Ponad Slowami Program

Barbara abcka
Ponad sowami
Program nauczania przedmiotu jzyk polski
w liceum i technikum
(zgodny z now podstaw programow
i obowizujcy od roku szkolnego 2012/2013)
Zakres podstawowy i rozszerzony
Nowa Era 2012
Spis treci
I. Charakterystyka programu nauczania .. 3
1. Zaoenia oglne ...... 3
2. Zgodno programu z podstaw programow ksztacenia oglnego .. 5
3. Warunki realizacji programu ... 5
II. Cele ksztacenia i wychowania ... 6
III. Treci nauczania .... 8
IV. Procedury osigania celw ksztacenia ... 34
V. Zakadane osignicia ucznia ... 39
VI. Propozycje kryteriw oceny i metod sprawdzania osigni ucznia .. 48
VII. Materiay dydaktyczne ...56
Zacznik ... 59
I. Charakterystyka programu nauczania

1. Zaoenia oglne
Program Ponad sowami przeznaczony jest do nauczania jzyka polskiego w zakresie
podstawowym i rozszerzonym. Opracowany zosta nie tylko zgodnie z wymogami
nowej
podstawy
programowej,
lecz
take
uwzgldnieniem
najczciej
wystpujcych problemw, z jakimi w procesie nauczania maj obecnie do czynienia

polonici. Opierajc si na badaniach przeprowadzonych w latach 20102011 przez
Wydawnictwo Nowa Era wrd nauczycieli jzyka polskiego z caej Polski, mona
stwierdzi, e w szkoach ponadgimnazjalnych obserwuje si wiele negatywnych
tendencji. Za najbardziej
utrudniajce proces
nauczania
uznano pi
niej
wymienionych.
1. Uczniom myl si twrcy epok dawniejszych ze wspczesnymi, maj problemy
z przyporzdkowaniem poszczeglnych autorw do waciwych epok.
2. Uczniowie nie potrafi wyobrazi sobie realiw minionych epok, wczu si
w ich klimat, poj konwencj okresu literackiego, przez co teksty tworzcych
wtedy pisarzy s dla nich czsto niezrozumiae.
3. W klasie
trzeciej
uczniowie
nie
stanie
opanowa
materiau
przedmiotowego i umiejtnoci sprawdzanych w poszczeglnych czciach

arkusza egzaminacyjnego.
4. Uczniowie nie czytaj lektur, nie s nimi zainteresowani, w zwizku z czym
lekcje powicone duszym utworom staj si kopotliwe.
5. Modzi
ludzie
maj
trudnoci
odwoaniem
si
do
kontekstu
oglnokulturowego przy omawianiu utworw.

Ponadto nauczycielom zazwyczaj brakuje czasu na realizacj programu, a obecnie
przy zmniejszonej liczbie godzin sytuacja ta moe si tylko pogorszy.
Aby pomc nauczycielom cho w czci rozwiza wyszczeglnione wyej
problemy, przy opracowywaniu programu przyjto nastpujce zaoenia:
wprowadzenie
uporzdkowanego,
chronologicznego
wykadu
historii
literatury;
zebranie w jednym miejscu twrczoci najwybitniejszych pisarzy;
wyrane oddzielenie tekstw wspczesnych nawizujcych do danej epoki

od tekstw z epoki;
3
uporzdkowanie treci wprowadzenia do kadej epoki w ramach

kontekstw: historycznego, filozoficznego i artystycznego;
rozbudowanie kontekstu kulturowego z naciskiem na edukacj filmow

i teatraln oraz na umiejtno analizy dzie sztuk plastycznych;
wprowadzenie kompleksowych zestaww materiaw zawierajcych rne

teksty kultury, w tym przede wszystkim multimedialnych (filmy, fragmenty
spektakli, prezentacje), bdcych obudow danej lektury;
uwzgldnienie
takich
tekstw
wspczesnej
kultury,
ktre
mog
zainteresowa modzie;
ksztacenie od pierwszej klasy kluczowych umiejtnoci maturalnych

czytania ze zrozumieniem, pisania wasnego tekstu, formuowania
wypowiedzi ustnej;
ograniczenie propozycji lekturowych, przemylana ich selekcja, dziki ktrej

nauczyciel zdy w kadej klasie omwi i powtrzy poszczeglne epoki.
Wane miejsce w programie zajmuje nauka o jzyku. Rozkad materiau tej

dziedziny pozwala skorelowa kade zagadnienie z tekstami dotyczcymi danej epoki
i funkcjonalnie je wykorzysta do wicze jzykowych. Ponadto w programie
integralnie
potraktowano
sprawy
jzyka,
literatury,
kultury
komunikacji
midzyludzkiej, aby wszechstronnie przygotowa ucznia do posugiwania si jzykiem

w wielu sytuacjach spoecznych oraz odbioru i konstruowania zrnicowanych
gatunkowo wypowiedzi.
Gwnym celem autorki programu Ponad sowami jest wyposaenie ucznia
w wiedz i umiejtnoci, ktre nie tylko umoliwi mu pomylne zdanie egzaminu
maturalnego, lecz take pozwol na aktywne uczestnictwo w yciu spoecznym
i kulturalnym. Dlatego tradycj i kultur polsk pokazano na szerokim tle kultury
europejskiej i wiatowej, przedstawiono powizania midzy arcydzieami powstaymi
w innych krajach z dokonaniami polskich twrcw.
W ramach ksztacenia umiejtnoci wnikliwego odbioru tekstw kultury duy
nacisk pooono w programie na takie ich zestawianie, aby ucze mg dostrzec
wsplne cechy stylu oraz powizania ideologiczno-treciowe midzy nimi. By mg
pozna konwencj epoki lub kierunku. Pokazano te, jak porwnywa rnorodne
teksty kultury, wyrabia sobie na ich temat wasne zdanie, pozna opinie innych,
nauczy si kultury dyskusji.
4
W programie procedury osigania celw ksztacenia i zakadane osignicia

uczniw napisane s podobnie jak podstawa programowa jzykiem wymaga.
Dziki temu nauczyciele mog precyzyjnie okreli efekty, jakie maj uzyska.
Program przynosi ponadto nauczycielom klarowne i szczegowe propozycje
kryteriw oceny oraz metod sprawdzania osigni ucznia pomagajce sprawiedliwie
i wszechstronnie oceni jego wiedz, umiejtnoci oraz aktywno i zaangaowanie
na zajciach.
2. Zgodno programu z podstaw programow ksztacenia oglnego
Program nauczania Ponad sowami jest zgodny z zaoeniami zawartymi
w Rozporzdzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 23 grudnia 2008 r. w sprawie
podstawy programowej wychowania przedszkolnego i ksztacenia oglnego
w poszczeglnych typach szk (DzU z 1 stycznia 2009 r., nr 4, poz. 17)
oraz wytycznymi zamieszczonymi w Rozporzdzeniu MEN z 8 czerwca 2009 r., nr 89,
poz. 730).
Przeznaczony jest do nauczania przedmiotu jzyk polski na IV etapie
edukacyjnym (w liceum i technikum) w zakresie podstawowym oraz rozszerzonym.
Realizacj treci programowych uatwi seria podrcznikw pod tym samym
co program tytuem oraz dodatkowe materiay dydaktyczne.
3. Warunki realizacji programu
Program Ponad sowami stosuje si do ustale zawartych w ramowym planie nauczania,
wedug ktrych na nauk jzyka polskiego w liceum i technikum przewidzianych jest
cznie 360 godzin lekcyjnych w zakresie podstawowym i dodatkowych 240 godzin
lekcyjnych w zakresie rozszerzonym, odpowiednio w trzyletnim i czteroletnim cyklu
ksztacenia. Uwzgldnia rwnie sytuacj, gdy dyrekcja szkoy podejmie decyzj
o przyznaniu dodatkowych godzin. W zwizku z tym nauczyciel moe dostosowa
czas realizacji poszczeglnych zagadnie, jak rwnie kolejno ich omawiania
do okrelonej liczby godzin lekcyjnych oraz poziomu danej klasy.
Istotnym warunkiem realizacji programu nauczania jest znajomo podstawy
programowej dla gimnazjum ze wzgldu na kluczowe zaoenie nowego rozporzdzenia
MEN, ktre podkrela znaczenie spjnoci programowej III i IV etapu edukacji,
w ramach wikszej ni do tej pory troski o zachowanie cigoci ksztacenia midzy
kolejnymi etapami. Pozwoli to unikn powielania treci edukacyjnych i powtrnego
5
omawiania tych samych utworw (w zaczniku do programu zamieszczono

zestawienie lektur licealnych i gimnazjalnych w celu uatwienia nauczycielowi
orientacji w tym temacie).
Nauczyciel w szkole ponadgimnazjalnej odwouje si wic do wiedzy
i umiejtnoci, ktre ucze zdoby na wczeniejszych etapach edukacyjnych, zwaszcza
na III. Na IV etapie ma wprowadzi ucznia w wiat kultury wysokiej, nauczy powanej
i kompetentnej, otwartej na rne sensy lektury tekstw, zwrci uwag
na kultur wspczesn, popularn. Zadaniem nauczyciela jest te pokazanie, jak
nowoczesne rodki przekazu mog uatwi i uatrakcyjni poznawanie tradycji.
Program nauczania Ponad sowami wspgra z zadaniami, jakie zostay
wyznaczone w podstawie programowej nauczycielowi jzyka polskiego na IV etapie
edukacyjnym.
W zakresie podstawowym s to przede wszystkim:
1) stymulowanie i rozwijanie zainteresowa humanistycznych ucznia;
2) wprowadzanie ucznia w wiat rnych krgw tradycji polskiej, europejskiej,
wiatowej;
3) zapoznanie z najnowszymi tendencjami w kulturze wspczesnej;
4) nauczenie kompetentnej, wnikliwej lektury tekstu;
5) inspirowanie refleksji o szczeglnie istotnych problemach wiata, czowieka,
cywilizacji, kultury;
6) pogbianie wiadomoci jzykowej i komunikacyjnej ucznia;
7) rozwijanie jego sprawnoci wypowiadania si w zoonych formach;
8) stymulowanie umiejtnoci samoksztacenia ucznia.
W zakresie rozszerzonym ponadto:
1) pogbianie wiedzy oglnokulturowej ucznia;
2) inspirowanie ucznia do samodzielnego poszukiwania rde wiedzy;
3) wspomaganie ucznia w rozwoju jego indywidualnej erudycji;
4) doskonalenie umiejtnoci ucznia w tworzeniu zoonych wypowiedzi ustnych
i pisemnych;
5) wprowadzanie ucznia w wiat poj z zakresu humanistyki.
II. Cele ksztacenia i wychowania
Podstawa programowa zakada, e ucze traktowany jest jako podmiot procesu
nauczania i wychowania. W cigu caej edukacji polonistycznej cele zasadnicze
6
s identyczne. Na kadym etapie ksztacenia zostay jednak ze wzgldu na faz

rozwoju intelektualnego i emocjonalnego opisane odrbnie. Na IV etapie ucze jest
uczestnikiem
procesw
komunikacyjnych
wiadomym
odbiorc
kultury.
W ksztatowaniu kompetencji wykorzystuje zdobyte wiadomoci z zakresu wiedzy

o jzyku, wiedzy o literaturze i wiedzy o kulturze.
Podstawa programowa do jzyka polskiego zawiera trzy zasadnicze wymagania
oglne:
I.
Odbir wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

Ucze rozumie teksty o skomplikowanej budowie; dostrzega sensy zawarte
w strukturze gbokiej tekstu; rozpoznaje funkcje tekstu i rodki jzykowe
suce ich realizacji; ma wiadomo kryteriw poprawnoci jzykowej.
II.
Analiza i interpretacja tekstw kultury.

Ucze stosuje w analizie podstawowe pojcia z zakresu poetyki; w interpretacji
tekstu wykorzystuje wiedz o kontekstach, w jakich moe by on odczytywany,
poznaje niezbdne dla lektury fakty z historii literatury i innych dziedzin
humanistyki;
odczytuje
rozmaite
sensy
dziea;
dokonuje
interpretacji
porwnawczej.
III.
Tworzenie wypowiedzi.
Ucze buduje wypowiedzi o wyszym stopniu zoonoci; stosuje w nich
podstawowe zasady logiki i retoryki; ma wiadomo wasnej kompetencji
jzykowej.
Cele oglne peni funkcj kontroln i regulujc realizacj wymaga szczegowych.

