Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
T R A T A D O DB
O R T H O G R APHIA
L^ATlNA'i YCASTELLAMA,
^lCAD DEL "feSTlLO DE B V E N O i
utores Latips > y CaftcUa%R
y del ufo tic buenos Ti- **
pografos.
CON OTROS q V A T R O TRATE,
diiloijdccoalruiri componer,calcn'ias,
y de variar las oraciones de la
Gramaticj.
^ O R FRANCtSCO THOMAS DE CERDAa,Macltro de letras hjmaiia.s en la Vuiver(iciJcis Valencia.
DEDICADO ^ DON FRaxClSCO FEmEI{,C,A
p^m^o de la Seo de 'alaiaa , Comijario de Lu trc
gracias,y Rct^/r de la ^'"'*'i6/'2k
de dicha Ciuig ' '
^
C O N P R l VIL;
laipicfio en Valencia, por Silvdire CT'Uips^fi^l
calle deas Barcus.Ao i 545.
^
Vtndsfe a las efpaldAf de Ci;fa el Ewbaxadorf/'^Ui
encaja de4icm Maero,
^ '-
-'-.J^'-
-'
V M , ,
Ft.DenloMiet,
Mlaj'coKcg,
In dh'cr.XLU,
Fol.CXCI.
t't.QiierdKegifA
Fifc^d-pec.
' ;
tion Erancifcus
^Irens,
DEL LICENeiABO
FRANCISCO BORGOQ
Cavalicro,
P E 2 IM AS,,
^DEL LICENCIADO
P O N CHRISTOVAL MERi
cadcr,dicpulo deFraocifcQ
Thotnaj,
'^
"^"^
DE ZIMAS.
Emontefetu'opinioo^^''V-'
Thomas.por cite tratado^
tan dicftramente or<len3do>-vr^
<)uc merece admiracin.-lO-r-v,
Si lo viera Cicern,' ^J.^-*-'"'*''^
aplaufos mil te dariaj yr^-''^^^
pues con efta Orthograph3|
y reglas tati admirabes,
de faltas inumerables
fus ecritos librara. '
' En dar reglas cfcogidajt
A DON E R A N GIS.^
CO FERRER, CANNIGO
D L bhO DE VALENCIA,CO'^
miflario de las tres gracias.y Rccoc
de la muyinfignc Vnivcrfidad
dcValencia
AL LETOR.
l ^ O qtiifer^cnriofo L?tor)quc efte peque
'X^ocvelo cayera en dcfgracia tuya. Pero
ficoneento fcrecibes,ruegote una,y muchas vestes !e kas { no porque del ecefstes ) para que
cevidcia puedas defcubrir valora losprincipizntcs,y aficionados de iiucftra facultad.Los
qttalesoofoJoiiecerstardcl, por la buena direccin brcTe>y clara, del cotiftruir, componer,
artar las oraciones, y ^ lo dems q contiene?
pero por 3 parte mas prncipl, que es la OrtK^apbia , con la qual Josefcriros ran mas
|Hrfetos,yagradable:y quaiido Jas dems ciert'
UBogao, fafaran ecrivir con perficion. Reaioitmcl[fibc o confderamos) es la mas impor-'
lanrc de codas Jas dems noticias de quajqufer
otro Ictguage.fin la qual,Jasdo4/fes ciencias m>
ptiden fulentarfe^n menos bolar . toda la Fiofoffa feria una confu/ion de oflterias, y otroS
nfinico daos fe figuirian. Aprendan pues los
nmosefiasreglas en lengua vuJgsr.y librar fas
demos de infinitas %Ieas, que battl a mudar el
rcrdadero Antidodfisefcriros, quanopor
itar Jas potencias tiernas, y defembaracadas fe
es impriman como en cera. Pues eftan rdenaI3S.CO,, tal efti!o,y ciaridad.dewndo a una par<
c la paja.quedando foJo ei puro srauo.VaJt.
rag,u
REGLASDE
BVENA ORTHOGRA,
PHIA LATINA.
RTHOGRAPHIA en Griego,
dicha de OnhosMefl,rc&',yGra^
fho, idefl,fcribo; como li dixeramos en Latin, retafcriptura- Es
una parte de la Gramtica, que
enfea el modo,y con que letras
haiideefcrivir las partes de la oracin. Las
aualcs deven efcrvirl con las fnifnia$ letras "^
fe proniinciaii.De dde,por mal pronunciara!?
gnnos eCctiv,bi>o,ejuot,at,txuro; por ccrivir,
viyo,quod,ad,id^curro.Ls quales diidasjc quitaran,c elas reglas /iguites, puertas q.i Romaf e , paca q el Eftudite por fi las pueda entdcr.
%
L ALl N A.
