Zresetowana Ptasi Przyczajony

chirurżka strona 16 instynkt strona 30 smok strona 48

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 46 (668) 15 listopada 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

strona 12
Zaplątani
w sznurówki
Kto im strona 8

dał broń?
Pistolety lepiej byłoby im zabrać,
żeby sobie krzywdy nie zrobili.
Inn o wa c yj n o Ś ć p r z y z a c h o wa nIu t r a d y c j I :
j a k t e g o d o k o n a ć?

W 91. rocznice˛ powstania Polskich Sił Powietrznych koncern Lockheed Martin pragnie wyrazić uznanie
wszystkim, którzy przyczynili sie˛ do rozwoju polskiego lotnictwa: pilotom, technikom, konstruktorom oraz
przedstawicielom przemysłu lotniczego. Kontynuacja dumnej tradycji polskiego lotnictwa przy jednoczesnym
zachowaniu wysokiego poziomu rozwoju technologicznego daje odpowiedź na pytanie: “Jak tego dokonać?”
I właśnie Jak stanowi różnice˛.

WARSZAWA, 2009 ROK
I D E O L O
Czopek genewski
Nowe czasy nie biorą jeńców,
nie przestrzegają konwencji.
P
owyższe słowa Kazika Staszewskiego
nie są, przyznajmy, wygórowanie od-
krywcze. Stare czasy nie były lepsze.
Chciał to zmienić Henry Dunant, na którego
drodze 24 czerwca 1859 roku przygodnie zna-
lazło się włoskie miasteczko Solferino. Właśnie
kończyła się najkrwawsza po Waterloo jatka
ówczesnej Europy. Genewski kupiec był wstrzą-
śnięty widokiem 40 tysięcy zabitych i dogory-
wających rannych. Pierwszy laureat Pokojowej
Nagrody Nobla doprowadził do powstania Mię-
dzynarodowego Czerwonego Krzyża oraz pod-
pisania kolejnych konwencji genewskich. Czy
dzięki nim udało się nadać wojnom cywilizo-
wany charakter? Czy w ogóle reguły mordowa-
nia mogą być humanitarne?
Według sygnatariuszy kolejnych konwencji
(pierwszą podpisano w 1864 roku, kiedy Koza-
cy miłosiernie dławili powstanie styczniowe,
a ostatnią – w 2005 roku, gdy Guantanamo było
już sławne) obowiązują one nawet wtedy jeśli
wojny nie wypowiedziano. Nie ma znaczenia
kwalifikacja konfliktu przez jego uczestników
(wojna obronna, napastnicza, słuszna bądź nie-
sprawiedliwa). Konwencje dotyczą również
okupacji, nawet jeśli nie napotyka ona zbrojne-
go oporu. 194 państwa (początkowo było ich
tylko 16) zgodziły się, że podczas wojny trzeba
chronić cywilów i godnie traktować jeńców wo-
jennych, że nie wolno przesiedlać ludności z te-
J A S N O W I Z O R
renów okupowanych, brać zakładników i rabo-
wać, że należy traktować personel medyczny
jako neutralny w konflikcie, tudzież nie stoso-
wać metod powodujących zbędne cierpienia
oraz długotrwałe szkody w środowisku. Przepi-
sy na zacne i szlachetne mordowanie innych są
rzecz jasna dalece obszerniejsze, wnikliwsze i
bardziej drobiazgowe.
Jakob Kellenberger, obecny szef Między-
narodowego Komitetu Czerwonego Krzyża,
doszedł jednak do wniosku, że konwencje ge-
newskie warto uaktualnić: „Potrzebne jest
uwzględnienie charakteru współczesnych kon-
fliktów zbrojnych, które w większości rozgry-
wają się wewnątrz państw, a nie między nimi”.
Kellenbergerowi chodzi o to, że większości
walk nie prowadzą dziś rządy, a grupy rebe-
lianckie. W języku dyplomatycznym jakże sub-
telnie nazywa się je „zbrojnymi aktorami nie-
państwowymi”.
Idea, jak to zazwyczaj w statecznej Genewie,
strzelista i estetyczna. Aplikujmy ją. Oto
w Dżuddzie aktor niepaństwowy przyszedł za-
bić saudyjskiego ministra. Był zbrojny nietypo-
wo. Mianowicie – w sercu miał obietnicę sie-
demdziesięciu rajskich dziewic, a w tyłku bom-
bę w czopku. Oczywiście, po odpaleniu swej
Wunderwaffe zginął, uznajmy, mało komforto-
wo, jak również – niezbyt honorowo. Ale gdyby
przeżył… Czy traktować go jako oficera, który
FOT. SYLWIA GUZOWSKA
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
w niewoli może być zatrudniony jedynie wtedy,
jeśli sam poprosi o pracę? Czy też widzieć
w nim szeregowca, który może zostać robotni-
kiem pod warunkiem zagwarantowania mu żyw-
ności, snu i ubrania oraz powrotu do domu po
zakończeniu działań wojennych? Może w dowód
uznania zezwolić mu na noszenie podczas inter-
nowania białej broni? W tym przypadku byłyby
to lateksowe rękawiczki.
Rzecz jasna, zbrojny aktor niepaństwowy, bez
względu na konwencje i konsekwencje, będzie
maltretowany przez państwo, które go pojmało.
Może więc praktyczniej będzie stworzyć porozu-
mienie o dopuszczalnych metodach tortur?
Ostatnio Pentagon ujawnił, że w Guantanamo
męczono podejrzanych, puszczając im przeboje
Britney Spears, Metalliki i Eminema oraz ka-
żąc oglądać „Ulicę Sezamkową”. Zaprotestowali
muzycy Pearl Jam, R.E.M. oraz Nine Inch Nails.
Nie z tego powodu, że ich utworów zabrakło
podczas dyskotekowych tortur, lecz dlatego, że
muzyka ich przyjaciół była wykorzystana w nie-
cnych celach bez zgody wykonawców. Gdyby
mędrcy genewscy uznali, że w nowych czasach
cierpienia jednostki są jednak warte ratunku dla
tysięcy, trzeba będzie stworzyć katalog indywi-
dualnych profili alergii muzycznych (pamięta-
jąc o prawach autorskich). Moje typy: Alicja
Majewska i Jerzy Połomski. Słodko i za-
szczytnie jest umierać za proroków. 
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 3
 K R Ó T K A S E R I A

ARMIA 41 | TOMASZ GOS

Jednorazowy głuptak
8 | WŁODZIMIERZ KOPEĆ
Kto im dał broń? BEZPIECZEŃSTWO
12 | ARKADIUSZ KUPS
Zaplątani w sznurówki 43 | MAREK PIELACH
13 | PIOTR BERNABIUK Czy już sadzić ryż?
Przywitanie z bronią 47 | HENRYK SUCHAR
14 | MAŁGORZATA Paliwo polityczne
MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER SCHWARZGRUBER 48 | HENRYK SUCHAR
Postrzelone Postrzelone nonsensy
16 | BOGUSŁAW POLITOWSKI
Przyczajony smok
50 | DOMINIK JANKOWSKI
nonsensy 14 Zresetowana chirurżka Oś wygody
ŻOŁNIERZ OLIMPIJCZYK musiał wymeldować 20 | ANNA DĄBROWSKA 51 | BOGDAN GÓRALCZYK
się z województwa pomorskiego, aby dostać Oszczędna Temida Układanie Azji
dopuszczenie do pracy z bronią. 22 | BOGUSŁAW POLITOWSKI 53 | MARCIN KACZMARSKI
Inżynierowie Polityka resetu
podniebnych mostów 55 | ANDRZEJ JONAS
26 | MAŁGORZATA Unia – nowe starcie
SCHWARZGRUBER 58 | ROMAN KUŹNIAR
Gra o rzecznika Wojna i wybory
28 | ARTUR GOŁAWSKI
Wóz z klimą HORYZONTY
30 | ARTUR GOŁAWSKI
Ptasi instynkt 59 | ANNA DĄBROWSKA
MAREK PIELACH 36 | ZDZISŁAW NAJDER Dziewiętnastolatka
Pieczątka Rządu Narodowego 62 | ANNA DĄBROWSKA
Czy już Tajemnica w butelce
sadzić ryż? 43
MILITARIA 64 | MAREK PIELACH
Globalna ikona
AZJA wcale nie musi być najważniejszym 37 | TADEUSZ WRÓBEL 66 | ANDRZEJ FĄFARA
kontynentem XXI wieku. Wiadomości o śmierci
Zachodu są mocno przesadzone.
Najmniejszy w rodzinie My, sportowa brygada

tel.: +4822 684 52 30, CA MON 845 230; WSPÓŁPRACOWNICY ZDJĘCIE

Aneta Wiśniewska, tel.: +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, KIEROWNICY DZIAŁÓW
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, Anna Dąbrowska, ppłk Artur Goławski,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Marek Pielach, Tadeusz Wróbel,
845 685, faks: 845 503; tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355;
sekretariat@redakcjawojskowa.pl
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa PUBLICYŚCI
WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Paulina
ZASTĘPCA DYREKTORA Glińska, Krzysztof Kowalczyk, Małgorzata
REDAKCJI WOJSKOWEJ Schwarzgruber, Aaron Welman,
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244;
Wojciech Kiss-Orski, tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
wko@redakcjawojskowa.pl tel.: +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
ZASTĘPCA DYREKTORA 13, CA MON 262 413;
REDAKCJI WOJSKOWEJ KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
ppłk Lech Mleczko Jacek Szustakowski,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił tel.: +4812 455 17 80,
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, CA MON 131 780;
tel.: +4822 684 56 85; POZNAŃ: Marceli Kwaśniewski,
Piotr Laskowski, CA MON 572 446;
REDAKTORZY PROWADZĄCY WROCŁAW: Bogusław Politowski,
Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 02 tel.: +4871 765 38 53,
27, CA MON 840 227; Joanna Rochowicz CA MON 653 853;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Robert Czulda, Andrzej Fąfara, Krzysztof NA OKŁADCE
Głowacki, Janusz Grochowski, Paweł Henski, US Dod
Andrzej Jonas, Marcin Kaczmarski,
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar,
Damian Markowski, Zdzisław Najder, Marek
Orzechowski, Bogusław Pacek, Roman
Przeciszewski, Marek Przybylik, Henryk Suchar
FOTOREPORTER Redaktor
Jarosław Wiśniewski, wydania
tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229; ANETA
WIŚNIEWSKA
DZIAŁ GRAFICZNY
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170; PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
Marcin Dmowski (kierownik), Paweł Kępka, Garmond PRESS, GLM.
Monika Klekociuk, Andrzej Witkowski Informacja: +4822 684 04 00
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
tel.: +4822 684 55 02, CA MON 845 502; Bellona SA, tel.: +4822 457 04 37,
Renata Gromska (kierownik), Małgorzata 6879 041, CA MON 879 041
Mielcarz, Aleksandra Ogłoza
DRUK
BIURO REKLAMY I MARKETINGU Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
Adam Niemczak (kierownik), Małgorzata Numer zamknięto: 6.11.2009 r.
Szustkowska, Anita Kwaterowska (tłumacz),
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03, faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009

 M E L D U N E K

Paryskie
deklaracje
P olska i Francja przyjęły 5 li-

FOT. PAŁAC ELIZEJSKI

stopada deklarację o europej-
skiej obronie, mającą przyczynić
Gapy
W O J S K A L Ą D O W E
się do umocnienia polityki bezpie-
czeństwa. Odbyło się to przy okazji Święto
dla pilotów polsko-francuskiego szczytu mię-
dzyrządowego w Paryżu. „Państwa, tej polityki”, oświadczył minister
ŻAGAŃ. 30 października
1 Brabancki Batalion Czołgów

P o raz pierwszy od zakończenia

II wojny światowej 28 pilotów
i dwóch nawigatorów z 13 Eskadry
Lotnictwa Transportowego z Kra-
kowa dostało gapy z zielonym
wieńcem, odznaki przyznawane
za loty bojowe. Prawo do ich no-
szenia dostali żołnierze, którzy wy-
konywali zadania w Afganistanie
i Iraku.
Historyczna gapa z zielonym
wieńcem jest najważniejszym, spe-
cjalistycznym odznaczeniem służ-
by pilota i nawigatora wojskowego
Sił Powietrznych. Noszone na mun-
durach odznaki specjalności perso-
nelu latającego symbolizują rodzaj
pełnionych funkcji oraz poziom
kwalifikacji. Polską odznaką spe-
cjalności pilota jest właśnie gapa.
Zaprojektował ją w 1918 roku pro-
fesor warszawskiej Akademii Sztuk
Pięknych Władysław Gruberski.
Zgodnie z rozkazem z 1919 roku
odznaka ma kształt orła z rozpięty-
mi skrzydłami, trzymającego
w dziobie zielony emaliowany wie-
niec laurowy. Jest wykonana z bia-
łego, przyćmionego metalu.
Obecnie piloci i nawigatorzy,
którzy wykonali co najmniej sie-
dem lotów bojowych, mają prawo
do noszenia odznaki z wieńcem
w kolorze zielonym. (ATU)  wojskowej ksiądz pułkownik
Wpłaty dla resortu
takie jak Francja i Polska, opowia-
dające się za ścisłą współpracą
transatlantycką, równocześnie chcą
wziąć na siebie dużą odpowiedzial-
ność za bezpieczeństwo naszego
kontynentu”, mówił premier
Donald Tusk po spotkaniu z pre-
zydentem Francji Nicolasem
Sarkozym. „Mamy nadzieję, że
dołączenie Polski do grona tych
krajów, które są zwolennikami
większej integracji w zakresie euro-
pejskiej obrony i bezpieczeństwa,
będzie stanowić impuls do rozwoju
Nowi generałowie
A wanse generalskie dostało
11 listopada sześciu ofice-
rów. Wnioskował o nie minister
Bogdan Klich, a zaakceptował
prezydent RP, zwierzchnik sił
zbrojnych Lech Kaczyński. Na
stopień generała dywizji awanso-
wali generałowie brygady
Zbigniew Galec i Anatol Wojtan,
na wiceadmirała – kontradmirał
Jerzy Patzna. Generałami brygady
zostali pułkownicy Jan Gabryś,
Marian Jeleniewski i Marek
Sobiechowski. Ponadto, na stopień
generała brygady awansowali nie-
podlegający obowiązkowi służby
Bogdan Klich.
Oba państwa zadeklarowały
zwiększenie wymiany oficerów po-
34 Brygady Kawalerii Pancernej
obchodził swoje święto. Dowódca,
podpułkownik Roman Łytkowski
między szkołami wojskowymi, za- wyróżnił najlepszych żołnierzy,
cieśnienie współpracy między siła- między innymi majora
mi specjalnymi, rozwinięcie part- Ireneusza Ignasiaka i kapitana
nerstwa przemysłowego. Jak czyta- Andrzeja Kasperskiego. 
my w deklaracji: „Francja będzie
M A R Y N A R K A W O J E N N A
wspierała wysiłki Polski zmierzają-
ce do umożliwienia Unii i jej pań-
stwom członkowskim pełnego Ćwiczenia
udziału w europejskim, transatlan- STRZEPCZ. Usuwanie skażeń
tyckim i globalnym bezpieczeń- i prowadzenie prac inżynieryjnych
stwie”. (ANN)  z użyciem materiałów wybucho-
wych ćwiczyli chemicy i saperzy
Marynarki Wojennej. Tym samym
zakończyli kolejny etap szkolenia
Witold Kiedrowski i pułkownik
Zdzisław Julian Starostecki oraz
pośmiertnie kapitan Stanisław
w jednostkach brzegowych 3 Flo-
tylli Okrętów na Rozewiu. 
S I Ł Y P O W I E T R Z N E
Sojczyński. Kapitan Sojczyński
„Warszyc” był organizatorem
i dowódcą Konspiracyjnego Woj- Wizyta
ska Polskiego – najsilniejszej or- POWIDZ. Do 14 Eskadry Lot-
ganizacji antykomunistycznego nictwa Transportowego przybył
podziemia. Stracono go w 1947 ro- Mobile Training Team z Nashville,
ku. Pułkownik Starostecki, żoł- zespół Gwardii Narodowej, który
nierz 2 Korpusu Polskiego, jest pol- przez miesiąc będzie szkolił załogi
skim konstruktorem głowicy poci- samolotów C-130E Hercules. 
sku antyrakietowego Patriot, a we-
Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A
teran II wojny światowej 97-letni
ksiądz Kiedrowski – znanym dzia-
łaczem polonijnym i kombatanc- Spotkania
kim we Francji. (ANN)  DĘBLIN. Żołnierze z Placówki
Żandarmerii Wojskowej przepro-
PZL Świdnik warta jest 339 milio-
nów złotych, za 100 procent akcji
wadzili w jednostkach wojskowych
i szkołach: Zespole Szkół Ogólno-

C hoć resort skarbu sprywaty-

zował już trzy firmy zbroje-
niowe i kończy sprzedaż zakła-
dów śmigłowcowych w Świdniku,
to Ministerstwo Obrony Narodo-
wej, które na mocy dwóch ustaw
(o wspieraniu restrukturyzacji prze-
mysłowego potencjału obronnego
i o przebudowie i modernizacji
technicznej oraz finansowaniu sił
zbrojnych) miało otrzymywać część
przychodów z tej prywatyzacji
– z przeznaczeniem na moderniza-
cję wojska – zainkasowało dotych-
czas jedynie 4,32 miliona złotych
w 2004 roku. Pieniądze te zapewne
pochodziły z rozliczenia sprzedaży
w 2001 roku spółki WSK PZL
Okęcie koncernowi EADS. Trafiły
one na konto Stoczni Marynarki
Wojennej SA w Gdyni jako należ-
ność za prace na rzecz naszej floty.
Ze sprzedaży zakładów WSK PZL
Rzeszów i PZL Mielec resort obro-
ny nie dostał ani złotówki. Potwier-
dza to informacja przekazana nam
z Departamentu Prasowo-Informa-
cyjnego MON.
„Do naszego resortu w latach
2005–2009 nie wpłynęły żadne
kwoty z tytułu prywatyzacji wymie-
nionych firm”. Prywatyzacja WSK
PZL Mielec Sikorsky Aircraft za-
płacił 102,7 miliona złotych, a za
85 procent udziałów w WSK PZL
Rzeszów United Technologies za-
płacił 70 milionów dolarów.
A zatem na rachunek MON,
gdyby ustawy były literalnie re-
spektowane, powinno wpłynąć co
najmniej kilkadziesiąt milionów
złotych. Służby prasowe Minister-
stwa Skarbu Państwa wytłumaczy-
ły „PZ”, że przychody z prywaty-
zacji trafią na konto resortu finan-
sów, który rozdzieli je pomiędzy
pozostałe ministerstwa, stosownie
do potrzeb. (AG)
kształcących i Zespole Szkół Zawo-
dowych nr 1 i 2 w Dęblinie, zajęcia
profilaktyczne dotyczące bezpie-
czeństwa w ruchu drogowym. 
L O G I S T Y K A
Szkolenie
BYDGOSZCZ. Logistycy
z 10 Brygady Logistycznej przepro-
wadzili szkolenie dla oficerów
w ramach kursu specjalistycznego
dla kandydatów na dowódców
kompanii i szefów służb materiało-
wych w Wyższej Szkole Oficerskiej
 Wojsk Lądowych we Wrocławiu. 

POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 5

 M E L D U N E K
POLSKA
Amerykańskie rytmy
Z OKAZJI 90-LECIA nawiązania stosunków dyplomatycznych pomiędzy USA i Polską w pięciu polskich miastach wystąpiła Orkiestra Koncertowa
Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych w Europie. Muzycy, którzy na co dzień stacjonują w bazie w niemieckim Sembach, większą część roku
spędzają na zagranicznych tournée w Europie i południowo–zachodniej Azji. W Polsce Ambasada USA przygotowała pięć koncertów amerykań-
skich muzyków – we Wrocławiu, Opolu, Nowym Sączu, Radlinie i Bydgoszczy. Podczas tych występów nie zabrakło zarówno wojskowych marszów,
jak i klasycznej amerykańskiej muzyki rozrywkowej. (KW)
K A R T O T E K A
Pułkownik
CARSTEN
RASMUSSEN,
atatché obrony
przy Ambasadzie
Królestwa Danii w Warszawie,
jest nowym dziekanem woj-
skowego korpusu dyploma-
tycznego.
Komandor porucznik
JACEK ROGALSKI
został dowódcą 2 Dywizjonu
Okrętów Transportowo-Mino-
wych, z którym był związany od
początku zawodowej służby woj-
skowej. Ostatnio dowodził Dywi-
zjonem Pomocniczych Jedno-
stek Pływających Komendy Por-
tu Wojennego Świnoujście.
Major TOMASZ MICHALSKI,
zastępca dowódcy 34 Batalio-
nu Radiotechnicznego w Chojni-
cach, od 23 października dowo-
dzi tą jednostką. Wcześniej był
między innymi szefem sztabu
w 8 Batalionie Radiotechnicz-
nym. Obowiązki przekazał mu
dotychczasowy dowódca
34 Batalionu podpułkownik
Zbigniew Perzyna. (ANN)
6 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009
Wirtualne patrole
Sześciu żołnierzy zawodowych jest podejrzanych
o wyłudzenie około 10 tysięcy złotych.
W ojskowi podczas misji
w Afganistanie wpisywali
w dokumentach, że wyjeżdżali na
patrole, choć w rzeczywistości nie
ruszali się z bazy Warrior. Dzięki
nieprawdziwym zapisom w rozka-
zach dziennych dostawali wyższe
dodatki. Rzecznik prasowy Na-
czelnej Prokuratury Wojskowej
pułkownik Zbigniew Rzepa po-
wiedział 2 listopada, że zarzutami
objęto dwóch oficerów starszych,
dwóch młodszych oraz dwóch
chorążych, którzy niedawno wró-
Gratyfikacja urlopowa
W rozporządzeniu ministra
obrony z 14 października w
sprawie gratyfikacji urlopowej żoł-
nierzy zawodowych utrzymano za-
sadę, że wysokość tej gratyfikacji
na jedną osobę wynosi 35 procent
najniższego uposażenia zasadnicze-
go żołnierza zawodowego. Obecnie
jest to 875 złotych brutto. Należ-
ność jest wypłacana po spełnieniu
jednego z trzech warunków: złoże-
niu wniosku przed rozpoczęciem
urlopu wypoczynkowego w wy-
cili z Afganistanu. Jeszcze na mi-
sji, we wrześniu i październiku,
postawiono im zarzuty; części po-
dejrzanych – zarzut wyłudzenia,
niektórym – wyłudzenia mniejszej
wagi, a części – poświadczania
nieprawdy w dokumentach.
Rzecznik potwierdził, że wszyscy
żołnierze przyznali się do winy
i oddali nienależne pieniądze.
Wkrótce akta sprawy znajdą się
w Polsce – wtedy NPW zdecydu-
je, która prokuratura zajmie się
sprawą. (ATD)  Piątasem.
miarze co najmniej pięciu dni ro-
boczych, przedstawieniu dowodu
dokonania opłaty lub przedpłaty
na wypoczynek żołnierza, jego
małżonka lub dziecka pozostają-
cego na jego utrzymaniu oraz wy-
znaczeniu albo skierowaniu żoł-
nierza do pełnienia służby poza
granicami państwa. Gratyfikacja
powinna być wypłacona w ciągu
14 dni od dnia złożenia wniosku.
Nowe regulacje wejdą w życie
1 stycznia 2010 roku. (ATD)  wie zawodowi. (AD)
FOT. USAF

Dodatki
i opinie
P lanowane zmiany w systemie
emerytalnym, nowelizacja
ustawy o zakwaterowaniu, przy-
szłość organów przedstawiciel-
skich – to główne kwestie podno-
szone w trakcie spotkań Konwen-
tu Dziekanów Korpusu Oficerów
Wojska Polskiego z kadrą zawodo-
wą. Mówił o nich przewodniczący
Konwentu pułkownik Anatol
Tichoniuk 4 listopada podczas
rozmowy z sekretarzem stanu
do spraw społecznych i profesjo-
nalizacji w MON Czesławem
Poinformował też, że dziekani
rodzajów sił zbrojnych mówili
o dodatkach do uposażenia zasad-
niczego dla żołnierzy zawodo-
wych z jednostek wydzielających
do polskich kontyngentów woj-
skowych.
Dziekani okręgów wojskowych
argumentowali natomiast ko-
nieczność utrzymania uprawnień
do świadczenia z tytułu pełnienia
nieetatowych służb dyżurnych,
tłumacząc, że z dodatku korzysta-
ją głownie żołnierze najniżej upo-
sażeni – szeregowi i podoficero-

POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 7
 P E R Y S K O P

WŁODZIMIERZ
KOPEĆ

Karabinek i pistolet to
podstawowe narzędzia pracy
żołnierzy, dlatego kontakt
z nimi powinni mieć częsty
i nieprzypadkowy.

Kto im
8
dał broń?
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009
ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

O
d dłuższego czasu można do-
strzec niepokojące zjawisko
mnożenia procedur, dodatko-
wych zasad bezpieczeństwa i
ograniczania dostępu do broni.
Zmniejszanie tego kontaktu na rzecz teoretycz-
nych wykładów o użyciu broni może doprowa-
dzić do powstania zagrożeń będących konse-
kwencją braku nawyków u żołnierzy. Daleko-
siężnym rezultatem tego zjawiska będzie wy-
tworzenie się atmosfery braku zaufania wszyst-
kich do wszystkich, co w końcu spowoduje
utratę zaufania żołnierzy do samych siebie!

NA BAKIER Z LOGIKĄ
Podejmowane są iluzoryczne działania mają-
ce naprawić opisaną sytuację. Przeprowadza się
kontrole, choć żadna z nich nie może zastąpić
szkolenia, i są miejsca, gdzie nikt nie sprawdzi,
czy to, co robi żołnierz z bronią, jest dobre i
zgodne z przepisami. A co się dzieje, gdy żoł-
nierz popełnia błędy? Wówczas mamy tylko
skutek – najczęściej tragiczny. I pojawiają się
pytania przełożonych lub żandarmów: „Kto mu
dał broń? Kto dopuścił do zajęć?”.
Na te pytania przełożony musi odpowiedzieć.
Tu zapewne tk wi praprzyczyna ograniczania
podwładnym przez dowódców wszystkich
szczebli dostępu do broni. Taka profilaktyka
prowadzi do braku odpowiednich nawyków u
żołnierzy. I koło się zamyka.
Sytuację można, a nawet trzeba zmienić. Wy-
starczy nie tworzyć wewnętrznych – resorto-
wych przepisów sprzecznych z logiką, które ka-
żą dowódcy odpowiadać za wszystko, nawet za
to, czego nie jest w stanie kontrolować. Oczy-
wistym wymogiem pozostałoby przestrzeganie
nadrzędnych przepisów kodeksu karnego,
wskazujących jednoznacznie, że za każde zła-
manie prawa odpowiada osoba, która się go do-
puściła. Dowódca odpowiadałby za wypadek
tylko wtedy, gdyby przyczynił się do niego jego
rozkaz.
Konsekwentne stosowanie tych zasad sprawi,
że użytkownicy broni będą mieli świadomość,
że to wyłącznie oni odpowiadają za jej użycie.
Na takiej samej zasadzie jak każdy kierowca,
który wie, że to on ponosi konsekwencje swego
zachowania na drodze, a nie ten, kto wydał mu
prawo jazdy lub udostępnił samochód.
FOT. PIOTR BERNABIUK

ILUZJA BEZPIECZEŃSTWA
Kolejnym niepokojącym zjawiskiem jest do-
dawanie do obowiązujących procedur kolejnych
zasad, wybiórczo zapożyczonych z nowoczes-
nych systemów walki, aby poprawić bezpie-

POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 9

 P E R Y S K O P

czeństwo starego sposobu nauczania, który ma sku Polskim. Przyjęte u nas procedury często stwa i zachowań z bronią. Pierwsza prezentacja
się nijak do zadań współczesnej armii. Jest to uczą bezradności. Żołnierz ma problemy, gdy wybranych elementów nowego systemu odbyła
próba stworzenia bezpiecznego szkolenia przez musi poradzić sobie z sytuacją, której nie prze- się na poligonie drawskim w marcu 2009 roku,
powtarzanie słowa „bezpieczeństwo”. widział regulamin. w trakcie kursu zorganizowanego przez Szefo-
Tymczasem nie tędy droga. Wcześniejsze za- stwo Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych.
jęcia, które miały wyrobić u żołnierzy prawid- PROSTY, SZYBKI, SKUTECZNY Wnioski z tych zajęć zostały przekazane na od-
łowe nawyki pozwalające skutecznie i bez- W poznańskim Centrum Szkolenia Wojsk prawie dowódcy Wojsk Lądowych, i dzięki jego
piecznie wykonywać zadania bojowe, były po- Lądowych w cyklu wychowania fizycznego i decyzji zaczęto prace na rzecz wdrożenia do
zbawione realizmu. Niestety, na- sportu od 2005 roku prowa- szkolenia w jednostkach WL, opartego na roz-
dal mamy do czynienia z biurokra- dzone są kursy dla instrukto- wiązaniach szwajcarskich, nowego polskiego
cją, paraliżującą zajęcia, wpisującą Każdy kierowca rów systemu walki w bliskim systemu szkolenia z walki i bezpiecznego po-
się w zjawisko braku zaufania do wie, że to on kontakcie (WWBK). W 2006 sługiwania się bronią. W porównaniu z po-
żołnierzy zawodowych, spowalnia- roku w pionie szkolenia Wojsk przednim jest on prostszy – w dobrym tego sło-
jącą i utrudniającą szkolenie. Ta
ponosi Lądowych zainicjowano na wa znaczeniu, łatwy do opanowania oraz sku-
biurokracja nie poprawia bezpie- odpowiedzialność, bazie kursów pierwszego stop- teczny w prawdziwej walce.
czeństwa, za to dodaje prowadzą- a nie ten, kto nia WWBK cykl szkoleń łą-
cemu strzelanie obowiązków, któ-
wydał mu prawo czących walkę wręcz z walką PIRAMIDA SZKOLENIA
re odwracają uwagę od faktyczne- bronią w bezpośrednim kon- Wstępnym etapem szkolenia w naszym sy-
go celu zajęć. jazdy. takcie z przeciwnikiem. Dzię- stemie jest poznanie zasad bezpieczeństwa. Zo-
W szkoleniu nie należy koncen- ki współpracy międzynarodo- stały one tak opracowane, by nie ograniczać
trować się na kwitach, lecz na stworzeniu wa- wej udało się doprowadzić do wymiany do- żołnierzy w czasie akcji z bronią, a jednocześ-
runków jak najbardziej zbliżonych do prawdzi- świadczeń między instruktorami CSWL a in- nie sprawić, by jej użytkownicy, stosujący te za-
wego pola walki. Powinno się działać w myśl struktorami walki bronią z centrum szkolenia sady, nie stwarzali zagrożenia dla siebie i osób
zasady: „Trenuj tak, jakbyś walczył, a walcz, wojsk lądowych armii szwajcarskiej w Walen- postronnych.
jakbyś trenował”. Z przykrością stwierdzam, że stadt. Zaowocowała ona opracowaniem no- Schemat szkolenia podstawowego przypomi-
to zalecenie nie odnosi się do strzelań w Woj- wych, uwspółcześnionych zasad bezpieczeń- na piramidę, w której każdy żołnierz w odpo-

10 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009

 A R M I A

Piramida
szkolenia
podstawowego
J ej pierwszym elementem
jest nauka zasad bezpie-
czeństwa – wychodzimy z zało-
żenia, że nie może ono ograni-
czać możliwości/skuteczności
broni. Natomiast możliwości bro-
ni nie mogą naruszać
zasad bezpieczeństwa.

