębokiego żalu
kim, na której to „Górze” i szczerego współczucia
i z jakiej studni możemy
Niech pamięć o Nich na zawsze będzie żywa
wśród dęblińskich lotników.
i powinniśmy pić Wodę Ży- składają:
wą, aby jej siła pozwalała dowódca, żołnierze
Komendant-rektor
nam chwalić Boga w Duchu i pracownicy wojska
Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych
i Prawdzie. 33 Bazy Lotniczej
gen. bryg. pil. dr Jan Rajchel
ks. Miron Michaliszyn w Powidzu.

50 Polska Zbrojna nr 8/2008

 ||
ZAPIS FORUM
ZAPIS FORUM NA ||
NA CELOWNIKU
CELOWNIKU WOJSKO
WOJSKO KULISY
KULISY PORADY
PORADY PO ||
PO SŁUŻBIE ||
HISTORIA MILITARIA
SŁUŻBIE HISTORIA || ||
MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO || || | | |

Żołnierz
nie wielbłąd

LOCKHEAD MARTIN
Spółka Partner Systems
Już w służbie przekazała wojsku
INDIE. Na 23 lutego zaplanowano oficjalne wejście do służby naj- kilkanaście przenośnych
Tygrysy z Hellfire nowszego szkolnego odrzutowca Hawk 132. BAE Systems filtrów wody FWP-50,
USA–FRANCJA. Rządy Francji i Indyjskie Siły Powietrzne (IAF) podpisały kontrakt na 66 maszyn, wyprodukowanych jako
i Stanów Zjednoczonych podpisały z których 24 mają być zbudowane w Wielkiej Brytanii, a pozosta-
porozumienie o sprzedaży łe na licencji w zakładach HAL w Bangalore. Pierwsze dwie ma-
partia próbna na zlecenie
Paryżowi naprowadzanych lasero- szyny przyleciały na lotnisko w Bidar, na północnym zachodzie Departamentu Polityki
wo pocisków Hellfire II. Mają w nie stanu Karnataka już w listopadzie 2007 r. Dotychczas dostarczo- Zbrojeniowej MON,
zostać uzbrojone śmigłowce bojo- no cztery. Bidar będzie główną bazą Hawków, na których mają w ramach kontraktu

we Tiger lotnictwa francuskich
wojsk lądowych (ALAT), w odmia-
nie wielozadaniowej (Helicoptere
d’Appui Destruction), których za-
mówiono 40. Każda maszyna ma
mieć dwie poczwórne wyrzutnie
M299. Zaś do pocisków są cztery
typy głowic bojowych, o różnym
przeznaczeniu. Jednym z warian-
tów jest AGM-114K z głowicą ku-
mulacyjną do zwalczania czoł-
gów. Natomiast AGM-114M moż-
na atakować okręty, budynki,
bunkry i lekko opancerzone po-
jazdy. Poza Hellfire II francuskie
śmigłowce Tiger HAD mają być
uzbrojone w obrotowe działko kal.
30 mm, niekierowane rakiety kal.
70 mm i przeciwlotnicze Mistral.
Testy lotnicze amerykańskich po-
się szkolić przyszli piloci najnowocześniejszych maszyn bojowych,
jakimi dysponuje indyjskie lotnictwo, czyli Su-30MKI, MiG-29
i Mirage 2000. (wr)
DODATKOWE PIRANIE
BRAZYLIA. General Dynamics
European Land Systems poin-
formował, że w połowie grudnia
minionego roku szwajcarski
MOWAG Gmbh i brazylijska ma-
rynarka wojenna podpisały kon-
trakt na pięć kołowych transpor-
terów opancerzonych Pirania
IIIC 8 x 8 dla tamtejszej piecho-
ty morskiej. Nie podano jego
wartości. Wcześniej, w 2006 r.,
Brazylijczycy zamówili siedem
„piranii” – sześć w wersji trans-
porter piechoty i jeden wóz za-
BAE SYSTEMS
na pracę wdrożeniową
o kryptonimie „Robinia”.
– Dbamy o rozwój wyrobu i liczymy
na jego produkcję w przyszłych la-
tach. Dlatego czekamy na uwagi
skich marines na Haiti.
i spostrzeżenia użytkowników – in-
Pływający wariant Pirania IIIC
formuje Justyna Gappa zajmująca
ma masę bojową 18,5 tony.
się marketingiem w człuchowskiej
Brodząc, może pokonywać
firmie. Filtr FPW-50 o nominalnej
przeszkody wodne o głęboko-
wydajności 50 litrów na godzinę słu-
ści do 1,5 m, zaś pływa z pręd-
ży do polowego uzdatniania wód po-
kością 10 km/h. (ww)
wierzchniowych i podziemnych dla
celów spożywczych. Jego użytkowni-
kiem mają być pododdziały szcze-
bla drużyna–pluton. Uzasadnia to
konstrukcję urządzenia: zespół filtra-
cyjny mieści się w poręcznej skrzyn-
ce transportowej i może być zasila-
ny z instalacji elektrycznej samocho-
MOWAG

cisków mają rozpocząć się bezpieczenia technicznego.

w przyszłym miesiącu.
WŁOCHY. 4 lutego w należącej
do Fincantieri stoczni Riva
Trigoso w Sestri Levante rozpo-
częły się prace nad pierwszą
włoską fregatą wielozadaniową
(FREMM). Okręt, który jest
pierwszym z dwóch zamówio-
nych w maju 2006 r., zostanie
przekazany marynarce wojen-
nej w pierwszych miesiącach
2012 r. Na kilka dni przed roz-
poczęciem prac stoczniowych,
31 stycznia włoski resort obro-
NOWE FREGAT Y
Zakup wiąże się z misją brazylij-
ny podpisał z europejską agen-
cją współpracy zbrojeniowej
(OCCAR) drugą umowę na na-
stępne cztery okręty. Poza Riva
Trigoso będą one budowane też
w stoczni Muggiano. Tym sa-
mym zamówiono już ponad po-
łowę z dziesięciu planowanych
fregat, które zastąpią okręty
klas Lupo i Maestrale. Włosi
wybrali dwie ich odmiany:
zwalczania okrętów podwod-
nych i ogólną.
Przedstawiciele rządu włoskie-
go podkreślają aspekt ekono-
miczny programu, który zapew-
ni pracę wielu osobom w naj-
bliższym dziesięcioleciu.
Budowa finansowana będzie
z funduszu stworzonego przez
ministerstwa obrony i rozwoju
gospodarczego. FREMM jest
owocem współpracy włosko-
-francuskiej. Paryż planuje zbu-
dować aż 17 takich fregat dla
swej floty. Dotąd zamówiono
dla Marine Nationale osiem
jednostek. (w)
DCN
du (12 lub 24 V) lub awaryjnie pom-
pą ręczną. W filtrze do uzdatniania
zastosowano: podchloryn wapnia
(środek utleniający i dezynfekcyjny;
chlor zawarty w podchlorynie zabija
bakterie i rozkłada większość tru-
cizn bojowych oraz częściowo od-
barwia wodę); siarczan glinu (do ko-
agulacji wody i strącania drobnych
zawiesin i koloidów) oraz tabletki
srebrowe Micropur (działają dezyn-
fekująco i bakteriostatycznie, służą
do końcowej dezynfekcji wody
uzdatnionej w zbiorniku wody czy-
stej). Dla DPZ MON spółka wykonu-
je już kolejną pracę wdrożeniową.
Pod kryptonimem „Czubajka” kryje
się moduł polowego magazynu wo-
dy MPMW. Umożliwia on gromadze-
nie zapasów wody pitnej i do celów
technicznych pododdziałom wszyst-
kich rodzajów sił zbrojnych, wykonu-
jącym zadania w rejonach, gdzie
woda jest trudno dostępna. Z kolei
czterokrotnie większy polowy maga-
zyn wody PMW-240 przeznaczony
jest dla pododdziałów logistycznych

szczebla operacyjnego. (ag)

nr 8/2008 Polska Zbrojna 51

AAAAAAA MOŹDZIERZ
MILITARIA AAAAAAAA
– Do 2010 r. planowane jest wprowadze- W ŁO D Z I M I E R Z K A L E TA
nie do Wojsk Lądowych modułu ogniowe-
go 120 mm moździerzy samobieżnych
z amunicją nowej generacji – zapowiadał
Samobieżny moździerz w ugrupowaniu
gen. bryg. Stanisław Butlak, szef Szefostwa pododdziału może strzelać z podwórka
Wojsk Rakietowych i Artylerii WL na kon-
ferencjach poświęconych przyszłości tego na podwórko. Jest niezastąpiony w terenie
rodzaju broni. To istotna zapowiedź, zurbanizowanym.
zwłaszcza że nasza armia nigdy nie miała
samobieżnych moździerzy. Moździerze,
Nemo Amos
zwane kieszonkową artylerią, traktowano
drugorzędnie. Najlepiej nadawały się do
wspierania ogniem pododdziałów w obro-
nie, przy odpieraniu kontrataku lub przy-
gotowaniu ogniowym do natarcia. W ata-
ku brakowało im mobilności.
Ogień zza pleców
Pamiętam, że dowódcy kompanii 7 Dy-
wizji Desantowej już na początku lat 80. pro-
wadzili długie dyskusje, w jaki sposób przy-
stosować moździerze 82 mm do strzelania
z Topaza w ruchu. Trzeba było czekać pra-
wie czterdzieści lat, aby wizja polskiego sa-
mobieżnego moździerza stała się realna.