\cxngo de 4,y de ^; canto de nombres fubfianrvos,ca|Bo aieclivos;comoj?K/<,oK^, Tuinbi
efta voi,hac,y qHS,s qualquier genero que fc.
, ^ ^ Y cfti pjrticua, j[7tepo(jcin,^r;, roIa, eii
^ cbmpoicion:co;iM?,p>-.^ metH,prf.cedspr>!:nrro.
^JB>CC])Ui\dn.frciii{,'r'e'or,prehefido,prerfo,eref-If, interpntor, Tresbyur, ^ prex, coa todos us
deiVdos.
ORTHOGRAPHIA
^ Regla 4, j ^ -
LATINA.
'
,'
',..
.'.-,. '
'>,'"..
..= -;
*a Regla f. i
Ntes df |as confonatites h,l,m,p,jQ dct'
A
tnfm,tmpi,Exc6ptiiioi eftos s adverbios,
? i^ofieruf, infPi^ > P^r^ diftindon de iafe^
gundapcrfoua del vcrbi/wf '/20,'.
^ Regla 6. ^
mrIOGRAPHlA
a Regla 7 / gi>
Ld't I N A.
Griegas,
qnzL^n^s.como^al^habetHmiMetii
hJjora,Metaphyfica,ej}itafhif(m,methodus, Catho^
%H$,fepulchrum' emie dos vocales, para qut
tar el grave ccurfo dellas.-como en e h s , vcho%
iYaho,re>\7cmcns,ycha,trahaahsneu'm,nihil,mihi^
ehemyeho,eheu>oho, ohe, aha. Y al fin derai otrag
Ureguadacauia.es por derivaci:como,,/31?/pesJ}o^ftium,ehop'it'or. La tercera, para iin.
cion,y.diferenciade uuas palabras.dt oy-as; cotno, amo , adamo, amar, hamo, adhamo, petar
onczz,beo,boy,b pa.rtoiv,Qjjab:o,tgo , omi- j
de!aguero,)(322'r,del hoinbit]/wm,ci cita*
blo de los lechones,4'4,eI altar.
.s Reglas. '^
onrHOGRApmA
^ Regla 10. |r
:^
Regla ii.
Osnombresfupcrlarivos, acabados en/i,/,r/7,fe efcrivcn con dos crnfonantes.- como,prudentijfmu>,frciUirnHi, / 4 ctrrmm. Y los d-ninutivos dcducdos de ..o^
^^i-cs adicaivos:coiDO,wwi,"'''
LATINA.
^ Regla 12. ^
RtHOGRAPHlA
^ Regla 14i ^
A H quando es vocaJjfe efcrivc difererttc, de
quando es coiifoiiaute; Q ando es vocal, fe
fcrive iTiinurcula;CDmo,^,,?. (fi yarioefta
en principio de nombre propio, vero.dclaufula.)Pero quando es eonfoiante , hiriendo otra
voca!; dee moOtVa,ve,y,yo, ru, mejor e eCcrivc com verfal.tto en mcdio,como en principio de la, icdowcomotValeo,ver t o, yir eo^ rolo,VHlnus,?riiic^&\Mze quaciu puede avcr duda>coino en los piecentosfde voo,y volvo.
m Regla 15. I
N las voes.que no fueren corapuertas.antcs
de t, no e etciive b, nop: eomo, optimus,
Baptia,Bapttfma, captiyus, Y dcfpues cldlas dlabas, da, la,mj^im^2lJ3l!^ como, d.iffilis,
apfHS,'mappa^ap}tarpappWrrr(iptus, fapp Inrus
Thapjia.
(#'
Regla 16. ^
: :t ATiN
A.
:im
Regla 18. g
oFvrHoaRAPniA
iA,B,C, D,ErG, H, I, L, M,
s,0,P,Q^,^,T.V,X.Y.Z.
^ Bs^egla 2 0. g^ .
AS partes compoitvas guardan la mcfmi
Orth?graphia,q ojbfervan quando Con m
p\e'-:como,r,epnblica,Attan>e'/it remiti, profcro,
a.ntSbono.Esteptio zexclHdo,obcdio,dUuu, cxitno,&-c Y eiii las tres reglas iguieiucs, por caula
s.l'Eupboa
B
;
I ATI
NA.
ij
^ Regla 2 2. ^
fc
rnL"I / " *" * '''''*''''^^''o>wmm;ipc:
>'e,Caft las dems entera;
.
,
'12
ORtHOGRAPHlM
^b con la r.a'gunas ve7es.-como, ampi, o tras vezcs eiuera.-coino, abrogo. Con lujt., t o m a / e n el meiiio-.coai, afcirulo. abjconda^ sbff
tinco abfiraho.Con oirAst^^tCJ i peio no en <?
fugio,'jQ.\aufsrQ.