BLzeOstawS cz– tatekąrechnapozwdsę tawo-

otrzy-
FOT. UD DOD

mał wa z
bezpieczeńst ej
wych zasad yn aj ąc
idy zacz
części piram lenia.
ko
cały proces sz oni,
chod zi od br
B po
L – od lufy,
nia,
O – od otocze
tu .
S – od spus

wiedniej kolejności uczy się czynności związa-
nych z posługiwaniem się bronią. Na początek
poznaje zasady bezpieczeństwa, następnie ćwi-
czy się w obsłudze broni osobistej, tak by móc
sprawnie korzystać z niej w każdej sytuacji. W
skład tych podstawowych czynności wchodzą:
ładowanie, rozładowanie, sprawdzenie, przeka-
zywanie oraz zmiana magazynka i usuwanie
niesprawności broni. Po opanowaniu tych pod-
stawowych elementów żołnierz przechodzi do
następnej części treningu – nauki oddania cel-
nego strzału. Jest to szkolenie obowiązkowe dla
wszystkich żołnierzy.
Przejście na wyższy etap naszej piramidy jest
poprzedzane zaliczeniem z wcześniejszego po-
ziomu nauczania. Żołnierze, którym się to nie
udało, powtarzają szkolenie aż do chwili uzy-
skania pożądanych umiejętności, i przystępują
do kolejnych zajęć w następnym terminie.
Na koniec szkolenia podstawowego uczestni-
czący w nim żołnierze zdają egzamin obejmu-
jący wszystkie etapy. Na test składają się część
teoretyczna (znajomość budowy i zasad działa-
nia broni oraz zasad bezpieczeństwa) i prak-
tyczna (czynności manualne oraz strzelanie).
Po zaliczeniu sprawdzianu użytkownik broni
całkowicie odpowiada za swoje postępowanie
w posługiwaniu się bronią.
NIEWAŻNY KALIBER
 Szkoleni uczą się, że:
 każdą napotkaną broń trzeba traktować jak
załadowaną do momentu sprawdzenia;
 zabrania się kierowania wylotu lufy w
stronę osób i miejsc niestanowiących celu;
 przed oddaniem strzału należy sprawdzić
otoczenie w okolicy celu, by uniknąć postrzele-
nia osób trzecich;
 kontakt palca z językiem spustowym na-
stępuje tylko w celu oddania strzału.
Cztery reguły ujęte w akronim BLOS (broń,
lufa, otoczenie, spust) są jasne i proste do zapa-
miętania. Zarazem porządkują wszelkie sposo-
by postępowania z bronią. Mogą one znaleźć
zastosowanie we wszystkich rodzajach strzelań,
bez względu na kaliber broni i rodzaj formacji.
Przyjęcie ich oznacza zgodę na budowanie sy-
stemu szkolenia, w którym pierwsze zajęcia z
danego tematu są konsekwentnie powtarzane w
bardziej skomplikowanych formach i tylko do-
daje się do nich kolejne elementy wiedzy, sto-
sownie do poziomu, do jakiego chcemy wy-
szkolić żołnierzy. Jednak znajomość zasad bez-
pieczeństwa, bez obycia z bronią, nie poprawią
poziomu wyszkolenia strzeleckiego i samego
bezpieczeństwa.
W etapie pierwszym – podstawowym, a na-
stępnie w zaawansowanym szkolenie ukierun-
kowane jest na pracę z jednym żołnierzem, na-
stępnie z dwoma, później z sekcją czterooso-
bową, i tak dalej. Liczba współpracujących za-
leżna jest od formacji i przewidzianych dla
niej zadań.
Można się spodziewać, że po wprowadzeniu
tego systemu poprawią się bezpieczeństwo i
skuteczność szkolenia. Ujednolicone zostaną
procedury, wzrośnie zaufanie i pewność siebie
wśród żołnierzy, zwiększy się odpowiedzial-
ność. Niewiadomą pozostaje, czy w następ-
nych etapach pracy nad naszym systemem
przełożeni będą mieli odpowiednio dużo do-
brej woli i odwagi, by podjąć decyzje, które
powinny unowocześnić szkolenie ogniowe w
polskim wojsku. 
Kapitan WŁODZIMIERZ KOPEĆ
jest, wykładowcą CWFiS w CSWL Poznań, szefem
kursów walki w bliskim kontakcie w jednostkach
podległych i nadzorowanych przez MON.

POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 11

 P E R Y S K O P
FOT. PIOTR BERNABIUK
ARKADIUSZ KUPS
Zaplątani w sznurówki
Ucząc walki, nie można opierać się na jednej szkole.
Trzeba czerpać z wielu źródeł.
P
istolet, określany w wojsku jako
broń osobista, w założeniach tak-
tycznych pełni bardziej sprecyzo-
waną rolę broni pierwszego i
ostatniego kontaktu. W wielu sy-
tuacjach, ze względu na możliwość szybkiego
użycia oraz tego, że nie ogranicza on sprawno-
ści i zwrotności użytkownika, jest niezastąpio-
ny. Szczególnie wówczas, gdy broń etatowa
staje się z różnych powodów nieprzydatna –
brakuje amunicji, ograniczona jest sprawność
poruszania się, następuje skrócenie dystansu
walki.
W czasach Układu Warszawskiego w Woj-
sku Polskim (nie licząc pododdziałów specjal-
nych) pistolet traktowano marginalnie. W gru-
pach specjalnych jednak stanowił drugi eg-
zemplarz broni każdego żołnierza i był specy-
12 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009
 Co stoi na przeszkodzie
wypracowaniu
i wprowadzeniu nowoczesnych
programów szkoleniowych?
ficznym, acz znakomitym uzupełnieniem siły
ognia.
W 56 Kompanii Specjalnej w Szczecinie
wykorzystywaliśmy na początku lat dziewięć-
dziesiątych doświadczenia Węgrów z batalio-
nu specjalnego w Szolnoku, którzy prezento-
wali najlepszy poziom walki z użyciem pisto-
letu. Korzystaliśmy również w tym czasie z
dorobku izraelskiej formacji SM, na której
wzorowały się podobne jednostki w USA. Me-
tody izraelskie, nieustannie sprawdzane w wal-
ce, przez wiele lat były idealnym modelem do
naśladowania dla „reszty świata”.
Dziś widzę, jak z czasem procedury i wzorce
się zmieniają. Wielu instruktorów, którzy w la-
tach dziewięćdziesiątych wypracowywali pod-
stawy Systemu Combat 56, dziś regularnie
szkoli się w elitarnych formacjach na całym
świecie. Ja sam własne doświadczenia od czasu
do czasu konfrontuję z kolegami z zagranicz-
nych formacji i ośrodków, w tym tak elitarnych
jak izraelska Masada czy niemiecki GSG 9, a
także z instruktorami z polskiej czołówki w tej
dziedzinie. Mam też wielokrotnie okazję po-
równać swoją wiedzę z tym, co w tej kwestii re-
prezentują nasze siły zbrojne.
KPINA, NIE STRZELANIE
Ktoś mądry powiedział, że wojsko zaczyna
się od sznurowadeł. Życie potwierdza tę prawdę
na każdym kroku. Szkolenie ogniowe żołnierza
zaczyna się więc od nauki posługiwania się
bronią, czyli od pistoletu. Niestety, obowiązują-
cy u nas program nauki strzelania z tej broni był
dotąd kompletną kpiną, a w konfrontacji z
wcześniej obowiązującym – wręcz uwstecznie-

niem. Dwa lata temu, korzystając z zaproszenia
dowódcy Wojsk Lądowych, zaproponowałem
na odprawie kadry kierowniczej tych sił pro-
gram Combat 56 CQB, którego efektem final-
nym miał być uformowany w pełni instruktor,
uczący w jednostkach żołnierzy nowoczesnego
posługiwania się pistoletem. Nie proponowa-
łem żadnej sensacji, gdyż w ostatnich latach
przez to szkolenie przeszło na stażach i kursach
kilkuset żołnierzy, którzy nabyli umiejętności i
wyrobili sobie niezbędne nawyki. Po 21 godzi-
nach treningu na sucho wykonywali na bojowo
strzelanie w ruchu, wymianę magazynka, mieli
także opanowane zachowania w sytuacjach
awaryjnych. Tak właśnie wygląda nowoczesne
szkolenie w Niemczech czy Izraelu.
Cóż z tego, skoro wielokrotnie słyszałem
później od tych, którzy przeszli ów kurs, że
nie mogą się ze swą sztuką przebić, bo w woj-
sku obowiązuje archaiczny program szkolenia
ogniowego i niewiele da się zrobić bez za-
twierdzonych „na górze” materiałów szkole-
niowych. Te ostatnie nadal opierają się na sta-
rych wzorcach, polegających na strzelaniu
sportowym, czy – jak mówią inni – pojedyn-
kowym, nazywane też pogardliwie „systemem
NKWD”.
WZORCE POD RĘKĄ
W czym tkwi problem? Co w dobie profe-
sjonalizacji stoi na przeszkodzie w wypraco-
waniu i wprowadzeniu nowoczesnych progra-
mów szkoleniowych? Przecież dzisiejsi żoł-
nierze przywożą doświadczenia z misji, z kur-
sów zagranicznych, kontaktów z innymi ar-
miami. Czy tak trudno jest wypracować meto-
dykę nauczania bojowego wykorzystania pi-
stoletu w walce?
Przypomina mi się historia programu spo-
rządzonego kilkanaście lat temu w Warszawie.
Pomysłodawcy zrzedła mina, gdy się okazało,
że każdy nasz zawodowy komandos zużywa w
ciągu tygodnia więcej amunicji niż on przez
cały rok. To najlepszy dowód na to, że instruk-
cje tego typu czy też modele szkoleniowe po-
winni wdrażać profesjonaliści, a zarazem
praktycy, którzy z bronią obcują na co dzień,
łączą szkolenie ogniowe z taktyką, mają wyro-
bione nawyki zarówno ruchowe, jak i w spo-
sobie myślenia. Takim nawykiem musi być
traktowanie broni jako narzędzia używanego
codziennie. Jeśli nie będzie takiego podejścia
do sprawy, to narodzi się kolejna hybryda, nie-
mająca nic wspólnego z realizmem pola walki.
Procedury i wzorce szkolenia są, chciałoby się
rzec, na wyciągnięcie ręki. Szkoda, że dopiero
w trakcie przygotowań do misji przypomina-
my sobie o starej prawdzie, iż wojsko zaczyna
się od sznurówek. 
Major rezerwy ARKADIUSZ KUPS
był między innymi szkoleniowcem 56 Kompanii
Specjalnej. Jest też czynnym szkoleniowcem,
autorem systemu taktycznego Combat 56, a także
organizatorem Selekcji.
A R M I A
PIOTR BERNABIUK
Przywitanie
z bronią
Broń krótką lepiej byłoby im
zabrać, żeby sobie krzywdy nie
zrobili – mówi o uczestnikach
Patrolu jeden z instruktorów.
W
trakcie kursu Patrol młodzi
dowódcy pododdziałów roz-
poznawczych po raz pierwszy
zetknęli się ze wspinaczką,
sszkoleniem
zkoleniem z wykorzystaniem śmigłowca
czy nurkowaniem. Szczególny jednak na-
cisk organizatorzy kładli na taktyczne
ratownictwo medyczne oraz sztukę
posługiwania się bronią. Jeśli bo-
wiem żołnierz nie potrafi strze-
lać, to po co mu cała reszta?
Zarówno oficerowie, jak i
podoficerowie zaprezentowa-
li nierówne przygotowanie do
prestiżowego szkolenia. Ka-
pitan Waldemar Niwald, in-
struktor Patrolu, a zarazem
szkoleniowiec z Centrum Szkolenia
Wojsk Lądowych w Poznaniu, mówi o
tym bez ogródek: „Nie mogliśmy za
wysoko podnosić poziomu kursu,
gdyż nieustannie napotykaliśmy
wielkie luki. Szczególnie widać to by-
ło w szkoleniu ogniowym. Broń krót-
ką lepiej byłoby im zabrać, żeby sobie
krzywdy nie zrobili. Z karabinu ma-
szynowego PK zazwyczaj w ogóle
wcześniej nie strzelali, natomiast z
pozostałej broni – owszem, ale
nie ma co mówić o jakimkol-
wiek wyszkoleniu strzeleckim.
Sprawdzaliśmy więc, co po-
Specjalnie dla Patrolu
W ybiegające daleko poza rutynę szkole-
nie ogniowe zawarte jest w programie
opracowanym specjalnie dla Patrolu, za-
twierdzonym przez dowódcę Wojsk Lądo-
wych. W trakcie kursu uczestnicy używają
karabinków Beryl, pistoletów wojskowych
FOT. CGDP
Wist oraz zapoznawczo karabinów maszy-
nowych PK i karabinów wyborowych. 
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 13
 P E R Y S K O P

FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

REKONSTRUKTORZY

Salut z importu
O bowiązująca ustawa ogranicza prawa do posiadania broni hukowej. Dlatego organizatorzy re-
konstrukcji, przygotowując imprezy, zamawiają firmy z Czech, które przyjeżdżają do nas ze swo-
ją bronią hukową. W Republice Czeskiej władze nie widzą zagrożenia w posiadaniu broni salutacyj-
nej, natomiast w Polsce przepisy na to nie pozwalają. Organizatorzy rekonstrukcji historycznych ku-
pują więc broń od południowych sąsiadów, zamiast wspierać naszych producentów. 

trafią, robiliśmy wstępne szkolenie, a potem, nowiącego warunek dopuszczenia do treningu

dzień po dniu, trwał długi, nieustający trening
strzelecki”.
Strzelanie przestało być strzelaniem – stało
się elementem taktycznym przerabianym w
przeróżnych sytuacjach. Podczas zajęć byli
szkoleniowcy jednostki GROM wychodzili z
uczestnikami kursu poza linię otwarcia ognia,
prowadzili strzelanie w marszu, w ruchu, ze
zmianą pozycji, zaczynali zachowywać się i
działać jak na polu walki. Niektórzy uczestnicy
nie ukrywali, że zaaplikowano im w trakcie
szkolenia dawkę szokową. Oto opinia jednego z
nich: „Mieliśmy podobne, bardzo intensywne i
zaawansowanego i specjalistycznego. Przera-
biali na sucho podstawowe zasady posługiwa-
nia się bronią, postawy strzeleckie, awaryjną
wymianę broni. Najpierw indywidualnie, po-
tem w parach, wreszcie w większych zespo-
łach. Ten etap kończył się sprawdzianem indy-
widualnych umiejętności żołnierzy, podczas
którego używano amunicji ćwiczebnej, a na-
stępnie bojowej.
Strzelanie ze ślepaków trenowali aż do
osiągnięcia odpowiedniego „poziomu bezpie-
czeństwa”; bez tego nie mogli zrobić kolejne-
go kroku. Strzelanie bojowe prowadzili na

zróżnicowane szkolenie ogniowe przed wyjaz-
dem do Afganistanu. Głównie dzięki dowódcy
nasz pluton strzelał dwa razy więcej niż cała
kompania. To jednak, co się działo podczas Pa-
trolu, to dla większości z nas kosmos”.
Pułkownik Tomasz Łysek, jeden z autorów
Patrolu i szef szkolenia kursu, nie chce wysta-
wiać oceny jednostkom, ale przyznaje, że wy-
warł na nim wrażenie brak u młodych dowód-
ców przygotowania ogniowego, brak ostrzela-
nia, nawet umiejętności noszenia broni podczas
długich marszów. „Nie można zjawiska uogól-
niać, ale prawda jest często taka, że szkolenia na
odpowiednim poziomie po prostu w jednost-
kach nie ma – nie ma długich marszów, nie ma
systematycznego treningu strzeleckiego”.
A dynamiczne treningi może poprowadzić
każdy dowódca. Wystarczy, że opracuje odpo-
wiedni zestaw ćwiczeń ogniowych dla swojego
pododdziału. Dlaczego tego unika? Ponieważ
coś może się stać. Czasami też, kiedy chce zor-
ganizować coś nadprogramowego, musi prze-
brnąć przez rozmaite formalności.
Szkolenie strzeleckie uczestnicy kursu zaczę-
li od nauki zasad strzelania dynamicznego, sta-
skróconych odległościach, z niewielką liczbą
pocisków i nastawieniem na „skupienie”. Pod-
czas jednego treningu z bronią krótką strzelec
zużywał w kilkunastu podejściach sto, a nawet
dwieście sztuk amunicji.
Trening zaawansowany obejmował ćwicze-
nia przygotowawcze i strzelanie indywidualne,
będące wstępem do prowadzenia walki w róż-
nych sytuacjach. Regułą stosowaną na tym eta-
pie było znowu przećwiczenie i zaliczenie
wszystkich czynności na sucho. Czyli na ko-
lejne strzelanie, prowadzone już z użyciem
amunicji bojowej, musieli zapracować.
Niestety, najwyższego poziomu, strzelania
specjalistycznego – obejmującego strzelanie
zespołowe w sekcjach i grupach, symulujące
działania bojowe w zasadzce, walkę w po-
mieszczeniach i w kontakcie bezpośrednim –
nie udało się dotąd przeprowadzić ze względu
na niewystarczające przygotowanie żołnierzy.
Na zakończenie kolejnych kursów uczestni-
cy Patrolu wykonywali strzelanie zespołowe.
W zależności od fabuły ćwiczenia i poziomu
jego uczestników była to obrona bazy, zdoby-
wanie wzgórza lub atak na budynek.  ku życia, pod warunkiem, że jest zdrowy psy-
S
ejmowa komisja „Przyjazne Państwo”
zaczęła prace nad ustawą, która ma uła-
twić dostęp do broni palnej. Obecną
ustawę o broni i amunicji, pochodzącą
z 1999 roku, krytykują środowiska strzeleckie.
Nie są one jednak jednomyślne w kwestii tego,
co należy w niej zmienić. Fundacja Rozwoju
Strzelectwa w Polsce uważa, że trzeba znacznie
zliberalizować dostęp do broni. W Polskim
Związku Strzelectwa Sportowego (PZSS) twier-
dzą, że problem tkwi w stosowaniu ustawy i
traktowaniu po macoszemu ustaw o kulturze fi-
zycznej z 1996 roku i o sporcie kwalifikowanym
z 2005 roku, dlatego w nowelizowanej ustawie o
broni powinny znaleźć się odpowiednie zapisy.
PRZEZ PRAWO DO ABSURDU
Projekt zgłosiła do komisji Fundacja Rozwoju
Strzelectwa w Polsce. Zakłada on niemal po-
wszechny dostęp do niektórych rodzajów broni
sportowej, strzelb na śrut, wiatrówek i pistole-
tów gazowych. Pozwolenie na taką broń mógłby
otrzymać każdy polski obywatel powyżej 21 ro-

14 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009


MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER
Postrzelone nonsensy
Żołnierz olimpijczyk musiał wymeldować się z województwa pomorskiego,
aby dostać dopuszczenie do pracy z bronią.
chicznie i nie był karany. Wydawałby je wójt,
burmistrz lub prezydent miasta. Obecnie po-
zwolenia przyznaje policja. Zarówno fundacja,
jak i związek zgodnie twierdzą jednak, że decy-
zje są podejmowane zbyt uznaniowo.
„Policja arbitralnie i w niejasny sposób decy-
duje, czy ktoś dostanie pozwolenie. Brak jest ja-
kichkolwiek jednolitych kryteriów obowiązują-
cych w całym kraju”, mówi prezes PZSS To-
masz Kwiecień.
Różne interpretacje przepisów prowadzą do
absurdów. Żołnierz zawodowy, olimpijczyk z
Aten, Pekinu i Atlanty, musiał wymeldować się
z województwa pomorskiego, aby dostać –
A R M I A

Wielu młodych do-
wódców nie umie
nawet nosić broni,
a co dopiero z niej
strzelać.
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
jak się to fachowo nazywa – dopuszczenie do
pracy z bronią. Komendant wojewódzki w
Gdańsku wydał mu decyzję odmowną, bo
sierżant nie miał umowy o pracę ani ze
związkiem, ani z klubem sportowym. Podob-
ne problemy mieli też pozostali członkowie
polskiej kadry olimpijskiej w strzelaniu spor-
towym, którzy są żołnierzami.
Z kolei myśliwi otrzymują pozwolenia na kil-
kanaście sztuk broni łowieckiej, by trenować
umiejętności, a nie mogą dostać zgody na broń
sportową. Pozwolenia na karabinek sportowy
odmówiono ochroniarzowi, który z pistoletem
maszynowym ochrania konwój z pieniędzmi.
Podobną negatywną decyzję dostał sportowiec,
który spełniał ustawowe wymagania – nie był
karany, brał udział w zawodach. Policja uzasad-
niała odmowę brakiem „wybitnych wyników
sportowych”.
ZAWODY Z PRZESZKODAMI
„Czy ktoś pyta myśliwego, jakie miał sukcesy
łowieckie?”, stawia retoryczne pytanie Włodzi-
mierz Gałecki, rzecznik PZSS. I zwraca uwa-
gę, że oprócz ustawy o broni i amunicji obowią-
zują ustawy o kulturze fizycznej oraz o sporcie
kwalifikowanym.
Problemów nastręczają wyjazdy na zawody
sportowe. Zawodnicy korzystają z broni będą-
cej własnością klubu bądź PZSS, więc gdy wy-
jeżdżają, trzeba wynająć magazyniera, który
jest dopuszczony do pracy z bronią, żeby tę
broń zawiózł, dajmy na to z Warszawy do
Wrocławia.
Polska reprezentacja, wyjeżdżając na zawody
w Unii Europejskiej, trafia na jeszcze inny prob-
lem: traci na granicy kilka godzin, aby po wnie-
sieniu stosownej opłaty dostać zezwolenie na
wwóz broni do danego kraju. Powód? Związek
nie ma Europejskiej Karty Broni. Zgodnie z
polskimi przepisami do legitymacji konieczne
jest zdjęcie, a jak tu związkowi zrobić fotogra-
fię? Członkowie Polskiego Związku Strzele-
ctwa Sportowego twierdzą, że takiego wymogu
nie ma w unijnej dyrektywie.
Mogłoby się wydawać, że najlepszym roz-
wiązaniem byłoby przekazanie tej broni zawod-
nikom. Jednak, jak wyjaśnia Włodzimierz Ga-
łecki, związek kupuje broń z dotacji celowej z
funduszy publicznych i naraziłby się na zarzut
prokuratorski, że wydał środki publiczne i prze-
kazał broń osobom prywatnym.
W piśmie do komisji „Przyjazne państwo”
PZSS wskazał swoje postulaty: wystawianie Eu-
ropejskiej Karty Broni również dla stowarzy-
szeń, dopuszczenie do pracy z bronią zawodni-
ków kadry narodowej i trenerów niebędących
pracownikami klubów, określenie jednolitego w
skali kraju wykazu dokumentów niezbędnych
przy ubieganiu się o wydanie pozwolenia na
broń do celów sportowych.
„Naszą pracę nad ustawą bacznie obserwują
różne środowiska zainteresowane rozwojem
strzelectwa i wytwarzaniem różnego typu bro-
ni. W jednym z pism do komisji przedstawi-
ciele spółki Bumar napisali: «Całym sercem
popieramy wysiłki państwa w sprawie wspo-
mnianej ustawy i trzymamy kciuki za powo-
dzenie w trudnej misji”», mówił na posiedze-
niu komisji przewodniczący obradom poseł
Mirosław Sekuła. 
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 15
 N A C E L O W N I K U

Zresetowana
16
chirurżka
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009
 A R M I A
Z JANEM MIODKIEM o języku polskim,
służbie wojskowej i talentach
wokalnych rozmawia BOGUSŁAW
POLITOWSKI
POLSKA ZBROJNA: Podczas jednego
z wykładów powiedział Pan, że media zdo-
minowane są pogonią za sensacją, połączoną
z brutalizacją języka. Czy dotyczy to także
prasy wojskowej?
JAN MIODEK: Paradoksalnie, pisząc o woj-
nie, konfliktach zbrojnych, dziennikarze w pra-
sie wojskowej są łagodniejsi w formie języko-
wej, bardziej wyważeni niż ich koledzy w me-
diach cywilnych.
To źle, że epatowanie krwią, ludzką tragedią
jest obecnie tak powszechne. Taki nieetyczny
styl dotyczy nie tylko informacji wojennych.
Proszę zobaczyć, co dzieje się w tematach spor-
tu i polityki. W tych dziedzinach, szczególnie
w nagłówkach artykułów, sensacyjność i bru-
talność są na porządku dziennym. Podczas mi-
strzostw Europy w koszykówce, po meczu Pol-
ska–Bułgaria, na drugi dzień w jednej z gazet
ukazał się wielki tytuł: „Polacy rozstrzelali Buł-
garów”. Pisząc o lidze piłkarskiej, dziennikarze
informują o walce na froncie. O obozie kondy-
cyjnym pisze się jako o poligonie. Słowo „faul”
stało się zbyt łagodne. Informując o niedozwo-
lonej grze, pisze się o kasowaniu, koszeniu,
maltretowaniu bądź eliminowaniu.
Kiedyś miałem wykład w więzieniu. Jeden
z fotoreporterów błagał mnie wtedy, bym po-
zwolił się sfotografować w kajdankach. Nie
zgodziłem się. Zastanawiał mnie cel tych próśb.
Następnego dnia to się wyjaśniło. Informację
o moim odczycie dla skazanych jedna z gazet
zatytułowała: „Miodek za kratami”. Na szczę-
ście zabrakło przy niej mojego zdjęcia z kajdan-
kami na rękach.
POLSKA ZBROJNA: Czy wojnę, która jest
brutalna i krwawa, można opisywać w spo-
sób niebudzący zbyt dużych emocji u czytel-
ników?
JAN MIODEK: Dziennikarz musi mieć w so-
bie etyczność. Będąc w rejonie walk, nie powi-
nien szukać nieszczęść, tragedii i krwi na siłę.
POLSKA ZBROJNA: Bywa Pan gościem
różnych środowisk wojskowych. Czy żołnier-
ski język różni się od innych slangów zawo-
dowych?
FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI
JAN MIODEK: Język wojskowy jest bardzo
konkretny. To język regulaminów, w którym
jest prostota, zasadniczość. Jest poukładany, do
pewnego stopnia schematyczny. Świadczą
o tym dowcipy związane z językiem żołnier-
skim. Te słynne wojskowe pytania i odpowie-
dzi. Z lat dzieciństwa pamiętam na przykład ta-
ki: „Co żołnierz je? Żołnierz je łobrońcą łojczy-
zny”. Jest to stylizowane na język ludowy, gwa-
rowy, ale pokazuje prostotę i zwięzłość.
Ta kondensacja może być... komplemen-
tem pod adresem języka żołnierskiego, że re-
alizuje on imperatyw każdego dobrego stylu,
aby maksimum treści zawrzeć w minimalnej
liczbie słów.
POLSKA ZBROJNA: Czy wojny i konflikty
zbrojne sprzyjają słowotwórstwu, są źródłem
powstawania metafor i stylu językowego?
JAN MIODEK: Dzieje świata są dziejami nie-
ustannych konfliktów. Siłą rzeczy konflikt jest
więc nieustającym generatorem pomysłów me-
taforycznych. Jest inspiracją, która prowadzi od
pola walki nawet do kościoła. Jeżeli jakiś ka-
znodzieja mówi z ambony, że Jan Chrzciciel,
tak a tak nazywając Jezusa, trafił w dziesiątkę,
to można powiedzieć, iż był to niedobry pomysł
stylistyczny. W czasach Jezusa nie było prze-
cież współczesnych tarcz strzelniczych z dzie-
siątkami ani karabinów. Na tym przykładzie
widać jednak, jak atrybuty militarne działają na
wyobraźnię.
Wojskowe czy wojenne akcesoria bądź na-
zewnictwo są od dawna chętnie wykorzystywa-
ne w polityce. Na członków innego ugrupowa-
nia politycznego mówi się przecież często, że
stoją po drugiej stronie barykady. O polityku
upartym, twardym w poglądach – że okopał się
w twierdzy swoich przekonań.
POLSKA ZBROJNA: Na przestrzeni wie-
ków do naszego języka wojskowego trafiło
wiele zapożyczeń. Od Czechów mamy mię-
dzy innymi kuszę, rusznicę, od Francuzów
pistolet i artylerię, a od Niemców moździerz,
pancerz, pocisk czy rakietę. Czy taki języko-
wy import działa w obie strony? Czy zna
Pan przykłady języków, w których funkcjo-
nują zapożyczenia od nas?
JAN MIODEK: W polszczyźnie ogólnej, co-
dziennej, więcej jest słów obcej proweniencji
niż rodzimych. Te obce pochodzą głównie
z greki, łaciny, języków niemieckiego, włoskie-
go, francuskiego, angielskiego. Proszę zoba-
czyć, że zapożyczaliśmy zawsze z narodów
i krajów silnych, wielkich.
Możemy znaleźć przykłady na to, że polsz-
czyzna też dała coś światu. Słowo „granica” nie
pochodzi przecież od niemieckiego słowa
„Grenze”, lecz na odwrót. To słowo w języku
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 17
 N A C E L O W N I K U
JĘZYK WOJSKOWY jest bardzo konkretny. To język regulaminów, w którym jest prostota, zasadniczość.
niemieckim jest polonizmem. Nasz ję-
zyk w XVII wieku był panującym na
dworach ruskich. Myśmy w XIX wie-
ku pomogli Czechom, gdy odradzali
się językowo, i tam też wiele słów jest
polonizmami.
Nie można się jednak martwić. Ja
wszystkich tych germanizmów, italia-
nizmów, słów pochodzących z języka
angielskiego czy innych nie traktuję
jako tworów obcych. Wszyscy bo-
wiem żyjemy w rodzinie indoeuropej-
skiej. Od dzisiejszej Portugalii po In-
die tylko Węgrzy, Finowie i Estończy-
cy są ludami ugrofińskimi. Wszystkie
inne ludy i języki wywodzą się z jed-
nej wielkiej rodziny.
POLSKA ZBROJNA: Czy podziela
Pan pogląd, że obecnie siłą determi-
nującą zachowania społeczne, w tym
także język, jest „rzeczywistość elek-
troniczna”?
JAN MIODEK: Ten proces wymie-
niam zawsze na jednym z pierwszych
miejsc, kiedy opisuję zjawiska za-
chodzące w języku polskim. Najbar-
dziej intrygujące jest oddziaływanie
sfery elektronicznej na naszą wy-
obraźnię językową. Z pełną odpo-
wiedzialnością stwierdzam, że oto
mamy nowy, elektroniczny wariant
18 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009
tradycyjnych czasowników: wypo-
cząć, odpocząć, zrelaksować się, od-
nowić. Dzisiaj co trzeci Polak za-
miast użyć ich właśnie, powie, że
musi się zresetować.
Ten „język rzeczywistości elektro-
nicznej” ulega bardzo szybkiej mody-
fikacji. Kiedyś podczas inauguracji ro-
ku akademickiego w jednej z warszaw-
skich szkół wyższych rektor, zwraca-
jąc się do nowo przyjętych studentów,
powiedział: „Życzę państwu, żebyście
nie byli jak dyskietki, żebyście się na-
uczyli tutaj myśleć”. Gdyby powie-
dział tak dzisiaj, zostałby odebrany jak
człowiek archaiczny. Dyskietka bo-
wiem odchodzi w niepamięć, coraz
rzadziej używa się tego słowa.
POLSKA ZBROJNA: Czy nie ma
obawy, że terminy rodem z kom-
putera zaśmiecą nadmiernie polsz-
czyznę?
JAN MIODEK: Myślę, że nie. Uży-
wając ich, trzeba mieć jednak trochę
wyczucia. Ja w żadnym wystąpieniu
czy tekście oficjalnym nie powiedział-
bym: „Witam państwa, czuję się dzisiaj
bardzo zresetowany”. Mogę w ten spo-
sób co najwyżej zażartować. Gdybym
był na przykład lekarzem, też nie zale-
ciłbym pacjentowi zresetowania, a co
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
najwyżej miesięczny wypoczynek czy urlop.
Ludziom inteligentnym nie trzeba przypomi-
nać, że w użyciu języka potrzebne jest pewne
wyczucie estetyki.
Systemowi języka polskiego nie dzieje się
DZIENNIKARZ
musi mieć
nic złego, nic nam nie zagraża. Wyrazy obce, te
w sobie indoeuropeizmy, tak jak były adaptowane tysiąc
etyczność. Gdy lat temu, tak samo są adaptowane dzisiaj. Zmie-
przebywa nia się też pisownia. „Joystick” można zapisać
w rejonie walk,
nie powinien
już dzisiaj jako „dżojstik”, „googlować” będzie
szukać można niedługo zapisać przez „u”, bo „guglu-
nieszczęść, ją” i „czatują” dzisiaj wszyscy.
tragedii i krwi
na siłę.
POLSKA ZBROJNA: Do wojska coraz czę-
ściej trafiają kobiety. Można odnieść wraże-
nie, że dzięki temu łagodnieje trochę słow-
nictwo wojskowe, mniej jest wulgaryzmów.
JAN MIODEK: Łagodzenie obyczajów i pięk-
niejsze mówienie przy paniach dotyczy raczej
ludzi trochę starszego pokolenia. Niestety,
z ubolewaniem stwierdzam, że ludzie młodzi
tego nie czują. Młode kobiety, słysząc wulgary-
zmy, nie obrażają się, pozwalają na taki język,
a czasami same mówią bardziej wulgarnie niż
mężczyźni. Może w wojsku jest inaczej, ale to,
co dostrzegam wśród studentów, przeraża.
POLSKA ZBROJNA: Mamy pewien kłopot
z rodzajem żeńskim od rzeczowników żoł-
nierz czy oficer. Czy dopuszczalne są formy
żołnierka, oficerka, artyleryjka i inne?
W wojsku jakoś się one nie przyjmują.