Ich zadanie polega na wskazaniu nauczycielowi kierunku planowania dydaktycznego.
Cele ksztacenia wspgraj z oglnymi celami wychowania, ktre na tym etapie
mona sprowadzi do nastpujcych punktw. Ucze:
przyjmuje postaw szacunku dla podstawowych wartoci kultury wiatowej,

europejskiej i polskiej;
ma poczucie przynalenoci do wsplnoty regionalnej, narodowej, europejskiej

i oglnoludzkiej;
wykazuje szacunek dla drugiego czowieka, odmiennych postaw, pogldw

i opinii;
jest tolerancyjny wobec odmiennych kultur;
wykazuje szacunek dla tradycji kultury i potrafi samodzielnie oceni jej

dorobek;
dba o wasny rozwj duchowy, spoeczny, intelektualny;
wiadomie uczestniczy we wspczesnym yciu kulturalnym;
przejawia zdolno do oceny biecych zjawisk kulturowych;
akceptuje idee patriotyczne i demokratyczne;
wykazuje prospoeczn postaw;
potrafi wsppracowa z innymi, by realizowa zadania przewidziane dla grupy.
III. Treci nauczania

W programie Ponad sowami materia nauczania zosta tak uporzdkowany, aby uatwi
uczniom przyswajanie wymaganych wiadomoci i umiejtnoci. Dominuje w nim ukad
chronologiczny podzia na epoki, w obrbie ktrych wystpuj powtarzajce si
bloki: O epoce, Teksty z epoki, Nauka o jzyku, Nawizania, Przygotowanie do matury.
W tabeli poniej zawarto treci nauczania i teksty kultury dla poszczeglnych
klas. Wrd tekstw wyrniono te, ktre wskazuje podstawa programowa (przy czym
czsto jest to jedynie nazwisko twrcy, a w tabeli wskazano rwnie konkretny utwr),
oraz propozycje autorskie. Pozycji oznaczonych czerwon gwiazdk (*) nie mona
pomin.
ZP zakres podstawowy
ZR zakres rozszerzony
KLASA 1
Bloki nauczania
O epoce
(kontekst
historyczny)
O epoce
(kontekst
filozoficzny
i artystyczny)
Treci nauczania
Teksty kultury
STAROYTNO
- nazwa i ramy czasowe
epoki
- charakterystyka kultur
staroytnych
- fundamenty kultury
europejskiej
Grecja i Rzym
- wiat staroytnej Grecji
- cywilizacja i kultura
staroytnego Rzymu
- ycie codzienne w antyku
- pogldy filozofw
Propozycje autorskie
antycznych
- tekst filozoficzny:
8
Teksty z epoki
- kalokagatia jako idea

czowieczestwa
- zasada zotego rodka
- gwne cechy sztuki
antycznej
- antyczny kanon pikna
- reprezentatywne dziea
sztuki staroytnej
- powstanie i rozwj teatru
- mity i ich funkcje
- antyczne toposy
- pocztki literatury
antycznej
- liryka grecka
- cechy eposu homeryckiego
- podstawowe zasady
poetyki wedug Arystotelesa
- budowa tragedii antycznej
- konflikt i tragizm
w dramacie antycznym
- liryka rzymska
- antyczne gatunki literackie
Platon Pastwo (fragmenty)

- sztuki plastyczne, architektura,
np. Myron Dyskobol (rzeba)
Teksty wskazane w podstawie

programowej
ZP
- wybr mitw (np. Narodziny
wiata, Orfeusz)
- Sofokles Krl Edyp
ZR
- Horacy
Do Leukonoe
Wybudowaem pomnik
- Tyrtajos Liryki (wybr)
- Safona Liryki (wybr)
- Anakreont Liryki (wybr)
- Homer Iliada (fragmenty)
- Homer Odyseja (fragmenty)
- Arystoteles Poetyka (fragmenty)
Nauka o jzyku
- retoryka
TERMINY I POJCIA
historia, nauka, owiata: demokracja, miasto-pastwo (polis)
filozofia, religia, myl spoeczno-polityczna: arche, cynizm, epikureizm,
eschatologia, idealizm, kalokagatia, materializm, monoteizm, politeizm, sacrum
profanum, sceptycyzm, sofistyka, stoicyzm, zoty rodek
sztuka i kultura: akwedukt, architektoniczny porzdek (dorycki, joski,
koryncki), ceramika, dekorum, kanon pikna (proporcja, harmonia, umiar),
kariatyda, klasycyzm, kolumna, kopua, uk, mimesis, mozaika, pinakoteka,
polichromia
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): alegoria, anakreontyk,
antropomorfizm, archetyp, bajka, dramat satyrowy, dytyramb, elegia, epos, exegi
monumentum, fatum, gatunek literacki, heksametr, horacjanizm, hybris, hymn,
ironia tragiczna, katastrofa, komedia, konflikt tragiczny, mit, mitologia, oda,
pean, pie, poezja tyrtejska, porwnanie homeryckie, rodzaj literacki (epika,
liryka, dramat), sielanka (bukolika, ekloga, idylla), symbol, topos, tragedia
(prolog, parados, epejsodion, stasimon, exodos), tragizm, tren, trzy jednoci,
wina tragiczna
nauka o jzyku: argumentacja, chwyt erystyczny, dyskusja, manipulacja
jzykowa, mowa ciaa, perswazja, propaganda, retoryka, rozprawka, sentencja
Nawizania
- motywy antyczne
we wspczesnych tekstach programowej
9
kultury
- antyczny kanon pikna
a wspczesna sztuka
- funkcjonowanie
antycznych toposw
we wspczesnej kulturze
- kategorie estetyczne
tragedii greckiej
we wspczesnych dzieach
filmowych
Przygotowanie
do matury
Teksty z epoki
- czytanie ze zrozumieniem
- pisanie wypracowania
- wypowied ustna
Biblia
- czas powstawania
i konteksty kulturowe Biblii
- toposy biblijne
- symbolika i alegoryczno
w tekstach biblijnych
- budowa i czci Biblii
- przekady Biblii
- religie odwoujce si
do Starego i Nowego
Testamentu
- funkcje Pisma witego
- biblijne gatunki literackie
ZP
- Konstanty Ildefons Gaczyski
Tragiczny koniec mitologii
ZR
- Zbigniew Herbert Barbarzyca
w ogrodzie (fragmenty)
- Mieczysaw Jastrun Mit
rdziemnomorski (fragmenty)
- Igor Mitoraj Ikaro Alato (rzeba)
- Maria Pawlikowska-Jasnorzewska
Re dla Safony (fragmenty)
- Troja, re. Wolfgang Petersen
(film)
- Grek Zorba, re. Michalis
Kakojanis (film)
- teksty antyczne i o tematyce
antycznej
programowej
ZP
- Ksiga Hioba (fragmenty)
- Ksiga Psalmw (wybr)
- Pie nad Pieniami (fragmenty)
- Apokalipsa w. Jana (fragmenty)
ZR
- Ksiga Wyjcia (fragmenty)
- Pierwszy list w. Jana Apostoa
(fragment)
- Ksiga Rodzaju (fragmenty)
- Ewangelia wedug w. Mateusza
(fragmenty)
Nauka o jzyku
- style wypowiedzi
- stylizacja
TERMINY I POJCIA
Pismo wite: alegoria, apokalipsa, chrzecijastwo, dekalog, dialektyzm,
Ewangelia, hymn, judaizm, kanon, katolicyzm, kazanie, list, modlitwa, parodia,
patriarcha, pie, prawosawie, prorok, protestantyzm, przypowie (parabola),
psalm, psaterz, symbol, teodycea, Tora, wers, werset
nauka o jzyku: styl artystyczny, styl wypowiedzi, style funkcjonalne
(potoczny, urzdowy, naukowy, publicystyczny), stylistyka, stylizacja (archaizacja,
dialektyzacja, kolokwializacja), stylizacja biblijna
Nawizania
- motywy biblijne
we wspczesnych tekstach programowej
kultury
ZP
10
- funkcjonowanie biblijnych
toposw we wspczesnej
kulturze
- biblijne wartoci moralne
we wspczesnym wiecie
Przygotowanie
do matury
O epoce
(kontekst
historyczny,
filozoficzny
i artystyczny)
Teksty z epoki
- Dekalog I, re. Krzysztof

Kielowski (film)
- Zbigniew Herbert Ksika
- Harold S. Kushner Co si
naprawd zdarzyo w ogrodzie
Edenu? (fragmenty)
- Anna Achmatowa ona Lota
- Frdric Beigbeder Windows
on the World (fragmenty)
- Jerzy Nowosielski, krucyfiks
(malarstwo)
- Pasja, re. Mel Gibson (film)
- teksty biblijne i o tematyce
biblijnej
- wypowied ustna
REDNIOWIECZE
epoki
- kultura Zachodu (Rzym)
i Wschodu (Bizancjum)
- dziedzictwo antyku
i wpywy arabskie
- teocentryzm
i uniwersalizm jako
fundamenty redniowiecznej
kultury
- ycie codzienne
w redniowieczu
- pogldy redniowiecznych Propozycje autorskie
filozofw chrzecijaskich
- teksty filozoficzne:
- gwne cechy sztuki
wity Augustyn Wyznania
redniowiecznej
(fragmenty)
- style epoki: romanizm,
wity Tomasz Summa teologiczna
gotyk
(fragmenty)
sztuki wiekw rednich
- anonimowo twrcw
np. Hans Memling Sd Ostateczny
- dramat i teatr
(otarz)
w redniowieczu
- motywy literatury
redniowiecznej
programowej
- dewiza epoki: Bogu dusz, ZP
wadcy ciao, damie serce
- *Bogurodzica
- memento mori, czyli
- Lament witokrzyski
funkcja motywu mierci
- Dzieje Tristana i Izoldy
w kulturze epoki
ZR
- gatunki charakterystyczne - Dante Alighieri Boska Komedia
dla literatury wiekw
(fragmenty)
11
rednich
- parenetyczny charakter
literatury redniowiecznej
wzorce osobowe epoki
(idealizacja bohaterw)
- symbolika i alegoryzm
w redniowiecznych
tekstach kultury
- relacja Bg czowiek
w ujciu redniowiecznym
Nauka o jzyku
- Rozmowa Mistrza Polikarpa
ze mierci (fragmenty)
- Legenda o witym Aleksym
(fragmenty)
- wity Franciszek z Asyu
Pochwaa stworzenia
- Krl Artur i rycerze Okrgego
Stou (fragment)
- Gall Anonim Kronika polska
(fragmenty)
- Franois Villon Wielki testament
(fragment)
- u rde jzyka polskiego

