Gentle Teaching met handen en voeten

Geschreven door Marc Boas, medewerker thuisondersteuning.

Juli 2009

Ik denk dat de houding en uitvoering van de Gentle Teaching praktisch gezien van de begeleiders en
groepsleiders vraagt dat zij zich toegankelijk, dienstbaar, gelijkwaardig en responsief kunnen
opstellen.
Een toegankelijke gelijkwaardige en responsieve houding heeft als basis, ontspanning en aandacht.
Als ik gespannen ben, heb ik minder ruimte voor de ander, voor contact, voor spontaniteit en voor
improviseren. Dan handel ik eerder uit vaste patronen en heb ik meer behoefte aan controle.

Ik kan me wel sterk voelen als ik gespannen ben. Ook kan ik me goed focussen op het behalen van
bepaalde doelen. Vanuit mijn krachtige houding maak ik echter minder contact met de ander. In mijn
gespannen houding ben ik geneigd de ruimte van de ander sterk in te vullen met mijn denkbeelden.
Hoe mijn houding bij de ander overkomt, komt minder bij mij binnen. Er is minder ‘feedback’
mogelijkheid.

Als ik een ontspannen en alerte, aandachtige houding aanneem kan ik aandacht hebben voor mijn
eigen, gevoel, intentie en houding die ik in het contact inbreng (waardoor ik een congruente houding
aan kan nemen.) én ik kan aandacht hebben voor de reactie van de ander op mijn inbreng.
(Wederkerig) Dit is volgens mij eigenlijk de Gentle Teaching basishouding.

Het ontspannen bij de basishouding is een ander ontspannen dan het ontspannen tijdens rusten, tv
kijken of zonnen etc. Essentieel aan de basishouding is dat we ontspannen én aandachtig en alert
zijn. Voor de helderheid heb ik deze gedacht in een model gezet.

Houding Concentratie Wederkerigheid/feedback

Slap en ontspannen - -
(tv kijken, zonnen)

Gespannen + -
(Doel gericht, maar uit
contact)

Ontspannen en alert + +
(Gentle Teaching
basishouding)

Aandachtig, alert en ontspannen zijn, heeft een lichamelijke basis. Ontspannen doen we in eerste
instantie met ons lichaam. Als we ontspannen zijn is onze adem niet snel en hoog in de borst, maar
juist langzaam en in de buikstreek. Dit werkt twee kanten op. We kunnen aan onze adem herkennen
of we ontspannen zijn en door onze adem in de buikstreek te brengen kunnen we makkelijker
ontspannen.
Als we alert zijn, een ontspannen focus hebben en aandachtig zijn, kunnen we dat ook ervaren in
ons lichaam. Ons lichaam is dan praktisch gezien meer in balans. Als we alert en ontspannen zijn
kunnen we onze voeten voelen als we staan. Staan we stevig en ontspannen. En kunnen we onze
balans houden als we bijvoorbeeld op één been staan. Dit komt omdat onze aandacht niet wordt
afgeleidt door lichamelijk spanning. Als we bijvoorbeeld spanning in de schouders hebben, zal daar
een deel van onze aandacht heengaan, waardoor je moeilijker aandacht hebt voor het gevoel in je
voeten. Net als dat je minder aandacht hebt voor een ander als je zelf gespannen bent.

In onderstaand model worden de gespannen en ontspannen en alerte houding tegenover elkaar

gezet.

Omgangsvorm vanuit de ontspannen en Omgangsvorm vanuit gespannen

alerte houding houding

Gepaste ondersteuning (Aansluiting vinden bij
beleving en ontwikkelingsvraag. Waardoor je de cliënt
ondersteunt in de ontwikkeling naar
zelfredzaam- en zelfstandigheid. )
Beweging van cliënt overnemen. (Cliënt
te dominant benaderen. Cliënt leert
handelen vanuit angst
omafgewezen/gekwetst te worden. En leert
de weg niet zelf afleggen.)

