Sie sind auf Seite 1von 13

UNIDAD 7

PRONOMBRES PERSONALES, DEMOSTRATIVOS Y EL FRICO IS.


PRESENTE DE INDICATIVO: SEGUNDA PERSONA
NUMERALES CARDINALES

PRONOMBRES PERSONALES, DEMOSTRATIVOS Y EL FRICO IS. PRESENTE DE


INDICATIVO: SEGUNDA PERSONA

Oh Cristo, antiguo incluso entre los


nuevos! Pedro que haba visto estas
cosas y las haba comparado con las
pasadas, y haba reconocido no slo las
acontecidas antes, sino las ya entonces
las profetizadas para el futuro, como
quiera que, ante la pregunta del Seor
de qu les pareca a ellos, respondiera
en nombre de todos T eres el Cristo,
no puede no haberse dado cuenta de
que l era el Cristo que conoca por las
Escrituras.

O Christum et in novis veterem! Haec


itaque qui viderat Petrus et cum pristinis
compararat et non tantum retro facta
sed in futurum iam tunc prophetantia
recognoverat, interroganti Domino,
quisnam illis videretur, cum pro
omnibus responderet Tu es Christus,
non potest non eum sensisse Christum
quem noverat in Scripturis.
TERT. Marc. 4,489

En el texto de Tertuliano, se han resaltado en negrita algunos de


los pronombres que estudiaremos a continuacin. Tu es
pronombre personal. Haec e illis son demostrativos y eum es un
pronombre frico.
Se ha resaltado tambin la forma es, segunda persona de singular
del verbo sum. En esta unidad estudiaremos todas las
desinencias verbales de segunda persona para el presente de
indicativo.

88. PRONOMBRES PERSONALES


Los pronombres personales constituyen una clase de palabras que sirven para sealar la
persona del discurso:
primera (yo)
el emisor del discurso, la persona que habla
segunda (t)
la persona presente a quien se dirige el discurso
tercera (l / ella)
la persona que no es primera ni segunda

sg
N
Ac
G
D
Ab
1

ego
me
mei
mihi
me3

primera persona
pl
nos
nos
nostrum / nostri2
nobis
nobis3

sg
tu
te
tui
tibi
te3

segunda persona
pl
vos
vos
vestrum / vestri2
vobis
vobis3

tercera persona
sg y pl1
--se
sui
sibi
se3

El pronombre de tercera persona es el mismo en singular y en plural.

Hay dos formas para el genitivo plural del pronombre de primera y segunda persona.
Todos los ablativos pueden aparecer con la preposicin cum encltica y unida grficamente (mecum, nobiscum,
tecum, vobiscum, secum) cuando constituyen complementos circunstanciales que expresan compaa (conmigo, contigo,
con vosotros, etc.).
3

Igual que sucede en otras lenguas con un sistema rico en desinencias verbales de persona
(castellano, cataln, italiano), en latn los nominativos de estos pronombres son redundantes,
se omiten con frecuencia y, por eso, su uso es enftico.
Por otro lado, todos los pronombres personales de tercera persona son siempre reflexivos. Se
debe recordar que un pronombre reflexivo es aquel que se refiere al sujeto. Un ejemplo en
castellano:
yo te arreglo el reloj:
te no es reflexivo porque no se refiere al sujeto
t te arreglas el reloj:
te es reflexivo porque s se refiere al sujeto
En castellano distinguimos el reflexivo (se, para s, de s, consigo), del no reflexivo (le, lo, para l). En
latn no existe un pronombre personal de tercera persona no reflexivo. Esta carencia se cubre
con el frico is ea id, que estudiaremos enseguida. A continuacin hay algunos ejemplos que
ayudarn a comprender esta nocin:
librum sibi scribit
escribe un libro para s mismo
librum ei scribit
escribe un libro para l
89. PRONOMBRES DEMOSTRATIVOS
Los demostrativos son pronombres (y adjetivos) que sealan elementos de la realidad que
rodea a los hablantes. La realidad se contempla con relacin a la persona que habla (primera),
a partir de la cual se establecen tres referencias:
lo que est muy prximo a la persona que habla:
esto
lo que est menos prximo a la persona que habla:
eso
lo que est alejado de la persona que habla:
aquello
Como se ve, se trata, en principio, de una nocin espacial, pero de ah se extiende a realidades
ms abstractas (el tiempo, la causa, etc.):
en aquellos aos reinaba Herodes
ellos actan de esa manera
esto es lo que opino
Esta capacidad de mostrar o sealar es una caracterstica de algunos pronombres y se
denomina deixis. Por eso, hablamos de demostrativos o decticos. En latn se usan como
pronombres o como adjetivos. Son los siguientes:
hic haec hoc
este esta esto