E
-
a Regla 26.;:fe i
1-4
onrGOGRypmA
'
'-
'>-},'.
':-
i'.,
..,,,.
:
DJS p;'i<itos,5 Colon perfto cs.qiiaiida la
oneioo eiMp?efeta,eMquanto ai r^i toen; pero ^
lio en qtiantoal rccdo.quedandel animo i\goCaCpH' como,Qtbd d)e fneorutregratularis
agnofco hmimnitterH tuam: ^eroq; ^ opto nobie
hanc coniuniionew-voluptat} fore.
(.)ViParr/isidniaciiiinterpfitio.es,q{udc:>i!- .
ganas paiabrsipajin en laojf'ieiif.', lasqtia-"*
. les quitidis , no fe percarb efnido : cmf
^' detepropedm(;mhicndeyinpetrabit'..-"'
" ? Iiicefogjti'on^en Griegomeff?<,es,quando
cnLreojfjcroSj coaaiga:io.-preg4ntainos : co-
mo.
ji
om'fO^PAPHIA
R(
jS
OtTtOQKAPHI'
NA ORTBOGRAPHIA 7
CAStE-LARA*
.^
^^ Rega ^
inguna diccin en Romance tiene difcoit:
gotauaque en Latn latenga.-como,Cefar,
N
edad,eterno,Elio,emulo,prefidii-, prevenir, pemccacia,pena,prefagiOi
^1 Ragla 2. ^
Ntre eftas dos vocales iin cafi (cmpre fe etcrive i-como.vivii-iecrivir. Entre otras volales, fe Clmcoala buena pronunciacin : c
mo.audava,aUbaY3,yjCon la?ucpa Et:3;molo|i^
,4elcada diccin.
'^'
^*^ Regla 3. J^
; ^ Regla .4 ^
L
^ Regla 5. (
Amblen las que vienen de otras latinas,
T que
tienen ?> unas pierden lac, qoedatid
entera la .com6,delito,ruto,ltor,aiitor.anto
feta, pratica^perfeto, Retor, Goletor. Otras la''
guardan:como,dodo,tato, eleo, ado, afe^dy otrasmnchas.fegunel ufoenfefiayy elhaen
cxemplQ de los po-licicos Gortefanos,
,0
ORTHOGR^PrnA
^ ReglaS. .
^ Reglaj.^
M Regl^ 8.
Mu
. . ,,.
Re-
'^; Regla 9. ^
<^ R e g i a l t V > ;
A afpiraciofi hjtmbien en ee Idiom3,pof
L
tres caufas fe halla al priHcipio de la diC''
clon.La prmerajpor uro,pripe|ial meite,qu3nA
do cuyas vozesLatinasempiccan p o r / ; como, j
hazcr,herir, hicl,hQJa,hiiir.La fe.EStuida" por ori|p ''
de otras peregrinas . como hombre , H^rpulcs
hcrcdadjboiiraJiuefpcd.La terera,.para diferciciar as palabras de o;ras;como,hctcb eJ.t?* i
^.;>
tal.:
OnTHnCRAPHlA
as
tal,yerro e! erroc^habito la cftumbrc, abito el
j^lho, hufo inllrument para hilar las musercsjuio el exerciao.
^ Regla 12. ^
Nies de,e.y i, fe cfcrivig; como, Cero- -i
A
nimo,gente>gencro!o,gcntiljinage,trage,
viage cpragc,lensruagc,Gigant=, ginete. ExceptaaJo cle nombre SACROSANTO ESVS.
Antes las demasvocaics fe mirai !a boeua pronunciacin de la j,o,g;como, jubileo, Guzman,
^*avalin,galan;
.
^
m Regla i j ' .
W Regla i4i ^
t,
CA^TELtA 4.
Rea 15. I
As diccionesEfpadlasjqccorrefpondeii
otras peregriiiasjcemendo-elialoriia de y,
la convierten en utra pequea/como, fjUba,fa-;
tira,Snodu,fiinbo;o, miiterioj himno, abinio,
finta;is.labiniio,Presbtero. De los quaies tbiea e hallaran algunos, quefiguciiel uf de las \
partes de donde e originan ; como, cy moio;< {
gia,
OKtHOGRAPHlA
34
a Regla 18. ^
Vchas dicciones detivadas de lasLatinis,
M
quecieiienw, la mudan en n,en Romance.- como, coud'eiiar, condenacin , condenado,
fiintuofo,prooticud.Otrasvezescguarda.- conio,coiiiodidad,omnipotte,proaiecer, y otrajj,
gun la buena pronunciacin.
s Regla \9. ^
VanJo alguna palabra Griega, 6 Latina
Q
t.iviere dos confonantes de una mifmaforma, para diferencia del !eiiguagCjferbueno,que
pierda una ea nueftra lengua vulgar.-como, GranFiacic:i,rumo,'pecado, aplicar, apelar, aparato,
Colegiojfufrir.dc/a/TO.