Gericht op intrinsieke motivatie Gericht op extrinsieke motivatie

Balans ontspanning en inspanning Gespannen

Ontwikkelen vanuit de relatie Ontwikkelen vanuit vaste structuur

Gezag Macht

Balans tussen kwetsbaar en kracht, is Stugge sturende kracht

soepele kracht

Omdat wij zelf het belangrijkste instrument zijn in de Gentle Teaching aanpak, is het van belang goed
met dit instrument om te gaan en er aandacht voor te hebben. Met name is het van belang dat we
aandacht hebben voor onze basishouding. Zijn we ontspannen en alert zodat we ons toegankelijk,
dienstbaar, gelijkwaardig en responsief kunnen opstellen?

Gelukkig zijn er oefeningen die we kunnen doen om meer aandacht te krijgen voor lichamelijke
signalen en sensaties, die ons kunnen leren meer ontspannen alert en aandachtig te worden. Deze
oefeningen komen vanuit de Rots en Water methodiek. In deze oefeningen leren we meer aandacht
te krijgen voor de mate waarin we ontspannen en alert zijn. En welke consequenties deze houding
kan hebben in de omgang en communicatie met anderen. Het lijkt me dan ook zeer zinvol om een
aantal oefeningen in de Gentle Teaching training in te brengen, zodat mensen de basishouding ook
lichamelijk bij zichzelf, hun collega’s en de cliënten kunnen gaan ervaren en herkennen.
Leersessies Gentle Teaching ten aanzien van weerbaarheidsvergroting met
kinderen met een behandelend aspect
In het contact maken met de cliënt, breng de trainer zijn eigen gevoel, intentie en houding mee en
door zijn basishouding is hij zich én bewust van zijn ‘inbreng’ en van de reactie van de ander op zijn
inbreng. In de meer therapeutische aanpak wordt deze basishouding door de trainer geïntensiveerd.
De cliënt wordt vanuit de basishouding intensief fysiek uitgedaagd, z’n grenzen worden opgezocht,
en de trainer houdt contact met de reactie van de cliënt. Bij de minst geringe reactie van de cliënt
bevestigt de trainer de reactie door er energiek positief op te reageren. Als trainer en cliënt,
geïnitieerd door de trainer, over en weer intensief fysiek contact gaan maken ontstaat er een
‘feedback cirkel’ tussen beide. In dit intensieve contact worden reactie patronen op spanning van de
cliënt zichtbaar. In de training kan de cliënt samen met de trainer gaan onderzoeken of er andere
reactiepatronen mogelijk zijn. (Bijvoorbeeld leren stop zeggen, of leren vragen).

Training leersessies Gentle Teaching ten aanzien van weerbaarheidsvergroting

met kinderen
In de één op één trainingen past de trainer zich binnen de methodiek geheel aan, aan de
vaardigheden en belevingswereld van de cliënt. Het doel van de training is de cliënt in z’n kracht te
zetten, zodat hij beter kan ontspannen en meer aandacht krijgt voor zichzelf en anderen. Ook in de
training begint zijn aanpak bij zijn grondhouding en de relatie met de cliënt. Van daaruit biedt hij de
mogelijkheid aan de cliënt om de aandacht voor signalen en sensaties van het eigen lichaam te
vergroten. Wanneer de aandacht voor de lichamelijke signalen en sensaties groter wordt, wordt de
cliënt zich ook meer bewust van wie hij is, waar hij behoefte aan heeft en waar z’n grenzen liggen. De
cliënt krijgt meer contact met z’n kracht en wordt daardoor responsiever en assertiever. De cliënt
wordt uitgenodigd om meer te groeien naar de ontspannen en alerte Gentle Teaching basishouding.

Afhankelijk van de fysieke en verstandelijke mogelijkheden van de cliënt bieden de trainingen de

mogelijkheid om technieken aan te leren die de cliënt kan inzetten om spanning bij zichzelf te
herkennen en los te laten. Deze technieken kunnen ook ingetraind worden zodat ze samen met de
ouders in gezet kunnen worden.

