NR 8 (10) SIERPIE 2015

ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

Sierpie

Wydarzenia historyczne w Polsce

Polskie przysowia ludowe na

sierpie
- Jeli w sierpniu dni jasne, bd stodoy ciasne.
- Kiedy sierpie przychodzi, reszta zboa z pola
schodzi.
- Czego sierpie nie dowarzy, tego wrzesie nie
doparzy.
- Gdy w dni sierpnia spieka wszdzie, tedy duga
zima bdzie.
- W pierwszym tygodniu pogoda staa, bdzie zima
duga, biaa.
- Pocztki sierpnia pogodne, wr zimy agodne.
- Jak po lipcu sierpie si ochodzi, to pniej zima
twarda z wielkim niegiem chodzi.
- W sierpniu grzmotw wiele, mokr zim ciele.
- Kiedy sierpie wrzos rozwija, jesie krtka, szybko
mija.

- 1409 Wielki mistrz Zakonu Krzyackiego Ulrich

von Jungingen wysa z Malborka posw z formalnym
wypowiedzeniem wojny Polsce. Dokument zosta
dorczony przebywajcemu w Korczynie krlowi
Wadysawowi II Jagielle 14 sierpnia.
- 1414 Wojna godowa: wojska polsko-litewskie
zdobyy Nidzic.
- 1460 Wojna trzynastoletnia: wojska polskie
ponownie odzyskay Malbork.
- 1711 Wyruszya pierwsza pielgrzymka warszawska
na Jasn Gr.
- 1718 Ukazao si pierwsze wydanie tygodnika
Poczta Krlewiecka.
- 1847 Na stacj w Katowicach wjecha pierwszy
pocig osobowy.
- 1914 I wojna wiatowa:
Jzef Pisudski ogosi utworzenie w Warszawie
fikcyjnego Rzdu Narodowego.

SZCZEBRZESZYN

CHRZSZCZ NR
NR 38 (7)
(10)

Z krakowskich Oleandrw wyruszya do

walki Pierwsza Kompania Kadrowa.
- 1915 I wojna wiatowa: wojska niemieckie uyy
trujcych gazw bojowych przeciwko Rosjanom
bronicym twierdzy Osowiec.
- 1926 Powoano Generalny Inspektorat Si
Zbrojnych.
- 1934 W Krakowie rozpoczto usypywanie
Kopca Pisudskiego.
- 1942 Niemcy dokonali masakry 2-3 tys. ydw z
getta w Zdziciole na Grodzieszczynie.
- 1943 24 mieszkacw wsi Wirkowice na
Lubelszczynie zostao rozstrzelanych przez
niemieck policj.
- 1944:
6. dzie powstania warszawskiego w rdmieciu zacza dziaa Harcerska
Poczta Polowa.
Pierwszy napad UPA na Baligrd.
- 1955 Zaoono Uniwersytet Przyrodniczy w
Lublinie.
- 1988 Agata Karczmarek ustanowia w Lublinie
aktualny do dzi rekord Polski w skoku w dal (6,97).
- 2008 Wystartowa kana TVP HD w wysokiej
rozdzielczoci.
- 2010 Bronisaw Komorowski zosta
zaprzysiony na urzd prezydenta RP.

W Powstaniu Warszawskim oprcz oddziaw Armii

Krajowej brali udzia rwnie onierze Narodowych
Si Zbrojnych (NSZ) oraz Armii Ludowej (AL).
Niestety, wobec maej liczby zrzutw ze strony
aliantw oraz braku pomocy ze strony wojsk
sowieckich stojcych na prawym brzegu Wisy,
2 padziernika 1944 roku powstanie po 63 dniach walki
zakoczyo si klsk wojsk powstaczych

Bitwa Warszawska - wspomnienie

Bitwa warszawska (nazywana te Cudem nad Wis)
bitwa stoczona w dniach 12-25 sierpnia 1920
w czasie wojny polsko-bolszewickiej. Uznana za 18.
na licie przeomowych bitew w historii wiata.
Autorem i realizatorem planu bitwy by Jzef
Pisudski (zdaniem niektrych historykw Tadeusz
Rozwadowski). Decydujca bitwa tej wojny
zdecydowaa o zachowaniu niepodlegoci przez
Polsk i nierozprzestrzenieniu si rewolucji
komunistycznej na Europ Zachodni. Kluczow rol
odegra manewr Wojska Polskiego oskrzydlajcy
Armi Czerwon przeprowadzony przez Jzefa
Pisudskiego,
wyprowadzony
znad
Wieprza
16 sierpnia, przy jednoczesnym zwizaniu gwnych si
bolszewickich na przedpolach Warszawy.

Sierpie 80 - masowe strajki i wystpienia

1 sierpnia 1944 roku, o godzinie

17:00 wybucho Powstanie
Warszawskie wspomnienie
Polskie wystpienie zbrojne przeciw wojskom
niemieckim okupujcym stolic Polski; zryw by
czci zorganizowanej przez Armi Krajow akcji
Burza. 1 sierpnia do walk przystpio okoo 30tys.
onierzy Armii Krajowej. Stan ich uzbrojenia
przedstawia si wrcz tragicznie, gdy tylko okoo
10% onierzy posiadao bro. Powstacy musieli
stawi czoa staemu garnizonowi niemieckiemu
w sile okoo 20tys. w peni uzbrojonych ludzi,
z czego ponad poowa to regularne wojsko. Niemcy
mogli liczy ponadto na wsparcie jednostek
pancernych, artylerii i lotnictwa.
Powstanie rozpoczo si 1 sierpnia o godz. 17:00
(Godzina W) - wtedy jednostki Okrgu
Warszawskiego AK oraz oddziay dyspozycyjne
Komendy Gwnej AK zaatakoway niemieckie
obiekty we wszystkich dzielnicach okupowanej
Warszawy. Do akcji powstaczej spontanicznie
przyczaa si ludno cywilna, ktra pomagaa
walczcym w budowaniu barykad, umocnie oraz
kopaniu roww przeciwczogowych.
2

protestacyjne, ktre doprowadziy do powstania

Solidarnoci oraz zapocztkoway trwae przemiany
spoeczno-ustrojowe w PRL. Bezporedni przyczyn
protestw stay si podwyki cen, na ktre najwiksze
zakady produkcyjne odpowiedziay fal strajkw
rozprzestrzeniajc si ju w od pocztku lipca od
Warszawy i Lublina po Wybrzee - w okoo 200
zakadach strajkowao wwczas ponad 80 tys.
pracownikw. 14 sierpnia strajk rozpocza Stocznia
Gdaska, w ktrej poza postulatami gospodarczymi,
wysuwano rwnie dania o charakterze politycznym
- przywrcenia do pracy usunitych za dziaalno
zwizkow Anny Walentynowicz i Lecha Wasy.
Powstay wwczas Midzyzakadowy Komitet
Strajkowy, na czele ktrego stan Wasa,
sformuowa 21 postulatw dotyczcych m.in. zgody
na powoanie niezalenych od partii i pracodawcw
Wolnych Zwizkw Zawodowych, zagwarantowania
prawa do strajku, uwolnienia winiw politycznych.
Wszystkie te postulaty zostay 31 sierpnia
zaakceptowane przez wadze komunistyczne, rzd
zawar tzw. porozumienia sierpniowe z trzema
gwnymi komitetami strajkowymi, w wyniku czego
moliwe stao si zarejestrowanie oglnopolskiego
Niezalenego Samorzdnego Zwizku Zawodowego
Solidarno.