JAN MIODEK: Jeżeli chodzi o pisownię, to
polszczyzna, jeden z największych języków
słowiańskich, których istotą typologiczną było
przez wieki eksponowanie rodzajowości gra-
matycznej i obfitość żeńskich przyrostków,
w ostatnich kilkudziesięciu latach od tej cechy
odchodzi. W przeciwieństwie do Czechów,
Słowaków czy Niemców, u których tak się nie
dzieje. W języku czeskim czy słowackim jest
i rektorka i dziekanka, kobieta profesorka i re-
żyserka. Żaden z Niemców nie nazwie Angeli
Merkel kanclerzem, tylko powie, że jest ona
kanclerką.
W polszczyźnie, zwłaszcza w odniesieniu do
zawodów czy godności, które przez wieki były
zarezerwowane dla mężczyzn, lub jeśli chodzi
o zawody od wieków wykonywane tylko przez
mężczyzn, nagłe sfeminizowanie byłoby rażą-
ce. Dziwnie, a wręcz głupio brzmiałoby mó-
wienie „ta chirurga”. Może ładniej byłoby „chi-
rurgini”, bo jest bóg i bogini? Dla mnie najle-
piej brzmiałaby „chirurżka”.
Polszczyzna nie toleruje jed-
nak zbitek spółgłoskowych, Wojskowe
a tu występują obok siebie
trzy spółgłoski trudne do wy-
czy wojenne
mówienia. Tak więc kobieta akcesoria bądź
pozostanie chirurgiem, mimo
że, podobnie jak kobiet nazewnictwo są
w wojsku, jest ich w branży
coraz więcej. Powiemy więc
od dawna
chirurg Kowalska, chirurg chętnie
Wiśniewska, idę do tej pani
chirurg. Nieodmienność jest wykorzystywane
znakiem żeńskości. Czyli,
idę do pułkownika – wiado-
w polityce
mo, że do mężczyzny. Idę do
pułkownik – wiadomo, że do kobiety. Można
jednak pisać „żołnierka”, opisując kobietę
w mundurze, ale już nie należy używać formy
„oficerka”, pisząc o kobiecie z gwiazdkami na
naramiennikach.
POLSKA ZBROJNA: Jest Pan doskona-
łym felietonistą. O języku polskim w lokal-
nej prasie pisze Pan od bardzo dawna...
JAN MIODEK: W 1968 roku, głównie za
sprawą profesora Stanisława Pietraszki, sta-
łem się cotygodniowym felietonistą wrocław-
skiego dziennika „Słowo Polskie”. Zacząłem
tam prowadzić rubrykę „Rzecz o języku”, któ-
ra, mimo zmiany tytułu gazety, przetrwała do
dziś. Tych felietonów powstało już około
dwóch tysięcy.
POLSKA ZBROJNA: Trochę później poja-
wił się program telewizyjny „Ojczyzna pol-
szczyzna”. Zyskał on uznanie widzów.
JAN MIODEK: Jako człowiek mediów by-
łem zapraszany na różne spotkania z czytelni-
kami w całej Polsce. W 1987 roku znalazłem
się na „Święcie słowa” w Świdnicy. Impreza
trwała całą noc. Ja swój krótki wykład miałem
chyba około trzeciej nad ranem. Po dwóch ty-
A R M I A
godniach odebrałem telefon. Zadzwonił do
mnie Władysław Tomasz Stecewicz. Powie-
dział, że jego zdaniem jestem urodzonym czło-
wiekiem telewizji i zaproponował mi wspólne
przygotowywanie programu. Miałem wygła-
szać gawędy o języku, a on miał się zająć stro-
ną techniczną. W krótkim czasie nakręciliśmy
pierwsze odcinki, które pomyślnie przeszły
przez kolaudację. Programy te emitowane były
w telewizyjnej Dwójce przez dwadzieścia lat.
Otrzymałem za nie trzy Wiktory oraz Super
Wiktora. W 2007 roku program nagle zniknął
z anteny i nikt z władz telewizji nie powiedział
mi nawet „dziękuję”.
POLSKA ZBROJNA: Mimo to Jan Mio-
dek nie zniknął całkiem z anteny?
JAN MIODEK: Obecnie w regionalnej tele-
wizji we Wrocławiu emitowany jest mój pro-
gram zatytułowany „Profesor Miodek odpo-
wiada”. To audycja na żywo. Telewidzowie łą-
czą się ze mną telefonicznie,
a ja na antenie udzielam im
porad językowych.
Pod naciskiem telewi-
dzów na początku roku 2009
telewizja Polonia wymyśliła
program emitowany sateli-
tarnie na cały świat, w któ-
rym słuchacze łączą się ze
mną za pomocą jednego
z komunikatorów interneto-
wych. Program emitowany
jest raz w tygodniu. Jego za-
sięg jest olbrzymi. Łączyli
się już ze mną między inny-
mi Polacy (i nie tylko!)
z Australii, RPA, Argentyny, USA, Tajlandii,
Portugalii czy Hiszpanii.
POLSKA ZBROJNA: Czy zdarzyły się Pa-
nu na antenie jakieś wpadki?
JAN MIODEK: Zdarzyło mi się kilka razy
coś pomieszać, ale nie były to wielkie potknię-
cia, których mógłbym się wstydzić.
POLSKA ZBROJNA: Jest Pan laureatem
setek prestiżowych nagród i wyróżnień. Czy
tak utytułowany językoznawca ma jeszcze
jakieś zawodowe marzenia?
JAN MIODEK: Zawodowo czuję się spełnio-
ny. Mam dopiero 63 lata i może się wydawać,
że powinienem mieć jeszcze dużo celów za-
wodowych. Powiem jednak, że życie mnie wy-
niosło. Stałem się osobą publiczną, popularną,
ciągle w rozjazdach. To trochę męczy. Dlatego
marzy mi się kameralna atmosfera, z żoną, sy-
nem, synową i wnukiem.
POLSKA ZBROJNA: Czy Pana kontakty
z wojskiem ograniczają się jedynie do oka-
zjonalnych spotkań i wykładów?
JAN MIODEK: Cały czas współpracuję
z żołnierskim środowiskiem. Często mam spo-
tkania i wykłady w jednostkach i instytucjach
wojskowych. Ponadto w młodości byłem też
żołnierzem – mam stopień plutonowego pod-
chorążego. Pełniłem nawet funkcję dowódcy
plutonu. Mam kilka wojskowych odznaczeń
resortowych oraz bardzo dużo ryngrafów i in-
nych pamiątek. W czasie studiów, w latach
1963–1968, jak każdy student raz w tygodniu
wkładałem mundur i brałem udział w zaję-
ciach szkolenia wojskowego. Byłem dobrym
strzelcem i jako reprezentant swojej kompanii
brałem udział w wielu zawodach. Po czwar-
tym roku odbywaliśmy pięciotygodniowy
obóz podchorążacki. Ja podoficerskie szlify
zdobywałem w jednostce numer 1607 w Opo-
lu. Te ćwiczenia wspominam bardzo mile.
Mieliśmy bardzo sympatycznych i kultural-
nych oficerów. Czasami kadra miała z nami
problemy, gdy na przykład, zamiast okopywać
się w obronie, wybieraliśmy zbieranie dorod-
nych jagód w poligonowym lesie.
POLSKA ZBROJNA: Jaki jest profesor
Miodek poza katedrą i kamerą?
JAN MIODEK: Jestem człowiekiem pogod-
nym, rodzinnym. Zapalonym kibicem, szcze-
gólnie piłki nożnej. Kocham muzykę, z wyjąt-
kiem jej najwspółcześniejszych nurtów typu
rap czy hip-hop. Prasie wojskowej zdradzę, że
ostatnio skutecznie realizuję marzenia z mło-
dości związane z występami estradowymi. We
Wrocławiu od pewnego czasu działa zespół
„Sygit Band”. Założył go inżynier i ekonomi-
sta Maciej Sygit. W zespole grają i przy jego
akompaniamencie śpiewają ludzie różnych
profesji. Od niedawna w grupie wokalistów
znalazłem się i ja. Występujemy przede
wszystkim charytatywnie, szczególnie na
rzecz chorych lub biednych dzieci. Te występy
sprawiają mi olbrzymią radość. Śpiewałem
tam, między innymi, „Zabawę podmiejską”
z repertuaru Piotra Szczepanika i kilka in-
nych utworów. O dziwo, nie mam najmniejszej
tremy. Gdy widzę tłum, czuję się w swoim ży-
wiole. Czasami może troszeczkę usztywnia
mnie obecność moich najbliższych podczas
występu, ale i z tym sobie radzę. 
WIZYTÓWKA
JAN FRANCISZEK
MIODEK
Profesor zwyczajny. Wybitny polski języko-
znawca i publicysta. Laureat wielu nagród
w kraju i za granicą, doktor honoris causa
Wileńskiego Uniwersytetu Pedagogicznego
i Uniwersytetu Opolskiego. Zajął między in-
nymi czwarte miejsce w plebiscycie na naj-
wybitniejszą postać telewizji XX wieku orga-
nizowanym przez tygodnik „Polityka”. Jest
dyrektorem Instytutu Filologii Polskiej Uni-
wersytetu Wrocławskiego.
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 19
 S Ą D O W N I C T W O
ANNA DĄBROWSKA
Oszczędna Temida
Zmniejszy się liczba wojskowych sądów garnizonowych – 1 lipca 2010 roku
mają zostać zlikwidowane placówki w Bydgoszczy, Krakowie i Zielonej Górze.
S
prawy likwidowanych sądów
– także te wszczęte i nieza-
kończone – przejmą inne
placówki. Planowane jest
rozszerzenie właściwości miejsco-
wych sądów garnizonowych w Lu-
blinie, Poznaniu, Warszawie i Wro-
cławiu. Obecnie w Polsce działa
dziesięć wojskowych sądów garnizo-
nowych, oprócz tych w wymienio-
nych miastach także w Gdyni, Olsz-
tynie i Szczecinie. W ramach woj-
skowego sądownictwa nadal pozosta-
ną dwa sądy okręgowe – w Warsza-
wie i Poznaniu.
NOWY KODEKS
Opracowany w Ministerstwie Obro-
ny Narodowej projekt zmiany rozpo-
rządzenia ministra obrony w sprawie
utworzenia sądów wojskowych oraz
określenia ich siedzib i obszarów wła-
ściwości trafił do uzgodnień między-
resortowych. Mają one dostosować
20 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009
PAWEL_NR46_2009.indd 20
liczbę i strukturę wojskowych sądów
garnizonowych do zamierzeń organi-
zacyjnych sił zbrojnych, z uwzględ-
nieniem obecnego stanu przestępczo-
ści w pozostających we właściwości
sądów jednostkach i związanego
z nim obciążenia poszczególnych or-
ganów sprawiedliwości.
Proponowane zmiany wynikają
również z częściowego ograniczenia
właściwości sądów wojskowych
i spadku liczby rozpatrywanych
w nich spraw, co jest efektem zmian
wprowadzonych w kodeksie postępo-
wania karnego. Nowelizacja, która za-
częła obowiązywać na początku tego
roku, scedowała bowiem na sądy po-
wszechne rozpatrywanie części spraw
dotyczących żołnierzy i pracowników
wojska.
Jak napisano w ocenie skutków re-
gulacji, w trzech sądach garnizono-
wych, które mają zostać zlikwidowa-
ne, pracuje dwunastu sędziów, dwu-
FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI
dziestu trzech sekretarzy i ośmioro innych pra-
cowników. Realizacja projektu nie wpłynie na
budżet Ministerstwa Obrony Narodowej, po-
nieważ niezbędna kwota jest przewidziana
w wydzielonej na 2010 rok dla sądów wojsko-
wych części budżetu resortu.
MNIEJSZE KOSZTY
Jeżeli natomiast zniesienie sądów nastąpi
pod koniec przyszłego roku, wydatki związa-
ne ze zwolnieniem sędziów, sekretarzy i pra-
cowników sądów wyniosą około 900 tysięcy
złotych i zostaną przeznaczone między innymi
na odprawy oraz gratyfikacje urlopowe. Pro-
gnozowane wydatki uwzględniają sytuację,
DZIĘKI w której wszyscy sędziowie znoszonych są-
LIKWIDACJI dów postanowią odejść z zawodowej służby
czterech sądów wojskowej. Jeśli zostaną przeniesieni za swoją
oszczędności
w kolejnych
zgodą do innych jednostek, koszty te mogą się
latach wyniosą zmniejszyć.
około miliona Zgodnie z uzasadnieniem do nowelizacji
złotych rocznie. nie jest natomiast planowane zatrudnienie se-
kretarzy i pracowników sądów likwidowanych
placówek w innych sądach wojskowych. Re-
gulacja wpłynie zatem na miejscowe rynki
pracy. Jak zapewnia jednak ustawodawca
– tylko w nieznacznym stopniu. Zwolniona ma
być stosunkowo niewielka liczba osób, ponie-
waż pięciu sekretarzy sądowych ma już woj-
skowe uprawnienia emerytalne. Szacuje się
ponadto, że dzięki likwidacji czterech sądów
oszczędności w kolejnych latach wyniosą oko-
ło miliona złotych rocznie. 
2009-11-09 09:55:32
EADS PZL „Warszawa – Okęcie” S.A.
Al. Krakowska 110/114, 00-971 Warszawa, Poland.
Tel. (+48 22) 57 72 202, Fax. (+48 22) 57 72 203,
eadspzl@pzl.eads.net

POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 21

 L O G I S T Y K A
BOGUSŁAW POLITOWSKI
Inżynierowie
podniebnych mostów
Polscy żołnierze sprawnie potrafią
załadować i wyładować każdy samolot
transportowy świata.
W
logistyce transportowej w na-
szych siłach zbrojnych do koń-
ca ubiegłego wieku koncen-
trowano się na obsłudze dzia-
łań wojsk własnych w kraju. Zmieniło się to na
przełomie czerwca i lipca 1999 roku, gdy trze-
ba było wyekspediować żołnierzy 18 Batalio-
nu Desantowo-Szturmowego do operacji
NATO „Joint Guardian” w Kosowie. W jej
pierwszym okresie ludzi, podobnie jak sprzęt,
wożono koleją, autobusami i ciężarówkami.
22 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009
Dopiero po kilku latach zaczęto wykorzysty-
wać do tego celu lotnictwo.
Prawdziwym wyzwaniem stał się przerzut
polskiego kontyngentu do Iraku w 2003 roku.
Nie mieliśmy wtedy własnych środków strate-
gicznego transportu lotniczego czy morskiego
ani dostępu do sprzętu sojuszników umożli-
wiającego zaopatrywanie pododdziałów na
tak dużą odległość. Nie mieliśmy też w tej
dziedzinie żadnego doświadczenia. Stało się
oczywiste, że system wojskowych usług trans-
portowych należy szybko przystosowywać do
nowych wyzwań.
Podczas misji w Iraku transportem zajmo-
wali się za nas w dużej mierze Amerykanie.
Do siedziby STiRW-CKRW skierowali 30 spe-
cjalistów z systemami łączności, którzy pomo-
gli przy opracowaniu planu przerzutu kontyn-
gentu nad Zatokę Perską.
Musieliśmy utworzyć komórki terenowe,
złożone ze specjalistów potrafiących zająć się
załadunkiem oraz wyładunkiem ludzi i sprzętu
na lotniskach i portach. W 3 Bazie Lotniczej we
Wrocławiu w krótkim czasie sformowano więc
etatową sekcję transportu i ruchu wojsk prze-
znaczoną do fachowego nadzoru oraz przygoto-
wania ładunków do transportu lotniczego. Do
obsługi operacji przeładunkowych na lotni-
skach cywilnych i w portach sformowano do-
raźne grupy kontroli ruchu (GKR) na bazie
Wojskowych Komend Transportu.
GDZIE WÓZEK, GDZIE PALETY
Żołnierzy, którzy weszli w skład tych sekcji
i grup, trzeba było fachowo przeszkolić. Znów
pomogli Amerykanie, organizując dwumie-
sięczne kursy na temat transportu ludzi i sprzę-
tu. Każdy uczestnik dostał certyfikat i upraw-

nienia na dwa lata. Aby je przedłużyć,
trzeba okresowo zdawać egzaminy
teoretyczne i praktyczne.
Sekcję utworzoną w 3 Bazie Lotni-
czej tuż po sformowaniu wyposażono
w niezbędny sprzęt przeładunkowy
i oprogramowanie komputerowe do
planowania rozmieszczenia ładunków
na pokładach statków powietrznych.
W transporcie lotniczym, a wojsko-
wym w szczególności, ważną kwestią
jest znajomość procedur postępowa-
nia z towarami niebezpiecznymi
(amunicją, materiałami wybuchowy-
mi). Polscy transportowcy taką wie-
dzę także zdobywali u amerykańskich
kolegów. Obecnie uprawnienia oraz
potwierdzenia ważności certyfikatów
członkowie sekcji zdobywają na kur-
sach cywilnych w kraju, organizowa-
nych zgodnie z przepisami Międzyna-
rodowego Stowarzyszenia Transportu
Lotniczego (IATA).
Osiągnięto duży postęp. Gdy
w 1998 roku w Powidzu wylądował
norweski samolot C-130, by zabrać
polskie dary na Bałkany, żołnierze
A R M I A
C O M M E N T
Kapitan KRZYSZTOF
BERGHAUZEN, pełniący
obowiązki dowódcy
wrocławskiej sekcji
transportu i ruchu wojsk
P odstawą bezpiecznego transportu jest
przestrzeganie przepisów. Dlatego naj-
trudniej ekspediuje się sprzęt drobny
– każdy ładunek musimy ocenić pod wzglę-
dem bezpieczeństwa lotu, następnie zapa-
kować, zważyć i przygotować wymagane
dokumenty. Za to najbardziej lubimy wysy-
łać duże ładunki: samochody, transportery,
śmigłowce. Taki sprzęt zasadniczo wożą
kolosy takie jak An-124-100, Ił-76 lub
C-17. Każdorazowo podczas wysyłania lu-
dzi lub ładunku samolotem czarterowanym
przez armię amerykańską w przygotowaniu
transportu uczestniczą żołnierze US Air
Force. Kiedyś dużo korzystaliśmy z ich wie-
dzy, teraz ich obecność jest tylko wspar-
ciem merytorycznym i narzuconą przepisa-
mi formalnością.
Tylko Afganistan
T ylko w 2008 roku i tylko do Afganista-
nu i z powrotem do kraju wykonano
215 lotów różnych samolotów. Przewiozły
FOT. ANDRZEJ PINDORKI
one 6140 osób oraz 6480 ton ładunków.
Zatem przez siedem miesięcy w roku
w powietrzu znajdował się ciągle jakiś sa-
molot wiozący ludzi i sprzęt z Polski do
Afganistanu.  kontyngentu do Czadu. W tym czasie mieli-
mieli kłopoty ze znalezieniem sprzętu
do załadunku palet. Dziś potrafią za-
ładować i wyładować każdy samolot
transportowy świata. Do Afganistanu
drogą lotniczą wysyłamy nie tylko ty-
siące ludzi, ale także śmigłowce i Ro-
somaki.
BRAK FLOTY
Gdy zaczynaliśmy misję iracką,
PILOCI lecący
brakowało nie tylko wyszkolonych w strefę wojny
specjalistów od transportu strategicz- do perfekcji
nego, ale także odpowiednich statków muszą mieć
powietrznych. Na początku 2003 roku opanowaną
umiejętność
mieliśmy tylko kilka samolotów taktycznego,
An-26 nienadających się do tego typu szybkiego
operacji, a pierwsza hiszpańska ma- lądowania
szyna C-295M w 13 Eskadrze Lotnic- z dużej
wysokości.
twa Transportowego pojawiła się
15 sierpnia 2003 roku.
Most powietrzny między krajem
a Irakiem trzeba było „wybudować”.
Zajęło się tym Szefostwo Transportu
i Ruchu Wojsk – Centrum Koordyna-
cji Ruchu Wojsk, w czym pomogła
mu umowa ACSA zawarta między
Departamentem Obrony USA a pol-
skim MON, na której podstawie Amerykanie
podstawiali na polskie lotniska swoje wojskowe
i cywilne (czarterowane) samoloty, a w portach
statki. Usługi transportowe kupowaliśmy wtedy
także na rynku międzynarodowym.
Ostatniego dnia września 2003 roku pierw-
szy transportowiec C-17 odleciał z Wrocławia
nad Zatokę Perską. Drugi wystartował w tym
samym kierunku następnego dnia. Odtąd dwa
razy w miesiącu jeden–dwa samoloty kurso-
wały między Wrocławiem a Bagdadem, do-
starczając żołnierzom sprzęt i zaopatrzenie.
Ogółem podczas misji irackiej przemieszczo-
no drogą powietrzną z i do Polski 18 844 oso-
by oraz 2528 ton cargo. Zorganizowano także
16 rejsów, przewożąc statkami 1470 jednostek
sprzętowych i 1130 kontenerów. W krótkim
czasie STiRW opracowało własne instrukcje
do przepisów i procedur planowania oraz re-
alizacji wojskowego transportu powietrznego,
morskiego, drogowego i kolejowego, które
uwzględniają doświadczenia zdobyte w czasie
przewozów dla kontyngentów.
Z czasem zaczęliśmy wysyłać do Iraku sa-
moloty naszych Sił Powietrznych, głównie
C-295M.
Szefostwo doprowadziło do udziału Polski
w programie SALIS, w którym na podstawie
wielonarodowej umowy są czarterowane sa-
moloty An-124 – Rusłan (300 godzin dla Pol-
ski w roku 2009) oraz programie SAC-C17
(grupa państw kupiła trzy samoloty C-17),
w którym Polska dostała limit 150 godzin.
Warto pamiętać, że jeszcze w czasie zma-
gań irackich zaszła potrzeba wyekspediowania
śmy kontyngenty na Bliskim Wschodzie
i w Afganistanie.
POTRZEBA NIEZALEŻNOŚCI
W coraz większym stopniu jesteśmy zdolni
do samodzielnego organizowania i prowadze-
nia transportu międzynarodowego. Maszyny
C-295M mogą służyć praktycznie tylko do
przerzutu ludzi i małej ilości towaru na pale-
tach lotniczych, ale już niedługo uzupełnią je
samoloty C-130E Hercules. Na razie co praw-
da Amerykanie dostarczyli tylko jeden egzem-
plarz z pięciu obiecanych, więc tymczasowo
dwa chcemy od nich wypożyczyć (jeden
z nich 2 listopada wylądował już na warszaw-
skim Okęciu). Gdy dostaniemy komplet Her-
culesów (jesienią 2011 roku), będziemy mogli
przemieszczać na duże odległości także więk-
sze samochody, ambulanse i kontenery.
Naszej armii potrzebne są też środki trans-
portu strategicznego, bo do Afganistanu jest
około 4500 kilometrów i żaden ze wspomnia-
nych samolotów bez międzylądowania tam nie
doleci, a nie zawsze udaje się na nie uzyskać
zgodę. Ponadto wraz ze zmianą zadań i potrze-
bą dozbrajania kontyngentu konieczne staje się
przewożenie tam setek ton ładunków i sprzętu,
w tym Rosomaków i śmigłowców. Dlatego
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 23
 L O G I S T Y K A
Amerykanie nadal wyręczają nas w przewo-
zie ładunków o dużych gabarytach i ciężarze.
Robią to własnymi samolotami C-17 oraz
czarterowanymi od przewoźników rosyjskich
lub ukraińskich wielkimi An-124 Rusłan.
24 lipca 2009 roku Polska przystąpiła do
programu NATO i UE – ATARES, przewidu-
jącego bezgotówkową wymianę usług trans-
portu lotniczego i tankowania w powietrzu.
Właśnie z tej puli w sierpniu bieżącego roku
odbyło się pierwsze tankowanie w powietrzu
naszych samolotów F-16 przez holenderski
tankowiec.
Całkowite uniezależnienie od usługodaw-
ców zewnętrznych może zapewnić jedynie po-
siadanie przez siły zbrojne dwóch–trzech wła-
snych samolotów transportu strategicznego.
Mimo wysokich kosztów zakupu taki wydatek
szybko by się zwrócił, bo oprócz zaopatrywa-
nia własnych kontyngentów samoloty mogły-
by zarabiać, wykonując zlecenia innych
państw. Resortu obrony jednak nie stać na ra-
zie na taką inwestycję. Firma Bumar (wspól-
nie z izraelskim Rafaelem i jednym z polskich
banków) lansuje natomiast projekt outsourcin-
gowy – gotowa jest, na ustalonych w kontrak-
cie warunkach, podstawiać dla wojska dwa sa-
moloty transportowe/latające cysterny.
NIEBEZPIECZNE
WIÓRKI KOKOSOWE
W instrukcji stowarzyszenia IATA, dotyczą-
cej przewozu powietrznego towarów i ludzi,
oraz w jej wojskowym odpowiedniku opraco-
wanym przez armię amerykańską, część regu-
lująca transport materiałów niebezpiecznych
DGR (Dangerous Goods Regulations) zajmu-
je kilkaset stron.
24 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009
Laików może zdziwić, że na przykład zapa-
kowanie na pokład samolotu znanego smaru
w aerozolu WD-40 lub większej ilości wiór-
ków kokosowych może doprowadzić do kata-
strofy w powietrzu. Fachowcy o tym muszą
wiedzieć. Oni materiały niebezpieczne dzielą
na dziewięć grup. Niektóre towary z grupy
pierwszej, czyli największego ryzyka, nie mo-
gą znaleźć się na pokładzie samolotu w ogóle.
Inne muszą być odpowiednio zapakowane
i właściwie załadowane.
Specjaliści z sekcji transportu 3 Bazy Lotni-
czej z Wrocławia znają obie instrukcje bardzo
dobrze. Ich trzynastoosobowy zespół działa bo-
wiem najdłużej. Obecnie trwa formowanie dru-
giej takiej sekcji, w 33 Bazie Lotniczej w Powi-
dzu, w miejscu stacjonowania Herkulesów. Jej
C O M M E N T
Pułkownik
WIESŁAW
BOGDAŃSKI
W brew pozorom praca naszych ludzi
nie należy do łatwych. Pomimo plano-
wania nagła zmiana warunków atmosferycz-
nych lub usterki sprzętu wymuszają korekty
planów. Musimy jeszcze dopracować i ujed-
nolicić system łączności, szczególnie dla na-
szych grup przeładunkowych pracujących na
misjach. Nie może być tak, że każda grupa
posługuje się innym środkiem łączności. Są-
dzę, że każda z nich powinna dysponować
przynajmniej jednym telefonem satelitarnym.
Szef Szefostwa Transportu i Ruchu Wojsk
– Centrum Koordynacji Ruchu Wojsk
Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych
ienie
uniezależn
Całkowite có w
da w
od usługo
h może
zewnętrznyc nie
w nić jedy
zape
przez siły
posiadanie h–trzech
óc
zbrojne dw olotów
m
własnych sa tegicznego.
spor tu stra
tran
FOT. MARIUSZ KONARSKI
dowódca, kapitan Sławomir Purul, zdobywał
doświadczenie u kolegów z Wrocławia.
BARDZO SZYBKIE LĄDOWANIE
Sekcja z 3 BL wykonuje swoje zadania nie
tylko we Wrocławiu, ale także w wielu innych
portach lotniczych w kraju i zagranicą. Obo-
wiązki jej dowódcy pełni kapitan Krzysztof
Berghauzen. Etatowy dowódca tutejszych
transportowców, major Jarosław Świeściak,
jest aktualnie w Afganistanie.
„Procedury są takie, że sprzęt do wysyłki
otrzymujemy zawsze na kilka, a nawet kilka-
naście dni przed wylotem”, mówi kapitan
Berghauzen. „Mamy więc czas, aby go do-
kładnie przejrzeć, popakować, oznakować
i dokonać odprawy celnej. Dzieje się tak, bo
transport lotniczy jest drogi i samolot nie mo-
że czekać na ładunek. A znając wagę i rodzaj
ładunku, mamy czas, aby za pomocą specjal-
nego programu komputerowego do zautoma-
tyzowanego planowania rozmieszczenia ła-
dunków na pokładzie statków AALPS (Auto-
mated Air Load Planning System) przewi-
dzieć, jak i gdzie go ulokować”.
Dostarczanie ludzi i sprzętu do kraju objęte-
go wojną jest bardzo ryzykowne dla pilotów.
Wielu z nich przyznaje, że gdy lecą do Afga-
nistanu, często czują przypływ adrenaliny. Nad
terytorium tego państwa muszą uważać, by za
długo nie być zbyt nisko, w zasięgu przeno-
śnych rakietowych zestawów przeciwlotni-
czych. Nad najbardziej zagrożonym terenem
Amerykanie często zapewniają lądującym
i startującym samolotom osłonę śmigłowców
bojowych. Piloci lecący w strefę wojny do per-
fekcji muszą mieć opanowane taktyczne, szyb-
kie lądowania z dużej wysokości. 
Przemys³owy Instytut Telekomunikacji S.A. A R M I A
LIWIEC
Radar Rozpoznania Artyleryjskiego
“LIWIEC” jest mobilnym radarem rozpoznania arty-
leryjskiego charakteryzuj¹cym siê wysok¹
mobilnoœci¹ i odpornoœci¹ na zak³ócenia czynne
i bierne. Jego architektura i wyposa¿enie pozwalaj¹
na wykorzystanie go w zintegrowanym systemie
dowodzenia artylerii, jak równie¿ na bezpoœredni¹
wspó³pracê z pojedynczymi jednostkami
ogniowymi.
Wspomaganie walki z artyleri¹ przeciwnika “LIWIEC”
realizuje poprzez:
www.pit.edu.pl
- automatyczne wykrywanie i œledzenie wielu
pocisków artyleryjskich ró¿nych typów,
- automatyczn¹ klasyfikacjê typów pocisków oraz
odzajów stanowisk ogniowych,
- okreœlanie po³o¿enia pojedynczych stanowisk i ich
grupowanie,
- okreœlanie wspó³rzêdnych punktu upadku pocisku
- wspó³pracê z zautomatyzowanym zestawem
kierowania ogniem.
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 25
 S P R A W Y
Gra o rzecznika
MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER
FOT. EWA KORSAK
Wkrótce do laski marszałkowskiej wpłynie projekt ustawy
o powołaniu rzecznika praw żołnierza. Czy zdobędzie poparcie posłów,
skoro sprawami żołnierzy zajmuje się dziś kilka instytucji?
P
rojekt ustawy o powołaniu
rzecznika praw żołnierza
przygotowało Koło Posel-
skie Socjaldemokracji Pol-
skiej. „Żołnierze potrzebują takiej po-
mocy”, uważa wiceprzewodniczący
partii Bartosz Dominiak. I zwraca
uwagę na coraz większą ilość stano-
wionego prawa oraz skomplikowane
procedury, które muszą pokonać oby-
watele, gdy chcą dochodzić swoich
praw. W związku z tym pojawili się
rzecznicy przypisani do określonych
grup społecznych czy zawodów. Ma-
my rzecznika praw obywatelskich,
rzecznika praw dziecka, rzeczników
ubezpieczonych i konsumentów,
a także pełnomocnika rządu do spraw
równego traktowania.
CZEKAMY NA OPINIE
„Hierarchiczna struktura wojska czę-
sto nie pozwala na skuteczne dochodze-
nie praw przez żołnierzy. Ograniczenia
wynikają między innymi z zamknięte-
go trybu dochodzenia praw (przełożeni,
prokuratura wojskowa, sądy wojskowe,
MON). Utrudnieniem są również ogra-
niczenia nałożone na żołnierzy na przy-
kład ze względu na członkostwo w sto-
warzyszeniach. Dlatego ważne jest, aby
26 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009
Ż O Ł N I E R Z Y
istniał skuteczny aparat pomocy żołnie-
rzom w dochodzeniu ich praw, umiej-
scowiony poza strukturami zajmujący-
mi się obroną narodową”, czytamy
w uzasadnieniu do projektu ustawy.
Rzecznik, do którego mogliby się
zwracać żołnierze, działałby przy parla-
mencie, a nie przy resorcie obrony. Po-
słowie Socjaldemokracji, prezentując
projekt na konferencji prasowej w sej-
mie, podkreślali, że taka instytucja
jest potrzebna, o czym świadczy jej
istnienie w wielu państwach NATO,
choćby w Niemczech i krajach skandy-
nawskich.
Według projektu ustawy, uprawnieni
do ochrony ze strony rzecznika mają
być: żołnierze w czynnej służbie, żoł-
nierze w stanie spoczynku, żołnierze
przeniesieni do rezerwy – za okres peł-
nienia służby – a także członkowie ro-
dzin żołnierzy i pracownicy wojska.
Rzecznik miałby monitorować takie
sprawy, jak: zapewnienie odpowiednich
warunków służby, przestrzeganie wol-
ności sumienia i wyznania, kwestie na-
gród, awansów czy zakwaterowania.
Projekt zakłada, że będzie mógł on sa-
modzielnie prowadzić postępowanie
wyjaśniające, a także zwrócić się do
sejmu o zlecenie NIK-owi przeprowa-
dzenia kontroli. Ma być on uprawniony do bada-
nia spraw, nawet bez uprzedzenia, na przykład
w jednostce wojskowej, czy żądania złożenia
wyjaśnień przez organy administracji państwo-
wej i jednostki organizacyjne sił zbrojnych.
Projekt został wysłany do około 150 organiza-
cji związanych z wojskiem. Dotychczas odpo-
wiedziała co piąta. Większość pozytywnie. Po-
słanka Izabella Sierakowska z sejmowej komi-
sji obrony zebrała już wymagane prawem
15 podpisów, czeka jeszcze na zakończenie spo-
łecznych konsultacji („być może trzeba będzie
nanieść jakieś poprawki”), zanim przekaże pro-
RZECZNIK, jekt marszałkowi sejmu.
do którego
mogliby się
zwracać NIE MA KLIMATU
żołnierze, „Marzy mi się, abyśmy mieli takiego rzecz-
działałby przy nika jak w Bundestagu”, mówi Jadwiga
parlamencie,
a nie przy Zakrzewska, wiceprzewodnicząca sejmowej ko-
resorcie misji obrony. „Ale nie ma klimatu dla takiej ini-
obrony. cjatywy. Nie ma ona szans pod względem praw-
nym. Nie możemy powołać rzecznika na wzór
niemiecki, bo trzeba by zmienić konstytucję, że-
by wprowadzić taką funkcję”.
Grzegorz Dolniak, wiceprzewodniczący
Klubu Parlamentarnego Platformy Obywatel-
skiej, członek komisji obrony uważa, że rzecznik
praw żołnierza jest niepotrzebny, bo ewentualne
skargi wojskowi mogą składać do komisji obro-
ny lub poszczególnych posłów.
Sprawami żołnierzy zajmuje się także Biuro
Konwentu Dziekanów Korpusu Oficerów Woj-
ska Polskiego. Odpowiada ono na liczne wystą-
pienia żołnierzy w sprawach bezpośrednio do-
tyczących warunków ich służby. „Tylko w trak-
cie jednej kadencji takich wystąpień było ponad