- lady dawnych procesw
jzykowych
TERMINY I POJCIA
historia, nauka, owiata: feudalizm, schizma wschodnia, sztuki wyzwolone
filozofia, religia, myl spoeczno-polityczna: asceza, augustynizm,
chrzecijastwo, dualizm, eschatologia, franciszkanizm, hierarchia, idealizacja,
iluminacja, mistycyzm, scholastyka, teocentryzm, teologia, tomizm, uniwersalizm
sztuka i kultura: fresk, gotyk, iluminatorstwo, inicja, malarstwo tablicowe
(otarzowe), mecenat, miniatura, pieta, psychomachia, romanizm, symultanizm,
tryptyk, witra
motywy: ars moriendi, deesis, Stabat Mater, taniec mierci (danse macabre)
orodki kultury: Krakw, Pary, Rzym
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): alegoria, anonimowo,
antyteza, apostrofa, chanson de geste, dramat liturgiczny, epika rycerska, epos
rycerski, etos, farsa, hagiografia (ywoty witych), historiografia, intermedium,
kazanie, komedia misopustna, kronika, lament, legenda hagiograficzna, liryka
prowansalska, mirakl, misterium, moralitet, motywy antyczne, motywy biblijne,
paralelizm, pareneza, pie religijna, poemat epicki, prekursor, przykad
(exeplum), romans rycerski, rym (wewntrzny, zewntrzny), symbol, symultanizm,
testament poetycki
nauka o jzyku: archaizm, dialekt, gwara, hiperbola, iloczas, jzyk
indoeuropejski, jzyk praindoeuropejski, jzyk prasowiaski, liczba podwjna,
palatalizacja, przegos polski
Nawizania
- motywy i tradycje
redniowieczne
programowej
we wspczesnych tekstach ZP
kultury
- Umberto Eco Imi ry (fragmenty)
- pojcie witoci
ZR
w redniowieczu
- Kazimiera Iakowiczwna
i wspczenie
Opowie maonki
- etos rycerski w kulturze
witego Aleksego
wspczesnej
(fragmenty)
- obrazy mierci
w redniowieczu
12
i we wspczesnej
kulturze podobiestwa
i rnice
Przygotowanie
do matury
O epoce
(kontekst
historyczny,
filozoficzny
i artystyczny)
Teksty z epoki
- wypowied ustna
RENESANS
epoki
- przemiany cywilizacyjne
jako efekt odkry
geograficznych i nowych
wynalazkw
- gwne prdy renesansu:
humanizm i reformacja
- zoty wiek w Polsce
- ycie codzienne
w renesansie
- czowiek miar
wszechrzeczy, czyli gwne
zaoenie filozofii
renesansowej
- gwne cechy sztuki
renesansu
- styl renesansowy
sztuki renesansowej
- rozwj teatru w renesansie
- renesansowe motywy
i wtki
- filozoficzna dewiza epoki:
czowiekiem jestem i nic,
co ludzkie, nie jest mi obce
- biografia artysty model
czowieka renesansu
- gatunki literackie
i konwencje odrodzenia
- kazanie jako forma sztuki
retorycznej
- odwoania do kultury
antycznej
- wadca, obywatel,
pastwo prawa
13
- Zdzisaw Beksiski, bez tytuu

(malarstwo)
- Jerzy Besala Stoek dla wesoka
(fragmenty)
- Andrzej Sapkowski Miecz
przeznaczenia (fragmenty)
- Monty Python i wity Grall, re.
Terry Gilliam, Terry Jones (film)
- Sidma piecz, re. Ingmar
Bergman (film)
- teksty redniowieczne i o tematyce
redniowiecznej
Erazm z Rotterdamu Pochwaa
gupoty (fragmenty)
Niccol Machiavelli Ksi
(fragmenty)

np. Sandro Botticelli Wiosna

programowej
ZP
- *Jan Kochanowski
Pie XXV z Ksig wtrych
(Czego chcesz od nas,
Panie)
Pieni (wybr)
Pie o spustoszeniu Podola
przez Tatarw (fragmenty)
Pie witojaska o sobtce
(fragmenty)
Fraszki (wybr)
Treny (wybr)
Psalm (wybrany)
i obowizki
- nowe ujcie etosu
rycerskiego w kulturze
szlacheckiej
- motyw arkadii i pochwaa
urokw wiejskiego ycia
- renesansowy model
mioci
- relacje Bg wiat
czowiek w ujciu
renesansowym
Nauka o jzyku
- William Szekspir Makbet

- Miguel de Cervantes Przemylny
szlachcic Don Kichote z La Manchy
(fragmenty)
ZR
- Jan Kochanowski Treny (jako cykl
poetycki)
- Andrzej Frycz Modrzewski
O poprawie Rzeczypospolitej
(fragmenty)
- Piotr Skarga Kazania sejmowe
(fragmenty)
- Francesco Petrarka
Sonet 132
Sonet 335
- Giovanni Boccaccio Dekameron
(wybr)
- jzyk utworu literackiego

(style artystyczne)
TERMINY I POJCIA
historia, nauka, owiata: Akademia Krakowska (Uniwersytet Jagielloski),
ariaskie szkoy, odkrycia geograficzne, system heliocentryczny (kopernikaski),
wojny religijne, procesy czarownic
filozofia, religia, myl spoeczno-polityczna: antropocentryzm, antydogmatyzm,
cnota, dworzanin, ekumenizm, humanizm, indywidualizm, inkwizycja, kalwinizm,
luteranizm, machiawelizm, nietolerancja, powrt do rde (ad fontes),
protestantyzm, racjonalizm, reformacja, tolerancja, utopia
sztuka i kultura: akt, alegoria, antyczny kanon pikna, antyk, arkada, arkadia,
dydaktyzm, harmonia, iluzjonizm, klasycyzm renesansowy, komedia dellarte,
manieryzm, mecenat, miasto idealne, motywy mitologiczne, pejza, perspektywa,
portret, teatr dworski, teatr elbietaski, teatr publiczny
orodki kultury: Florencja, Krakw, Londyn, Mediolan, Padwa, Pary, Rzym
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): alegoria, anakreontyk,
antropocentryzm, antyk, arkadia, dramat elbietaski, dydaktyzm, ekumenizm,
erotyk, esej, fraszka, harmonia, horacjanizm, humanizm, hymn, indywidualizm,
kazanie, klasycyzm renesansowy, literatura dworska, literatura parenetyczna,
mecenat, motywy biblijne, motywy mitologiczne, nowela, parodia, petrarkizm,
pie, Plejada, poeta doctus (poeta uczony), psalm, psaterz, puenta, romans
rycerski, sielanka, sonet, tragedia, tren, utopia, wiersz biay (bezrymowy),
wiersz sylabiczny, zwierciado
nauka o jzyku: epitet, funkcja poetycka, rodzaje i gatunki literackie,
komunikacja literacka, konwencja gatunkowa, konwencja literacka, kreacja
jzykowa, literatura pikna, metaforyka, onomatopeja, parafraza, parodia,
pastisz, podmiot liryczny, porwnanie, rym, rytm, styl, utwr literacki
Nawizania
- motywy i tradycje
renesansowe
programowej
we wspczesnych tekstach ZR
14
kultury
- szekspirowskie inspiracje
- renesansowa rado ycia
we wspczesnoci
Przygotowanie
do matury
O epoce
(kontekst
historyczny,
filozoficzny
i artystyczny)
Teksty z epoki
- wypowied ustna
BAROK
epoki
- fundamenty barokowej
kultury: absolutyzm
i kontrreformacja
- czas wojen i konfliktw
religijnych
- nurt dworski i sarmacki
w polskim baroku
- ycie codzienne w baroku
- czowiek wobec
nieskoczonoci, czyli
filozofia w okresie baroku
- gwne cechy sztuki
baroku
- styl barokowy
sztuki baroku
- rozwj dramatu i teatru
w baroku (opera)
- manieryzm jako wstp
do baroku
- barokowe motywy i wtki
- niepokoje czowieka
baroku marno, mier,
przemijanie
- poszukiwanie nowych
form w literaturze
- dominacja formy
15
- Ferdynand Bruckner Elbieta

krlowa Anglii, re. Laco Adamik
(spektakl teatralny)
- Wadysaw Broniewski *** [Anka!
to ju trzy i p roku]
- Jean Delumeau Cywilizacja
Odrodzenia (fragmenty)
- Andy Warhol Mona Lisa
(malarstwo)
- Terry Pratchett Trzy wiedmy
(fragmenty)
- Romeo i Julia, re. Baz Luhrmann
(film)
- Krlowa Margot, re. Patrice
Chreau (film)
- teksty renesansowe i o tematyce
renesansowej
Blaise Pascal Myli (fragmenty)
Kartezjusz Rozprawa o metodzie
(fragmenty)
np. Giovanni Lorenzo Bernini
Ekstaza w. Teresy (rzeba)
programowej
ZP
- Mikoaj Sp Szarzyski
Sonet III
Sonet V
- Jan Chryzostom Pasek Pamitniki
(fragmenty)
ZR
nad treci w sztuce

