Sie sind auf Seite 1von 62

BREVE

T R A T A D O DB
O R T H O G R APHIA
L^ATlNA'i YCASTELLAMA,
^lCAD DEL "feSTlLO DE B V E N O i
utores Latips > y CaftcUa%R
y del ufo tic buenos Ti- **
pografos.
CON OTROS q V A T R O TRATE,
diiloijdccoalruiri componer,calcn'ias,
y de variar las oraciones de la
Gramaticj.
^ O R FRANCtSCO THOMAS DE CERDAa,Macltro de letras hjmaiia.s en la Vuiver(iciJcis Valencia.
DEDICADO ^ DON FRaxClSCO FEmEI{,C,A
p^m^o de la Seo de 'alaiaa , Comijario de Lu trc
gracias,y Rct^/r de la ^'"'*'i6/'2k
de dicha Ciuig ' '
^
C O N P R l VIL;
laipicfio en Valencia, por Silvdire CT'Uips^fi^l
calle deas Barcus.Ao i 545.
^
Vtndsfe a las efpaldAf de Ci;fa el Ewbaxadorf/'^Ui
encaja de4icm Maero,

^ '-

-'-.J^'-

L Kcy,c per Ta Magcftar:

o N Rodrich Ponze de Len Duch de


ArctMjS'or de la vila Mirchena, Marques de Zara, Compte de Baylen, Capita General de la mar, y Colla de Gibrai
car, totincot, y Capita General en la
^refentCiucat, y Regne de Vale 'cia. Per qu3nt,per
ipartdeFrcej Thonias de Cerdauya Meftre de Iletre
humanes,eii la Viverfitac de la ptsfent Ciutat de Valencia, nos e$ eftat reptefeotat, que aquell, ab contimies viglies que ha poflat, ha compoll un llibre inti
tUt.SreunaaAf it Orthtgrtph Lin, y CJI*a*it0,
06 q*tn truSitis decnfit^ir,eemponirt emUndts,y vfitr Ustrtimt 4 U Grmtie, en cpoadre lo qual

avra foleogut grans treballs.Que per 50 fuplicava,fo


de noftra merce,manarli donar Ilicencia, pcrmis, y facltat,peri queaquelljynoaltra perfona alguna, pbgucs impricnir.c fet iaiprimic lo du lUbte, per ten;ps,
y cfpai de deu any s,y vendr aquell pblicament,en la
prelent Ciucar,y Regne.Lo que Nos havem cengiit per
be, y manat fer, y expedir la prefent. Per tenor de Is
jual.inftaot,y uplicrlo dit FrccsTorrasdc Cerdanya,donaro,y concedim IIicencia,pcrniij,y facultac
al dit Francs thomas de Cetdanya. a qulon poder
tindra,pera 4 aquellj? no alff 3 perrona alguna,puixca
mprimirj fe iraprimir lo dit Hire, y venareaqurU
pabIicamcnt,eo la preftnt Ciutat, y Regtve de Valen,
cia.fens cncorrimenr de pena alguna. Evolem, quelt
prelent nolra Real Uictatia.ia duradera, ydure per
tmps.y epai de deu aitys tan Iolair/ent,de la dar de
la prefent en avant cbroptadors;djns los quals,ningu-

aaaltrjpcrfona puuiipnar,portar impre, nj


'

-'

V M , ,

^/nsJre.fodhUihre,e h prefent.Cutatjy Regne:fot


pena degtfijicio deis, tais Ijibres, ferroj , y deies aparcis. Dicm pii^r fi, y nianaiii a univeros, y englcs
oftcial-'jy 'u"its de la i-vigelat, dins lo prelent Reg^
ri coiftit!its,y cohituidor$, qui coqu,que la prele'fitriortra R.liiceticia.guaideDjy oblerven guardariWi
obervar facen, y a ella oo contravingiien en manera
ai
jan3,i la gracia de a Msgeat renen per cara; y e n
a
peni de cinlicencs florins de or de Arago , ais Reais
cof.'ns a,:Icj.iois.y de uens deis coiicrafalienis^cxigti'-)'-; d;>)-'n nofiiicorr.er.I3jc.en lo Re iPalacio Je *
VJ1";C3,:I vi'iticinch djes del mes de Febrer, del any
Mit fifceiit <jjaf3(ta y cincfi. . '

Ft.DenloMiet,
Mlaj'coKcg,
In dh'cr.XLU,
Fol.CXCI.

t't.QiierdKegifA
Fifc^d-pec.
' ;
tion Erancifcus
^Irens,

. V . Exceledcla da licencia Francfco


TlQmasdeCcrdaa , Macjtro de Ierras'
humanas en la Vnivcrdad d la prcfenic OucJad.para que por tipo de diez anos,
pacda imprimir un libro,ntJado B,, ' ^
. . .

DEL LICENeiABO
FRANCISCO BORGOQ
Cavalicro,
P E 2 IM AS,,

Efde oy cmpcca tllicer"


clara luz a tanto yerto,
de la ienorancia deftievr,
brere fama del feber..
De tu ingenio toma'el fer
la imprcsion,fafi.glcriai> i3
la efcuelajfporquc confii
avcral^lHado modo
de ca^nar, pues nacVtodo
de tbiiena Ortbographia;
Oy de tu iiigaio fiado,
oy de tus regUs mofido
anhela todo entendido
aprender de tu tratado.
Eo que admiro cft librado
el faber.la erudicin,
caufas de la adiTiiracion
del fabio.que en breve fama
ofrezca modo tu pluma,
de Orthograpina,)' confttuccign.

^DEL LICENCIADO
P O N CHRISTOVAL MERi
cadcr,dicpulo deFraocifcQ
Thotnaj,
'^

"^"^

DE ZIMAS.

Emontefetu'opinioo^^''V-'
Thomas.por cite tratado^
tan dicftramente or<len3do>-vr^
<)uc merece admiracin.-lO-r-v,
Si lo viera Cicern,' ^J.^-*-'"'*''^
aplaufos mil te dariaj yr^-''^^^
pues con efta Orthograph3|
y reglas tati admirabes,
de faltas inumerables
fus ecritos librara. '
' En dar reglas cfcogidajt

muy itihy dielro eis


, p(ies q(!3i)to en efte no? das
rcg 35 fon bien advertidas, J
/iifpafanes prefumdas;
bien Ce puede prefiinir,
lu'igun) podr dczir,
fi Latino quiere er,
qbe no aura de mnefterclas tus reglas cguir.

A DON E R A N GIS.^
CO FERRER, CANNIGO
D L bhO DE VALENCIA,CO'^
miflario de las tres gracias.y Rccoc
de la muyinfignc Vnivcrfidad
dcValencia

ortedad parece de un animo, dc


dicar pcrlonadc tancas ventajas,
las iv.czcs de la Lanidad.-pcro como en
lo que fe ofrece,no canto le mira la dadi'
ya, como el afecto, y fineza de quien la ofrcceicoftandome fer cfte graode, no du
h recibira v.m.eftc defvelo,3unque pequeo en el tamaojpero grade en la vo^luntad.Promctcme,tcniendo por Patrn
3 v.m. quedara fcguro de las lenguas crticas, que cal vez defacredita los rayos ic
un lo!, porque los tomos en la luz ofcn.
den fus ojos. Prorpcrelargosaos
el Cielo la vida de V. md. para
biendefta Vnivcrridad,
y crdito dlas
Ecuclas.
Trancifco Thomas Macro de GrU'^
matica, S.M. B.

AL LETOR.
l ^ O qtiifer^cnriofo L?tor)quc efte peque
'X^ocvelo cayera en dcfgracia tuya. Pero
ficoneento fcrecibes,ruegote una,y muchas vestes !e kas { no porque del ecefstes ) para que
cevidcia puedas defcubrir valora losprincipizntcs,y aficionados de iiucftra facultad.Los
qttalesoofoJoiiecerstardcl, por la buena direccin brcTe>y clara, del cotiftruir, componer,
artar las oraciones, y ^ lo dems q contiene?
pero por 3 parte mas prncipl, que es la OrtK^apbia , con la qual Josefcriros ran mas
|Hrfetos,yagradable:y quaiido Jas dems ciert'
UBogao, fafaran ecrivir con perficion. Reaioitmcl[fibc o confderamos) es la mas impor-'
lanrc de codas Jas dems noticias de quajqufer
otro Ictguage.fin la qual,Jasdo4/fes ciencias m>
ptiden fulentarfe^n menos bolar . toda la Fiofoffa feria una confu/ion de oflterias, y otroS
nfinico daos fe figuirian. Aprendan pues los
nmosefiasreglas en lengua vuJgsr.y librar fas
demos de infinitas %Ieas, que battl a mudar el
rcrdadero Antidodfisefcriros, quanopor
itar Jas potencias tiernas, y defembaracadas fe
es impriman como en cera. Pues eftan rdenaI3S.CO,, tal efti!o,y ciaridad.dewndo a una par<
c la paja.quedando foJo ei puro srauo.VaJt.

rag,u

REGLASDE
BVENA ORTHOGRA,
PHIA LATINA.
RTHOGRAPHIA en Griego,
dicha de OnhosMefl,rc&',yGra^
fho, idefl,fcribo; como li dixeramos en Latin, retafcriptura- Es
una parte de la Gramtica, que
enfea el modo,y con que letras
haiideefcrivir las partes de la oracin. Las
aualcs deven efcrvirl con las fnifnia$ letras "^
fe proniinciaii.De dde,por mal pronunciara!?
gnnos eCctiv,bi>o,ejuot,at,txuro; por ccrivir,
viyo,quod,ad,id^curro.Ls quales diidasjc quitaran,c elas reglas /iguites, puertas q.i Romaf e , paca q el Eftudite por fi las pueda entdcr.

^-'5 Regla i. >


o dos los cafos acabados en e, de la primera dcclinacipn^J&^lfi ven con diplv
.M^.^^^^%
Chongo,

%
L ALl N A.
\cxngo de 4,y de ^; canto de nombres fubfianrvos,ca|Bo aieclivos;comoj?K/<,oK^, Tuinbi
efta voi,hac,y qHS,s qualquier genero que fc.
, ^ ^ Y cfti pjrticua, j[7tepo(jcin,^r;, roIa, eii
^ cbmpoicion:co;iM?,p>-.^ metH,prf.cedspr>!:nrro.
^JB>CC])Ui\dn.frciii{,'r'e'or,prehefido,prerfo,eref-If, interpntor, Tresbyur, ^ prex, coa todos us
deiVdos.

