DEKADA`70

Ang pagpapakilalang ito sa DEKADA’ 70 ay upang pukain ang pansin ng

mambabasa sa kaunaunahang nobela sa wikang Pilipino, na nangahas ilarawan ang ating lipunan
sa isang panahon dumanas ito ng pagbabago hanggang sa kasalukayan ay patuloy paring
nagaganap.

Marami ang nagtatanong kung ang DEKADA’ 70 ay Authobiographical. Si Amanda

Bartolome ay tulad din ng maraming ina na nakatali na ang buhay sa pagiintindi sa kanilang mga
anak. Araw-araw ay nakikita na ganito ang mga babae pero araw-araw din natutuklasan kong
ganito ang babae ay ina nalang at wala na. ay maging ina ay hindi santa at kaming mga ina at
bawat isa samin ay nakakagawa ng maliliit at malalaking pagkakamali sa papel araw-araw mga
pagkakamaling kadalasan isinisisi rin naming sa aming sarili anu man ang maging diperensya ng
anak naming paglaki ay pinapalagay naming diperensya ng pagpapalaki naming sa kanila, sa isang
banda patuloy na nililimitahan ang kinagisnan naming ang mundo ng babae sa tahanan at mga
anak ipinasya na ng lipunan na ang pangunahing tungkulin niya sa buhay na maging asawa at ina
hanggang sa mauwi sya sa pagiging limot na tao, Limot sa punto na halos ay inalisan na siya
nang karapatan na tumuklas at maging anu man siya.

Sa nobela ay hiniram ko ang salitang “Ang anak ay hind pag-aari ng magulang

pero sa kabuoan ay sinikap kong sabihin na sino man ay hindi pag-aari nino man ang babae ay
nanatiling siya kahit pa siya’y asawa na’t ina.

Si Amanda at Hulyan ay naghahangad nang anak na babae, ngunit sa kasawiang

palad ay hindi sila nagkaroon Limang lalaki ang pinag kaloob sa kanila para kay Amanda
mababait ang mga anak niya may masama bang kanya? Masama ang record ng bartolome boys
mula sa kapit bahay hanggang sa dulo ng subdivision nila ay hind iisa lang ang nagsumbong kay
Amanda tungkol sa mga pinag gagagawa ng mga anak niya, pero speaking of records ay
banggitin din natin ang ilang mabubuting records nila kasunod litanya nang kanilang pag
kadilingkwente ang paggiging aktibo ni Jules sa mga campus activities nanalo bilang students
council, si Isigani’y napasali sa exchange visitor program nanalo sa spelling bee contest si Em
at si Jayson ang kakulangan niya bilang studyante ay matagumpay namang natatakpan na mga
katangian nya bilang anak. Si Julian Bartolome Sr. ay tunay na ampo nang isang hasendero sa
isang lugar sa norte sa makatuwid ay may dugo siyang mayaman at piyudal kung saan ang lalaki
ay diyos at ang babae ay taga sunod lang niya at walang karapatang kumibo, sa isyung may
kinalaman sa negosyo at politico 1970’s yun ang huling taon ni Jules sa high school 1970 yun
ang mga anak ay hindi pa lubos na nakakawala sa bisekleta at saronggola wala pang dahilan
para ipagalala kong mapagkatuwaan nilang sumali sa mga martya’t demo at hanggang sa nag
birthday si Jules at tinanong ng ama kung anung gustong regalo “Gitara” wala namang masama
sa gitara at pormal na pakikimyembro niya sa isang grupong mag studyante bilang gitarista ng
Cultural Arm nita at paglahok sa welga ng mga tsuper kaugnay ng huling pagtataas ng preso ng
gasolina tumagal pa at mga kanta nina Jules at willie ay wala nang pagtatangka na nagtago ng
kahulugan sa loob ng bayagang lingwahe mga kanta na iyong nagbabatid ng pagkamakabayan at
minsan’y talampakang nagpapatang ng galit at paghihimagsik anu’t ano man ay dito nagaganap
ang mga unang pangamba ko na ang anak ko ay hindi na isang studyante lang sa loob ng campus
at nagiging bahagi na rin siya ng balisang lipunan. Si Binggo? Nandoon nanaman siya
nagsasaranggola sa bubong nila lola Asyang, sumabit iyon sa bakod hindi iyon makulay na
triyanggulong papel kundi dyaryo nabilad sa mata ko ang isang inimpretang balita pala ng
leaflet na may titulong na ‘Ang Bayan” official paper ung ng Communist Party at ang dyaryong
iyon ay pag-aari ni Jules.

Umuwi si jules na lulugo lugo at sinabing napatay nang NPA ang kaibigan niyang
Willie Armed Encounter ang dahilan ng pagkamatay nang matalik niyang kaibigan.

Mayo, unang lingo 1974 nag impake si jules papuntang Bicol naglit ang mga
magulang niya sa biglaang pag-alis at hindi pag-uwi sa kanila hanggang sa may inabot na sulat
kay Jules ngunit hindi ito sulat kundi isang tula “Ang inyong anak ay hindi niyo anak sila’y mga
anak na lalake at babae nang buhay nagdaan sila sa iyong ngunit hindi at bagamat pinalaki niyo
sila’y walang panangutan sa inyo.