- Daniel Naborowski
barokowej
Krtko ywota
- gatunki charakterystyczne
Na oczy krlewny angielskiej
dla literatury baroku
- Jan Andrzej Morsztyn
- estetyka brzydoty
Do trupa
- angielscy metafizycy
Niestatek
- klasycyzm we Francji
- cechy szlacheckiej kultury Propozycje autorskie
sarmatyzmu
- Wacaw Potocki Zbytki polskie
- mio w literaturze
- John Donne Pcha
baroku
Nauka o jzyku
- rodki artystycznego
wyrazu i ich funkcje
TERMINY I POJCIA
historia, nauka, owiata: absolutyzm, kontrreformacja, ksenofobia, luteranizm,
sarmatyzm, szkolnictwo jezuickie, teatr szkolny
filozofia, religia, myl spoeczno-polityczna: absolutyzm, kontrreformacja,
nietolerancja, panteizm, przedmurze chrzecijastwa (idea), spirytualizm
sztuka i kultura: arkadia, dekoracyjno, dydaktyzm, dysharmonia, ekspresja,
iluzjonizm, klasycyzm barokowy, komedia dellarte, kontrast, mecenat, motywy
antyczne, motywy biblijne, motywy mitologiczne, opera, portret trumienny,
rokoko, sarmatyzm, teatr dworski, teatr szekspirowski, teatr szkolny
orodki kultury: Krakw, Madryt, Pary, Rzym, Warszawa, Wenecja, Wersal
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): alegoria, anafora, antyk,
antyteza, arkadia, dekoracyjno, dramat szekspirowski, dworzanin, dydaktyzm,
dysharmonia, ekspresja, erotyk, inwersja, kazanie, klasycyzm barokowy, komedia,
komedia dellarte, koncept, kontrast, makaronizm, marinizm, mecenat,
motywy biblijne, motywy mitologiczne, motywy wanitatywne (marnoci ycia),
niepokj metafizyczny, nowela, pamitnik, panegiryk, paradoks, poezja
metafizyczna, przerzutnia, puenta, rokoko, sarmatyzm, sonet, sylwa, szatan,
szlachcic ziemianin, teatr dworski, teatr szkolny, tragedia, tren
nauka o jzyku: alegoria, anafora, animizacja, apostrofa, archaizm, dialektyzm,
epitet, eufemizm, instrumentacja goskowa, inwersja, ironia, kalka, metonimia,
oksymoron, onomatopeja, paradoks, parafraza, paralelizm skadniowy, parodia,
pastisz, personifikacja, peryfraza, porwnanie, przenonia (metafora), pytanie
retoryczne, rym, rytm, sowa klucze, symbol, trop
Nawizania
- motywy i tradycje
barokowe
programowej
we wspczesnych tekstach ZR
kultury
- Jarosaw Marek Rymkiewicz Ra
- spadek po sarmatyzmie
polskiej
- Witold Gombrowicz Transatlantyk
- estetyka brzydoty wczoraj (fragmenty)
i dzi
- Jorge Luis Borges Kula Pascala
- barokowe teksty kultury
(fragmenty)
jako temat dla reyserw
- Fernando Botero Kobieta Rubensa
filmowych
(malarstwo)
- hiperbolizacja barokowa
- Vatel, re. Roland Joff (film)
16
Przygotowanie
do matury
O epoce
(kontekst
historyczny,
filozoficzny
i artystyczny)
Teksty z epoki
we wspczesnej sztuce
- Dziewczyna z per, re. Peter
- barokowa zabawa form
Webber (film)
jako inspiracja
wspczesnych dziaa
artystycznych
- czytanie ze zrozumieniem - teksty barokowe i o tematyce
barokowej
- wypowied ustna
OWIECENIE
epoki
- cechy charakterystyczne
wieku rozumu
- doba wynalazkw
- narodziny nowoczesnego
spoeczestwa
- owiecenie w Polsce
- rozwj szkolnictwa
i czasopimiennictwa
- pocztki gatunkw
publicystycznych
- ycie codzienne
w owieceniu
- racjonalizm i empiryzm
w filozofii owieceniowej
- gwne cechy sztuki
Wolter Traktat o tolerancji
okresu owiecenia
(fragmenty)
- style epoki: rokoko,
John Locke Rozwaania dotyczce
klasycyzm, sentymentalizm rozumu ludzkiego (fragmenty)
sztuki wieku owiecenia
- rozkwit teatru
np. Jacques-Louis David Portret
w owieceniu (pierwszy
maonkw Lavoisier (malarstwo)
teatr publiczny)
- powrt do klasycznych
ideaw
programowej
- naprawianie wiata
ZP
zuchwae rzemioso
- Ignacy Krasicki
- dydaktyczna dewiza epoki:
wiat zepsuty (fragmenty)
bawic, uczy
Monachomachia (fragmenty)
- biografia owieceniowego
artysty
- wiat w satyrycznym
- Ignacy Krasicki Bajki (wybr)
ujciu
- Franciszek Karpiski Laura i Filon
- powiastka filozoficzna,
(fragmenty)
czyli gbokie treci
- Jzef Wybicki Pie Legionw
w prostej formie
Polskich we Woszech
- od rozumu do serca, czyli
- Jan Potocki Rkopis znaleziony
utwory sentymentalne
w Saragossie (fragmenty)
- narodziny nowoczesnej
- Denis Diderot Kubu Fatalista
17
powieci
i jego pan (fragmenty)
- gatunki charakterystyczne - Jonathan Swift Podre Guliwera
dla literatury owiecenia
(fragmenty)
Nauka o jzyku
- poprawno wypowiedzi
TERMINY I POJCIA
historia, nauka, owiata: biblioteki publiczne, czasopimiennictwo,
encyklopedie i sowniki, Komisja Edukacji Narodowej, Konstytucja 3 maja,
Legiony polskie (Legiony Dbrowskiego), obiady czwartkowe, obz reform,
Powszechna deklaracja praw czowieka i obywatela, rozbiory, Sejm Czteroletni,
Szkoa Rycerska, Teatr Narodowy, teatr szkolny, Towarzystwo do Ksig
Elementarnych, Towarzystwo Przyjaci Nauk, Wielka encyklopedia francuska,
Wielka Rewolucja Francuska, wolnomularstwo (masoneria)
filozofia, religia, myl spoeczno-polityczna: absolutyzm, absolutyzm
owiecony, ateizm, deizm, empiryzm, konstytucja, libertynizm, materializm,
optymizm poznawczy, postp, powrt do natury, prawa czowieka, prawo
naturalne, racjonalizm, religia naturalna, rozum, tabula rasa, tolerancja,
trjpodzia wadz, umowa spoeczna, utopia, utylitaryzm, wolterianizm
sztuka i kultura: antyk, arkada, arkadia, dydaktyzm, harmonia, iluzjonizm,
klasycy wiedescy, klasycyzm, klasycyzm stanisawowski, mecenat, motywy
mitologiczne, ogrd angielski, ogrd francuski, opera, perspektywa,
powrt do natury, rokoko, salon, sentymentalizm, teatr dworski, teatr szkolny
czasopisma kulturalne: Gazeta Narodowa i Obca, Monitor, Zabawy
Przyjemne i Poyteczne
orodki kultury: Londyn, Pary, Puawy, Warszawa, Wilno
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): alegoria, antyczny kanon
pikna, antyk, arkadia, bajka, cudzoziemszczyzna, czasopimiennictwo, czuo
(czucie), deizm, drama, dydaktyzm, elegia, epos, erotyk, harmonia, hymn,
imaginacja, kalendarze, klasycyzm, klasycyzm stanisawowski, komedia,
libertynizm, mecenat, mora, motywy mitologiczne, naladowanie natury, obiady
czwartkowe, oda, optymizm poznawczy, orientalizm, pamflet polityczny, poemat
heroikomiczny, poemat opisowy, poetyka normatywna, powiastka filozoficzna,
powie, powrt do natury, publicystyka polityczna, puenta, rokoko, romans,
rozum, salon, satyra, sentymentalizm, sielanka, tragedia, utopia
nauka o jzyku: anakolut, barbaryzm, bd jzykowy, czysto jzyka, edukacja
jzykowa, estetyka sowa, etykieta jzykowa, innowacja jzykowa, interpunkcja,
kalka jzykowa, kompetencja jzykowa, kompozycja wypowiedzi, kryteria
poprawnoci rodkw jzykowych, kultura jzyka polskiego, moda jzykowa,
norma jzykowa, norma uytkowa, norma wzorcowa, ortografia, poprawno
jzykowa, poradniki jzykowe, puryzm jzykowy, Rada Jzyka Polskiego,
spjno wypowiedzi, sprawno jzykowa (stosowno jzykowa), szablon
jzykowy, wiadomo jzykowa, tradycja jzykowa, uzus jzykowy
Nawizania
- motywy i wtki
owieceniowe
programowej
we wspczesnych tekstach ZP
kultury
- Zbigniew Herbert Wilki i owieczki
- klasycyzm owieceniowy
- Czesaw Miosz egnajcie wyspy
a klasycyzm wspczesny
ZR
- bajka gatunek wci
- Leszek Koakowski Jak szukalimy
ywy
Lailonii (fragmenty)
18
- sentymentalne tendencje
- wiek owiecenia jako
inspiracja dla twrcw
filmowych
Przygotowanie
do matury
Laura i Filon
- Ren Magritte Perspektywa:
Madame Rcamier Davida
(malarstwo)
- Cast away poza wiatem, re.
Robert Zemeckis (film)
- Amadeusz, re. Milo Forman
(film)
- teksty owieceniowe i o tematyce
owieceniowej
- wypowied ustna
staa lektura gazety codziennej, tygodnika opinii, miesicznika i kwartalnika
KLASA 2
O epoce
(kontekst
historyczny,
filozoficzny
i artystyczny)
ROMANTYZM
epoki
- od sentymentalizmu
do preromantyzmu (okres
burzy i naporu)
- konflikt pokole wiek
buntu i rewolucji
- za wolno nasz i wasz
- przemiany spoeczne
i polityczne w Europie
- legenda napoleoska
- zabory ziem polskich
- powstanie listopadowe
i Wielka Emigracja
- powstanie styczniowe
- ycie codzienne
w romantyzmie
- idealistyczna filozofia
romantyczna
- historiozofia romantyczna
Georg Wilhelm Friedrich Hegel
- gwne cechy sztuki epoki Wykady z filozofii dziejw
- style epoki: romantyzm,
(fragmenty)
neoromanizm, neogotyk,
Maurycy Mochnacki O literaturze
eklektyzm
polskiej w wieku XIX (fragmenty)
sztuki romantyzmu
- rozwj dramatu i teatru
np. Eugne Delacroix Wolno
w romantyzmie (wpyw
wiodca lud na barykady
twrczoci Szekspira)
(malarstwo)
19
Teksty z epoki
- powstanie listopadowe jako Teksty wskazane w podstawie

przeycie pokoleniowe
programowej
dla romantykw
ZP
- fascynacja redniowieczem - Adam Mickiewicz
- fantastyka i groza w sztuce
Romantyczno
romantyzmu
Sonety
- przenikanie si wiata
Liryki lozaskie
fantastycznego z realnym
*Dziady cz. III
- ludowo i orientalizm
Dziady cz. IV
- motyw winy i kary
*Pan Tadeusz
w literaturze
Liryki lozaskie
- obraz nieszczliwego
- Juliusz Sowacki
kochanka
Hymn (Smutno mi, Boe)
- romantyczni bohaterowie
Grb Agamemnona
literaccy: szalecy, obkani, - Cyprian Norwid
samobjcy
Fortepian Szopena
- dewizy epoki: miej serce
Bema pamici aobny rapsod
i patrzaj w serce; sigaj,
W Weronie
gdzie wzrok nie siga; am,
*** Co ty Atenom zrobi,
czego rozum nie zamie
Sokratesie
- romantyczny
ZR
indywidualizm
- Juliusz Sowacki Kordian
- wena twrcza, natchnienie, - Zygmunt Krasiski Nie-Boska
geniusz artystyczny
Komedia
- biografia romantycznego
- Johann Wolfgang Goethe Faust
artysty
(fragmenty)
- poeta wieszcz
- Friedrich Schiller Do radoci
- pielgrzym, wdrowiec,
tuacz
- martyrologia narodu
- Adam Mickiewicz Konrad
polskiego
Wallenrod (fragmenty)
- prometeizm, mesjanizm
- Mary Shelley Frankenstein, czyli
- mio romantyczna
nowy Prometeusz (fragmenty)
w ujciu komediowym
- dawne gatunki literackie
wykorzystywane przez
romantykw i nowe: dramat
romantyczny, powie
poetycka, poemat dygresyjny
- budowa dramatu
romantycznego
- rola przyrody i pejza
romantyczny w tekstach
kultury
Nauka o jzyku
- jzyk podstawowy rodek
komunikacji
TERMINY I POJCIA
historia, nauka, owiata: Belwederczycy, cenzura, martyrologia, Napoleon
(mit), ojczyzna, patriotyzm, powstanie listopadowe, powstanie styczniowe,
przyjaciele Moskale, rze galicyjska, spisek (spiskowiec), Sybir,
20
tajne stowarzyszenia, Towarzystwo Patriotyczne, Wielka Emigracja,

Wielka Rewolucja Francuska, Wiosna Ludw, zabr (austriacki, pruski,
rosyjski), zsyka
filozofia, religia, myl spoeczno-polityczna: bl istnienia (bl wiata),
braterstwo ludw, filozofia czynu, heglizm, historiozofia, idealizm,
irracjonalizm, metafizyka, natura (ksiga natury), panteizm, racjonalizm,
spirytualizm, teodycea, towianizm, wolno
sztuka i kultura: biedermeier, egzotyka, fantastyka, gotycyzm, groza
i niesamowito (horror), idealizacja, natura, neogotyk, oniryzm, orientalizm
(Orient), pejza romantyczny, psychomachia, synkretyzm, synteza sztuk,
twrczy chaos, wizjonerstwo, wyobrania (imaginacja, fantazja)
orodki kultury: Lww, Pary, Warszawa, Wilno, Weimar
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): alegoria, antynomia,
autoironia, bajka, ballada, bl istnienia (bl wiata), bunt, bajronizm, cenzura,
dramat romantyczny, dygresja, egzotyka, elipsa, emigracja, epistolografia,
epopeja, etos walki, forma otwarta, fragmentaryczno, gawda szlachecka,
geniusz, gotycyzm, groteska, groza i niesamowito (horror), idealizacja,
improwizacja, indywidualizm, ironia romantyczna, irracjonalizm, jzyk ezopowy,
klasycyzm, komedia, komizm, liryka (maski, roli), list, ludowo,
maa ojczyzna, martyrologia, mesjanizm, mio romantyczna, mimesis,
mistycyzm, mit, motywy antyczne, motywy biblijne, motywy redniowieczne,
nacjonalizm, narcyzm, nard (duch narodu), nastrojowo, natchnienie, natura,
neogotyk, obd (szalestwo), oda, ojczyzna, oniryzm, orientalizm (Orient),
osjanizm, patos, pejza romantyczny, pie, poemat, poezja ruin, poezja
tyrtejska, powie (epistolarna, gotycka, historyczna, poetycka), preromantyzm,
profetyzm, prometeizm, psychomachia, romans, sacrum profanum,
samobjstwo, sarmatyzm, scottyzm, sensualizm, sentymentalizm, sonet,
spirytualizm, spiskowiec, Sturm Und Drang (okres burzy i naporu), stylizacja,
symbol, synkretyzm, synteza sztuk, szatan, szekspiryzm, testament poetycki,
topos, towianizm, tradycja, tragizm, tuacz (pielgrzym, wdrowiec), twrczy
chaos, tyrania, wajdelota, walenrodyzm, wampir, werteryzm, wieszcz,
winkelriedyzm, wizjonerstwo, wolno, wyobrania (imaginacja, fantazja),
zawiaty
nauka o jzyku: akt komunikacji, akt mowy, desygnat, funkcja wypowiedzi,
gramatyka, idiom, intencja komunikacyjna wypowiedzi, jzyk, jzykoznawstwo
(lingwistyka), kod jzykowy, kompetencja komunikacyjna, komunikat jzykowy,
kontekst, nadawca, odbiorca, rozumienie wypowiedzi, skuteczno komunikacji,
tabu jzykowe, wypowied, wyraz, znak
Nawizania
- romantyczne motywy
w sztuce pniejszych epok
programowej
- patriotyzm klski spadek ZR
po romantyzmie
- Marcin wietlicki Jeszcze jeden
- idee romantyczne
- Maria Janion Do Europy tak, ale
anachroniczne, czy wci
razem z naszymi umarymi
ywe
(fragmenty)
- romantyczna metafizyka
zamieniona w horror,
czyli inspiracje epok
- Krzysztof Rutkowski Braterstwo
we wspczesnym filmie
albo mier (fragmenty)
21
Przygotowanie
do matury
O epoce
(kontekst
historyczny,
filozoficzny
i artystyczny)
Teksty z epoki
- Jerzy Duda-Gracz Szumica. Trio

