1

KARAI KASANG A MYING NINGSANG HTA DE DA AI DINGHKU

Mahte. 19:6 Dai majaw, shan gaw lahkawng rai nga ma ai nrai, hkum shan langai
sha rai nga ma ai. Dai rai nna, Karai Kasang matut da nu ai hpe masha gaw n jahka
kau u ga.
Ehpasu. 6:1-4 Mani e, nanhte a kanu yan kawa hpe dai madu hta madat mara nga
mu: dai gaw gingdan ai lam rai nga ai. 2 Nang ngamu ngamai ai hkrum nna, na a
nhtoi gaw dai mungdan hta galu kaba nga lit ga, na nnu yan nwa hpe hkungga la ra
di mu, 3 nga nna htet da ai ga gaw, ga ndat lawm ai, shawng na htet da ai ga rai nga ai
4 Nanhte mung, nu wa ni e, nanhte a kasha ni hpe masin hkum shapawt myit: dai
madu a sharin achyin ai hte daru shadum ai lam hta shanhte hpe bau maka nga mu.
Ga Hpaw: Dinghku ngu ai gaw Karai Kasang hpan da ya ai chyeju kum hpa re. N.N
1:27-28 hta Karai Kasang gaw shi a hkrang sum la hte maren shinggyim lasha hte
shinggyim numsha hpe hpan da wu ai; :28 shaloi Karai Kasang gaw shan hpe
shaman ya nna, Karai Kasang shan hpe tsun mu ai gaw, nan kashu kasha shaprat nna
mayat maya wa mu; ga ting hpe jahpring nna dai hpe up nga lu mu; nammukdara hta
rawng ai nga ni a ntsa e mung, lamu kata na ntsa malen e pyen ai u ni a ntsa e mung,
ga ntsa e nsoi nsa rawng ai shamu shamawt chye ai baw mahkra a ntsa e mung up nga
mu ngu wu ai. Dai majaw, dinghku ngu ai hpe K.K chyeju hpring hpring hkam la lu
na matu shaman dat ya ai re. Dingnye byin hkum hkra na matu, chyum sha si na matu,
jam jau hten za na matu n re. Rai tim, K.K shaman da ya ai chyeju ni hte hpring ai
dinghku byin tai na matu gaw, Karai Kasang a mying ningsang hta de nga ra ai. Karai
Kasang yaw shada da ai lam yan hku dinghku hpe gaw gap mat wa ra ai re. Shaloi
mungakn ga a ja gumhpraw, arawng aya, hpaji hku mari la n lu ai, ngwi pyaw simsa ai
ngu ai shaman chyeju the hpring ai dinghku tut nawng tai nga lu na re.
K.K a mying ningsang hta de da ai dinghku tai na matu:I. Num la hkungran dinghku de ai hte seng nna Karai Kasang a yaw shada ai hpe
atsawm chye na let, dinghku hpe gaw gap sa wa ra ai.
K.K num langai hte la langai rau nga nna, K.K a mying ningsang hta dinghku
de shangun ai a yaw shada ai lam ni gaw:(a) Shada ningrum ningtau tai na matu re (companionship).
Du sat ni hpe K.K hpan da ai shaloi, yi la hpan da nna mayat maya shangun
dat ai re. Dai hpe yu nna, mai kaja nga ai ngu Karai Kasang tsun wu ai. Rai tim, N.N
2:18 hta lasha gaw shi hkrai nga na nmai ai; shi hte ram ai nrum ntau shi a matu ngai
galaw na we ai ngu tsun let, num hte la lahkawng yan rau ram ai hte nrum ntau hku
nga na hpe hpan lajang da ai re. Karai Kasang a yaw shada lam hta, shinggyim masha
gaw, kashu kasha shangai shaprat na matu sha dinghku de ai lam n re. Shada nrum
ntau tai na matu re. Shada nrum ntau tai ai ngu ai gaw, tsaw ra myit hpe shada garan
gachyan hkat ai hte, lahkawng rai tim hkum shan langai tai let shada manoi nga ai lam
re (N.N 2:24, Mahte 19:6). Dai gaw kaga kadai hpe mung n jaw lu ai (n mai jaw ai)
tsaw ra myit hte shada tsaw ra nga ai lam re. Dai tsaw ra myit hta sung dik ai hkau
chyap lam (sh) myit hkrum lam (the deepest friendship or union), myit hta hkam sha
ai lam (kabu ai, yawn ai, myit mada ai, hkrit tsang ai) ni hpe garan gachyan hkat ai
lam, shada sadi dung kang ka ai lam, gawng kya ai lam ni hpe chye na mara raw dat
hkat ai lam, ginhka kau n mai hkra shada mahkri shawn, shamyet shanat jahkum
shatsup hkat nga ai lam, ni lawm ai re.
