Wielka Encyklopedia Francuska, Encyclopdie ou Dictionnaire raisonn des

sciences, des arts et des mtiers, (Encyklopedia albo Sownik rozumowany nauk,
sztuk i rzemios), wielki sownik encyklopedyczny opublikowany 1751-1780 w 35
tomach przez zesp pod kierownictwem D. Diderota i J. d'Alemberta. W skad
zespou wchodzili m.in.: Voltaire, Ch.L. de Montesquieu, J.J. Rousseau, .B. de
Condillac.
Encyklopedia zmierzaa do racjonalnego, zgodnego z duchem owiecenia, opisu
zasad wszechwiata i prawidowoci rzdzcych spoeczestwem, odrzucajc
doktryny religijne jako rdo wiedzy, a take nietolerancj wyznaniow, elementy
bajeczne i nadprzyrodzone w historii.
Spowodowao to ataki kleru (gwnie jezuitw) oraz zachowawczych k
rzdzcych, w wyniku czego dwukrotnie zakazywano dalszego wydawania
encyklopedii (w 1752 i 1759). Mimo to edycj ukoczono, a jej ukazanie si byo
najwikszym osigniciem naukowym i kulturalnym epoki owiecenia.
Wspautorzy dziea zostali nazwani encyklopedystami.
GENEZA

W 1726 roku we Francji zaoono Socit des Arts, ktre opracowao projekt wydania
encyklopedii wiedzy i umiejtnoci, jednak do jego realizacji nie doszo.
Inny, oddzielny projekt wydania encyklopedii obejmujcej wiedz ogln i uytkow powsta
w rodowisku masoskim. Andr Le Breton, jeden z gwnych wydawcw i inicjatorw
Wielkiej Encyklopedii Francuskiej, by od 1729 roku mistrzem paryskiej loy masoskiej.
Po fiasku wydania tumaczenia angielskiej Cyclopaedii Ephraima Chambersa w dniu 16
padziernika 1747 roku Le Breton podpisa z Diderotem i dAlembertem umow na napisanie
encyklopedii. W padzierniku 1750 wydany zosta prospekt tego wydawnictwa, a pierwszy
tom mia ukaza si w lipcu 1751.
We Francji powsta odpowiedni klimat i zapotrzebowanie na wydawnictwa encyklopedyczne
obejmujce cao wiedzy, popularne byy sowniki i kompendia obejmujce jaki zakres
wiedzy (historyczne, geograficzne itp.). U podoa stay filozoficzne nurty owieceniowe i
poszerzajca si wiara w postp, osigany dziki rozwojowi nauki. Zauwaano ich warto
dla wiedzy jako takiej i praktyczno w codziennym yciu.
LICZBY XD

35 tomw

71 819 hase

2880 ilustracji

19 tys. stron

21 mln sw
Ukoczenie WEF zajo 25 lat i mimo trudnoci, do ktrych naleay wanie
midzy twrcami, cenzura przedrewolucyjnego pastwa francuskiego, a
nawet zakaz druku, okazaa si wielkim sukcesem wydawniczym. W sumie
sprzedano ponad 25 tys. kompletw lEncyclopdie, co przynioso 2,5 mln
liwrw zysku (co odpowiada wartoci ok. 30 mln dolarw amerykaskich w
2007).
Wielka Encyklopedia Francuska bya pod wpywem angielskiej myli
filozoficznej (Francis Bacon, John Locke). Autorzy prezentowali wiar w
powszechny postp, ktry mia by osigany dziki rozwojowi naukowemu.