fortepianowe g-moll op. 8 z cyklu
Chopinowi (malarstwo)
- Tomasz Rycki 12 stacji
(fragmenty)
- Buntownik bez powodu,
re. Nicholas Ray (film)
- Nosferatu wampir, re. Werner
Herzog (film)
- teksty romantyczne i o tematyce
romantycznej
- wypowied ustna
POZYTYWIZM
epoki
- wiek pary i elektrycznoci
- uprzemysowienie
i urbanizacja
- gwne idee pozytywizmu
(scjentyzm, utylitaryzm,
ewolucjonizm, organicyzm,
agnostycyzm)
- emancypacja i asymilacja
mniejszoci
- pozytywizm warszawski
- walka z rusyfikacj
i germanizacj
- rola prasy
- omijanie cenzury
- ksztatowanie si polskiej
inteligencji
- ycie codzienne
w pozytywizmie
- filozofia pozytywistyczna Propozycje autorskie
- gwne cechy sztuki doby - teksty filozoficzne:
pozytywizmu
John Stuart Mill Co to jest
- style epoki: realizm,
utylitaryzm? (fragmenty)
akademizm, historyzm,
eklektyzm
np. Jean-Franois Millet Anio
Paski (malarstwo)
sztuki pozytywistycznej
- rozwj teatru
w pozytywizmie
- realizacja gwnych hase Teksty wskazane w podstawie
pozytywizmu w literaturze: programowej
praca organiczna, praca
ZP
u podstaw, emancypacja
- *Bolesaw Prus Lalka
kobiet i asymilacja
- Fiodor Dostojewski Zbrodnia
mniejszoci, solidaryzm
i kara
spoeczny
ZR
22
- spr midzy starymi

- Honor de Balzac Ojciec Goriot
a modymi
- heroizm walki a heroizm
pracy
- Eliza Orzeszkowa
Kilka sw o kobietach
dla literatury epoki
(fragmenty)
- bujny rozwj powieci
Marta (fragmenty)
realistycznej
- Adam Asnyk
- rozwj gatunkw
Do modych
publicystycznych
Jednego serca!
- literacki obraz
- Maria Konopnicka
spoeczestwa jako
Mendel Gdaski (fragmenty)
organizmu
Wojna (cykl Z teki Artura
- pierwszoplanowi
Grottgera)
bohaterowie pozytywizmu: - Bolesaw Prus Kroniki tygodniowe
czowiek pracy,
(fragmenty)
emancypujca si kobieta,
wysadzony z sioda
- obraz kapitalistycznego
wyzysku w literaturze
- obrazy dawnej chway
ku pokrzepieniu serc
Nauka o jzyku
- odmiany jzyka polskiego
TERMINY I POJCIA
historia, nauka, owiata: asymilacja, cenzura, emancypacja, era Apuchtina,
etos (inteligencki, pracy, walki), filantropia, germanizacja, inteligencja
(warstwa spoeczna), kapitalizm, Kulturkampf, marksizm, mieszczastwo,
noc paskiewiczowska, organicyzm, powstanie styczniowe, praca organiczna,
praca u podstaw, rusyfikacja, socjalizm, socjologia, Staczyk (Teka Staczyka),
starzy i modzi, Syberia, Szkoa Gwna, uwaszczenie, walka o byt,
Wystawa wiatowa, zabr (austriacki, pruski, rosyjski)
filozofia, religia, myl spoeczno-polityczna: agnostycyzm, darwinizm,
determinizm, empiryzm, ewolucjonizm, filantropia, organicyzm, racjonalizm,
scjentyzm, utylitaryzm
sztuka i kultura: akademizm, eklektyzm, historyzm, impresjonizm, malarstwo
historyczne, naturalizm, realizm, sztuka tendencyjna (sztuka z tez)
czasopisma kulturalne: Kurier Warszawski, Przegld Tygodniowy,
Tygodnik Ilustrowany, Wdrowiec
orodki kultury: Krakw, Londyn, Pary, Warszawa
media: dagerotyp
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): asymilacja, dramat
mieszczaski, emancypacja, felieton, jzyk ezopowy, kronika tygodniowa,
krytyka literacka, list z podry, lud, naturalizm, nowela, obrazek, opowiadanie,
organicyzm, powie (historyczna, naturalistyczna, polifoniczna, realistyczna,
tendencyjna), praca organiczna, praca u podstaw, publicystyka, realizm,
recenzja, reporta, sonet, symbol
nauka o jzyku: dialekt, dialektyzm, gramatyka, gwara, jzyk literacki, jzyk
narodowy, jzyk oglny, jzyk zawodowy, mazurzenie, odmiana nieoficjalna,
odmiana oficjalna, odmiana pisana, odmiana ustna, odmiany rodowiskowe,
23
odmiany terytorialne, slang, zasig jzyka, argon

Nawizania
- motywy pozytywistyczne Teksty wskazane w podstawie
w dzisiejszym wiecie
programowej
- inteligent
ZR
w pozytywizmie
- Stefan Chwin Wiedeska mio
a inteligent we
Stacha W. (fragment)
wspczesnej Polsce
- emancypantki
a feministki
- Andrzej Waligrski Rycerzy trzech
- kapitalizm
(fragment)
pozytywistyczny
- Micha Witkowski Postinteligent
a wspczesny
(fragmenty)
- Kinga Dunin Kobieta w yciu
publicznym (Kobieta
publiczna) (fragmenty)
- Burd Chalifa w Dubaju
(architektura)
- Faraon, re. Jerzy Kawalerowicz
(film)
- Dug, re. Krzysztof Krauze (film)
Przygotowanie
- czytanie ze zrozumieniem - teksty pozytywistyczne
do matury
i o tematyce pozytywistycznej
- wypowied ustna
MODA POLSKA
O epoce
- nazwy i ramy czasowe
(kontekst
epoki
historyczny,
- przeom
filozoficzny
antypozytywistyczny
i artystyczny)
- modopolskie rozterki
i dekadenckie nastroje
- Galicja centrum Modej
Polski
- ycie codzienne
na przeomie wiekw
- zmiana hierarchii
wartoci, czyli filozofia
przeomu wiekw XIX i
Arthur Schopenhauer wiat jako
XX
wola i wyobraenie (fragmenty)
- gwne cechy sztuki
Friedrich Nietzsche Poza dobrem
modernistycznej
i zem (fragmenty)
- rnorodno kierunkw
i nurtw w sztuce epoki:
naturalizm, impresjonizm,
np. Jacek Malczewski Melancholia
symbolizm, ekspresjonizm,
secesja
sztuki przeomu XIX
i XX w.
24
Teksty z epoki
- rozkwit teatru (Wielka

Reforma Teatralna)
- rnorodno motyww
i wtkw w sztuce epoki
- schykowo
i dekadentyzm jako
postawy twrcw epoki
- rola cyganerii
artystycznej
- psychizacja krajobrazu
w literaturze
- rola symbolu w sztuce
- fascynacja ludowoci
chopomania
- zauroczenia Tatrami
i folklorem gralskim
- rola kabaretu literackiego
- subiektywizacja
artystycznej wizji wiata
- artysta kontra filister
- A to Polska wanie, czyli
obraz spoeczestwa
polskiego w Weselu
dla literatury przeomu
XIX i XX w.
- przemiany w prozie
modernistycznej

programowej
ZP
- Kazimierz Przerwa-Tetmajer
Koniec wieku XIX
Melodia mgie nocnych
Eviva larte
Lubi, kiedy kobieta
- Leopold Staff
Deszcz jesienny
Kowal
Przedpiew
- Jan Kasprowicz
Krzak dzikiej ry
Dies irae (fragmenty)
Ksiga ubogich (wybr)
- *Stanisaw Wyspiaski Wesele
- Wadysaw Reymont Chopi,
t. 1: Jesie
- Joseph Conrad Jdro ciemnoci
- Stanisaw Przybyszewski
Confiteor (fragmenty)
- Tadeusz Boy-eleski Swka
(fragmenty)
- Arthur Rimbaud Statek pijany
(fragmenty)
- Charles Baudelaire Kwiaty za
(wybr)
Nauka o jzyku
- sowa i ich znaczenia
TERMINY I POJCIA
historia, nauka, owiata: cenzura, etos walki, germanizacja, inteligencja
(warstwa spoeczna), powstanie styczniowe, rewolucja 1905, rewolucja
padziernikowa, rusyfikacja, Wystawa wiatowa, zabr (austriacki, pruski,
rosyjski)
filozofia, religia, myl spoeczno-polityczna: irracjonalizm, nadczowiek,
nirwana, oniryzm, podwiadomo, przeom antypozytywistyczny,
przewartociowanie wartoci, psychoanaliza
sztuka i kultura: balet, bohema, chopomania, cyganeria, Daleki Wschd,
dekadentyzm, demonizm, dionizyjsko, eklektyzm, ekspresjonizm, erotyzm,
filister, fin de sicle, folklor, groteska, impresjonizm, ironia, Jama Michalikowa,
japoszczyzna, kabaret, ludowo, manifest, melancholia, modernizm,
nadczowiek, naga dusza, Nagroda Nobla, nastrojowo, natura, naturalizm,
neogotyk, neoromantyzm, oniryzm, orientalizm, parnasizm, plakat,
polifoniczno (w muzyce), postimpresjonizm, prerafaelici, przeom
antypozytywistyczny, przewartociowanie wartoci, realizm, reyser, skandal,
styl zakopiaski, subiektywizm, symbol, symbolizm, synestezja, synkretyzm,
25
synteza sztuk, szatan, sztuka dla sztuki, sztuka uytkowa, taniec, Tatry, teatr,
Wielka Reforma Teatralna, witra
motywy: artysta (zapoznany), choroba (grulica), femme fatale, szatan
czasopisma kulturalne: Chimera, ycie (krakowskie)
kabaret: Zielony Balonik
media: telegraf
orodki kultury: Krakw, Lww, Monachium, Pary, Warszawa, Zakopane
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): alegoria, artysta
kapan, chopomania, cyganeria, Daleki Wschd, dekadentyzm, demonizm,
dionizyjsko, dramat, dulszczyzna, ekspresjonizm, erotyzm, esej, filister, folklor,
franciszkanizm, groteska, gwara podhalaska, hedonizm, hymn, impresjonizm,
ironia, jzyk ezopowy, kabaret, kawiarnia literacka, klasycyzm, ludowo,
manifest, melancholia, mit, modernizm, motywy romantyczne, muzyczno,
nadczowiek, naga dusza, Nagroda Nobla, nastrojowo, nastrj, naturalizm,
neoromantyzm, niewiadomo (podwiadomo), nirwana, oniryzm,
orientalizm (Orient), parnasizm, poeta przeklty, postimpresjonizm, powie
(modopolska, naturalistyczna, polifoniczna, realistyczna), przeom
antypozytywistyczny, przewartociowanie wartoci, realizm, subiektywizm,
symbol, symbolizm, synestezja, synkretyzm, synteza sztuk, szatan, sztuka dla
sztuki, wiersz (sylabiczny, sylabotoniczny, toniczny)
nauka o jzyku: antonim, desygnat, etymologia, eufemizm, frazeologizm,
homonim, idiom, kalka, nacechowanie wyrazu, nazwy pospolite, nazwy wasne,
neologizm, polisemia, sowa klucze, sownictwo fachowe, sownictwo gwarowe,
sownictwo kolokwialne, synonim, termin, tre wyrazu, wulgaryzm, wyraz
oficjalny, wyraz potoczny, wyrazy wieloznaczne, zakres wyrazu, znaczenie
wyrazu
Nawizania
- motywy modopolskie
programowej
- dulszczyzna dawniej i dzi ZP
- melancholia moda czy
- Ziemia obiecana, re. Andrzej
choroba?
Wajda (film)
- modopolskie inspiracje
ZR
- Gabriela Zapolska Moralno pani
filmowej
Dulskiej, re. Tomasz Zygado
(spektakl teatralny)
- Antoni Kpiski Melancholia
(fragmenty)
- Tomasz Burek 1905, nie 1918
(fragmenty)
- Edward Redliski Konopielka
(fragmenty)
- Paktofonika Chwile ulotne
(fragmenty)
- Pablo Picasso niadanie na trawie
(malarstwo)
- Cakowite zamienie, re.
26
Przygotowanie
do matury
O epoce
(kontekst
historyczny,
filozoficzny
i artystyczny)
Teksty z epoki
Agnieszka Holland (film)