^ Rega 20. [3
o mifmo; que dixiinos en la Orthograpbia Latina,fe puede dezr cii cfta .'quc antes de bjy p/sjfcrive nr.corRo, ambicin, Ertperador. Imperio, competer. Pero no antes de
m, fiipueo quie fe ha de dezir, cto'odidad, co-tnunid3d,comiwi,comuiv;,y tios iHUchos^ que
te cu'ar el mo politicp e los cutiobs.
CASTELLAAi
m Regla 2L ^ ]
tgunas dicciones dcduiidas dcIasLatR
lias que tielicn JO, ac la pierden , coma,'
.rccetor.rcccta.ccnto,pronto, afuiito. Otras U:
mudan en c.-como bautizojliautifta, Cautivo, y
otras la obfcrvan.-eomOjConcepto, precepto ,y
otras muchas, miratido la buena|pronunciaci|j
y el clilo de los bucaos Tipgrafos^
i
^ Regla 22 I I
tal principio del nombre propio Latino^
huvicre P. cfta afpiracion H,eii Romanc I
S
fequicari-como, Tolomeo, Ypocratesi detivar
dos de TtolemaftfiHifpocrates,
*s Regla 13
Vando defpucs de la u/e igne a^ i, y lQ gunasvezese,
antes de la ufe efcrfiriq,
y noc;como,qiial,qiera,quc;d otra fuerte fcr^
c;como,cabec3,corona,cundir,(Hrar.
^ Regla 2/4* ^ i
'
-i
ORfHOGRAPHlA
s Regla 2j. ^
Alctra.f(afsicoraoenLatn) fe duplica
1
i3 ea codos los ernpos de prctcnto impcr
feto de optativo, y fubiu.K^ii vo.- como, viniLTe,
b )lviee,.fucfle.Xe(>Iosruperiativos .- como,
ftmantifsimo, bcrmof\siin<), y en otros inixhos
iwibis particulares, que Ic vern p(>r el ufo.
^iiandohade fer larga, o corta, es locaino
^uc diximos qii la O.rthographia Latina.
>s Kegla 2 9. ^
Ambienay muchifsijnas dicciones deri vadas en cftcIdioiTi3,qt!e guardan la bueT
% Occbographia de us primitivas; como cate-';
4ra,Cati-cJattco,Catreda!,hierro, herrar, herrado:>Krreria,hcrr3da,herr,herrumbre,ca;'allo,
ivalkrOjCavallerizo. Si y a alguna de las rsgli s
obredichas no lo iinpidc,y tambin en las ciicQoescompucftas muchas TCiesk la figuia .
*.
C5
Re-
47
CASTELLANA;,
^ Regla 27. ^
Avcr
Acento
Abifado
Efeano
Rubio
havcf
Accento
Avifddo
Evaao
Ruvio
Gernimo
Cativar
Cautivo
Vigiiel
Epcdir
Hieronymo
Captivac
Captivo
Vihiiea
Expedir
^- Regla 8. ^
lel accto eft en la ultima^labade la dicS cin,
fe fealara uno deftos dos caraer^s*
para qae la voz tenga el fentido deter nnf
nado : como,habl, mand,goz,vifit,buco,
bax.cunfio.caininq.y otros nmchosjin e] qual
Teil citas vozes, y otrasfemejantes , tendriaa
diternre rciiido. Tambin fe fuelen apncuar
las vozes que dev.ui de tencrfu propio r - con)a,Pedro, Fablo.ama ala virtud.
Much.13ivenenciis, digiisscie cr fabidis, dexodo,
traer en elos dos tratados lie Orthogiaphia , princip3l:nence, de Ja coiRpoicioii, apiintiiaciones , y figuras
tocantes al bien ecrivir. Pero como la breved-ad, rntichas vczrs conticHe la claridad de la maceria, tSiiror'
las a I-i Duena imitaci dt- lor M 'eftvos'curiofosi inte-'
ligiitesjy Us diligcticiaS de los buenos Efcrivn os. I
IR. A-
TRATADIXLO CY.
R l d S O PARA OR DEi
N AR-, o
CONSTKVIR LAS
PARTES DE LA ORACIN
Nunieiofa.
I "T) R1MERA.MENTE( ledo hia e! puto,
J L y virto el verbo principal) la CiUirivc-cien fecomencsrapor los,adverbios.De exortx: como , eia^Me^a^edum, agite: Fh a^c tune
tantquandolubtt.
