Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
INTERCULTURALIDADE(LucianaMachadodeVasconcelos)Podemosdizerqueosintercmbiosculturaisentresociedadescoincidemcom
Estaaversoemhtmldoarquivohttp://www.cult.ufba.br/maisdefinicoes/INTERCULTURALIDADE.pdf.
Googlecriaautomaticamenteversesemtextodedocumentosmedidaquevasculhaaweb.
Page1
INTERCULTURALIDADE(LucianaMachadodeVasconcelos)
Podemosdizerqueosintercmbiosculturaisentresociedadescoincidemcomo
inciodahistriadahumanidade,desdeaGrciaClssicaeoImprioRomano,comas
inmerastrocaseinteraesocorridasnoMediterrneo,passandopelaexpansoda
EuropaemdireoAmricaeafricasempreocorreuocontatoentrediferentes
culturas(Canclini,2006).
Pormaquestodadiversidadeculturalcomeaasertemadeinteressede
cientistassociaisapartirdoprocessodedescolonizaoocorridonafrica,Amrica
Latinaesia,comoconseqentefluxonumerosodeemigrantesvindosdaexcolnias
paraocontinenteeuropeu.Estemovimentomigratrio,quealcanouseuaugenosanos
setentaeoitentadosc.XXprovocandoumatransformaodemogrficaemalgumas
cidadeseuropias,tevecomoconseqnciaosurgimentodesituaeslimitesde
tolerncia.Asociedadeeuropiaagoraeraforadaconvivnciacomooutro,queat
entoviviadistante,seguramentecontrolado.Ooutro,oexcolonizado,freqenta
agoraasruasepraas,mercadoseigrejas,escolasecinemascotidianamente,disputa
vagasdeemprego,submetesetuteladoestadoqueresponsvelporsuasade,pela
educaodeseusfilhoseporsuaseguridadesocialetrazconsigovaloresquecolocam
emchequesuastradiesmoraiscomoinstituiofamiliaremonogamia.Odiscusso
sobreestasituaosejadapartedosexcolonizados,sejanaperspectivadosantigos
colonizadores,nopodenoseconstituircomoumdrama.(Moura,2005).
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:9Xh9FAOx0EkJ:www.cult.ufba.br/maisdefinicoes/INTERCULTURALIDADE.pdf+&cd=3&hl=pt
1/6
06/01/2015
INTERCULTURALIDADE(LucianaMachadodeVasconcelos)Podemosdizerqueosintercmbiosculturaisentresociedadescoincidemcom
nestecontextoquesurgeoconceitodeinterculturalidade,usadoparaindicar
umconjuntodepropostasdeconvivnciademocrticaentrediferentesculturas,
buscandoaintegraoentreelassemanularsuadiversidade,aocontrrio,fomentando
opotencialcriativoevitalresultantedarelaesentrediferentesagenteseseus
respectivoscontextos(Fleuri,2005).Otermotemorigemevemsendoutilizadocom
freqncianasteoriaseaespedaggicas,massaiudocontextoeducacionaleganhou
maioramplitudepassandoareferirsetambmpraticasculturaisepolticaspblicas.
Estetermodiferenciasedeoutrobastanteusadonoestudodadiversidadeculturalque
Page2
odamulticulturalidadequeindicaapenasacoexistnciadediversosgruposculturaisna
mesmasociedadesemapontarparaumpolticadeconvivncia.(Fleuri,2005).
Aquestodainterculturalidadeultrapassouoslimitesdospaseshegemnicosa
partirdofinaldosc.XXcomocrescimentodosprocessosglobalizadoresmercantis
operadosporinstituiestransnacionaiseadiminuiodopoderdosestadosnaes.A
criaodeummercadomundial,ondesoefetuadastrocasdebensmateriais,
mensagenseimigrantesproporcionouumaumentodefluxoseinteraesediminuiuas
fronteiras.Odesenvolvimentodastecnologiasdecomunicaeseasfacilidadesde
deslocamentoquepermitemumaumentodoscontatosdepessoas,idias,bense
significadosprovocaramtambmummaiorcontatoentreasdiversasculturas.
Cancliniapontaascaractersticasambivalentesdoatualpanoramacultural
mundial,deumladooprocessodeglobalizao,comtendnciasdeintegrao
reveladasemprticasmercadolgicaseideologiashomogeneizantes,deoutro,a
conscientizaodafragmentaodoplanetaemumamiradedediversidadesculturais.