iste ista istud


ille illa illud
singular
N
Ac
G
D
Ab

plural
N
Ac
G
D y Ab

hic haec
hunc hanc
huius
huic
hoc hac

ese esa eso


aquel aquella aquello
hoc
hoc

iste
ista istud
istum istam istud
istius
isti
isto ista isto

hoc

hi
hae
haec
hos has
haec
horum harum horum
his

ille
illum

illo

isti
istae ista
istos istas ista
istorum istarum istorum
istis

illa
illam
illius
illi
illa

illud
illud

illo

illi
illae
illa
Illos illas
illa
Illorum illarum illorum
illis

Los demostrativos presentan un paradigma similar al de los adjetivos del primer grupo, tipo
bonus na num (vase 78), especialmente en el plural. Hay, como se ir comprobando, una
peculiaridad comn en todos los pronombres:
a) el genitivo singular acaba en ius
b) el dativo singular acaba en -i
90. EL FRICO IS EA ID
Igual que suceda con los decticos, el frico is sirve para sealar. Pero los decticos se refieren
o sealan a la realidad circundante, mientras que el frico slo se refiere a aquellos elementos
que han aparecido o van a aparecer en el discurso:
vi a Mara esta maana y la acompa a su trabajo

En el ejemplo, para evitar repetir la palabra Mara, se utiliza la, que se refiere a esa palabra.
En latn, el frico is presenta el siguiente paradigma:

N
Ac
G
D
Ab

is
eum

eo

sg
ea
eam
eius
ei
ea

id
id

ii (ei)
eos
eorum

eo

pl
eae
eas
earum
eis (iis)
eis (iis)

ea
ea
eorum

Las formas entre parntesis son variantes del pronombre al que acompaan. Se puede emplear una forma u otra
indistintamente.

EJERCICIOS

1. Completar el siguiente cuadro de declinacin:


pron 1 pers. pron 2 pers.

hic haec hoc

Ac sg
G sg
Ab sg

is ea id

ille illa illud

Ac pl
G pl
D pl
2. Clasificar los pronombres que aparecen en las frases, y traducirlas:
a) In speculo se videt.
b) Saul primus rex est. Eum David succedit.
c) Haec est voluntas Dei: sanctificatio vestra. cf. VVLG. I Thess. 4,3
d) Dominus vobiscum. MISS. ROM. ord.
e) Propitium mihi Deum agnosco. AVG. Persev. PL 45,1034
f) Iustitia in se omnem virtutem complectitur.
g) Oratio dominica optima est. Eam Dominus discipulis docet.
h) Tibi laus, tibi gloria, tibi gratiarum actio in saecula sempiterna. TRISAG.
3. Completar las frases de acuerdo con el pronombre entre corchetes, y traducir:
a) ____________ [este] tempore omnia meliora sunt.
b) Vbi est mater? _________ [ella] non video.
c) ___________ [estos] sacerdotum vestimenta alba sunt.
d) Multi libri domi sunt mihi. __________ [los] cotidie lego.
e) Potentia Satanae infinita non est. _________ [aquel] non est nisi creatura.
f) __________ [esta] consequentia non est vera: ________ [ese] homo est inimicus et
_________ [ese] homo est inimicus, ergo _________ [esos] homines sunt inimici,
nam in ___________ [esta] propositione relatio intrinseca est.
91. DESINENCIAS
DE INDICATIVO)