De eir;ejanc3, ftcut, [icutiJeH, tam, qitam, ccu:
SictitU%UStafcrihk}
P e prohibir, }<ie,neqnam, nequaquam:Tu ne cede mali,fed contra auentior ito.
Be prcguntar,cr)<art?o/i?;rc> Quapro^terilunquidiCm me verhcrM?
De c.'ifi\,Vtinam.o,ofi:Vtinam df:t,qiodjero.
De Wim^^hens.O: nem ecqH toJ apiri-.f.re?
Demot''nien,ecce:En crmen,-enLa!<ja, cMJcrym accutct,
,.
^
.
T otras partes i'^dec nubles, coivo !on otros
adve;bios,uueric.ciones cci.ncci. <^c^-cotro.
honuers t'celix , mtdtos numerabts amicos Jle*
piihi, cHrunqiummufaloquiaameaei Ltji vcteorl^dues.
^^
^ ^^^^
CnM^rRt^lR.
rRATADO PARA
fiffoytmm
omnibm, todos jos tm^yomni
pfficio, con coda mi obligacin, acpotius, 6 por
-mejor ezh,pietate (fkbaudi mai) con toda veneracinii, rcfpeco,erj re,que te tengo.
3 Pero,(i en las oraciones ay rciatiros, "Cgtivos,iiiterrog:itivoSi y algunas vezcs los partitvos.impide: el orden fobrediclio;efto es,aiTiq.efean cafosreg05,j^ciomanpnui^ero^ueTa
pa^rcejejTencc'COinO , Qcm'viSiJti i jLccepi a te
Miquot epiUolas uno ttpore quasdiverfis temporibudiderM.UicepiQubaudi ego)tthi,a te, de
tiiliquot ep.|fiii*,algunas cartas, uno tcmpore,
en m m'ditt^tlcmpo , qi^.ts, las quales, dcdcras
(fHba!iiitu)ivis dado. tctuitio,diyerfis temJ>or^<r^en diferentes ocaones. En donde el tchtivo,qu.ts, fe toms primero que ?1 llipuefto,
iciido parte regida del ycibo,dederas.
4 L sdeniiscafos obliqnos( nasde los dtchoh)tm.ira^i juega c!cfp'ics de laspartes rcgentC5;co>no ion los cafos obUguosdepoVe'fon,de a'ab3nc?.o vituperio,deexccffoTv otros.
tainbictielosimtinoscalos ie"7)odran^"Ktenar
iuediatincntf, uno depuesdc otro, o'tdos
jant05: como. eque moncrc te audeo ,prejlantit
fri dentia firum. Noque, ni audeo (fubaudi e^o)
rne ati'cvo.20icrt' caconfcjarce , p/ry'ficndo
ti) nn homhtc J}r(fla>itiprudentiaic tau grande
pj-udciicia.
31
'
CONSTRVIR:
unirn imeJiatameijte3coiifuilfiantiyos.Lo^
tenu'; adverbios lueso con J3parte,qne a'jmi
tm,6 difmmuyfn Hi !"ic?cion;conu> firipfit
ai me dejar fer himaniter.Cefar el Cefar fcrtp-.
f adme.mc<xbio.perhumamter,
coninutha
l>eiitjtik!ad,
rnATADO
PAR4
ji
fUerte no fuera mejor el fcntdo de la, oracion
como, Gratular tibiprius ( id enm rerum rdt
foflulat)deinde ad me fowverar.pmj.primcraK\tatc,gratulor tibi(fi4bandt c^^o) te doy el parabien (tnim porque, ordo, el orden, rerum, de las
cofas itapouUt fi'si \o pide _) einrfe, dcfpucs
convertar ad we.bolvere mi propolt.
5 LasFiafcSjProverbios, Adagios^ i losay
arromanzaifehan todo junto , y no palabra por
palabra^por no modar el fcntido.-como , iotihi
fotno/S^mc. caftigais,<io nomen militix,mt cfcrjvo
debaxo bandera,/w/ da,'& accife, juguemos i
daca, y tomZi-arteniqu<viu alit trra > quien ha
ficio,ha beneficio. /}**^ 'ru."' 'f'itewi^-^m ^
Quan brevemente fabrael Principiante,c6lrHr(>pos
nieor dezir,ordenar las parces de U oracin iiui!>cra*
fa)con eftas realas oien excrcitadas , fobre lascpillolae
Famurrs de M.T.Cic.m:is taci!es,breve5,y ma pto-^
fico cada uno deflos preceptos. Excrcitado y un poco tiempo,en elos,mucho mejor podra cirptcndtr les
lugares masdificiikofos de los I'oet3s,y Oiad<ire^,i]t!li
tienen las partes del Periodo muy intricadas, y icbucltas.P2ra lo qualCpta Tacar mejor (entido, apalabra por
palabra, de dos en dos, o mas) alguna vcz ferS foi ^o
p hnzer alqo conua las reglas fobrcdichas : porque el
blanco (.le la connruccipn, es el mejor CcntidO) y a as
ptopoito laonateiia.
