Sie sind auf Seite 1von 5

13/05/2015

bioeticaesubjetividade

BioticaeInterdisciplinaridade
JosRobertoGoldim

Resumo
AticaAplicadasurgecomoumarespostaaproblemas,umareflexocombasena
realidade.ABiotica,atualmente,consideradacomosendoaticaAplicadas
questesdasadeedapesquisaemsereshumanos.ABioticaabordaestesnovos
problemasdeformaoriginal,secular,interdisciplinar,contempornea,globale
sistemtica.Destaforma,estimulanovospatamaresdediscussoedereflexo,que
podempossibilitarsoluesadequadas.
Summary

BioethicsandInterdisciplinarity
AppliedEthicsemergesasananswertoproblems,itisareflectionbasedonreality.
Nowadays,BioethicsisconsideredasbeinganAppliedEthicstohealthandresearch
questionsinhumanbeings.Bioethicsattacksthesenewproblemsinanoriginal,
secular,interdisciplinary,contemporary,globalandsystemicmanner.Inthisway,it
stimulatesnewdiscussionandreflectionlandings,whichcanallowadequate
solutions.

tica,ticaAplicadaeBiotica
Atica,aMoraleaLeisereferemsaesdesenvolvidaspelossereshumanos.
Enquantoqueaticabuscaasjustificativasparaasaes,aMoraleaLei
estabelecemregrasparaasmesmas.Aregrasmoraistm,emgeral,carter
universal,enquantoqueasleisseaplicam,deformacompulsria,aumadeterminada
comunidadeorganizada.AsinterrelaesdaticacomaMoraleaLeipodem,s
vezes,gerarconfusesouconflitos,pormtodasastrssodiferentesvisessobre
ocomportamentohumano.
Onotveldesenvolvimentocientficoetecnolgicoverificadonareadasadefez
comqueinmerasnovasquestesfossemapresentadasaosprofissionaisqueatuam
nestarea,deformaespecialaosmdicos.Onascereomorrer,aalocaode
recursoseoslimitesdapesquisaemsereshumanossoexemplosdisto.Estas
questes,segundoIlyaPrigogine,fizeramcomquetivssemosqueabandonar,neste
fimdesculo,atranqilaquietudedejterdecifradoomundo.AticaAplicada
surgecomoumarespostaaproblemas,umareflexocombasenarealidade.
AsatrocidadescometidasduranteaSegundaGuerraMundial,especialmentepelos
nazistas,fezcomquefosseproposto,peloTribunaldeNuremberg,aprimeira
recomendaodecondutaadequadaspesquisaemsereshumanos,deabrangncia
internacional.OassimdenominadoCdigodeNurembergserviudebasepara
inmerosoutrosdocumentosinternacionaiselegislaesnacionaisnareade
pesquisaemsereshumanos.Estadiscusso,inicialmentejurdica,efortemente
influenciadaporvaloresmorais,resultouemumagrandereflexosobreasrelaes
daticacomapesquisa.
http://www.ufrgs.br/bioetica/biosubj.htm