Aglobalizao,quandodefinidaemtermospolticoseeconmicos,apontaparauma
submissodacivilizaomundialsprticasdomercadocomaprevalnciadomodelo
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:9Xh9FAOx0EkJ:www.cult.ufba.br/maisdefinicoes/INTERCULTURALIDADE.pdf+&cd=3&hl=pt
2/6
06/01/2015
INTERCULTURALIDADE(LucianaMachadodeVasconcelos)Podemosdizerqueosintercmbiosculturaisentresociedadescoincidemcom
centroperiferia.Mas,aoconsiderarmosaculturacomofatorsubjacentespraticas
econmicas,ouoculturaldefinidoporCanclini1 ,comooconjuntodeprocessosatravs
dosquaisgruposexpressamimaginariamenteosocialeestruturamasrelaescom
outrosgrupos,marcandosuasdiferenas,verificamosqueofenmenodaglobalizao
temoefeitodeevidenciaradiversidadeculturaldomundoeapontarparaanecessidade
dedilogoentreestasdiferentescivilizaes.Ouseja,aglobalizaotambmpodeser
consideradacomoumacomplexarededeprojetosdesociedadeedediversidadede
interessestraduzidosnasdisputasdasrepresentaesideolgicas,polticaseculturais
queestoemcursoatualmente(Canclini,2004).
EstaambivalnciadomundoglobalizadotambmapontadaporMiltonSantos,
queconsideraaglobalizaoumafbulaquedefendeummercadoavassaladorglobal,
supostamentecapazdehomogeneizaroplaneta,quandonaverdadeacentuaas
1
ConceitodesenvolvidonolivroDiferente,desigualesydesconectadosdeNestorGarciaCanclini.
Page3
desigualdadeslocais.Enquantoocultoaoconsumonestemercadoglobalincentivado,
omundosetornamaisdistantedeumaverdadeiracidadaniauniversal(Santos,2006).
Aotratardasinterfacesentreculturasdiversas,Canclinialertasobredois
conceitosquecostumamseconfundir:diferenaedesigualdade.Apesardeestarem,na
maioriadasvezes,intrinsecamenterelacionados,adesigualdadesemanifestacomo
desigualdadescioeconmicaenquantoadiferenatransparecenasprticasculturais
(Canclini,2004).
Nestepontopodemostrazerestadiscussoparaarealidadebrasileiranocaso
porexemplodamigraonordestinaparaosgrandescentrosurbanosdocentrosuldo
pas.Estefortefluxomigratriopossibilitouaconstituiodeumgruposocialquetinha
emcomumsuaorigemeumaidentidadeculturalprpria,diferentedaculturaurbanado
centrosul.Apesardautilizaodestamodeobraabundante,combaixaqualificao
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:9Xh9FAOx0EkJ:www.cult.ufba.br/maisdefinicoes/INTERCULTURALIDADE.pdf+&cd=3&hl=pt
3/6
06/01/2015
INTERCULTURALIDADE(LucianaMachadodeVasconcelos)Podemosdizerqueosintercmbiosculturaisentresociedadescoincidemcom
tcnicaeconsequentementebarata,tersidoumdosmotoresdodesenvolvimento
aceleradodestaregio,ogrupodemigrantesnordestinosfoitratadodeformadesiguale
preconceituosapelasforashegemnicasdestascidades.Podemosidentificarnestecaso
brasileiroautilizaodadiferenaculturalparaesconderaquestodefundoquea
desigualdadesocial.
OutroexemploaindamaisevidenteequepermeiatodaarealidadedoBrasila
questodainserodosafrodescendentesnasociedadebrasileiraapsaabolioda
escravatura.Estegrupotnicodeforteidentidadeculturalpormhistoricamenteprivado
decidadaniaedireitoshumanosfoi,desdesuachegadaaopas,umdosmaiores
contribuintesaodesenvolvimentodomesmo.Noentantoestemesmogrupo,exatamente
porsuaorigemtantohistricaquantogeogrficaesuaidentificaotnicocultural
diversadosgruposdominantesnacionais,continuaexcludoemarginalizadoapsmais
decemanosdeabolio,comresultadossociaisdesastrososcomoanalfabetismo,
desempregoeviolncia.