CHRZSZCZ NR 8 (10)

Sierpie
Znw wieczr maluje horyzont fioletem;
Ja id po drogach wrd cichych rwnin,
Ju nagich. urawie witaj poet,
Co je z drzew owoce, a pije ze studni...
A nozdrza orzewia i drani powietrze,
Tak wiee i zimne, tak mgielnie ciche.
Topolom ju kora wyziba na wietrze,
Wic tul do siebie - sierpienne, liche...
askocze po doniach cieplejsze municie:
To skrzyda anioa - od lat ju wielu
Wymyka si w sierpnie, by wspomnie tonicie
W wieczornej mgle, rosie - i spa w kociele.
Ja w donie nabior tej ziemi - tak czarnej;
Powcham, jak pachnie - nasyc puca
I nic nie napisz - zasadz tam ziarno,
Bo to jest poezja - tam w sierpniu wrc.
Carchmage

Pomniki szczebrzeskiej kultury

c.d.
Wadze carskie Rosji w swoim dziele
rusyfikowania Polakw przystpiy do likwidowania
promieniujcego rda patriotyzmu, jakim by
Koci rzymskokatolicki. Po upadku powstania
styczniowego
wprowadzono
obowizek
prowadzenia ksig cywilnych ludnoci polskiej
w urzdach i kocioach w jzyku rosyjskim.
Nastpnym etapem tych planw byo zniesienie
w 1875 r. biskupstwa w Chemie ( podlega mu
powiat zamojski) i uznanie ludnoci unickiej
za prawosawn. Konsekwencj tego zarzdzenia
bya likwidacja w Szczebrzeszynie dziekanatu
kocioa unickiego i zamiana wityni Upienia na
cerkiew prawosawn. Take koci klasztorny
zosta w 1877r. zabrany katolikom i oddany
prawosawnym jako cerkiew. W ten sposb parafia
prawosawna liczca w Szczebrzeszynie w 1890 r.
912 wyznawcw posiadaa dwie cerkwie, a parafia
katolicka liczca ponad dwa i p tysica wiernych
miaa do swojej dyspozycji tylko koci
w. Mikoaja. Podobnie byo w caym powiecie,
gdzie na cztery tysice prawosawnych przypadao
18 cerkwi, podczas gdy na sto tysicy katolikw tylko 13 kociow.
W okresie wzmoonej rusyfikacji ycia
religijnego
i
szkolnictwa
w
Krlestwie,
w Szczebrzeszynie dochodzio do scen, o ktrych
najstarsi mieszkacy mwi ze zgroz.

Opowiadania te cz si z osob Timofieja Tracza,

ksidza
prawosawnego
sprowadzonego
do
Szczebrzeszyna w 1878r. Ksidz ten przez 31 lat
pobytu w miecie niszczy wszelkie przejawy
polskoci,
szczeglnie
okrutnie
katolicyzm,
przeladujc
wyznawcw.
Jego
dziaalno
i stosunek mieszkacw Szczebrzeszyna do niego
ilustruje wiersz nieznanego miejscowego autora:
W maym miecie Szczebrzeszynie
Co dzi tylko z bota synie
Byy niegdy sawne szkoy,
Byy pikne dwa kocioy.
W domach szkolnych dzi koszary
Za przybytek naszej wiary
Stary koci Bernardynw
Sta si upem zych Rusinw.
Po tym wszystkim dzi wspomnienie
I za smutku i westchnienie
Do miasteczka dawno temu
Przyszo na myl czartu zemu
Przysa popa z pieka rodem
(Czu go bya siarki smrodem)
Pop w tedy Traczem zwany
Moc czarta wspomagany
Pocz burzy co zostao,
Co si jeszcze polskim zwao
Potem jady zaciekoci,
Czarnej pychy i wciekoci,
Zgub ludziom zaprzysiga.
Po ich wiar, wolno siga.
By on w miecie monym panem,
Niebezpiecznym szpiegiem znanym,
Kogo zechcia denuncjowa,
Kogo zechcia w trumnie chowa.
Lecz najbardziej nka srodze,
Zoci swojej puszcza wodze
Gdy chodzio o unitw,
Ktrych pragn z wiary szczytw
ciga w bagno prawosawia.
Wszelkich oterstw i bezprawia
On dopuszcza si nad ludem,
Ktry, mstwem, hartem, trudem
Strzeg swej mowy, Ojcw wiary,
Ktry przetrwa wszystkie kary
I pozosta jak przed wieki
Cerkwi wray i daleki.
Prno Tracz si pieni, zoci,
Do dusz ludu prawa roci,
Lud nim gardzi jak padlin.
Na znak wzgardy plu na lin.

CHRZSZCZ NR 8 (10)

Z
chwil
przeksztacenia
kocioa
greckokatolickiego w
cerkiew prawosawn
i przybyciem nowego proboszcza, a wic w 1878 r.,
rozpocz si nowy, smutny okres w dziejach
Szczebrzeszyna. Dola katolikw stawaa si coraz
cisza.
W tym trudnym okresie proboszczem katolickiej
parafii w. Mikoaja w Szczebrzeszynie by Jan
Nepomucyn Grabowski, praat kolegiaty zamojskiej.
Dozna on od popa Tracza wielu przykroci,
zniewag. By oskarony o podburzanie Polakw
katolikw przeciwko obowizujcym prawom.
Obowizek prowadzenia ksig cywilnych
i kocielnych (urodzenia, chrzty) w jzyku rosyjskim
uatwia Traczowi niszczenie wyznania rzymsko
katolickiego. Ot nakazywa on urzdnikom
zapisywanie w ksigach nowo narodzonych dzieci
katolickich jako prawosawnych. Dziao si to
wbrew woli rodzicw, ktrzy, nie znajc pisma
rosyjskiego, nie wiedzieli, co urzdnicy zapisali.
Najbardziej opornych rodzicw, z reguy ojcw,
oskara o dziaalno spiskow przeciw carowi,
przyczyniajc si do ich uwizienia lub wymierzenia
kar pieninych. Ks. proboszcz Grabowski
zdecydowanie
przeciwstawia
si
tym
niegodziwociom Tracza, demaskujc przed opini
publiczn i wadzami bezprawny charakter jego
dziaania. Zosta uznany przez Tracza za gronego
wroga prawosawia i jego osobicie. Tracz zacz
gromadzenie
materiaw
przeciw
ks.
Grabowskiemu, z ktrych nie zdoa zrobi uytku,
gdy w 1909 r. zmar, znienawidzony przez
spoeczestwo polskie, a nawet przez wielu
prawosawnych, ktrzy nie akceptowali metod jego
polityki. W cztery lata pniej, w 1913 r., zmar
rwnie i ks. Grabowski.
mier popa Tracza, jak i wybuch I wojny
wiatowej,
pooyy
kres
religijnym
przeladowaniom
Polakw.
Po
zajciu
Szczebrzeszyna przez Austriakw w 1917 r. koci
klasztorny rekoncyliowano pod wezwaniem w.
Katarzyny i zwrcono katolikom.
Pod zarzdem nastpnego proboszcza Andrzeja
Wadowskiego, dziekana kolegiaty zamojskiej,
parafia katolicka w Szczebrzeszynie szybko
odrabiaa straty poniesione w okresie rzdw Tracza.
Na ono kocioa katolickiego powrcili ci wszyscy,
ktrzy si lub podstpem zostali zmuszeni do
wyznawania
prawosawia.
Dziki
tolerancji
religijnej, jak zapanowaa w Szczebrzeszynie po
odzyskaniu w 1918 r. niepodlegoci przez Polsk,
ludzie uzyskali moliwo powrotu do korzeni,
do wiary swych ojcw. Nastpi naturalny spadek
liczby wyznawcw prawosawia:
4