VERBALES ACTIVAS DE SEGUNDA PERSONA DE SINGULAR Y PLURAL (PRESENTE

amas

mones

sg

amas
amatis
amis

92. DESINENCIAS VERBALES


(PRESENTE DE INDICATIVO)

pl

mixta

regis

adviertes
monetis

pl

sg

capis

audis

riges
rgitis

adverts

agarras
cpitis

regs

escuchas
auditis

agarris

escuchis

MEDIOPASIVAS DE SEGUNDA PERSONA DE SINGULAR Y PLURAL

1
dominaris

2
confiteris

3
lqueris

mixta
pteris

4
metiris

dominare

confitere

lquere

ptere

metire

dominas
dominmini

confiesas
confitmini

hablas
loqumini

patmini

dominis

confesis

hablis

sufres

mides
metmini

sufrs

meds

Para la segunda persona del singular existen dos desinencias (-ris / -re). No vara el significado entre ambas, y la forma
en re es de uso muy escaso.

93. DESINENCIAS
INDICATIVO)

VERBALES DE SEGUNDA PERSONA: VERBOS SUM Y ADSUM

sum
ades
eres / ests
estis
pl

DE

adsum

es
sg

(PRESENTE

ests presente
adestis

sois / estis

estis presentes

EJERCICIOS

4. Traducir las siguientes frases:


a) Vos sequimini iustitiam, vos quaeritis Dominum.
b) Cum publicanis et peccatoribus manducatis et bibitis. cf. VVLG. Marc. 2,16
c) Tu, Iudaeus, requiescis in lege et gloriaris in Deo et confidis te ducem caecorum,
eruditorem insipientium, magistrum infantium. cf. VVLG. Rom. 2,17-19
d) Tu es magister in Israel et haec ignoras? VVLG. Ioh. 3,10
e) Tu de umbra egrederis ad solem. HIER. Ep. 14,2
f) Ante Salomonem iudicem mortuus puer est, et mulier respondet ad mulierem: Filius
meus vivit, tuus autem mortuus est. E contrario illa dicit: Mentiris. Filius quippe tuus
mortuus est, meus autem vivit. cf. VVLG. III Reg. 3,22
5. Buscar y analizar las formas verbales de presente de indicativo y traducir las frases:
a) Caeci vident et claudi ambulant, et surdi audiunt et mortui resurgunt. cf. VVLG. Matth.
11,5

b) Simile est regnum caelorum thesauro abscondito in agro. VVLG. Matth. 13,44
c) Multi requirunt faciem principis et singulorum iudicium a Domino egreditur.
Abominantur iusti virum impium, et abominantur impii iustos. cf. NOVA VVLG. Prov. 29,2627

d) Iam non es servus sed filius, et heres per Deum. cf. VVLG. Gal. 4,7
e) Per Christum habemus accessum in uno Spiritu ad Patrem. Ergo iam non estis
hospites et advenae, sed estis cives sanctorum et domestici Dei. cf. VVLG. Eph. 2,18-19
f) Ego sum Deus tuus; verus Deus et verus homo in una persona, sum cotidie in
manibus sacerdotis. cf. BIRGITTA Revel. 1,14
6. Con la ayuda del vocabulario, completar con el verbo en la persona
correspondiente, y traducir:
a) Quare cum publicanis et peccatoribus ________ [manduco] magister vester? VVLG.
Matth. 9,11

b) Et tu __________ [venio] ad me? VVLG. Matth. 3,14


c) Nos gratias ________ [ago] Deo et Patri Domini nostri Iesu Christi. VVLG. Col. 1,3
d) Vos _______ [sum] sal terrae. Vos _______ [sum] lux mundi. cf VVLG. Matth. 5,13

e) Volatilia caeli non ________ [sero] neque _________ [meto] neque ___________
[congrego] in horrea. cf. VVLG. Matth. 6,26
7. Componer en latn las frases siguientes:
a) El maestro camina entre los discpulos, pero t no ests presente.
b) Veo la casa y el granero de tu amigo.
c) Siempre hablis, pero vuestras palabras no son verdaderas.
d) Sals de la ciudad mala, pues amis la justicia.