KIESZONKO
PATRIA
W tym czasie zmieniła się armia, zmieniły
się także zagrożenia, a wraz z nimi zasady
i sposoby prowadzenia walki. Obecnie pre-
feruje się działania lekkich, szybkich grup
bojowych, w których strukturach są orga-
niczne, mobilne, precyzyjne środki ognio-
we strzelające na znaczne odległości.
Centrum Produkcji Wojskowej Huty
Stalowa Wola od kilku lat przymierzało
się do projektu moździerza samobieżne-
Musi być lekki
W ojsko Polskie nie ma lekkich syste-
mów artyleryjskich holowanych czy
samobieżnych. Moździerze 82 mm wycofa-

Wraz z samobieżnymi
moździerzami w arsenale
polskich żołnierzy powinna znaleźć się
amunicja precyzyjna,
dzięki czemu wzrosną zasięg
i skuteczność ognia
„kieszonkowej” artylerii
HSW

PROJEKT 120 mm automatycznego

moździerza samobieżnego Huty Stalowa Wola

52 Polska Zbrojna nr 8/2008

 | | |
WOJSKO KULISY
ZAPIS FORUM NA CELOWNIKU WOJSKO KULISY PORADY ||
PORADY PO
POSŁUŻBIE
go 120 mm. Lata kosztownych badań i pra-
cy inżynierów opłaciły się. – Pracujemy
nad systemem wieżowym moździerza 120
mm zaprojektowanym praktycznie od no-
wa z wykorzystaniem wieży Goździka. Ma
on być montowany na podwoziu gąsieni-
cowym, a także kołowym. Jeszcze w tym
roku na salonie zbrojeniowym w Kielcach
OWA ARTYLERIA
no, a nieliczne holowane kalibru 120 mm
też dobiegają kresu eksploatacji. Są też
moździerze 98 mm.
Początkowo rozważano wyposażenie
pierwszych naszych lekkich brygad w koło-
pokażemy prototyp modułu ogniowego
moździerza – potwierdza Antoni Rusinek,
dyrektor CPW. Ma to być moździerz jed-
nolufowy o donośności między 500 m
a 8-12 km, umożliwiający strzelanie na
wprost. Początkowo jako nośnik planowa-
no zastosować podwozie Rysia, obecnie
trwają przymiarki do zmodyfikowanego
podwozia Goździka (i jego wieży). Nieofi-
cjalnie „PZ” dowiedziała się, że Wojska
Lądowe zainteresowane są również mon-
tażem systemu wieżowego moździerza na
podwoziu transportera Rosomak. Samo-
bieżny moździerz jest niezastąpiony w te-
renie zurbanizowanym, umożliwia bowiem
niszczenie celów ukrytych o wiele skutecz-
niej niż armatohaubica.
Artylerzyści na początek chcieliby przy-
najmniej 32 moździerze dla ośmiu kompa-
nii wsparcia w ośmiu brygadach zmecha-
nizowanych. Ale potrzeby są większe. Wraz
ze wzrostem aktywności naszych żołnierzy
za granicą niezbędne są tego rodzaju środ-
ki wspierające akcje pododziałów niższego
szczebla, ale liczniej występujących.
nr 8/2008
||
||
HISTORIA MILITARIA
SŁUŻBIE HISTORIA
MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO
Czy mamy kupić rozwiązania własne,
czy licencyjne, czy też nowy sprzęt powi-
nien być sprowadzony z zagranicy? Zwo-
lennicy tego ostatniego rozwiązania su-
gerowali, że nie ma co na nowo wymyślać
prochu; najlepiej kupić fińskie wieżowe
systemy ogniowe: AMOS z moździerzem
dwulufowym lub NEMO – z jednolufo-
Holowany moździerz kal. 120 mm
NORBERT BĄCZYK
we samobieżne armatohaubice Dana
kal. 152 mm, w trzy baterie po sześć dział.
Szybko jednak ten pomysł odrzucono.
Masa bojowa Dany oscyluje w granicach
29 ton. Lekkim brygadom potrzebny jest
wym. Skoro kupiliśmy już kołową plat-
formę, więc bardziej sensowne byłoby
skorzystanie z oferty Finów także w przy-
padku wieży.
Przeciwnicy koncepcji importowej wy-
pominali, że system AMOS to koszt
ok. 4,5–5 mln euro. NEMO kosztuje nie-
co mniej, ale czy dla resortu obrony nie
jest to wciąż za dużo? Argumentowali, że
krajowy moździerz będzie na pewno tań-
szy. Poza tym armia potrzebuje również
moździerzy na podwoziu gąsienicowym.
Czy moździerzowe Goździki (także w po-
staci wież na podwoziu Rosomaka) nie są
w tej sytuacji lepszym rozwiązaniem, nie
tylko finansowym? Zwłaszcza że czasy
świetności tych dział minęły. Z ponad 400
wozów, jakie mamy, niemal połowa nie
jest sprawna, a ich donośność (nieco po-
nad 15 km) niewiele przekracza dono-
śność współczesnych moździerzy z pre-
cyzyjną amunicją.
Gestor projektowanego systemu – Do-
wództwo Wojsk Lądowych – oficjalnie
zachowuje powściągliwość. – Trwają pra-
||
|| | | |
ce studyjne dotyczące wprowadzenia sa-
mobieżnego moździerza. Nie zdefiniowa-
no finalnie jego parametrów – twierdzi
ppłk Sławomir Lewandowski z DWL.
Oświetlą, zadymią, rozpoznają
Rada Uzbrojenia MON zatwierdziła de-
cyzję rozpoczęcia prac rozwojowych nad
system artyleryjski, najlepiej samobieżny,
o masie najwyżej kilkunastu ton, umożli-
wiający przerzut samolotem C-130. Stąd
pomysł stworzenia lekkiego samobieżnego
systemu artyleryjskiego.
moździerzem. Powstanie samobieżnego
moździerza 120 mm jest więc coraz bar-
dziej realne. – Są na ten cel pieniądze na
ten rok i lata następne – potwierdzają spe-
cjaliści z Szefostwa WRiA.
W 2010 r. moździerzyści mają dostać
m.in. będące obecnie w fazie projektów
koncepcyjnych pociski kasetowe (złożone
z 20 podpocisków) zdolne niszczyć czołgi
i pojazdy opancerzone z odległości 7 km.
Po 2010 r. DWL planuje zakup amunicji
moździerzowej z nabojami oświetlającymi
i dymnymi, do wskazywania celów, któ-
rych przydatność we współczesnych dzia-
łaniach jest trudna do przecenienia. Hitem
byłaby jednak amunicja rozpoznawcza,
która ma trafić do wojsk po roku 2012. Po-
cisk wyposażony w kamerę oraz GPS ma
pozwolić na skuteczniejsze prowadzenie
obserwacji celów znajdujących się za prze-
szkodami oraz szybkie nanoszenie ich po-
łożenia na mapę. 
Napisz do autora:
polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
Polska Zbrojna 53
AAAAAAA ŁĄCZNOŚĆ
MILITARIA AAAAAAAA
S egment orbitalny
GLONASS tworzą satelity
Kosmos produkowane przez
Zjednoczenie Naukowo-
-Produkcyjne Mechaniki
Stosowanej POLJOT. Oficjalnie
wyprodukowano cztery serie,
ale prawdopodobnie powstało
ich pięć razy więcej. Pierwsze
ważyły 12 250 kg i mogły
funkcjonować tylko rok.
Późniejsze satelity II W
Uragan, wyposażone w zegary
cezowe, ważą tylko 1400 kg
i działają ok. czterech lat. Ich
baterie słoneczne zapewniają
moc 1,6 kW.
Segment
kontroli naziemnej
Składa się z głównej stacji
kontroli, czterech stacji moni-
torująco-śledzących, central-
nego zegara systemu, syste-
mu monitoringu sygnału nawi-
gacyjnego opartego na bezpo-
średnim porównywaniu sygna-
łu dwu- i jednodrogowego.
Funkcjonalnie system kontroli
naziemnej jest podobny do
systemu GPS, ale wszystkie je-
go elementy są ulokowane na
terenie b. ZSRR.
Segment użytkownika
Segment użytkowników to od-
biorniki przystosowane do róż-
nych aplikacji, oparte na połą-
czeniu funkcji nawigacyjnych, ko-
munikacyjnych i kartograficz-
nych. Zazwyczaj są to odbiorniki
produkcji rosyjskiej i przeważnie
należą do typów wojskowych lub
okrętowych. Produkcja cywilnych
odbiorników 12- lub 24-kanało-
wych jest dopiero przygotowywa-
na. Odbiorniki uniwersalne – dla
GPS i GLONASS – są produko-
wane przez niektórych produ-
centów zachodnich:
3S Navigation R100/30T,
Ashtech Z18 i inne.

