Sie sind auf Seite 1von 5

12/10/2015

JacquesRancirefalaFolhasobredemocracia26/10/2014IlustrssimaFolhadeS.Paulo

JacquesRancirefalaFolhasobre
democracia
RSULAPASSOS
26/10/201402h24
RESUMOConhecidoporseustextosquerelacionamestticaepoltica,Jacques
Ranciretemlivrosobredemocracialanadonopas.Nestaentrevista,explicasua
visodequehumsabernoespecializado,partilhadoportodos,quedeveseopor
pretensodosquejulgamterdireitoaexerceropoderporsaberemmais.
*
JacquesRancire,74,umdosdiscpulosmaisconhecidosdofilsofomarxista
LouisAlthusser(191890),emboratenhasedistanciadodoprofessor,edoprprio
marxismo,aoquestionarsuasinterpretaesdomovimentodoMaiode68na
Frana.
Desdeento,Ranciretemsededicadoaoestudodasclassesoperrias"ANoite
dosProletrios"(CompanhiadasLetras,1988,esgotado)edasrelaesentre
polticaeesttica,emqueeledefendequetodostemosumacapacidadedesentire
aprender.
Essacapacidadenoespecializada,apresentadaem"OMestreIgnorante"
(Autntica,2002),epresenteemdiversasdesuasobras,aparece,nocinema,em
suadefesadeumapolticadoamador,segundoaqualtodoequalquerespectador
detmacapacidadedetraarnovasviasdepensamentoapartirdashistriasde
suaprpriavidaedaquelasdosfilmes.
Em"OdioDemocracia"[trad.MarianaEchalar,Boitempo,125pgs.,R$29],de
2005,lanadoagoranoBrasil,ofilsofofrancsenumeraeexplicaasorigensde
diversosargumentossegundoosquaisademocracia"umacrisedacivilizaoque
afetaasociedadeeoEstadoatravsdela".Nodiscursodosqueodeiama
democracia,escreveele,ogovernodemocrtico"mauquandosedeixacorromper
pelasociedadedemocrticaquequerquetodossejamiguaisequetodasas
diferenassejamrespeitadas".
emdefesadademocraciacomo"poderdaquelesquenotmttulosaopoder"e
contrao"confiscooligrquicodopoder"queofilsofobuscaretomar,nesseensaio,
princpiosdemocrticosfundamentais,comoaescolhadogovernopormeiode
sorteio.
ElefalasobreessaseoutrasquestesementrevistaFolhaportelefonedesua
casaemParis.
*
FolhaOquedemocracia?
http://tools.folha.com.br/print?site=emcimadahora&url=http://www1.folha.uol.com.br/ilustrissima/2014/10/1537265jacquesrancierefalaafolhasobrede

1/5

12/10/2015

JacquesRancirefalaFolhasobredemocracia26/10/2014IlustrssimaFolhadeS.Paulo

JacquesRancireAdemocracia,nosensoestrito,opoderdopovo.Porm,se
voltarmosumpoucoorigem,elaumpoderemoposioaosquepretendemtero
poder:osricos,osnobres,ossbiosetc.Ela,paramim,umprincpio,umpoder
umtantoexcepcionalporque,emessncia,opoderdaquelesquenotmttulos
aopoder,daquelesquenotmnenhumacompetnciaparticularparagovernar,
opostoatodasasoutrasformasquetradicionalmentelegitimamopoder,sejapelo
nascimento,pelariquezaoupelacincia.Elaexcedetodaformadegoverno
particular.
Oensaiode2005.Hoje,apsacrisede2008,odebatesobreovu,areao
contraaleiqueviriaapermitirocasamentogaynaFrana,oqueosr.
acrescentariasideiasdoensaio?
Eucreioqueesseensaiofoiprecisoemseudiagnstico.Deumacertaforma,ele
anunciavaaquiloquevimosdepois,porexemplo,nocasodovu:umatendnciaa
estigmatizarasclassesmenosricas,menosbemintegradas.
Nspudemosconfirmaressatendnciadelegitimaodocarteroligrquicodo
poder,detodasasnovasformasderacismoemnomedeumacertaideiade
repblica,deuniversalismo,delaicidade.Vimosseconfirmar,porumlado,a
tendnciadeconfiscooligrquicodopodercadavezmaisforte,evimostambmse
manteressaespciedecampanhaideolgicaemnomedosgrandesprincpiosda
repblica,davidaemsociedade,estigmatizandocadavezmaisosqueestosem
trabalho,osquenotmamesmacordepele,osquenotmamesmareligio.
Podemosdizer,infelizmente,que,dealgumaforma,aofensivaantidemocrticase
aceleroumuitonessemeiotempo.Umasriedeargumentosemprestadosda
esquerda,dapsicanlise,setornaramargumentosdepersuasoreacionriospara
estigmatizaromximopossveldepessoas.
Oensaiotratadaacusaodepopulismoquerecaisobreaquelesqueatacam
odiscursodosespecialistas.Comoresponderaessetipoespecficode
discursodediodemocracia?
NaAmricaLatina,especificamente,humatradionaqualopopulismofoi
identificadocomoumaformadegoverno.NaFrana,enaEuropa,diferente.O
populismoumanoonova,lanadaparaestigmatizartodatentativade
reivindicaodeumpoderrealdopovocontraoconfiscodopoderporaquelesque
seconsideramaelite.Achonecessrioresistiraousodesseconceitoedizerque
ele,hoje,ummeiocmododelegitimaropoderdaselites,deseusexperts,das
finanasinternacionais,emnomedacapacidade,dacompetncia.NaFrana,ser
populistaquerdizerserdeextremadireita.
absolutamentenecessrioresistiraessaargumentaoecolocaremevidncia
umaideiaefetivadedemocracia.Porissoque,em"OdioDemocracia",eu
relembreialgunsprincpiosdemocrticosoriginrios,comoofato,porexemplo,de
queoverdadeirogovernodemocrticopassapelosorteioepormandatos
extremamentecurtos.precisorecolocaremprimeiroplanotodasasformasemque
humcontroleverdadeiroqueopovopodeexercersobreaquelesquefalamemseu
nomeequegovernamemseunome.
Osr.faladeumgovernoquebuscaterocontrolesobreaesferapblica.Como
opovopodegarantirqueoespaopblicocontinuesendoumespaode
conflitoedeencontro?
Podemosimaginarformasdeconstituioqueinfelizmentenoexistememlugar
nenhumequesejamfundadassobremandatoscurtos,arevogabilidadedoseleitos,
assembleiaspopulares,controledoseleitosnaformadesorteio.Humasriede
http://tools.folha.com.br/print?site=emcimadahora&url=http://www1.folha.uol.com.br/ilustrissima/2014/10/1537265jacquesrancierefalaafolhasobrede