1/5

13/05/2015

bioeticaesubjetividade

OcasoKarenAnnQuinleyumoutrobomexemplodeumproblemaqueresultouem
inmerosquestionamentos,reflexeseaes.Estajovem,de22anos,chegou,em
15/04/75,emergnciadoNewtonMemorialHospitaldeNewJerseyemestadode
coma,deetiologianuncaesclarecida.dezdiasapsfoitranferidaparaoHospitalSt.
Claire,tambmdeNewJersey.Osseuspaisadotivos,JosepheJuliaQuinlan,aps
muitareflexo,incluindoconversascomoseuproco,Pe.Trapasso,tendoporbase
asinformaesmdicasdapossvelirreversibilidadedoquadro,solicitarama
retiradadorespirador.Em01/08/75.omdicoresponsvel,Dr.Morse,apster
inicialmenteconcordadocomadecisodafamlia,senegouaatenderesta
solicitao,porjulgarsemoraleprofissionalmenteimpedidoderealizartalato.A
famliafoijustiasolicitaresteprocedimento.Emprimeirainstncia,oJuizMuir,
em10/11/75,decidiuqueafamlianotinhacomoteratendidaasuasolicitao.O
casofoijulgadonovamentepelaSupremaCortedeNewJersey,quedesignouo
ComitdeticadoHospitalSt.Claireparaestabeleceroprognsticodapacientee
assegurarqueamesmanuncaseriacapazderetornaraum"estadocognitivo
sapiente".EsteComit,atento,noexistia.OjuizdaSupremaCortedeNewJersey
presumiu,erradamente,queamaioriadoshospitaisamericanospossuamcomits
detica.EstasuposiodojuizbaseouseemumartigodaDra.KarenTeel.
ADra.Teel,mdicapediatra,sugeriuacriaodecomitsdeticaemhospitaiscom
oobjetivodepossibilitarodilogoemsituaesclinicasindividuaiscomoumaforma
dedividirresponsabilidades.Estaidiajhaviasidoproposta,em1803,porSir
ThomasPercival,emseulivro"MedicalEthics",quandopropsacriaodeum
rgocolegiadoondeosmdicospudessemtrocaropiniessobrenovos
procedimentos.
CombasenasconclusesdoComitdeticadoHospitalSt.Claire,especialmente
constitudoparaatendersolicitaojudicial,aSupremaCortedeNewJersey,em
31/03/76,porsetevotosazero,concedeuaautorizaoparaaretiradados
equipamentos.Orespiradorfoiretiradoeapacienteaindasobreviveumais9anos,
vindoafalecersemnuncaterapresentadoqualquermelhoranoseuquadro
neurolgico.
Estecasotevedesdobramentosimediatos.OMassachusettsGeneralHospitalcriou,
aindaem1976,osubcomitdoComitdeCuidadosClnicos,constitudoporum
psiquiatra,umadvogado,umaenfermeiraintensivista,umoncologista,umcirurgioe
umleigo.Estesubcomitrevisou15casosdepacientescomcncerquenotinham
qualqueresperanadetratamento.
EstescasospermitemcaracterizarumaticaAplicadasquestesdeateno
sadeedapesquisaemsereshumanos,quedenominadapormuitoscomo
Biotica.Estareflexofoi,segundoToulmin,aresponsvelpelaretomadada
discussodaticapelacomunidadecomoumtodo,enoapenasdeformarestritae
acadmica,apontode,em1982,intitularumartigoseude"Howmedicinesavedthe
lifeofethics".

AEvoluodaDefiniodeBiotica
ApalavraBioticafoiutilizadapelaprimeiravezpeloProf.VanRensselaerPotter,
DoutoremBioqumicaepesquisadornareadeoncologiadaUniversidadede
Wisconsin/EEUU,em1970,emumartigocientfico,queresumiaumcaptulodeum
livroseuqueestavanoprelo.Asuacaracterizaoinicialeraaseguinte:Nstemos
umagrandenecessidadedeumaticadaterra,umaticaparaavidaselvagem,uma
ticadepopulaes,umaticadoconsumo,umaticaurbana,umatica
http://www.ufrgs.br/bioetica/biosubj.htm