NUMERALES CARDINALES
Y le dicen: Vamos a ir a comprar
panes hasta doscientos denarios y les
daremos de comer?. Y les dice:
"Cuntos panes tenis? Id, mirad. Y
habindolo visto, dicen: Cinco, y dos
peces. Y les mand que hicieran
acomodarse a todos por tiendas sobre
la hierba verde. Y se recostaron por
grupos de a cien y de a cincuenta. Y
tomados los cinco panes y los dos
peces, mirando al cielo bendijo los
panes y los parti, y se los iba dando a
sus discpulos para que los pusieran
ante ellos, y reparti los dos peces
entre todos. Y comieron todos y se
saciaron, y recogieron de trozos doce
cestos llenos, y tambin de peces. Y
eran los que comieron los panes cinco
mil hombres.

Et dicunt ei: Euntes emamus denariis


ducentis panes et dabimus eis
manducare?. Et dicit eis: Quot panes
habetis? Ite, videte. Et cum
cognovissent, dicunt: Quinque, et
duos pisces. Et praecepit illis ut
accumbere facerent omnes secundum
contubernia super viride fenum. Et
discumbuerunt secundum areas per
centenos et per quincuagenos. Et
acceptis quinque panibus et duobus
piscibus, intuens in caelum benedixit et
fregit panes et dabat discipulis suis, ut
ponerent antes eos; et duos pisces
divisit omnibus. Et manducaverunt
omnes et saturati sunt; et sustulerunt
fragmenta duodecim cophinos plenos,
et de piscibus. Et erant, qui
manducaverunt panes, quinque milia
virorum.
VVLG. Marc. 6,37-44

Se ha destacado una serie de palabras:


ducentis
quinque, quinque milia
duos, duobus
duodecim
Son numerales cardinales, cuya morfologa ser
objeto de estudio a continuacin.

94. Los numerales cardinales sirven para nombrar los nmeros enteros. He aqu la lista de
los ms utilizados con su correspondiente notacin romana a la derecha:
unus una unum
duo duae duo
tres tria
quattuor
quinque
sex
septem
octo
novem
decem
ndecim
dudecim
trdecim
quatturdecim
qundecim
sdecim
septndecim /decem et septem
duodeviginti /decem et octo
undeviginti / decem et novem
viginti
unus et viginti
duo et viginti
triginta
unus et triginta
quadraginta
quinquaginta
sexaginta
septuaginta
octoginta
nonaginta
centum
ducenti ducentae ducenta
trecenti -tae ta
quadringenti -tae -ta
quingenti tae -ta
sexcenti tae ta
septingenti tae -ta
octingenti tae -ta
nongenti tae -ta
mille
duo mlia
tria mlia

uno una un
dos
tres
cuatro
cinco
seis
siete
ocho
nueve
diez
once
doce
trece
catorce
quince
diecisis
diecisiete
dieciocho
diecinueve
veinte
veintiuno
veintids
treinta
treinta y uno
cuarenta
cincuenta
sesenta
setenta
ochenta
noventa
ciento / cien
doscientos
trescientos
cuatrocientos
quinientos
seiscientos
setecientos
ochocientos
novecientos
mil
dos mil
tres mil

I
II
III
IIII / IV
V
VI
VII
VIII
VIIII / IX
X
XI
XII
XIII
XIIII / XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XVIIII / XIX
XX
XXI
XXII
XXX
XXXI
XL
L
LX
LXX
LXXX
XC
C
CC
CCC
CCCC/ CD
D
DC
DCC
DCCC
CM
M
MM
MMM

Como se observa, la mayor parte de ellos no se declina. Los tres primeros ofrecen este
paradigma:
N
Ac
G
D
Ab

m
unus
unum

f
una
unam
unius
uni
una

uno

n
unum
unum
uno

La declinacin de unus una unum es casi igual al de bonus bona bonum, que hemos estudiado
arriba (vase 78), pero ofrece alguna particularidad:
-solo tiene singular,
-su genitivo es unius y el dativo es uni, comn a los tres gneros, como en el frico y
en los demostrativos que se acaban de estudiar,
-no obstante, en el latn cristiano aparecen muchas veces los genitivos uni unae uni, y
los dativos uno unae uno, que esperaramos en adjetivos del primer grupo.
Duo duae duo tiene este paradigma:
N
Ac
G
D y Ab

m
duo
duos
duorum
duobus

f
duae
duas
duarum
duabus

n
duo
duo
duorum
duobus

La declinacin de ambo es idntica a la de duo.