- teksty modopolskie i o tematyce
modopolskiej
- wypowied ustna
DWUDZIESTOLECIE MIDZYWOJENNE
epoki
- rewolucje, kryzys,
odkrycia naukowe
- faszyzm, nazizm,
komunizm, stalinizm
- odrodzenie Polski
- ycie codzienne w okresie
midzywojennym
- filozofia dwudziestolecia
midzywojennego
- gwne cechy sztuki epoki Zygmunt Freud Kultura jako rdo
- triumf awangardy
cierpie (fragmenty)
- kultura masowa
Florian Znaniecki Upadek
- rnorodno oraz
cywilizacji zachodniej (fragmenty)
interdyscyplinarno
kierunkw i nurtw
w sztuce dwudziestolecia:
np. Salvador Dali Ponca yrafa
ekspresjonizm, symbolizm, (malarstwo)
fowizm, futuryzm, kubizm,
dadaizm, suprematyzm,
surrealizm, realizm
socjalistyczny
sztuki dwudziestolecia
midzywojennego
- rozwj sztuki filmowej
- rozwj teatru
w dwudziestoleciu
- bogactwo i rnorodno
motyww i wtkw
programowej
w kulturze dwudziestolecia ZP
- sprzecznoci epoki:
- Bolesaw Lemian
awangarda neoklasycyzm,
W malinowym chruniaku
fascynacja miastem
Ballada bezludna
ucieczka do natury,
- Julian Tuwim
realizm oniryzm,
Mieszkacy
optymizm pesymizm
Przy okrgym stole
- intertekstualno dzie
Bal w operze (fragmenty)
midzywojnia
- Jan Lecho Herostrates
- grupy literackie epoki:
- Julian Przybo Notre-Dame
Skamander, futuryci,
- Konstanty Ildefons Gaczyski
Awangarda Krakowska,
Serwus, Madonna
Druga Awangarda
- Jarosaw Iwaszkiewicz Panny
- antytradycjonalizm
z Wilka
27
- walka o tre kontra walka

o form
- rne ujcia
rzeczywistoci: mityzacja,
groteskowo, deformacja,
idealizacja, brutalizacja,
katastrofizm
- nowy jzyk poetycki
dla literatury epoki
- dynamiczny rozwj
powieci
- *Bruno Szulc Sklepy cynamonowe

- *Witold Gombrowicz Ferdydurke
- Stefan eromski Przedwionie
- Jzef Czechowicz May mit
- Maria Kuncewiczowa
Cudzoziemka
ZR
- Stanisaw Ignacy Witkiewicz
Szewcy
- Michai Buhakow Mistrz
i Magorzata
Pocaunki
- Franz Kafka Proces
- Tadeusz Peiper
Punkt wyjcia
Ulica
- Bruno Jasieski
But w butonierce
- Jednoduwka futurystuw. Manifest
w sprawie poezji futurystycznej
(fragmenty)
Nauka o jzyku
- konstruowanie wasnej
wypowiedzi
TERMINY I POJCIA
historia, nauka, owiata: antysemityzm, bolszewizm, cenzura, cud nad Wis,
kolektywizm, komunizm, kryzys, nazizm, powstania (lskie, wielkopolskie),
propaganda, rewolucja, sanacja, socjalizm, stalinizm, teoria wzgldnoci,
totalitaryzm, urbanizm, wojna polsko-bolszewicka, I wojna wiatowa
filozofia, religia, myl spoeczno-polityczna: archetyp, behawioryzm,
personalizm chrzecijaski, niewiadomo (podwiadomo), psychoanaliza
sztuka i kultura: abstrakcjonizm, adaptacja filmowa, awangarda, dadaizm,
dysonans (muzyka), eklektyzm, ekspresjonizm, figuratywno, film (kino,
X muza), folklor, formizm, fotografia, fotomonta, funkcjonalizm, futuryzm,
groteska, intertekstualno, jazz, kabaret, karykatura, kola, kubizm, kultura
masowa, manifest, monta, neoklasycyzm, neorealizm, oniryzm, plakat,
prowokacja artystyczna, prymitywizm, ready made (przedmiot gotowy), realizm
socjalistyczny, reklama, satyra, surrealizm (nadrealizm), symbolizm, sztuka
uytkowa, teatr
grupy i formacje literackie: Awangarda Krakowska, Druga Awangarda,
Kwadryga, Skamander
czasopisma kulturalne: Wiadomoci Literackie, Zwrotnica, agary
orodki kultury: Krakw, Lww, d, Pozna, Stawisko, Warszawa, Wilno,
Zakopane, Ziemiaska (kawiarnia literacka)
media: radio, telefon
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): absurd, antyutopia,
archetyp, autentyzm, autobiografizm, awangarda, ballada, Czysta Forma,
28
dadaizm, deformacja, dramat, dziennik, eseistyka, everyman, felieton, groteska,

hermetyczno, introspekcja, intuicjonizm, ironia, irracjonalizm, karykatura,
katastrofizm, klasycyzm, ludowo, manifest, manipulacja, mit (biograficzny,
kresw, mocarstwowoci, narodowy), mityzacja, powie (obyczajowa,
polityczna, psychologiczna, radiowa, realistyczna), powie parabola,
powie rzeka, saga rodzinna, satyra, strumie wiadomoci, symbol,
synekdocha, sytuacja kafkowska, tradycja (biblijna, literacka, modernistyczna,
narodowa, romantyczna, ydowska), tragizm, utopia, witalizm
nauka o jzyku: adiustacja tekstu, adresat, akapit, bibliografia, cytat,
dedykacja, epilog, forma gatunkowa, gatunki wypowiedzi, indeks, intencja,
interpretacja, interpunkcja, kompozycja wypowiedzi, konspekt wypowiedzi,
korekta tekstu, motto, mowa niezalena, mowa zalena, ortografia,
plan wypowiedzi, podtytu, puenta, poprawno jzykowa, przypis, redagowanie
tekstu, rozdzia, spis treci, spjno wypowiedzi, streszczenie, styl, szyk
wyrazw, rdtytu, teksty multimedialne, temat, tytu, wstp, wypracowanie,
zakoczenie, zwroty adresatywne
Nawizania
- motywy z dwudziestolecia Teksty wskazane w podstawie
programowej
- recepcja wybitnych
ZP
indywidualnoci epoki
- Czesaw Miosz Traktat poetycki
(fragmenty)
- inspiracje motywami
ZR
z dwudziestolecia
- Jerzy Harasymowicz Sztuka
we wspczesnym kinie
Makowskiego
- Roman Loth (red.) Na rogu wiata
i nieskoczonoci. Wspomnienia
o Franciszku Fiszerze (fragmenty)
- Jan Boski Witkacy na zawsze
(fragmenty)
- Marek Krajewski mier
w Breslau (fragmenty)
- Bonnie and Clyde, re. Arthur
Penn (film)
- Sanatorium Pod Klepsydr, re.
Wojciech Jerzy Has (film)
Przygotowanie
- czytanie ze zrozumieniem - teksty z dwudziestolecia
do matury
midzywojennego i o tematyce
- wypowied ustna
dotyczcej dwudziestolecia
midzywojennego
KLASA 3
O epoce
(kontekst
WOJNA I OKUPACJA
epoki
29
historyczny
i artystyczny)
Teksty z epoki
- czas walki i zagady

- tragizm pokolenia
Kolumbw
- Holocaust
- hitleryzm, stalinizm,
totalitaryzm
- ycie codzienne w czasie
wojny i okupacji
- owiata, kultura i sztuka
pod okupacj
- rne obrazy wojny
i okupacji w tekstach kultury
- prby zachowania
godnoci i czowieczestwa
w nieludzkich czasach
- powrt do tradycji
romantycznych
- ucieczka przed koszmarem
rzeczywistoci w wiat
poetyckiej kreacji
- upadek tradycyjnych
wartoci moralnych
- katastroficzna wizja wiata
- portret czowieka
zlagrowanego
- kat i ofiara
Nauka o jzyku
np. Max Ernst Europa po deszczu
programowej
ZP
- Krzysztof Kamil Baczyski
Pokolenie [Wiatr drzewa
spienia]
Z gow na karabinie
Niebo zote ci otworz
Biaa magia
- Tadeusz Borowski Opowiadania
(wybr)
- Czesaw Miosz Campo di Fiori
ZR
- Tadeusz Gajcy Wczorajszemu
- Anne Frank Dziennik
- wiat podlega ocenie

jzyk a wartoci
TERMINY I POJCIA
historia, nauka, owiata: antysemityzm, armia polska na Wschodzie, armia
polska na Zachodzie, Armia Krajowa, Auschwitz (Owicim), cenzura, bomba
atomowa, deportacja, eksterminacja, emigracja, etos walki, faszyzm, getto,
guag, Holocaust, kampania wrzeniowa, Katy, konspiracja, agry,
obz koncentracyjny, obz zagady, oflag, nazizm, pokolenie Kolumbw,
powstanie warszawskie, powstanie w getcie warszawskim, muzuman,
szmalcownik, tajne nauczanie (komplety), totalitaryzm, II wojna wiatowa,
zagada ydw (Holocaust)
czasopisma: Biuletyn Informacyjny, gadzinwki, Sztuka i Nard
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): apokalipsa
(Apokalipsa speniona), behawioryzm (behawiorystyczna technika Tadeusza
Borowskiego), czas pogardy, czowiek zlagrowany, dzienniki lat wojny, epoka
piecw, katastrofizm (generacyjny, historiozoficzny), literatura faktu, motywy
romantyczne, okupacja, podziemie, pokolenie Kolumbw, tragizm historii,
wojna, zagada ydw (Holocaust)
nauka o jzyku: agresja jzykowa, brutalizacja jzyka, chwyty erystyczne, etyka
sowa, etykieta jzykowa, intencja, kamstwo, manipulacja jzykowa, perswazja,
prawdomwno, przeklestwo, szacunek dla uczestnikw aktu komunikacji,
tabu jzykowe, wartociowanie, wulgaryzm, wyrazy nacechowane emocjonalnie,
wyrazy nieprzyzwoite, wyzwisko, yczliwo dla odbiorcy wypowiedzi
30
Nawizania
Przygotowanie
do matury
O epoce
(kontekst
historyczny,
filozoficzny
i artystyczny)
Teksty z epoki
- trauma wojenna staym

motywem w kulturze
drugiej poowy XX w.
- prby zrozumienia
mechanizmw systemu
totalitarnego
- kontrowersje wok
Holocaustu
- sztuka filmowa wobec
wojny i okupacji

programowej
ZP
- Hanna Krall Zdy przed Panem
Bogiem
- Popi i diament, re. Andrzej
Wajda (film)
ZR
- Anna wirszczyska Budowaam
barykad (fragmenty)
- Kazimierz Moczarski Rozmowy
z katem (fragmenty)
- Andrzej Wrblewski Rozstrzelanie
(malarstwo)
- Lao Che Godzina W
- Pianista, re. Roman Polaski
(film)
- czytanie ze zrozumieniem - teksty z okresu wojny i okupacji
oraz o tematyce dotyczcej wojny
- wypowied ustna
i okupacji
WSPCZESNO
- historia wiata
po zakoczeniu II wojny
wiatowej
- momenty przeomowe
w dziejach najnowszych
- PRL Polska wersja
komunizmu
- III RP
- ycie codzienne po 1945 r.
- wielo kierunkw
i pogldw w filozofii
wspczesnej
- gwne cechy sztuki
Albert Camus By katem lub ofiar
wspczesnej
(fragmenty)
- bogactwo i zrnicowanie Jzef Tischner Spr o istnienie
kierunkw, nurtw
czowieka (fragmenty)
oraz tendencji w sztuce
- interdyscyplinarno
wspczesnych dzie sztuki np. Andy Warhol Marylin Monroe
- dominacja kultury
(malarstwo)
masowej
- oblicza wspczesnego
teatru
- bogactwo i rnorodno
motyww i wtkw
programowej
w kulturze wspczesnej
ZP
- przekraczanie kolejnych
- Tadeusz Rewicz
31
granic i barier w sztuce