Ha!'afe cambien en principio, medio, y fi i de


otrus dicciones,En principio;conio, adeSyBsttis^
'/' lado dmon,fX,hreO;lido,MicMer,pxlago^m.,
qfierojpeitiedet,v<cors. Ei luimero de la-, quaks ci ua,vJos diccionarios !o dirn.En medio,
ComQ>Grca,Mattht4S,Barhcl}n4::is A! fin folQXi\'c''l3.%,Vapi,nvj,yc lasfubredicias.

t diphthongo de o, y de c, fe halla en prin-,


cipio de dicciicoaio Ouon'ymns,\' dcfpuc s
3 a aunas connantcs^ como, caiun,diocrefis,
/(ecidusjjad/is,mana, ohfc'Xno,panus,procmii,
pha'nij(Miruiii.\o cada letra jcon que ctUs v<;E@
cin^)n.c.in c isbrii el numero deas.El diphtiig'> ca,y de H,5S fie-npre que fein!!ala.;a!ite3
de !^/<, oo hiriendo la otras vocales; como,
aidi,<;ai.dco, laudo. Los dciias diphtngoSIferi
pyC'js^y facesdecuvfer.
. .;
':

ORTHOGRAPHIA

Vando en algtm dicci fe haaven mift


'liUchas vezes la rebutida es lars;.! haziabaxo. tilo es, en ios nbrs de la fegunda declinacin acabados cnius.y ehiuM, en todos los cilios obiiqos en /, y en : como,fiij.fdifs, alij,
alijS,iuitcij,iudi.cijS,confihj,confiliji, EacepcaiVd'd
el vocativo delin^oiardc los uombrcs "ba-*
i ei) iU$:Cofi,ofiliO LUci.b Virgilio Y gi-'
as vezes en losTcaba^ios en ;w,por raz e'ls
fincopa; CQn\o,fecnli,^oxfcculij,..os<\^ia'^ la
prime r%dc iii|acioiH"eil et piara!; 'foaxofyrtjs de
jfer.Tanibieii^dupiicn la ;^,1os c3nipueUoi d^l
verbo iiicio:<:oix\o,reijcio,conijci.

^ Regla 4, j ^ -

Ara faber fi antes c.cftas teniiIn;icones,j ius,


ia,iu'/}i,o,iy,t,c,Q f, c m'irarav los cafes obUqnosde ios milinos nombre^, que acabau eo
eas ttliiiiiayones f como ^cfonti, denti, Lau"
rcntijLu'cis {i\c,fontinra,dentHmtLaurentius,Lu~
cius.O.c las partes de dondefe derivan : coiic
efortis , &-forte, viene, fortior, ^fortius, de
Crcu$,GrCci(i,.t prudasl-.prudf^i'Hf de ndice,
iudicinWik fttdaci atdatiatcfAUfCh/allicia; y
'
'
'afii

LATINA.

afsie otros muchos.Pero Ci en lo$nombres,(


donde fe derivai),no huvicfe c, nif, el derivado
tendr C: como,amcitia,avaritia,ptientia , devados de amicm, ayavHa i puer.Los verbales
acabados en io, guardan ii buena Etymolog
. dosfupnos.-coino, oratio,offenfio, derivados
eoratum,ofeHfum.tos nombres adieivos en
wjtendr c: como foc}is,nicm,priefiM,conf-^
ciwt,

'

,'

',..

.'.-,. '

'>,'"..

..= -;

ii Jos verbosfe;cbll'^<i^ai<|:""^aperba del modo indicativo: com0fiefactf ^uatis^

*a Regla f. i
Ntes df |as confonatites h,l,m,p,jQ dct'
A
tnfm,tmpi,Exc6ptiiioi eftos s adverbios,
? i^ofieruf, infPi^ > P^r^ diftindon de iafe^
gundapcrfoua del vcrbi/wf '/20,'.

^ Regla 6. ^

L prindpo de las dccioncs,antesde/;na


fe adiitc e, principal mente fi defpues Ce
ligiieconrofte:corao,j?',^aftf. Exceptando,
fjchrt i^E^mtefm^ ^ M fJiQJ e^rix, coa
lof

mrIOGRAPHlA

ll <Iervados,y aigonas peifonas del veAotJS'


es, esit efio, eote, efkm, efie: y en eftas otf s cj
diphiho go de a,y de : cnn\o,as^tfculas^^^
afiimo,aiuoi 4tm, ^fculapius i cun todos Joa
ems deiivds*
^

a Regla 7 / gi>

Vnque la h no fea letra ,fiaofSal dea^


piracion i con codo eTo, por tres CjKtla
fe halla en las diccianes Latinas La pi{mera,
por ufo etv elpriicpio,j/cn el medio de la dio*"
cioui.Enel principio; coinojfed&eo, hadus^bb^
domada^hilart hadii haber. El numero de las
quaieste ver en los diccionarios, mirndola
artes de qua'.quiefa dc las vocales^ EndHas de&
pteporicioatf.Ctic^is,HyperjyHyfi)Xmnprefc,
nUatcomoMjperholiHypothefistbyfothe^it.Y,
gntes c ypflon,cn principio dc qulquicr otra.
,oz antes dell3s,iprefeefcrvei cOho,hym'^erjhyems.Tambin algunas vezcs defpucsde,
'i, c,fc:cotno, thalamus,ThUofophus,CbriSus,
k/jcdi.Tambin en dicciones Griegas, defpues
^e r fefialla. covnofihaaS,'R.hetdr, Hhiaeceros,''
0}odope,Rbus.Eios,y lus dems voCablos,qu.
os fean. rgien,dofe ppr las iniftaas letras, k
crinen los diccionarios.
Q iTic4io de la diccin, ni$St;u dicciones


Ld't I N A.
Griegas,
qnzL^n^s.como^al^habetHmiMetii
hJjora,Metaphyfica,ej}itafhif(m,methodus, Catho^
%H$,fepulchrum' emie dos vocales, para qut
tar el grave ccurfo dellas.-como en e h s , vcho%
iYaho,re>\7cmcns,ycha,trahaahsneu'm,nihil,mihi^
ehemyeho,eheu>oho, ohe, aha. Y al fin derai otrag
Ureguadacauia.es por derivaci:como,,/31?/pesJ}o^ftium,ehop'it'or. La tercera, para iin.
cion,y.diferenciade uuas palabras.dt oy-as; cotno, amo , adamo, amar, hamo, adhamo, petar
onczz,beo,boy,b pa.rtoiv,Qjjab:o,tgo , omi- j
de!aguero,)(322'r,del hoinbit]/wm,ci cita*
blo de los lechones,4'4,eI altar.

.s Reglas. '^

N principio cic diccin no fe dobla la r (ni


otra letra) aunque fe proiumcic con tqds ,
fu t'ucrca, como fueran dos: como, ramus, res^ '
tifus. Roma, ru. Pero i en el meaio fe proauaci;i,com() e el princioio.ferduplic.ida.-ccrmo
nrra fcrrum, veno. Yafsi de las dems, confo'
ames,mira Jo la bena prominciacion.'Como,
fi>lh.s,f!lo,pC'll(smtto,nummus^
Regla ^.

inguna diccin Latina acaba en , no ea i


i-coinQimHfam,jjmdetem)amavsram,Ex- ,
ccp- s

onrHOGRApmA

eptando algunas partes indeclinables: como,


injorfnn:for/tan,non,fm an,qHnjamn;ctn fus
compuelos. Y ios nombres Latinos, que tiene
t antes de la : como, carmen ,flumcn,fiamertt
iienjibicen,

^ Regla 10. |r

Epues de <^ , fe figv'.e fiemprc H quida."


comOiqtare,fequor,quod.l\c qHQd,Cc tO
cfive en todos los calos con ^itLcraacl genitivo ,y dativo det fingularjy fe acaba fumprcen d,
con fus coni^ueftoSjy los pronou?brcs ,!<i,i^d,
iudi diud; y efts partes de oracin, ad, api4d,
haudJ'ed.De donde fe colige, que todas las dems dicciones acaban en r.-conip > caj)ut, quot,
lept-

:^

Regla ii.

Osnombresfupcrlarivos, acabados en/i,/,r/7,fe efcrivcn con dos crnfonantes.- como,prudentijfmu>,frciUirnHi, / 4 ctrrmm. Y los d-ninutivos dcducdos de ..o^
^^i-cs adicaivos:coiDO,wwi,"'''

LATINA.

^ Regla 12. ^

N clas dicciones, pofpotivas , o atradivLs,cm, ne, ve,^ue, pueftas depues de las


vozes acabadas en/c caraSer dela/puedcer
largo ine;or que curtorcomo, nobifcm, nojyef.
fatrefpcfafientiffimufque.

^ Regla Ij. >


Valido en aJguiiadiccin ay dosjf,la pr*
Q
mera lera lag:!,y la cgunda corta- mejor las dos lavgas.Coino, en los fuper!atii'Os,y
cu los tiempos acabados en ffem ,yjje- como,
doifimHsJegijJ'emtlegiffe.Tcmbia) cii tos pretritos ddlos vcthos,geroj'u^gero,uro, inuro;y
cu eftosotros tatnbieti eia el l\ipinoJubeo,meto,
cedo prcmo: y Col en el, Alpino e.0S,fodia, fin-^
doffcitido ,fcdeojpando, tundo,mitto.c<sdo.
Los nuineraJes sn fimus con unafola/fccteiican.-como, vicefimus tngefimHs,centtfimus\
y los nombres en ofus:como,in^^eniofu},labonofus perniciop.y otros muchos.sJota,l3/larga,y
fola,lien)pre tiene lugar en principio dedcci.*
como, fapientia; pefo h corta, algunas vezesal
medio, y iempre al fin de Ja voz/como, resi*is>.

RtHOGRAPHlA

^ Regla 14i ^
A H quando es vocaJjfe efcrivc difererttc, de
quando es coiifoiiaute; Q ando es vocal, fe
fcrive iTiinurcula;CDmo,^,,?. (fi yarioefta
en principio de nombre propio, vero.dclaufula.)Pero quando es eonfoiante , hiriendo otra
voca!; dee moOtVa,ve,y,yo, ru, mejor e eCcrivc com verfal.tto en mcdio,como en principio de la, icdowcomotValeo,ver t o, yir eo^ rolo,VHlnus,?riiic^&\Mze quaciu puede avcr duda>coino en los piecentosfde voo,y volvo.

m Regla 15. I
N las voes.que no fueren corapuertas.antcs
de t, no e etciive b, nop: eomo, optimus,
Baptia,Bapttfma, captiyus, Y dcfpues cldlas dlabas, da, la,mj^im^2lJ3l!^ como, d.iffilis,
apfHS,'mappa^ap}tarpappWrrr(iptus, fapp Inrus

Thapjia.
(#'

Regla 16. ^

Lgunas pactes indec.iableSipara diferen^ ^ ca de las que fe dClir,an, fe fuelen ealar


con una virgulilla, en forma de acccDto grav,

: :t ATiN

A.

puefta encitP de la ukinaa C-jbz-como,citkm

*^ Regla 17. g t A j - Griega,y la / Latina,proiunciada comi


A- joca.cainbic la ^,y la ; con api ce,no ic ulaii
en dicciones tariiasiiio con otras eaneera^'

:im

Regla 18. g

Vchas dicciones debaxo una foia fsnif.


cacisn, fe hallan cfcricas de dos maneras/
comooii Jos adverbios de att,prmb,prmim,]
fuMdJ'cdim,tertio,tertim,quar,quaniint\'
y otras particularcs,com ulasiguieiiceSiDc,
Jas quaicsjas ds la colu/ia izquierda fon las um
rreqiientes*
,' ,,. _
ductor
^uthor
Idcirco
iccirco
haUucinot . Trehendai "Pr^heni
Caras
Charus
Tsda
Teda. Cum
Quftm
Otium
Ocium
Co'hors
Cors
S^mcquam Quidquam
Fanun
Thanunt
Robur
Hobor
Valix
>
Flix
SecHtHs
Ferveo
Fervo
Tyro .
Tiro '"
lcund US locuniius prelur
prcelHt' - *

oFvrHoaRAPniA

>5s Regla 19, ^

Odas laj diccioneis en c! principio,medio,


y fin/c elcrivgn con iecra mimircula, Pero
de los nombres pfopio^.y l-brenomlnc, !a primera letra es inauculai, vera!. Tambin los
principiosdeverfos, y periodo?. Etilos nbcsde oficios,diJnuiades,c5ar50s,titiilos y otias cofasco:nU'.ie;vealadas,p ir.ignes, iX-rds de Iftra
fnaiicula; aunquecai^bien el-nHan con letra
lininftuia.L i"^ maiu'fclasticnei efta forma.

iA,B,C, D,ErG, H, I, L, M,
s,0,P,Q^,^,T.V,X.Y.Z.