z 912 zarejestrowanych w 1890 r. do 103 w 1921 r.;

w 1936 r. pozostao ju tylko 26 prawosawnych.
W okresie II wojny wiatowej Niemcy rozpoczli
niszczenie narodu polskiego tu, na Zamojszczynie,
wanie od zamykania kociow. Koci w.
Katarzyny hitlerowcy przekazali we wadanie
prawosawnym, a koci parafialny zosta zamknity.
Mieszkacom parafii Szczebrzeszyn wadze niemieckie
pozwoliy modli si w kaplicy w. Leonarda na
cmentarzu za miastem, wskazujc
jednoczenie,
e przyszoci Polakw mog by tylko cmentarze,
a wiec zagada.
Wanie w tym przycmentarnym kociku
w. Leonarda, pooonym pord pl, wwozw
i w pobliu lasu, pozostali przy yciu parafianie przez
dugie lata modlili si o si od Boga, potrzebn do
przetrwania i doczekania wolnej Polski. W kociku
w. Leonarda odbyway si msze aobne, ale take
i uroczystoci radosne chrzty i luby. luby zawierali
tu rwnie (dziki oddaleniu od miasta) partyzanci,
a udziela ich kapelan Armii Krajowej, ks. Franciszek
Kapalski ps. ,,Czarny, a przed wojn prefekt
gimnazjum w Szczebrzeszynie.
Dobry los sprawi, e to wanie oni, w wikszoci
parafianie od w. Mikoaja, wwczas partyzanci
dowodzeni przez ,,Podkow i ,,Wacawa, 25 lipca
1944 r. wyzwolili Szczebrzeszyn spod okupacji
niemieckiej.
Wkrtce wznowiy dziaalno duszpastersk
kocioy zwrcone katolikom. Koci w. Katarzyny,
zwany klasztorem, peni rol kocioa szkolnego,
a koci w. Mikoaja dalej pracuje z wiernymi jako
rzymskokatolicka witynia parafialna. W 1998 r.
obchodzi swoje wielkie wito jubileusz 650 lecia
powstania.
c.d.n.
Aleksander Przysada

Doktor Ryszard Miku nasz doktor

We wtorek 28 lipca 2015 roku
w Szczebrzeszynie odbya si
podniosa uroczysto poegnania
zmarego
nestora
(spord wszystkich szczebrzeskich lekarzy), doktora
Ryszarda Mikusia.
Ryszard Miku urodzi si
19 listopada 1929 roku
w Ostrogu nad Horycem
(Woy) w patriotycznej rodzinie. Na ksztatowanie jego
pogldw politycznych znaczny wpyw miay pogldy
jego ojca Kazimierza nadleniczego aktywnego
dziaacza ruchu oporu, a take skomplikowana, trudna
sytuacja ludnoci polskiej mieszkajcej na Woyniu.

CHRZSZCZ NR 8 (10)

Po zakoczeniu II wojny wiatowej, w ramach

przesiedle Polakw ze Wschodu do Polski, rodzina
zamieszkaa w Jale. Mody chopiec marzy , by
zosta lekarzem. Marzenia te nabray realnych
ksztatw w wyzwolonej Polsce.
Studia medyczne ukoczy w 1956 roku na
Akademii Medycznej w Warszawie. Nakaz pracy
skierowa go do szpitala Ministerstwa Spraw
Wewntrznych w stolicy. Sta pracy odby
w wizieniu na ulicy Rakowieckiej. Wyrane
okazywanie wspczucia, a nawet sympatii, winiom
politycznym, skutkowao zmian nakazu pracy zosta skierowany na lsk, do miejscowoci ary
koo widnicy ; by to rok 1957.
W 1962 roku przenosi si do Mysowic koo Gry
la, gdzie zostaje kierownikiem orodka zdrowia.
Po roku znw zmienia miejsce pracy i peni funkcj
kierownika przychodni zdrowia, pracujc rwnie
jako chirurg w szpitalu miejskim. Rwnolegle
rozpoczyna specjalizacj chirurgiczn, ktr ukoczy
w profesora Brosza we Wrocawiu. Podczas
specjalizacji okazao si, e by bardzo dobrym
chirurgiem, zdolnym lekarzem. Po ukoczeniu
specjalizacji mia wiele propozycji pracy i nawet
okresowo dojeda ze widnicy do wiebodzic, gdzie
przeprowadza coraz bardziej skomplikowane operacje
chirurgiczne.
Po wyjedzie ze Szczebrzeszyna dyrektora szpitala
- chirurga Jerzego Czoryckiego, w 1968 roku
ordynatorem oddziau chirurgicznego Szpitala
Rejonowego w Szczebrzeszynie zosta dr Ryszard
Miku. Jako ordynator tego oddziau pracuje a do
przejcia na emerytur w 1999 roku. Rwnoczenie
przez ostatnich 10 lat peni funkcj naczelnego lekarza
i dyrektora szpitala.
Obejmujc to stanowisko, myla, e potrwa to
bardzo krtko. Jednak urok miasteczka, panujca
atmosfera i yczliwy stosunek jego mieszkacw,
i wadz, a co najwaniejsze istniejca cigle potrzeba
niesienia
pomocy
potrzebujcym
sprawiy,
e pozosta w tym rodowisku na stae.
Naley przypomnie, e dr Miku, by nie tylko
doskonaym
lekarzem,
by
te
aktywnym
spoecznikiem. W wyniku uznania mieszkacw
miasta i
rodowisk lekarskich peni wiele
spoecznych funkcji. W 1992 roku zosta wybrany na
Przewodniczcego Rady Wojewdzkiej Zwizku
Zawodowego Pracownikw Ochrony Zdrowia.
Kilkakrotnie peni funkcje radnego Rady Miejskiej
w Szczebrzeszynie. W latach 1990 -1998 by
wiceprzewodniczcym Rady Miejskiej, od 1998 roku ,
przez
dwie
kadencje,
sprawowa
funkcj
przewodniczcego Rady Powiatu Zamojskiego.