2/5

12/10/2015

JacquesRancirefalaFolhasobredemocracia26/10/2014IlustrssimaFolhadeS.Paulo

medidasconstitucionaisquepermitemoexercciodopoderefetivodopovo.
Comoissonoexistehoje,devemosirporoutrasvias,quepassampelaexistncia
deformasdediscussoedeinformaoqueestejamseparadasdaesferamiditica
oficial.Foioquevimosnasdiferentesmanifestaespelomundo,desdea
Primaverarabeatomovimentodo15deMaionaEspanha,ouosmovimentos
queaconteceramnaGrcia,naTurquia,noBrasil,nosquais,svezes,partindode
demandasespecficas,oumaisoumenosmenores,comoocasodojardimem
IstambulouaquestodopreodotransportenoBrasil,vimosacordarumaatividade
popularautnoma.
Hojehumaesperanaparaademocraciacontantoquepossamexistirformasde
organizaoquesejamacontinuaodessesmovimentos,organizaesquesejam
autnomasemrelaovidapolticatalcomooEstadoaorganiza.
Umamelhoranadistribuioderendapodeinfluenciarosargumentosde
dio?
Opoderdetodosnosimplesmenteoalargamento,odesenvolvimentodeuma
classemdia.Issopode,porumtempo,favorecerasformasdemocrticas,masno
necessariamente,comocostumamdizer:sehdesenvolvimentoeconmico,h
desenvolvimentodeumaclassemdiaeentohodesenvolvimentoda
democracia.Nohevidnciasdisso.
Ademocraciaodesenvolvimentodetodaumasriedeintervenespolticas
autnomaseissonoproduzidoautomaticamentepordeterminadasformasdo
desenvolvimentoeconmiconemdetransformaesdeclassessociais.muito
bomquehajaumalargamentodaesferadaquelesquepossuemariqueza,mas
essesalargamentosso,muitocomumente,provisrios.Omovimentoumpouco
aoinverso,medidaquehinstnciaspopularesdecontrolequesepodeesperar
terumamelhordistribuioderenda.
Em"OMestreIgnorante",osr.jfalavadaigualdadequenodeveserum
objetivodademocracia,masumpontodepartida.Comoasnoesque
estavamaliinfluenciaramasideiasde"OdioDemocracia"?
Oqueestnocentrode"OMestreIgnorante",equetomeideJosephJacotot(1770
1840),aideiafundamentaldequeaigualdadenoumobjetivo,masumponto
departidaaverificar,oquequerdizerquesedeveagirnapressuposiodeque
falamosaiguais,dequeagimoscomiguais.Tenteidesenvolverissoesferapoltica
pblica,dizendoqueexistedemocraciacontantoquehajaoreconhecimentodeuma
capacidadedepensarquepertenceatodos,equeseopeatodacapacidadede
pensamentoquesejaespecializada.
Oquevemoshojeopoderdosexperts.Aideiadademocraciaatualizaessa
capacidadedetodos.Issonoquerdizerquetodosparticipemdogoverno,isso
jamaisaconteceu,massimquesebuscaorganizarformasdevidacoletivafundadas
sobreessaideiadeumacapacidadepartilhada,diferentedaslgicastradicionaisde
partidosrevolucionrios,devanguarda,oufundadosnacincia.Apolticafoi
pensadacomoumaformadegovernarosignorantes,enademocraciaosque
governamnosonemmaisignorantesnemmaissbiosqueosoutros.
Existeumarelaoentreademocraciacomoregimepolticoealiteratura
comoregimedapalavra,talcomoapareceemalgunsdeseusensaiossobre
literaturaem"LaParoleMuette"(apalavramuda,Hachette,1998)?
Nohumarelaocompletamentedireta.Oqueeutenteimostrarque,na
literatura,comonademocracia,hopoderdeumapalavraquenocontrolada,
http://tools.folha.com.br/print?site=emcimadahora&url=http://www1.folha.uol.com.br/ilustrissima/2014/10/1537265jacquesrancierefalaafolhasobrede