Rosyjski GPS PRZEMYSŁAW MILLER

GLONASS to wojskowy rosyjski system nawigacji satelitarnej, podobny do GPS NAVSTAR.

Służy do precyzyjnego określania położenia przestrzennego, parametrów nawigacyjnych, geodezyjnych,
prędkości przemieszczania się i dokładnego wyznaczania czasu. Na razie nie stanowi komercyjnej
konkurencji dla systemu amerykańskiego.

54 Polska Zbrojna nr 8/2008

 | | |
WOJSKO KULISY
ZAPIS FORUM NA CELOWNIKU WOJSKO ||
KULISY PORADY
PORADY PO ||
POSŁUŻBIE || ||
HISTORIA MILITARIA
SŁUŻBIE HISTORIA || |
MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO | |

Prace nad pierwszym radzieckim sys- przez urządzenia generujące zsynchro-

temem lokalizacyjno-pozycyjnym
(Globalnaja Nawigacjonnaja Satelitar-
naja Sistemma) rozpoczęto w latach 70.
ubiegłego stulecia, a w 1982 r. wystrze-
lono pierwszego satelitę. W latach
1983–1985 po serii badań przyjęto kon-
cepcję konstelacji czterech–sześciu sa-
telitów. W 1995 r. uruchomiono sys-
tem, a w kosmosie krążyła konstelacja
12 satelitów. W grudniu 1998 r. na or-
bitę trafiły trzy satelity nowszej serii
GLONASS-M. W 2002 r. system po-
nizowaną replikę sekwencji pseudolo-
sowej. Ta zaleta technologii rozproszo-
nego widma nie jest w pełni wykorzy-
stywana we współczesnych, powszech-
nie używanych odbiornikach GPS
NAVSTAR i GLONASS.
Wyżej niż Amerykanie
Segment kontrolny jest funkcjonalnie
zbliżony do GPS NAVSTAR, z tym że
znajduje się w całości na terytorium Ro-
sji. Główna stacja stoi w Golicynie

stanowiono unowocześnić i rozbudo-
wać. W następnym roku konstelacji
przybyły trzy satelity.
Docelowo system powinien się skła-
ategia
k. Moskwy. Stacje monitorujące uloko-
r Arm
wano w St. Petersburgu, Ternopolu, Je-
St ia
nisiejsku i Komsomolsku nad Amurem.
Niezależnie od nich w Niemczech dzia-

ć
Obronnoś

Tec
dać z rozmieszczonych na trzech orbi- ła specjalna stacja monitorująca w Neu-
tach 24 satelitów, lecz ze względu na strelitz, czuwająca nad sprawnym dzia-

hn
krótszą od spodziewanej żywotność sa- łaniem całego systemu.

telitów i problemy finansowe doświad-
FEDERALNY PROGRAM
ik a B
Kąt inklinacji orbit wynosi 64,8 st.,
dzięki czemu możliwe jest lepsze po-
krycie satelitami wyższych szerokości
geograficznych, niż ma to miejsce

ka

e
ZAKŁADAŁ UMIESZCZENIE

zp
w amerykańskim NAVSTAR, ponieważ

y
t iec
NA ORBICIE 18 SATELITÓW na szerokościach okołobiegunowych zeń Tak
prowadzona jest intensywna żegluga ro- stwo
NIEZBĘDNYCH DO syjskich okrętów podwodnych, nosicie-
ZAPEWNIENIA GLOBALNEGO li broni jądrowej.
ZASIĘGU DO 2007 R., Rosyjska konstelacja jest rozmiesz-
czona na trzech płaszczyznach orbital-
A NASTĘPNIE ROZBUDOWĘ
KONSTELACJI
nych, a nie na sześciu jak w amerykań-
DO 24 SATELITÓW W 2011 R.
czane przez Rosję w latach 90. XX w.
liczba ta jest znacznie mniejsza. Obec-
nie na orbicie znajduje się tylko ok. 13
operacyjnych satelitów, co jednak wy-
starcza do prawidłowego funkcjonowa-
nia systemu, choć występują w nim istot-
ne błędy w wyznaczanej pozycji.
Jednoznaczny wynik
Odbiorniki rosyjskiego systemu potra-
fią dokonywać precyzyjnych wyznaczeń
parametrów nawigacyjno-geodezyjnych,
gdy w polu odbiorczym anteny – powy-
żej horyzontu – znajdują się minimum
cztery satelity. Każdy odbiornik ma
wbudowaną bazę danych oraz mikro-
procesorowe urządzenie obróbki da-
nych, niezbędne do rozpracowania prze-
syłanych przez satelity depeszy-sygna-
łów i następnie zobrazowania ich w for-
mie cyfrowych komunikatów informa-
cyjnych. Taka struktura sygnału umoż-
liwia uzyskanie jednocześnie dużej do-
kładności i jednoznaczności wyniku po-
miaru pseudoodległości. Poziom mocy
sygnału odbieranego jest wielokrotnie
niższy od poziomu szumów odbiorni-
ka. Sygnał może być odebrany jedynie
nr 8/2008
skim GPS NAVSTAR. Poruszają się one 