- pytania o kondycj
czowieka po czasach
zagady
- sztuka wobec
totalitaryzmu
- zniewolone umysy
twrcw PRL-u
- gra z cenzur w PRL-u
- twrczo na emigracji
- powroty do tradycji
- bunt modych
- poszukiwanie nowych
rodkw wyrazu
- eksperymenty poezji
lingwistycznej
- awans literatury faktu
- samotno w tumie
- realizm czy realizm
magiczny
- szukanie wartoci
i wzorw
w skomplikowanej
rzeczywistoci
- miejsce Boga i wiary
we wspczesnym wiecie
- eklektyzm gatunkowy
w literaturze
- intertekstualno
32
Ocalony
Nadejcie poety i pocigu
osobowego
- Czesaw Miosz
Dzieci Europy
To
- Zbigniew Herbert
Przesanie Pana Cogito
Apollo i Marsjasz
- Miron Biaoszewski
Karuzela z Madonnami
Podogo bogosaw!
- Wisawa Szymborska
Kot w pustym mieszkaniu
Dwie mapy Bruegla
- Ewa Lipska Dyktando
- Stanisaw Baraczak
Okrelona epoka
Wypeni czytelnym pismem
- Adam Zagajewski Jecha
do Lwowa
- Gustaw Herling-Grudziski Inny
wiat
- Ryszard Kapuciski Podre
z Herodotem (fragmenty)
- Sawomir Mroek Tango
- Albert Camus Duma
- George Orwell Rok 1984
(fragmenty)
- Jan Pawe II Homilia wygoszona
2 czerwca 1979 r. w Warszawie
na Placu Zwycistwa
ZR
- Gustaw Herling-Grudziski Wiea
- Andrzej Bursa Z gier i zabaw
dziecicych
- Edward Stachura ycie to nie teatr
- Jan Pawe II Tryptyk Rzymski
(fragmenty)
- Czesaw Miosz Zniewolony umys
(fragmenty)
- Tadeusz Konwicki Kronika
wypadkw miosnych (fragmenty)
- Olga Tokarczuk Szafa (fragmenty)
- Krzysztof Kkolewski Jak
umieraj niemiertelni (fragmenty)
- Pawe Huelle Weiser Dawidek
(fragmenty)
- Leopold Tyrmand Dziennik 1954
(fragmenty)
- Kurt Vonnegut Kocia koyska

(fragmenty)
- Gabriel Garcia Marquez Sto lat
samotnoci (fragmenty)
- Sawomir Mroek Tango, re.
Maciej Englert (spektakl teatralny)
- Dorota Masowska Wojna polsko-ruska pod flag biao-czerwon
(fragmenty)
- Wojciech Kuczok Gnj
(fragmenty)
- Sala samobjcw, re. Jan Komasa
(film)
Nauka o jzyku
- manipulacja jzykowa
TERMINY I POJCIA
historia, nauka, owiata: amerykanizacja, antyfaszyzm, antyinteligencko,
antykomunizm, antysemityzm, atomowa apokalipsa, Auschwitz (Owicim),
bro nuklearna, cenzura, czystki etniczne, demokracja, deportacja, drugi obieg
wydawniczy, dzieci kwiaty (hippisi), eksterminacja, emigracja, faszyzm, getto,
globalizacja, globalna wioska, guag, Holocaust, indoktrynacja, Instytut
Literacki (Pary), Jedwabne, Komitet Obrony Robotnikw (KOR), komunizm,
konspiracja, konsumpcjonizm, kontestacja, kontrkultura, Kresy, kryzys
(gospodarczy, kultury, rodziny, wartoci), kult jednostki, ldowanie na Ksiycu,
maa ojczyzna, manipulacja polityczna, marksizm, mcdonaldyzacja,
mur berliski, nazizm, NKWD, odwil, Okrgy St, opozycja polityczna,
pierestrojka, podziemie solidarnociowe, Pokojowa Nagroda Nobla, pokolenie
(Kolumbw, Wspczesnoci, Nowej Fali, 76, bruLionu, 89, JPII), polskie
miesice (Padziernik 56, Marzec 68, Czerwiec 76, Grudzie 70,
Sierpie 80, Czerwiec 89), propaganda, przeom padziernikowy, przeycie
pokoleniowe, socjalizm, Solidarno, sowietyzacja, Sprawiedliwi wrd
Narodw wiata, stalinizm, stan wojenny, subkultury modzieowe (punk,
hip-hop itd.), totalitaryzm, Unia Europejska, wycig zbroje, zagada ydw
(Holocaust), Zmotoryzowane Oddziay Milicji Obywatelskiej (ZOMO), elazna
kurtyna
filozofia, religia, myl spoeczno-polityczna: absurd (filozofia absurdu),
behawioryzm, egzystencjalizm, feminizm, fenomenologia, filozofia
chrzecijaska, franciszkanizm, nihilizm, psychoanaliza
sztuka i kultura: abakan, abstrakcjonizm, adaptacja filmowa, antyestetyzm,
autotematyzm, awangarda, deformacja, eklektyzm, ekspresjonizm abstrakcyjny,
environment, film (kino, X muza), folklor, fotografia, groteska, happening,
high-tech, hiperrealizm, hipertekst, instalacja, interdyscyplinarno,
intertekstualno, jazz, kabaret, kicz, kino moralnego niepokoju, klasycyzm,
konceptualizm, konwencja artystyczna, kultura popularna (popkultura), land art
(sztuka ziemi), minimal art, neorealizm (film), nowy realizm, nowa fala w kinie,
op-art, performance, plakat, polska szkoa filmowa, polska szkoa plakatu,
popkultura, popular art (pop-art), postmodernizm, ready made (przedmiot
gotowy), reality show, recykling, reklama, rock, serial telewizyjny, suchowisko,
socrealizm (realizm socjalistyczny), street art (sztuka ulicy), surrealizm
33
(nadrealizm), synkretyzm, sztuka internetu, turpizm, wideo-art

czasopisma kulturalne: bruLion, Dialog, Kultura (paryska),
Kultura (warszawska), Twrczo, Tygodnik Powszechny,
Wspczesno, Zapis, ycie Literackie
orodki kultury: Krakw, Londyn, d, Monachium (Radio Wolna Europa),
Nowy Jork, Pary (Instytut Literacki), Warszawa
teatry i kabarety: Kabaret Starszych Panw, Piwnica pod Baranami,
Pod Egid, Studencki Teatr Satyrykw (STS), Teatr 8 Dnia, Teatr Telewizji
media: fotografia, fotoreporta, internet, komputer, MP3, MP4, pyta
analogowa (longplay), radio, rodki masowego przekazu (mass media), telefon
komrkowy, telewizja
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): agitka, aluzja literacka,
antybohater, antydramat, antypoezja, antypowie (nowa powie), antyutopia
(dystopia, czarna utopia), autotematyzm, awangarda, cenzura, dramat
dokumentalny, drugi obieg wydawniczy, dziennik, esej, fantasy, folklor, groteska,
ironia, jzyk ezopowy, kryzys rodziny, liryka maski, liryka roli, literatura faktu,
may realizm, manipulacja jzykowa, monolog wewntrzny, Nagroda Literacka
Nike, literacka Nagroda Nobla, neoklasycyzm, Nowa Fala, nowomowa, nowy
realizm, nurt wiejski w literaturze, piosenka, poezja lingwistyczna,
postmodernizm, powie (autobiograficzna, autotematyczna,
fantastycznonaukowa, fantasy, polityczna, postmodernistyczna, produkcyjna,
psychologiczna), realizm, recykling, reporta, satyra, science fiction (fantastyka
naukowa), tradycja, turpizm, utopia, wiersz biay, wiersz wolny, wywiad,
wywiad rzeka
nauka o jzyku: analiza krytyczna, barwa gosu, demagogia, emfaza,
eufemizm, frazes, intencja, ironia, jzyk ciaa, jzyk reklamy, kamstwo,
nowomowa, oglnikowo sformuowa, perswazja, przemilczenie, przezwisko,
slogan, szablon jzykowy, tekst propagandowy
Przygotowanie
- teksty wspczesne
do matury
- wypowied ustna
IV. Procedury osigania celw ksztacenia

Procedury, czyli metody nauczania, to systematycznie stosowane przez nauczyciela
sposoby postpowania, ktre daj si powtarza i prowadz do zamierzonego celu. Przy
wyborze metod trzeba uwzgldni podstawowe zasady dydaktyczne oraz strategie
nauczania i uczenia si, a take reguy odnoszce si do nauczania danego przedmiotu.
Efektywne nauczanie przedmiotu jzyk polski jest szczeglnie trudne z uwagi na bardzo
wysokie wymagania programowe i ograniczon liczb godzin na ich realizacj.
W programie Ponad sowami zaproponowano rnorodne metody i formy pracy
dydaktycznej, ktre powinny by wspierane najnowszymi osigniciami techniki.
Wybr uwarunkowany jest rnymi czynnikami, m.in.:
34
celami dydaktycznymi zaj,
treciami ksztacenia,
zainteresowaniami uczniw i ich moliwociami percepcyjnymi,
rodkami dydaktycznymi dostpnymi na konkretnej lekcji.

Planowanie powinno wic zacz si od uwiadomienia sobie celw, ktre maj
by osignite, i rozpoznania materiau nauczania. Wstpny projekt naley nastpnie

skorygowa, uzaleniajc jego realizacj od moliwoci konkretnej grupy uczniw
i posiadanych rodkw dydaktycznych.
Podstawowe zasady dydaktyczne powinny sprowadza si do tego, by nauczanie
byo przede wszystkim przystpne i stwarzao warunki do zainteresowania
zagadnieniami omawianymi na zajciach. Mona wwczas myle o:
wiadomym i aktywnym uczestnictwie modych ludzi w procesie nauczania

i uczenia si,
czeniu treci teoretycznych z dziaaniami praktycznymi,
systematycznoci,
trwaoci wiedzy uczniw.

Stosujc podstawowe strategie dydaktyczne nauczania i uczenia si: metod
asocjacyjn (czyli uczenie si przez przyswajanie), problemow (czyli uczenie si przez

odkrywanie), operacyjn (czyli uczenie si przez dziaanie) i emocjonaln (czyli
uczenie si przez przeywanie), mona na zajciach osign przy duej dyscyplinie
i systematycznoci ze strony prowadzcego dobre rezultaty.
Warto te pamita, e w tym przedmiocie nadrzdna powinna by zasada
takiego przekazywania wiedzy, by zgodnie z podstaw programow analizowane
i
interpretowane
byy
rnorodne
teksty
kultury.
Uatwi
to
odczytywanie
najwaniejszych na jzyku polskim utworw literackich.