Obrońcy żołnierzy
W KANADZIE instytucja ombudsmana zaj-
mującego się sprawami wojska istnieje od
1998 roku. Jest on powoływany przez mi-
nistra obrony i działa w jego imieniu.
W NIEMCZECH parlamentarny komisarz
do spraw sił zbrojnych funkcjonuje od
1959 roku i jest organem pomocniczym
Bundestagu.
W IRLANDII rzecznik do spraw sił zbroj-
nych działa od 2004 roku, powołuje go pre-
zydent; jest on niezależny od ministerstwa
obrony i władz wojskowych.
W SZWECJI przestrzeganiem prawa w in-
stytucjach wojskowych zajmuje się jeden
z czterech ombudsmanów powoływanych
przez parlament i przed nim odpowiedzial-
nych.
W NORWEGII funkcja parlamentarnego
ombudsmana do spraw sił zbrojnych ist-
nieje od 1952 roku, jest on częścią admi-
nistracji parlamentarnej.
W WIELKIEJ BRYTANII w 2006 roku zosta-
ła ustanowiona funkcja komisarza do
spraw skarg związanych ze służbą wojsko-
wą. Powołuje go minister obrony.
pół tysiąca. Głównie odnosiły się one do pro-
blemów zakwaterowania i pragmatyki służby,
na przykład zmiany korpusu osobowego, do-
datków do uposażenia z tytułu pełnienia funkcji
nieetatowych, podnoszenia kwalifikacji, czasu
służby oraz konsekwencji nowelizacji stano-
wionego prawa”, mówi pułkownik Anatol
Tichoniuk, przewodniczący Konwentu Dzieka-
nów. Jak dodaje, w trakcie jednej kadencji orga-
nów przedstawicielskich konwent opracował
217 opinii do projektów ustaw, rozporządzeń
i zarządzeń, a także inicjatyw legislacyjnych
w sprawie ich nowelizacji. W tej liczbie są rów-
nież opinie, wystąpienia i publiczne stanowiska
zajmowane w sprawach dotyczących żołnierzy
zawodowych.
Kilkuosobowy Zespół Ochrony Praw Żołnie-
rzy i Funkcjonariuszy Służb Publicznych działa
przy Rzeczniku Praw Obywatelskich. Spośród
około półtora tysiąca spraw rocznie, które trafia-
ją do rzecznika, żołnierzy dotyczy około trzy-
dziestu. Posłanka Zakrzewska uważa, że RPO
powinien położyć większy nacisk na sprawy
wojskowe. Nie może zajmować się tylko cywila-
mi, ponieważ żołnierz też jest obywatelem. Dla-
tego trzeba rozbudować i wzmocnić go kadrowo,
finansowo i strukturalnie. „Dziś rzecznik margi-
nalizuje sprawy wojskowe”.
„Budujemy demokrację, niezbędni są ludzie
występujący w obronie tych, którzy tego potrze-
bują”, podsumowuje Izabella Sierakowska.
„Uważam, że musi być ktoś, niezależny od MON
i rządu, kto będzie występował w imieniu żołnie-
rzy i pracowników wojska, ale także emerytów
i rencistów, będzie bronił żołnierzy i przedsta-
wiał ich prawa bez żadnych ograniczeń”.  dyskusji.
A R M I A
Impuls do dyskusji
Z pułkownikiem
ANATOLEM TICHONIUKIEM
o tym, kto broni praw żołnierzy,
rozmawia MAŁGORZATA
SCHWARZGRUBER
POLSKA ZBROJNA: Jak Pan ocenia pro- POLSKA ZBROJNA: Prawami żołnierza
pozycję ustanowienia rzecznika praw żoł- interesuje się także Rada Europy.
nierzy? ANATOL TICHONIUK: W Radzie Europy
ANATOL TICHONIUK: To ciekawy i po- w Strasburgu zakończono prace nad rekomen-
żądany projekt. Może on spotkać się z pozy- dacją dla Komitetu Ministrów Rady Europy
tywnym odbiorem w środowisku wojskowym. w sprawie praw człowieka w siłach zbrojnych.
Instytucja umocowana na podobieństwo in- Przygotowany projekt dokumentu, zawierający
nych rzeczników w Polsce i wybierana przez katalog podstawowych praw żołnierzy, odwołu-
parlament doskonale może się wpisać w sys- je się do zasady wyrażanej przez Europejski
tem ochrony praw żołnierzy oraz parlamentar- Trybunał Praw Człowieka, że „prawa człowieka
nej kontroli nad siłami zbrojnymi. W żaden nie zatrzymują się przed bramą koszar”. Wska-
sposób nie powinna ona być (i zapewne nie zuje on również, że funkcjonująca w części kra-
będzie) konkurencyjna wobec instytucji jów europejskich instytucja rzecznika do spraw
Rzecznika Praw Obywatelskich, a może żołnierzy (wojskowych) jest ważnym elemen-
w sposób istotny uzupełniać jej prerogatywy. tem systemu ochrony praw tej grupy.
Może to być zatem kolejny, milowy krok
w demokratyzowaniu naszego wojska. POLSKA ZBROJNA: Po co żołnierzom no-
wy rzecznik, skoro istnieje wasz kon-
POLSKA ZBROJNA: Tacy rzecz- went i RPO?
Prawa
nicy działają w innych pań- ANATOL TICHONIUK: W in-
człowieka
stwach. Możemy skorzystać nie zatrzymują nych służbach mundurowych (Poli-
z ich doświadczeń? się przed bramą cja, Straż Graniczna, Państwowa
ANATOL TICHONIUK: Moż- koszar. Straż Pożarna, Służba Więzienna)
na i należy wzorować się na dojrza- wolności obywatelskie mają szerszy
łych demokracjach, w których ochro- zasięg – chociażby istnieje prawo do
na praw i wolności obywatelskich żołnie- przynależności do związków i stowarzyszeń
rzy ma długą tradycję i znakomicie się spraw- zawodowych. W wojsku obowiązuje pełna dys-
dza. W uzasadnieniu do projektu przywołuje pozycyjność, hierarchiczna struktura, ustawowy
się ciekawe rozwiązania, które przyjęto w in- zakaz przynależności do stowarzyszeń i związ-
nych państwach. Takim przykładem może być ków zawodowych, które z założenia bronią praw
instytucja rzecznika Bundestagu do spraw sił swoich członków. Nie wolno nam również nale-
zbrojnych Niemiec. Obecnie pełniący tę funk- żeć do partii politycznych, a występować pu-
cję Reinhold Robbe w październiku ubiegłe- blicznie mogą wyłącznie osoby uprawnione
go roku na zaproszenie przewodniczącego sej- przez przełożonych. W stosunku do instytucji
mowej Komisji Obrony Narodowej i przewod- państwowych i publicznych żołnierze zatem
niczącego Konwentu Dziekanów Korpusu w sposób zasadniczy są stroną słabszą, o ograni-
Oficerów WP gościł w Polsce. Celem tej wi- czonych prawach. Nowa instytucja może zatem
zyty były wymiana doświadczeń oraz porów- służyć ich upodmiotowieniu. Oczywiście mężo-
nanie standardów socjalnych kadry Bunde- wie zaufania i konwent spełniają funkcję repre-
swehry i Sił Zbrojnych RP. zentanta żołnierzy zawodowych wobec przeło-
Rzecznik w Niemczech zajmuje się opieką żonych oraz organów władzy publicznej. Jeste-
nad żołnierzami, wizytacją kontyngentów, śmy umocowani prawnie, mamy określony ob-
przyjmowaniem petycji i skarg związanych szar niezależności, ale nie zastąpimy nigdy par-
z funkcjonowaniem wojska oraz nadzorem lamentarnej instytucji ombudsmana. 
nad separacją wojska od polityki. Stąd też, Pułkownik ANATOL TICHONIUK
jak sądzę, wizyta była dobrym impulsem do jest przewodniczącym Konwentu Dziekanów
Korpusu Oficerów WP
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 27
 A F G A N I S T A N

Ści żki  wojny

ARTUR GOŁAWSKI

Wóz z klimą
Podczas misji w Afganistanie polscy żołnierze po raz pierwszy
w warunkach wojennych używają wozów patrolowych Cougar.

Z
40 zamówionych dostaliśmy od
Amerykanów 32 pojazdy o zwięk-
szonej minoodporności Cougar
w wersji 4x4. „To bardzo dobre wo-
zy. Choć mają prymitywną konstrukcję, to każ-
de rozwiązanie techniczne zostało przez ich
producenta starannie przemyślane, zwłaszcza
pod kątem zapewnienia bezpieczeństwa zało-
dze”, zachwala podpułkownik doktor inżynier
Przemysław Kupidura, adiunkt Instytutu
Techniki Uzbrojenia Wojskowej Akademii
Technicznej, uczestnik czwartej zmiany nasze-
go kontyngentu w siłach ISAF, który okiem fa-
chowca obserwował pojazdy w działaniu.
Przyznaje, że nie rozumie, dlaczego nikt nie
pomyślał przed laty, że mogą one być naszym
żołnierzom potrzebne, i tak prostych wozów
nie można było wyprodukować w kraju.
Podwyższoną minoodporność Cougarom
zapewnia kształt dolnej części kadłuba,
uformowany na podobieństwo litery V, bez
zbędnych węzłów mocujących i ram. Dużą
niezawodność pojazdów uzyskano dzięki za-
stosowaniu podzespołów renomowanych firm
i zdublowaniu wszystkich podstawowych
systemów.
Podwójna instalacja pneumatyczna Cougara
ma dwa zbiorniki – sprężone powietrze jest
wykorzystywane w układzie hamulcowym
oraz do sterowania skrzynią biegów, redukto-

28 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009

 A R M I A
Force Tracker, używany głównie do nawigacji.
Ponadto obrazuje on pozycje innych obiektów
– nawet śmigłowców – w niego wyposażonych
oraz jest środkiem przekazania informacji
o zagrożeniach, a nawet
służy do łączności między
wozami.
Polacy być może
przez przypadek stali się
użytkownikami BFT,
bo Amerykanie dzi-
wili się, że go ma-
my. „Zbierajmy
doświadczenia
z posługiwania
się tym syste-
mem, skoro próbu-
jemy wprowadzić
podobny do wyposażenia własnych wozów bo-
jowych”, zachęca podpułkownik Kupidura.
„Jeśli osiągniemy połowę funkcjonalności ame-
rykańskiego systemu, to będzie bardzo dobrze”.
W Cougarach fabrycznie zamontowano środ-
ki łączności, które nie są kompatybilne z polski-

mi, montowanymi na nasze życzenie przez ame-
rykański serwis. Wozy kontyngentu są wyposa-
żone w karabiny maszynowe PKM (7,62 mili-
metra) albo NSW-T (12,7 milimetra) lub granat-
niki automatyczne Mk-19 Mod 3. Niekiedy
można spotkać też dodatkowe karabiny PKM
montowane na podstawie z boku wieży.
Przydałaby się
możliwość
Do 9 października, czyli dnia, w którym do-
szkolenia szło do tragicznego w skutkach ataku na kon-
żołnierzy w jeździe wój w prowincji Wardak, ataków na Cougary
Cougarami z Polakami było niewiele w porównaniu z za-
w kraju, przed
misją. Niestety,
sadzkami na Rosomaki. Dlatego że transporte-
sprowadzenie rów kontyngent ma trzy razy więcej niż patro-
jednego lowców i są one dłużej używane przez naszych
egzemplarza żołnierzy. W czwartej zmianie rebelianci
FOT. US DOD
do nauki jest
nieopłacalne – nie
uszkodzili dwa pojazdy, detonując pod nimi
będzie serwisu! miny pułapki o zawartości od 5 do 8 kilogra-
mów materiałów wybuchowych. Podpułkow-
rem czy blokadami mechanizmów różnico- nik Kupidura odnotował, że w pierwszym
wych. Układ hamulcowy jest wspomagany se- zdarzeniu wóz stracił błotniki oraz miał
lektywnym systemem ABS – działa nawet uszkodzone układy pneumatyczne i elektrycz-
wtedy, gdy jedno z kół zostanie uszkodzone po ne, ale nie ucierpiał układ jezdny, więc wóz
wybuchu miny. został odholowany do bazy na własnych ko-
łach. W drugim przypadku została tylko prze-
FUNKCJONALNOŚĆ bita opona, a nie było uszkodzeń mechanicz-
Żołnierze chwalą nie tylko klimatyzację wnę- nych. „Mieliśmy szczęście. Aby wysyłać
trza i umieszczenie tam gniazdek elektrycznych, Cougary na patrole częściej, powinniśmy da-
do których mogą podłączyć iPoda lub czajnik. wać im do towarzystwa wozy ewakuacyjne.
Podobają im się przeszklone burty (pancerne Niestety, nie mamy takich”. Serwis sojuszni-
szyby pozwalają obserwować otoczenie) oraz ków szybko uporał się z naprawami Cougarów.
wyposażenie elektroniczne, głównie termowizor Wadą wypożyczonych nam przez Ameryka-
kierowcy i system zarządzania polem walki Blue nów MRAP-ów jest – jak każdego tego typu
mają
Cougary iki
a zbiorn
dw
e
paliwow
– większy .
i mniejszy
pojazdu – wysoko położony środek ciężkości,
który wymaga od kierowców dużego do-
świadczenia. Gdy wóz przewróci się na bok,
wyjść z niego można tylko przez wieżę i cia-
sny właz ewakuacyjny w dachu. Boczne
drzwi są opancerzone, a przez to zbyt
ciężkie do uchylenia.
Do piątej zmiany włącznie nie
odnotowano jednak
w kontyngencie wywrotki
Cougara, choć w wielu sytu-
acjach omal do tego nie do-
szło. Dobrze to świadczy
o umiejętnościach naszych
kierowców, zwłaszcza że
układ dwu osi (4x4) źle wpły-
wa na komfort jazdy. Dla Ame-
rykanów wywrotka jest czymś normalnym.
ZDALNE STEROWANIE
Polskim użytkownikom MRAP-ów brakuje
wystarczającej liczby pojemników do transpor-
towania wyposażenia indywidualnego. „Wóz tej
klasy zapewnia bezpieczeństwo załodze, gdy
nie ma we wnętrzu luźno przechowywanych
rzeczy”, zauważył naukowiec. „A my, jako wy-
pożyczający samochody, nie możemy ich prze-
rabiać”. Zwrócił uwagę, że Amerykanie zaczy-
nają już wprowadzać dodatkowe pojemniki do
wyposażenia Cougarów.
Powstała wersja o podwyższonym dachu,
dla patroli rozminowania i oczyszczania
dróg, żeby przy wybuchu żołnierze nie ude-
rzali głowami w sufit. Wkrótce powinna po-
jawić się wersja z trałami przeciwminowy-
mi. Na wozach sojuszników widać też
uchwyty do mocowania pancerzy chronią-
cych przed pociskami formowanymi wybu-
chowo (EFP), ale samych osłon oni nie za-
kładają, bo zasadzek z użyciem EFP w Afga-
nistanie było niewiele. W użyciu są osłony
prętowe przeciwko pociskom z ręcznych gra-
natników przeciwpancernych. W samocho-
dach zastosowano zdalnie sterowane moduły
uzbrojenia.
„Nasi dowódcy boją się ich jak diabeł świę-
conej wody, bo uważają, że żołnierze w wie-
żach mają większe pole obserwacji”, zauważa
oficer. „Tymczasem wystający z wież żołnie-
rze podczas zasadzki są najbardziej narażeni
na niebezpieczeństwo”. 
Na podstawie prelekcji
podpułkownika PRZEMYSŁAWA KUPIDURY
wygłoszonej 8 października na konferencji
„Uzbrojenie 2009”.
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 29
 S Z K O L N I C T W O

D
rugoklasiści, sama młodość, mo-
że trochę dzieciństwa. A jednak
rozmawiając z dziennikarzem,
nie zostawiają cienia wątpliwości
co do powodów ich bytności
w Dęblinie. „Dostaliśmy się tu, bo chcemy la-
tać”, przekonują stanowczo i całkiem poważnie
Artur Białoszkiewicz, Kornelia Humienna
i Arkadiusz Lupa.

TYLKO F-16
Mamy październik 2009 roku, a ta trójka
oraz pozostałych 170 uczniów Ogólnokształcą-
cego Liceum Lotniczego marzy o jednym
– o zajęciu miejsca w kabinie F-16. Choć nie
mówią tego wprost, z wyrazu ich twarzy odczy-
tać można, że latanie transportowcami czy śmi-
głowcami są gotowi uznać za życiową porażkę.
W powietrze ciągnęło ich od chwili, gdy uj-
rzeli latające nad głowami samoloty. O ogólnia-
ku, gdzie można nauczyć się pilotażu, dowie-
dzieli się z telewizji. „Był reportaż o odbiorze
polskich efów. Komentator wspomniał, że jest
liceum w Dęblinie. Siadłem do kompa, wrzuci-
łem do wyszukiwarki «liceum lotnicze» i do-
wiedziałem się, co i jak”, wspomina Lupa.
Białoszkiewicza też zwerbowały telewizja
i internet. „Potem był pośpiech, by zdążyć z ba-
daniami. Zdążyłem w przedostatnim terminie”,
cieszy się.
„O szkole powiedział mi tato. W internecie
znalazłam www.lotnik.com i wiedziałam już,
co chcę w życiu robić”, mówi Humienna.

Ptasi instynkt
ARTUR GOŁAWSKI

Od wybryków niektórych uczniów jeżyły się włosy na głowie,

lecz właśnie to liceum dało wojsku najwięcej generałów i pilotów F-16.
Po ośmiu lekcjach wracają do internatu, wy-
budowanego ćwierć wieku wcześniej przy istot-
nej pomocy ich poprzedników. Tam, w dwu-
i trzyosobowych pokojach, czekają na nich
elektroniczne gadżety – laptopy i internet. „Nie
ma już, jak w latach osiemdziesiątych, zmory
ich poprzedników, rejonów i dyżurów. Ściganie
młodych skończyło się, gdy szkoła przestała
być duża”, mówi Grażyna Świątkowska, pe-
dagog szkolny. Dodaje, że licealistom zostały
dziś trzy obowiązki: uczyć się, uczyć i uczyć.
Przy tym unikają nałogów. Ćwierć wieku temu
popalał co trzeci–czwarty uczeń. Obecnie za
bezcenną uchodzi kategoria zdrowia Z1A, po-
zwalająca ubiegać się o pilotowanie odrzutow-
ców. „Jeśli zdrowie się pogorszy, ich marzenia
legną w gruzach”, ocenia Świątkowska. „Za-
tem bardzo o siebie dbają”.
Lupa, gdyby lekarze wykryli u nie-
go wadę zdrowia uniemożliwiającą la-
tanie, przeniósłby się do podchorążów-
ki we Wrocławiu. „Chcę służyć oj-
czyźnie, ale najlepiej w wojsku i lot-
nictwie”, deklaruje. Wojskowość nie
przeraża tu też dziewcząt. Humienna
akceptuje większą niż w cywilnych li-
ceach dyscyplinę: „Musimy uczyć się
porządku, żebyśmy na studiach i pod-
czas służby nie byli zaskoczeni”.
DOBRA MŁODZIEŻ
ŻADNA inna Spokój w dęblińskim LL wynika
szkoła średnia zapewne z tego, że jest to placówka
w Polsce kameralna – osiem klas, niecałe dwie
nie wydała
tylu generałów setki uczniów. Równie ważne jest to,
i tylu pilotów. że przyjmuje gimnazjalistów ze świa-
dectwem z czerwonym paskiem. „Inni
nie mają szans się dostać. Gdy prze-
kształcaliśmy się z liceum zawodowe-
go w ogólnokształcące, nie myśleli-
śmy, że dojdziemy do takiego pozio-
mu”, przyznaje dyrektor szkoły, puł-
kownik rezerwy doktor pilot Janusz
Ziółkowski. „Zainspirowało nas li-
ceum zielonogórskie. Jako pierwsze
stało się ogólniakiem i miało lepsze
wyniki od dęblińskiego”.
Rekrutacja odbywa się tylko na pod-
stawie świadectw z gimnazjum. Szko-
le nie można zarzucić stronniczości
w selekcji uczniów, ale utraciła możli-
wość weryfikacji zdolności kandyda-
tów. Wcześniej ośmioklasistów obo-
wiązywały egzaminy z kilku przed-

30 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009

 A R M I A

Bez alergii na mundur

Marzą, aby założyć mundur, pojechać do domu i pokazać się rodzinie.

L icealiści obecni i ci sprzed lat

w jednym – oprócz pędu do latania
– są tacy sami: nie trzeba ich zmuszać
do noszenia munduru. W pierwszej
klasie wszyscy czekają na to, aż dane
im będzie włożyć uniform, pojechać do
domu, pokazać się rodzinie i znajo-
mym. W klasie drugiej i trzeciej
(a kiedyś w czwartej), gdy ekscytacja
opadnie, mundur nosi się poza szkołą
wtedy, gdy pomaga na przykład w szyb-
szym dotarciu do domu na weekend.
Teraz mundury są inne niż przed laty.
Licealiści nie mają płaszczy i beretów,
za to kurtki i furażerki. W takim zesta-
wie chętniej chodzą. Pionierzy z lat sie-
demdziesiątych wyglądaliby przy nich
jak przebierańcy. Po dwóch tygo-
dniach nauki w cywilnych ciuchach
dostali używane bluzy moro i berety.
Spodnie nadal nosili własne. 

Prawdziwi patroni
Do dziś dęblińskie liceum lotnicze
doczekało się 3154 abiturientów.

O ba licea lotnicze miały

godnych patronów. Nie
komunistów w stylu Janka
Krasickiego (jak Wyższa
Oficerska Szkoła Lot-
nicza), zapomnia-
nych już genialnych
lotników i – co
w czasach PRL wy-
dawało się niemożli-
we – oficerów II Rzeczy-
pospolitej: Dęblin – poruczni-
FOT. ARCH. LL DĘBLIN (2)
Oba licea rywalizowały ze so-
bą sportowo i kadrowo. Dę-
blińskie było pierwsze i więk-
sze, bo korzystało z są-
siedztwa szkoły ofi-
cerskiej. Zielonogór-
skie powołano jako
jego filię, która szyb-
ko się usamodziel-
niła. Do dziś dębliń-
skie LL doczekało się
3154 abiturientów. Przez je-

ka Franciszka Żwirkę i inży- go mury przewinąć się mogło

niera Stanisława Wigurę, nawet 5 tysięcy osób, bo by-
Zielona Góra natomiast wały roczniki, w których do
– kapitana Eugeniusza matury dotrwał i zdał ją tylko
Horbaczewskiego. co drugi uczeń. 

miotów oraz sprawności fizycznej. Dziś zdarza
się, że „szóstkowicze” z gimnazjum mają w li-
ceum jedynki z WF-u. Muszą się przez trzy la-
ta napocić, żeby dostać się do szkoły oficer-
skiej. Tam czeka ich test kondycji, a wymagania
dla pilotów są tylko nieznacznie niższe od tych
dla komandosów.
Teraz licealiści mają rozszerzoną matematy-
kę, fizykę i angielski. „Oferujemy im wiele róż-
norodnych zajęć pozalekcyjnych. Ponadto chce-
my doprowadzić do tego, żeby uzyskiwali li-
cencję pilota turystycznego”, mówi dyrektor
Ziółkowski. Licencja zawsze była marzeniem
uczniów. Do tej pory niespełnionym. „Na razie
zmieniliśmy statut. W wakacje po pierwszej
klasie uczniowie będą skakać ze spadochronem
i latać szybowcami”, przewiduje dyrektor. „Po
ukończeniu drugiej klasy siądą za sterem samo-
lotu. Absolwent dolata 20 godzin i uzyska li-
cencję turystyczną”.
MARZENIE O BOCIANIE
Cofnijmy się do października 1972 roku. Od
miesiąca w nowo powołanym rozkazem szefa
Sztabu Generalnego WP liceum o profilu za-
wodowym uczy się 89 uczniów. Wśród nich
Krzysztof Załęski. Z inicjatywą utworzenia
placówki wystąpił kilka tygodni wcześniej ów-
czesny komendant Wyższej Oficerskiej Szkoły
Lotniczej generał brygady pilot Józef Kowalski.
Internet nie istniał: w Dęblinie, a może i w ca-
łym województwie lubelskim nie było ani jed-
nego komputera, komórki mogły być wytwo-
rem literatury science fiction, a telewizja nada-
wała jeden czarno-biały program.
Skąd zatem udało się znaleźć uczniów do
placówki tworzonej w takim pośpiechu? „Nie
miałem żadnych związków z lotnictwem i nie
ciągnęło mnie do latania”, opowiada generał
dywizji Krzysztof Załęski, szef sztabu Sił Po-
wietrznych. „O szkole dowiedziałem się od ofi-
cera, który odwiedził moją uczelnię, szukając
kandydatów do nauki w Dęblinie. Zaryzykowa-
łem. Lekarze uznali mnie za zdolnego do lata-
nia i tak zostałem uczniem LL. Dopiero tam za-
raziłem się lotnictwem”.
Rocznik zwerbowanych pionierów podzielo-
no na trzy klasy. W pierwszym roku szkoła
zmieniała siedzibę trzy- lub czterokrotnie, a po-
czątkowo uczniowie mieszkali, stołowali się
i uczyli w pałacu Jabłonowskich. Na początku
drugiego roku, przez dwa miesiące aż do póź-
nej jesieni, kwaterowali w namiotach i myli się
w zimnej wodzie z tak zwanego żołnierskiego
koryta. „Hartowaliśmy się”, wspomina z uśmie-
chem generał. W kolejnych latach, gdy warunki
socjalne się poprawiły, mieszkali w dwudzie-
stoosobowych typowych izbach żołnierskich,
z piętrowymi łóżkami, w budynku stanowią-
cym obecną siedzibę szkoły.
Gdy Załęski uczęszczał do „Lotnika”, z ko-
legami entuzjazmował się modelarstwem.
Szczytem ich marzeń były skoki ze spadochro-
nem, latanie szybowcami Mucha i Bocian.
W lotnictwie bojowym hitem były MiG-21,
Su-7 i Su-20, dziś do zobaczenia w muzeach.
„Odrzutowce nie rozpalały naszej wyobraźni.
Dużo uczyliśmy się historii oraz przedmiotów
zawodowych. Większość czytała «Skrzydlatą
Polskę» i sklejała modele”.
„Fali nie było, ale uczniowie wyższych klas
cieszyli się pewnymi przywilejami”, komentuje
generał. „Na przykład na stołówce nie musieli
stać w kolejce po posiłek. Nikomu to specjalnie
nie przeszkadzało, ale wtedy było nas niewielu,
więc kolejki nie były duże”.
PARA W GWIZDEK
Do 1992 roku istniały dwa licea lotnicze,
w Dęblinie i Zielonej Górze. W końcówce ubie-
głej dekady los pozostawionego po oszczędno-
ściowych cięciach dęblińskiego jedynaka wy-
dawał się niepewny. Dyrektor Ziółkowski uwa-
ża, że było to odreagowanie sytuacji z połowy
lat osiemdziesiątych, gdy nakazano przyjmo-
wać do szkoły wszystkich, którzy się zgłoszą,
nawet bez badań.

POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 31

FOT. SYLWIA GUZOWSKA
S Z K O L N I C T W O

Męski bastion padł

Od trzech lat do liceum

FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

przyjmowane są dziewczęta.

D ają sobie radę, choć mu-

szą włożyć sporo wysiłku
w poprawienie kondycji fi-
zycznej. „Mamy ograniczone
możliwości ich oddzielnego
zakwaterowania, więc w tym
roku nie przyjęliśmy uczen-
nic. Gdyby nie było takiej ba-
riery, być może wyparłyby
chłopców ze szkoły, bo w tym
wieku zawsze są ambitniej-
sze i mają lepsze stopnie na
świadectwach”, obawia się
dyrektor Ziółkowski.
W przyszłym roku dęblińskie
LL wznowi rekrutację gimna-
zjalistek, oferując im pewną
liczbę miejsc. „Lecz jeśli ja-
kaś dziewczyna chce zostać
pilotem, musi sobie odpowie-
dzieć na pytanie, czy wystar-
czy jej sił, by ten zawód wyko-
nywać”, ostrzega dyrektor.
Młodzież nie zdaje sobie bo-
wiem jeszcze sprawy z tego,
jak ciężka jest profesja pilota.
Poczet licealistów – dowódców
Dla niej latanie jest wciąż eks-
cytującą przygodą, nie ma
w sobie ani krzty biurokracji,
L iceum lotnicze w Dęblinie ukończyli
między innymi pułkownicy piloci:
Lesław Dubaj (1982, dowódca 33 Ba-
eksploatujących Su-22). Pułkownik pi-
lot Cezary Wasser (1984) jest szefem
Służby Ruchu Lotniczego, pułkownik
stagnacji, niepewności, zabie- zy Lotniczej) i Wojciecha Pikuła Wojciech Ozga (1986) – szefem Za-
gów o utrzymanie zdrowia, (1981, dowódca 12 BLot), którzy do- rządu Planowania Rozwoju Sił Po-
a dyżury bojowe są abstrak- wodzili żołnierzami obsługującymi wietrznych – A5, pułkownik nawiga-
cją. „Jeśli ma się cel i chce się w tym roku międzynarodowy port lot- tor Bogumił Znojek (1978) – dowód-
go osiągnąć, to można to zro- niczy w Kabulu oraz podpułkownicy cą 6 Bazy Lotniczej, a komandor
bić. I nie ma wtedy znaczenia, piloci Robert Kozak (1986, dowódca Paweł Podgórski – szefem wydziału
co trzeba dla niego poświę- 1 Eskadry Lotnictwa Taktycznego szkolenia w Zarządzie Operacji Mor-
cić”, uważa Arkadiusz Lupa. z MiG-29), Marek Ławicki i Karol skich – N3 Dowództwa Marynarki
„Robi się to, i już”.  Jędraszczyk (1989, dowódcy eskadr Wojennej. 