^ Bs^egla 2 0. g^ .
AS partes compoitvas guardan la mcfmi
Orth?graphia,q ojbfervan quando Con m
p\e'-:como,r,epnblica,Attan>e'/it remiti, profcro,
a.ntSbono.Esteptio zexclHdo,obcdio,dUuu, cxitno,&-c Y eiii las tres reglas iguieiucs, por caula
s.l'Eupboa

Y')^ iKcgfla :2. ^

B
;

5t3s pcpo!c:icinc|s,jO',aiaiit3das c otrM


partes,tuudaa fu bUima confouaase en foi:Bj
ma

I ATI

NA.

ij

roa de la primera de la Qtra parte compoftiva.


Liad,con \ac,f,g,l,n,f,r,f,t:cOmOtaccurro, affico, agravo, alido, annno, appono, arripio, aJT
qttor^attin^o.Con q,la. mudaen c:como,acqmef'
co,qmcemd,acquir.Con,n>j^, pierde la d: cJ
mo,agnatus,ajpiro.Con Jas deiijas letras ciitera,*
y algunas vezes con efta? nuTmas c o m o , ajfum^
Adfftm,afcribotadfcribq,acqiiiro,adqmro,,
Qb,con h,c,ffg^:como,occitrro,officio,ogg(in'
nio,opponq. Y alguna? ?ezes, figuieiidofe c,le interpone/, quedando entera.- como ^obfoleo, ocaHUsSigaienofe m, algunas vezes fe pierde la
i:COtno.0mitto,ofiorct, y operio. Con las dems
'itcta.

^ Regla 2 2. ^

T " Ambl elas otras prepocones/ trans


* '.y^/'mudan laultima en forma dclacf^ '
tra/^nncnte.UMcon U,c,f,^,f;como,fuccut. '
ro.fufficto,fuo^rrcro,fuppoo. Con la r. algunas vcz5.-c<,mo,/m>,o,y otras vezes entera como.
fubruojulrepo.am las dems ftitcra.
rr4,conla,,,,p,erdclasdos nltimascloiuntcs,;/5.-como, trai^cio.irado, trano. Con ks
dem4vcntcra.yenr<z/4ro. :
i con h,l,r:comp.iUido,imdco. Con laAf, I

fc
rnL"I / " *" * '''''*''''^^''o>wmm;ipc:
>'e,Caft las dems entera;
.
,

'12

ORtHOGRAPHlM

^b con la r.a'gunas ve7es.-como, ampi, o tras vezcs eiuera.-coino, abrogo. Con lujt., t o m a / e n el meiiio-.coai, afcirulo. abjconda^ sbff
tinco abfiraho.Con oirAst^^tCJ i peio no en <?
fugio,'jQ.\aufsrQ.

<^ Regla23. ^ ...


A Sil mCmr> eftas otras rrpoficiones,_ fr,
J \ con,d,circim.L^ x con la/r como,<?;^VO,
eff'cro Pero con la,,/,X,/,w>.''. , ft !***'^ ^',
f ! ya nofcire compolicion de e ) com6, f^/i'U,
edo,e<rer.dido,emineo, enitor, erito. Con las demas entera.
Con li,l;r:comd,coUido,corrodo.Con la, km,
p,y edo,{<i muda en m:como,combibo, c6mmiHo%
compono , COTOCO. COO dicciones que cmpiccau
por voca', picrdola ; convo , coalorCOArgm^
cohtreo cocmo,cooriorcooperio,coo^to,coopinot',
C"n ls dems entera.
D,con \a.f-.como,dijfcro diffluo. Conbsdcinas entera. Circum, co 1 lis conloiuntes lacle
inudar la iw.en n.como,cYci'.nciio,ciTCHn.io, cirtHfferOfCircimjpicio. Con ias vocaleseotea.

, '^ .Regla 24... ^

E
-

N algunas dicciones compueas.'fc fuclc iiv


tcrponer una cnoaante;^ pata quitar el af'
pero

perqtencmoe las vocales; como en cl3s,.


deo,redamo,redimo amburo, comburo,potefi,pr',
ieOifroes,froeJiem,prodefie,

^ Regla 25; >


Os preteridos imperfetos del modo inU
catiyo acabados en bm $ y Ips futuros cu
o,fecrcriwran coo ,y .no cp Co,rq,o, amabam,
ib4m,mal)<i Ao. tamberr os'catiyos, y ablativos en f,y los yerbales en bili, como ,fermo'
mbttafbob!iS,qujbus,amabils. Pero no Jos pie-?
tcritos pcrferos conra, amavi ; exceptando ios
f^e'v'icnen c los verbos acabados en o. como,
iM^lub.
-

a Regla 26.;:fe i

/istfiVcconcsderivadas |>uardaii !a nnTmi


Orthograplia de la parte de donde fe derivan. Esa fabcr,el derivado de(u priinitro. cono, tho/a, fcholajlicws, fcboUri ; f^pe , f^epiits,
f^p'Ifim. Y todos los tiempos de fus princpipi
de donde c oc\mx:como,edico,dtxi,diHm,
le dira.:dcebam,di.nram,dic7urm,a, m, De don.
de fe colge,que qtiando cu ef redo , o en la primera ppriia de los verbos yf, la aura tambic
n tos dems mCos obligues, y perfonai del
iift

1-4

onrGOGRypmA

mifmo verbo:como,///c\de lufcu4,qme^cis^e'


minifcerisM quiefco,reminifcori^ *
; *

Asfigurasde !a diccot, que algunas veze


por adorno, neccftidadde los'rcrfos ufa i^
L
jos poetas.quefon aquellas que aaden, quita
letra,filabaal principio.mcdio.yfindc ]zrozi
y las que ^rafraudau la,s|>alabras,foalas.Cguies
tcs,cpn.f%*6|ipl9s^; .
""*
Las que aaden.
Trpthefth: /GmtM,^ot na'tHs>retttlit,p^r' ' '"i
j^pcntiefist tJi^fperamti porImperator-, MaToriporAar^.
2,1
Varagoge, amaricr,dicier,por,amari,dici.
, Lasque quitan.
-:.
^phcrefis, pon? niitte,temm^p>tdeponeidimit'
te,contcmne,
Smcopi,
tiudierim.andi(ic,\>ox audiycr7n,tttt'
divificcommortl, Deum, poTt com'
movcrit,Dcornm,
'^poeope, .4ohUi>egon,por achilistnegotij.
Las,qtJc trafmadaii las palabras.
J.ntnhcfis, oUi,porilli.
.
kttathcfis, Tymbre.pot Tymber,y otras q tic te
e ifcar e! ufo de lo s Poetas, y 0>
radotcs, .
Re

~*w Regla 28.


pe la |iUHUCon de las clurulas.
,
Cima'jOlncifd, dirtinci,vfrgul.incirculoj medio puto es.con el qtial dividimos las partfes'inas pequeas de) periodo , y &s
quaiiJo fe hazi algunas paufas en ci hablar, 6
reerjparaitwj'rpiS'iei-dcl fentid.Sel acn- '

'

das 6 fcibs eandidSjy defpueS dca'da Yerbo


con fus cafos, que rige,fi<3 qllos: cQm,vafif
effugit,erufit. . : '
,"\ i'Eo^':fn3,6 Cal imperfetjlas mas vezes Ce p3;rc entre fcnccncias, y palabras- contra- ;
ras CQmo,onerojexoftero, iniiio;exiiOf doceo de- i
d o c t o ,

'-

'>-},'.

':-

i'.,

..,,,.

:
DJS p;'i<itos,5 Colon perfto cs.qiiaiida la
oneioo eiMp?efeta,eMquanto ai r^i toen; pero ^
lio en qtiantoal rccdo.quedandel animo i\goCaCpH' como,Qtbd d)e fneorutregratularis
agnofco hmimnitterH tuam: ^eroq; ^ opto nobie
hanc coniuniionew-voluptat} fore.
(.)ViParr/isidniaciiiinterpfitio.es,q{udc:>i!- .
ganas paiabrsipajin en laojf'ieiif.', lasqtia-"*
. les quitidis , no fe percarb efnido : cmf
^' detepropedm(;mhicndeyinpetrabit'..-"'
" ? Iiicefogjti'on^en Griegomeff?<,es,quando
cnLreojfjcroSj coaaiga:io.-preg4ntainos : co-

mo.

ji

om'fO^PAPHIA

mo, Q^id dicam ^ Quo pie vertami Ego ne i Qu^t


res ? Quns jpes ? Qtpi atiinii folatinm '^s''
! Admicacion,y Exclamacin, en Griego, l^iphonem^, Con una mifiha ear fe notan. Df 1^
qjales ufamos alfinde Va oracin, o narraciotf,
quando nos maravillamos,o exclamamos, que
es quando^l aiiimoeftaaltrado^or algn efec-'
to atiendo mucho algn cafo.Cmo, Ofoeditd-'
tem hominisflagitiofam]O me creduleml
'
Puntofinal,claufula, periodo, mbito , ciruicQii,converfi.r, continuacin, circufcnpcion ponefe,4l fin de aor3cidn,tzon,6 fentencia,es ,faber,quando ayfentidoperfeto, Tam^'
biene pone punto defpues de las abreviaturas
de algunaspalabras;como,D'c,Fi>^.Muy d or-.
dinario fe hallarn tambin en M periodc* eftas
apuiituaciones iguientes.
e La iccre//,fe fefiala con dos putos fbrc una
de dos vocaics,que juntas uelen hazer uia fiaba,y efta feal las hazcdos dividiendola.-conio,
VbactonyToetciyacr.
;
v/ ~ Eftas dosfealesignificla qutiictdel
filaba. La primera, puefta encima de alguna it*
ba;denota que es breve: la fegand,larga.
\i " Eftas otras tres eales fon de los actosir
el primero, del Agudo, elfegund del Grave,M
tercero del Circunflcxo^
,',>