Za aktywn i twrcz dziaalno w radach zosta

odznaczony Zotym Krzyem Zasugi.
Jako przewodniczcy Rady Powiatu Zamojskiego,
wsplnie ze starost powiatu mgr Henrykiem Matejem
doprowadzi do zaoenia Stowarzyszenia Wszechnica
Roztoczaska, siedzib ktrej byo LO w
Szczebrzeszynie. Inauguracja pierwszego roku pracy
dla dorosych suchaczy odbya si 26 padziernika
1999 roku i staa si wanym wydarzeniem
edukacyjno kulturalnym w yciu mieszkacw
naszej i ssiednich gmin.
Mimo rozlicznych obowizkw zawodowych
i
spoecznych
uczestniczy
w
spotkaniach
wszechnicowych, czsto zabierajc gos w dyskusji.
Wszyscy uczestnicy (take piszcy to wspomnienie)
i ci wyksztaceni, i zwykli uczestnicy suchali
wystpie doktora z du uwag i zainteresowaniem.
By dobrym mwc, posiadajcym duy zasb wiedzy
czerpanej z lektury i zainteresowa humanistycznych.
Kocha bowiem ksiki i duo czyta.
W swoim niezwykle aktywnym yciu kierowa si
zasad uczciwoci wobec wszystkich. W swoich
wystpieniach cigle marzy, aby otoczenie obfitowao
w ludzi mylcych. Dlatego nawizywa do bogatej
historii szpitala, ktr tworzyli mdrzy ludzie. Do
takich zalicza swoich poprzednikw lekarzy,
dyrektorw:
Jzefa
Willaume
i
Zygmunta
Klukowskiego, dziki ktrym szpital rozwija si,
a stosowane w nim naukowe metody lecznicze byy
synne w caym kraju. Uwaa, e bardzo wan stron
leczenia chorych stanowi baza materialna, dlatego
stara si j systematycznie wzbogaca i doskonali.
Jako dyrektor, w latach 1989 -1999 ze rodkw
urzdu wojewdzkiego i skadek spoecznych
przeprowadzi generalny remont szpitala. Na uwag
zasuguje tu m.in. instalacja w peni nowoczesnej
kotowni, dziki czemu zosta usunity wany problem
marznicia pacjentw i pracownikw w okresach
zimowych.
Jak pokazao ycie i opinie leczonych pacjentw
by wietnym lekarzem i yczliwym czowiekiem.
Czsto w trudnych warunkach, bez specjalistycznego
sprztu, a tylko przy pomocy ogromnej wiedzy
i umiejtnoci, udawao mu si przeprowadzi
skomplikowane zabiegi operacyjne, ratujce ycie
ludziom.
Wanie dla ludzi, ssiadw i znajomych, a take
zwykych mieszkacw by zawsze yczliwy, otwarty,
gotowy nie pomoc i udziela medycznej porady.
Swoj prac , powiceniem, wielce zasuy si
miastu i jego mieszkacom. Doktor Ryszard Miku
w peni zasuy na szacunek i yczliw pami, nie
tylko tych yjcych, ale i przyszych pokole
Szczebrzeszyna.
5

CHRZSZCZ NR 8 (10)

T pami i szacunek dla Doktora mona byo

oceni, widzc na jego ostatniej drodze ogromne
rzesze ludzi.
Zosta pochowany na miejscowym cmentarzu
w Szczebrzeszynie.
Aleksander Przysada
I jeszcze kilka ,,zapanych na gorco myli
i wspomnie, bez tytuu i autoryzacji, dlatego
moe autentycznych i szczerych.
Szpital w Szczebrzeszynie cho may, mia
szczcie, e pracowali
i kierowali nim wspaniali
dyrektorzy. Nie ulega
wtpliwoci, e byli to
wybitni lekarze, ktrzy
pochylali si nad chorymi
i starali si, jak mogli
najlepiej, pomaga
w
trudnym okresie ycia,
jakim jest choroba. Takimi
lekarzami
pasjonatami
byli: nieodaowany dr Zygmunt Klukowski,
historyk zakochany w Szczebrzeszynie i zmary
kilka dni temu doktor Ryszard Miku.
Nie znam dokadnego yciorysu doktora, ale oto
kilka wspomnie i wypowiedzi, ktre usyszaem od
niego samego albo od pracownikw szpitala, ktrzy
go dobrze znali i zapamitali.
Jego mama bya bardzo bogobojna ( religijna ),
bo prawie codziennie biegaa na Msz w.
i przesiadywaa w kociele u franciszkanw we
Lwowie. Mia brata, ktry by lekarzem internist,
wierzcym i praktykujcym.
On natomiast by czowiekiem ,,majcym
problemy z wiar. Moe nie by do koca
niewierzcym,
ale
raczej
czowiekiem
,,poszukujcym Boga. Opowiada mi jeden
z kapelanw szpitala, jak kiedy doktor zapyta go
wprost: ,,Prosz ksidza, niech mi ksidz powie, jak
to jest: staruszka, ktra ma za sob dugie ycie,
zostaa ju sama na wiecie, modli si o mier,
a mier nie przychodzi. Tymczasem kilka razy
spotkaem si z tym, e na st operacyjny trafia
moda mama od drobnych dzieci. Rozcinam brzuch,
a tam ju wszystko poronite mchem i nie da si
jej uratowa. Kiedy mnie doktor zapyta, gdzie
w takim momencie jest Bg - wspomina kapelanrozoyem bezradnie rce, ruszyem ramionami,
nie byem w stanie da odpowiedzi na to pytanie.
Pracownicy
szpitala,
w
latach
dziewidziesitych ubiegego wieku, w czasach
transformacji ustrojowej,
6