Estasduasinterfacesculturaisconflituosastemseusrespectivoscontrapontos.A
convivnciadestesgruposculturaiscomaculturahegemnicatambmpermitiuuma
Page4
certapermeabilidade,gerandoamestiagem,osincretismoreligiosoe,indomaisalm:
aconstruodeumaidentidadenacionalcomum.Aconstruodaidentidadebrasileira
sedeuprincipalmenteatravsdavalorizaodaculturanacionaleparticularmente
atravsdamsicapopular:ograndesucessodamsicanordestinaqueseiniciadesdea
dcadade40comLuizGonzaganaRdioNacional,passouporciclosdesucessoe
permaneceathojecomofenmenodemercadocomooforruniversitrioeosgrupos
deforrespetacularizados.Noquedizrespeitocontribuiodaculturanegrana
construodaidentidadenacionalfundamentaldestacaraeleiodosambacomo
smbolodaculturabrasileira,passandoarepresentaramesmatantonoBrasilcomono
exterior,segundoHermanoViannaestefatoresultadodasmediaesentreosdiversos
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:9Xh9FAOx0EkJ:www.cult.ufba.br/maisdefinicoes/INTERCULTURALIDADE.pdf+&cd=3&hl=pt
4/6
06/01/2015
INTERCULTURALIDADE(LucianaMachadodeVasconcelos)Podemosdizerqueosintercmbiosculturaisentresociedadescoincidemcom
gruposculturaisocorridasdesdeofimdosc.XIX(Vianna,1995).
Canclinipreferechamarestesprodutosresultantesdainterfaceentregrupos
culturaisdistintosdehibridao,termoescolhidoparadesignarasmisturas
interculturaispropriamentemodernas,entreoutras,aquelasgeradaspelasintegraes
dosEstadosnacionais,ospopulismospolticoseasindstriasculturais(Canclini,
2003,p.XXVII).Ahibridaoseriaotermoadequadoparatraduzirosprocessos
derivadosdainterculturalidade,nosasfusesraciaiscomumentedenominadasde
mestiagemouosincretismoreligioso,mastambmasmisturasmodernasdoartesanal
comoindustrial,docultocomopopularedoescritocomovisual,ouseja,tratasede
umconceitodemaioramplitudeeatualidadequeexplicariamelhoroscomplexos
processoscombinatrioscontemporneosnosascombinaesdeelementostnicos
oureligiosos,mastambmadeprodutosdetecnologiaavanadaseprocessossociais
modernosoupsmodernos(Canclini,2003,p.XXIX).
Pormhquesetomarcuidadocomesteconceitodeinterculturalidadeou
hibridaoquenopodeserconfundidocomconcessesquegarantamalguma
visibilidadegruposculturaisdiversos,atuandocomoaesconciliatrias,masqueno
fundomascaramumaperversadesigualdadesocialeeconmica.
REFERNCIASBIBLIOGRFICASEWEBGRFICA:
Page5
CANCLINI,NestorGarcia.Diferentes,desigualesydesconectados:mapasdela
interculturalidade.Barcelona:Gedisa,2004.
CANCLINI,NestorGarcia.CulturasHbridas.SoPaulo:EditoradaUniversidadede
SoPaulo,2006.
SANTOS,Milton.PorUmaOutraGlobalizao:DoPensamentonicoConscincia
Universal.RiodeJaneiro:Record,2006.
MOURA,Milton.DiversidadeCulturaleDemocracia:BreveReflexosobreos
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:9Xh9FAOx0EkJ:www.cult.ufba.br/maisdefinicoes/INTERCULTURALIDADE.pdf+&cd=3&hl=pt
5/6
06/01/2015
INTERCULTURALIDADE(LucianaMachadodeVasconcelos)Podemosdizerqueosintercmbiosculturaisentresociedadescoincidemcom
DesafiosdaPluralidade.TextoseContextos,Salvador,v3,n3,p.2938,2005.
FLEURI,ReinaldoMatias,inPalestraProferidanoVColquioInternacionalPaulo
Freire
2005.
www.paulofreire.org.br/Textos/
fleuri_2005_recife_resumo_e_texto_completo.pdf
VIANNA,Hermano.OMistriodoSamba.RiodeJaneiro:JorgeZahar,1995.
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:9Xh9FAOx0EkJ:www.cult.ufba.br/maisdefinicoes/INTERCULTURALIDADE.pdf+&cd=3&hl=pt
6/6