R(

'i^ Rega' 2^*-1^


^ydo |I fi!i;dp laji^e?; fe div-dp alguna dc*
, ^cQnjrc !e.rpo;riei(i)i,f, o dosraiCis; Como fi
fiicrc.43Sconfbiiaj)te,s fc.haliai dos vocales ca-i
da cpnoniitcljeyafif voeaJ; comp,j?-cr,/-?,
Asi mirfTio,,.i.,en!:re dps-vocg;lps^y dos coiiu.*
,3^|[cii;mdip;4?-k<e,con ay dos Gpafcnantc'sdadif'eretKc.^epecic.ayido voe.jbtoXstiaoi
qye.Ruc.dicofjacncar por ellas , fe de.tariij pau
fl principio dsla inea.'coti ->,T><z-iforji4--;>2;^4,
phare-traftri-pleXtCO'jnatUf: con 4& qiialese/ri;,
piscxn,j,Tt<flq/n(eiis,irado jplebsigmtii<,y o^-os,
iTi;iclT>sqje fe h.illarii d^diferente.s.coafoaws
tcvcpm>,BdeUMm,aeftphon,T/inaci$^Tlcf^^
inm,TmolHs.
\.
. .!
, ..'^ro i la dicciaii cscanpueftajigtutmentc :ti
djvdiraa las partescompofitifascon podas fy?
,^ecr4S.aaiiqiier(? vg-jdB.arguwa cqiiCmte ea for'P.de <>trajpor4.4/;7/w^. ,CQnio/Ke/-ft/^^^
*-ma o/-ce,G.->m/> no^aya fiao una coaon-'
fccntre dos vocales.fc refcrira la pqftrera : coffpf rf^-yii? vocatcon u;a,Q masconoVaiues,,
no deve part.re.-ctno, at,niL poshUs dema*
diccio.ies,que no fb encontrara con eas res!ts
fobred,chas,parc;rfc. por rusfilabas:como!^-.
tj.-"-^n-tcr. - o s
j_

jS

OtTtOQKAPHI'

NA ORTBOGRAPHIA 7
CAStE-LARA*

.^

o fcrri de menos utilidad cflas reglas, que t


N
pafladasip-ira eCcriiirenRofnane.Sabiendo ya la
Orthographia Latina , con mas ticilidad ic entender
ea:pue.sei) aquella e encierran muchas reglas comunes qulquir Idioma vulgar.Aqui (o\o traer algunis
reglas pacticuies tocantes efti lengua. Lo dems,
due apeftas e }>iede faber^y, nfear por precepto.le br con el foj diligencia, y experieocia del curioto. y
aficionado.
,

^^ Rega ^
inguna diccin en Romance tiene difcoit:
gotauaque en Latn latenga.-como,Cefar,
N
edad,eterno,Elio,emulo,prefidii-, prevenir, pemccacia,pena,prefagiOi

^1 Ragla 2. ^
Ntre eftas dos vocales iin cafi (cmpre fe etcrive i-como.vivii-iecrivir. Entre otras volales, fe Clmcoala buena pronunciacin : c
mo.audava,aUbaY3,yjCon la?ucpa Et:3;molo|i^
,4elcada diccin.
'^'

^*^ Regla 3. J^

LA, que en latineft

antes deftas vofcales*


ia,0tHm,t\\ Romariceesc.'coino, licencia*
oracio.i,paJcio,precio,efpacio,fiIei)cio.

; ^ Regla .4 ^
L

As dicioficsacabadas en on, con duplica.'


da.c,deduzidas de los fupinos cu ium, que
mudan !a t encpa-redelaspieideo launa c.-coWcptrficJon, cont-adicioii, conjuncioj, iitrodudon.y otras;coino,fuccdtr,3centuar. Otras la
guarda para mayor ^dorw del foiiido de la voz:
coino,accion,rludciononrucci6, inftrcci
ficcion,eleccion:

^ Regla 5. (
Amblen las que vienen de otras latinas,
T que
tienen ?> unas pierden lac, qoedatid
entera la .com6,delito,ruto,ltor,aiitor.anto
feta, pratica^perfeto, Retor, Goletor. Otras la''
guardan:como,dodo,tato, eleo, ado, afe^dy otrasmnchas.fegunel ufoenfefiayy elhaen
cxemplQ de los po-licicos Gortefanos,

,0

ORTHOGR^PrnA

^ ReglaS. .

oda? las vozes derivadas de )as Latinas,


quetienen/,antes de Ja o pierden la/; como.ciencia, diclpiiloj dicipljna. Si por quitarla afeare del todo la pronunciacin de la voz^
como por dczirconozco,digaccnoco;cn tal cafo,la/,"e niiudaren Zcomo, ofrezco j abrrezco.agradezcoi merezco, padezco. Pero en el infinitivo deftos talesjfolainentefe efcrivirc- ciiio,cfrecer,aborrcee,agradeeer, merecer, padecercnocer*

^ Reglaj.^

inguna palabra Caftellana acaba en t ; no


en d.-coinojfalud jciudad, amilad, lealtad,
caftidad,tened,tomad:,id,vend.

M Regl^ 8.

As dicciones Caft lianas, que empiee por


Cantes dclla adttiiten(alcontrario 'de las
Xatiuas)eorao,efpetin5a,efpiritu>cud3r,ereri-

Mu

. . ,,.
Re-

'^; Regla 9. ^

As vorcs Griegas ufadas en ela lengua vul*


gar,tfenindo jofc, la convierten en t; co md,
.Filorofa,Filorofo,Tipografo,Ekfnce,Pi(jfcta,
cinisfcrd,nifa/3uiiqne algunos por obfer<aci6
de -origciija guardan:

'ir* fripbcbe permite h en las dicciones de*


-'^JL riadfede Griegas defpues deRjT,C . c.
mo , Catholco, Catrcda, Retorica , Teolc^ai
Tcorica,TeodofiOjTeoflo, ceforo, Eiiopia, Pa,
triarGa>cari^d;g|:6 a!g%as yezesrpr icnal d^
origen Te refer/a; como civcftnombiCi OiEb>
graphia,

<^ R e g i a l t V > ;
A afpiraciofi hjtmbien en ee Idiom3,pof
L
tres caufas fe halla al priHcipio de la diC''
clon.La prmerajpor uro,pripe|ial meite,qu3nA
do cuyas vozesLatinasempiccan p o r / ; como, j
hazcr,herir, hicl,hQJa,hiiir.La fe.EStuida" por ori|p ''
de otras peregrinas . como hombre , H^rpulcs
hcrcdadjboiiraJiuefpcd.La terera,.para diferciciar as palabras de o;ras;como,hctcb eJ.t?* i
^.;>
tal.:

OnTHnCRAPHlA
as
tal,yerro e! erroc^habito la cftumbrc, abito el
j^lho, hufo inllrument para hilar las musercsjuio el exerciao.

^ Regla 12. ^
Nies de,e.y i, fe cfcrivig; como, Cero- -i
A
nimo,gente>gencro!o,gcntiljinage,trage,
viage cpragc,lensruagc,Gigant=, ginete. ExceptaaJo cle nombre SACROSANTO ESVS.
Antes las demasvocaics fe mirai !a boeua pronunciacin de la j,o,g;como, jubileo, Guzman,
^*avalin,galan;
.
^

m Regla i j ' .

Sti letra y, qiiaudo es conimciot, (etnpre


cisne efta forma; como, Pedro, y Pablo. Y
dcfpucs de vocal alfitide U diccin, principalinentedefpucs de e; como ley. Rey, grey, y muchas vezcs a\ principio de vocblo?,quc dcfpucs
tienen confonances,7 en cftos,y3, yo, y en otros
iriuchos,que te en leara el ufo, y la bucii pronmiCiacin;c<?ia arguyr.

W Regla i4i ^

Efpes de n , tfte leiieiiaj* n permite ef


crivir y;finoma tdc pucft encima de la

t,

CA^TELtA 4.

ivcoitia afojfueojdaojfeitorivma, panojacj


paai-,5i eh feal e pueb encima una VcaJj
Yseporiij m;conld,h6ra,h>rf.
^

Rea 15. I

As diccionesEfpadlasjqccorrefpondeii
otras peregriiiasjcemendo-elialoriia de y,
la convierten en utra pequea/como, fjUba,fa-;
tira,Snodu,fiinbo;o, miiterioj himno, abinio,
finta;is.labiniio,Presbtero. De los quaies tbiea e hallaran algunos, quefiguciiel uf de las \
partes de donde e originan ; como, cy moio;< {
gia,

lfJgawz diccin fefirvede lafe,finoas p^


N
rei*rinas / como , Kyrios , o Kyrics , y .
icalendaslaleodario, y tambin con c, calendas^ ;
y calcfldano,cn RoiancjeiLatn/

'^ Regla 17.

ri3fwn 'ocablo GarteIlano acaba ert m , ff- (


N
,
ioeii(3l contraro de la JcnguA Latina) i
0nio,Acian,|>ai),condicion.
f

OKtHOGRAPHlA

34

a Regla 18. ^
Vchas dicciones detivadas de lasLatinis,
M
quecieiienw, la mudan en n,en Romance.- como, coud'eiiar, condenacin , condenado,
fiintuofo,prooticud.Otrasvezescguarda.- conio,coiiiodidad,omnipotte,proaiecer, y otrajj,
gun la buena pronunciacin.

s Regla \9. ^
VanJo alguna palabra Griega, 6 Latina
Q
t.iviere dos confonantes de una mifmaforma, para diferencia del !eiiguagCjferbueno,que
pierda una ea nueftra lengua vulgar.-como, GranFiacic:i,rumo,'pecado, aplicar, apelar, aparato,
Colegiojfufrir.dc/a/TO.

^ Rega 20. [3
o mifmo; que dixiinos en la Orthograpbia Latina,fe puede dezr cii cfta .'quc antes de bjy p/sjfcrive nr.corRo, ambicin, Ertperador. Imperio, competer. Pero no antes de
m, fiipueo quie fe ha de dezir, cto'odidad, co-tnunid3d,comiwi,comuiv;,y tios iHUchos^ que
te cu'ar el mo politicp e los cutiobs.

CASTELLAAi

m Regla 2L ^ ]
tgunas dicciones dcduiidas dcIasLatR
lias que tielicn JO, ac la pierden , coma,'
.rccetor.rcccta.ccnto,pronto, afuiito. Otras U:
mudan en c.-como bautizojliautifta, Cautivo, y
otras la obfcrvan.-eomOjConcepto, precepto ,y
otras muchas, miratido la buena|pronunciaci|j
y el clilo de los bucaos Tipgrafos^
i

^ Regla 22 I I
tal principio del nombre propio Latino^
huvicre P. cfta afpiracion H,eii Romanc I
S
fequicari-como, Tolomeo, Ypocratesi detivar
dos de TtolemaftfiHifpocrates,

*s Regla 13
Vando defpucs de la u/e igne a^ i, y lQ gunasvezese,
antes de la ufe efcrfiriq,
y noc;como,qiial,qiera,quc;d otra fuerte fcr^
c;como,cabec3,corona,cundir,(Hrar.