Tres tria se declina como el plural de fortis forte (fortes fortia, vase 79).
Estos tres numerales tambin se declinan cuando forman parte de numerales ms elevados: unus -na -num et viginti
(21), unus -na -num et triginta (31), duo duae duo et viginti (22), tres tria et quadraginta (43) etc.

El resto de numerales, compuestos de -centum, se declinan como los adjetivos del primer
grupo en plural (boni bonae bona).
Mille es singular e indeclinable, pero milia, en plural, se flexiona como un neutro plural de la 3
declinacin: milium genitivo, milibus dativo y ablativo.
Ntese que hay dos modos de decir "dieciocho" y "diecinueve". El primero es el culto, clsico; el segundo aparece con
frecuencia en el latn cristiano y tardo en general.

EJERCICIOS

8. Completar el siguiente cuadro, siguiendo el modelo:


uno
dativo singular masculino o neutro
tribus
duorum
sexcentos
viginti tria
ducentibus
unius
nongentae
9. Traducir las siguientes oraciones con ayuda del vocabulario de la unidad:
a) Annus duodecim menses et trecentos sexaginta quinque dies, mensis autem triginta
dies habet.
b) Gallia est omnis divisa in partes tres. CAES. Gall. 1,1
c) Quinquaginta annos nondum habes? VVLG. Ioh. 8,57
d) Homo habebat tres filios: unus fortis et audax erat, secundus vero imbecillis, tertius
peritus et habilis.

10

VOCABULARIO DE LA UNIDAD
abominor: 1 rechazar, abominar
absconditus -ta -tum: *4
accessus -us: m acceso, entrada, llegada
actio -onis: f accin
advena -ae: m advenedizo, extranjero
adversus -sa -sum: contrario, adverso
ager agri: m *2
agnosco: 3 reconocer, admitir
ago: *6 [gratias ago: dar gracias]
albus alba album: blanco
alius alia aliud: otro
ambulo: *5
amicus -ca -cum: *2
annus -ni: m *2
audax -acis: audaz, valiente
audio: 4 or, escuchar
bibo: 3 beber
caecus -ca -cum: ciego
caelus -li: m cielo
Christus -ti: m *2
civis civis: m *2
civitas -atis: f *2
claudus -da -dum: cojo
complector: 3 abarcar, comprender, envolver
confido: *6
congrego: 1 reunir
consequentia -ae: f sucesin, consecuencia
contrarius -ia -ium: contrario
cotidie: adv cada da
creatura -ae: f criatura
David -dis: m David
Deus Dei: m *2
dico: *5
dies -ei: m/ f *2
diligo: 3 amar
discipulus -li: m *2
divisus -sa -sum: dividido
doceo: 2 ensear
domesticus-i: m domstico, perteneciente a la
casa
dominicus -ca -cum: del Seor, dominical
dominus -ni: *2
domus -us: *6
dux ducis: m *3
egredior: 4 proceder, salir
eruditor -oris: m maestro, instructor
exeo: 4 salir
facies -ei: f cara
filius -ii: m *2
fortis -te: *3
Gallia -ae: f Galia
gloria -ae: *6
glorior: 1 gloriarse
gratia -ae: f *2
habeo: *5
habilis -le: hbil
heres -edis: m heredero
homo -minis: m *2