kiedy to zapanowaa ,,moda na cicia personalne we

wszystkich szpitalach, gdy starano si oszczdza na
wszystkim co si da, wspominaj, jak doktor skary si
do nich, mwic: ,,Co ja mam robi? Ci na grze daj,
abym zwalnia personel. Kogo ja mam zwolni?
Przecie nie zwolni jedynych ywicieli rodzin.
To by ludzki doktor, prawy czowiek, bardzo
sympatyczny, tryskajcy energi i humorem. Jak widzia
smutek na czyjej twarzy, nigdy nie przeszed obojtnie,
zawsze mia dobre sowo i w zanadrzu jaki dowcip,
co sprawiao, e po spotkaniu z nim czowiek
odzyskiwa ch do ycia i inaczej spoglda na
problemy dnia codziennego.
Doktor walczy wszelkimi sposobami o to, aby
utrzyma szpital w Szczebrzeszynie, ktry by jednym
z najstarszych szpitali na Zamojszczynie. Szpital
w Szczebrzeszynie trwa tu w budynkach poklasztornych
od czasw Ksistwa Warszawskiego tj. od 1812 roku,
od
czasw
napoleoskich.
Kiedy
mylano
o reorganizacji wojewdztw, wadze rozwaay
przeksztacenie szczebrzeskiego szpitala w zakad
opiekuczo leczniczy dla osb przewlekle chorych.
Wtedy zarwno doktor Miku, jak i wszyscy
pracownicy szpitala zaczli broni placwki ,,jak lwy.
Szpitaluratowano, ale dyrektor Miku zosta,
w
trybie natychmiastowym, odwoany z funkcji dyrektora.
Prawdopodobnie bya to czysta zemsta tych, ktrzy
mieli inne plany dotyczce szpitala. Historia ocenia
prawidowo dziaania w tym zakresie. ,,Organizatorzy,
ktrzy chcieli zlikwidowa szpital w Szczebrzeszynie
odeszli w niebyt, za szpital wyremontowany i
odnowiony, doskonale wyposaony w potrzebne
urzdzenia i aparaty, niesie jak dawniej pomoc
medyczn mieszkacom naszego miasta i okolic.
Dziki doktorowi, od stycznia 1998 roku szpital sta
si samodzielny, bo wczeniej by tylko fili szpitala
zamojskiego.
Starajmy si tak y, aby zostawi dobre
wspomnienie po sobie. Bo ycie nasze jest krtkie
i trzeba by czowiekiem nie tylko dla siebie, ale i dla
innych, w kadym czasie i w kadej sytuacji. Tak y
i pracowa nasz doktor. Std w jego ostatniej ziemskiej
drodze odprowadzay go tumy ludzi, wdzicznych nie
tylko za porady i zabiegi lekarskie, ale take za
przyja, koleestwo, yczliwy umiech, stosowny
art, pomoc w trudnej sytuacji yciowej.
Odpoczywaj w pokoju!
R.

CHRZSZCZ NR 8 (10)

71 rocznica wyzwolenia miasta

Szczebrzeszyn
W dniu 26 lipca 2015 roku w Szczebrzeszynie
uroczycie obchodzona bya 71 rocznica wejcia
partyzantw z oddziaw ,,Podkowy do naszego
miasta wyzwolenia Szczebrzeszyna..
Obchody rozpocza Msza wita za Ojczyzn
odprawiona w kociele p.w. w. Mikoaja. Po Mszy
zebrani kombatanci, poczty sztandarowe, wojsko
i uani, uczestnicy udali si na Rynek w celu zoenia
wiecw pod tablic pamitkow Tadeusza
Kuncewicza ,,Podkowy.
Nastepnie z Rynku uczestnicy manifestacji udali si
pod pomnik, gdzie rwnie zostay zoone wiece.
Tam te odbya si cz oficjalna uroczystoci apel
polegych i salwa honorowa. Przemawiali kombatanci
i oficjele. Dokonano odznacze pamitkowym
krzyem partyzanckim.
Uroczysto zakoczya serwowana na placu
kocielnym wojskowa grochwka, przy ktrej
wspomnieniom i opowieciom nie byo koca. Cao
uwietnia orkiestra dta ,,Echo kniei i specjalnie
przybyli czonkowie grupy rekonstrukcyjnej.
R.

CHRZSZCZ NR 8 (10)

Plon niesiemy plon (doynki dawniej)

Doynki wyprawiano, gdy ju pokoszono i zto

wszystkie zboa, a nieraz take zwieziono. Trudno
przedstawi te kolorowe chwile w caym bogactwie
szczegw i odmian, kada wie doynkowaa po
swojemu, raz po raz przetykajc ustalony rytua
wartkim, ywioowym ciegiem improwizacji.
Nie bez znaczenia byo rwnie to, czy doynki
koczyy niwa na chopskich plkach, czy te
korowd zatrzymywa si przed dworem i czeka,
a na biaym ganeczku pojawi si dziedzic
w towarzystwie maonki.
Doynki to obchody z wiecem, a take chlebem
wypieczonym z nowego ziarna. Od najdawniejszych
czasw po niwach kady wjt krakowski spieszy
z rajcami na Wawel i wrcza krlowi bochen na
srebrnej misie. Te same honory spotykay co
przedniejsze
znakomitoci
Rzeczypospolitej,
biskupw czy hetmanw, a wreszcie dostawali chleb
od swoich poddanych rni panowie dziedzice.
Jak si zdaje, wieniec by jednak waniejszy
w doynkowym ceremoniale i w wielu okolicach
tylko na nim poprzestawano. Wiy go kobiety
z kosw, musiay by w nim kwiaty, jagody,
dorodne jabka czy kicie jarzbiny, a w wielu
okolicach zdobiono go take zoconymi orzechami
i figurkami z piernika. Tak sporzdzony, przybrany
jeszcze wstgami, mia zwykle ksztat potnej,
piramidalnej czapy lub moe korony, aczkolwiek
zadowalano si rwnie wiecami o ksztacie koa.
Rzecz jasna, takie wybujae kompozycje musiay by
przygotowane gdzie w ciszy domu, musiay te
czeka ze swym wystpem na dogodny dzie do
urzdzania doynek, ktrym zazwyczaj bya sobota
lub niedziela.
Czsto wieniec doynkowy najpierw powicano.
Po Mszy w. nioso si go do sotysa, ktry jak
w Radomskiem przywizywa do wieca koguta.
Ju radowano si, gdy kogut, ochonwszy
z uczynionego mu ,,zaszczytu, pocz wydziobywa
ziarnka z kosw, ale najbardziej ludziska cieszyli
si, gdy na dodatek jeszcze kogut zapia: by to znak
obfitych zbiorw.
8

A wreszcie wyruszano paradnie do dworu.

Wieniec niosa postatnica (kobieta przewodzca
niwnej kompanii), chyba, e bya matk,
to wwczas honor ten przypada ktrej z panien,
a niekiedy przodownikowi . Zdarzao si, e na
czele pochodu szed tzw. zodziej czyli niwiarz,
ktry najlepiej spisywa si w robocie.
Szed w wywrconej na wierzch sukmanie,
ze snopkiem na ramionach i maym wiecem z jeyn,
wcinitym na czoo niby korona cierniowa, obok
dreptay trzy lub cztery baby w wiecach z pokrzyw,
ostu czy kkolu. Dochodzc do bramy dworskiej,
postatnic oblewano wod, eby pniej zasieww
nie omija deszcz. Wzbijay si gromadne gosy.
piewano dugie, mniej moe liryczne opowieci,
z ktrych jednak wyaniaa si tak zwana prawda
czasu.
Koncert milkn, kiedy po pewnej chwili
ukazywa si dziedzic w towarzystwie maonki oraz
plebana.
Dziedzic
wystrojony,
uroczysty,
wysuchawszy przemowy kogo znaczniejszego
spord niwiarzy i sam wystpiwszy z krg,
patriarchaln oracj, odbiera wieniec i w chleb na
talerzu. Nastpnie chlusta wdk z kieliszka na
postatnic, co te naleao do zwyczaju, rzuca
przybyym jak sumk, aby si podzielili i zasiada
w fotelu, by sucha pieni piewanych podczas
doynek.
Po pieniach, wietnie pojmujc aluzj, dziedzic
zaprasza wreszcie na poczstunek. Otaczano
ustawione gdzie pod lipami stoy i pleban
bogosawi zgromadzone dary. Rozpoczynaa si
uczta nazywana wy tynkiem, a jeli odbywaa si
dopiero po siewach, co te praktykowano
okrnem. Krloway wdka, piwo, chleb, ser,
ogrek co z misa. Baran, o ktrym czsto
piewano, w kiedy pan by hojniejszy, a wreszcie
gsina,
bdca
rwnie
staym
motywem
doynkowej liryki. Zwyczaj nakazywa, by przy
stoach dwr siada wwczas obok chopw.
R.