PAR
PARA COMPONER
EL PRINCIPIANTE CONf
" lVAMENTH OE ROMANCE
ENLATlNf.
^ " p NTENDIDO ya el Romance, mirars.
1 ^ quntas oracioaes ay , cor.tdo ios verbos de ivQdofinit(),cadauiip de por fi,y ver Jos,
cafos ptQpios, y ciiumes, que cada uno t r a e
conigo..
'
* , .V i^a^ies con )^U8 Ktbo quieres c o m p o ner raorjcioi), antes'drfi^cibverbo -de mb,
4o finito, datJch^s elfupuefto, que es, quien
cs,o quien haze. quien dizc en la orscion.
3 D^rpues de Ci, cada uno le dars el cafo, &:
cafos que piden,fegun fu natural^s, coaJuuw
do las reglas de lifimaxis.
4 Si aias de los calos propios,nivere otros,;
Icrai contines .-.como cs.'in dativo de dao , &
pr)vec!io,aciifatvo,.ablativo de t!einp.o, infrtrnjCi]to,ca!ifa,inodo,prec,exceio, ablativo
aooluo , un cafo res;ido de alguno de los
q>ja";o idvsrbi'<s.Fbi,)i6,Fndei Qua, aTcntaren.ui fua-lii orda natLiiai. "
5 Aires de los cafos coniuoes puede aver atros redc>s de otr:s parres de la oracin; coma
rnArADD PARA
34
Uto esiuh eafo de ft nombre fubftatirivo,adic<^.
tvo comparativo, fipcrlauvc, pronombre, o
pIriic?ro%juntarfch5ncnfu derido lugt m
domJc fe nombraren.
; ' , i. , . . j
Vlos fubftantivoS ajuntaricshas losjadieaivos i quefignificanque tal, y que qua. es la
cora.A las partes que rigciblas regidas,guardaiio iemprc de caer en folccimo. _ ^ _ ^ ^
7 Todas las dems dicciones que fe hallare
en la oracin , mas dlas dichas, fcrin partes
indeclinables, ajuntarchan ca u cafo en cliUmo Buefto qnc fe nombraren. De algunos rropif^os ca el componer. ^
35
. COMPONER.
,g
TRATADO
PARA
J7
COMPONER.
T) L A S C A L E N D A S, N O N A-^
y Idus.
,.''.
I *T^ Reinta tiene Noviembrci
'
'
, * Abri 1,1 uiu'o,y Setiembre^,' ' - -* -i-'
Veinte y ocho tiene uiw
fcb/
iosdcjnas i treinta/o.
TRAfAVO Dff
, i
% R
O.
Cat'eniis
'PoHridie CalendiiS,yel Calendarumi
Tenio
hlonus "tm
Tridie I isiotMSiVeljionarHm
Nonts
s?f^>-**-^?
Tqfiridit Nortoij^sl mnarumi
Smiim
idtd
Jan,
Jan,
Jan,
lan.
Jan,
Jan,-:
lan.
IA$ GMENDAZ.
-- Sexto
jdus
Idus
10 iju^rto
Idus
11 Tertio
Idas
t TTidie
13 idtbH
14. Tojifidie Idm,-pel Iduuitli
i pecimo dravo
Cal.
^d,
tai,
j 7 ecimopxto
CaL
1< Decimoquinto
CaL
t^ decimocuarto
> Cal,
Cal.
21 Deci^i^fi<^"ff'9
ed.
2 2 DecJnoprimo
Cal.
2? Dtciino
Cd.
2 4 A'OMO
Cd.
no Sepuio
CaL
27 e^o
Cd.
Cd.
3 Qmt<i
Cd.
Cal.
j l Pr/<
Ca*
Feb.
febJ
Feh;
Feii.
Feb.
Fei.
m.
Feb.
Feb.
feb.
Feb,
I V L O.
I CdedU
" '
a i>oridie Calendita,yHCakndiTum
^Quinta
Nonas
""'
lulij,
idiji^
l d f 7 '<
'tRtAO DM
Nonas
Nonas
Nonas
'4 Qutno
y Ttrtio
6 Tiride
7 Nonis
8 Toflridie NoHOStvel nonarumf
Idm
9 Sptimo
Idus
I o Sexto
Idus
II Quinto
I 2 Quarto Idus
jdHS
iSTertio
Idus
i^Trdie
1 5 idbus
1 ^ Toridie IduSiVe Idunm,
17 Dcimoexto
Cal.