(b) Kashu kasha shangai shaprat ai hte bau maka na matu re (procreation and
rearing of children)

2
N.N 1:28 hta nan kashu kasha shaprat nna mayat maya wa mu ngu nna
Karai Kasang hkang da ai re. Kashu kasha ni mung, kanu a ntsa sadi dung kangka ai
hte tsaw ra ai kawa; kawa hpe sadi dung kang ka ai hte tsaw ra ai kanu hpe ra kadawn
ai majaw K.K gaw lahkawng rai tim langai sha tai na matu ngu hpan da ai lam re. Si
ten du hkra n hka ai sha rau dinghku de nga na matu hkang da ai re.Dai gaw Karai jaw
shaman chyeju the lit re ngu hkap la kam sham let kanu kawa kaja tai nga ra ai.
Bai nna, K.K gaw kashu kasha shangai shaprat na matu hpan lajang da ya ai re
majaw, kan a nsi nai si hku lu la ai kashu kasha ni yawng gaw, K.K a chyeju hte hkam
la lu ai re ngu kam sham ra ai. Shingra tara the hpung tang hpaji hku lu la ai lam n rai,
Karai Kasang a chyeju majaw sha lu la ai hpe myit kam sham ra ai. Dai sha n-ga,
tinang a kashu kasha ni hpe, Karai Kasang a mying ningsang hta galu kaba wa hkra
bau maka ra ai. Shingra tara hku sha hkrup mara, kam mara, yu maya shinggyim
masha langai hku nga pra galu kaba wan a matu n re. Karai Kasang a kasha hku,hpaji
byen-ya kung hpan wa ai nna, Karai a man, masha a man myi man pa ai hte, galu
kaba wa hkra, Karai jaw lit hku hkap la kam sham let, bau maka ra ai.
Kashu kasha shaman chyeju n lu ai dinghku ni mung, jinghku jingyu ni a
kasha kasha, matsan mayan ni a kashu kasha ni hpe tinang a kasha zawn tsawra garum
shingtau ai lit, chyeju kum hpa lu ai re ngu hkap la kam sham let, si du hkra shada
sadi dung kangka ai hte shada ningrum ningtau tai nga ra ai.
(c) Ngang (sex) hte seng nna shadik shatup hkat na matu re (constructive sexual
fulfillment)
K.K gaw num hte la hpe n bung ai ngang daw shan (sex organ) hte hpan da
ai re. Dai hpe K.K a yaw shada da ya ai lam hte hkrak jai lang na matu re. Hkrup mara
du sat ni zawn nga pra jai lang na matu n re.Num hte la K.K a mying ningsang hta ga
shaka da hkungran ngut ai shani she jai lang na matu re. Hkungran ngut ai hpang
mung, du sat ni zawn kam ai ni hte, hkrup ai ni hte, myit gayut shagu jai lang na matu
n re. K.K a mying ningsang hta lahkawng rai tim langai nrum ntau tai nga na ga ai
ngu, ga shaka la nna dinghku de ai tinang a madu jan/ madu wa hte sha, ganawn
mazum jai lang na matu re. Dai majaw K.K a mying ningsang hta ga shaka da nna
dinghku de shangun ai lam a yaw shada ai lam langai gaw, ngang (sex) hte seng nna
yubak mara nlu na matu K.K tau hkrau lajang da ya ai lam mung rai nga ai.Karai
Kasang hpan day a ai a yaw shada ai lam hku jai lang yang, ngang (sex) gaw shaman
chyeju tai nna, ngwi pyaw ai dinghku tut nawng tai nga lu shangun na re.
II. Awng Dang Ai Dinghku num/la tai na matu gawgap la ra ai lam ni:
(a) Npawt hkridun gaw tsaw ra ai lam rai nga ai.
Tsaw ra myit ngu ai hpa rai ta? (What is love?): Tsaw ra myit ngu ai gaw, matsan
dum chye ai hte tinggyeng myit n machyu ai sha kaga wa a akyu hpe galaw ya mayu
ai myit re (Love is choosing to do kind, unselfish deeds for the other). Tengman ai,
tsaw ra myit hta jaw ya ai hte mara raw dat ya ai lam lawm nga ai (Love is giving and
forgiving). Karum shingtau ai, mani sum sai ai hte manang wa a matu myit ai lam
mung re (Love is helping, smiling, and thinking). Myit hta hkam sha ai lam sha n re,
tatut hkrang shapraw galaw daw jau ya ai lam rai nga ai (Love is not just a feeling.
Love is what we do).