^ Regla 2/4* ^ i

I en la lengua Efpajla Ife dupJct la f, a l :


principio de la T02 fuilgu^ taijbicn fe j

'

-i

ORfHOGRAPHlA

pronuncie dplicada.coH>o fifueran dos;como,


ramo,rcmo,ripro.rtro,rucda. vJi eii medio de la
diccin R cft depues de la n ; como , Eliriquc
eiiredir,enr4n3r, honra.eiiricjixzcr, E\^ los de-'
Tias vocab. ai.fe ecrivir, asi como dittarc la
pronanciicior::L.omo,para, parra.

s Regla 2j. ^
Alctra.f(afsicoraoenLatn) fe duplica
1
i3 ea codos los ernpos de prctcnto impcr
feto de optativo, y fubiu.K^ii vo.- como, viniLTe,
b )lviee,.fucfle.Xe(>Iosruperiativos .- como,
ftmantifsimo, bcrmof\siin<), y en otros inixhos
iwibis particulares, que Ic vern p(>r el ufo.
^iiandohade fer larga, o corta, es locaino
^uc diximos qii la O.rthographia Latina.

>s Kegla 2 9. ^
Ambienay muchifsijnas dicciones deri vadas en cftcIdioiTi3,qt!e guardan la bueT
% Occbographia de us primitivas; como cate-';
4ra,Cati-cJattco,Catreda!,hierro, herrar, herrado:>Krreria,hcrr3da,herr,herrumbre,ca;'allo,
ivalkrOjCavallerizo. Si y a alguna de las rsgli s
obredichas no lo iinpidc,y tambin en las ciicQoescompucftas muchas TCiesk la figuia .

*.

C5

Re-

47

CASTELLANA;,

^ Regla 27. ^

Vchas dicciones fe hallaran tambin eii


efte lenguaje efctitas de dos aianera>:comon fas figuinces.

Avcr
Acento
Abifado
Efeano
Rubio

havcf
Accento
Avifddo
Evaao
Ruvio

Gernimo
Cativar
Cautivo
Vigiiel
Epcdir

Hieronymo
Captivac
Captivo
Vihiiea
Expedir

^- Regla 8. ^
lel accto eft en la ultima^labade la dicS cin,
fe fealara uno deftos dos caraer^s*
para qae la voz tenga el fentido deter nnf
nado : como,habl, mand,goz,vifit,buco,
bax.cunfio.caininq.y otros nmchosjin e] qual
Teil citas vozes, y otrasfemejantes , tendriaa
diternre rciiido. Tambin fe fuelen apncuar
las vozes que dev.ui de tencrfu propio r - con)a,Pedro, Fablo.ama ala virtud.
Much.13ivenenciis, digiisscie cr fabidis, dexodo,
traer en elos dos tratados lie Orthogiaphia , princip3l:nence, de Ja coiRpoicioii, apiintiiaciones , y figuras
tocantes al bien ecrivir. Pero como la breved-ad, rntichas vczrs conticHe la claridad de la maceria, tSiiror'
las a I-i Duena imitaci dt- lor M 'eftvos'curiofosi inte-'
ligiitesjy Us diligcticiaS de los buenos Efcrivn os. I
IR. A-

TRATADIXLO CY.
R l d S O PARA OR DEi
N AR-, o

CONSTKVIR LAS

PARTES DE LA ORACIN
Nunieiofa.
I "T) R1MERA.MENTE( ledo hia e! puto,
J L y virto el verbo principal) la CiUirivc-cien fecomencsrapor los,adverbios.De exortx: como , eia^Me^a^edum, agite: Fh a^c tune
tantquandolubtt.
De eir;ejanc3, ftcut, [icutiJeH, tam, qitam, ccu:
SictitU%UStafcrihk}
P e prohibir, }<ie,neqnam, nequaquam:Tu ne cede mali,fed contra auentior ito.
Be prcguntar,cr)<art?o/i?;rc> Quapro^terilunquidiCm me verhcrM?
De c.'ifi\,Vtinam.o,ofi:Vtinam df:t,qiodjero.
De Wim^^hens.O: nem ecqH toJ apiri-.f.re?
Demot''nien,ecce:En crmen,-enLa!<ja, cMJcrym accutct,
,.
^
.
T otras partes i'^dec nubles, coivo !on otros
adve;bios,uueric.ciones cci.ncci. <^c^-cotro.
honuers t'celix , mtdtos numerabts amicos Jle*
piihi, cHrunqiummufaloquiaameaei Ltji vcteorl^dues.
^^
^ ^^^^

CnM^rRt^lR.

O &10 vn yotacivo : como, Tamphilefuhe,


Q ,'
^ T O A b r o l u r o : como, [cripta iam cpifioia,
^feprxicnpta[ervantem,licet
mai^nific,gra-pi- \
ter,mimoftq;yiyere. Dirs-, licetfery^ntem h^c '
VJ_^}cnpta,viyere,magnifii , ^r^y/er. anmoj,
n r ? ' P - f alguna vc c bai oren juntas cJz
or..cu)n,le dipondra-i de mod'j, con que h,e.xn
Dieiitet'tuio:como,Nimqtia:nmehenule,mi Cyro.tnej>nitebitmxima pencla pro patria,
i^oi*e.Liiu,-Nunquafn,]i^v.z..,n!ejgrtde, de vcr, m.mCtceroCdeJi,0 mi Cicero) m a., i .n r i c e ^ ' / / ' ' ^ , inc arrepciitirej:.>c}fy;V /^'
m4Xima de ponerme en muy grandes pclioros,
\ ^i/hs, y ordciidas yacas partes fobredcpKi as ay.c tomata c! lip^^efto del verl'o d e
mudohnuo.quees un nomisiacivo, 6 !uqic eftu.ierc en fu hig :r.y con cl fe ajuntar davcai.'^g^3HiL9llLlcgbr(i.qido del n^Tmilin^
j2^La>V P " r q n r r p ; ; i 7 S r ^ ^
2c.^/ede.en co nar inmediatamente dcnues de
^K^cMrcsLu,:^oe rosnar .1 verbo priLciS I
' ^ ' f '"^''" '^ '^coii quc-b^qb.,e i
i n r f dcltoslos cCoi comncs.v ce nrc-

rRATADO PARA

fiffoytmm
omnibm, todos jos tm^yomni
pfficio, con coda mi obligacin, acpotius, 6 por
-mejor ezh,pietate (fkbaudi mai) con toda veneracinii, rcfpeco,erj re,que te tengo.
3 Pero,(i en las oraciones ay rciatiros, "Cgtivos,iiiterrog:itivoSi y algunas vezcs los partitvos.impide: el orden fobrediclio;efto es,aiTiq.efean cafosreg05,j^ciomanpnui^ero^ueTa
pa^rcejejTencc'COinO , Qcm'viSiJti i jLccepi a te
Miquot epiUolas uno ttpore quasdiverfis temporibudiderM.UicepiQubaudi ego)tthi,a te, de
tiiliquot ep.|fiii*,algunas cartas, uno tcmpore,
en m m'ditt^tlcmpo , qi^.ts, las quales, dcdcras
(fHba!iiitu)ivis dado. tctuitio,diyerfis temJ>or^<r^en diferentes ocaones. En donde el tchtivo,qu.ts, fe toms primero que ?1 llipuefto,
iciido parte regida del ycibo,dederas.
4 L sdeniiscafos obliqnos( nasde los dtchoh)tm.ira^i juega c!cfp'ics de laspartes rcgentC5;co>no ion los cafos obUguosdepoVe'fon,de a'ab3nc?.o vituperio,deexccffoTv otros.
tainbictielosimtinoscalos ie"7)odran^"Ktenar
iuediatincntf, uno depuesdc otro, o'tdos
jant05: como. eque moncrc te audeo ,prejlantit
fri dentia firum. Noque, ni audeo (fubaudi e^o)
rne ati'cvo.20icrt' caconfcjarce , p/ry'ficndo
ti) nn homhtc J}r(fla>itiprudentiaic tau grande
pj-udciicia.

5,- Si ay nombres adieSi vos en la oracin, fa


un-

31

'

CONSTRVIR:

unirn imeJiatameijte3coiifuilfiantiyos.Lo^
tenu'; adverbios lueso con J3parte,qne a'jmi
tm,6 difmmuyfn Hi !"ic?cion;conu> firipfit
ai me dejar fer himaniter.Cefar el Cefar fcrtp-.
f adme.mc&ltxbio.perhumamter,
coninutha
l>eiitjtik!ad,

<j Quaiido la oracin fcr compuerta de ub >


, uiui vo.fe empecar por el, o por el indicativo,
t.in qjchagabun fentido; como jQicifatyita
yivam^me tua.iiTiro,valetudo.Mi Tiro.'amsdo
'^TTorijica vivam.ii'si me ay ida Dios, tua vale-'
to.comu tu Talud foicitatme, meda cbngoKAiPerofitiene infinito toiarfehi primero el
tCrfodc mod) tniC,con todos lus cafos, pOp
fl orden fo'jredidiO; defpuesel fiipiiefto del n-.
finifo filoay;'tie<)cl mifinoinfiiitOsinin^.iaraniente c! cjfo,c|ue riee de 'u -erbo.f lo tiene.*
citino, p'Jta tib mea efie oficia,non miror. Non i
mior, DO me macaH.lo, meaofficia, q.ic: mis o- f
bras c/e qt;con.^?'ra/'<,agradables,f!?,ti.
]
,7 Sic'iiaoraciotifjIc^e^algUMijCao, o veib>i i
> por elcgmcii 6 ig'ra.,.p3ra niayorxlaridad^
confrdycndo fe dcdirarii . como, Hcri TSnii \
Ciimanum.'cms ad tef'ortafe.f!er,a.ycriVcnt0ul)'
iud e^) vo I cgne, in Cumaniim, a. mi graiiji. deC^uiT)a.s.Crt!f,in;.tv!n:i,/t)r/ej por ventura,di/e f
ffubandi veniamjifc ivex;e.
;
H
S Sijiy pare icefis, fe qu irdar para la polre,
|
rdenatiosyalscarjsdcl verbo,_fi'yade--<;tri
i
fuerte
'

rnATADO
PAR4
ji
fUerte no fuera mejor el fcntdo de la, oracion
como, Gratular tibiprius ( id enm rerum rdt
foflulat)deinde ad me fowverar.pmj.primcraK\tatc,gratulor tibi(fi4bandt c^^o) te doy el parabien (tnim porque, ordo, el orden, rerum, de las
cofas itapouUt fi'si \o pide _) einrfe, dcfpucs
convertar ad we.bolvere mi propolt.
5 LasFiafcSjProverbios, Adagios^ i losay
arromanzaifehan todo junto , y no palabra por
palabra^por no modar el fcntido.-como , iotihi
fotno/S^mc. caftigais,<io nomen militix,mt cfcrjvo
debaxo bandera,/w/ da,'& accife, juguemos i
daca, y tomZi-arteniqu<viu alit trra > quien ha
ficio,ha beneficio. /}**^ 'ru."' 'f'itewi^-^m ^
Quan brevemente fabrael Principiante,c6lrHr(>pos
nieor dezir,ordenar las parces de U oracin iiui!>cra*
fa)con eftas realas oien excrcitadas , fobre lascpillolae
Famurrs de M.T.Cic.m:is taci!es,breve5,y ma pto-^
fico cada uno deflos preceptos. Excrcitado y un poco tiempo,en elos,mucho mejor podra cirptcndtr les
lugares masdificiikofos de los I'oet3s,y Oiad<ire^,i]t!li
tienen las partes del Periodo muy intricadas, y icbucltas.P2ra lo qualCpta Tacar mejor (entido, apalabra por
palabra, de dos en dos, o mas) alguna vcz ferS foi ^o
p hnzer alqo conua las reglas fobrcdichas : porque el
blanco (.le la connruccipn, es el mejor CcntidO) y a as
ptopoito laonateiia.