%% Decimoquinto Cal.
19 Dcimo quarto Cal.
20 Dcimo tertio Cal.
ii Dcimo fecundo Cal,
Cal,
3 3 Dcimo primt
Cal.
'3 Dcimo
Cal.
34 Nono
Cal.
35 Oav^,
al.
26 Sptimo
Caj.
37 Sexto
Cal,
28 Quinto
Cal.
2p Quarto
dal.
^o Tertio
:^iThdie
4Q
ittlifk
ulij,
iulij.
Ittlf'
Julf,
Juif.
Ilillf.
lulij',
Julij,
Iltlif.
lulif..
S A T I O BEIEVIS, E l
XPEDiTA V A R i A N P
OaATONES, ET ^ARANDI CQ*
p'um in lingua Latna>& in quaibetalia.
%> ARA quando fepa c! Eludiante confirutr , y com*
"'- poner, tne ha pjfecido cofa nauy.conveniente cm
eorporar ee mtodo de variar oraciones : que por Ctt
ejtaiinfcil, le trato con diferente lengtiage. El qual
fer una breve {)repar|CJou pira la K.c^ric3> y tan til
yjcdmofaexpmmeatta.
VARI^NDi:
4^
'...-"
,.;,^'^.^
3 HnaUege,fcuParonyma,Latiniciugatafi,
quaiidomwparsorationisponicurpro aa deducta ab eodem principio.- ut. fapio fapicns, fapicntia/apienter. Qasfieri poteritfeptcm modis. Tnfwo.-Qi.iando vetbum mutatur venuft ili
noinen:ut,pecnitec me peccatorem,eft mihi ponitentia peccatotum, non eunfdo, non e niibi
fidacia,noHdbEo,non eflmihi dubium,iuiic6
a ij.aorum it iudieium,noii te pudet Non dk
tib pudorAof quoquc in adiectivam ut, copia
aurum,efi: fnihicupiditasauti.fum cupidus auri.
Secundo: Q^Mo Patticipium itiutatrin verbum, aut contra.* t, atteiito animoaudio prasceptorem doeentem,velpra;cep:orem, quido.
cec.
Perti.-Qaa.no tiomen in adverbium comiriitatur.nit, brevem oraionem habiufti, vel bievicct
orationem liabnifti,rariis cft conviva,r4rceft c*i^^a, frequenseft in au!a,fiequnter eft in aula,
j^rc^'Qiando f ;bft3ncivum iii adieiiviim noit
inveinitdifoivituriiit, fententia CiceronisjCiceroHana feiitenti3,vas ex auro, vas aurctwi. Aut
quandd exdkdivo alquod tibftaiuivumf eleganter formatuc: u t i tuae licere breves brevitas
cuaruin terafumi
*
g^Ko:Qi.Kindo Gerundium ribftantivum routa;ui: in adiiivJira ut, venio addefendendum a'^"'"
0
mices,.
4t
nAtm
4f
RATiQ
Idcft
VUADL
;^
dcftcumcftverBoyum
-/*
|lliqttaadofitPeriphrfis,qaando rsi difiSdici
pro re nomine ponitur.'ut.ego do operam arti,
quc eft omnium fcienciarum fundamctum,ideft,
Grainmatjce.
Definitio eft.rei occultg brevis explf catjo,qu5
xnultifariin fieri folet Per remocionem. ctrarij.' ^it vrtus,eft vitifiigere{ per Mct/japhorarn.'
ut, occajo,flosteroporiseft:per oppofta, aut
Epitheta,ut,Homerus,Pecarum pateri,MantB|t
ns raeesipro Virgilio, Troiani belli ScripEor,
pro limero,Venujiius Poeca,pro Horatio,Peripatccc choJB Princeps, pro Ariftotele.Stoicarftm patcr.pro ZcHonC Etfiede alijs,qua:
etiam adPfiphfafiireferaitur.
>
S Hyperbo'e e oratio fperans vertatis fines,
qifsefitaugeadi.aut ininucndcaiia.utcandidior'
ni^e, nigrior corvo.Ocyor Euro.HsECfiguranon
minorein dicendi copiam prarbct, quasn ipfa
Metapfiora. Omnisenim didio in oratione per
Hypcrbblem locun obtinet. Q ^ fitfenxic tribus modjs.Prm.-Per comparacioncm; ut paujerirbdra.
fecundo: P^r denominationem ; ut.elaltr Ci-e^o,& alter He<Sar. .
rrti^:Vetea. qxti non pofurtt. Iftius modi
9 pucfira prov^rbia.c vara Poetai exempla,
''rius hfua hvefii parie.