(b) Gawgap sa wa ra ai lam yan ni
(1) Shada ga shaga, matut mahkai nga ra ai. {communication (level 1: talk about
what happened tell each other what happened during the day; Level 2: Talk about us
our money, our children, our relatives, our plans for the future, etc; Level 3: Talk
about our feeling open the door of our heart, allowing our marriage partner to see
and know our feelings)}. Barriers to communication fear, too busy, not listening.

3
(2) Shada shakawn hkat nga ra ai {Give appreciation each other (eg. Good mother to
our children)}.
(3). Tsaw ra matsan dum lama ai lam hpe tatut hkrang shapraw dan nga ra ai (Do kind
actions )
(4). Negative hku dinglun ai lam shayawm ra ai (Complain less)
(5). Tsaw ra myit hpe jaw ya nga ra ai. La ma tinang n hkam la lu tim, madu jan/wa
hpe tsaw ra myit jaw nga ra ai (Give love, even if you dont receive it).
III. Kanu Kawa hte kashu kasha lapran gawgap sa wa ra ai lam yan ni hpe
atsawm chye na ra ai.
(a) Kanu Kawa ni a lit : Shakawn Kungdawn 127:3 hta Yu mu, kashu kasha gaw
Yehowa jaw ai Sali wunli rai nga ai ngu nna kashu kasha ni ngu ai gaw Karai Kasang
a she re. Madu gaw Karai Kasang she re, kanu yan kawa n re. Kanu kawa tai ai ni hpe
shaman chyeju hku jaw let bau maka na lit ap ya ai she re. Dai majaw manu shadan ra
ai, tsaw ra ra ai hkungga ra ai. Kanu kawa ni kashu kasha ni a ntsa, kam mara ngai
shangai da ai she re, lamu de na yu wa ai n re ngu nna, matsa mawa dagam dala ga ni
hte bau maka ai lam, hkaji ai lam n mai galaw ai. Dai hku di jang Karai Kasang
shaman day a nna ap da ai lit hpe n gawn nsawn galaw ai lam rai wa ai. Sha loi Karai
Kasang a man hta shut kaba shut shai ai kanu kawa ni tai wa mai ai re.
Dai rai nna Kasa Pawlu mung, Ehpesu 6:4 hta Nanhte mung, nu wa ni e,
nanhte a kasha ni hpe masin hkum shapawt myit: dai madu a sharin achyin ai hte
daru shadum ai lam hta shanhte hpe bau maka nga mu ngu nna kanu kawa ni kashu
kasha ni hpe bau maka ai shaloi sharin achyin ya ra ai lam ni hpe tsun da nga ai.
Dai madu a sharin achyin ai hte daru sharin na matu kanu kawa ni mung, kam
sham myit kaba ai hte mungga hta asak hkrung ai a kasi kamang madun nga ra ai
( Romma 2:21-24; I Thes 2: 10-12). Karai Kasang hpe tsaw ra ai lam, shada tsaw ra ai
lam, shada mara raw dat hkat ai lam, shada hkungga masat chye ai lam, tinang a
tinggyeng shagyawm nna manang wa a akyu hpe madung dat asak hkrung chye ai lam
ni dinghku kata kaw, ma ni yu sharin la lu hkra kanu kawa ni gaw, lam shagu hta kasi
woi madun ai hte, ma ni hpe lam madun shrin achyin ya ra ai (Eph. 4:31-32; Mahte
20: 25-27; Yawhan 13:12-15). Dinghku a shinggan, htingbu htingbyen makau grup
yin ni hte tsawra mahku mara hku hkau chye ai lam, ra kadawn ai ni the kaji htum ai
ni hpe garum shingtau chye ai lam, labau htunghkying ni hpe manu shadan tsawra
chye ai lam ni yu kasi la lu hkra Hkrsitan dinghku kanu kanu kawa ni lit la rag a ai
( Roma 12:13; I Tim 5:10; James 1:26-27; I Yawhan 3:17). Karai Kasang a sut sin
kaja zawn, tinang a hkum sai shan asak hkrung lam the, Karai jaw ai sut rai, hpaji
beng-ya ni hpe hkungga la rat saw ra myit hte manu shadan madu mazing, jai lang
chye na matu mung kasi madun rag a ai.
Dai hku nna, kanu kawa ni gaw, kashu kasha ni hpe K.K a lam hte, Karai
Kasang sharawng awng ai lam ni hpe ma kaji prat kaw nna, atsawm lit la nna, sharin
achyin ya na lit shatsam da hkrum ai ni re. Asak ram wa ai aten hte wugut gu ai aten
du hkra mung K.K a mungga hte maren madat mara nna Hkrsitan asak hkrung lam hta
asak hkrung lu na matu, lit la bau maka dat ra ga ai.