Tworzono nawet osiem pierwszych klas,
w których początkowo było 280 uczniów, ale do
matury dotrwał i zdał ją co drugi. „Nikt nie liczył
się z pieniędzmi. Dużo pary poszło w gwizdek.
Młodzież trafiała się różna. Wielu chłopców re-
zygnowało z nauki lub ze służby w armii, bo nie
pasował im rygor. Gdy zlikwidowano licea woj-
skowe, zostało tylko nasze. Doszło do tego, że
mieliśmy dwie klasy nielotne liceum wojskowe-
go i dwie lotnicze”.
Sytuacja zmieniła się, gdy do Sił Powietrz-
nych trafiły transportowce C-295M, myśliwce
F-16 i MiG-29, gdy wojsko zaczęło walczyć za
granicą, a na dodatek wielu starszych lotników
zdjęło mundur. Popyt na adeptów lotnictwa no-
wej generacji wzrósł, przez co absolwenci „Lot-
nika” stali się potrzebni. Zbiegło się to z awansa-
mi generalskimi absolwentów dęblińskiego
LL. Pierwszy lampasy zdobył Piotr Luśnia (ab-
solwent 1977, obecnie emeryt). Do pocztu gene-
ralskich sław liceum dołączyli generał broni pilot
Andrzej Błasik – dowódca Sił Powietrznych
(maturzysta z roku 1981) i jego zastępca
Krzysztof Załęski (1976 – pierwsza grupa ab-
solwentów) oraz generał brygady Sławomir
Kałuziński (1979 – rezerwa kadrowa MON).
Wkrótce licealiści wdarli się na kursy pilotażu
F-16 w USA i dziś co drugi pilot Jastrzębi może
powiedzieć, że zdawał maturę w Dęblinie
(12 oficerów) lub Zielonej Górze (8 oficerów).
I tak 10 Eskadrą Lotnictwa Taktycznego dowo-
dzi podpułkownik pilot Dariusz Malinowski
(1985), mający pod komendą między innymi ma-
jora i sześciu kapitanów – absolwentów liceum
lotniczego. Dowodzącemu 31 Bazą Lotnictwa
Taktycznego, gdzie znajdują się dwie eskadry Ja-
strzębi, pułkownikowi pilotowi Rościsławowi
Stepaniukowi (1985) podlegają podpułkownik,
siedmiu kapitanów i trzech podporuczników po
LL w Dęblinie lub Zielonej Górze.
Klany rodzinne
L iceum lotnicze w Dęblinie doczekało
się też rodzinnych klanów. Uczyli się
w nim bracia, w tym bliźniacy, umiejętnie
wykorzystujący swoje podobieństwo. Te-
raz zaczynają do niego trafiać synowie
absolwentów z pierwszych roczników.
Obecnie dziesięciu uczniów pochodzi
z rodzin wojskowych.  dziennie, byli prawie moimi dziećmi”, opowia-
Według dyrektora Ziółkowskiego, najlepszą
miarą sukcesu liceum jest to, że trzech absol-
wentów uczy się w Akademii Sił Powietrznych
USA w Colorado Springs. „Nie należy jednak
więcej ich wysyłać. Najlepsi powinni zostawać
podchorążymi w Polsce, by za kilka lat latać
F-16”.
SPACERY PO PARAPETACH
Gdyby ktoś zrobił analizę przewinień dyscy-
plinarnych uczniów LL w Dęblinie z dawnych
czasów, włosy dęba stanęłyby mu na głowie.
Wie o tym doskonale Andrzej Jaworski (ab-
solwent z 1978 roku), który w latach osiem-
dziesiątych wrócił do liceum jako porucznik na
stanowisko opiekuna rocznika, a później został
zastępcą dyrektora. Dziś, w stopniu podpuł-
kownika, wciąż z młodzieńczą werwą kieruje
dziekanatem Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił
Powietrznych. Dobrze pamięta ówczesnych
podopiecznych, o których mówi, że to była faj-
na młodzież.
„Nic nie wymaże tego okresu z mojej pamię-
ci. Byliśmy ze sobą po kilkanaście godzin co-
da, przyznając, że praca z chłopcami w wieku

32 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009


DO 1992 ROKU
istniały dwa
licea lotnicze,
w Dęblinie
i Zielonej Górze.
W końcówce
ubiegłej
dekady los
pozostawionego
dęblińskiego
jedynaka
wydawał się
niepewny.
FOT. ARCH. LL DĘBLIN
15–19 lat jest trudna. „Do szkoły trafiali mło-
dzieńcy z taką fantazją, że drugich takich próż-
no szukać. Najgorsze były te pomysły, w któ-
rych wyniku mogli stracić życie. Byli tacy, co
chodzili bez zabezpieczeń po zewnętrznych pa-
rapetach na siódmym czy ósmym piętrze inter-
natu, aby zaimponować kolegom”.
Wiele ryzykownych eksperymentów zostało
tajemnicą uczniów – na przykład skoki spado-
chronowe z szóstego piętra na uprzęży przy-
wiązanej linkami do kaloryfera czy produkcja
petard hukowych, wyrzucanych następnie za
okno. Jaworski kwituje z ulgą: „Cieszę się, że
nikomu nic się nie stało”.
„U nas też bywały wybryki”, wspomina ge-
nerał Załęski. „Uczniowie uciekali z zajęć,
a nawet całe klasy wagarowały. Biliśmy się z ró-
wieśnikami z Dęblina. Licealiści zatrzymywali
pociągi lub wyskakiwali z nich w biegu w miej-
scu, gdzie tory znajdowały się najbliżej szkoły”.
Jako jeden z ostatnich pozostających w służbie
czynnej licealistów z pierwszej matury w 1976
roku był inicjatorem powołania Stowarzyszenia
A R M I A
C O M M E N T
Pułkownik rezerwy doktor
pilot JANUSZ ZIÓŁKOWSKI,
dyrektor liceum lotniczego
w Dęblinie:
S zesnastolatkowie trafiają do nas ze
świadomością celu – że czeka na nich
samolot. Powtarzam im przy każdej okazji,
że nie ma innej opcji. Po ślubowaniu pierw-
szoklasiści stają się członkami wielkiej lot-
niczej rodziny. I nie ma z nimi żadnych pro-
blemów wychowawczych. Jak słyszę, co się
dzieje w innych liceach, to się dziwię, że to
możliwe.
LICEALIŚCI po pierwszym roku nauki zaliczają waka-
cyjny obóz spadochronowy. Dyrektor chce połączyć
go z obozem szybowcowym.
Absolwentów Liceum Lotniczego. Zo-
stał wiceprezesem organizacji. „Ponie-
waż miałem przewagę nad munduro-
wymi kolegami, dopilnowałem, aby pomysł zo-
stał wykonany”.
Stowarzyszenie zarejestrowano w Krajowym
Rejestrze Sądowym. Pod koniec listopada od-
będzie się jego kolejny zjazd. Podpułkownik
Jaworski jest skarbnikiem SALL, a w 2002 ro-
ku współzałożył witrynę internetową dębliń-
skiego LL i prowadził ją przez cztery lata. Moż-
na w niej znaleźć spisy wszystkich absolwen-
tów z 33 dotychczasowych roczników. Wielu
z nich założyło profile swoich klas w serwisie
nasza-klasa.pl. Dzięki temu odbywają się czę-
ste zjazdy klasowe – najczęściej w Dęblinie.
Przybywają na nie licealiści z całej Polski, a na-
wet Europy, bo absolwenci tamtejszego liceum
lotniczego rozsiani są dziś po całym świecie, od
Australii po Kanadę i Stany Zjednoczone. „Ab-
solwentom różnie się wiedzie”, komentuje
J. Ziółkowski. „Mamy wśród nich lekarzy, ma-
rynarzy, żołnierzy Wojsk Lądowych i wielu cy-
wilów. Największą grupę zawodową stanowią
jednak piloci. Czyli dobrze wypełniamy statuto-
wą misję”.
Dyrektor uważa, że przyszłość szkoły jest
w rękach dowódcy Sił Powietrznych, który musi
policzyć, czy opłaca mu się ją utrzymywać. „Ja
argumentuję, że kandydaci na pilotów nie mają
ceny i lepiej rekrutować ich spośród naszych ab-
solwentów, bo mają już pewne doświadczenie
lotnicze oraz wojskowe, więc nie będą rozczaro-
wani służbą. A poza tym kończą dobrą szkołę.
Od czterech lat, gdy mamy nową maturę, wszy-
scy są do niej dopuszczani i wszyscy zdają. Je-
steśmy jedynym takim liceum na Lubelszczyź-
nie! Z reguły wszyscy abiturienci wybierają stu-
dia w «Szkole Orląt», chyba że mają kłopoty ze
zdrowiem lub uznają, że nie pasują do wojska”.
Szkoła mogłaby przyjmować nawet po 150
uczniów na rok. Teraz jednak limit ustalono na
60. „Reklamy więc nie potrzebujemy”.
NIE MA MAMUSI I TATUSIA
Podpułkownik rezerwy doktor Michał
Burek, prorektor do spraw kształcenia i studenc-
kich Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrz-
nych, swego czasu opiekun nocny w internacie
LL w Dęblinie, ocenia, że absolwenci tego szcze-
gólnego ogólniaka są bardzo dobrymi kandyda-
tami na lotników i żołnierzy, bo w szkole przyję-
to właściwy model kształtowania postaw osobo-
wo-zawodowych, który sprawdza się w szkole
oficerskiej. „Dla nas lepiej dostawać studentów
nieco przygotowanych wojskowo i zawodowo.
Oni szybciej łapią niuanse tej profesji”.
Generał Załęski też nie widzi lepszego sposo-
bu sprawdzenia predyspozycji kandydatów na
pilotów, znoszenia przez nich drylu wojskowego,
odpowiedzialności, poszanowania organizacji
i umiejętności działania w grupie niż nauka
w dęblińskim LL. „W internacie nie ma mamusi
i tatusia, którzy przypominają o odrobieniu lek-
cji, posprzątają i uprasują mundur. Licealista jest
zdany na siebie. Tego typu placówki wojsko po-
winno hołubić”, stwierdza, zapewniając, że Do-
wództwo Sił Powietrznych nie planuje likwidacji
szkoły.
Andrzeja Jaworskiego niepokoi decyzja mi-
nistra obrony, ustalająca limity naboru do pod-
chorążówek w 2010 roku. Według niej, WSOSP
przyjmie na pierwszy rok studiów tylko 55 pod-
chorążych, w tym 34 na kierunek lotny. W 2009
roku o indeksy starało się około 600 osób, do eg-
zaminu przystąpiło blisko 400, a szkoła przyjęła
138 podchorążych.
„Zainteresowanie służbą w lotnictwie ciągle
się utrzymuje”, przypomina Jaworski i dodaje,
że absolwenci LL nie mają forów w trakcie re-
krutacji do szkoły oficerskiej. Co prawda dostają
punkty dodatkowe za nalot, ale do egzaminów
stają też osoby, które latały w aeroklubach, mo-
gące mieć większy nalot i więcej punktów niż li-
cealiści. „Rywalizacja o indeksy będzie ostra”.
Tymczasem Artur Białoszkiewicz drugokla-
sista marzy, że za dziesięć lat spotka kolegów
z klasy w eskadrze F-16. „Wiem, że szanse na to
są niewielkie, ale nie zerowe”. 
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 33
 Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A


o
iału Specjalneg
Żołnierze Oddz owej z Gliwic.
ojsk
Żandarmerii W

Posterunki
kontrolno-
-blokadowe
umożliwiają
wykrycie
przemytu.

Łowy
niedźwiedzie
Niedaleko akademii wojskowej czeskich sił zbrojnych na
poligonie w Brzezinie ćwiczył batalion żandarmów NATO.
Ć wiczenia „Black Bear ’09” poka-
zały, że żołnierze mają coraz więk-
sze umiejętności w prowadzeniu dzia-
wykonywali zadania w ramach wspar-
cia bojowego oraz zabezpieczenia
prewencyjnego i dochodzeniowo-śled-
drogach, wykrywali sprawców prze-
stępstw, zatrzymywali osoby mające
broń i niebezpieczne materiały. Uczyli
łań stabilizacyjnych. Polscy żandarmi czego wojsk koalicyjnych stacjonują- się również wykorzystania wsparcia
oraz żołnierze policji wojskowych cych w fikcyjnym państwie Alfaland. powietrznego i ewakuacji rannych
Chorwacji, Czech i Słowacji wspólnie Kontrolowali między innymi ruch na przy użyciu śmigłowców. (MW) 

34 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009

 A R M I A

Opanowanie
za
najbardziej ag mieszek zależy od zatrzy
resywnych na mania
pastników.

i.
yposażen
u są znakomicie w
batalion
Żołnierze

FOT. MARCIN WIĄCEK (5)

POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 35


F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
Wierność tej tajemnej instytucji „zazdrość wzbudzać
może we wszystkich krajach i u wszystkich narodów”.
Pieczątka
Rządu Narodowego
K
iedy byłem młodym chłop-
cem, przed II wojną światową,
żyli jeszcze ostatni weterani
powstania styczniowego. Jeden
z nich mieszkał w pobliżu, na
warszawskim Powiślu. Zdejmowaliśmy przed
nim czapki, on sztywnym gestem salutował do
rogatywki. Nie wiedziałem wtedy, że o ocenę hi-
storycznej roli powstania toczą zażarte spory hi-
storycy i politycy. I toczą je nadal, i będą toczyć,
dopóki Polska istnieje.
Jedno wydaje mi się pewne: był to w dziejach
naszego narodu (narodu nie w sensie etnicznym,
ale w sensie poczucia przynależności kulturo-
wej) największy zryw posłuszeństwa wobec idei
niepodległego państwa. Te tysiące młodych lu-
dzi, którzy w styczniową noc 1863 roku, marnie
uzbrojeni, ruszyli do walki z carską potęgą, to nie
byli żołnierze jednostek wojskowych ani człon-
kowie organizacji, jak ich potomkowie, członko-
wie Drużyn Strzeleckich sprzed 1914 roku; ani
ludzie powiązani w wyniku paruletnich konspi-
racyjnych działań, jak harcerze Szarych Szere-
gów i AK-owcy z lat czterdziestych XX wieku.
Żaden z nich nigdy nie zetknął się z jakąkolwiek
polską instytucją: wojskiem, szkołą, urzędem.
Nie mieli rządu, króla czy wodza na wygnaniu.
Sieć spiskowa była obszerna, ale luźna, bez wy-
raźnej hierarchii.
Szli do walki, szli na śmierć od kuli lub szu-
bienicznego stryczka, idąc na wezwanie idei. Dla
większości z nich – idei podwójnej: wyzwolenia
narodowego i przemian społecznych (przede
wszystkim zniesienia pańszczyzny). I właściwie
z niczego stworzyli działające przez wiele mie-
sięcy Tajemne Państwo Polskie, wzór dla przy-
szłych pokoleń.
Powstanie zakończyło się klęską. Pół wieku
później otwarcie nawiązał do jego tradycji uro-
dzony w cieniu tej porażki Józef Piłsudski.
Nie nawiązywał bezkrytycznie: jego oparte
na źródłach prace o historii militarnej powsta-
nia są surowe w ukazywaniu bałaganu organi-
zacyjnego, chwiejności, ścierania się ambicji
36 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009
Rycerskie sprawy
(45)
dowódców, bezmyślności, przypadków
tchórzostwa, a nawet zdrady.
W sławnym odczycie, wygłoszonym
w roku 1924, Piłsudski zadał sobie py-
tanie: gdzie znaleźć wielkość wśród
gąszczu faktów i sprzecznych legend na
temat powstania? „Wielkości, gdzie
twoje imię?”. Przyjrzał się po kolei czo-
łowym postaciom ówczesnej polskiej
sceny politycznej, zaczynając od ugo-
dowca Aleksandra Wielopolskiego
i dochodząc do ostatniego naczelnika
powstania Romualda Traugutta.
I wszystkim im wielkości odmówił.
Znalazł ją w symbolu, „który silnie
– ba – nieraz wszechwładnie panował
nad ludźmi. Była nim pieczęć – pieczęć
Rządu Narodowego”. Piłsudski przyta-
cza liczne świadectwa, Polaków i Ro-
sjan, zaskakująco szerokiego zakresu
władzy, faktycznie sprawowanej przez
anonimowy, ukryty rząd, który posłu-
szeństwa nie mógł niczym wymuszać
– było dobrowolne. Ta władza, pod-
kreśla Piłsudski, obejmowała także
polskich Żydów.
Wymienia on przykłady posłu-
szeństwa poleceniom wyrażonym
na skrawkach papieru, opatrzo-
nych pieczątką Rządu Narodowe-
go, oraz ofiarności prowadzącej
nieraz na śmierć. Wierność tej ta-
jemnej instytucji „zazdrość wzbu-
dzać może we wszystkich krajach
i u wszystkich narodów”. 
Tajemne
Państwo Polskie
było wzorem dla
przyszłych pokoleń
 MILITARIA
MILITARIA

MILITARIA TADEUSZ
WRÓBEL
MILITARIA
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL

Najmniejszy
w rodzinie
Spółka Bumar razem z Navistar Defense oferują
FOT. J. WIŚNIEWSKI/US DOD

polskiej armii pojazdy minoodporne z serii MaxxPro.

POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 37

 P R Z E K R Ó J

Najmniejszy w rodzinie
Wśród wyprodukowanych Silnik
MaxxPro było 16 egzemplarzy wysokoprężny, MaxxForce
D/D9.3I6 o pojemności 9,3 l
XL na podwoziu
sześciokołowym. Firma Moc silnika
oferuje pojazdy pomocnicze 375 KM przy 2200 obr./min
z rodziny MaxxPro, takie
jak wóz ewakuacyjny Współczynnik mocy
lub platforma do przewozu jednostkowej
kontenerów, a nawet ciągnik 20 KM/ton US

siodłowy.
Kąt najazdu
58 stopni

Kąt zjazdu
46–48 stopni

Wzniesienia o nachyleniu
60%

Nachylenia boczne
30%

Brody bez przygotowania

914,4 mm
Koło skrętu
16,46 m

Długość
6248,4 mm
Wyprodukowane
Maxxy
Wysokość
2768,6 mm
Prześwit
(środek pojazdu)
355,6 mm

Rozstaw osi 2475

MaxxPro
1742
MaxxPro
1220
MaxxPro
505
sanitarek
500
MaxxPro
3683 mm Plus Dash MaxxPro MEAP

W
rywalizację o dostawę mino-
odpornych pojazdów dla Woj-
ska Polskiego włączył się
amerykański koncern Navistar
International Corporation. Jest on najwięk-
szym producentem cywilnych samochodów
ciężarowych i średniej mocy silników Diesla
w Ameryce Północnej, a także jednym z naj-
większych na świecie. Koncern produkuje też
autobusy. Rocznie taśmy produkcyjne zakła-
dów Navistara opuszcza około 173 tysięcy po-
jazdów. Będący częścią koncernu Navistar De-
fense (wcześniej noszący nazwę International
Military and Government, LLC) stworzył dla
sił zbrojnych Stanów Zjednoczonych
pojazd minoodporny MaxxPro. Z cza-
sem powstało jego kilka wersji, różnią-
cych się wielkością i przeznaczeniem.
WARIANT AFGAŃSKI
Na terenie Wojskowego Instytutu
Techniki Pancernej i Samochodowej
POZA w Sulejówku Navistar zaprezentował
POJAZDAMI pojazd MaxxPro Dash. Jest on naj-
MINOODPORNYMI mniejszy w rodzinie, stworzony dla
Navistar Defense
dostarcza także
misji w Afganistanie. Podobnie jak
ciężarówki dla jego starsi i więksi kuzyni, MaxxPro
różnych armii. Dash powstał na podwoziu Internatio-
nal Wark Star 7000 produkowanego
na rynek cywilny. Dolna część mon-
towanej na nim opancerzonej kabiny
ma kształt litery „V”. Takie rozwiąza-
nie powoduje, że spód jest bardziej
spłaszczony niż w pojazdach
z samonośnym kadłubem. Tym sa-
mym mniejsza jest jego zdolność do
rozpraszania energii wybuchu min pu-
łapek, dlatego aby wzmocnić ochronę
kabiny, między osiami zamontowany
został deflektor, także w kształcie „V”.
Co ciekawe, kadłub nie jest spawany,
ale klejony i skręcany.

38 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009


Układ
napędowy
4x4 (wszystkie
koła pojedyncze)
Masa całkowita
22 246 kg
Ładunek użyteczny
4989,5 kg
MaxxPro Dash jest pojazdem z napędem na
cztery koła. Do wnętrza kabiny można się dostać
przez przednie drzwi boczne lub tylną rampę.
Znajdować się w nim może siedem osób.
W tylnej części kabiny przeznaczono miejsce dla
pięciu członków załogi, z których jeden obsługu-
je karabin maszynowy w obrotnicy na dachu.
W porównaniu do MaxxPro, MaxxPro Dash
ma masę mniejszą o ponad 1800 kilogramów.
Jest też o prawie 36 centymetrów (z obrotnicą
karabinu maszynowego aż o 58,3 centyme-
trów) niższy. Dzięki tym i innym przeróbkom
producentowi udało się obniżyć o pięć centy-
metrów środek ciężkości, który zwykle w tego
M I L I T A R I A
Skrzynia biegów
pięciobiegowa, automatyczna
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (2)
Szerokość
2590,8 mm
typu pojazdach minoodpornych zostaje uloko-
wany dość wysoko i jest często słabą stroną
ich konstrukcji. Przysparza to problemów przy
wykorzystywaniu tych wozów w górzystych
częściach Afganistanu. MaxxPro Dash ma też
o 2,44 metra mniejsze koło skrętu niż wcze-
śniejsze MaxxPro i MaxxPro Plus.
ODPORNY NA MINY
Zachwalając walory swego produktu, przed-
stawiciele Navistar nie zdradzają szczegółów
dotyczących skuteczności ochrony załóg po-
jazdów. Opancerzenie do wozów dostarcza
sprawdzony izraelski producent – Plasan Sasa.
Możliwości skutecznej ochrony ilustruje wy-
darzenie z Afganistanu ze stycznia 2008 roku.
Pojazd wyleciał w powietrze na minie pułap-
ce, zawierającej około 270 kilogramów mate-
riałów wybuchowych. Zginął strzelec karabi-
nu maszynowego, ale trzej inni żołnierze znaj-
dujący się wewnątrz kabiny przeżyli. Navistar
podkreśla, że na życzenie zamawiającego ist-
nieje możliwość dopancerzenia produkowa-
nych pojazdów.
Pierwszy kontrakt na 822 egzemplarze Ma-
xxPro Dash za 752 miliony dolarów Navistar
podpisał we wrześniu 2008 roku. Pojazdy zosta-
ły dostarczone do lutego 2009 roku. W grudniu
2008 roku zamówiono jeszcze 400 pojazdów za
około 362,3 miliona dolarów. Firma podała, że
dotychczas na potrzeby misji afgańskiej wypro-
dukowano 1220 egzemplarzy MaxxPro Dash.
Miesięcznie linie montażowe opuszcza około
200 pojazdów, ale firma ma zdolności produk-
cyjne sięgające 500, tym samym może szybko
zrealizować nowe zamówienia.
Navistar podpisał porozumienie o współpra-
cy z Bumarem, które przewiduje uruchomie-
nie produkcji MaxxPro w Polsce, jeśli pojazdy
te zostaną wybrane przez naszą armię. O po-
tencjale i elastyczności producenta świadczy
to, że Dash był szóstym wariantem platformy
MaxxPro w ciągu zaledwie roku.
W sumie, poczynając od pierwszego zamó-
wienia z 31 maja 2007 roku na 1200 sztuk za
623 miliony dolarów, Pentagon zakontrakto-
wał dotąd około 7200 MaxxPro w różnych
wersjach, z których wyprodukowano już 6442.
Średnia cena egzemplarza MaxxPro z kon-
traktu z grudnia 2007 roku oscylowała w gra-
nicach 660–670 tysięcy dolarów.
HUSKY DLA BRYTYJCZYKÓW
Poza serią MaxxPro w ofercie Navistar De-
fense znalazła się rodzina pojazdów MXT-MV,
z całkowicie niezależnym zawieszeniem kół.
Brały one udział w przetargu na wozy patrolowe,
które miały zapewniać żołnierzom lepszą ochro-
nę niż HMMVW, ale armia amerykańska wy-
brała konkurencyjny projekt Oshkosha.
W wersji patrolowej ponadośmiotonowego
MXT-MV kabina ma dwie pary drzwi bocz-
nych. Może zmieścić się w niej do sześciu
żołnierzy z wyposażeniem. Na dachu pojaz-
du może być zamontowane różnorodne
uzbrojenie, na przykład obrotnica z karabi-
nem maszynowym lub moduł zdalnie stero-
wany. Sześciolitrowy silnik MaxxForce D
VT-365 V8 o mocy 325 koni mechanicznych
pozwala pojazdowi poruszać się ze stałą
prędkością 112 kilometrów na godzinę.
Wiadomo, że 262 pojazdy na bazie MXT-MV
w trzech wersjach (sanitarki, wozy dowodzenia
i patrolowe) zakupiło dla wojsk w Afganistanie
brytyjskie ministerstwo obrony. Pierwsze
z nich, nazwane Husky, dostarczono Brytyj-
czykom w maju 2009 roku, a jesienią miały
trafić do Afganistanu. 
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 39
 P R Z E K R Ó J

40 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009


FOT. ARCH. POLITECHNIKI GDAŃSKIEJ
TOMASZ GOS
Jednorazowy głuptak
W Marynarce Wojennej pojawi się urządzenie,
które potrafi znaleźć i zniszczyć minę morską.
Zbudowali je polscy naukowcy.
N
aukowcy z Politechniki
Gdańskiej opracowali
projekt przeciwminowe-
go samobieżnego pod-
wodnego ładunku wybuchowego
(PSPŁW), nazywanego potocznie
głuptakiem. Przeznaczony jest on
do identyfikacji i niszczenia min
morskich na akwenach o głębokości
od 3 do 200 metrów.
JAK TORPEDA
W warunkach bojowych głuptak
będzie urządzeniem jednorazowego
użytku. Ma działać podobnie jak zdal-
nie sterowana torpeda. Można go bę-
dzie również wykorzystać do niszcze-
nia innych ładunków minopodobnych,
konstruowanych między innymi przez
terrorystów.
„Zadania przeciwminowe z uży-
ciem PSPŁW mogą być wykonywane
przez wyspecjalizowany okręt do
niszczenia min, inne okręty i jednost-
ki pływające oraz śmigłowce, na któ-
rych możliwe jest zainstalowanie kon-
M I L I T A R I A
soli operatora w wersji przenośnej
oraz przetwornika systemu nawiga-
cyjnego”, wyjaśnia Lech Rowiński
z Centrum Morskich Technologii
Podwodnych Politechniki Gdańskiej.
„Misje przeciwminowe mogą być
również prowadzone z brzegu, na-
brzeża i innych budowli hydrotech-
nicznych”.
PSPŁW woduje się z okrętu za po-
mocą żurawia i specjalnego ciężkie-
go uchwytu. Do śledzenia ruchu po-
jazdu natomiast używany będzie hy-
droakustyczny system nawigacyjny.
Głuptak jest sterowany zdalnie przez
operatora za pośrednictwem włókna
światłowodowego jednorazowego
użytku. „Obrazy z zainstalowanych
w PSPŁW kamer telewizyjnych i so-
naru ukażą się na ekranach konsoli
operatora”, mówi Bogumił Porala
z Zakładu Techniki Głębinowej Poli-
techniki Gdańskiej. „Kiedy cel znaj-
dujący się w polu widzenia kamer
zamontowanych obok sonaru i w gło-
wicy obrotowej zostanie zidentyfiko-
wany jako mina, wówczas określi się jej typ
i szczegóły konstrukcyjne”.
ZDALNE STEROWANIE
Dzięki identyfikacji typu miny można wy-
brać miejsce na jej kadłubie, na które zostanie
skierowany strumień kumulacyjny ładunku
niszczącego. Po przyjęciu odpowiedniego po-
łożenia PSPŁW opiera się głowicą o kadłub
miny, a operator sygnałem z pulpitu na konso-
li detonuje materiał wybuchowy umieszczony
w głowicy głuptaka. W czasie wybuchu zosta-
je zniszczony zarówno cel, jak i PSPŁW.
Jeżeli ładunek wybuchowy nie zostanie od-
palony, trzeba go rozbroić i zneutralizować za-
palnik. Ładunek kumulacyjny w głuptaku zło-
żony jest z silnego materiału wybuchowego
opartego na oktogenie i ładunku pośredniego,
umieszczonych w obudowach metalowych.
W WARUNKACH Przed materiałem wybuchowym z wkładką
BOJOWYCH kumulacyjną znajduje się wolna przestrzeń
głuptak będzie
urządzeniem
umożliwiająca formowanie strumienia kumu-
jednorazowego lacyjnego, przenoszącego energię detonacji do
użytku. wnętrza miny.
Do sterowania głuptakiem nadaje się wyko-
rzystywana już w Marynarce Wojennej konsola
sterownicza pojazdów typu Ukwiał. To powin-
no obniżyć koszty wprowadzenia do MW no-
wego pojazdu samobieżnego. Głuptak został
skonstruowany przede wszystkim z myślą o wy-
korzystaniu go z okrętów typu 206FM. 
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 41
 M U Z E U M
Pan c erne  klechdy
MARCELI KWAŚNIEWSKI
O czeskim transporterze,
który został poznańskim
jedynakiem
Kiedy trafił do muzeum, natychmiast stał się jednym z najczęściej odwiedzanych eksponatów.
T
ransportery opancerzone TOPAS,
a także BWP-y, SKOT-y i BRDM-y,
ruszyły o czwartej nad ranem w kie-
runku siedzib władz regionów, fabryk
i zakładów pracy opanowanych przez „Solidar-
ność”. Tego mroźnego grudniowego poranka
1981 roku towarzyszył im hurkot gąsienic tysiąca
czterystu czołgów. Zaczął się stan wojenny, z któ-
rym najczęściej kojarzą się pojazdy TOPAS.
POLSKA PRZEBUDOWA
„Transporter Opancerzony Pływający, Ale
Słabo”, jak rozwijała jego nazwę część żołnie-
rzy, powstał na początku lat sześćdziesiątych
w Czechosłowacji jako przeróbka radzieckiego
transportera BTR-50 i wkrótce wszedł do
uzbrojenia Czechosłowackiej Armii Ludowej
jako OT-62. Kolejnej przebudowy dokonali
polscy inżynierowie. Po dołożeniu wieży prze-
ciwlotniczej z dwoma karabinami maszynowy-
mi KPWT i PKT wóz dostał oznaczenie
TOPAS-2AP. Jako pojazd desantowy, dopły-
wający do brzegu z odległości trzystu metrów,
miał falochron, urządzenia filtrowentylacyjne
i pompę wodną odśrodkową. Na pokład zabie-
rał do 16 żołnierzy. Na lądzie rozwijał pręd-
kość do 60 kilometrów na godzinę dzięki sze-
ściocylindrowemu silnikowi wysokoprężnemu
o mocy 300 koni mechanicznych.
Dwie wersje TOPAS-a służyły w naszym
wojsku od końca lat sześćdziesiątych do połowy
lat osiemdziesiątych. Na zawsze zapamiętają ten
pojazd także uczestnicy wydarzeń z grudnia
1970 roku, którzy wspominają dzień aresztowa-
nia grupy stoczniowców i reakcję ich kolegów,
idących wprost pod komitet wojewódzki PZPR,
by go podpalić. Wysłany przeciwko nim
TOPAS został zdobyty i skierowany przeciw mi-
licjantom, którzy na jego widok zaczęli uciekać.
W poznańskim Muzeum Broni Pancernej
znajduje się jeszcze jedna wersja TOPAS-a,
42 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009
B R O N I P A N C E R N E J
jedyna w swoim rodzaju, która słu-
żyła wyłącznie do szkolenia przy-
szłych oficerów. Nieuzbrojony
TOPAS został podwyższo-
ny o 15 centymetrów.
Zamontowano
w nim ze-
staw dodat-
kowych
radiostacji.
Dzięki te-
mu mógł stać
się wielostanowi-
skowym pojazdem do-
wodzenia, do którego w cza-
sie zajęć z taktyki wsiadali wykładow-
ca i ośmiu podchorążych. TOPAS wyruszał
na poligon, a studenci – dowódcy czołgów
– mieli za zadanie wykrywać cele i wskazy-
wać je swoim załogom. W ten sposób wykła-
dowca sprawdzał także ich umiejętność wy-
dawania komend, a ćwiczenia musiały oby-
wać się bez ściągi. Dzięki temu, zamiast
ośmiu czołgów spalających tony oleju napę-
dowego, po terenie ćwiczeń jeździł jeden
TOPAS. A efekt – jak twierdzili dowódcy
– był ten sam. Ten typowo poznański wynala-
zek powstał w połowie lat siedemdziesiątych,
gdy głośno już mówiło się o konieczności
oszczędzania. Nie wiadomo jednak dlaczego
nie wszedł do wyposażenia polskiego wojska.
SŁUŻBA MUZEALNA
Kiedy trafił do muzeum, natychmiast stał się
jednym z najczęściej odwiedzanych – w sensie
dosłownym – eksponatów.
„To ze względu na jego pojemność”, wyja-
śnia kustosz, kapitan Tomasz Ogrodniczuk.
„Do jego wnętrza jestem w stanie wpakować na-
wet 35-osobową klasę. Nikt nie protestuje,
uczniowie są zachwyceni”.
R
ZIO
ID
EK
AR
M
T.
FO
Upakowanej klasie kustosz funduje jeszcze
jedną atrakcję: zamyka pokrywy włazów i po-
zwala rekrutom we wnętrzu wrzeszczeć do upa-
dłego przez pięć minut. „To rozładowuje każde
napięcie i nawet najbardziej niespokojni wycho-
dzą zupełnie wyluzowani”.
Z szacunkiem oglądają TOPAS-a zaznajo-
mieni z historią wojskowości Duńczycy. Oni
wiedzą, że transportery i czołgi PT-76 (pływa-
juszczij tank) stacjonowały w latach zimnej woj-
ny w jednostkach obrony wybrzeża i miały słu-
żyć do desantu na Bornholm. Wiedzą też, że
siedmiometrowej długości pojazd o wadze
12 ton bardzo dobrze radził sobie w wodzie.
Na razie stacjonujący w muzeum TOPAS nig-
dzie nie pojedzie, ale kustosz rozgląda się za
sprawnym silnikiem, który dałoby się wyciągnąć
z jakiegoś PT-76, z którym pod względem tech-
nicznym transporter ma wiele wspólnego. 
W Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu można
obejrzeć 37 pojazdów pancernych. Większość ekspo-
natów była wykorzystywana podczas II wojny świato-
wej. Nieetatowym kustoszem muzeum jest kapitan
TOMASZ OGRODNICZUK.
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
MAREK
PIELACH
Redaktor działu MAREK PIELACH