PAR

PARA COMPONER
EL PRINCIPIANTE CONf
" lVAMENTH OE ROMANCE
ENLATlNf.
^ " p NTENDIDO ya el Romance, mirars.
1 ^ quntas oracioaes ay , cor.tdo ios verbos de ivQdofinit(),cadauiip de por fi,y ver Jos,
cafos ptQpios, y ciiumes, que cada uno t r a e
conigo..
'
* , .V i^a^ies con )^U8 Ktbo quieres c o m p o ner raorjcioi), antes'drfi^cibverbo -de mb,
4o finito, datJch^s elfupuefto, que es, quien
cs,o quien haze. quien dizc en la orscion.
3 D^rpues de Ci, cada uno le dars el cafo, &:
cafos que piden,fegun fu natural^s, coaJuuw
do las reglas de lifimaxis.
4 Si aias de los calos propios,nivere otros,;
Icrai contines .-.como cs.'in dativo de dao , &
pr)vec!io,aciifatvo,.ablativo de t!einp.o, infrtrnjCi]to,ca!ifa,inodo,prec,exceio, ablativo
aooluo , un cafo res;ido de alguno de los
q>ja";o idvsrbi'<s.Fbi,)i6,Fndei Qua, aTcntaren.ui fua-lii orda natLiiai. "
5 Aires de los cafos coniuoes puede aver atros redc>s de otr:s parres de la oracin; coma

rnArADD PARA
34
Uto esiuh eafo de ft nombre fubftatirivo,adic<^.
tvo comparativo, fipcrlauvc, pronombre, o
pIriic?ro%juntarfch5ncnfu derido lugt m
domJc fe nombraren.
; ' , i. , . . j
Vlos fubftantivoS ajuntaricshas losjadieaivos i quefignificanque tal, y que qua. es la
cora.A las partes que rigciblas regidas,guardaiio iemprc de caer en folccimo. _ ^ _ ^ ^
7 Todas las dems dicciones que fe hallare
en la oracin , mas dlas dichas, fcrin partes
indeclinables, ajuntarchan ca u cafo en cliUmo Buefto qnc fe nombraren. De algunos rropif^os ca el componer. ^

8 GuandofenRomance fe pronuncia e ta partcula, que, y cU entre dos verbos, fcnala, que


el fegundo es infinito : como, duesquerni
padre viene, o venia; dimfatrtm meumyemre
me vino, ha venido, yenijfe, que ha de venir.
yenturum efie, y el fore. Y muchas vczes es luDiuntivo con ut, rjHod, principalmente con JOS
verbos de pck,yfucio,ago,curo,hortr> iuAeo,
nioneo,y oos:como,fhc, ut reniM, mirando el
nieior,ymaspcrfetomododc hablar, bi ena
defaues de nombre fubftantivo^es relativo; co.
mo,el libro que merquc,/!kr,f emS le pronuncia defpuc de comparativo,cs ablamco le
muda en coiiiunccion, .f^w,con el calo Icmeianrc.- corao , tn eres mas doao que Pc^ro > ^>*
ii,ai9TuT?strt,yel^um'Petrm,
h .^.

35

. COMPONER.

^ Sienlosierbas en Romance n fe dcclari


;la perfonactecmiriadaifercn Latn verbo paffiyo.'Como^nosartiatijdWW^r. Ocias vezcrsie
impetfonal.-conoie ma4. ^^nuihamatur. Exceptaoios qufignificah,vozes de animaicsji
depoteftad a.h[olt2:como,m(ipi,ferenat,y de
engai:como[oih(^icnntinarrant,referHnt,aiun
prniicant,

10 Eftas vozss, atruequeqiie,acrucqi>e de, nn,


x*l%par4,por,y QV^itnTfJLati'., . coniOi2ttueque.que vcgasielcrivire^w venias,cni
bam,
. .
,
^
Eftas otrasjfapuefto quc,yaquedado que.puef^qu, jr otras ele tc\\vx,(on en Latn , cum: com, Tpuclo qu ayas venido i dexar de efcrivT,cmtvenem,nonfcriyam.
y elas otras, a queni pues, pues que, por, poi
iver, pof no avcr, el aver, fon las mas vezcs ea
Lmn,auod,qH*,oquaprpteriEis,Cm,/Rn ave
on,f,o nifi-.comotin eftudiar nunca fbras, nifi
litcrs operam dei,numqtuim'cies.
11 Elos modos de hablar, orando, amandp
leyendo , corriendo^ cfcrivndo , y otros defic
modo,6 bien fe encaminan fcr ablativo abfo.
liito'',; al modo de fubianivo con cum : comOiOrindo Cicern, todos elavan atentos. Cicerone dicente, vel cum Cicero diccreti'mnes
diebaut.
12 PinaliHentcadviertc con atenciocj afsi co^

,g

TRATADO

PARA

o hs Frae'y Adagios Latinos m ev arro.


tnanzatfe paiabra por palabra, por no mudar el
entid- ?( i cambien nwchos nsodos de hablac
ea Roinance,novea vriiiecn Latin,pa!aVa
faof paabra coixi hcna la voz, na mirar el
fentid,qi^ieFrareLatiaa coifelfionde tat
Rotnaic, peri\iacieren giaade batbridad.coiuojdar ai traite c5 todo omnia ad exiremum
perere,io le iu quedado eftaca en pared, ai
hfummam pAUpertatcm redacmeli. Dios os d
biie 1 dia> o buenas noches j dies, vcl nox fittibi
' fcdix,yo os feebucii medianero, ego tib d'eprecatorifpartesfufci0am.Yn$icotra%
muchas,
que t dar; los autores <Jiaficos,Inlio Cclir,
TereiicioiPluto,Tacito , Siietonio Tranquillo,
Tito Livio,y el padre de )a lengua Latina Ciceon,7 otros que tantoflorecieoni
La miftna facilidad adquirirs del componei:, que del
coii(iruir,fi te exetcitas bien con eftas regl.is cada dia,
y defcubviras otros hberimos.y trpicas ln el cponetjque reduzir no fe puede ciertos preceptos. Tucs,
paraqu epas ccimo has de valerte dcos dofwrcentos,
Jiaz cuenta,, qaeliasds vertir en Ltiu efle Romaoce.
^odoj_VBeflros amrgys le_ huelgaH de vueraltoiira, y
jgrtsda^t^FHzMdeTgrande amor que os tieien^ ; y
n;;sj;Q_ent)articular mealgg^'^d'^
) pc-ncr pazeatre loS ciudadanos.
:
Bien cieneTrifedido cTRoioance, y tienr viflo hs
oraciones qiie.3yy quales fon los verbos de irrodo fint%,<jue on,l3ueig"fj>;tetit33.y alegro.- pues cada mo
anees

J7

COMPONER.

ain de ii, dales fu nominitivo, qua es el fupoeflo, f


depues<ic li,Ios cao propios,ilego coofidera <quale
foo loi comunes , y cada parce regente, oaks u calq
tegido,y its.
VmntstHij^miliares
adentiuohonore,
&%*
j?liffima dignitte,pro bciievoent!a,quai crga re
habent: &fr^fertn?t ego JCter tee[k cupidum
oticiliandipaiem nter aves.
iCon etflcfcai deve hazer al principio.Asi como el
^ue juierc er tiufic'de vigiitla, con qunra pacientia
aprende a afleotr los dtdos , moverla roano .doblar
lasclavijas,parafaber con agilidad, }f dereza tafierj
Asi tatnbieft los primeros das, fin cjue te caufe pefadmiibre,aprfeDdc /aber colocar el 'uefto , ylasjde-i
roas parces ,(COB que depues con as brevedad laferjs
impoer,yhablaren Larinfin trabajo ,(n ear atado
cfto precipTos: antes bien fotoriccslo hars c6 cjlomas fevaotjdo,ec;<gi;bd e mejor modo de hablar
del ractodo de vajrr, mudindft las paCes, con que l
oracin tciipa gracia.y (navidad,corola mifma.
Tui omnesfimiliares, profumma ipfoNm beneyokntia ergate,tui tanti homris ampliffimieqHe
dirnitatis incredibili gandi aficimUur: prgfer>tmpaci nter ciyes concilianda te cupidum ejje
lctor,

T) L A S C A L E N D A S, N O N A-^
y Idus.
,.''.
I *T^ Reinta tiene Noviembrci
'
'
, * Abri 1,1 uiu'o,y Setiembre^,' ' - -* -i-'
Veinte y ocho tiene uiw
fcb/
iosdcjnas i treinta/o.

TRAfAVO Dff

, i

9 El primer dia de cada es es, CaUndi, t


quinto , l^onee, y el trezeno, Tdf ex.cc"ptti|lo^
quatro.MarcOjMayo, luo, y tubrej^comprehdidos debaxo dcft dicc fingida M A R . M A .
iVL.OC.q tienen las Nonas7.y los Idus i j .
5 Para un dia antes de las, Caiend3s,f*onas, y
Id>>sj es/>-ie, para un dia defpucsjcojiritre, y
defpiis contar fegun el ufo, que esidee niimero
hafta las Nonas, y de las Nanas hafta los idus
de atH>aadiendo ui.
4 De los Idusade!ahce|jafta el ultimo dia del
mes, totriando las Calendas del mes yenidero,
eaadirn dosiuno d mifmo mes, y otro del.
otro tries figuicnte^Eo es,para vertirlas de Romance en Latinjpero para desiazerlas de Lata,
en Romce, fe quitar lo mifnio que fe afiladio^
y fe hallar juila la cuta.DecJarefe c6 doS excplos, uno de 5. y I j . 1 otro de ^. las Nrjn, y
ibsldusj 15,
E
i
n
3
4
5
'6
J

% R

O.