(b) Kashu Kasha ni a lit : Ehpesu 6:1-3 hta Mani e, nanhte a kanu yan kawa hpe dai
madu hta madat mara nga mu: dai gaw gingdan ai lam rai nga ai. Nang ngamu
ngamai ai hkrum nna, na a nhtoi gaw dai mungdan hta galu kaba nga lit ga, na nnu

4
yan nwa hpe hkungga lara di mu, nga nna htet da ai ga gaw, ga ndat lawm ai,
shawng na htet da ai ga rai nga ai, ngu tsun ahrin da nga ai.
Tara kanu 10 hta K.K Yehowa nang hpe jaw ai ga hta na a asak galu lit ga, na
nnu yan nwa hpe hkungga lara di u ngu nna K.K a shaman chyeju lu la ai wa tai na
matu kanu yan kawa hpe hkungga ra ai, ngu hkang da ai re. Israela ni a labau hta,
Egutu e mayam tai nga ai aten, nta dinghku masha langai hkrai a gam bum masat nna
bungli galaw ra ma ai. Shaloi asak kaba sai ni bungli nlu galaw, atsam n dat lu rai ai ni
a matu, kashu kasha ni kanu kawa ni a kam htaw matu mung galaw ra ma ai. Asak
kaba ai kanu kawa lu ai htinggaw ni hta n kau mi gaw htam lahkawng masum na matu
bungli galaw ra wa ma ai. Dai majaw asak kaba sai kanu kawa n ra ai ni, asak kaba sai
ni hpe aput angun, n kaw n law di ai ni; kaga sara de sa sa kau mayu ai ni law wa ma
ai. Nam mali hkrum lam hta mung, asak kaba sai kanu kawa ni hpe lakawn ra, aku ra,
yu lahku ra re ai shaloi kashu kasha n kau mi, kanu kawa hpe aput angun, n kaw n
law, n gawn nsawn di ai lam ni pru wa ma ai. Dai majaw K.K gaw, Nang hpe kanu
kawa gaw, Karai Kasagn shaman ya ai the maren shinggyim masha tai na matu
shangai shaprat ai re; jam jau pu ba hkam nna bau maka ai re; Teng man ai K.K a lam
hpe shachyen ya ai ni re. Dai gaw K.K shan hte hpe jaw da ai lit re. Dai lam hku nna
nang hpe shinggyim masha shatai la nga ai re. Dai lam hku K.K gaw shaman chye ju
jaw nga ai re. Dai hpe nang myit dum nna, K.K a shaman chyeju lu la ai asak hkrung
lam hku hkawm sa lu na matu, nnu yan n wa hpe hkungga la ra di u, ngu tsun sharin
ai lam rai nga ai. Hkungga la ra di ai ngu ai gaw (1) kanu kawa a ga madat ai (2)n
kaw n law, n gawn nsawn ndi ai sha, shagrau hkungga ai (3) Hpanda ai Karai
Kasang a mungga nga ai hte maren tengman dinghpring ai hku asak hkrung let
kanu kawa ni hpe kabu shangun ai lam re. (4) Hpaji beng-ya hta kunghpan wa
hkra ayan shakut ai. Shaloi K.K gaw nang hpe ngamu ngamai shangun na, nang nga
ai mungdan hta myit sim myit sa myit ngwi myit pyaw ai hte asak galu na re ngu, ga
sadi jaw da ai lam rai nga ai.
Ga hpungdim: - (1) Madu jan yan madu wa gaw, kun dinghku hpe K.K a mying
ningsang hta ga shaka da nna, K.K hta tut nawng akyu hpyi manoi manat ai hte de sa
wa ra ai (2) Kashu kasha ni hpe K.K a lam tut nawng tsun hkai dan ai hte , makam
masham lam hta kasi tai nga ra ai. (3) Kashu kasha ni K.K a chyeju hta ngamu ngamai
ai hte ngwi pyaw simsa ai hku asak hkrung lu na matu, Kanu Kawa hpe hkungga ra ga
ai. (4) K.K sharawng awng ai hku anhte a dinghku ni hpe gaw gap sa wa let, K.K a
shaman chye ni hpe matut ginlen hkam la ga. (5) Kun dinghku gaw shinggyim
wuhpawng a npawt hkri dun re. Mungkan a ngwi pyaw simsa lam a npawt mung kun
dinghku re. Shinggyim masha langai hta nga ra ai tsaw ra myit, myit jasat sat lawat nli
tum gat hkai ai shara re. Kun dinghku ni K.K a shaman chyeju hta greng nga jang,
nawku hpung, shinggyim wuhpawng, amyu, mungdan, mungkan greng na re.
To God be the glory!
Ginlen shalai ai,
Rev. Dr. Lahpai Awng Li
(MIT, Insein), 15 Nov 2015. Hkristan Dinghku Bat.