Pytania i odpowiedzi
Gdzie znajduje si najwikszy kolektor soneczny
na wiecie?
Porodku pustyni Mojave , niedaleko od Las Vegas
wznosz si trzy 140 metrowe wiee. Wok nich
lni setki tzw. heliostatw czyli luster o powierzchni
garau. W poczeniu z trzema gigantycznymi
wieami tworz one od roku najwiksza elektrowni
solarna na wiecie Ivanpah.
Heliostaty odbijaj wiato soneczne, kierujc je
na zbiorniki wypenione wod, ktra zaczyna wrze.
Powstajca w ten sposb para wodna napdza turbin,

CHRZSZCZ NR 8 (10)

ktra umoliwia dziaanie generatora prdu. Ivanpah

to
nie jedyna elektrownia tego rodzaju.
Porwnywalne instalacje dziaaj te w Niemczech
czy Hiszpanii. Planowano zbudowa takie na
pustyniach Afryki Pnocnej, ale na razie projekt ten
zawieszono z uwagi na niestabiln sytuacj polityczn
w regionie.
Dlaczego muszle szumi?
Tak samo jak w instrumencie dtym, w muszli
limaka znajduje si sup powietrza, posiadajcy
okrelon czstotliwo drga wasnych. Otoczenie
za produkuje mnstwo odgosw, ktre czsto s tak
ciche, e ich w ogle nie syszymy. Pusta muszla je
wzmacnia, wskutek czego powstaje szum.
Wzmacniane s jednak tylko te dwiki, ktre maj
czstotliwo podobn jak znajdujcy si w niej sup
powietrza. Dlatego kada skorupa wydaje inny
dwik. Szum da si ,,odtworzy na play nawet
za pomoc pustej doni.
Jaka sia drzemie w twoich mylach?
Alpinista Beck Weathers powinien ju od dawna by
martwy- od 36 godzin ley w niegu, w temperaturze
kilkadziesit stopni poniej zera. Jego mzg jest ju
praktycznie nieaktywny. Nagle jednak w synapsach
pojawia si delikatne migotanie. W pacie
skroniowym budz si ze stanu hibernacji komrki
nerwowe to przywoanie obrazu ony. Mzg skupia
wszystkie siy podejmuje decyzj: ,,Id do domu.
Pat skroniowy w korze nowej rozpoczyna analiz
awaryjn wszystkich funkcji organizmu i oznajmia:
,,Musisz wsta, inaczej zginiesz. Weathers wci
jeszcze jest prawie martwy, ale to ju go nie
powstrzyma. Podnosi si i idzie. Przypadek ten
pokazuje, w jaki sposb nasz mzg przejmuje
kontrol w sytuacji wyjtkowej dziki temu
moemy pokona samych siebie i przesun granic
wytrzymaoci naszego organizmu.
Gdzie znajduje si najwikszy wulkan?
Najrozleglejszy spord odkrytych dotd wulkanw
to marsjaski Olympus Mons. Zajmuje on
powierzchnie
okoo
360 000
kilometrw
kwadratowych a wic o 15 % wiksz ni Polska.
Przez dugi czas mylano, e na Ziemi nie ma takiego
olbrzyma. Ale niedawno naukowcy na zachd od
Japonii odkryli najwikszy pojedynczy wulkan naszej
planety. Masyw Tamu rozciga si na dnie morskim
i z powierzchni prawie 300 000 kilometrw kwadr.
prawie dorwnuje Olympus Mons. Tyle, e masyw
Tamu ma 4,5 km wysokoci a Olympus Mons 20.
Jak mona skuteczniej hamowa samochodem?
Szwedzka firma Autoliv opracowaa cakiem nowy
system hamulcowy. Torricelli, jak go nazwano,
wykorzystuje
specjaln
pyt
oporow,
ktra w sytuacji awaryjnej jest w cigu zaledwie 0,1
sekundy opuszczana z samochodu.

Byskawicznie przysysa si do podoa, wytwarzajc

si docisku o wartoci 15 000 N. takie rozwizanie
pozwala a o 40 % skrci drog hamowania pojazdu
jadcego z prdkoci poniej 70 km/h. Taka sama
redukcja nastpuje rwnie w przypadku podoa
mokrego, a nawet pokrytego lodem.
Dlaczego soce zmienia kolor pod koniec dnia?
Zdjcie malowniczego zachodu soca to jedna
z najbardziej kolorowych pamitek z wakacji.
Dlaczego? Nasza gwiazda emituje peen zakres
widzialnych fal elektromagnetycznych czyli wiato
biae (tak widzi j obserwator w kosmosie).
W atmosferze ziemskiej cz tego promieniowania
ulega rozproszeniu i dlatego soce wydaje si nam
lekko te. Im bliej koca dnia, tym dusz drog
a atmosferze musi pokona wiato soneczne i efekt
rozproszenia staje si silniejszy. Std barwy od
pomaraczowej, purpury i fioletu wyjania Pawe
Waszniewski z firmy EIZO, producenta monitorw,
ktre pozwalaj precyzyjnie odtworzy magi tego
widowiska podczas ogldania zdj z wakacji.
R.

Z miasta
V Festiwal "LADAMI SINGERA"
W dniach 13 i 14 lipca 2015 r. Szczebrzeszyn goci
artystw pitej edycji Midzynarodowego Festiwalu
LADAMI SINGERA; idea ta
narodzia si
w lubelskim Teatrze NN - Brama Grodzka.
Festiwal tradycyjnie, jak co roku, rozpocz si
korowodem, ktry przeszed ulicami naszego miasta
i finiszowa na Rynku Miejskim, gdzie licznie
zgromadzona publiczno moga obejrze widowisko
artystyczne Artyci dla Singera, a w nim teatr
uliczny, taniec nowoczesny, break dance, beatbox,
pokazy cyrkowe i iluzji oraz fire show. Nie zabrako
rwnie wsplnego wykonania piosenki, ktra staa
si ju hymnem festiwalu oraz symbolicznego
tworzeni
Ulicy
Singera.
Drugi dzie by dla uczestnikw bardzo pracowity,
gdy od rana trway warsztaty, podczas ktrych
mieszkacy Szczebrzeszyna mogli doskonali swoje
umiejtnoci muzyczne, beatboxu, teatralne, cyrkowe,
taneczne, makijau artystycznego, grania na bbnach
oraz gitarze.
Wieczorem na scenie teatralnej w MDK instruktorzy
i uczestnicy warsztatw zaprezentowali swoje
dokonania, ktre spotkay si z ywioowym
odbiorem
zgromadzonej
publicznoci.
W tegorocznej edycji festiwalu udzia wzili artyci
z Czech, Grecji, Izraela, Kanady, otwy, Niemiec,
Rumuni, Senegalu, USA i Polski.
MDK Szczebrzeszyn
9

CHRZSZCZ NR 8 (10)

Szczebrzeszyn Stolic Jzyka Polskiego

W dniu 8 sierpnia 2015 roku w miasteczku
festiwalowym na terenie Zespou Szk Nr 2
im. Zygmunta Klukowskiego odbyo si otwarcie
Festiwalu ,,Szczebrzeszyn Stolica Jzyka
Polskiego. Festiwal trwa do 16 sierpnia br.