horreum horrei: n granero


hospes hospitis: m extranjero, husped
iam: *5
Iesus (Iesu) -us: *2
ignoro: 1 ignorar
imbecillis -le: dbil, cobarde
impius -ia -ium: impo, malvado, nefasto
infans -ntis: m nio
infinitus -ta -tum: infinito
inimicus -ci: m *3
insipiens -entis: insensato, necio
intrinsecus -ca -cum: intrnseco
Israel -lis: *6
iudaeus iudaei: m *3
iudex-icis: m *3
iudicium ii: n juicio
iustitia -ae: f *3
iustus -ta -tum:*3
laus laudis: f alabanza
lego: *6
lex legis: f *2
liber libri: *6
loquor: * 5
lux lucis: f luz
magister -tri: *3
malus -la -lum: *4
manduco: 1 comer
manus -us: f *2
mater matris: f *2
melior -oris: mejor [comp. de bonus -na -num]
mensis -is: m mes
mentior: 4 mentir
meto: 3 segar
meus mea meum: *3
morior : *5
mortuus -tua -tum: *3
mulier -eris: f *3
multus -ta -tum: *5
mundus -di: m *3
nam: conj pues
nisi: conj sino
non: adv *2
nondum: adv an no
noster -tra -trum: *6
omnis -ne: *4
optimus -ma -mum: ptimo, mejor [sup. de
bonus -na -num]
oratio -onis: f oracin
pars partis: f parte
pater patris: m *2
peccator -oris: *6
peritus -ta -tum: diestro, experto
persona -ae: f persona
potentia -ae: f poder, fuerza
primus -ma -mum: primero
princeps -cipis: m *3
proficiscor: *6
propitius -ia -ium: propicio, favorable

11

propositio -onis: f proposicin, exposicin


publicanus -ni: m publicano
puer pueri: m *3
quaero: *6
quare: conj por qu
quippe: adv sin duda
regnum -ni: *4
relatio -onis: f relacin
requiesco: 3 descansar
requiro: 3 buscar, preguntar
respondeo: 2 responder
resurgo: 3 resurgir, resucitar
rex regis: m *2
sacerdos -otis: *5
saeculum -li: *5
sal salis: f *2
Salomon -onis: m Salomn
sanctificatio -onis: f santificacin
sanctus -ta -tum: *3
Satana -ae: m Satans
Saul -lis: m Sal
semper: adv *3
sempiternus -na -num: sempiterno
sequor: *5
sero: 3 sembrar
servus -vi: m *3

similis -le: semejante, parecido


singulus -la -lum: cada uno
sol solis: m *3
speculum -li: n espejo
spiritus -us: m *2
succedo: 3 suceder, ocurrir
surdus -da -dum: sordo
tempus -poris: *4
terra -ae: f *2
thesaurus -ri: m tesoro
tuus tua tuum: *3
ubi: adv dnde, en dnde
umbra -ae: f sombra
venio: *5
verbum -bi: *4
vero: *3
verus -ra -rum: *5
vester -tra -trum: vuestro
vestimentum -ti: *4
video: *5
vir viri: m *3
virtus -utis: *5
vivo: *5
volatilia -ium: pjaros [en plural]
voluntas -atis: *5

12

CUADRO-RESUMEN DEL PARADIGMA VERBAL (PRESENTE DE INDICATIVO)


1
Amo
Amas
amat
amamus
amatis
amant

2
mneo
mones
monet
monemus
monetis
monent

3
rego
regis
regit
rgimus
rgitis
regunt

1
dminor
dominaris / -re
dominatur
dominamur
dominmini
dominantur

2
confteor
confiteris / -re
confitetur
confitemur
confitmini
confitentur

sum
sum
es
est
sumus
estis
sunt

adsum
adsum
ades
adest
dsumus
adestis
adsunt

mixta
capio
capis
capit
cpimus
cpitis
cpiunt

3
loquor
lqueris / -re
lquitur
lquimur
loqumini
loquuntur

13

mixta
ptior
pteris / -re
ptitur
ptimur
patmini
patiuntur

4
udio
audis
audit
audimus
auditis
udiunt
4
mtior
metiris / -re
metitur
metimur
metmini
metiuntur

Das könnte Ihnen auch gefallen