Czy już sadzić

ryż?
FOT. ALZAAMINRICE

Azja wcale nie musi być najważniejszym

kontynentem XXI wieku. Wiadomości o śmierci
Zachodu są mocno przesadzone.
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 43
 A Z J A
Czy już sadzić ryż?
Z
najoma urodzona w Peki-
nie zaproponowała mi la-
tem: „Powinieneś nauczyć
się chińskiego”. „To dobra
rada czy rozkaz?”, zapytałem. Długo
myślała i odrzekła: „Dobra rada... Na
razie”. W tym dialogu kryło się nie-
wypowiedziane przekonanie, że Chi-
ny będą rządzić światem, a Azja sta-
nie się najważniejszym kontynen-
tem. Nie kupiłem podręcznika do
chińskiego, bo nie do końca w to
wierzę. Wydaje mi się, że wszyscy
żyjemy w pewnej psychozie. Z góry
założyliśmy, że komunistyczne Chi-
ny będą bogatsze od kapitalistycz-
nych Stanów Zjednoczonych, a Euro-
pejczycy będą pracować w fabrykach
zarządzanych przez właścicieli o na-
zwiskach Wang lub Li.
Ze zdziwieniem patrzę, jak euro-
pejscy intelektualiści powtarzają, że
to, co nazywamy Zachodem, było
tylko epizodem w długiej historii
świata, która de facto jest dziejami
Państwa Środka. I rzeczywiście
– jeśli uwierzymy, że ponad 400 lat
44 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009
przewodzenia światu można nazwać
„epizodem”, to od razu zacznijmy NAWET JEŚLI
sadzić ryż. CHINY będą
123 LATA DO ZACHODU
Jest dla nas jednak nadzieja. Polega
na tym, że Chiny, w które część świata
wpatruje się jak w obrazek, mogą do-
paść liczne problemy wewnętrzne. Bę-
dą to oczywiście problemy na chińską
skalę, które sprawią, że niewielu bę-
dzie chciało to państwo naśladować.
W ogóle cała dominacja Azji Połu-
dniowo-Wschodniej dużo ma w sobie
z iluzji. „Nawet przy obecnym szyb-
kim tempie rozwoju przeciętnemu
Azjacie osiągnięcie dochodu przecięt-
nego Amerykanina zajmie 77 lat”, wy-
licza w magazynie „Foreign Policy”
Minxin Pei. „Chińczycy potrzebują na
to 47 lat. Dla Hindusów ta liczba wy-
nosi 123 lata. Także zsumowany bu-
dżet wojskowy całej Azji nie zrówna
się z budżetem USA przez 72 lata”.
Do tego trzeba dodać fakt, że poli-
tyka w tym regionie nadal jest
XIX-wieczna. Ponadnarodowe insty-
tucje współpracy nie są rozwinięte, umacnia
się za to nacjonalizm, rośnie tempo zbrojeń.
Zamiast więc zdominować Zachód państwa
miały dużo hard
power, to ich soft azjatyckie mogą pogrążyć się w konfliktach
power będzie między sobą. Region ten jest przecież zróżni-
daleko mniejsza cowany w stopniu, o jakim Europejczykom
od amerykań- nawet się nie śniło. Łatwo tu sprowokować po-
skiej.
działy etniczne, religijne i międzypaństwowe.
Azjatycka telenowela w uproszczeniu wy-
gląda tak, że Chiny nie przepadają za India-
mi, a Indie nie znoszą Chin i Pakistanu. Chi-
ny i Rosja żywią wobec siebie uczucia ambi-
walentne. Japonia boi się Chin, a Chiny jej.
Kraj Kwitnącej Wiśni wspiera więc Koreę
Południową ku uciesze Amerykanów. Na
złość USA Chiny tolerują Koreę Północną.
Ciężko tu znaleźć dwa państwa, które nie
miałyby ze sobą zatargów. Ciężko znaleźć
choć jedno bez problemów z zachowaniem
jedności wewnętrznej. Niektórzy mówią
wręcz, że bardzo to przypomina Europę
w przededniu I wojny światowej.
FILARY MĄDROŚCI
Problemem Azji jest również to, że jej gwał-
towny rozwój rozpoczął się nie w wyniku wła-
snych starań, ale dzięki kopiowaniu zachod-

PODZIAŁY SPOŁECZNE w Indiach są równie ostre jak w Chinach.
FOT. US DOD
nich rozwiązań. Chodzi o tak zwanych siedem
filarów mądrości Europy i USA: wolny rynek,
naukę i technologię, merytokrację, pragma-
tyzm, pokojowe współistnienie, rządy prawa
oraz edukację. Owszem, słychać czasem
o wartościach azjatyckich, których istotą ma
być przedkładanie wspólnotowości nad indy-
widualizm i mądrości państwa nad działanie
rynku. Nie jest to jednak przykład atrakcyjny.
Kraje, które chcą się rozwijać postępują do-
kładnie odwrotnie. Nawet jeśli Chiny będą
miały dużo hard power, to ich soft power bę-
dzie daleko mniejsza od amerykańskiej.
Mówiąc obrazowo: na całym świecie mło-
dzi ludzie wciąż będą marzyć o jeździe ka-
brioletem po kalifornijskiej autostradzie
w rytm rockowych piosenek, a nie o podróży
mułem po nieubitych drogach chińskich pro-
wincji. Kraj, do którego ludzie płyną na tra-
twach z narażeniem życia, zawsze będzie bar-
dziej podziwiany niż ubogie państwo, gdzie na
stadionach rozstrzeliwuje się ludzi. I to moim
zdaniem podstawowy powód, dla którego Chi-
ny mogą aspirować tylko do roli regionalnego
mocarstwa.
Drugim powodem jest geopolityka. Gdyby
Chiny miały naprawdę aspiracje globalne, In-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
FOT. CONTEMPORARYFUTURE
die, Japonia i Rosja zrobiłyby wszystko, żeby
je powstrzymać. Jeśli same sobie nie poradzą,
wezwą na pomoc Stany Zjednoczone.
BUNTY I ROZPAD
Dużym problemem dla Azji Południowo-
-Wschodniej jest także sytuacja demograficz-
na. Przecież to głównie duża populacja emery-
tów powoduje, że gospodarka japońska od lat
znajduje się w stagnacji. To, co zaś stanie się
w Chinach w połowie tego wieku, będzie
prawdziwą katastrofą. Społeczeństwo nie tyl-
ko zestarzeje się, ale będzie też narażone na
spadek liczby ludności i zamieszki. Polityka
jednego dziecka sprawiła przecież, że – szcze-
gólnie na wsiach – brakuje kobiet. Zostają sa-
mi mężczyźni, którzy ponieważ nie mają wie-
le do stracenia, zaczynają wszczynać bunty.
Mają zaś do tego powody.
Chiński paradoks polega na tym, że rolnicy,
pozbawiani ziemi i zmuszani do płacenia miej-
scowym klikom, nie mogą utrzymać swoich
dzieci, a dzieci wyruszające do niewolniczej
pracy w miastach nie mogą pomóc rodzicom.
W połowie wieku dojdzie więc pewnie do ma-
sowych niepokojów społecznych, problemów
z wypłatą świadczeń i stanem opieki medycz-
nej. Bogatym wybrzeżom coraz bardziej za-
cznie ciążyć biedna większość kraju. „Chiny
nie rozpadną się jak ZSRR, ale mogą podzie-
lić się na cztery olbrzymie regiony: Szanghaj
i Tajwan, Północ, Południe i prowincje muzuł-
mańskie”, przewiduje Jacques Attali
w „Słowniku XXI wieku”. Jakby tego było
mało, chiński rozwój może zatrzymać ekstre-
malne zanieczyszczenie środowiska.
Oglądałem ostatnio zdjęcia prawdziwych
Chin, a nie propagandowe obrazki z okazji
olimpiady. Jest to obraz przerażający. Niemal
na każdym ujęciu w tle znajduje się jakiś ko-
min z czarnym dymem i rura odprowadzająca
ścieki do rzeki, w której pływają śmieci i śnię-
te ryby. Na lądzie zostaje zniszczona gleba
i ludzie, którzy coraz częściej chorują od sa-
mego wdychania powietrza. Według nieofi-
cjalnych statystyk jego zanieczyszczenie jest
przyczyną śmierci 400 tysięcy osób rocznie.
To, że chiński cud gospodarczy polega na ste-
rownym przez państwo łupieniu przyrody,
przyznał nawet pośrednio chiński minister śro-
dowiska. „Żeby wyprodukować dobra warte
10 tysięcy dolarów, potrzebujemy siedem razy
więcej zasobów niż Japonia, prawie sześć razy
więcej niż Stany Zjednoczone i nawet trzy ra-
zy więcej niż Indie”, tłumaczył w 2004 roku
tygodnikowi „Der Spiegel”. Żaden chiński po-
lityk nie był już potem tak szczery.
CHIŃSKI CZY ANGIELSKI
Może więc nie Chiny będą w tym rejonie
mocarstwem numer jeden, ale równie liczne,
a w dodatku demokratyczne Indie? Tak na-
prawdę trudno o mniej trafną tezę, bo sytu-
acja Indii jest jeszcze gorsza. Kraj, w którym
każdy obywatel posługuje się płynną an-
gielszczyzną i pracuje w call center zachod-
niej firmy, a potem głosuje w wolnych wybo-
rach, to też tylko obrazek sprzedawany na ze-
wnątrz. Podziały w Indiach są równie ostre
jak w Chinach. Do tego dochodzi system ka-
stowy wśród samych Hindusów, który stoi
przecież w sprzeczności z zachodnim rozu-
mieniem demokracji, polegającej na tym, że
wszyscy ludzie są równi. I tak jak nadmierna
industrializacja jest przekleństwem Chin, tak
Indiom szkodzi... brak fabryk. To przecież
głównie rolnicze społeczeństwo analfabetów,
dla którego szansą są właśnie fabryki, bo pra-
ca w centrach informatycznych jest dostępna
dla nielicznych.
„Chińska gospodarka jest trzy razy większa
od indyjskiej. Jej eksport jest dziesięć razy
większy, wyprzedza nawet Indie w światowym
handlu usługami, wydatki na infrastrukturę
stanowią 10 procent PKB, w Indiach 5 pro-
cent, a emisja dwutlenku węgla – pewny
wskaźnik industrializacji – jest mniej więcej
cztery razy większa”, przypomina Razeen
Sally w artykule pod wymownym tytułem
„Nie wierzcie krzykliwej reklamie Indii”.
Jeśli więc nie Chiny i Indie, to kto będzie
przewodził światu w XXI wieku? I tu odpo-
wiedź nie jest nowa – Stany Zjednoczone. To
one najpełniej ucieleśniają zachodnie warto-
ści, dzięki którym na ścieżkę rozwoju wkro-
czył cały świat. To one stworzyły reguły gry
zwanej globalizacją, to tam powstał Internet,
to one mają najpotężniejszą armię świata,
największe marki i korporacje. To USA mają
najwięcej sojuszników i największe interesy
na całym globie. To ten kraj mimo kryzysu
inne chcą naśladować. Katowanie dzieci na-
uką chińskich krzaczków nie ma zatem sen-
su. Lepiej niech dobrze opanują angielski.
Tak jak teraz. 
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 45
46 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

D
wustronne kłótnie i spory są CHINY s
ą
nieuniknione, uważa znany trzecią g na razie
o
na świec spodarką
chiński dyplomata Sun Bigan. w 2030
ie, ale
ro
Źródłami potencjalnego zwar- chcą być ku już
pierwszą
cia na Bliskim Wschodzie bę- .
dzie chęć kontroli nad zasobami ropy oraz do-
minacji na tym strategicznym obszarze.
Nie jest to dobra nowina dla regionu umęczo-
nego wojnami i permanentnym konfliktem pa-
lestyńsko-izraelskim. Sun Bigan, do marca
2009 będący specjalnym wysłannikiem Pekinu
na Bliski Wschód, w artykule na łamach „Asia
and Africa Review” napisał wprost: „Nie może-
my osłabiać uwagi, gdy na Bliskim Wschodzie
utrzymuje się stan wrogości, bo w grę wchodzą
względy energetyczne i nasze bezpieczeństwo”.
Ten opiniotwórczy miesięcznik wydaje Cen-
trum Badań nad Rozwojem w Pekinie. Ośrodek
działa pod bezpośrednim nadzorem Rady Pań-
stwowej, czyli chińskiego rządu.

DOWODY NA IRAN
Chiny są na razie trzecią gospodarką na świe-
cie, ale w 2030 roku chcą być pierwszą. Aby
prześcignąć Japonię i USA, muszą jednak sobie
najpierw zapewnić niezakłócony dopływ su-
rowców. Bliski Wschód pozostaje dla nich kie-
runkiem priorytetowym, dlatego chińscy przy-
wódcy starają się obłaskawiać głównych produ-
centów nośników energii: Arabię Saudyjską,
Oman i Iran.
HENRYK SUCHAR
To procentuje. W pierwszych trzech kwarta-
łach tego roku Chińczycy byli w stanie sprowa-
dzić o ponad połowę irańskiej ropy więcej niż
Paliwo polityczne

w tym samym okresie roku 2008. Podpisali trzy
warte miliardy dolarów umowy przewidujące
zagospodarowanie nowych irańskich złóż ropy
i gazu. Weszli w skład konsorcjum planującego
budowę gazociągu z Iranu do Pakistanu i dalej
do Chin (Indie wycofały się z tego projektu). Po
Angoli i Arabii Saudyjskiej Iran zajmuje trzecie
miejsce na liście czołowych dostawców węglo-
wodorów dla ChRL.
Rezerwa Pekinu wobec perspektyw zaostrze-
nia sankcji antyirańskich przez Radę Bezpie-
czeństwa Narodów Zjednoczonych jest więc
zrozumiała. Cytowany przez „The Christian
Science Monitor” Tao Wenjiao, naukowiec
z prestiżowej Chińskiej Akademii Nauk Spo-
łecznych, stwierdził, że nie wyczerpano jeszcze
dyplomatycznych możliwości w kwestii roz-
wiązania irańskiego problemu nuklearnego. Jak
dodał, dopóki nie ma twardych dowodów na to,
że Iran pragnie skonstruować broń jądrową, do-
póty Pekin nie poprze uchwały Rady Bezpie-
czeństwa ONZ o dotkliwszych karach wobec
tego kraju.
Reżim ajatollahów jest dla Chińczyków bar-
dziej korzystny niż liberalny gabinet forsujący
politykę sprzyjającą interesom Zachodu,
zwłaszcza Ameryki. Zmiana orientacji poli-
tycznej przez Teheran mogłaby bowiem dopro-
wadzić do zredukowania roli Iranu jako dostar-
czyciela paliw do Państwa Środka.
Chińscy przywódcy starają się obłaskawiać głównych
producentów nośników energii: Arabię Saudyjską, Oman i Iran.
To może doprowadzić do konfrontacji z USA.
Wizja takiego rozwoju wydarzeń wy-
wołuje niepokój u chińskich liderów, bo
nie mogą liczyć na sąsiedni Irak nadzo-
rowany przez wojska amerykańskie.
„USA zawsze dążyły do trzymania ręki
na kurkach z ropą. Waszyngton nie ze-
chce odpuścić kontroli nad Irakiem”,
napisał Sun Bigan. „Współpraca Chin
REŻIM z USA jest faktem, ale jest także między
AJATOLLAHÓW
jest dla nimi walka. Stany Zjednoczone nie-
Chińczyków zmiennie dostrzegają w nas potencjal-
bardziej nego wroga”.
korzystny
niż liberalny
gabinet forsujący SZCZEROŚĆ
politykę CHIŃCZYKÓW
sprzyjającą Zdaniem Chińczyków, wysiłki admi-
interesom
Zachodu,
nistracji Baracka Obamy na rzecz po-
zwłaszcza prawy relacji ze wspólnotą islamską są
Ameryki. taktycznym wybiegiem mającym
wzmocnić pozycję USA w regionie
i tym samym zablokować swobodę ma-
newru innym potęgom. Ameryka jest
nadal zbyt silna, by dobrowolnie rezy-
gnować z zachowania globalnej domi-
FOT. BP
nacji. Asertywność Pekinu, jego dekla-
racje nieustępliwości w zabiegach
o wpływy na Bliskim Wschodzie i za-
powiedzi – jeśli to będzie konieczne
– rywalizacji z USA zostały dobrze
przyjęte przez społeczność arabską.
Najbardziej ucieszyli się Palestyń-
czycy widzący w Chińczykach prze-
ciwwagę dla sprzymierzonych z Izrael-
czykami Amerykanów. W niektórych
stolicach arabskich doceniono przede
wszystkim szczerość enuncjacji Peki-
nu. Autor anonimowego komentarza
redakcyjnego w libańskim dzienniku
„The Daily Star” podkreślił, że wysocy
urzędnicy chińscy przynajmniej nie
chowają się za górnolotnymi sformuło-
waniami i uczciwie przedstawiają swo-
je zamiary wobec obszaru bliskow-
schodniego. Porównał je do pompa-
tycznych haseł krzewienia demokracji
i wolności, jakimi szermowano przed
inwazją na Irak. „A tymczasem chodzi-
ło o ropę”, wnioskuje komentator.

POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 47

 A Z J A
W konkluzji zauważył jednak, że jeśli rzeczywi-
ście USA i Chiny zetrą się w zmaganiach o su-
premację, to na Bliskim Wschodzie może być
tylko gorzej.
O dziwo, wbrew przewidywaniom Suna,
w relacjach dwóch mocarstw oficjalnie jest coraz
lepiej. Świadczą o tym między innymi rezultaty
waszyngtońskiej wizyty przewodniczącego par-
lamentu Wu Bangguo, pierwszej od 20 lat na
tak wysokim szczeblu. Ustalono, że ChRL i Sta-
ny Zjednoczone już niedługo zaczną się regular-
nie ściśle kontaktować, by dyskutować i szukać
remedium na światowy terroryzm. Dialog ma
FOT. CHENJUN
zostać zinstytucjonalizowany, by zamiast kon-
frontacji było współdziałanie stron. I pośrednio
zadaje to kłam tezom Suna Bigana, bo wiado-
mo, że nie obejdzie się bez debaty o układzie sił
i organizacjach terrorystycznych Bliskiego
Wschodu, do których USA zaliczają palestyński
Hamas i libański Hezbollah. A te, według wszel-
kich znaków na niebie i ziemi, korzystają z po-
mocy Iranu.

OMIJANIE TARĆ
Aby wciągnąć Pekin do nieustającej burzy
mózgów na temat terroryzmu, Waszyngton go-
tów jest nawet odstąpić od tradycyjnej agendy,
czyli upartego przypominania Chinom o łama-
niu praw człowieka, dyskryminowaniu mniej-
szości narodowych, nierzetelnych praktykach
handlowych i naruszaniu praw własności inte-
lektualnej. Na forum biznesowym z udziałem
Wu Bangguo sekretarz stanu Hillary Clinton
mówiła o potrzebie lepszego wzajemnego ko-
munikowania się i zaufania oraz omijaniu punk-
tów drażliwych, powodujących tarcia. Podkre- HENRYK SUCHAR

Przyczajony smok
ślała za to konieczność kooperacji w sprawie
Iranu i Korei Północnej, nierozprzestrzeniania
broni jądrowej, zmian klimatycznych, zwalcza-
nia pandemii i ograniczenia zasięgu ubóstwa.
Administracja Baracka Obamy właściwie od
początku swej kadencji skłania się ku głębszemu Armia chińska się zmodernizowała i chce bronić
partnerstwu amerykańsko-chińskiemu. Prezy-
interesów Państwa Środka na całym świecie.

dent oświadczył wręcz, że ustanowienie trwa-
łych stosunków z Chinami jest centralnym za-
gadnieniem dla jego rządu. W tym kontekście
alarmistyczne przesłanie publikacji wytrawnego
chińskiego analityka może się wydawać jedynie
dmuchaniem na zimne.
Chiński apetyt na energię systematycznie się
nasila. Od 2006 roku Państwo Środka jest trze-
cim na świecie – po USA i Japonii – importerem
ropy naftowej. Gwałtownie wzrósł też popyt na
gaz. Stąd rosnące zainteresowanie Pekinu zróż-
nicowaniem sieci gazociągów biegnących z za-
granicy i gazem ciekłym (LNG). Mimo to błę-
kitne paliwo na razie nie wpływa znacząco na bi-
lans energetyczny. Najważniejszy jest węgiel ka-
mienny. Chiny są jego największym wytwórcą
i konsumentem. Węgiel zaspokaja w 65 procen-
tach wewnętrzne zapotrzebowanie energetyczne;
ropa – w około 25 procentach. Siłownie wodne
i elektrownie atomowe są jedynie niezbędnym
ich uzupełnieniem.  woczesności uzbrojenia, wymienił okręty wo-
M
inister obrony Liang Guanglie
przed obchodami 60. rocznicy
ustanowienia Chińskiej Repu-
bliki Ludowej chełpił się, że
pod względem jakości arsenału jego kraj do-
gonił już inne czołowe mocarstwa. Nie krył
też nadziei, że po 2020 roku miejscowe stocz-
nie zaskoczą świat lotniskowcami o napędzie
atomowym, a jeszcze wcześniej zwodują dwie
podobne jednostki, tyle że napędzane konwen-
cjonalnie.
Eksperci uważają, że to wystarczy, aby Chiny
zdominowały zachodnią część Pacyfiku i mogły
strategicznie wyjść poza tak zwaną pierwszą li-
nię wyspiarską biegnącą wzdłuż pasa Okinawa–
–Tajwan–Filipiny.
LĘK PRZED EKSPANSJĄ
Generał Liang Guanglie, kiedy mówił o no-
jenne, broń pancerną, myśliwce J-10 oraz po-
ciski samosterujące i międzykontynentalne.
W ostatnim czasie skonstruowano aż pięć
nowych rakiet, między innymi balistyczną
CSS-X-10 oraz L-2 przeznaczoną dla jedno-
stek podwodnych. Mogą przenosić głowice
bojowe na 8 tysięcy kilometrów.
To uświadamia, jak wielką drogę przebyła
chińska armia przez ostatnich 60 lat. Pod ko-
niec lat czterdziestych ubiegłego wieku zruj-
nowane japońską okupacją i wojną domową
Chiny dysponowały zdeterminowanymi, lecz
marnie wyekwipowanymi żołnierzami. Jedno-
cześnie mogły liczyć na wsparcie ZSRR. Póź-
niej relacje Pekinu z Moskwą się popsuły,
a pod koniec lat sześćdziesiątych doszło nawet
do starć granicznych.
Dziś obie stolice łączy odnowione strate-
giczne partnerstwo. Ale w przeciwieństwie do
rosyjskiego wojsko chińskie jest coraz lepiej

48 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

Profesor Krzysztof Gawlikowski, sinolog,

uważa, że informacje o zagrożeniu chińskim
są mocno przesadzone. Pojawiają się wtedy,
kiedy inne państwa chcą uzasadnić znaczny
wzrost wydatków na zbrojenia. Chiny pragną
supremacji w Azji Wschodniej, ale chcą ją
osiągnąć bez walki. Na wszelki wypadek jed-
nak zwiększają militarny potencjał.
Armia jest na etapie gigantycznych prze-


kształceń – przechodzi radykalne przezbroje-
nie. Rząd postawił na współpracę międzynaro-
dową, zgodził się nawet na chińsko-rosyjskie
manewry. Amerykanie odwiedzający Państwo
Środka za każdym razem goszczeni są po kró-
lewsku. Celem umizgów jest zachęcenie Pen-
MINISTER tagonu do bliższej kooperacji kosztem związ-
OBRONY generał
Liang Guanglie, ków z Tajwanem i osłabienia lobby tajwań-
podkreśla, że skiego w Stanach Zjednoczonych. Pekin do-
o nowoczesności maga się reintegracji wyspy z macierzą. Czeka
armii decydują na okazję, żeby ją wchłonąć tak jak wcześniej
chińskie okręty
wojenne, odzyskał Makau i Hongkong. Na razie po
broń pancerna, 60 latach przerwy Chinom udało się przywró-
myśliwce J-10 cić pocztową, telefoniczną, bankową i lotniczą
oraz pociski łączność z Tajwanem.
samosterujące
i międzykonty-
nentalne. HANDEL
Z MIECZEM W RĘKU
Propagandowe informacje o pokojowym
charakterze zbrojeń i zabiegów ChRL nie
FOT. CHINA DEFENCE (2)

przekonują amerykańskich i rosyjskich specja-

uzbrojone i zorganizowane. Wygląda na to, że
bez trudu samodzielnie potrafiłoby odeprzeć
każdą napaść z zewnątrz.
Trudno nawet podejrzewać, że ktokolwiek
ryzykowałby konfrontację z Chinami, chociaż-
by ze względu na ich nieprzebrane zasoby
ludzkie (1,3 miliarda ludności). Są one niewąt-
pliwym atutem tego kraju, ale i obciążeniem.
W opinii demografów, mimo trwającego od
30 lat stabilnego wzrostu ekonomicznego, go-
spodarka nie jest w stanie każdemu zapewnić
zatrudnienia. Bez pracy pozostaje 200 milio-
nów osób.
Rosja, inni sąsiedzi oraz Stany Zjednoczone
niepokoją się, czy same Chiny nie zamierzają
rozpocząć ekspansji. Obawy te znajdują po-
twierdzenie w artykułach publikowanych na
łamach rosyjskiej prasy i w dorocznych rapor-
tach Pentagonu.
Wojowanie jest niebezpieczne – od dawna
twierdzą Chińczycy. „Kto zwycięża jeden raz,
zostaje cesarzem, kto zwycięża dwa razy, zo-
staje królem. Ale kto zwycięża sto razy, nie-
chybnie zginie”, przestrzegają. Chińscy
naukowcy, którzy odwołują się do historii
i ideologii pacyfistycznej, akcentują, że dzięki
przestrzeganiu tej zasady Chiny są jedynym
cesarstwem starożytnym, które – tyle że pod
inną nazwą – przetrwało do dziś.
Poległy wojowniczy Rzym i Asyria. W po-
mroce dziejów zginęło imperium Czyngis
Chana. Państwo Środka nigdy nie miało am-
bicji podboju dalekich ziem, zawładnięcia ni-
mi i sterowania koloniami. A miało ku temu
siły i odpowiednie technologie – na przykład
okręty mogące zabrać na pokład tysiąc żołnie-
rzy, a nawet rakiety.
Chińczycy co prawda brali udział w przepy-
chankach granicznych i przejmowaniu sąsied-
nich terenów, ale tylko tych, gdzie rodziły się
wrogie wobec nich działania. Tymczasem,
gdyby władcy Chin się uparli, zwasalizowali-
by Europę. Ekspansja terytorialna była dome-
ną przede wszystkim obcych dynastii: mon-
golskiej Yuan i mandżurskiej Qing.
Tezy Hu
P rezydent i jednocześnie naczelny wódz
Hu Jintao uważa, że Chińska Armia
Ludowo-Wyzwoleńcza powinna: osłaniać
partię komunistyczną, chronić suweren-
ność, integralność terytorialną i bezpie-
czeństwo wewnętrzne w imię promowa-
nia rozwoju, gwarantować interesy naro-
dowe Chin oraz sprzyjać zachowaniu po-
koju na świecie.  strzów i płacić im daninę.
listów, w tym Aleksandra Chramczychina
z Instytutu Analizy Politycznej i Wojskowej
w Moskwie. Dla udowodnienia, że jego oba-
wy nie są płonne, w dzienniku „Niezawisima-
ja Gazieta” cytował urywki książki „Chiny są
niezadowolone” (dzieło zbiorowe). Wynika
z niej, że Chińska Armia Ludowo-Wyzwoleń-
cza musi strzec suwerenności ojczyzny poza
jej obrębem. Powinna zająć się handlem
z „mieczem w ręku” i podążać z nim wszędzie
tam, gdzie leżą strefy żywotnych interesów
Chin. Jeden z autorów wezwał, żeby nie wsty-
dzić się hitlerowskiego terminu „przestrzeń
życiowa”, bo jest on aktualny. „Myślałem so-
bie jak też oni marnotrawią te bezkresne, bez-
ludne, żyzne ziemie. Jakież to niesprawiedli-
we. A nam jest tak ciasno!”, wzdychał, nawią-
zując do ogromnego obszaru i zasobów natu-
ralnych Federacji Rosyjskiej.
W kontrowersyjnym dziele wydanym w na-
kładzie 270 tysięcy egzemplarzy są na przy-
kład stwierdzenia udowadniające, że Chiny
potrafią efektywniej i lepiej niż inne kraje go-
spodarować światowymi bogactwami i to one
powinny nimi rozporządzać.
Takie poglądy trafiają na podatny grunt,
tym bardziej że doktryna komunistyczna na
nikim nie robi już wrażenia. Odchodzi w cień,
a zastępuje ją mogący o wiele skuteczniej jed-
noczyć dziś naród twardy nacjonalizm. We-
dług tej doktryny, Chiny są Państwem Środka
(Zhongguo), a pozostali mieszkańcy regionu
to barbarzyńcy, którzy powinni słuchać mi-


POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 49

 C H I N Y
PREZYDENCI Chin i Rosji: Hu Jintao i Dmitrij Miedwiediew na szczycie SCO w Jekaterynburgu w 2009 roku. podpisana zaś w czerwcu 2009 roku umowa
z Turkmenistanem gwarantuje Pekinowi
wzrost dostaw gazu. Chiny, obejmując przy-
wództwo w stosunkach z Rosją, traktują jed-
nak Moskwę z dużą gracją i taktem, co wyni-
ka przede wszystkim z geopolitycznej kalku-
lacji. Rosja potrzebna jest Chinom tam, gdzie
mają one ograniczone pole manewru.