19 100 km nad Ziemią, o 1000 km wy-
żej niż satelity GPS. W ten sposób ich
czas obiegu Ziemi wynosi 11 godzin
15 minut, więc o mniej więcej 43 minu-
ty krócej niż w GPS.
Co do 57 metrów
Odbiorniki GLONASS produkcji ro-
syjskiej są wyłącznie urządzeniami woj-
skowymi lub okrętowymi. System nie
miał waloru komercyjnego, dlatego sku-
teczność jego jest teraz nieporównywal-
nie niższa od amerykańskiego odpo-
wiednika. Niektórzy producenci za-
chodni wytwarzają jednak odbiorniki
uniwersalne (dla GPS i GLONASS), ta-
kie jak Ashtech Z18.
W 2008 r. na orbicie będzie umiesz-
czana nowa, ulepszona generacja sateli-
tów GLONASS-K. Pojawi się trzeci sy-
gnał cywilny na częstotliwości L3 (L5).
Nowe satelity umożliwią uruchomienie
usługi „search and rescue”. Dokładność
pomiaru ma docelowo wynosić 57 m
srmu}hqlh
(w 95 proc.). Planowana jest dalsza mo-
dernizacja segmentu naziemnego w ce-
shfmdolvw¥zâ
lu zwiększenia dokładności i wiarygod-
ności pozycjonowania. 
rjoŒg
udnw|n¥z
Napisz do autora:
polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
rovndeurmqdÊ
Polska Zbrojna 55
AAAAAAA
ZAPIS WYDARZENIA
AAAAAAAA
To tylko retoryka?
US DOD
ROSJA. – Są dwa powody, dla
których Zachód nie powinien
dać się wywieść w pole tym,
którzy twierdzą, że KGB znów
panuje nad sytuacją, że Rosja
wróciła do mentalności z cza-
sów Związku Radzieckiego i rze-
czywiście grozi nam nowa zim-
na wojna. Rosja nie wróciła do
sowieckiej mentalności i nie
grozi nam nowa zimna wojna
– napisał 15 lutego brytyjski
dziennik „Guardian”, komentu-
jąc ostatnią konferencję praso-
wą Władimira Putina jako prezy-
denta Federacji Rosyjskiej.
Przede wszystkim, jak argu-
mentuje gazeta, Rosja to pań-
stwo kapitalistyczne, którego
potencjał militarny jest o wiele
mniejszy niż ZSRR, a sam Putin
to nie Jurij Andropow. Poza tym,
zmianom wewnętrznym, jakie
zaszły w Rosji, „daleko jeszcze
do ideału”. Kreml nie ma już ta-
kiej kontroli jak kiedyś nad umy-
słami milionów obywateli. Jak
powiedział Putin, Rosji zależy
przede wszystkim na bogaceniu
się i ochronie swoich interesów.
Może ona mieć trudności z ich
zdefiniowaniem, a cóż dopiero
z obroną. Retoryka rosyjskiej dy-
plomacji często sprawia wraże-
nie wewnętrznie sprzecznej.
Zdarza jej się grozić odcięciem
dostaw gazu i zastraszać sąsia-
dów bojkotem handlowym. Ale
Rosja nie jest naturalnym wro-
giem, chyba że Zachód zareagu-
je – uważa „Guardian”. Przykła-
dem retoryki Putina są ostrzeże-
nia podczas konferencji praso-
wej z 14 lutego, że Rosja wyce-
luje swoje rakiety w Polskę, Cze-
chy, Ukrainę i każdy inny kraj,
z którego wychodzić będzie za-
grożenie dla jej bezpieczeństwa
narodowego. Jednocześnie za-
deklarował, że Moskwa nie pla-
nuje konfliktu z Zachodem, i wy-
raził nadzieję, że nigdy do niego
nie dojdzie. (t)
56 Polska Zbrojna
Krytyka z antypodów
AUSTRALIA. W wywiadzie wyemi-
towanym 18 lutego przez rozgło-
śnię radiową ABC minister obro-
ny Joel Fitzgibbon stwierdził, że
są problemy ze stabilizacją Afga-
nistanu. – Odnosimy sukcesy na
polu walki, później jednak widzi-
my, jak zostają zaprzepaszczone,
ponieważ afgańska narodowa ar-
mia nie jest w stanie ich utrzy-
mać – powiedział. Zapytany, czy
Długa misja Amerykanów
IRAK. We wspólnym artykule,
który ukazał się w ubiegłym tygo-
dniu na łamach dziennika
„Washington Post”, sekretarz
stanu USA Condoleezza Rice
i szef Pentagonu Robert Gates
napisali, że „siły amerykańskie
będą musiały działać w Iraku
dłużej niż do końca tego roku, by
czynić dalsze postępy w stabili-
w skrócie
Podjadacze
PÓŁWYSEP KOREAŃSKI.
Pojawiły się doniesienia, że po-
moc humanitarna nie trafia do
głodującej ludności Korei Pół-
nocnej. Gazety wychodzące
w Korei Południowej poinfor-
mowały w minionym tygodniu,
że wysłane przez ten kraj dosta-
wy ryżu są rozładowywane
w bazach armii północnokore-
ańskiej. Seul wysłał głodującym
rodakom z północy już ponad
2,6 miliona ton ryżu. Potwier-
dzono co najmniej dziesięć
przypadków przejęcia tej żyw-
ności przez wojskowych. Dlate-
go na południu podnoszą się
głosy domagające się większej
kontroli nad dystrybucją pomo-
Australia zwiększy swe siły w tym
kraju, Fitzgibbon odparł, że „nie
bierze nawet pod uwagę zwięk-
szenia ich liczebności w sytuacji,
gdy odmawiają tego mające ni-
kły udział w operacji pewne kra-
je NATO”.
Dzień wcześniej w Kandaharze do-
szło do najkrwawszego zamachu
od czasu obalenia talibów. Samo-
bójca wysadził się w tłumie ludzi
zowaniu sytuacji w kraju”. Przy
czym raczej nie będzie to prze-
dłużony mandat ONZ, lecz obec-
ność wojsk amerykańskich zo-
stanie uregulowana umową
dwustronną między
Waszyngtonem a Bagdadem.
– Aby dalej odnosić sukcesy,
które odnotowaliśmy w ostatnich
miesiącach, iracki naród i rząd
cy humanitarnej dostarczanej
Korei Północnej.
Nowy incydent
FINLANDIA. Straż graniczna
poinformowała, że 16 lutego
rosyjski śmigłowiec Mi-8 na
krótko naruszył fińską prze-
strzeń powietrzną w pobliżu
południowo-wschodniej grani-
cy kraju. Maszyna krążyła
przez kilka minut koło miasta
Lappeenranta, 220 km na
wschód od Helsinek. Przed
kilkoma miesiącami Helsinki
i Moskwa podpisały porozu-
mienie w sprawie ogranicze-
nia naruszeń fińskiej prze-
strzeni powietrznej. Więk-
szość incydentów zdarzała się
wzdłuż południowej granicy
AUSTRALIAN DOD
oglądających walki psów. Zginęło
ponad 100 osób, a dziesiątki zo-
stało rannych. Brat prezydenta
Afganistanu Hamida Karzaja, Wa-
li, poinformował, że wśród zabitych
jest szef kandaharskiej policji Ab-
dul Hakim Jan, który był celem ata-
ku. Pojawiły się doniesienia, że
część ofiar zginęła od kul jego
ochroniarzy, którzy zaczęli strzelać
do tłumu po zamachu. (tw)
będą nadal potrzebować naszej
pomocy. Irakijczycy chcą unor-
malizowania stosunków z nami
i taka relacja będzie stanowić
podstawę sukcesu w Iraku
– stwierdzili politycy. Zastrzegli
jednak, że przedłużona obec-
ność w Iraku nie oznacza utwo-
rzenia w tym kraju stałych ame-
rykańskich baz wojskowych. (ted)
Finlandii, gdzie międzynaro-
dowe korytarze powietrzne są
dość wąskie.
Górą opozycja
PAKISTAN. Nieoficjalne wyni-
ki wyborów parlamentarnych
i regionalnych w Pakistanie,
które odbyły się 18 lutego,
wskazują na sukces opozycji.
Wynika z nich, że Pakistańska
Partia Ludowa (PPP), której
przewodziła zamordowana
27 grudnia 2007 r. w zamachu
była premier Benazir Bhutto
i Pakistańska Liga Muzułmań-
ska – Nawaz, której liderem jest
inny były szef rządu, Nawaz
Sharif zdobyły prawdopodobnie
150 z 272 mandatów do izby
niższej parlamentu. Natomiast
nr 8/2008
ZAPIS ||
ZAPIS FORUM
FORUM NA ||
NA CELOWNIKU
CELOWNIKU WOJSKO
WOJSKO KULISY
KULISY PORADY
PORADY PO
ZA I PRZECIW
UKRAINA. Lider opozycyjnej Partii
Regionów Ukrainy Wiktor Januko-
wycz wystosował list do sekretarza
generalnego NATO Jaapa de Hoop
Sheffera, w którym wezwał sojusz,
aby na szczycie w Bukareszcie nie
rozpatrywał kwestii włączenia Kijo-
wa do Planu Działań na Rzecz
Członkostwa w NATO (Membership
Action Plan). W ubiegłym miesiącu
list z prośbą o to wysłali czołowi po-
litycy rządzącej prozachodniej ko-
alicji: prezydent Wiktor Juszczenko,
premier Julia Tymoszenko i prze-
wodniczący parlamentu Arsenij Ja-
ceniuk. Domagajaca się jego wyco-
fania Partia Regionów blokuje pra-
ce parlamentu.
Niedawno prezydent Rosji Władi-
mir Putin zagroził wycelowaniem
rakiet w Ukrainę. Zasugerował, że
przynależność do NATO wiąże się
z ograniczeniem suwerenności. Za
próbę ułagodzenia Moskwy nale-
ży uznać ubiegłotygodniową de-
LICZBA TYGODNIA
15 dni, poczynając od
15 lutego, obowiązuje
15
w Czadzie stan wyjątkowy,
ogłoszony przez prezydenta
Idrissa Deby’ego. Wyjaśnił on,
że ograniczenia są konieczne,
by kraj mógł powrócić do nor-
malności po podjętej na po-
czątku lutego przez rebelian-
tów próbie zamachu stanu.
Jeśli będzie potrzeba, stan wy-
jątkowy może zostać przedłu-
żony przez parlament. (tw)
związana z prezydentem Perve-
zem Musharrafem PLM – Quaid
zdobyła ich zaledwie 37.
Awaria
GRECJA. Płynący z syryjskiego
portu Tartus do Sewastopola
okręt remontowy PM-138
„Amur” rosyjskiej Floty Czarno-
morskiej poinformował 18 lutego
o awarii silnika. Jednostka znaj-
dowała się wówczas na Morzu
Egejskim, między greckimi wy-
spami Ikaria i Mykonos. Grecy
wysłali na pomoc Rosjanom fre-
gatę, holownik i śmigłowiec.
Swój śmigłowiec wysłała też tu-
recka marynarka wojenna. Sytu-
acja była groźna, gdyż na morzu
szalał sztorm, dochodzący do
10 stopni w skali Beauforta. (tw)
nr 8/2008
||
||
PO SŁUŻBIE ||
SŁUŻBIE HISTORIA
HISTORIA MILITARIA ||
MILITARIA PRASA
PRASA ŚWIAT ||
klarację, że po wstąpieniu do so-
juszu na terytorium jego kraju nie
będzie natowskich baz. Zaś mini-
ster obrony Ukrainy Jurij Jechanu-
row zwrócił uwagę, iż Moskwa ma
znacznie bliższe relacje z Brukse-
lą niż Kijów. – Będziemy się bar-
dzo starać i za rok albo dwa osią-
gniemy poziom Rosjan we współ-
pracy z sojuszem północnoatlan-
tyckim – zapowiedział.
Głos w kwestii rozszerzenia NATO
zabrał jego rzecznik James Appa-
thurai. W wypowiedzi dla agencji
AFP stwierdził, że „żaden inny
kraj” poza członkami NATO „nie
ma prawa decydowania w tej kwe-
stii”. Wsparcie dla aspiracji Ukra-
iny i Gruzji, która również chce stać
się członkiem euroatlantyckiego
systemu bezpieczeństwa, napły-
nęło z Waszyngtonu. Komisja
Spraw Zagranicznych Senatu USA
uchwaliła rezolucję popierającą
objęcie tych krajów MAP. (wr)
Podejrzenia
Moskwy
USA–ROSJA. Zapowiedziane
przez Stany Zjednoczone ze-
strzelenie satelity zwiadowczego
US 193, nad którym utracono
kontrolę, wzbudziło niepokój
i podejrzliwość w Moskwie.
– Można stwierdzić, że przygoto-
wywana jest klasyczna próba
broni antysatelitarnej – napisa-
no w jednostronicowym komuni-
kacie rosyjskiego ministerstwa
obrony przekazanym przez agen-
cję Itar-Tass. Znalazło się w nim
stwierdzenie, że „amerykańskie
wyjaśnienia nie zawierają wy-
starczającego uzasadnienia de-
cyzji o zestrzeleniu satelity za po-
mocą systemów antyrakieto-
wych”. Rosyjski resort obrony
uważa, że „tego rodzaju próba
oznacza w istocie, że stworzono
nowy typ broni strategicznej”.
Waszyngton zapowiedział, że wa-
żący około 2,5 tony US 193 zo-
stanie zestrzelony po powrocie
na Ziemię promu kosmicznego
Atlantis, ale zanim wejdzie w at-
mosferę ziemską. Jako powód
tej decyzji władze USA podały to,
że na jego pokładzie jest niebez-
pieczne paliwo. (wrob)
Zestrzelić szpiega  19
ŚWIAT TO
TO II OWO
OWO ||
Andrzej Jonas
REDAKTOR NACZELNY
„THE WARSAW VOICE”
Gorący
kartofel
N
iepodległe Kosowo na-
prawdę cieszy jedynie
kosowskich Albańczyków,
nazywanych Kosowarami.
Dla wszystkich innych jest
potężnym kłopotem. Nawet
Amerykanie, główni promo-
torzy utworzenia tego
49. państwa Europy, tłuma-
czą, że po prostu innego wyj-
ścia nie było. Istotnie, trudno
sobie wyobrazić powrót do
stanu sprzed przekształcenia
tej serbskiej prowincji w pro-
tektorat ONZ rządzony,
utrzymywany i chroniony
przez tę organizację. Gdy nie
ma rozwiązań dobrych, po-
zostają złe i jeszcze gorsze.
Bez wątpienia mamy do czy-
nienia z rozwiązaniem w naj-
Kolizja na Pacyfiku
JAPONIA. Niszczyciel rakietowy bacy wybrali się na połów tuń-
„Atago” Japońskich Morskich Sił
Samoobrony zderzył się 19 lute-
go rano z łodzią rybacką „Seito-
ku Maru”, którą przepołowił. Do
kolizji doszło u wybrzeży przyląd-
ka Nojimazaki, w prefekturze
Chiba. Dwuosobowa załoga ku-
tra, 58-letni szyper i jego 23-let-
ni syn, zaginęła bez wieści. Ry-
|| || ||
lepszym wypadku złym. Nic
więc dziwnego, że poza Koso-
warami wszyscy traktują je jak
gorący kartofel, który trzeba
wziąć w usta.
Czy niepodległość Kosowa po-
zytywnie wpłynie na Bałkany?
Najuczciwsza odpowiedź może
brzmieć jedynie: miejmy na-
dzieję, że tak. Na pytanie, czy
niepodległość Kosowa wywoła
efekt domina, aktywizując se-
paratystów w wielu miejscach
Europy, równie uczciwa odpo-
wiedź musi brzmieć: miejmy
nadzieję, że nie.
Kryzys kosowski, ewidentny
wykwit przeszłości Europy,
znalazł rozwiązanie, którego
skutki będą długo odczuwane
w jej przyszłości. Bez wątpie-
nia zadbają o to Serbowie, ale
również Kosowarzy. Nie
wpłynie na to ich zła wola,
bądź jakieś negatywne cechy,
tylko fakt, że zapewnienie po-
wstania i normalnego funkcjo-
nowania tego państwa to zada-
nie herkulesowe. Czy chcemy
i umiemy sprostać takim wy-
zwaniom?
Tak czy inaczej, witamy nowe
państwo europejskie. Rozwią-
zanie problemów, umożliwia-
jące jego narodziny, a także
poradzenie sobie z nowymi
może nastąpić jedynie dzięki
Unii Europejskiej i jedynie
w jej łonie. Jeśli tak się stanie,
to będziemy mieli kolejny po-
wód, by błogosławić jej istnie-
nie. Poza tym, nawet najgoręt-
szy kartofel kiedyś stygnie.
JMSDF
czyków. Niszczyciel powracał zaś
do bazy w Yokosuce z ćwiczeń
w rejonie Hawajów.
Do poprzedniej kolizji japońskie-
go okrętu wojennego z jednost-
ką rybacką doszło w 1988 r.
w zatoce tokijskiej. Zginęło wów-
czas 30 rybaków, w których ku-
ter uderzył okręt podwodny. (tt)
Polska Zbrojna 57
ŚWIAT TIMOR