2/5

13/05/2015

bioeticaesubjetividade

internacional,umaticageritricaeassimpordiante...Todaselasenvolvema
biotica,(...).
Estadefinioeraextremamenteabrangente,incluindodiferentescamposde
conhecimentoeaomuitodspares.OProf.Potter,posteriormente,aplicouesta
mesmacaracterizaoparaaticaGlobalouBioticaGlobal.
Em1978,oProf.WarrenReich,doInstitutoKennedydetica,daUniversidade
Georgetown/EEUU,organizouaprimeiraversodaEnciclopdiadeBiotica.A
definioutilizadarestringiaosignificadodaBioticaaoestudosistemticoda
condutahumananareadascinciasdavidaeaatenosade,enquantoqueesta
condutaexaminadaaluzdosprincpiosevaloresmorais.
OProf.DavidRoy,doCanad,em1979,acrescentaumanovacaracterstica
Biotica,poisafirmavaqueelaoestudointerdisciplinardoconjuntodas
condiesexigidasparaumaadministraoresponsveldavidahumana,ouda
pessoahumana,tendoemvistaosprogressosrpidosecomplexosdosaberedas
tecnologiasbiomdicas.OreconhecimentodaBioticacomoumcampo
interdisciplinarfoifundamental.OprprioProf.Potterjhaviaafirmadoquea
bioticaeraumaticainterdisciplinar,constituindoseemumaponteentreacinciae
ashumanidades.
OProf.TristanEngelhardt,mdicoebioeticistadeHouston/EEUU,acrescentou,em
1986,umaoutracaracterstica,propondoqueaBioticafuncionacomoumalgica
dopluralismo,comouminstrumentoparaanegociaopacficadasinstituies
morais.
OProf.GuyDurant,eticistadaUniversidadedeMontreal/Canad,em1995,
caracterizouaBioticacomosendoapesquisadesoluesparaosconflitosde
valoresnomundodaintervenobiomdica.
NasegundaediodaEnciclopdiadeBiotica,de1995,oProf.Reichalterouasua
definioanteriordeBiotica,sintetizandoasprincipaisidiasexistentes.
CaracterizouaBioticacomooestudosistemticodasdimensesmorais
incluindovisomoral,decises,condutaepolticasdascinciasdavidaeateno
sade,utilizandoumavariedadedemetodologiasticasemumcenrio
interdisciplinar.

AsMltiplasAbordagensdaBiotica
ABiotica,segundoDurant,umaabordagemoriginaldarealidadebiomdica,
sendo,simultaneamente:secular,interdisciplinar,contempornea,globale
sistemtica.
ABioticatemumaabordagemseculareglobal,poisdelaparticipamasdiferentes
visesdeprofissionaisdesade,filsofos,advogados,socilogos,administradores,
economistas,telogoseleigos.Aperspectivareligiosa,muitoassociadasquestes
morais,apenasumadasvisespossveis,masnoanica.Damesmaforma,
umaabordagemglobal,poisnoconsideraapenasarelaomdicopaciente.A
Bioticaincluiosprocessosdetomadadedeciso,asrelaesinterpessoaisde
todosossegmentosepessoasenvolvidas:opaciente,oseumdico,osdemais
profissionais,asuafamlia,acomunidadeeasdemaisestruturassociaiselegais.
Ainteraodediferentessaberesesegmentosprofissionais,provocadapelosnovos
desafiosdaatenosadetransformaramaordem,atentoestabelecidana
http://www.ufrgs.br/bioetica/biosubj.htm