Oktubre na ng sa wakes ay umuwi na si jules pero hindi pa tuluyang umuwi

madalas ang paglalagi niya sa ibang lugar, madalas siyang umaalis bibit ang mga gamit at
pagbalik ay wala na itong dala mabuti na daw ay may gamit siya sa kanyang pinupuntahan,
natuklasan nilng komunista si Jules. Binabasa niya si Mao ang president ng communist nanalo
ang komunista kaya nagging komunista ang porma ng kanilang Gobyerno, kaya sila ang nanalo
boto sila sa swelduhan ng tao batay sa pangangailangan nito, boto sila na magtayo ng Nursery
para hindi lahat ng ina’y nakatali nalang sa kanya kanyang anak.

Dumating si Jules na kasama ang kanyang kaibigan na si Rene, Si Rene ay

nasugatan sa isang labanan, at hindi basta labanan kundi labanan sa pagitan nila at ng mga PC
sa makatuwid ay sa mga oras na iyon ay maaring pinaghahanap si Jules ng batas iniwan ni
Jules si Rene sa bahay nila at binalikan ito pagkalipas ng isang linggo, at may kasama nang
babae. Buntis na si Mara sa kasalukuyan hindi parin sila umaalis sa komunista hanggang sa
manganak si Mara wala si jules sat bi niya dahil magkahiwalay sila ng destinasyon isang taon
ng hindi umuuwi ang magasawang komunista, nang may dumating sa kanilang bahay na Police
Officer ngunit hindi nila nakita si Jules. Mga magasing dayuhan na may mga artikulong
tumutuligsa sa Human Rights Violation dito sa pilipinas ang nakita nila.

Hunyo 12, nahuli si Jules at na Detain sa Camp Crame wala ang markadong pasa
maliban sa ilang paso ng sigarilyo kinuryente siya sa “ano” at higit sa lahat hubo’t hubad
siyang pinahirapan.
 Si Jayson pasang awa na naman sa nakaraang Semeter pasko noon nais nang
magulang niya na sumama siya sa kanyang kuya pero kinakitaan siya ng pagtutol nagalit ang
mga magulang niya at napagbuhatan ng kamay huli na nang malaman ni Amanda na may date
pala ito sa araw ng pasko nasanay na si Amanda nagabi na’y wala pa si Jayson hanggang sa
tumunog ang telepono at sinabing nakulang si Jayson dahil nahulihan ito ng marijuana pagdating
sa presinto ay na irelease na daw si Jayson ngunit hindi parin umuuwi sa kanila hanggang sa
matagpuan itong patay sinalbage si Jayson at mga pulis ang may kagagawan nang lahat ng ito.
Hubo’t hubad si Jayson nang makuha labing pito ang saksak tagos sa baga ang iba tuhog pati
ang pusomarka din ang itinaleng alambre sa kanyang pulso talop halos ang siko tastas pati ang
hita’t tuhod basag pati bayag.

Sa kalagitaan ng taon kakaalis lang nang dating Senador Aquino papuntang states
matapos payagan ni presidente Marcos na makapagpagamot ito ng puso, dalawang taon na pala
ang lumipas na nakakulong si Jules ay biglang naumangan na magandang promosyong isa si Jules
sa nairekumendang mareleased isang gabi ilang araw pagkaraang umuwi si Jules ay kinausap
siya ni Julian legal na daw ito at wala nang wanted list hindi na possible ang buhay na gaya ng
buhay niya isinagot na naming sa kilusan ang buhay namin naroon na uli si Jules pero sa kabila
nila’y pinamalita parin ng gobyerno na nabuwag na ang National Democratic Movement dahil
ditto ay ipinasya nang pangulo na bawiin ang batas military noong 17, 1981.

SULIRANIN:
Si Domeng na kaibigan ni Jules ay isang Adyales Sarhento ng Police Officer.
SOLUSYON:
Kaya ipinaligpit ni Jules lahat ng materyales niya sa kanyang magulang para
walang mahuling ebidensya.

SULININ:
Tinamaan ng bala si Rene sa isang ingkwentro.
SOLUSYON:
Itinago si Rene sa bahay ng pamilya ni jules at doon nagpahilom ng sugat

SULIRANIN:
Nahuli si Jayson ng mga pulis dahil sa marijuana.
SOLUSYON:
At hinanap sya ni Emanuel at natagpuang patay.

Teoryang Feminismo:
Ang pagiging babae sa gitna ng maslimuot na kalagayan ng bansa noong DEKADA
70 sa ilalim ng batas military. Siya ay kumikilos bilang isang ina (sa ilimang anak na pulos
lalaki) at asawa ayon sa dikta na lipunan at ng asawa niyang si Julian.
 Mga Tauhan:

Amanda Bartolome at Julian bartolome Sr.

Mag-asawa

Mga Anak
Julian Bartolome Jr.
Isagani Bartolome
Emanuel Bartolome
Jayson Bartolome
Benjamin Bartolome

Iba pang mga tauhan

Willie Evelyn
Aling Dora Domeng
Mrs. Fuentes Rene
Baby Lou Mara
Aling Aning Lieutenant Liboro
Mrs. Adriatico Colonel Valderama
Mary Ann Adriatico Colonel Vanal
Pareng Daniel
Lola Asyang

Mga Tagpuan

Bicol Recto
California University Belt
Norte Legarda
Pampanga Camp Crame
Sapang Palay Detention Center
Dulo ng Cavite Bicutan
Abenida Zaragosa Tondo