Gorąca wyspa
TA D E U S Z W RÓ B E L

W niepodległym od 2002 r.
Timorze cały czas
są problemy z ustabilizowaniem
sytuacji wewnętrznej.
Niemal co roku wybuchają
tam zamieszki.

Prokuratorzy wydali nakazy areszto-
wania 18 osób, które są podejrzane
o udział w zamachach na rezydencje
przywódców Timoru Wschodniego, do
których doszło rankiem 11 lutego w Di-
li. Trzy kule trafiły prezydenta Jose Ra-
mosa-Hortę w brzuch i klatkę piersio-
wą. Natychmiast został ewakuowany
przez Międzynarodowe Siły Stabiliza-
cyjne (ISF) do szpitala w Darwin, w pół-
nocnej Australii. Przedstawiciel Royal
Darwin Hospital, do którego trafił ti-
morski polityk, powiedział korespon-
dentowi Reutersa, że po operacjach je-
go stan zdrowia się poprawił. Obecnie
stan Ramosa-Horty jest stabilny, choć
nadal poważny. Natomiast większych
obrażeń nie doznał premier Xanana Gu-
smao, którego również chciano zabić.
Poniedziałkowe zamachy były dziełem
rebeliantów – zbuntowanych żołnierzy,
których wiosną 2006 r. zwolniono z ar-
mii. Ich lider, mjr Alfredo Reinado,
w przeszłości przyjaciel timorskiego
prezydenta, zginął podczas wymiany
ognia z jego ochroną. Zabito jeszcze
jednego z napastników. Ciężko ranny
został także ochroniarz Ramosa-Horty,
którego również przewieziono do szpi-
tala w Darwin.
Trudne początki
Ostatnie zamachy są kontynuacją kry-
zysu sprzed dwóch lat. Niepodległy zale-
dwie od 2002 r. Timor Wschodni pogrą-
żył się w poważnym kryzysie politycznym.
Rozpoczął się on w lutym 2006 r. od straj-
ku kilkuset żołnierzy 1400-osobowej ar-
mii. Na czele protestujących stanął major
żandarmerii wojskowej Alfredo Reinado.
Żołnierze ci oskarżyli władze wojskowe
o korupcję i nepotyzm. Twierdzili też, że