SEN O WIELOBIEGUNOWOŚCI
Rosyjska pozycja na arenie międzynarodo-
wej wynika dzisiaj nie z siły samej Moskwy
oraz jej zdolności militarnego i politycznego
nacisku, ale z możliwości odpowiedniego od-
nalezienia się w relacjach bilateralnych
z Chinami oraz Stanami Zjednoczony-
Geopolityczne mi. To bowiem stosunki w tak zwa-
przetasowania nym trójkącie geopolityki świato-
spowodowały, wej zdecydują o możliwości odzy-
że Chinom bliżej
skania przez Moskwę choć na-
teraz do USA
niż do Rosji. miastki jej dawnego statusu poli-
tycznego. Rosja ma przy tym świado-
mość, że pogorszenie stosunków z Chi-
nami zakończyłoby jej największe geopoli-
tyczne marzenie od upadku ZSRR – budowę
świata wielobiegunowego. To bowiem Stany
Zjednoczony są dla Rosji głównym strate-
gicznym przeciwnikiem na świecie. Nie-
zwykle cieszy to Chiny, które dzięki temu
FOT. SCO

nie muszą koncentrować się na militarnej ry-

walizacji o Azję Centralną, lecz mogą skupić
DOMINIK JANKOWSKI się na działaniach gospodarczych.
Niemniej Rosja nadal w znacznym stopniu

Oś wygody oddziałuje na wydarzenia na arenie między-

narodowej, nawet jeśli sama przypomina już
bardziej mocarstwo regionalne niż światowe.
Pozycja stałego członka w Radzie Bezpie-
Z jednej strony, wzajemne uzależnienie, z drugiej – daleko posunięta czeństwa ONZ, wpływ na konflikt w Afgani-
nieufność. Oto charakterystyczne cechy chińsko-rosyjskich relacji. stanie czy możliwość rozwiązania sporu

W
o atomowy program Iranu – to tylko niektóre
stosunkach Rosji i Chin jak one tak naprawdę ustalają agendę relacji z rosyjskich atutów. Trzeba mieć jednak świa-
w soczewce skupiają się naj- chińsko-rosyjskich. domość, że w porównaniu z Pekinem Mo-
ważniejsze wyzwania współ- Geopolityczne przetasowania spowodowa- skwa ma ich coraz mniej.
czesności dotyczące bezpie- ły, że Chinom bliżej teraz – głównie w wy- Wielu analityków skazało już Rosję na mar-
czeństwa: począwszy od terroryzmu i ruchów miarze ekonomicznym – do Stanów Zjedno- ginalizację, sugerując nawet utratę przez nią
separatystycznych, poprzez kwestie związane czonych niż do Rosji. Proces globalizacji statusu mocarstwa regionalnego. O geopoli-
z polityką energetyczną i surowcową, na po- doprowadził do tego, że myślenie w katego- tycznej przyszłości świata miałby decydować
kryzysowej walce o zbalansowanie gospodarki riach politycznych i militarnych stref wpły- tandem Stany Zjednoczone–Chiny, czyli sław-
kończąc. Dziwny związek obu tych krajów, wów zeszło na drugi plan. Realizowana przy na już grupa G2. Nawet jeśli wydaje się to real-
naznaczony, jak to trafnie określił politolog pomocy Szanghajskiej Organizacji Współ- ne w dziedzinie gospodarki, to trudno jest wy-
Dominique Moïsi, ambiwalentnymi uczucia- pracy (Shanghai Cooperation Organization obrazić sobie taką sytuację w sferze polityki.
mi geopolitycznymi, stanowi przyczynek do – SCO) chińska ofensywa gospodarcza Świat, choć na razie zmierza w kierunku
realizacji partykularnych, nierzadko sprzecz- w Azji Centralnej, obszarze do tej pory uwa- wielobiegunowości, ostatecznie przyjmie jed-
nych, interesów. żanym za strefę rosyjskiej dominacji, najle- nak najprawdopodobniej niebiegunowy cha-
piej obrazuje, że zarówno dawne republiki rakter. Tym samym ani grupa G2, ani grupa
CHIŃCZYCY ATAKUJĄ radzieckie, jak i Chiny poszukują nowego G3 – uwzględniająca także Rosję – nie będą
Gdyby relacje chińsko-rosyjskie oceniać języka współpracy, opartego przede wszyst- odgrywały takiej roli, jaką się im dzisiaj
według słów, które na ten temat padają, na kim na ekonomii. przypisuje. Z obecnej perspektywy wydaje
czele z zaburzającym obraz rzeczywistości Chińskie inwestycje pośrednie i bezpośred- się jednak, że Rosja, kontynuując swój sen
określeniem „partnerstwo strategiczne”, wy- nie w zamian za dostęp do złóż lub za dosta- o wielobiegunowości, będzie zmuszona za-
dawałoby się, że przyszłość dla obu stron ja- wy gazu i ropy naftowej dają państwom Azji cieśnić stosunki przede wszystkim z Unią Eu-
wi się bezkonfliktowo. Chiny, przez długi Centralnej możliwość wyrwania się z poli- ropejską, co pozwoli Moskwie na zrównowa-
czas odgrywające rolę satelity Moskwy, wy- tycznego uścisku Moskwy. Już od ponad żenie pozycji między Chinami a Stanami
biły się na światową niezależność i teraz to trzech lat do Chin płynie ropa z Kazachstanu, Zjednoczonymi. 

50 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009


FOT. US DOD
BOGDAN GÓRALCZYK
Układanie Azji
Barack Obama ruszył do Azji, czyli na kontynent,
który ma ratować świat przed kryzysem.
P
ostoje w Japonii, Singapurze, Chi-
nach i Korei Południowej (w tej wła-
śnie kolejności) wskazują, kto,
w oczach USA, jest w tym regionie
najważniejszy. Co w tym towarzystwie robi Sin-
gapur? To proste – tam odbędzie się kolejny
szczyt APEC (Asia – Pacific Economic Coope-
ration), czyli największych gospodarek regionu
Azji i Pacyfiku. Podkreślmy – gospodarek, a nie
państw. Dlatego Chiny reprezentują w APEC aż
trzy podmioty: ChRL, Tajwan i Hongkong.
SZCZYT DZIESIĘCIU
Ważne, że w Singapurze prezydent USA spo-
tka się na bezprecedensowym „szczycie”
z przedstawicielami dziesięciu państw człon-
kowskich ASEAN (Association of South East
Asian Nations, Stowarzyszenie Narodów Azji
Południowo-Wschodniej) oraz z pariasem spo-
łeczności międzynarodowej – Birmą (Związ-
kiem Myanmar). W stosunku do niej nowa ad-
ministracja rozpoczęła politykę „aktywności”,
a nie – jak dotychczas – tylko sankcji.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
NIEWĄTPLIWIE NAJCIEKAWSZYM, choć też
najtrudniejszym przystankiem podczas podróży
Obamy do Azji będą Chiny.
ASEAN, w poprzednich latach bardzo zanie-
dbany przez USA, w świetle nowej aktywności
Chin nabiera znaczenia. Premier chiński Wen
Jiabao na niedawnym październikowym szczy-
cie stowarzyszenia w tajskim kurorcie Hua Hin
potwierdził utworzenie specjalnego funduszu in-
westycyjnego dla tych państw w wysokości
10 miliardów dolarów i poprosił o przyspiesze-
nie prac nad utworzeniem strefy wolnego handlu
łączącej Chiny i ASEAN. To nowe wyzwania dla
Stanów Zjednoczonych, kiedyś dobrze w tym re-
gionie osadzonych, a ostatnio o nim zapominają-
cych (bo zaangażowanych gdzie indziej).
Japonia, od której Obama rozpocznie azja-
tyckie tournée, staje się coraz ważniejszym so-
jusznikiem USA w regionie. Ciągle ważne jest
też stanowisko Japonii w związku z sytuacją na
Półwyspie Koreańskim i niepewną sukcesją po
chorym Kim Dzong Ilu, nie mówiąc o przyspa-
rzającym bólów głowy światu i sąsiadom pół-
nocnokoreańskim, tak ostatnio ożywionym pro-
gramie nuklearnym. W tym kontekście nie dzi-
wi, że podróż amerykańskiego prezydenta za-
kończy się w Korei Południowej, czyli w pań-
stwie, w którym nadal (podobnie jak w Japonii)
stacjonuje amerykański kontyngent wojskowy,
a same Stany Zjednoczone mają również innego
rodzaju interesy.
CHŁÓD CHIN
Najciekawszy, choć też najtrudniejszy, bę-
dzie trzeci przystanek podczas tego wojażu
– Chiny. Ostatnie wieści płynące z tego kraju,
mówiące o 8–9-procentowym wzroście PKB
w 2009 roku, z jednej strony są alarmujące,
a z drugiej niosą nadzieję dla pogrążonej w kry-
zysie i recesji gospodarki amerykańskiej.
Ten ambiwalentny stosunek wobec Chin mo-
że stać się postawą amerykańskiej administracji
wobec tego kraju. Państwo Środka daje z jednej
strony nadzieję na szybszy powrót do równowa-
gi na rozchwianym rynku wewnętrznym w USA
i na rynkach światowych, a z drugiej jest wy-
zwaniem dla „jedynego supermocarstwa”.
Obecna administracja, wierząca własnym
ekspertom, zaproponowała Chinom utworzenie
G2, tandemu, który miałby decydować o przy-
szłych losach gospodarki światowej. Chińczycy,
pomni przykazań Denga Xiaopinga, który na-
kazał im budować własną potęgę, ale „bez wy-
rywania się przed szereg”, chłodno przyjmują
jednak amerykańskie inicjatywy. Nie chcą ani
G2, ani G3 (wspólnie z UE). Chcą natomiast
globalizacji i otwartych rynków. Od tego, jak
obie strony się ułożą, zależą teraz już nie tylko
ich losy, ale także całego świata. 
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 51
52 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

Na Wsch dzie  bez zmian?

putowanego Dumy Państwowej), nie zrezy-
FOT. RUSSIA TOUR INFO

gnował wprawdzie ze swoich żądań, jednak

koncyliacyjny charakter wizyty świadczy
o tym, że Brytyjczycy – od 2006 roku będący
jednymi z najzagorzalszych krytyków polity-
ki Kremla – zdecydowali się odejść od poli-
tycznej konfrontacji z Rosją.

POZORNY ZWROT
Naturalne wydają się w związku z tym py-
tania zarówno o przyczyny takiego zwrotu,
jak i o cele, które przyświecają państwom
wspólnoty euroatlantyckiej. Wydaje się, że to
przede wszystkim wojna gruzińska unaoczni-
ła państwom zachodnim stopień determinacji
po stronie rosyjskiej i gotowość do użycia siły
zbrojnej dla powstrzymania politycznej
i ekonomicznej obecności Zachodu na
Nowe pań-
stwa członkow- obszarze poradzieckim.
skie UE postawiły Drugim istotnym czynnikiem sta-
na budowę popraw- ła się zmiana w polityce Stanów
MARCIN KACZMARSKI nych stosunków Zjednoczonych, która częściowo

Polityka resetu
z Moskwą. wynikała z osobowości nowego pre-
zydenta, a częściowo była reakcją na
bezsilność USA wobec konfliktu gruziń-
skiego. Unia Europejska, w dużej mierze pod
naciskiem Francji, uznała się za dobrego po-
Dążenie do porozumienia z Rosją średnika w relacjach między Waszyngtonem
znalazło się w głównym nurcie polityki euroatlantyckiej. a Moskwą i sobie przypisała szybkie zakoń-

T
rzy lata temu na Zachodzie poja-
wiła się i bardzo szybko zyskała
popularność metafora „nowej
zimnej wojny”, jaka nastąpiła
w relacjach z Rosją. Za jej punkt wyjścia
można uznać śmierć Aleksandra
Litwinienki, byłego pracownika rosyjskiej
Federalnej Służby Bezpieczeństwa, wów-
czas będącego już obywatelem brytyjskim
i mieszkającego w Londynie.
1 listopada 2006 roku Litwinienko został
otruty materiałem radioaktywnym i w ciągu
trzech tygodni zmarł w szpitalu wskutek
choroby popromiennej. Zabójstwo to, o które
jednoznacznie oskarżono władze w Mo-
skwie, stało się symbolem powrotu Rosji do
najbardziej brutalnych metod stosowanych
przez KGB.
Kolejne miesiące przynosiły narastanie anty- z Litwą i Polską, również postawiły na budo-
rosyjskich nastrojów na Zachodzie, adekwat-
nie do podejmowanych przez Moskwę dzia-
łań, takich jak wznowienie patroli przez bom-
bowce strategiczne czy intensyfikacja aktyw-
ności ćwiczebnej. Regularnie powtarzano te-
zy o politycznym wykorzystywaniu przez Ro-
sję surowców energetycznych. Państwa takie
jak Francja czy Niemcy, promujące bliskie
związki z Kremlem, znalazły się w wyraźnej
mniejszości.
ZASKAKUJĄCE
PRZETASOWANIE
Wydawałoby się, że po wojnie gruzińskiej
stosunki Rosji z Zachodem mogą jedynie ule-
gać dalszemu pogorszeniu. Tymczasem do-
szło do zaskakującego przetasowania – im
więcej czasu mija od sierpnia 2008 roku, tym
poprawniejsze wydają się relacje między pań-
stwami zachodnimi a Moskwą. Wraz z wybo-
rem Baracka Obamy na prezydenta Stany
Zjednoczone ogłosiły politykę nowego startu
(„resetu”) wobec Kremla. Nowy sekretarz ge-
neralny NATO uczynił współpracę z Rosją
jednym ze swoich priorytetów. Nowe państwa
członkowskie Unii Europejskiej, włącznie
wę poprawnych stosunków z Moskwą.
Wizytę ministra spraw zagranicznych Wiel-
kiej Brytanii Davida Milibanda w Moskwie
na początku listopada można uznać za sym-
boliczny kres „nowej zimnej wojny” w polity-
ce euroatlantyckiej. Londyn, naciskający na
ekstradycję podejrzewanego o zabójstwo
Litwinienki Andrieja Ługowoja (dzisiaj de-
czenie wojny gruzińskiej.
Nie jest natomiast jasne, dokąd ma prowa-
dzić poprawienie relacji między Zachodem
a Rosją. Z jednej strony, dochodzi do coraz
większego zacieśniania relacji gospodar-
czych, łącznie z przemysłem zbrojeniowym
(rosyjskie plany zakupu francuskiego lotni-
skowca śmigłowcowego). Unia Europejska
jest dla gospodarki rosyjskiej kluczowym ryn-
kiem. Z drugiej jednak strony, brakuje nowe-
go pomysłu politycznego na takie powiązanie
Rosji z Europą, które pozwoli ograniczyć ro-
syjskie ambicje bez narażania na szwank nie-
zależności państw uznawanych w Moskwie za
strefę „uprzywilejowanych interesów”. I do-
póki taka idea polityczna się nie pojawi, do-
póty polepszenie relacji będzie przynosiło ko-
rzyści przede wszystkim Rosji. 
WIZYTÓWKA
MARCIN
KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje
również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
książki „Rosja na rozdrożu”.

POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 53

54 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009
 Mi g a w k i z e ś w i a t a
Unia – nowe otwarcie
Batalia o traktat lizboński stała się już historią,
wraz z epizodami irlandzkim, polskim i czeskim.
O
statni podpis został
złożony, i Europa
odetchnęła z ulgą.
Zwłaszcza Czesi. Ba-
talia o traktat lizboń-
ski stała się już historią, wraz z epizo-
dami irlandzkim, polskim i czeskim.
Nowa konstytucja Unii Europejskiej
wejdzie w życie najprawdopodobniej
1 grudnia. Historią staje się również
traktat z Nicei, tak jak wcześniej trak-
tat z Maastricht. Unia jest, była i bę-
dzie strukturą in statu nascendi. Ciągła
zmiana, permanentna ewolucja jest jej
stanem naturalnym.
Wraz z każdym kolejnym
traktatem trudna materia
współpracy wciąż rosną-
cej liczby państw jest co-
raz bardziej opanowywa-
na, choć nie bez błędów.
Traktat lizboński jest prze-
pisem na organizację
27 państw, starających się
sprostać bieżącym i przy-
szłym wyzwaniom. Pro-
blemem podstawowym są
one same wraz ze swymi
obywatelami i historią.
Jak pogodzić suweren-
ność z akceptacją wspól-
nych rozstrzygnięć? Jak
zharmonizować interes wła-
sny z interesem pozosta-
łych? Jak tworzyć całość,
zachowując odrębność? Jak
międzynarodowa armia biu-
rokratów ma odnajdować wy-
raźne, proste i zrozumiałe drogi
dla spraw zawiłych, złożonych i nie-
F E L I E T O N
jednoznacznych? Jak tworzyć skutecz-
ną, prężną organizację, gdy brak jed-
noznacznych opinii na jej temat wśród
jej członków?
Większe uprawnienia parlamentu
europejskiego: tak zwany prezydent
i tak zwany minister spraw zagra-
nicznych – tym Unia ma dysponować
od 1 grudnia. Będą także nowe zasa-
dy podejmowania decyzji. To jest no-
we otwarcie. Bez niego tkwilibyśmy
w martwym punkcie.
ANDRZEJ
JONAS
redaktor
naczelny
„The Warsaw
Voice”
Otwarcie drzwi, choć to decyzja twórcza
i odważna, pozostaje jednak jedynie stworze-
niem szansy. Wola skorzystania z niej jest
bardzo ważna, ale nie wystarczy. Trzeba ją
jeszcze zrealizować.
Organizacja Narodów Zjednoczonych nie-
mal od chwili swego powstania jest przedmio-
tem krytyki. Wciąż nie spełnia oczekiwań, nie-
dostatecznie wywiązuje się ze swych zadań,
grzęźnie w problemach, nie jest w stanie ich
rozwiązywać. Obrońcy ONZ zawsze posługu-
ją się tym samym argumentem – ta
organizacja, chociaż
stanowi odrębny
byt, nie jest niczym
więcej niż zbiorem
państw; może być tylko ta-
ka jak one.
Unia Europejska jest natomiast
czymś więcej. Ma własną potencję
i jest w stanie wyzwalać z państw
członkowskich ich dobre cechy. Z pew-
nością jednak możliwości tej organiza-
cji są pochodną postawy jej składników.
To trochę tak jak z ruchem drogowym:
kodeks drogowy jest niezbędny, im lep-
szy, tym lepiej, ale w ostatecznym ra-
chunku o bezpiecznej jeździe decydują
kierowcy. Mimo wszystkich wspólnoto-
wych postaw i całej europejskiej soli-
darności upór lub fanaberia jednego
człowieka mogły doprowadzić do
zwichnięcia projektu.
Mamy traktat lizboński i to jest powód
do wielkiej satysfakcji. Także dla Polski,
która jest już dojrzałym członkiem Unii
i daje coraz więcej tego dowodów. Ewi-
dentnie przeszliśmy do następnej klasy,
która, jak zwykle, stwarza większe możli-
wości i stawia wyższe wymagania. 
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 55
56 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009

Notatka z Helmand
WIELKA BRYTANIA. Pięciu
brytyjskich żołnierzy zginęło 3 li-
stopada w afgańskiej prowincji
Helmand. Sześciu innych wojsko-
wych i dwóch miejscowych poli-
cjantów zostało rannych. Według
resortu obrony, ogień otworzył je-
Wypadek
NIEMCY. Trzynastu niemiec-
kich żołnierzy zostało rannych,
w tym siedmiu ciężko, w wy-
padku samochodowym, do któ-
rego doszło 2 listopada na tere-
nie koszar Werratal w Bad Sal-
zungen w Turyngii. Jeden
z wojskowych wjechał prywat-
nym samochodem w 30-osobo-
wą grupę swych kolegów, stoją-
cych przed magazynem broni.
Gorący towar
Marynarze nie wiedzieli, że nielegalnie przewożą broń.
IZRAEL. Po wyładowaniu kon-
trabandy 5 listopada port w Asz-
dod opuścił zatrzymany dwa dni
wcześniej przez siły specjalne
izraelskiej marynarki wojennej
kontenerowiec „Francop”, które-
go kapitanem był Polak. Władze
izraelskie uznały, że ani on, ani
FOT. CONTAINERSSHIPING
pozostali członkowie załogi nie
wiedzieli, co przewożą.
Komandosi weszli na pokład
statku, gdy ten znajdował się
100 mil morskich od wybrzeży
Izraela. Na jego pokładzie znale-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
FOT. UK MOD
den z afgańskich policjantów, któ-
ry potem zbiegł. Zabici żołnierze,
z 1 Batalionu Grenadierów Gwar-
dii i Żandarmerii Wojskowej, szko-
lili funkcjonariuszy afgańskiej po-
licji. Premier Gordon Brown za-
powiedział, że będzie ono konty-
Jak ustalono, 26-letni sprawca
nie był pod wpływem alkoholu
ani narkotyków.
„Zakładamy, że był to wypadek,
a nie umyślne działanie”, stwierdził
podpułkownik Philipp Friedrich
Heinrich Leyde, dowódca 393 Ba-
talionu Czołgów. Jednostka, tak jak
stacjonujący również w Bad Sal-
zungen 391 Batalion Zmechanizo-
wany, wchodzi w skład 37 Brygady
Grenadierów Pancernych z Fran-
kenbergu. (WR)  medycznego i otworzył ogień do
ziono 36 kontenerów wypełnionych
500 tonami broni. Były tam rakiety,
granaty ręczne, moździerze i poci-
ski. Izraelczycy podejrzewają, że
broń pochodząca z Iranu (kontene-
ry załadowano w egipskim porcie
Damietta), poprzez Syrię, miała
trafić do organizacji libańskich szy-
itów Hezbollah. Ten zaprzeczył, by
miał cokolwiek wspólnego z prze-
jętym transportem, i zarzucił Izra-
elowi „piractwo”.
„Francop” jest własnością nie-
mieckiego przedsiębiorstwa żeglu-
gowego Gerd Bartels. Przed dwo-
ma miesiącami został wynajęty
przez cypryjską firmę United Fe-
eding Service, a płynął pod bande-
rą karaibskiej Antiguy. (WT)  cy żołnierzy. (W)
nuowane, i że nie należy oceniać
całej formacji na podstawie jedne-
go incydentu.
Kilka dni wcześniej upublicz-
niono notatki dotyczące sytuacji
kontyngentu w Afganistanie. Spo-
rządził je poległy 1 lipca w wyniku
wybuchu miny pułapki w Helman-
dzie podpułkownik Rupert
Thorneloe, dowódca 1 Batalionu
Gwardii Walijskiej. Napisał on, że
z powodu niedostatku śmigłowców
Brytyjczycy muszą korzystać
z transportu naziemnego, przez co
są narażeni na ataki z użyciem pod-
kładanych na drogach bomb. Prze-
czy to twierdzeniom Browna, że
liczba śmigłowców nie miała wpły-
wu na straty w Afganistanie.
Zapiski oficera ujawnił deputo-
wany Partii Konserwatywnej Adam
Holloway. Wyjaśnił, że uczynił to
w reakcji na decyzję resortu obrony
o rezygnacji z możliwości zakupu
nowych śmigłowców i wysłania ich
na południe Afganistanu. (WW) 
Masakra
w Teksasie
USA. Trzynaście osób zginęło,
a 30 zostało rannych 5 listopada
w bazie wojskowej Fort Hood
w Teksasie. Sprawcą tragedii jest
39-letni major Nidal Malik Hasan,
służący tam jako psychiatra. Około
godziny 13.30 czasu miejscowego
wszedł on uzbrojony do centrum
znajdujących się tam ludzi.
Podczas konferencji prasowej
generał porucznik Rob Cone, do-
wódca III Korpusu US Army,
stwierdził, że Hasan strzelał „na
zimno”, jakby dokonywał egzeku-
cji. Sam napastnik został cztero-
krotnie postrzelony. Jako że Nidal
Malik Hasan jest urodzonym
w USA muzułmaninem, którego
rodzina wywodzi się z Jordanii, pa-
dło pytanie, czy był to akt terroru.
„Nie mogę tego wykluczyć, ale ze-
brane dotąd dowody na to nie wska-
zują”, odparł Cone. Trwa śledztwo
w sprawie motywów i ewentual-
nych problemów psychicznych ma-
jora. Jego kuzyn Nader Hasan po-
wiedział telewizji Fox, że starał się
on uniknąć wysłania na front.
Fort Hood jest największą ame-
rykańską bazą wojskową na świe-
cie. Stacjonuje tam około 40 tysię-
 rannych. (W)
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009
Ewakuacja
AFGANISTAN. Organizacja
Narodów Zjednoczonych podjęła
działania na rzecz zwiększenia
bezpieczeństwa swojego perso-
nelu w Afganistanie. To konse-
kwencja ataku w końcu paździer-
nika na pensjonat w Kabulu,
w którym zginęło kilku zagranicz-
nych pracowników organizacji.
Rzecznik ONZ Aleem Siddique
podał, że na cztery do pięciu ty-
godni około 600 spośród 1300
cudzoziemców pracujących
w tym kraju, i mieszkających
w większości w Kabulu, prze-
mieszczonych zostanie w bez-
pieczniejsze miejsca w Afgani-
stanie lub wyjedzie za granicę.
Reuters podał, powołując się na
anonimowe źródło w ONZ, że
ewakuacja obejmie aż 900 osób.
Tymczasem szef misji ONZ
w Afganistanie Norweg Kai Eide
podkreślał, że nikt nie mówi
o wycofaniu się lub ewakuacji.
Infiltracja
ARABIA SAUDYJSKA. Rewol-
ta szyitów w Jemenie może roz-
szerzyć się na sąsiednią Arabię
Saudyjską. Pojawiły się doniesie-
nia o zbombardowaniu 5 listopa-
da ich pozycji po drugiej stronie
granicy przez saudyjskie myśliw-
ce F-15 i Tornado. W akcji miały
też uczestniczyć śmigłowce.
Rebelianci podali, że bombardo-
wano okolice Al-Malahaid, Dża-
bal al-Mamdud, Al-Husama
i Al-Mujdaa. Władze w Sanie tego
nie potwierdziły. Według rządu
w Rijadzie, jego lotnictwo atako-
wało pozycje jemeńskich rebe-
liantów, którzy ogłosili poprzed-
niego dnia, że przejęli „całkowitą
kontrolę” nad częścią saudyjskie-
go regionu Dżabal al-Duchan.
Saudyjczycy ocenili ich straty na
co najmniej 40 zabitych.
4 listopada pojawiła się informa-
cja o incydencie na pograniczu.
Grupa uzbrojonych mężczyzn,
która przeniknęła z północnego
Jemenu, ostrzelała patrol gra-
niczny w regionie Dżizan. Zginął
oficer, a 11 strażników zostało

57

F E L I E T O N
ROMAN
KUŹNIAR
Taki scenariusz mógł wymyślić tylko
Zachód – „demokratyczne” wybory
prezydenckie w środku krwawej wojny.
T
o się ociera o purnon-
sens, ale niestety jest
zarazem czymś o wiele
poważniejszym. Aby
idea wyborów w czasie
wojny mogła zostać wcielona w ży-
cie, musiało zginąć bardzo wielu lu-
dzi – żołnierzy NATO (w tym pol-
skich) oraz tych, których określamy
wspólnym mianem talibów i cywi-
lów. A przecież odstępstwo od zasa-
dy reprezentatywnego rządu nawet
w krajach demokratycznych dopusz-
cza Pakt Praw Politycznych i Obywa-
telskich.
Próba zwycięstwa idei nad rzeczy-
wistością spaliła na panewce. Naj-
pierw nasz kandydat, urzędujący pre-
zydent, sfałszował wybory, aby za-
pewnić sobie zwycięstwo. Potem pod
presją Zachodu ustalono taki wynik
pierwszej części wyborów, aby moż-
liwa była druga tura, która dałaby po-
zory demokratycznej legitymizacji
władzy, jaką popieramy. Ale wszyst-
ko zepsuł kontrkandydat naszego pre-
tendenta, który słusznie obawiając
się ponownego sfałszowania wyniku
wyborów (skład komisji fałszującej
wynik pierwszej tury nie został zmie-
niony pomimo jego nalegań), wyco-
fał się przed drugą turą. Źle uczymy
ich demokracji i sami dużo płacimy
za tę lekcję.
W głównej amerykańskiej gazecie
„The New York Times” (2 listopada)
napisano, że Hamid Karzaj jest od-
powiedzialny za „siedem lat korup-
cji, niekompetencji i złego rządze-
nia”. Korupcja głęboko
przenika
58 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009
Powiększenie
Wojna i wybory
afgański resort spraw wewnętrznych
i policję, a sojusznik Karzaja, gene-
rał Abdul Rashid Dostum, jest od-
powiedzialny za zabicie wielu tysię-
cy uwięzionych w 2001 roku talibów
i powinien natychmiast odpowiedzieć
za swoje zbrodnie (czy siły NATO
nie mogłyby go schwytać, jak robiły to
w Jugosławii?). Jeden brat Karzaja
powinien zaprzestać handlu opium
(jest jednym z głównych szefów
afgańskiego narkobiznesu), a drugi
nie powinien przestać być bezpośred-
nio opłacany przez CIA.
Lista grzechów i błędów tej wła-
dzy, pisze „NYT”, jest „depresyjnie
długa”. Amerykański rząd oczekuje
od „nowo wybranego” prezydenta
Afganistanu energicznego zabrania
się za te wszystkie sprawy. Po sposo-
bie, w jaki został wybrany, trudno
mieć taką nadzieję. Dostał przecież
przyzwolenie na kolejne pięć lat rzą-
dów w taki sposób, że argumenty
o potrzebie uczciwego i rzetelnego
sprawowania władzy nie będą dlań
przekonujące.
Dlatego już wcześniej czołowy ko-
mentator „NYT” Thomas Friedman
wezwał prezydenta Obamę, aby ten
nie wysyłał więcej wojsk do Afgani-
stanu. Zacytował przy tym znanego
amerykańskiego politologa Michaela
Mandelbauma: „Ludzie się nie
PRÓBA ZWYCIĘSTWA IDEI
zmieniają, kiedy mówimy im, że po-
winni to zrobić. Zmieniają
się wtedy, gdy
sami dochodzą do wniosku, że muszą to uczy-
nić”. I Friedman dodaje: zwalczające się
afgańskie ugrupowania łatwiej dojdą do jakie-
goś porozumienia lub zaprowadzą jakiś ład,
gdy będą do tego zmuszone. Nie wtedy, gdy
będziemy to próbować zrobić za nich.
Amerykanie tracą przekonanie do tej wojny,
ponieważ ich wyczerpuje, a w Afganistanie
nie znajdują właściwych partnerów dla swego
programu. Friedman zauważa też to, o czym
pisałem już dawno: Chiny, Rosja i Al-Kaida są
zadowolone z tego, że Ameryka jest uwikłana
w długą i wycieńczającą wojnę w Afganista-
nie. Słusznie też wskazuje – szkoda, że tak
późno – iż pozostawanie w Afganistanie nie
zmniejsza zagrożeń dla Ameryki, tylko ją
osłabia. Wycofanie sprawi, że Stany Zjedno-
czone będą silniejsze, co jest ważne dla sku-
tecznego skoncentrowania się na prawdziwych
wyzwaniach wewnętrznych i zewnętrznych.
Zastanawiam się zatem, czy te groteskowe
wybory będą jakimś przełomem w naszym
myśleniu o Afganistanie i podejściu do tej nie-
potrzebnej wojny. 
NAD RZECZYWISTOŚCIĄ
SPALIŁA NA PANEWCE