Cat'eniis
'PoHridie CalendiiS,yel Calendarumi
Tenio
hlonus "tm
Tridie I isiotMSiVeljionarHm
Nonts
s?f^>-**-^?
Tqfiridit Nortoij^sl mnarumi
Smiim
idtd

Jan,
Jan,
Jan,
lan.
Jan,
Jan,-:
lan.

IA$ GMENDAZ.
-- Sexto
jdus
Idus
10 iju^rto
Idus
11 Tertio
Idas
t TTidie
13 idtbH
14. Tojifidie Idm,-pel Iduuitli
i pecimo dravo
Cal.
^d,
tai,
j 7 ecimopxto
CaL
1< Decimoquinto
CaL
t^ decimocuarto
> Cal,
Cal.
21 Deci^i^fi<^"ff'9
ed.
2 2 DecJnoprimo
Cal.
2? Dtciino
Cd.
2 4 A'OMO
Cd.
no Sepuio
CaL
27 e^o
Cd.
Cd.
3 Qmt<i
Cd.
Cal.
j l Pr/<
Ca*

Feb.
febJ
Feh;
Feii.
Feb.
Fei.

m.
Feb.
Feb.
feb.
Feb,

I V L O.
I CdedU
" '
a i>oridie Calendita,yHCakndiTum
^Quinta
Nonas
""'

lulij,
idiji^
l d f 7 '<

'tRtAO DM
Nonas
Nonas
Nonas

'4 Qutno
y Ttrtio
6 Tiride
7 Nonis
8 Toflridie NoHOStvel nonarumf
Idm
9 Sptimo
Idus
I o Sexto
Idus
II Quinto
I 2 Quarto Idus
jdHS
iSTertio
Idus
i^Trdie
1 5 idbus
1 ^ Toridie IduSiVe Idunm,
17 Dcimoexto
Cal.
%% Decimoquinto Cal.
19 Dcimo quarto Cal.
20 Dcimo tertio Cal.
ii Dcimo fecundo Cal,
Cal,
3 3 Dcimo primt
Cal.
'3 Dcimo
Cal.
34 Nono
Cal.
35 Oav^,
al.
26 Sptimo
Caj.
37 Sexto
Cal,
28 Quinto
Cal.
2p Quarto
dal.
^o Tertio
:^iThdie

4Q
ittlifk
ulij,
iulij.
Ittlf'
Julf,
Juif.
Ilillf.
lulij',
Julij,
Iltlif.
lulif..

S A T I O BEIEVIS, E l
XPEDiTA V A R i A N P
OaATONES, ET ^ARANDI CQ*
p'um in lingua Latna>& in quaibetalia.
%> ARA quando fepa c! Eludiante confirutr , y com*
"'- poner, tne ha pjfecido cofa nauy.conveniente cm
eorporar ee mtodo de variar oraciones : que por Ctt
ejtaiinfcil, le trato con diferente lengtiage. El qual
fer una breve {)repar|CJou pira la K.c^ric3> y tan til
yjcdmofaexpmmeatta.

b pa eft,varia dienSi rato, qu paratur


Pferme novcm mods, varia nempe Colifi
tru^ibiie,Synon)'mia,Coniugatj%fivaEna!eg^
HeCerof,Aequipol!ctia>Metha'phoris,Periphra
i,Hypcrbole,SAft'efibus.
[
I Varu igitur (Jopftrudio it,qi)anto mznax-t
tetoem verbo in oratioRc, cafus variatur ,\
^eri potcft.-utjdoceo te Grammaticame Gr-!
mana &iii Grammaticai
i Synonytma ecunda vatadi ratio flj quando oratio variacur per di veras voces & rafes^
Wem giiificaiites, per voces/ ut, pcrficio, finioj
aBfolvo.terminOiConfumdjeonficio; pterfafc
capro'voluptatcm, affieQE volupwte,^tn-leot I

,voli>ptatc,g3ud<?i iucdit4;e,eft inihi voluptat


. ".' ' '' ' "
.Si"*-

VARI^NDi:

4^

iqu dem fignficant quuijgaudeo, deleiSor, %:


chh&OT.

'...-"

,.;,^'^.^

3 HnaUege,fcuParonyma,Latiniciugatafi,
quaiidomwparsorationisponicurpro aa deducta ab eodem principio.- ut. fapio fapicns, fapicntia/apienter. Qasfieri poteritfeptcm modis. Tnfwo.-Qi.iando vetbum mutatur venuft ili
noinen:ut,pecnitec me peccatorem,eft mihi ponitentia peccatotum, non eunfdo, non e niibi
fidacia,noHdbEo,non eflmihi dubium,iuiic6
a ij.aorum it iudieium,noii te pudet Non dk
tib pudorAof quoquc in adiectivam ut, copia
aurum,efi: fnihicupiditasauti.fum cupidus auri.
Secundo: Q^Mo Patticipium itiutatrin verbum, aut contra.* t, atteiito animoaudio prasceptorem doeentem,velpra;cep:orem, quido.
cec.
Perti.-Qaa.no tiomen in adverbium comiriitatur.nit, brevem oraionem habiufti, vel bievicct
orationem liabnifti,rariis cft conviva,r4rceft c*i^^a, frequenseft in au!a,fiequnter eft in aula,
j^rc^'Qiando f ;bft3ncivum iii adieiiviim noit
inveinitdifoivituriiit, fententia CiceronisjCiceroHana feiitenti3,vas ex auro, vas aurctwi. Aut
quandd exdkdivo alquod tibftaiuivumf eleganter formatuc: u t i tuae licere breves brevitas
cuaruin terafumi
*
g^Ko:Qi.Kindo Gerundium ribftantivum routa;ui: in adiiivJira ut, venio addefendendum a'^"'"
0
mices,.

4t

nAtm

lofc^vcnio ad efendcndos amcosi


texti.-Qj^no vcibam yariaturiHrupnum.psr-tcipi-in , inftitnfn , Gerundiunij in moum i
fabluiidiv&,&incauraBcafuiii:t,huc vniofpec^ |
ttum fabulam/pciacurus fabulam fpedare fjt- I
bulain.ad Cpcanom fabulam,uc fpetem t'abulam.orratiafpcdaiidi fabulam.
Septimb-Qjstia mmtummtamt in pattciptmuc, vol admonere te , voloteacimoni-,
tlk4e a/squainplurimisderivatis, proTaia
prmitvis colJocatis.
^
4 Hcterofis, Heterocliton,fivcHomonimun^
flf^ci/nincadeni orationils parte per attribyisn
vina reditar oratio,ut i cft iiomcn, variatur ca fus.fi cft vcrbuin.mutantur modi,tempora,perfarta,numcrus, & alia. Et feptem ferme modis
idcrj potcl,Pnio.* Qudo numerBsfinguIaris,
ColJ<Kattir pro pliiwli: ut, Hifpanus vfcit, pro
Hifpaiii viccrunt,mncm pccuniain confump?,
pro omiies prconias confumpfi.
Secunda : q a a d o pluralis poiucur pro finRujar numero ; wt,<!os Hedores mihi nanas?
Pro qu Heaor mihi narrasEt Cic.c de uqo
tat loqucrcrur,dixt,&: oratores vifi lum. Vrg*
SeJ nos mmenfunt fattjsconfecimus /equor,
nrtib:quno ponicr caus pro cafu.-ut, mxxltst
ideaijf US,po multa eMkmgenen's. Itaqae
ficpulcherriHi varia-cafuommataffo fiethac
orttioac^Tua: literas lcaafpIuririai!<(]jRptate me:
aff-

atfcceruntjtirarom tuarum [eaio imn modicl


fliihi iucandicacatculicj-icerastnas ledas inc^
15011 modics /cjluptds uiefac.-fcot/O fjatif.
iu!slite;xcuae \^d. qu.uuum n> ii hilarittjs
3ttu!fts;cx tis literfs k&h pljriufm nnhi stici^ manavit. ic yitcflra carta yque^mc badad<y
'mucho contentOt
Quanh:CX,i\o.mo%'^xo aJio ponituV.uCjmaw
nai vei agere gratias rh3s,HHhi, ideft agebw^
Yieero pro vincarn,fa!'.uabis pro fa'iiraco,1 vo*
leSifi volucriSji^uiabeiic natus elt, quiabeocua-
tusfir.
jggwoiQtiaudo tcmpus ; pm tcmnorc colloctsrUCregnapie a g 10 Deus,pro reguabit, faly:ato,prafaltaiVtico,pro vcr.j.
?;rfovQuando ponitur uhVnnrivm pro adec.ivo-.ucubi eflfccius.profcelcratus Etquomcvdo veit!ifi,& fact,ut: fo!ct,utiur MJrtalis,ib.
il.F.pig.57.
_
;
Mintitur qiii te vitiofiimjZO'leidixit;
. Non yitioj'm homo cs.,Zuic,fed ritium,
Je/'tzB.-Quando poiucurpusiva pro ativa ve-.
-c.-nt, .JcleiSor ledionc librrtiin , pro kfiio I
>rori!ind.ee<9:atme.
Non mijius pracipna variandi rarjo t-.fjilttir
jer Acquipollentiain.'Ut m l.uidandu';, vir non
taperatidus.Ea TyjiifatqiHnquc (nodis.5Pm.'
ttquandoaliqr" ^etahitur per negatJoncuHU:
#ir cgregicdw^-aSVic miniuinda<Sus,d Qas
D 4
amicUfi

4f

RATiQ

tnicas eft,tion indoaus rnicas t&.