Liderzy
XANANA GUSMAO
Urodzony w 1946 r. polityk
był zaangażowany w ruch
niepodległościowy
od dziesiątek lat. Z bronią
w ręku walczył przeciwko
okupującym kraj
Indonezyjczykom. Ponad
sześć lat spędził w więzieniu
i areszcie domowym. Później
został pierwszym prezyden-
tem Timoru Wschodniego,
zaś funkcję premiera objął
w sierpniu 2007 r.
JOSE RAMOS-HORTA
Pochodzi z mieszanej, portu-
galsko-timorskiej rodziny.
W działalność niepodległo-
ściową zaangażował się jesz-
cze w czasach, gdy Timor
Wschodni był portugalską ko-
lonią. Po indonezyjskiej inwa-
zji w 1975 r. przez 24 lata
przebywał na emigracji.
W 1996 r. został wspólnie
z przywódcą timorskiego ko-
ścioła katolickiego, bisku-
pem Carlosem Belo, laure-
atem pokojowej Nagrody
Nobla. Po powrocie z emigra-
cji został szefem dyplomacji,
a w czerwcu 2006 r. przejął
ster rządu po Marim
Alkatirim. W maju 2007 r. za-
siadł w fotelu prezydenckim.

58 Polska Zbrojna nr 8/2008

 | | | |
ZAPIS FORUM NA CELOWNIKU WOJSKO KULISY PORADY PO SŁUŻBIE HISTORIA MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO
ARMIA TIMORSKA
AUSTRALIAN DOD (3)
SIŁY ZBROJNE Timoru Wschodniego,
FALINTIL-FDTL, liczą 1500 żołnierzy, którymi
dowodzi gen. bryg. Taur Matan Ruak. Ich
trzon tworzą dwa bataliony piechoty, każdy po
pięć kompanii – trzy strzeleckie oraz po jed-
nej dowodzenia i wsparcia. Lekkie Siły
Morskie mają dwa małe patrolowce przeka-
zane przez Portugalię. Według planów
w przyszłości podstawą timorskich sił zbro-
jnych mają być modułowe, małe (kompanie)
i lekkie jednostki. Przewiduje się istnienie
dowództw siedmiu komponentów:
m.in. lądowego, morskiego i lotniczego.
są dyskryminowani ze względu na pocho-
dzenie z zachodniej części kraju. Dlatego
miano ich pomijać w awansach. Strajku-
jący skarżyli się także na niskie płace.
W odpowiedzi na protest rząd premiera
Mariego Alkatiriego wydalił dyscyplinar-
nie z armii w marcu 591 żołnierzy.
W następnym miesiącu doszło do starć
sił wiernych rządowi z buntownikami.
Walki rozgorzały na ulicach Dili. Chaos,
jaki zapanował, postanowiły wykorzy-
stać gangi, grabiąc i podpalając sklepy,
siedziby instytucji publicznych i prywat-
ne domy. Dochodziło do strzelanin mię-
Międzynarodowe Siły Stabilizacyjne (ISF)
P rzed ostatnim wzmoc-
nieniem ISF liczyły pra-
wie tysiąc żołnierzy z Austra-
lii i Nowej Zelandii. W ich
skład wchodziły:
Kwatera Główna Joint Task
Force 631 pod dowództwem
australijskiego brygadiera
Jamesa Bakera i grupa
bojowa pod dowództwem
ppłk. Bena Jamesa
w składzie:
nr 8/2008
| |
| |
dzy armią a policją, bowiem żołnierze
podejrzewali część funkcjonariuszy
o sprzyjanie buntownikom. 25 maja żoł-
nierze otworzyli ogień do grupy policjan-
tów, którzy złożyli broń i wyszli z siedzi-
by ONZ, gdzie szukali schronienia. Zgi-
nęło dziewięciu funkcjonariuszy, a 27 od-
niosło rany. Jednak personelowi Naro-
dów Zjednoczonych udało się uratować
ponad 60 policjantów.
By opanować sytuację, na wyspie po-
nownie musiały wylądować siły między-
narodowe. Na prośbę prezydenta Timoru
Wschodniego wystosowaną 24 maja przy-
było ponad dwa tysiące żołnierzy i poli-
cjantów z Australii, Malezji, Portugalii
i Nowej Zelandii. Zanim stłumiono roz-
ruchy, zginęło 37 osób, a 150 tys. miesz-
kańców kraju uciekło z domów. Były to
największe zamieszki od czasu wielkiej
fali przemocy z jesieni 1999 r. Wybuchły
one po referendum, w którym mieszkań-
cy okupowanego od 1975 r. przez Indo-
nezję Timoru Wschodniego opowiedzie-
li się za niepodległością. Do akcji ruszy-
ły proindonezyjskie bojówki. Zanim przy-
były tam siły międzynarodowe zginęło po-
nad tysiąc osób. Znaczące siły pod flagą
ONZ pozostawały w Timorze Wschod-
nim do czasu formalnego ogłoszenia przez
ten kraj niepodległości.
Nowa misja
Względna stabilizacja spowodowała,
że z wyspy wycofano obce oddziały.
Swą aktywność ograniczyła też ONZ.
Jednak wydarzenia z pierwszej połowy
2006 r. wymusiły rewizję tej polityki.
Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła
25 sierpnia 2006 r. rezolucję o utworze-
niu nowej, piątej już misji w Timorze
Wschodnim. UNMIT ma charakter po-
licyjny. Według danych Narodów Zjed-
noczonych w końcu stycznia liczyła ona
1444 policjantów i 32 obserwatorów
wojskowych z 42 państw. Największe
kontyngenty dostarczyły kraje azjatyckie,
Bangladesz, Filipiny, Malezja, Nepal i Pa-
kistan oraz była metropolia kolonialna,
• dowództwo, trzy kompa-
nie strzeleckie i kompania
administracyjna
talionu Royal Australian
Regiment
• elementy 4 Field
z 2 Batalionu Royal Regiment, Royal Australian
Australian Regiment Artillery
• kompania strzelecka • elementy 3 Combat
Bravo z 2/1 Batalionu Royal Engineer Regiment, Royal
New Zealand Infantry Australian Engineers
Regiment • elementy 3 Batalionu
• pluton zmechanizowany Combat Service Support
(wyposażony w transportery • elementy 1 Batalionu
gąsienicowe M113) z 7 Ba- Military Police
| | |
Portugalia. Pod błękitną flagą służyło też
49 policjantów i czterech obserwatorów
wojskowych z Australii. Zaś wkład No-
wej Zelandii w UNMIT to 25 funkcjona-
riuszy i jeden żołnierz. Jednak główny
wysiłek tych państw skupia się na wspar-
ciu militarnym. To ich żołnierze wchodzą
w skład zasilających ONZ Międzynaro-
dowych Sił Stabilizacyjnych. Australijski
resort obrony podaje, że jego kontyngent
liczył przed zamachami 780 żołnierzy,
a nowozelandzki 170. Resort obrony No-
wej Zelandii informował, że w styczniu
na Timorze było 184 żołnierzy z tego kra-
ju. Tuż po zamachach premier Australii
Kevin Rudd postanowił wzmocnić kon-
tyngenty z tego kraju w ISF i UNMIT.
Wysłano około 200 żołnierzy, których
większość stanowiła kompania Alpha
z 3 Batalionu Royal Australian Regiment.
Przewieziono ich samolotami C-17
i C-130. W pobliże Timoru skierowano
też fregatę HMAS „Perth”. Na wyspę udać
się miało również około 70 policjantów.
Rozwiązanie przyjęte dla UNMIT
– misja policyjna z zewnętrznym wspar-
ciem militarym – Narody Zjednoczone
powtórzyły w minionym roku w opera-
cji pokojowej w Czadzie i Republice
Środkowoafrykańskiej. Policjanci i ofi-
cerowie łącznikowi w błękitnych bere-
tach mają tam współdziałać z siłami wy-
stawionymi przez Unię Europejską.
Pomimo obecności sił międzynarodo-
wych, w Dili oraz leżących na wschodzie
miastach Viqueque i Baucau w sierpniu
ubiegłego roku doszło do tygodniowych
zamieszek. Tym razem starli się zwolen-
nicy partii Fretilin i CNRT. Choć pierw-
sza z nich zdobyła w wyborach parla-
mentarnych w czerwcu 2007 r. najwię-
cej mandatów, to jednak tej drugiej uda-
ło się stworzyć większościową koalicję.
Stabilizacji kraju nie sprzyja to, że jest
zamieszkiwany przez wiele grup etnicz-
nych austronezyjskich i papuaskich, mó-
wiących ponad 30 językami. 
Napisz do autora:
tadeusz.wrobel@redakcjawojskowa.pl
• oddział ze 171 Eskadry
Lotnictwa australijskich
wojsk lądowych ze śmigłow-
cami S-70 Black Hawk
• oddział lotnictwa australij-
skich wojsk lądowych
ze śmigłowcami Kiowa
• oddział z 3 Eskadry
Królewskich Sił Powietrz-
nych Nowej Zelandii
ze śmigłowcami
UH-1 Iroquois.
Polska Zbrojna 59
AAAAAAA
ŚWIAT BEZPIECZEŃSTWO
AAAAAAAA
Pod koniec stycznia w Parlamencie Eu-
ropejskim odbyła się debata na temat ame-
rykańskiego projektu tarczy przeciwrakie-
towej, zainicjowana przez partię Zielonych.
Nie doprowadziła ona jednak do żadnych
konkluzji. W trakcie debaty dominowały
głosy, by podjęcie decyzji o rozmieszcza-
niu tarczy miało charakter ogólnoeuropej-
ski, a nie wyłącznie bilateralny (między
USA a Polską i Czechami). Lider Zielo-
nych, Daniel Cohn-Bendit, apelował
w kwestii tarczy do solidarności europej-
skiej. Przedstawicielka partii liberalnej
stwierdziła wprost, że tarcza raczej zwięk-
sza zagrożenie dla bezpieczeństwa Europy,
niż je redukuje. Również przedstawiciel naj-
większej frakcji – chadeków, tradycyjnie
otwartej na bliską współpracę ze Stanami
Zjednoczonymi, wskazał, że część Europy
pozostanie poza ochroną zapewnianą przez
tarczę (Włochy, Cypr, Malta).
Zaproszeni przedstawiciele Komisji Eu-
ropejskiej oraz sprawującej prezydencję
w Unii Europejskiej Słowenii unikali jed-
które zaszkodzą przede wszystkim bezpie-
czeństwu samej Europy. Obejmowały one
m.in.: wycofanie się z traktatu o redukcji
konwencjonalnych sił zbrojnych w Euro-
pie (CFE) z 1990 r., wyjście z traktatu
o likwidacji rakiet krótszego i średniego
zasięgu (INF) z 1987 r., nakierowanie ro-
syjskich rakiet balistycznych na cele w Eu-
ropie, rozmieszczenie rakiet krótkiego za-
sięgu w Kaliningradzie. Jak dotychczas,
spełniona została jedynie groźba dotyczą-
ca CFE. Te działania wystarczyły jednak,
by Rosji udało się zwiększyć podziały
w samej Unii odnośnie do amerykańskie-
go projektu.
Rosyjski punkt widzenia
USA próbowały zniwelować te różnice
z sojusznikami europejskimi, podejmując
w początkach 2007 r. dialog z Moskwą,
który miał zademonstrować dobrą wolę
i gotowość do kompromisu. Analogiczne
kroki podjęte zostały ze strony Federacji
Rosyjskiej – propozycje zastąpienia ewen-