Ide festiwalu byo stworzenie nowoczesnego,

cyklicznego
wydarzenia
kulturalnego.
Latem w Szczebrzeszynie bdzie mona spotka
wybitne osobowoci kultury: jzykoznawcw,
pisarzy,
dziennikarzy,
tumaczy
i artystw.
Odbd si warsztaty i dyskusje, gry i zabawy
jzykowo-literackie, kiermasz ksiki, spotkania
autorskie, spektakle teatralne, koncerty i wieczory
poezji. W programie znajd co dla siebie odbiorcy
w kadym wieku, mieszkacy miasta i okolic oraz
turyci.
Pooenie Szczebrzeszyna, jego wielokulturowa
historia i nazwa na trwae zapisana w historii polskiej
literatury,
stanowi
potencja,
ktry
warto
wykorzysta. Festiwal Szczebrzeszyn Stolica
Jzyka Polskiego stanowi cz dugofalowej
strategii rozwoju Zachodniego Roztocza pt. Miasto
Kultura
Rozwj,
stworzonej
przez
grup
reprezentantw lokalnych i oglnopolskich kadr
kultury, owiaty i biznesu.
Organizatorem festiwalu jest Fundacja Czuego
Barbarzycy we wsppracy z lokalnymi orodkami
kultury i sztuki, szkoami, fundacjami oraz
przedstawicielami rodowisk twrczych. Festiwal
otrzyma dofinansowanie i patronat Ministerstwa
Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach
programu
Promocja
czytelnictwa,
a take
Stowarzyszenia
Autorw
ZAiKS,
Starosty
Powiatowego w Zamociu oraz Gminy i Miasta
Szczebrzeszyn.
Patronat honorowy nad festiwalem obj
Marszaek Wojewdztwa Lubelskiego.
Gwnym patronem wydarzenia jest TVP Kultura.
Patronatem medialnym Festiwal objy take Polskie
Radio, portal wp.pl, miesicznik Warsaw Insider,
radio Tok FM oraz media lokalne.
10

Nieznane katastrofy, ktre zmieniy bieg

dziejw.
Jak mona uzaleni miliardy ludzi?
CHO
Sacharoza
to
silna
substancja
psychoaktywna. Podobnie jak kokaina, alkohol czy
te nikotyna do tego stopnia stymuluje ukad nagrody
w mzgu, e czowiek moe si od niej uzaleni.
Z natury mamy ogromn ochot na wszystko, co
sodkie wyjania psycholog Michael Macht
z Uniwersytetu w Wurzburgu. Gdy zabraknie
przyjmowanej zwykle dawki cukru, ludzie zaczynaj
mie nawet objawy odstawienia. Ale czy substancja ,
ktr mona dosta w kadym sklepie spoywczym,
rzeczywicie moe doprowadzi do jednej
z najwikszych katastrof w dziejach ludzkoci?
Sodkie krysztaki do 1802 roku stanowiy
luksusowy towar kolonialny, osigajcy zawrotne
ceny. Wtedy jednak Prusak Franz Carl Achard
opracowa metod taniej produkcji cukru z burakw
i sprawi, e w ,,narkotyk sta si dostpny dla
kadego.
W cigu 150 lat zuycie tej zupenie zbytecznej
w procesie ywienia substancji wzrasta 150 razy.
Achard pooy tym samym kamie wgielny pod
now ga przemysu. Nie musi ona martwi si
o klientw roczne obroty brany cukrowniczej na
caym wiecie to ponad 70 miliardw dolarw.
Statystyczny Polak zuywa rocznie okoo
40
kilogramw
tej
legalnej
substancji
psychoaktywnej. Uzalenienie od sodyczy powoduje
jednak choroby: - cukier jest trucizn i jest
metabolizowany jak toksyna wyjania doktor Robert
Lustig z Uniwersytetu Kalifornijskiego, autor ksiki
Sodka puapka. Jego nadmiar prowadzi do otyoci,
chorb serca oraz problemw z przemian materii.
Tylko w wyniku nadwagi kadego roku umiera okoo
2,6 miliona ludzi. A jednak cukier nie podlega
adnym ograniczeniom. Imre Loefer, ekspert
w zakresie zdrowia stwierdza: - Cukier jest tak samo
niebezpieczny jak tyto i ma o wiele wiksze
znaczenie, jeli chodzi o zdrowie na wiecie.
Powinien zosta sklasyfikowany jako uzaleniajcy
narkotyk.

CHRZSZCZ NR 8 (10)

Ktra klska ywioowa o mao nie zgadzia

ludzkoci?
Historia czowieka nie przebiega po linii prostej, cho
w taki sposb chtnie wyobraamy sobie ewolucje od
,,owcy i zbieracza do astronauty. I nie byo to pasmo
samych sukcesw. W rzeczywistoci ludzko co
najmniej raz stana w obliczu zagady mona to
wyczyta z naszego DNA.
Najbardziej dramatyczny dotychczas moment dla
naszego gatunku nastpuje okoo 74 tysicy lat temu.
W dzisiejszej Indonezji dochodzi wtedy do erupcji
superwulkanu Toba to najpotniejszy wybuch na
Ziemi w cigu ostatnich dwch milionw lat.
Ilo
wyrzuconego
materiau
wulkanicznego
przewysza
2 800
razy
erupcje
wulkanu
Eyjafjallajokull, ktry w 2010 roku wywoa chaos
w Europie. Toksyczne pyy i popi zabiy wiele rolin
oraz zwierzt, zatruy te rzeki. Ogromne iloci
zwizkw siarki w atmosferze przez lata odbijaj
wiato soneczne. Zapada wulkaniczna zima rednia
temperatura na wiecie spada o 3 5 stopni Celsjusza.
Brak opadw powoduje ogromne susze. Tylko kilku
tysicom okazw homo sapiens udaje si przey t
klsk ywioow. W tamtym czasie caa ludzko
zmieciaby si w jednej sali koncertowej wyjania
genetyk Spencer Wells. On i jego koledzy z Projektu
Genograficznego porwnali dotychczas DNA 700
tysicy ludzi ze 140 krajw i stwierdzili: kady
z yjcych dzisiaj ludzi wywodzi si z tej jednej grupy,
ktra zamieszkiwaa wwczas Afryk. DNA jest dla
nas dokumentem historycznym wyjania Wells
i pokazuje, e wszyscy jestemy Afrykanami, a rnice
genetyczne midzy nami s czysto powierzchowne.
To oznacza, e cay podzia ludzkoci na rasy to efekt
ewolucji w cigu zaledwie 70 tysicy ostatnich lat.
O katastrofie wiadczy do dzi rozsiany po caym
wiecie popi. Sam wulkan znikn: w miejscu,
w ktrym si znajdowa, pooone jest teraz jezioro
o dugoci 87 kilometrw niemy wiadek
dramatycznej historii.