3/5

12/10/2015

JacquesRancirefalaFolhasobredemocracia26/10/2014IlustrssimaFolhadeS.Paulo

quenoaquevemdecima.
Ademocraciasefundanumtipodecirculaodapalavra,napossibilidadedeque
qualquerumpossaseapropriardaspalavrasquecirculam,quepossafazerpalavras
deordemparasuaprpriavida.Aliteraturanosentidomoderno,eprincipalmente
pormeiodoromancedosculo19,seconstituipelasupressodetodahierarquia,
dosistematradicionalde"belleslettres"queerafundadonaideiadeumahierarquia
detemas,deestilos.Hliteraturamodernaapartirdomomentoemquenohmais
temasquesejaminteressantesetemasquenosejaminteressantes,personagens
quevalemapenaepersonagensquenovalemapenaarevoluoliterriaisso.
Quandosetentaelaborarumverdadeiropoderdopovonapolticahaideiadeuma
capacidadedequalquerumdesentir,deviver,queocentrodaliteraturamoderna
equeestnaorigemdessarenovaodasformasdeliteratura.
Quandotratadecinema,comoem"ODestinodasImagens"e"AsDistncias
doCinema"(Contraponto,2012),osr.faladeumapolticadoamador.Essa
polticapodeserempregadaemoutrasartes?
Achoquehumaespecificidadedocinemaporqueumaartequenasceu
tardiamenteequenoconheceuasformasdeorganizaohierrquicas.Nohavia
academiade"belocinema"comoasacademiasde"belleslettres"eaacademiade
belasartes.Almdisso,umaartequenasceucomoumacuriosidade,umaatrao
defeiras,entofoidesdeocomeoumobjetonoidentificado.Oqueaconteceu
queocinemafoitragadoparaaesferadalegitimidadeartstica,eexisteagorauma
integraodocinemaculturaelitistaetambmculturauniversitria.
Quandofalodeumapolticadeamador,falodeumapolticaquebuscapreservar
essaespciedeindecisodocinema,umaaberturaatodopblicopossvel.claro
queissopodeexistiremtodotipodearte,sepensarmosnoquesepassanamsica,
porexemplo,hcadavezmaisindeciso,nosesabebemoquevanguarda,o
quepopular.Nasartesdaperformance,docorpo,existetambmumtipode
grandepartilhaentreartelegtima,artedeeliteeartepopular.
Sim,possvelterumapolticadeamador,pormelanodcontadeartesditas
legtimas,asbelasartestradicionais.Massempreexistiramtiposdeapropriao
selvagem,depolticasdeamador.Hmuitasexignciasquepesam,mascreioque
sepodemanteremtodososdomniosdaarteumapolticadeamadornosentidode
umapolticadepessoasquenotmoconhecimentosobreasboasformas
artsticas,quenotmobomcritrioparajulgareassimpordiante.
Apesardetudo,apolticadoamadorestemregresso,humaespciede
tendncialegitimaoemtodasasartes,deapropriaouniversitria.Mas
precisotambmlutarcontraisso.
RSULAPASSOS,27,redatorada"Ilustrssima".

Endereodapgina:
http://www1.folha.uol.com.br/ilustrissima/2014/10/1537265jacquesrancierefalaafolhasobre
democracia.shtml
CopyrightFolhadeS.Paulo.Todososdireitosreservados.proibidaareproduodocontedodesta
pginaemqualquermeiodecomunicaao,eletrnicoouimpresso,semautorizaoescritadaFolhade
S.Paulo.
http://tools.folha.com.br/print?site=emcimadahora&url=http://www1.folha.uol.com.br/ilustrissima/2014/10/1537265jacquesrancierefalaafolhasobrede

4/5

12/10/2015

JacquesRancirefalaFolhasobredemocracia26/10/2014IlustrssimaFolhadeS.Paulo

http://tools.folha.com.br/print?site=emcimadahora&url=http://www1.folha.uol.com.br/ilustrissima/2014/10/1537265jacquesrancierefalaafolhasobrede

5/5

Das könnte Ihnen auch gefallen