Debata na temat bezpieczeństwa europejskiego ogniskuje

się od lat wokół dwóch, ściśle ze sobą powiązanych kwestii
– stosunków ze Stanami Zjednoczonymi oraz
samodzielności Europy w dziedzinie bezpieczeństwa.

EUROPEJSKA
MARCIN KACZMARSKI

nak podjęcia tematu, wskazując na brak
kompetencji UE w tej dziedzinie.
Amerykańskie plany rozmieszczenia
w Polsce i Czechach elementów tarczy nio-
są za sobą dwie zasadnicze implikacje dla
bezpieczeństwa europejskiego. Pierwsza
z nich dotyczy możliwej reakcji Rosji, dru-
ga – wpływu realizacji tych planów na jed-
nolitą politykę zewnętrzną, bezpieczeństwa
i obrony UE.
Nasilenie się w Europie dyskusji odno-
śnie do tarczy nie miałoby z pewnością
miejsca, gdyby nie demonstracyjnie gło-
śny sprzeciw Moskwy. Mniej więcej od
2005 r., kiedy plany rozmieszczenia syste-
mu zaczęły nabierać realnych kształtów,
Rosja przy każdej możliwej okazji podno-
siła swój sprzeciw i wskazywała na goto-
wość do podjęcia w odpowiedzi działań,
tualnych systemów w Polsce i Czechach
przez wspólne korzystanie z radarów kau-
kaskich – w Gabali (Azerbejdżan) i Arma-
wirze (Rosja). Zarówno USA, jak i Rosja
składały propozycje, które miały stworzyć
wrażenie gotowości do rozmów, nie ozna-
czały jednak zasadniczej zmiany stanowisk.
Kreml utrzymywał sprzeciw wobec roz-
mieszczenia tarczy w Polsce i Czechach,
Biały Dom był gotowy uwzględnić rosyj-
skie propozycje jako uzupełnienie tarczy
w Europie Środkowej, ale nie jej zastąpie-
nie. Nieodparcie nasuwa się wniosek, że
Rosja i Stany Zjednoczone rozgrywały to
przed państwami europejskimi, chcąc ob-
ciążyć drugą stronę winą za brak kompro-
misu. Elastyczna postawa USA z pewno-
ścią utrudniła Rosji mobilizowanie poten-
cjalnych sojuszników do aktywnego sprze-
ciwu wobec planów Waszyngtonu. Jednak
dominacja w europejskiej debacie „rosyj-
skiego” aspektu budowy tarczy fałszuje ob-
raz rzeczywistości i faktycznie utrudnia zro-
zumienie konsekwencji jej rozmieszczenia
dla bezpieczeństwa europejskiego i przy-
szłej pozycji międzynarodowej Unii.
Projekt tarczy jest projektem amerykań-
skim, co oznacza, że będzie miał na celu
ochronę w pierwszej kolejności Stanów
Zjednoczonych, a dopiero w drugiej sojusz-
ników europejskich. Nietrudno się przy
tym domyślić, że wśród tych ostatnich
uprzywilejowane będą państwa, na których
terytorium elementy tarczy zostaną roz-
mieszczone. Na nasilenie oporu wobec
tarczy wpływa także niechęć części elit eu-
ropejskich do obecnej administracji Geor-
ge’a W. Busha, jak i wzrost w ostatnich la-

60 Polska Zbrojna nr 8/2008

 | | |
WOJSKO KULISY
ZAPIS FORUM NA CELOWNIKU WOJSKO KULISY PORADY ||
PORADY PO
POSŁUŻBIE||
SŁUŻBIE HISTORIA ||
HISTORIA MILITARIA ||
PRASA ŚWIAT
MILITARIA PRASA ||
ŚWIAT TO I OWO || || |

GRAFIKA:P.KĘPKA

TARCZA
Dominacja
w europejskiej deba-
cie „rosyjskiego” aspektu
budowy tarczy fałszuje ob-
raz rzeczywistości i faktycznie
utrudnia zrozumienie konse-
kwencji jej rozmieszczenia
dla bezpieczeństwa
europejskiego

tach w Europie nastrojów antyamerykań-
skich. Jednocześnie projekt amerykański
jest ideą „na jutro”. Niezależnie od uzasad-
nień obecnej administracji, jakoby był on
skierowany przeciwko tzw. państwom zbó-
jeckim, nie ulega wątpliwości, że jego nad-
rzędnym celem jest utrzymanie strategicz-
nego dystansu między USA a potencjalny-
mi rywalami.
Pod parasolem
Wypowiedzi polityków z czołowych
państw europejskich świadczą o tym, że
UE z jednej strony dostrzega korzyści
z utrzymywania amerykańskiego parasola
nad Starym Kontynentem, z drugiej jed-
nak obawia się narazić Rosji. W tej sytu-
acji idealnym wyjściem zdawałoby się
schowanie głowy w piasek – pozwolenie
Waszyngtonowi na objęcie Europy syste-
mem bez formalnego udziału w tej decy-
zji. Pomysł, by tarcza stała się projektem
tworzonym w ramach NATO, jest jedną
z prób realizacji takiej polityki.
Takie podejście powoduje jednak, że po
raz kolejny Unia Europejska pozostanie po-
za faktycznym kręgiem decyzyjnym w naj-
istotniejszych kwestiach obecnego i przy-
szłego ładu międzynarodowego. Amery-
kański projekt tarczy przeciwrakietowej
mógłby stać się dwojakim impulsem dla
państw UE. Z jednej strony, można by go
wykorzystać do poprawy stosunków trans-
atlantyckich. Udział UE jako całości w stra-
tegicznym projekcie USA i wzięcie na sie-
bie części obowiązków z tym związanych
uwiarygodniłby Unię jako sojusznika Sta-
nów Zjednoczonych i pozwolił jej wpły-
wać na dalszy kierunek ewolucji tego sys-
temu. Z drugiej strony, tarcza mogłaby stać
się impulsem dla zrobienia milowego kro-
ku w stronę realnej samodzielności Unii
Europejskiej na arenie międzynarodowej
– odłączenia się od Waszyngtonu i niepo-
zwolenia na wprowadzanie podwójnego
statusu w dziedzinie bezpieczeństwa w Eu-
ropie. To wymagałoby jednak jeszcze
większej zmiany sposobu myślenia w Eu-
ropie, przede wszystkim Zachodniej.
Dziś niestety wydaje się, że UE będzie
chować głowę w piasek – krytyce państw
Europy Środkowej za chęć przystąpienia
do projektu będzie towarzyszyć cicha na-
dzieja, że mimo wszystko z udziału w tar-
czy przeciwrakietowej nie zrezygnują. 
Napisz do autora:
polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl

nr 8/2008 Polska Zbrojna 61

TO I OWO
UCY WILIZOWANY
SZPIEG
Spieszmy się
żyć
„A jeśli komu droga otwarta do nie-
ba, tym co służą ojczyźnie” – pi-
sał przed wiekami Jan Kochanowski.
W poniedziałek pożegnaliśmy dwudziestu
żołnierzy, którzy wyruszyli w tę drogę. Jest
trochę bardziej pusto i znacznie bardziej
smutno. Nawet tak zatwardziały cywil jak
ja w takim momencie ukradkiem ociera
łzę. Jak każdy myślę czasem o śmierci.
Z pozoru jest ona czymś zupełnie natural-
nym. Jej świadomość mamy niemal od sa-
mego początku istnienia. To taki rachu-
nek, jaki jest nam wystawiany za życie.
Dostajemy serce i mózg w leasing – i od
początku wiemy, że kiedyś trzeba będzie je
zwrócić. Takie są reguły gry.
To wszystko niby wiemy, ale w tej swoistej
umowie jest jedna nieścisłość. Nie ma
w niej terminu, w którym przychodzi czas
rozliczenia. Kiedy wstajemy rano, nie
wiemy, czy budzący się właśnie dzień nie
okaże się tym, w którym przyjdzie nam
powiedzieć temu padołowi łez „adieu”.
A kiedy śmierć pojawi się gdzieś obok
nas, nie możemy się nadziwić, że to już.
Przecież jest jeszcze tyle do zrobienia…
Naszych dwudziestu kolegów też miało
jeszcze wiele do zrobienia. Pozostało po
nich mnóstwo niepodjętych decyzji i nie-
wydanych rozkazów. Nieprzytulone
przed snem dzieci i żony, które nie usły-
szały jeszcze jednego „kocham”. Przyja-
ciele, którzy nie doczekają się spotkania,
i wrogowie, którym nie zdążą już wyba-
czyć. Ludzie, którzy nigdy już nie powie-
dzą im „przepraszam” i ludzie, których
oni nie zdążyli przeprosić. I wiele puste-
go miejsca tam, gdzie dotychczas można
było ich spotkać…
Pochylając dziś głowę przed dwudziesto-
ma trumnami i milknąc na chwilę w sku-
pieniu, pamiętajmy o tym. Oni swoje ży-
cie przeżyli tak, że dziś w żałobie pogrążył
się cały kraj. Nie zmarnowali swoich dni,
choć pewnie też nie sądzili, że będą się
musieli rozliczyć z życiem tak szybko. My
jeszcze tu zostajemy, ale nie wiemy, kiedy
i nam zostanie wystawiony rachunek.
Nie wiem jak Wy, ale ja muszę kończyć,
bo spieszę się powiedzieć kilka razy „ko-
cham” i wiele razy „przepraszam”…
62 Polska Zbrojna
Anna
Dymna:
– Generał Bieniek
ma taki stosunek do
życia, który ja
kocham. Emanują
z niego energia i ra-
dość, dodające ocho-
ty do działania.
Generał nigdy nie był
obojętny ani też znu-
żony. Wiem, że
zawsze można na
niego liczyć.
(Dziennik Polski)
Bojowi zbieracze
D waj mężczyźni, którzy sprowa-
dzili ze Słowacji do Polski dwa
uzbrojone wozy opancerzone, będą
odpowiadać za nielegalne posiada-
nie broni. Wozy pochodziły z legal-
nej sprzedaży sprzętu wycofywane-
go z armii słowackiej. Były wyposa-
żone w dwulufowe działka przeciw-
lotnicze. Zgodnie z przepisami, moż-
na kupić i przewieźć do Polski tego
rodzaju sprzęt, ale pod warunkiem,
że pozbawiony jest cech bojowych.
– Tutaj, aby wozy uruchomić, wystar-
czyło tylko usunąć zaślepkę lufy
– relacjonują policjanci. W grudniu
wozy próbował wwieźć do kraju
28-letni mieszkaniec Orawy. Trans-
port został zawrócony. Mężczyzna
postanowił wykorzystać to, że po
wejściu Polski do strefy Schengen
przewóz towarów nie jest już kontro-
lowany na przejściach granicznych.
Zaprosił kolekcjonerów militariów
na Słowację i tam sprzedał im wo-
zy. Nowi właściciele pojazdów prze-
wieźli je ciężarówkami i postawili na
swoich posesjach, nie troszcząc się
o dopełnienie przepisów dotyczą-
cych uzbrojenia. Strażnicy granicz-
ni zdemontowali działka przeciwlot-
nicze wozów, a elementy uzbrojenia
zdeponowano w jednostkach woj-
skowych. Za nielegalne posiadanie
broni kolekcjonerom grozi od sze-
ściu miesięcy do ośmiu lat pozba-
wienia wolności. (ann)
S. GUZOWSKA
Czołg
zawsze niebezpieczny
L ufa czołgu przewożonego specjalnym pocią-
giem uszkodziła 5 lutego kolejową trakcję
elektryczną pomiędzy Małdytami a Pasłękiem.
Trasa kolejowa na tym odcinku została zamknięta
dla ruchu i pociągi dalekobieżne przez ponad do-
bę jeździły okrężną drogą przez Iławę. Pociąg je-
chał ze sprzętem wojskowym z jednej z jednostek
16 Pomorskiej Dywizji Zmechanizowanej na poli-
gon do Drawska. Oficer prasowy 16 PDZ
mjr Zbigniew Tuszyński wyjaśniał prasie, że do-
szło do samoczynnego obrócenia się armaty czoł-
gu. – Podczas przejazdu przez Pasłęk armata
czołgu obluzowała się i uderzyła w słup trakcji
elektrycznej. W wyniku wypadku trzy słupy zostały
uszkodzone – mówił. Sprawę badają specjalna
kolejowa komisja oraz wojsko. (ATU)
HISTORIA
Z PRZYMRUŻENIEM OKA
Młodziutki Aleksander, gdy doniesiono mu o zwy-
cięstwach jego ojca, Filipa II, mruknął: – Nic nie
zostanie do zdobycia dla mnie.
Czy wiesz, że…
…pewien poborowy z Wrocławia w dość oryginal-
ny sposób próbował oddalić chwilę stawienia się
do jednostki. Młody człowiek miał 7 lutego rozpo-
cząć służbę w choszczeńskiej jednostce.
Żołnierzom w biurze przepustek przyznał się, że
aby uniknąć wcielenia, połknął kilka metalowych
śrub. Doradzili mu to podobno koledzy jako naj-
lepszą receptę na uniknięcie wojska.
Młodzieniec trafił do szpitala, gdzie zdjęcie rent-
genowskie pokazało cztery śruby w jego żołądku.
Lekarze zdecydowali o natychmiastowej operacji.
Do zabiegu jednak nie doszło, bowiem poborowy
uciekł. Godzinę później policja, zawiadomiona
przez lekarzy, zatrzymała uciekiniera na dworcu
i odstawiła go ponownie do szpitala. Nie zagrzał
tu długo miejsca. W chwilę po tym, gdy tam trafił
po raz drugi, wypisał się na własną prośbę. (ann)
nr 8/2008
 | | | | | | | | | | |
ZAPIS FORUM NA CELOWNIKU WOJSKO KULISY PORADY PO SŁUŻBIE HISTORIA MILITARIA PRASA ŚWIAT TO I OWO