Setundb:Qjinoaliquiddetrahimus: u t , h o t n *
roiaim !>nus,hoino quidvis potius, qubon'j
TVrf/d.Fietjquando gciiiinamui verba.-ut,omnia
probare, nihi/ non probare, aliquid inc coiifola*
tur.nonnihil me confolaEur,
^art:Fic<\oque Aequipollcntia verbis confrarjS.'ut,probotuum confihum , non iioprobo
tuumcoiijlimiT,placct,non difpcet.
j8/io.-Etan id AequipoUentiam pertinet rapiaud rato per verba co mparaciva.-ur,-ntepoh
/ama!Tjpecunir,pofthabeopecuniamifama:,ininoris facit famam, qum pecuiiiam>plutis facit
pecttniani,qt!m famainjpriis habet lucrum qu^
honcum, poftcrishabet honeftum, qu jucr.
6 Mcthaphora fit, quando transferimus aliq^
vocero propria igiUficatione ad aliam non
propriam per quandam iinil.tudinem: ut, partJrient montes, prata ridcnr, florent Valentina
ftudia literato;n.
Ad iftuin rariandi modurn tcducuntur fmJia.-ur.ficut So! fuis fulgefitifsifns radijs iiocais
tencbras pclit:ita tua doarina ignorantix caligi'iemdi cutic.
7 Pcriphia/is fit, \m id, qnod tino verbo dici i
potcracplurib'dcclaraturiit,pnm aurora no-
vn cun p,rt ]u.rui'.e tcrram, ie: des. Virg.
^^'''e "OVO-ehdmcaMscummomibtis humar
Liqmnnd;- Zephyro pmrisJegdeSa rejU>it. - - -

Idcft

VUADL

;^

dcftcumcftverBoyum
-/*
|lliqttaadofitPeriphrfis,qaando rsi difiSdici
pro re nomine ponitur.'ut.ego do operam arti,
quc eft omnium fcienciarum fundamctum,ideft,
Grainmatjce.
Definitio eft.rei occultg brevis explf catjo,qu5
xnultifariin fieri folet Per remocionem. ctrarij.' ^it vrtus,eft vitifiigere{ per Mct/japhorarn.'
ut, occajo,flosteroporiseft:per oppofta, aut
Epitheta,ut,Homerus,Pecarum pateri,MantB|t
ns raeesipro Virgilio, Troiani belli ScripEor,
pro limero,Venujiius Poeca,pro Horatio,Peripatccc choJB Princeps, pro Ariftotele.Stoicarftm patcr.pro ZcHonC Etfiede alijs,qua:
etiam adPfiphfafiireferaitur.
>
S Hyperbo'e e oratio fperans vertatis fines,
qifsefitaugeadi.aut ininucndcaiia.utcandidior'
ni^e, nigrior corvo.Ocyor Euro.HsECfiguranon
minorein dicendi copiam prarbct, quasn ipfa
Metapfiora. Omnisenim didio in oratione per
Hypcrbblem locun obtinet. Q ^ fitfenxic tribus modjs.Prm.-Per comparacioncm; ut paujerirbdra.
fecundo: P^r denominationem ; ut.elaltr Ci-e^o,& alter He<Sar. .
rrti^:Vetea. qxti non pofurtt. Iftius modi
9 pucfira prov^rbia.c vara Poetai exempla,
''rius hfua hvefii parie.
'rinstefludovinceid^uitarH; '
"'' '
,
Citim

%7

KArm

Citlhsahapnolanam'pseSt
'
IFriksfidcfiennM yoUhkur,
Triusex arena funiculum nces;
7>riisceluni.rueji
itm$ in veKto>& aqutfcribe tu r.
Wriis layandode albabirur iAetiofS
T-^riks djira in Pcrram cadent:Qiia)/i,^ci.
Vi|j\-g)og I.
'jnlereser^ofa^centurin there cerfi
Btfieta defiim^nt nudos inUuorepifces.
t4ntpererratit ambarum finibus exul.
yut ^rarimfKrthw bibetaurGermaniaTigrivi,
vid in Ibin,
Dcftnet effeprUis contrarim ignibus humor
ltnBaque cum luna lumina, Soli erunt
Tarfque eadem cceli Zcphyros emittet zr tutK
Et tepidm glido flabit abaxe Kfif^its.
Et ver ,AutumnJbrumA mifcebitnr jefiat
^tque caiem rc^io rc^r,ir ottm erit
>/4 prius incipienl turres vitare colu mbte,
^ntraferjpecHdesgraminaimcrgm aquat, -
IdciT lib-2.EleT,7,dePon.
,;
[xtnf;a dies citior brumali ftdere mxque
Tardior hiberna fplftitialiCrit
SeCBabylon nu, necfri^oraTontus habebie4kalta<jite Tifla*.is vincet 9io re rafas.

VAmANT.

4S

dem Iib.2.Elcg-7.de Poli,'


fmyphi^^S^f^^ c'' numcKabt ariitaf
jiltaqueyquhm mult floreat Jybla thymis
,t tt aves motnitantur in aerapenntf
' QifOtq; natent pifc^saqHorccert" em.iiua} ^e.

dem dePon.Elg.ii.
JNoniins an mei yenieWbliyia mbif
TeSore quam,(jrc.
tpriiish^nc animam vacuas reidcmus in auras
Sambifk: citHs.Calani apt^eris alto.
Kamquepriusficcs'Phociejiafie'fituriK arvis
Hrfutufqaefrctq vivct Let,Mlcia mella
Sudabimttaxiconfttfislegibmamti,
[Ante dabir flores^ Mtumnmiver dabit uvas.
icj^emtriis hyemfiefi^traBabif olivas
f Denique vriatur orati nonnihi! ex Afectihus;Eaicaeftin bis ferme fiuris,rroni.,E:cia'
matonjirerrogarione, Dereftatione, Abiura
toneiSubiunioncIJHgnaticnCjAdmiratione,
diibiraonis Excluliiic. Afteftus c, anitni^e
corpori ex tcinpore aUqn3 de canfa inuMtio;ur,
g3tid/um,inerJCiOfdia,cop;ditasmetwsj&c.
Ironafifquai>docontrarium rei, quam d k muSjintclgi volumns.'Utj, aliquid ei ftuduofiis
licstis,fcilicetnil,Cic-.C^uid aisbone Cuftop,
Deenforque proyinti(C> Idet^malasGuQos, "-i-.
1 urque

49

nAfJO

que defcnfor,
sc!amioii iit O. literas rer pmnma fruc-,
tuofilior^s.'- '
Interrogationc;ut,quid el 1 terisfnit^uo/ius? ...:
Peteftacpttc.-ut^abitji;aqudexiftiinem fnictuoiusl teris, ,
(ris.
Abiuratofie.- njorar,fqtiJ eftfe<auofiusir-,
SubjHiiione:ut,an puus, quMquclTe ru(SOfiuslttefi$?-.
' r 1
,^
ladigiuriotie.nit.tuatides fja Jercqw'dquam ft
liEerisfi:iiftuoius,aCiu??*"
^
Aditi/rationc;ut,quani praanres fant IHto^qti
I,ongcuper3nt res omites utilitate
^^
Ptibicationisexclufewewr.tca eft litcrar dig"*
nirasjUt de jhr uditate nullafie dubiracio..
Corre Aioncnitjyumfant tcr, fruduoCc?.
iin rpmm mniuta mi&^otCsimx,
Attatnen,utifta varaiid ratio, itiags dilucdi;
fiat,'ejpedt,titpcr modos prced^cs brevem aii-<
qifain dueamus op^riuncuIjn.Et ir hxc,
^mo Firginem Mariam.
, Hc iii hac orafioiis non et locus vari CftruciaiUi.Exordiam*ir igitiit' Syi onym.ut,aiiiC),colo,di]igo,venefOr,amrc ptoequor>ain piedor VirgiiiemMriaiH.tn: mihi dura Virgo,,
el nihi in ainore,elt inihi cod,
Deiic va,'ah\ materiam dabic Enaicge.Ab aint>dedo<;o,i)tur,3niabli:s,amaiis, aniaTtcr,
atnaadusamKor,ainicki3,ainaiidi,Sc.

Wrge tdmhi amafafJ, Et per. cotaparativumi


nequid mih Virgiue ^Biabilms dh
Virginis,vcl Virgiiiem fum antaiis.
Virginein 3inai]ter,vcl aniorc compleiSor.
Jn auiandi Vicgne neinini cedo.
Egregia me Virginis matorfemper pr^beb.
.Virgiius amor lu meeaiper vigebit.
Meara amiciciam iiecteinel cum Vireine <lifoivipatiar. ..

Semper obervabtqr mihi ante oculos Vriiem:amaiKjicurav,i #


*
PerHeterofii^ut per ^OTties caftishuius nomitvs
amorjpulchra varietit or^tjo.
Ter mm-iUeas Virgiuis amor maiore , qum
merbislius ex4>rin3ere posit.
Geni. Amoris vi a4 Virginem ampleftend ducor^vel maiori ainoris viiciiloin VigiiiemjQu
:cg0.,atnngicurirullus,
Dati.hco Virginem diIigo,ut inco amori nhil add pofle yideatur.
^cr. Amorem tne erga Viginem nulla poffu.u oatione cpledi, vel Virginis djgtiitas, &
pulchritudo mximos n me amores cxcitavit.
^bla, t^uanto Virgiiiisamorc flagcmj vix dici
poteft,vcl in uno Vrginisainore.coiiquieto.
^erperfo.Vt, Francifcus Virginein coJit, pro
:co qoi.dcorrancifcus.
.TeM.Dam vivam.Virginem cplam.
A.Non faiu quidem miicc QXcmM Virgifl

5r

nJTjy

Ser vocempafftram: Virgo amatur,cotr, dligitur,vencratur i me, I t fie de alijs actributis,


ien poceft.
iih Aequijjollcnti.-ut, Virgincm non contmKO.nunqiam non diligo, non odiohabeo, ptofequor
A Meraphoraut, amOre Virginsflagio jardeoi
inflamoiiincendor,uror.
A Simili/ Nullusic thcfauros fUos aniar> ut egt
Vj.t^wzm*
...-.;
A PeriphraJiVirgnisfudofosin oculis fej,
Afa, HypcrbdIeiPrife locutt bovem parict,q|
definainaniare Virginentj vel quaiido ignis de-^
fher prcrcitunc Virgin) non ainabo.
Ab aft^iSibus. Exdarfaonis : O Virgincm rer
omniuti tnihi ainabiorem!
,
Jnterrog4Qnii: Qijs eft,qui maiori (io Virginem auicc^quamego? vel,an eftquicqc mihi
Virgineamabilius?
lieteflationis: Ab/ic, ut cgo Virgiriem fcei fa
dain,re1,abfir,ucaliquiditmihiamabius Vitgitie..
v^ro/;Moriar,feu pcream,li quicquam aft
inrerumnatura Virginc mihichirius.
Subiu&ionis: An putas , quicquaiu ee mih ainabilius Virginc?
,;
Indignationis: Tuaudcsfuadcre I me Virgiaiem
nonaaiati, ycleTr qiricquam mihi im&bilim
Virgine

'Jdmirationis i Qum ardtfici amor? .yirgincin


prolqucqum iiicredibil
Dubtationis exclufions; Tanta eft Vrgnis dgnitas, ut de meo esga ilUraamre nulla fit 4ubitato.
..
CorreSionis'. Amabiliscl raihi Virgoitndgierurn oniniuin ainaiitifaiBa.
'
Habss hic(3mafitiime Studiofclbrevcfti,
ac ucciotam varidi mcchodi exvfijs
audorum opufcul curise deumpamf
qua, ad lioguB Latioae thcfauros coghofcendos pcryeoirC potera Rcli^ua > quaa
defunt, 6 quo; ce mxima iuvant ad orationcn variandafOiab illo pr^cipu libro
ex quo hasc velut fotuein rivulum func
dcrivata, facile perdifces.Aacautemnc
rnultitidnc praeceptor fragili tua raeiHf ria coiifundacuriCcercitio quot-idiaoo
renquuotuf.HocigiiurColjIiumtiieum,
rogo,aequ,bon<:jUc conulas. Val,^.mc
roucudiligc. Vaienciae poftridic Non.
Aphlis.MCXLV.
X A

K S

> J |

O,

Vetear <eqi Virginia

Valentiae, exPraelo
Sylveftii Spfa, in
1/ico cpha^
rum.
r
Jmptitmm:

"

Poteftmrm

Das könnte Ihnen auch gefallen