HORYZONTY HORYZONTYANNA
DĄBROWSKA
Dziewiętnastolatka
Biało-czerwony sztandar jak wicher bije w okna
– pisał 11 listopada Witold Zechenter na łamach
„Ilustrowanego Kuryera Codziennego”.
W
kinie Filharmonja
grano sensacyjny dra-
mat w sześciu aktach
poruszający temat
przeciwieństw rasowych – „Czarny
Książę”. Ruszyła sprzedaż trzeciej
polskiej loterii, z której dochód ma
zostać przeznaczony dla inwalidów
wojennych – można było wygrać aż
300 tysięcy marek, a z mieszkania pa-
ni Kadyńskiej z Warszawy skradzio-
no parę brylantowych kolczyków.
STRZAŁ DO SZPICLA
O tych wydarzeniach donosił na
pierwszej stronie „Kurjer Poranny”
z 12 listopada 1918 roku. Dopiero we-
wnątrz gazety znalazła się informacja,
dzięki której 11 listopada wszedł do na-
szej historii: „Wczoraj od piątej po połu-
dniu do dziesiątej odbywała się
w mieszkaniu regenta Ostrowskiego
konferencja Rady Regencyjnej. Wyda-
HORYZONTY
HORYZONTY
no odezwę, w której Rada przekazuje
władzę wojskową i naczelne dowódz-
two wojsk polskich brygadjerowi Józe-
fowi Piłsudskiemu”. Prasa, opisując
wydarzenia z 11 listopada, skupiła się
przede wszystkim na przejmowaniu
przez polskie wojsko i Polską Organiza-
cję Wojskową niemieckich instytucji.
„Akcja cała, kierowana jakby jakąś nie-
widzialną dłonią, szła jednak samorzut-
nie chwacko”. Tego dnia w polskie ręce
przeszły telefony, w Pułtusku oddział
peowiaków zaatakował niemiecką sta-
cję telegrafu i zdobył 80 karabinów,
w południe warszawski gmach i biura
urzędu prasowego oraz cenzury zostały
zajęte przez Polaków, a wieczorem za-
mknięto kioski sprzedające niemiecką
prasę i książki.
Życie powoli wracało do normy.
Centralne Biuro Rewakuacji Przemysłu
Polskiego wzywało pracowników fa-
bryk ewakuowanych do Rosji na posie-
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA
FOT. IKC
dzenie w lokalu związku, aby omówić kwestie
sprowadzenia maszyn wywiezionych z Polski,
odszkodowań dla pracowników oraz uruchomie-
nia fabryk w kraju. Poszukiwano zdolnych żoł-
nierzy radiotelegrafistów do objęcia radiotele-
graficznej stacji w Cytadeli – chętni mieli zgła-
szać się do podporucznika inżyniera Jackow-
JEDENASTY
skiego. Prokurator sądu apelacyjnego wydał po-
LISTOPADA lecenie niezwłocznego uwolnienia więźniów po-
świętowano litycznych i administracyjnych we wszystkich
przed wojną miastach byłej okupacji niemieckiej. „Kurjer Po-
ostatni raz
w 1938 roku.
ranny” informował też, że dowódca 118 Pułku
Na kolejne Piechoty prosi prezydenta Krakowa o interwen-
obchody trzeba cję u rządu węgierskiego, aby ułatwić mu przej-
było poczekać ście do Polski, w Krakowie do służby w polskim
aż 51 lat.
wojsku zgłosiło się kilku żołnierzy włoskich
wziętych do niewoli austriackiej, a w Warszawie
na rogu Leszczyńskiej i Nadbrzeżnej znaleziono
mężczyznę zabitego strzałem w lewe oko. Do
marynarki miał przypiętą kartkę „Szpicel austry-
jacko-niemiecki”.
Po 19 latach – w czwartek 11 listopada 1937
roku – ten sam dziennik informował, że w myśl
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 59
 P R Z E G L Ą D P R A S Y


ustawy z 23 kwietnia 1937 roku 11 listopada jako
dzień uroczystego Święta Niepodległości jest
dniem wolnym od pracy i wszystkie sklepy po-
winny być zamknięte. „Ilustrowany Kuryer Co-
dzienny” zamieścił odezwę prezydenta Krakowa:
„Będzie to dzień, w którym cały naród Polski jed-
nolicie zamanifestuje uczucie radości z powodu
dokonanego przed 19 laty wyzwolenia Ojczyzny PREZYDENT
Ignacy Mościcki
i złoży głęboki hołd nieśmiertelnej pamięci Wiel- składa wieniec
kiego Marszałka Józefa Piłsudskiego, Wodza na dziedzińcu
narodu i Twórcy Niepodległości”. Prezydent Belwederu
wzywał, aby młodzież stanęła tego dnia 11 listopada
1936 roku.
w „karnym żołnierskim ordynku i objawiła zro-
zumienie dla zadań, jakie przed nimi stoją”.
Także do młodzieży zwracał się na łamach
„Polski Zbrojnej” generał dywizji Tadeusz
Kasprzycki, minister spraw wojskowych: „Przy-
szli żołnierze Rzeczypospolitej. Czy wiecie, ilu
Was jest? Czy znacie swoją siłę? Stańcie w dniu
niepodległości do przeglądu sił przed władzami
wojskowymi!”. Dziennikarze „Kurjera Poranne-
go” wierzyli, że młodzi ludzie zamanifestują, iż
są gotowi iść z armią w jednym szeregu.
I poszli. Mimo kiepskiej pogody – od wcze-
snego rana było chłodno, pochmurno i mglisto,
mżył drobny deszczyk – 30 tysięcy młodzieży
przedefiladowało wraz z wojskiem przed Na-
czelnym Wodzem. „Obchód Święta Niepodle-
głości w całym kraju miał przebieg bardzo pod-
niosły i odbywał się pod hasłem zespolenia
narodu z armią”, pisali dziennika-
rze 12 listopada. „Nastrój
miasta był słoneczny,
a ulice Warszawy dudni-
ły od rana pod ciężarem
kół armat, gąsienicowych
łańcuchów czołgów, pod
miarowymi uderzeniami żoł-
PRZEKAZANIE
nierskich butów”, donosił ufundowanej br
on
„Kurjer Poranny”. Warszawiacy dla armii na dz i
iedzińcu
wylegli na trasę defilady, która wawelskim w
listopadzie
1938 roku.
wiodła od Pól Mokotowskich do
Belwederu, następnie Alejami Ujaz-
dowskimi aż do placu Zamkowego.
Kilka tysię- Święta Niepodległości. Dzień rozpo-
DEFILADA Z KASZUBAMI cy studentów częło nabożeństwo w katedrze święto-
Trzygodzinną paradę prowadził dowód- zgromadziło jańskiej, a następnie prezydent Ignacy
ca Okręgu Korpusu I w Warszawie generał się na placu przed Mościcki nadał Wielką Wstęgę Orderu
brygady Mieczysław Ryś-Trojanowski. Politechniką w Warszawie, Odrodzenia Polski zasłużonym roda-
Otwierali ją podporucznicy tamtorocznej no- aby zadeklarować łączność z armią kom – między innymi za pracę społecz-
minacji. „Ich postawa, zwartość budzą po- i gotowość służby wojskowej. Domaga- ną uhonorował marszałkową Aleksan-
wszechny entuzjazm”, czytamy w „Polsce li się wprowadzenia na wyższych uczel- drę Piłsudską. Odznaczenia otrzymali
Zbrojnej”. „Maszeruje piechota, pułki warszaw- niach obowiązku przysposobienia woj- też oficerowie i urzędnicy administracji
skiego garnizonu, kompanje pułku lotniczego, skowego i utworzenia Legii Akademic- wojskowej. „Polska Zbrojna” przezna-
saperów i marynarze. Przeciągają szwoleżero- kiej. Maszerowano także w Poznaniu, czyła całą stronę na listę odznaczonych
wie, ułani, w poszumie silników i chrzęście żela- Krakowie i we Lwowie. „Idą niezmie- tego dnia osób – otwiera ją generał dy-
za jadą wojska zmechanizowane, czołgi, tankiet- rzalną falą poszczególne pułki witane wizji Kazimierz Fabrycy, inspektor ar-
ki, artyleria konna i lekka”. Po nich szła mło- owacyjnie przez zgromadzoną publicz- mii z siedzibą we Lwowie, który otrzy-
dzież, strzelcy, junackie hufce pracy, akademicy ność, sypią się kwiaty, nie milkną nawet mał Krzyż Komandorski z gwiazdą.
niosący transparenty „Dziś książka – jutro kara- na chwilę okrzyki na cześć armii”, en- W południe na Polach Mokotowskich
bin”. Defiladę zamykali Kaszubi jadący w za- tuzjazmował się reporter „Ilustrowane- rozegrano wielką bitwę. Reporter „Pol-
montowanym na samochodzie kutrze rybackim, go Kuryera Codziennego”. ski Zbrojnej” donosił z emfazą: „Oglą-
którzy śpiewali: „Nie damy morza, nie damy Po- Defilada nie była jedynym punktem damy starcie strzelców konnych z nie-
morza, nie chcemy cudzego, nie damy swego”. centralnych obchodów pierwszego przyjacielem, pokazy brawurowej jaz-

60 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009


DEFILADA żołnierzy
21 Pułku Piechoty
Dzieci Warszawy
na Polu Mokotowskim
w Warszawie.
POSZUKIWANO zdolnych żołnierzy radiotelegrafistów do objęcia
radiotelegraficznej stacji w Cytadeli.
dy, musztrę polową dywizjonu kawalerii, szarżę
konnicy, a w tych wspaniałych popisach widać
tężyznę fizyczną naszego żołnierza, widać bra-
wurę i odwagę”. Potem przyszedł czas na atak
piechoty wspomagany czołgami. „Piechota przy-
warła do ziemi i otworzyła silny ogień. W dali
zawarczały silniki i ciężkie cielska czołgów, zie-
jąc ogniem, mijają linię tyraliery”. Niestety, z po-
wodu mgły w ćwiczeniach nie wzięło udziału
lotnictwo. Samolotów jednak nie zabrakło
– przed rozpoczęciem manewrów komitet woje-
wódzki Funduszu Obrony Narodowej przekazał
armii 20 ufundowanych przez siebie RWD 8.
BIGOS LEGIONISTY
Tego dnia w całym kraju wręczano żołnie-
rzom broń i sprzęt zakupiony ze składek społecz-
nych. W stolicy młodzież dwóch szkół ufundo-
wała pułkowi Dzieci Warszawy dwa ręczne kara-
biny maszynowe, mieszkańcy Horodzieja kupili
H O R Y Z O N T Y
FOT. IKC (6)
dla wojska karabin maszynowy i granatnik, a ro-
botnicy fabryki papieru w Jeziornie wręczyli
dwa ciężkie karabiny maszynowe pułkowi pie-
choty strzelców kaniowskich.
Świętowano nie tylko na paradach i defila-
dach. „Dziennik Poznański” informował, że Sto-
warzyszenie Kulturalno-Oświatowe Pracowni-
ków Administracji Wojskowej zorganizowało
uroczystą akademię w domu rzemieślniczym,
podczas której chór wykonał „Kantatę na 11 li-
stopada” i wiązankę „Bigos legionisty”, w połu-
dnie w Domu Żołnierza na Pradze odbyło się
spotkanie, a wieczorem uroczyste przedstawienie
w Teatrze Wielkim „Noc Listopadowa” i balet
„Pan Twardowski”. Kto zgłodniał, mógł w po-
znańskiej cukierni Ludwika Bręczewskiego ku-
pić rogale świętomarcińskie, wielbiciele natury
obejrzeli w szklarni Ogrodu Saskiego pokaz
kwiatów jesieni, ciekawi świata zapisali się za
325 złotych na wycieczkę na wystawę światową
do Paryża, a miłośnicy Marszałka odwie-
dzili udostępnione po remoncie Mu-
zeum Józefa Piłsudskiego w Belwe-
derze i podziwiali między innymi
odlew jego lewej ręki.
Wiadomości o obchodach
zdominowały łamy gazet, zna-
lazło się jednak miejsce na
drugą informacje dnia – kata-
strofę samolotu Polskich Linii
Lotniczych LOT lecącego z Krakowa
do Warszawy, który rozbił się pod
wsią Mysiadło podczas podchodze-
nia do lądowania przy bardzo złej
widoczności. Cztery osoby zginęły, osiem
było rannych. Jak podawał „Ilustrowany
Kuryer Codzienny”, przyczyn katastrofy
jeszcze nie ustalono.
„Dziennik Poznański” donosił natomiast,
że w Siedlucznie parobek podczas przesy-
pywania otrąb niechcący postrzelił w pra-
we podudzie rolnika, w bydgoskich ko-
ściołach grasuje szajka złodziei kradną-
ca torebki, Wojciech Kossak maluje
panoramę bitwy pod Grochowem,
a pułk piechurów gnieźnieńskich
z okazji swojego święta podarował
werble harcerzom z drużyny,
którą się opiekuje. W prasie za-
granicznej natomiast pisano
o bezkrwawym zamachu
stanu w Brazylii, walkach
w Hiszpanii, 68. rocznicy
urodzin króla Wiktora
Emanuela, defiladzie wojskowej pod Łukiem
Tryumfalnym oraz przyznaniu przez Akademię
Szwedzką literackiego Nobla francuskiemu pisa-
rzowi Rogerowi Martinowi du Gardowi.
KOPCIUSZEK ŚWIATA
11 listopada świętowano przed wojną jeszcze
tylko jeden raz – w 1938 roku. Na kolejne ob-
chody trzeba było poczekać aż 51 lat. O idei
święta narodowego pisał Zarząd Główny Związ-
ku Strzeleckiego w odezwie z 1937 roku: „Świę-
to to ma Ojczyźnie i wrogom uświadomić, że nie
masz Polaka, który w razie rycerskiej potrzeby
krwi swojej dla wolności narodu nie umiałby
przelać”. Natomiast Związek Ochotników Wo-
jennych wzywał: „Niech 11 listopada stanie się
dniem, w którym czynić będziemy rachunek
z naszych pokojowych prac dla dobra Najjaśniej-
szej Rzeczypospolitej”.
Chyba jednak najcelniej napisał Józef
Winiewiecz w „Dzienniku Poznańskim”: „To
nie tylko o parady wojskowe, galówki i dzień
wolny od nauki szkolnej chodzi, gdy w nastroju
podniosłego święta czcimy rocznicę 11 listopa-
da. Chodzi o to, aby teraźniejszości i przyszłości
nie odrywać od przeszłości. Musimy stać się
godnymi tej przeszłości, czuć odpowiedzialność
za dorobek tysiąclecia i ten dorobek powiększać,
aby Polska już nigdy nie stała się wzgardzonym
kopciuszkiem świata”. 
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 61
 P O W R Ó T
ANNA DĄBROWSKA
Tajemnica w butelce
Nadal nie wiadomo, czy butelka zakopana 70 lat temu i odnaleziona
jesienią 2009 roku w Kurozwękach kryje akt kapitulacji twierdzy Modlin.
K
ończył się wrzesień
1939 roku. Dowódca
obrony twierdzy Mo-
dlin generał brygady
Wiktor Thommée, przybity wia-
domością o kapitulacji Warszawy,
pozbawiony amunicji, żywności
i lekarstw, podjął decyzję o podda-
niu twierdzy. Akt kapitulacji pod-
pisano na honorowych warunkach
– żołnierze mieli wrócić do do-
mów. Niemcy jednak nie dotrzy-
mali słowa i oficerowie trafili do
obozów jenieckich.
OSTATNI ROZKAZ
Wśród obrońców twierdzy był
porucznik Zdzisław Sanecki, do-
wódca ósmej kompanii 36 Pułku
Piechoty Legii Akademickiej. Za-
nim wyruszył do oflagu w Działdo-
wie, przekazał jakiś ważny doku-
ment szeregowemu Stanisławowi
Chojnie, z poleceniem oddania go
siostrze oficera mieszkającej w Ku-
rozwękach. Miała go przechować
do czasu zakończenia wojny. Żoł-
nierz rozkaz wykonał.
Antoni Kilijanka pamięta, jak
matka wezwała go i poleciła ukryć ja-
kiś papier. Trzynastolatek zwinął go
w rulon, wsadził do butelki, zatkał ją
zwitkiem gazety i zakopał w narożni-
62 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
Antoni Kilijanka
ku szopy na terenie rodzinnej posesji.
Po wojnie wyjechał na studia, ożenił
się i o butelce zapomniał.
Porucznik Sanecki co prawda
wrócił z oflagu, ale był mentalnie
zmieniony, rozbity i nigdy nie po-
ruszył tematu przedmiotu wywie- NA WAGĘ
zionego z Modlina. Dopiero DOKUMENTU
w sierpniu 2009 roku Antoni wskazuje decyzja przypuszczają historycy – spisany po pol-
Kiljanka opowiedział o dokumen- oficera, aby
ukryć pismo.
cie Edwardowi Sputowskiemu,
emerytowanemu nauczycielowi
i miłośnikowi historii, a on napisał
o tym do Muzeum Wojska Polskie-
go w Warszawie.
„W połowie września pojechaliśmy
do Kurozwęk z panem Antonim, któ-
ry twierdził, że będzie w stanie
wskazać miejsce ukrycia butelki”,
wspomina Michał Mackiewicz
z działu historii wojskowości MWP.
Niestety posesja, wciąż należąca
do rodziny, wyglądała zupełnie ina-
czej, niż ją zapamiętał pan Antoni.
Po szopie nie było śladu, a teren
zarósł drzewami i krzakami. „Na
szczęście w pobliżu pracowali ro-
botnicy z koparką i zgodzili się
nam pomóc”, mówił Michał
Mackiewicz. Wreszcie po kilku
godzinach kopania oczom poszu-
kujących ukazała się brązowa bu-
telka po okocimskim porterze.
FOT. MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO (2)
DOKUMENT nie był właściwie zabezpieczony,
a warunki atmosferyczne i czas mocno nadwe-
rężyły strukturę papieru.
Najpierw butelka wraz z zawartością trafiła
na kilkanaście dni do komory gazowej w labo-
ratorium Politechniki Warszawskiej, gdzie za-
bito grzyby i usunięto z papieru wilgoć. Na-
stępnie uczelniani eksperci odcięli laserem
szyjkę butelki. Wreszcie pod koniec paździer-
nika archiwalny dokument został wydobyty
przez specjalistów od konserwacji papieru.
Eksperci nie odważyli się go jednak rozwinąć.
KRUCHY SKARB
„Papier jest osłabiony i kruszy się”, tłu-
maczyła Urszula Więch-Jędras, konserwa-
tor z MWP. Jak dodała Donata Rams z la-
boratorium konserwatorskiego Biblioteki
Narodowej, dokumentu nie zabezpieczono
właściwie. Butelka nie była zalakowana, tyl-
ko zatkana trzpieniem z gazety i leżała oko-
ło 30 centymetrów pod ziemią. Warunki at-
mosferyczne i czas mocno nadwerężyły
strukturę papieru.
Czy w butelce faktycznie schowano – jak
sku akt kapitulacji twierdzy Modlin podpi-
sany przez generała Thomméego? Losy te-
go pisma są nieznane. Drugi oryginalny akt
kapitulacji, spisany w języku niemieckim,
przechowywany jest w niemieckim archi-
wum wojskowym. Zdaniem profesora
Janusza Ciska, dyrektora muzeum, na wa-
gę dokumentu wskazuje decyzja poruczni-
ka Saneckiego, który zadał sobie tyle tru-
du, żeby pismo przesłać i ukryć. „Nie robi
się tak z rzeczami nieistotnymi”.
Dokument trafił w ręce konserwatorów,
którzy przeprowadzą badania mikrobiolo-
giczne i chemiczne. „Operacja jest trudna,
ale jeśli uda się wzmocnić i uelastycznić pa-
pier, konserwatorzy spróbują go rozwinąć
i ustalić, co w istocie zostało odkopane”,
wyjaśnia dyrektor Cisek. Możliwe jest jed-
nak też, że dokumentu nie uda się odszyfro-
wać. „Wtedy postaramy się jakoś go zabez-
pieczyć i zachować w takiej formie, w jakiej
jest”, mówi Michał Mackiewicz. „Być mo-
że za 50 lat pojawią się techniki, które po-
zwolą z tego papieru coś odczytać”. 

Panu płk. dr. n. med.
Wojciechowi WÓJCICKIEMU
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
MAMY
składa
personel 1 Wojskowego Szpitala
Polowego w Bydgoszczy.
Pogrążonym w żałobie i smutku
ŻONIE i RODZINIE Zmarłego
płk. rez. Jerzego JASIŃSKIEGO
byłego szefa Rejonowego Zarządu
Infrastruktury w Zielonej Górze
serdeczne wyrazy współczucia
składają
szef, kadra i pracownicy wojska
Szefostwa Infrastruktury
Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych.
Z głębokim żalem przyjęliśmy
wiadomość o śmierci
Pana płk. rez. Jerzego JASIŃSKIEGO
byłego szefa Rejonowego Zarządu
Infrastruktury w Zielonej Górze.
Pogrążonym w smutku
RODZINIE i BLISKIM
wyrazy serdecznego współczucia
składają
dyrekcja, kadra i pracownicy
Departamentu Infrastruktury MON.
Pani Annie HAWRYSZ
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają
polski przedstawiciel wojskowy
oraz kadra i pracownicy
Polskiego Przedstawicielstwa
Wojskowego przy Komitetach
Wojskowych NATO i UE.
H O R Y Z O N T Y
Wyrazy szczerego współczucia i żalu
Panu Juliuszowi
GRZEGORZEWSKIEMU
oraz Jego RODZINIE
z powodu śmierci
OJCA
składają
szef, kadra zawodowa
oraz pracownicy wojska
Oddziału Wychowawczego Dowództwa
Wojsk Lądowych.
Panu komandorowi pilotowi
Tadeuszowi DRYBCZEWSKIEMU
oraz Jego RODZINIE
wyrazy żalu i szczerego współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają
dowódca, kadra i pracownicy
Gdyńskiej Brygady Lotnictwa
Marynarki Wojennej RP.
Panu sierżantowi
Krzysztofowi KUŁAKOWSKIEMU
wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
z powodu śmierci
OJCA
składają
dowództwo, żołnierze i pracownicy
wojska
4 Pułku Chemicznego w Brodnicy.
Panu ppłk. Piotrowi
ALBRYCHIEWICZOWI
Wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają koledzy z Oddziału
Interoperacyjności Logistycznej
i HNS ZPL – P4.
Z głębokim smutkiem i żalem
przyjęliśmy wiadomość o śmierci
płk. rez. Zbigniewa ŚLIWY
dyrektora Zakładu Inwestycji
Organizacji Traktatu
Północnoatlantyckiego.
W Zmarłym tracimy
szlachetnego człowieka
wspaniałego oficera i przyjaciela.
RODZINIE Zmarłego,
Jego NAJBLIŻSZYM
szczere wyrazy współczucia
składają
szef, kadra i pracownicy wojska
Szefostwa Infrastruktury
Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych.
Panu chor. Zbigniewowi
ŁAGOWSKIEMU
wyrazy szczerego współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają
przyjaciele i koledzy
z Zespołu do spraw Służby
w Międzynarodowych Strukturach
Wojskowych Zarządu Organizacji
i Uzupełnień – P1
Sztabu Generalnego WP.
„Jak trudno żegnać na zawsze kogoś,
kto jeszcze mógł być z nami”.
Z wielkim smutkiem przyjęliśmy
wiadomość
o nagłej śmierci naszego przyjaciela
kpt. Mirosława BUDZYŃSKIEGO
Wyrazy głębokiego współczucia i żalu
RODZINIE
składają
dowódca, żołnierze
oraz pracownicy wojska
1 Mazurskiej Brygady Artylerii
w Węgorzewie.
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 63
 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
MAREK PIELACH

Globalna
ikona
W Iraku kałacha
można kupić za 600 dolarów,
w Afganistanie – za 200.

B
um, bum, bum! Serce mi bije puk,
puk! Boże, jeśli trzeba sprzedam
żonę i jej matkę za jednego nowego
kałasznikowa. Moje serce nie bije,
jeśli się gdzieś nie strzela” – tak śpiewał
Goran Bregović o najsłynniejszym przedmio-
cie XX wieku – karabinie maszynowym
AK 47. W listopadzie jego konstruktor
Michaił Kałasznikow kończy 90 lat, a fabry-
ka w Iżewsku, wytwarzająca tę broń, stoi na
krawędzi bankructwa.
Miejsca w historii nic jednak temu kara-
binowi nie odbierze. Wyprodukowano go
ponad 100 milionów sztuk dla 55 armii
świata i niezliczonej liczby bojowników,
partyzantów oraz gangsterów. Strzelali

z niego biali, Murzyni i Azjaci. W deszczu,
śniegu i na pustyni. Od kul z tej broni
dziennie ginie blisko 200 osób. Pojawia się
ona wszędzie tam, gdzie do głosu docho-
dzą emocje, gdzie biedni strzelają do boga-
tych lub do siebie nawzajem.
SOWIECKA LEGENDA
W Iraku kałacha można kupić za 600 do-
larów, w Afganistanie – za 200. To broń-
-ikona. Umieszczona w godle państwowym
Mozambiku i na fladze Hezbollahu. Jedyna,
z którą fotografują się Czeczeni, talibowie
i Usama Ibn Ladin, której imieniem nazy-
wa się afrykańskich chłopców. „Kiedy wi-
dzę w telewizji Ibn Ladina z kałaszniko-
wem, jestem oczywiście oburzony. Ale co ja
mogę na to poradzić? W końcu terroryści
nie są głupi. Oni także wybrali najbardziej
niezawodną broń”, nieskromnie przyznaje
jej konstruktor.
W rzeczywistości Michaiła Timofiejewicza
Kałasznikowa wypada określać jako jednego
z konstruktorów. Samouk, po siedmiu kla-
sach, nie narysował przecież najsłynniejsze-
go karabinu XX wieku w zeszycie w kratkę.
Sowiecka propaganda przemilczała, że kon-
kursów na tego rodzaju broń było kilka,
a Kałasznikow nie bał się kopiować rozwią-
zań swoich rywali. Efektem był jednak pro-
dukt, jak na swój czas, doskonały: AK
Wódka
Kałasznikow
– Automat Kałasznikow, wprowadzony do
wyposażenia Armii Czerwonej 60 lat temu.
Jego prosta i mocna konstrukcja szybko
podbiła połowę dwubiegunowego świata. Na-
wet i tę granicę przekroczyła podczas wojny
wietnamskiej. Amerykanie zabierali pokona-
nym Wietnamczykom ich kałasznikowy, nie
mogli bowiem wyjść z podziwu, że potrafią
one przeleżeć pół roku na nawodnionym polu
ryżowym, a potem normalnie działać. Nie tyl-
ko woda nie była jednak straszna dla karabinu,
ale też piasek, mróz czy duże wysokości.
Kałasznikow został zatem jednym z pierw-
szych symptomów zjawiska, które później na-
zwano globalizacją. Z macierzystej fabryki
w Iżewsku jego licencję sprzedano do 19 kra-
jów. Kopie powstawały na Kubie, w Polsce,
Izraelu czy Rumunii. Do dziś wytwarza się je
w Chinach i siedmiu innych krajach.
SCHIZOFRENIA
KONSTRUKTORA
Po upadku ZSRR nikt nie przywiązywał
wagi do płacenia za licencję, co jest główną
przyczyną problemów macierzystej fabryki
w Iżewsku. Skutkuje to jednak tym, że broń
jest tania, a pociski do niej można dostać wszę-
dzie. Całe szczęście, kałasznikow jest dość
FOT. US DOD
niecelny. Niektórzy żartują, że tylko dzięki te-
mu istniejemy na tej planecie.
Sam Michaił Kałasznikow też jest skory
do żartów. W rosyjskich mediach zapewnia,
że nie ma wyrzutów sumienia, iż z broni na-
zwanej od jego nazwiska zabito miliony
osób i że to patriotyczny dar „żołnierza dla
żołnierza”. Na Zachodzie mówi z kolei, że
czuje się okropnie i wolałby skonstruować
kosiarkę do trawy.
Ta schizofrenia nie powinna dziwić, jeśli
weźmiemy pod uwagę, że nie dostał za swój
karabin ani kopiejki. W nowej Rosji jedy-
nym jego kapitałem było nazwisko. W lu-
tym 2003 roku sprzedał więc prawo do jego
używania niemieckiej firmie MMI, która
miała prowadzić handel parasolami, płyna-
mi po goleniu i rakietami tenisowymi. Dziś
trudno jednak trafić na ślad tych produktów.
Pewnie dlatego rok później długo trzeba by-
ło namawiać generała, aby przyjechał do
Londynu i wzniósł toast wódką Kałaszni-
kow. Rzecz się jednak dokonała, a zdjęcia
z tej prezentacji obiegły świat. Świat, który
niewątpliwie byłby lepszym miejscem, gdy-
by symbolem XXI wieku okazała się na
przykład idealna w swej prostocie rakieta te-
nisowa, a nie doskonały karabin. 

64 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009


Z głębokim żalem zawiadamiamy,
że 20 października 2009 r.
w wieku 63 lat zmarł
śp. płk mgr inż. Jerzy JASIŃSKI
były długoletni szef Rejonowego Zarządu
Kwaterunkowo-Budowlanego
w Zielonej Górze.
Człowiek całkowicie oddany służbie
dla dobra Infrastruktury Wojskowej
Śląskiego Okręgu Wojskowego.
Wychowawca dużego grona kierowników
wojskowych administracji koszar
i kadry technicznej
Rejonowego Zarządu Infrastruktury
Zielona Góra.
Wyrazy głębokiego współczucia
ŻONIE, DZIECIOM i WNUKOWI
składają
szef, kadra i pracownicy
Rejonowego Zarządu Infrastruktury
Zielona Góra
oraz wojskowych administracji koszar.
„Doktor Czas uleczy wszystkich...”
Dowódca i wszyscy żołnierze
2 Mazowieckiej Brygady Saperów
składają wyrazy współczucia koledze
mjr. Markowi WAŚNIOWSKIEMU
z powodu śmierci
MATKI
Łączymy się z Tobą w bólu...
Wyrazy głębokiego żalu i szczerego
współczucia
Panu mjr. Sławomirowi
BARTOSZUKOWI
z powodu śmierci
OJCA
składają
rektor-komendant, senat, kadra
i pracownicy
Akademii Obrony Narodowej.
H O R Y Z O N T Y
Panu Tadeuszowi KOTZY
wyrazy głębokiego współczucia
i szczerego żalu z powodu śmierci
ŻONY
składają
dowództwo, kadra i pracownicy wojska
Jednostki Wojskowej 3209 w Elblągu.
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
Panu kmdr. por. Krzysztofowi
HAPONIUKOWI
z powodu śmierci
TEŚCIA
składają
dowódca, kadra i pracownicy wojska
Oddziału Zabezpieczenia
Marynarki Wojennej.
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
Panu kmdr. ppor. Piotrowi
GOZDOWSKIEMU
z powodu śmierci
OJCA
składają
dowództwo, kadra i pracownicy wojska
pionu szefa sztabu 44 Bazy Lotniczej
MW w Siemirowicach.
Z głębokim smutkiem przyjęliśmy
wiadomość o tragicznej śmierci
st. szer. zaw. Jarosława GUSZCZAKA
żołnierza 22 Polowej Technicznej Bazy
Przeciwlotniczej w Skwierzynie
RODZINIE i NAJBLIŻSZYM
wyrazy szczerego, głębokiego żalu
i współczucia
składają
dowódca oraz kadra
22 Polowej Technicznej Bazy
Przeciwlotniczej w Skwierzynie.
Panu ppłk. Sławomirowi
MARKOWICZOWI
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
BRATA
składają
żołnierze i pracownicy wojska
18 Ruchomych Warsztatów Technicznych
w Gdyni.
Z ogromnym żalem przyjęliśmy
wiadomość o śmierci
Pana płk. rez. Zbigniewa ŚLIWY
dyrektora Zakładu Inwestycji
Organizacji Traktatu
Północnoatlantyckiego.
Pogrążonym w smutku
RODZINIE i BLISKIM
wyrazy serdecznego współczucia
składają
dyrekcja, kadra i pracownicy
Departamentu Infrastruktury MON.
Panu płk. w st. spocz. Władysławowi
RYBARSKIEMU
wyrazy głębokiego żalu
i serdecznego współczucia
z powodu śmierci
ŻONY – AGNIESZKI
składają
rektor i pracownicy
Wojskowej Akademii Technicznej.
Panu mjr. Dariuszowi
PIĄTKOWSKIEMU
wyrazy szczerego żalu oraz głębokiego
współczucia z powodu śmierci
OJCA
składają
kadra zawodowa i pracownicy wojska
22 Polowej Technicznej Bazy
Przeciwlotniczej w Skwierzynie.
POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 65
 Strefa sportu
F E L I E T O N

ANDRZEJ
FĄFARA
Mało kto wie o sportowych zainteresowaniach marszałka Józefa
Piłsudskiego. Nieprzypadkowo pierwszy naczelnik niepodległego państwa
jest patronem Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie.

My, sportowa brygada

H
istoryczna data 11 li-
stopada 1918 roku
nie ma oczywiście
nic wspólnego ze
sportem, ale tylko na
pierwszy rzut oka, bo na drugi ten
fakt nie jest wcale taki oczywisty.
Koniec I wojny światowej i odzy-
skanie niepodległości oznaczało bo-
wiem włączenie się Polski do świato-
wego ruchu sportowego. Nie od razu,
bo przecież na igrzyskach olimpij-
skich w Antwerpii w 1920 roku nasi
jeszcze nie startowali. Nie było kogo
wysłać. Wystąpili dopiero cztery lata
później w Paryżu, gdzie nawet zdoby-
li dwa medale. Jeden z nich, brązowy,
wywalczył przedstawiciel Wojska
Polskiego por ucznik Adam
Królikiewicz w kon-
kursie jeździeckim.
Pierwszy przywód-
ca niepodległego
państwa polskiego
Józef Piłsudski
miał do sportu
FOT. WWW.SXC.HUI
bardzo emocjonalny stosunek. Zale-
żało mu szczególnie na masowości,
dlatego osobiście zaangażował się
w powołanie instytucji centralnej, któ-
ra mogłaby się zająć rozwojem kultu-
ry fizycznej. Stał się nią Państwowy
Urząd Wychowania Fizycznego
i Przysposobienia Wojskowego, który
zaczął działać w 1927 roku.
Piłsudski poparł też budowę Cen-
tralnego Instytutu Wychowania
Fizycznego na Bielanach w Warsza-
wie. Został patronem uczelni, którym
jest zresztą do dziś. Z pewną przerwą,
gwoli ścisłości. Marszałka zmienił po
II wojnie światowej generał Karol
Świerczewski. Ten, co się kulom nie
kłaniał. Ze sportem nie miał nic wspól-
nego, ale to oczywiście dla autorów
dekretu Rady Ministrów z 27 lipca
1949 roku nie miało większego zna-
czenia. Pamiętam, że o przywrócenie
pierwotnego patronatu
walczył przez lata
nieżyjący już
sprawoz-
dawca telewizyjny Wojciech Zieliński. Po-
czątkowo po cichu, a potem już całkiem otwar-
cie. W końcu dopiął swego. Decyzją Sejmu RP
z 8 czerwca 1990 roku imię i nazwisko Mar-
szałka znów pojawiło się przy nazwie uczelni.
Stosunek Józefa Piłsudskiego do sportu
dobrze obrazuje wypowiedź zamieszczona
przez „Przegląd Sportowy” w 1935 roku:
„Sporty rozpowszechniły się w Polsce tak, że
ze zdziwieniem oglądałem w zapadłych ką-
tach wiejskich bosonogie dzieciaki kopiące za-
wzięcie piłkę, zamiast po starodawnemu łapać
ją rękami. Czyżby nadszedł do Polski czas,
gdy wyrasta tężyzna siły i mocy? Ja bym tego
sobie życzył. Może byśmy zaczęli zatracać
przewagę bezwolnego i niskiego rozumowania
bezsiły – naszego dziedzictwa niewoli”.
Marszałek najwyraźniej sugerował, że sport
jest atrybutem wolności, a piłka nożna – no-
woczesności. Pierwsza część twierdzenia nie
budzi żadnych wątpliwości, druga – już tak.
Bo co to za nowoczesność w wykonaniu na-
szych współczesnych piłkarzy? Szczerze po-
wiedziawszy, wolę już szczypiornistów, którzy
nawet, jeśli grają po starodawnemu, to przy-
najmniej odnoszą sukcesy. 

66 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009

POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009 67
68 POLSKA ZBROJNA NR 46 | 15 LISTOPADA 2009