T1 20-03-10 katern 3 pagina 48
wandelen Haro Hielkema
Per 1 april verdwijnt de Zeedijkroute als NS-wandeling en de initiator
van deze rubriek als redacteur van deze krant.
Ach, de Seksbierumervaart
E
én april is een fatale datum. De
moord op zanger Marvin Gaye
door zijn vader (1984), de vero-
vering van den Briel door de Water-
geuzen (1572) en de bezetting van de
Falkland-eilanden door Argentijnse
militairen (1982) – het gebeurde alle-
maal op die grappendag. En tot over-
maat van ramp worden elk jaar op 1
april vier NS-wandelroutes opgehe-
ven, de crème de la crème in wandel-
Nederland: tochten van station naar
station, goed gemarkeerd en be-
schreven in een aardig routeboekje.
Voor de Spoorwegen en het Wan-
delplatform-LAW is het een logisch
besluit om jaarlijks vier routes uit
hun bestand te gooien en te vervan-
gen door vier nieuwe. Voor het sa-
menwerkingsverband zijn 48 routes
het maximum. Een wandeling die
minder aantrekkelijk of onmogelijk
wordt door de aanleg van een woon-
wijk, auto- of spoorweg of industrie-
terrein, moet er gewoon uit. En als er
een beter alternatief in dezelfde re-
gio is voor een NS-wandeltocht,
wordt er gewisseld.
De Zeedijk-tocht is er zo een: ver-
bindt de stations van Harlingen en
Franeker, met een dikke kilometer
waddendijk, een passage van het ’ko-
ningsdorp’ Wijnaldum en een lange
loop langs de Sexbierumervaart. In-
grediënten genoeg voor een mooie
wandeling. De route voert langs
grachtjes en monumentjes, stand-
beelden van Vestdijks hoofdpersoon
Anton Wachter en van de ’koning op
sokken’, kaatser Hotze Schuil, hui-
zen van patriciërs en professoren en
musea als Het Hannemahuis en het
Planetarium van Eise Eisinga.
Harlingen en Franeker zijn stadjes
met karakter: het eerste een plaats
van doeners, het tweede van den-
kers, een havenstad met handel en
reuring door aan- en afvarende veer-
boten en een voormalige universi-
teitsstad met veel herinneringen aan
de verloren geraakte wetenschap.
Niks mis met deze route dus, be-
halve dan dat het industrieterrein
van Harlingen onstuitbaar groeit.
Daar moet de wandelaar enkele kilo-
meters (gauw een uur) voortploegen
langs een weg met herrietrucks en
lawaaibusjes en dat is geen pretje.
Pas als de stoere zeewering opdoemt
en de lippen weer zout smaken,
keert de rust in je hoofd terug. Laat
het maar waaien op de dijk, laat de
Waddenzee maar klotsen – wij zijn
niet van suikergoed.
Bij hectometersteen 2,2 dalen we
af tot onder zeeniveau. Ropta-zijl
heet het gemaal (een zijl of syl is een
sluis); het is gebouwd nadat Fries-
land in de winter van 1956 voor een
derde onder water liep. In de zeedijk
is een vishevel geconstrueerd, die
Met knollen in de
sokken bereikten
rijders de finish
helpt de stand van paling en stekel-
baars te verbeteren. Jonge glasalen
maken na het paaien in de Sargasso
Zee in het vroege voorjaar een lange
tocht over zee en gaan op zoek naar
zoet water om tot een volwassen pa-
ling uit te groeien. Voor de dijk wor-
den ze een zoetwaterbassin ingelokt.
Driedoornige stekelbaarzen paaien
juist in het zoete binnenwater en
willen in omgekeerde richting naar
zee om daar aan de maat te komen.
Een vacuümpomp zuigt de vissen
over een afstand van negen meter
van zout naar zoet of omgekeerd.
Met deze hevel hoopt men de be-
dreigde vissoorten te verbeteren, de
beroepsvissers te steunen en de con-
sument gelukkig te maken.
Dan gaat de route landinwaarts
naar Wijnaldum – geen familie van
het donkergebronsde voetbaltalent
van Feyenoord, maar ergens moet er
in de tropische regenwouden van Su-
riname een link zijn geweest met dit
Friese dorp. Wijnaldum werd twin-
tig jaar geleden ’wereldnieuws’, toen
bij een terpafgraving een koninklij-
ke mantelspeld werd gevonden. Het
nieuws dat deze nederzetting in de
vroege Middeleeuwen de residentie
van het Friese koninkrijk geweest
moet zijn, veroorzaakte grote op-
winding in de archeologische we-
reld. Of Wynaam ook echt een ko-
ninklijke ingezetene heeft gekend,
blijft een vraagteken; de speld kan
ook van een edelsmid geweest zijn.
Na het dorp gaat het in lange rech-
te lijn naar Franeker. Langs een bre-
de, fonkelzwarte sloot. Ach, de Sex-
bierumervaart. Vervloekt door de
schaatsers van de eerste Elfsteden-
tocht in 1909, toen het ijs meer op
fondant leek als gevolg van het hoge
zoutgehalte in het water. De toe-
stand van de baan werd als ’deplora-
bel’ omschreven; sommige rijders
liepen een kilometer of drie langs de
vaart op sokken. In 1947 vervulde de
vaarweg met de zinnenprikkelende
naam opnieuw een rol als scherp-
rechter, toen de ijsvloer compleet
was dicht gesneeuwd en lopen de
enige remedie was. Met knollen in de
sokken bereikten rijders de finish.
De laatste tocht, in 1997, maakte
de Sexbierumervaart weer tot een
martelgang, omdat het ijs met zand
van een bouwplaats ondergestoven
was. NS-wandelaars: geen nood! De
grasdijk langs de vaart is ideaal te be-
lopen, de lucht is hemelhoog en de
verte lonkt veelbelovend. Alleen de
overzijde van de vaart baart zorgen.
Volg de Zeedijkroute
Waarom?
Deze NS-route voert door het weidse,
lege land van Friesland. Onderweg
zijn er veel interessante plekken, met
een pakkend verhaal: Harlingen,
Waddenzee, Ropta-zijl, koningsterp
Wijnaldum, Elfstedenhistorie, zout-
winning, Franeker.
Route
De NS-wandeling loopt tussen de sta-
tions van Harlingen en Franeker en is
in beide richtingen wit-rood gemar-
keerd. De route is 17,5 km lang en
kan verlengd worden tot 22,5 km.
Routebeschrijving
De route is te downloaden via
Hier wordt zout gewonnen, daalt de
bodem en maken draglines van het
landschap een grote puinhoop.
De grootste verzameling
i wandel- en fietstochten op
www.trouw.nl/natuurtochten
www.eropuit.nl en (tot 1 april) ver-
krijgbaar op de stations van Harlin-
gen en Leeuwarden. De markeringen
worden niet langer bijgehouden.
Openbaar vervoer
Tussen Harlingen en Franeker rijdt
tweemaal per uur een trein.
Horeca
Er is horeca in de centra van Harlin-
gen en Franeker, niet onderweg.
Bijzonderheden
De Zeedijkroute blijft dankzij inter-
net na 1 april te lopen. De auteur van
deze wandeling blijft na 1 april be-
trokken bij Trouw.