'rinstefludovinceid^uitarH; '
"'' '
,
Citim
%7
KArm
Citlhsahapnolanam'pseSt
'
IFriksfidcfiennM yoUhkur,
Triusex arena funiculum nces;
7>riisceluni.rueji
itm$ in veKto>& aqutfcribe tu r.
Wriis layandode albabirur iAetiofS
T-^riks djira in Pcrram cadent:Qiia)/i,^ci.
Vi|j\-g)og I.
'jnlereser^ofa^centurin there cerfi
Btfieta defiim^nt nudos inUuorepifces.
t4ntpererratit ambarum finibus exul.
yut ^rarimfKrthw bibetaurGermaniaTigrivi,
vid in Ibin,
Dcftnet effeprUis contrarim ignibus humor
ltnBaque cum luna lumina, Soli erunt
Tarfque eadem cceli Zcphyros emittet zr tutK
Et tepidm glido flabit abaxe Kfif^its.
Et ver ,AutumnJbrumA mifcebitnr jefiat
^tque caiem rc^io rc^r,ir ottm erit
>/4 prius incipienl turres vitare colu mbte,
^ntraferjpecHdesgraminaimcrgm aquat, -
IdciT lib-2.EleT,7,dePon.
,;
[xtnf;a dies citior brumali ftdere mxque
Tardior hiberna fplftitialiCrit
SeCBabylon nu, necfri^oraTontus habebie4kalta<jite Tifla*.is vincet 9io re rafas.
VAmANT.
4S
dem dePon.Elg.ii.
JNoniins an mei yenieWbliyia mbif
TeSore quam,(jrc.
tpriiish^nc animam vacuas reidcmus in auras
Sambifk: citHs.Calani apt^eris alto.
Kamquepriusficcs'Phociejiafie'fituriK arvis
Hrfutufqaefrctq vivct Let,Mlcia mella
Sudabimttaxiconfttfislegibmamti,
[Ante dabir flores^ Mtumnmiver dabit uvas.
icj^emtriis hyemfiefi^traBabif olivas
f Denique vriatur orati nonnihi! ex Afectihus;Eaicaeftin bis ferme fiuris,rroni.,E:cia'
matonjirerrogarione, Dereftatione, Abiura
toneiSubiunioncIJHgnaticnCjAdmiratione,
diibiraonis Excluliiic. Afteftus c, anitni^e
corpori ex tcinpore aUqn3 de canfa inuMtio;ur,
g3tid/um,inerJCiOfdia,cop;ditasmetwsj&c.
Ironafifquai>docontrarium rei, quam d k muSjintclgi volumns.'Utj, aliquid ei ftuduofiis
licstis,fcilicetnil,Cic-.C^uid aisbone Cuftop,
Deenforque proyinti(C> Idet^malasGuQos, "-i-.
1 urque
49
nAfJO
que defcnfor,
sc!amioii iit O. literas rer pmnma fruc-,
tuofilior^s.'- '
Interrogationc;ut,quid el 1 terisfnit^uo/ius? ...:
Peteftacpttc.-ut^abitji;aqudexiftiinem fnictuoiusl teris, ,
(ris.
Abiuratofie.- njorar,fqtiJ eftfe<auofiusir-,
SubjHiiione:ut,an puus, quMquclTe ru(SOfiuslttefi$?-.
' r 1
,^
ladigiuriotie.nit.tuatides fja Jercqw'dquam ft
liEerisfi:iiftuoius,aCiu??*"
^
Aditi/rationc;ut,quani praanres fant IHto^qti
I,ongcuper3nt res omites utilitate
^^
Ptibicationisexclufewewr.tca eft litcrar dig"*
nirasjUt de jhr uditate nullafie dubiracio..
Corre Aioncnitjyumfant tcr, fruduoCc?.
iin rpmm mniuta mi&^otCsimx,
Attatnen,utifta varaiid ratio, itiags dilucdi;
fiat,'ejpedt,titpcr modos prced^cs brevem aii-<
qifain dueamus op^riuncuIjn.Et ir hxc,
^mo Firginem Mariam.
, Hc iii hac orafioiis non et locus vari CftruciaiUi.Exordiam*ir igitiit' Syi onym.ut,aiiiC),colo,di]igo,venefOr,amrc ptoequor>ain piedor VirgiiiemMriaiH.tn: mihi dura Virgo,,
el nihi in ainore,elt inihi cod,
Deiic va,'ah\ materiam dabic Enaicge.Ab aint>dedo<;o,i)tur,3niabli:s,amaiis, aniaTtcr,
atnaadusamKor,ainicki3,ainaiidi,Sc.
5r
nJTjy
K S
> J |
O,
Valentiae, exPraelo
Sylveftii Spfa, in
1/ico cpha^
rum.
r
Jmptitmm:
"
Poteftmrm