Nowoci wydawnicze
Na kolejny miesic wakacji Miejsko Gminna
Biblioteka Publiczna w Szczebrzeszynie proponuje
pastwu dwie nowoci wydawnicze.
Ruth Newman ,,Bal Absolwentw" w noc balu
absolwentw Ariel College zostaje znalezione
potwornie okaleczone ciao studentki. W zalanym
krwi pokoju jest jeszcze druga dziewczyna.
Olivia yje, ale znajduje si w szoku. Psychiatra jest
przekonany, e jego pacjentka widziaa morderc.
Ale eby otworzy umys Olivii, trzeba czasu.
A czasu nie ma Rzenik wybiera kolejne ofiary.
Wrd studentw ronie strach. Morderc moe by
kady.

Richard Beliveau ,, Dieta w walce z chorobami"

Prezentowana ksika wyjania pochodzenie chorb
cywilizacyjnych nkajcych wiat, poczynajc od
ewolucji ywienia w cigu wiekw po najnowsze
osignicia medycyny w tej dziedzinie
i pomaga
nam zrozumie czynniki odpowiedzialne za rozwj
chorb, i je eliminowa.

Fragment Jeziora Toba.

Zapraszamy
MGBP w Szczebrzeszynie
11

CHRZSZCZ NR 8 (10)

Najwiksze bdy w dziejach wiata.

Bieg historii przybiera czsto zaskakujcy obrt.
Raz po raz wielcy tego wiata podejmuj ze decyzje,
ktrych skutki obserwujemy po dzi dzie. To znane
nam ze szkolnych podrcznikw lub kryjce si
jeszcze w mrokach przeszoci momenty zwrotne
naszych dziejw. Co by jednak byo, gdyby
najsynniejsze osoby w historii nie popeniy tych
bdw?

Inwazja Napoleona na Rosj. Bd rozpoczcie wojny.

Niemen w lipcu 1807 roku. Po rzece wyznaczajcej
przysz granic Rosji i Ksistwa Warszawskiego pod
Tyl pyna wielka tratwa. Na jej dziobie sta
Napoleon Bonaparte, wpatrzony w nocne niebo.
Najpowaniejszy czowiek w Europie podyktowa
wanie
carowi
swoje
warunki
pokoju.
Po druzgoccej klsce rosyjskich wojsk w bitwie pod
Frydlandem
zaledwie
37-letni
Napoleon
podporzdkowa sobie cay kontynent europejski.
Znajdowa si u szczytu potgi i w punkcie,
w ktrym waciwie nie byo powodw do dalszej
walki. Powinien si teraz skoncentrowa na
zabezpieczeniu swojego cesarstwa. Tego jednak nie
potrafi. Niemal
dokadnie pi lat pniej Napoleon znw stan nad
Niemnem. Tym razem prowadzi ponad p miliona
onierzy na wojn z Rosj. To bd, ktry
w ostatecznym rozrachunku bdzie sono
kosztowa francuskiego cesarza i gruntownie
zmieni polityczny ksztat Europy.
Car Aleksander I od pokoju w Tyly oficjalnie by
sprzymierzecem Napoleona w walce przeciwko
Wielkiej Brytanii. Jednoczenie stawa si jednak
zagroeniem, gdy ponownie rosnca w si Rosja
coraz bardziej opieraa si politycznemu dyktatowi
Parya.
Plan cesarza polega na jak najszybszym dotarciu
do Moskwy. Aby w trakcie tego forsownego marszu
francuskiej armii nie
zabrako zaopatrzenia,
za jednostkami zbrojnymi poday oddziay
zabezpieczajce tyy, wyposaone w dziesitki
tysicy wozw, zaprzgw i furmanek. Byo ich
jednak za mao i przede wszystkim jechay zbyt
wolno.

W efekcie tego ju wkrtce tabory z ywnoci,

amunicj i wyposaeniem znajdoway si setki
kilometrw za oddziaami. Tysice onierzy zmaro z
godu i w wyniku chorb, zanim pad choby jeden
strza. Rosyjskie oddziay tymczasem cofay si przed
nacierajc Wielk Armi Napoleona, unikajc
otwartego starcia i pozostawiajc za sob jedynie
,,spalon ziemi.
Mimo to cesarz bezlitonie gna dalej swj
wielonarodowociowy korpus ( walczyli w nim take
Polacy, Niemcy i Wosi). Wreszcie zaj opuszczon
przez Rosjan Moskw. Do tego czasu przetrwaa
tylko jedna szsta jego oddziaw. Za murami Kremla
czeka, a Aleksander skapituluje daremnie. Car nie
godzi si na adne rokowania. Ta odmowa oznaczaa
gwatowny koniec rosyjskiej przygody Napoleona.
Nie przegrywajc adnej bitwy, pozostawi resztki
swoich wojsk na pastw rosyjskiej zimy i uciek do
Parya.
Wkroczenie do Rosji zapocztkowao upadek
Napoleona, ktremu sam by winny. Co by si stao,
gdyby po podpisaniu traktatu pokojowego w 1807 roku
nie szuka wojny na wschodzie? Przypuszczalnie
udaoby mu si zbudowa solidne struktury
administracyjne systemu napoleoskiego w caej
Europie wyjania brytyjski historyk Alistair Horne.
Faktycznie istniay alternatywy do wyprawy na Rosj.
Ju w 1798 roku Napoleon dy do podbicia Indii
drog ldow. Aleksander I przypuszczalnie wsparby
go nawet w tych zamiarach, aby osabi Imperium
Osmaskie, z ktrym Rosja od 1806 roku prowadzia
wojn. Bez klski Napoleona nie odbyby si Kongres
Wiedeski, nie powstaby Zwizek Niemiecki
i w efekcie nie doszoby do utworzenia silnego
Cesarstwa Niemieckiego w 1871 roku. Historyk George
Trewelyan jest pewien: Francja pozostaaby dominujc
potg w Europie. Niemcy nie odegrayby w XX wieku
tak wielkiej i niszczycielskiej roli.
A co z Polsk? Ksistwo Warszawskie dawao nam
zalek pastwowoci. Jako kraj satelicki wobec Francji
nie odegraoby ono na pocztku wikszej roli, ale po
ewentualnej unii z Krlestwem Saksonii
przywracajcej historyczne zwizki obu pastw
mogoby coraz mocniej ewoluowa w kierunki silnej
i demokratycznej Rzeczpospolitej.
R.

Chrzszcz miesicznik informacyjny

Wydawca Stowarzyszenie Przyjaci Szczebrzeszyna
Redakcja Zygmunt Krasny, Joanna Dawid, Mateusz Sirko
Adres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kociuszki 1
E-mail: sps@onet.eu
Projekt rysunku Chrzszcza Monika Niechaj
12

www.chrzaszcz.com.pl