De doelen van de leersessies Gentle Teaching

Kinderen zitten soms als het ware in zichzelf opgesloten. Dit kan het gevolg zijn van een onveilige
opvoedingsomgeving, een verstandelijke beperking, door ASS of door een combinatie van beide. De
kinderen hebben dan geen idee hoe ze zichzelf en de ander kunnen vertrouwen en hoe ze met hun
kracht om kunnen gaan; hoe ze de kracht op een constructieve wijze kunnen inzetten. Bijvoorbeeld:
hoe ze om iets kunnen vragen, voor hun mening/behoefte kunnen opkomen, of hoe ze adequaat nee
kunnen zeggen etc. Het gevolg hiervan kan zijn dat ze of te passief worden of juist te agressief. Deze
kinderen hebben eerder een instrumentele en doelgerichte houding dan een expressieve, spontane
en gevoelsmatige.
In de leersessies Gentle Teaching ten aanzien van weerbaarheidsvergroting
leren kinderen:
Meer aandacht krijgen voor signalen en sensaties van hun lichaam
Hun eigen kracht kennen
Leren aanraken en aangeraakt worden
Omgaan met tastverhoudingen (hard en zacht aanraken)
Hun kracht te doseren
In verbondenheid (in communicatie) hun kracht te gebruiken
Zich bewust worden van het effect van het eigen gedrag en de eigen houding op de ander
Tegen een stootje te kunnen
Meer zelfvertrouwen te krijgen en eigen waarde
Nee te zeggen en congruent grenzen aangeven
Te ontspannen
Om te gaan met hun boosheid

Training leersessies Gentle Teaching ten aanzien van weerbaarheidsvergroting

voor ouder/verzorger en kind
Als ouder/verzorger en kind samen getraind worden, begint de trainer meestal eerst een paar keer
met de ouder. Hij neemt met de ouder een aantal oefeningen door die de ouder leert aandacht te
hebben voor de rol die de adem en lichamelijke balans spelen in de (congruente)communicatie en
het eigen welbevinden. Ook hierin is het uiteindelijke doel de ouders te ondersteunen in de groei
naar de Gentle Teaching basishouding. Afhankelijk van de vraag kan de trainer met de ouder
rollenspelen doen, om zo een leerproces in gang te zetten, waarin de ouder meer aandacht gaat
krijgen vanuit welke motivatie hij (wanneer er hij staat wordt hij/zij bedoeld) handelt en hoe dat bij
de ander overkomt. In deze oefeningen leert de ouder/verzorger zich op een alerte manier
ontspannen, krijgt hij meer aandacht voor signalen en sensaties van het eigen lichaam, krijgt hij
meer aandacht voor de eigen grenzen en adequate, congruente communicatie.

Als de ouder/verzorger blijk geeft van genoeg vaardigheden en zelfvertrouwen, komen ouder en kind
samen naar de training. Wanneer ouder en kind samen trainen leren ze oefeningen aan die passen
bij de belevingswereld van het kind en die ook in de thuissituatie te doen zijn. Het samen trainen
versterkt de band en vergroot het onderling vertrouwen. Uitgangspunt is dat de oefeningen en de
basishouding zo veel mogelijk in het alledaagse leven geïntegreerd kunnen worden.
 Training leersessies Gentle Teaching ten aanzien van weerbaarheidsvergroting
schematisch weergegeven

Te gespannen of juist
Het probleem te slap

Weinig zelfbeheersing

Weinig zelfvertrouwen

Beperkt contact met Weinig responsief/assertief.

eigen kracht Of juist agressief.

Weinig spontaan/expressief.
Meer instrumentele houding/
sociaal wenselijke houding.

Leersessie\
training Effect van de leersessies

Gentle Teaching basishouding

kunnen aannemen
Zelfvertrouwen en vertrouwen in
Contact laten maken met Leren alert te ontspannen.
anderen vergroten
(Eigen kracht leren beheersen)
eigen kracht.
Grenzen voelen en aangeven

Meer wezenlijk doorvoeld contact

leren maken met zichzelf en de
Aanpak trainer ander

1. Met behandelend karakter:

Ontspannen en alert, intensief,
lichamelijk, uitdagend contact maken.

2. Met train karakter: De

vaardigheden aanleren om alert te
ontspannen. Aandacht krijgen voor
van de rol van de ademhaling en de
balans.