3/5

13/05/2015

bioeticaesubjetividade

prticamdicahabitual,emumasituaodecaos.Estecaospoucoapoucofoi
sendoorganizado,deformapontual,comoauxliodaBiotica,gerandoumanova
ordemlocal.Esta,porsuavez,constantementerompidapelosdesafiosdosnovos
conhecimentoseinquietudessociaisdelesdecorrentes.
Asnovasprticasdeatenosadesocadavezmaisexercidasporequipesde
profissionais,pressupondoaintegraodosmesmosemumfazercomum.A
Bioticasurge,nestecontexto,comosdilemasoriundosdoexercciodestes
profissionais.ABioticanoseutilizasimplesmentedosconhecimentosdeoutras
cincias,mascriaumespaodedilogointerdisciplinar,ouseja,decolaboraoe
interaodediferentesreasdeconhecimento.ABiotica,comojfoienfatizadonas
definiesanteriores,temumaabordageminterdisciplinar.EdgarMorin,falandoa
respeitodasuaposturainterdisciplinarafirmava:Minhasviagensatravsdos
territriosdoconhecimentofizeramdemimumcontrabandistadosaber,eporisso
queossentinelasatiramemmim.Aresistnciadealgunssetoresemcompartilhar
saberesrealmentepodeprovocartaltipodeposicionamento.
ABioticaabordaosnovosproblemasdeformacontempornea.Asimplesrepetio
dasrespostastradicionaispodeserinadequada.Elaestimulanovospatamaresde
discussoedereflexo,quepodemvirapossibilitarsoluesadequadas.Ano
repetioderespostasnosignificaqueopassadonotenhaimportncia.A
memriaumdosfundamentosdainterdisciplinaridade.Amemriadeveservista
comoumprocessodecontnuareconstruo.Amemrianogaranteaprecisoda
objetividade,masgaranteariquezadasubjetividadequelhedfidedignidade.O
movimentodialtico,inerenteainterdisciplinaridade,permitereverovelhopara
tornlonovo.Emtodoconhecimentonovosempreexistealgodeantigo.Novoe
velhosofacesdamesmamoeda.Oimportanteresgatarerevisitarnossas
experincias.
Aparceria,segundoFazenda,acategoriamestradostrabalhosinterdisciplinares.A
interdisciplinaridadedeveservistanocomoumacategoriadeconhecimento,mas
simcomoumacategoriadeao,quepossibilitaodilogoentrediferentesformasde
conhecimento.Permitindo,assim,queosdiferentespensamentossecomplementem
umaosoutros,consolidandoaintersubjetividade.
ACincia,segundoHenriAtlan,sedesenvolveubaseadanapesquisaexperimental,
quesedefinecomoobjetiva.Comoanossavivnciadiriaestrepletade
subjetividade,nosurpreendequeoconhecimentocientficoparea,svezes,to
deslocado.Pensouse,ingenuamente,queasubjetividadepertenciaaomundoda
iluso,quedeviaserrejeitada,reprimida,equesosaberobjetivoexpressavaa
verdade.Hojeemdiasabemosqueasubjetividadenoumailuso,masuma
outraparte,nomenosimportante,doreal.
ABioticatem,igualmente,umaabordagemsistemtica,noselimitandoa
solucionarproblemasisolados.Baseiaseparatalnaanliserigorosadosfatos,mas
coerenteaosolucionardiversosdilemasmorais,utilizandocomoreferencialcritrios
eprincpiosbsicos.
DiegoGraciapropequeexistemdoisdiferentesprocessosdecisriosemBiotica:o
macroeomicro.Oprocessodecisriomacrobioticodependedavontadegeral,
entendidaatravsdoreferencialdeRousseau,umadecisopblica,atravsdavia
poltica.Oprocessodecisriomicrobiotico,porsuavez,dependedavontade
individual,umadecisoprivadaesolitria.
SegundoPellegrino,adecisonodevesertomadapelomdicoemlugardo
http://www.ufrgs.br/bioetica/biosubj.htm

4/5

13/05/2015

bioeticaesubjetividade

paciente,nemporesteindependentementedomdicooudacomunidade.Acondio
moralmentetimaaquelanaqualadecisoprovmsolidariamentedomdicoedo
paciente.Omdicodevetomarasdecisescomopacienteenointeressedeste
mesmopaciente.
Osfatossepercebem,osvaloresseestimam,ouapreciamosoudesprezamos.
SegundoMaxScheller,todaapercepoestbaseadaemvalorao.Deacordocom
DiegoGracia,nosepodetomardecisesbaseandoseapenasemfatos!Adeciso
baseadaapenasnosfatosumerro.Osvaloressocomponentesrespeitveisdeste
processo.Tomardecisessemusarosvaloresincorreto.
IstotudoBiotica,estagrandereainterdisciplinarquebuscaauxiliarnareflexo
dosnovosproblemasqueesto,constantemente,sendoapresentadosatodosns,
individualecoletivamente.
Aprimeiraversodestetextofoipublicadacomo:
GoldimJR.BioticaeInterdisciplinariedade.Educao,Subjetividade&Poder19974:248.

Bibliografia
MaterialdeApoioTextos
PginadeAberturaBiotica
Goldim/19972002

http://www.ufrgs.br/bioetica/biosubj.htm

5/5

Das könnte Ihnen auch gefallen