Dobranie zrnicowanych tekstw kultury stwarza moliwo zastosowania
wielu odmiennych metod nauczania, z ktrych najbardziej przydatne bd nastpujce:
1) metody podajce wykad, praca z tekstem podrcznika, opis, pogadanka;
2) metody poszukujce metoda heurystyczna, metoda hermeneutyczna, metoda
problemowa (za i przeciw, projekt, mapa mentalna, portfolio), dyskusja
(dyskusja panelowa, burza mzgw, metaplan);
35
3) metody wdraajce do praktycznego dziaania zajcia praktyczne, przekad

intersemiotyczny (np. przygotowanie spektaklu teatralnego, zorganizowanie
w szkole konkursu prac uczniw);
4) metody ogldowe drama, wycieczka (np. wyjcie do teatru, kina, na wystaw).
Zastosowanie tych metod pozwoli na:
zainteresowanie uczniw yciem kulturalnym,
usystematyzowanie wiedzy o historii literatury,
wyrobienie nawyku uczestniczenia we wspczesnym yciu kulturalnym,
wdroenie do korzystania z rnych rde informacji,
wyrabianie wasnego zdania na temat omawianego tekstu kultury,
tolerancyjne przyjmowanie innych opinii o rnorodnych tekstach kultury.
Ad. 1) Metody podajce

Metod wykadu warto ograniczy do niezbdnego minimum. Mona j wykorzysta
np. w muzeum, sali wystawowej lub podczas wizyty w innej instytucji kulturalnej.
Szczeglnie cenne bdzie polecenie uczniom, by w trakcie wykadu robili notatki, ktre
nastpnie zostan ocenione. Praca z tekstem podrcznika powinna dotyczy tekstw
literackich, publicystycznych, popularnonaukowych. Opis dziea literackiego lub
wydarzenia kulturalnego mona zastosowa na przykad po wycieczce do instytucji
kulturalnej (po odpowiednim przygotowaniu teoretycznym z podrcznika). Pogadank
warto wykorzysta, gdy na lekcj uda si zaprosi osob zwizan z dziaalnoci
kulturaln.
Ad. 2) Metody poszukujce
Metoda heurystyczna umoliwia takie kierowanie myleniem i dziaaniem uczniw, by
dziki pytaniom zadawanym przez prowadzcego zajcia krok po kroku doszli do
samodzielnej interpretacji tekstu kultury. Dobrze jest zastosowa nie tylko pytania, lecz
take wiczenia praktyczne.
Metoda hermeneutyczna daje sposobno badania wspczesnych tekstw bez
odwoywania si do kontekstw historycznych i biograficznych. Oderwanie od tych
konotacji wyzwoli odwag w poszukiwaniach, poniewa ucze nie bdzie obciony
strachem przed niewiedz.
36
Metoda problemowa pozwala, by uczniowie (samodzielnie lub w grupach)

zbadali zagadnienie, wykorzystujc rne rda informacji. Na zajciach z jzyka
polskiego wikszo problemw bdzie miaa charakter otwarty (tzn. rozwizanie nie
jest znane). Rzadziej bd pojawiay si formy zamknite (tzn. rozwizanie problemu
jest znane, ale nie uczniom). Jest to wprawdzie spore wyzwanie dla nauczyciela,
ale uatrakcyjnia zajcia i tworzy platform porozumienia midzy prowadzcym
a uczniami, gdy wszyscy s w tej samej sytuacji poznawczej.
Na zajciach dobrze sprawdza si metoda za i przeciw. Nie tylko przygotowuje
do dyskusji, lecz take umoliwia skonfrontowanie wasnego stanowiska z innym, uczy
kultury rozmowy, negocjacji i poszanowania cudzych pogldw. Stosowanie tej metody
uczy odwanego formuowania wasnych sdw i uatwia ich ewentualn weryfikacj
bez obawy posdzenia o brak wiedzy.
W stosunku do najbardziej zainteresowanych przedmiotem warto wykorzysta
metod projektu. Ucze (lub grupa uczniw) poza systematycznym kursem
na lekcjach moe realizowa wybrany i uzgodniony z nauczycielem projekt. Uczy
to samodzielnoci, planowania pracy, przedsibiorczoci, kreatywnoci, wsppracy
w grupie, gromadzenia materiaw z rnych rde, projektowania sposobu prezentacji
i sprawdzania, czy wybrane zagadnienie i sposb jego przedstawienia znalazy
zainteresowanie wrd odbiorcw. Szczeglnie praca w maych grupach stymuluje
uczniw, obliguje do syntetyzowania wiedzy, a tym samym uczy uczenia si.
Aktywizowaniu uczniw, nawet najsabszych, suy mapa mentalna. Kada
osoba ma okazj do wypowiedzenia si, do prezentacji wasnych skojarze i pomysw.
Sporzdzanie mapy mentalnej stwarza pole do popisu dla uczniw kreatywnych, a tym
sabszym daje moliwo wczenia si do pracy.
Metoda portfolio ksztaci umiejtnoci wyszukiwania i segregowania informacji
na wybrany temat, a take uczy modych ludzi terminowoci, systematycznoci oraz
planowania ze wzgldu na wyznaczony czas opracowania zagadnienia. Nauczyciel za
zyskuje sposobno do lepszego poznania ucznia, gdy zawarto jego portfolio
wiadczy o krgu zainteresowa, o skali poszukiwa, o samodzielnoci, pomysowoci
i wnikliwoci. Ponadto prezentacja pracy przed klas pozwala oceni medialne
umiejtnoci ucznia oraz uzmysawia, jak wypad na tle klasy, i czy zmieci si
w czasie przeznaczonym na wystpienie.
W trakcie zaj doskonale sprawdzaj si wszelkie formy dyskusji (dyskusja
panelowa, burza mzgw, metaplan). Nie tylko odgrywaj donios rol
37
w ksztatowaniu sprawnoci jzykowej uczniw, lecz take umoliwiaj przygotowanie

do zabierania gosu w publicznej dyskusji (tak niezbdnej we wspczesnym wiecie).
Debata dotyczca wybranego najlepiej kontrowersyjnego zagadnienia moe by
prowadzona przez ucznia, a nauczyciel bdzie jednym z jej uczestnikw, przy czym
wyznaczona osoba (lub ochotnik) powinna dba o kultur rozmowy. Debat klasow
mona poprzedzi odtworzeniem fragmentu nagrania telewizyjnej dyskusji na temat
kultury. Szczeglnie cenne byoby przygotowanie dwch wersji na zasadzie wzorca
i antywzorca.
Mimo czasochonnoci bardzo dobre efekty na lekcji jzyka polskiego przynosi
dyskusja wielokrotna. Intensywne analizowanie zagadnienia w szecioosobowych
grupach przez sze minut, a potem spotkanie na wsplnej sesji prezentujcej wszystkie
pomysy uczy dobrej organizacji. Metod t mona wykorzysta w porozumieniu
z nauczycielem wiedzy o kulturze lub historii, warto te zastosowa na przykad
na wycieczce w muzeum, ktre dysponuje sal przeznaczon do dyskusji.
Burza mzgw (gieda pomysw), czyli metoda zbiorowego rozwizywania
problemw, bardzo dobrze rozwija wyobrani. Skada si z dwch etapw: zapisania
na tablicy wszystkich nawet najbardziej zaskakujcych pomysw, a nastpnie ich
selekcji i oceny pod ktem najlepszego rozwizania. Przeprowadzanie burzy mzgw
przebiega w sposb spontaniczny, najczciej towarzyszy temu humor, co moe by
czynnikiem pobudzajcym do aktywnoci nawet uczniw niechtnie zabierajcych gos .
Dlatego wane jest rygorystyczne przestrzeganie kultury wypowiedzi.
Metaplan pozwala na postawienie diagnozy sytuacji i znalezienie rozwizania
problemu indywidualnie lub grupowo. Stosujc graficzny sposb zapisu kolejnych
etapw analizy danego zagadnienia, uczniowie odpowiadaj na umieszczone w tabeli
pytania: Jak jest?; Jak by powinno?; Dlaczego nie jest tak, jak powinno by?.
Nastpnie w ostatniej rubryce zapisuj wnioski. Metoda ta uczy analizowania
i oceniania rnych kwestii oraz wyraania wasnego zdania. Uatwia te dochodzenie
do konkluzji.
Ad. 3) Metody wdraajce do praktycznego dziaania
Zajcia praktyczne mog dotyczy pisania recenzji, np. z filmu, spektaklu teatralnego,
wystawy prac plastycznych, pokazu multimedialnego, happeningu. Dziea uznanych
twrcw, do ktrych nawi uczniowie, mog by inspiracj do zorganizowania
szkolnej wystawy prac (np. malarskich, rzebiarskich, fotograficznych).
38
W ramach przekadu intersemiotycznego do tekstw literackich omawianych

na lekcjach jzyka polskiego mona wykona ilustracje, nakrci krtki film ilustrujcy
na przykad nastrj i klimat wiersza, dobra odpowiednie to muzyczne lub dziea
malarskie.
Ad. 4) Metody ogldowe
Drama i techniki dramowe poprzez dziaanie i zabaw umoliwiaj wykorzystanie
spontanicznoci oraz pomysowoci uczniw. Najlepiej na pocztek ograniczy si
do maych inscenizacji, do scenek, w ktrych odgrywane s niewielkie, okrelone role.
Czsto jest to dobry pocztek do zainicjowania dziaalnoci kka teatralnego. Drama
rozwija wyobrani, zdolnoci artystyczne i motoryk ciaa. Pomaga ksztatowa
zdolno empatii i postaw tolerancji wobec innych. Dziki tej metodzie uczniowie
zdobywaj umiejtno rozrniania emocji oraz ich okazywania lub ukrywania, a take
poznaj rnorodne role spoeczne.
Tradycyjnie rozumiana wycieczka powinna by zastpiona dziaaniami,
w wyniku ktrych modzie wiadomie i samodzielnie wybierze obiekt, podzieli
zadania organizacyjne i realizacyjne (film, reporta, fotoreporta, recenzja, zebranie
recenzji prasowych), przygotuje pole do aktywnego odbioru (np. wczeniej zobaczy
film na dany temat, przeczyta recenzj, pozna biografi artysty).
Celem wszystkich strategii jest denie do tego, by wiedza bya funkcjonalna
pogbiaa i wzbogacaa odbir tekstw kultury, poszerzaa sownictwo czyli
przyczyniaa si do rozwoju ucznia. Aby uczyni ten rozwj peniejszym, naley
budowa takie
sytuacje
dydaktyczne,
ktre dostarcz
uczniowi
narzdzia
do samooceny. Ocena nauczyciela powinna wspgra z samoocen ucznia. W zwizku

z tym warto zachci modego czowieka do postawienia sobie pyta:
co jest moj mocn stron?
jakie mam sabe punkty?
co zostao dobrze opanowane, jakie mam jeszcze braki?
z czym mam trudnoci?
jakie s przyczyny tych trudnoci?
czy lepiej pisz, czy te wypowiadam si?
czy potrafi wyrobi sobie na okrelony temat wasne zdanie i uzasadni je?
39
jakie zadania stawiam sobie w zwizku z matur z jzyka polskiego?
jaki kierunek studiw byby dla mnie najkorzystniejszy?

Zastosowanie
rnorodnych
strategii
nauczania
pozwoli
uczniowi
w samoocenie, w znalezieniu tematw, ktre mogyby go zainteresowa, a tym samym

sprawi, e lepsze bd jego oceny.
V. Zakadane osignicia ucznia
Zakadane osignicia ucznia zostay sformuowane na podstawie celw ksztacenia.
Maj one pomc nauczycielowi w planowaniu pracy i ocenie postpw ucznia.
Osignicia podzielono na zakresy (podstawowy i rozszerzony) oraz dziay i grupy:
1. odbir wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji
a) czytanie i suchanie,
b) samoksztacenie i docieranie do informacji,
c) wiadomo jzykowa;
2. analiza i interpretacja tekstw kultury
a) wstpne rozpoznanie,
b) analiza,
c) interpretacja,
d) wartoci i wartociowanie;
3. tworzenie wypowiedzi
a) mwienie i pisanie,
b) wiadomo jzykowa.
Zakres podstawowy
1. Odbir wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
a) Czytanie i suchanie. Ucze:
- odczytuje sens caego tekstu (a w nim znaczenia wyrazw, zwizkw
frazeologicznych, zda, grup zda uporzdkowanych w akapicie, odrnia znaczenie
realne i etymologiczne) oraz wydzielonych przez siebie fragmentw; potrafi objani
ich sens oraz funkcj na tle caoci;
- rozpoznaje specyfik tekstw publicystycznych (artyku, felieton, reporta),
politycznych (przemwienie) i popularnonaukowych; wrd tekstw prasowych
40
rozrnia wiadomo i komentarz; odczytuje zawarte w odbieranych tekstach

informacje zarwno jawne, jak i ukryte;
- rozpoznaje typ nadawcy i adresata tekstu;
- wskazuje charakterystyczne cechy stylu danego tekstu, rozpoznaje zastosowane w nim
rodki jzykowe i ich funkcje w tekcie;
- wyrnia argumenty, kluczowe pojcia i twierdzenia w tekcie argumentacyjnym,
dokonuje jego logicznego streszczenia;
- rozrnia w dialogu odpowiedzi waciwe i unikowe;
- rozpoznaje w wypowiedzi ironi, objania jej mechanizm i funkcj;
- rozpoznaje pytania podchwytliwe i sugerujce odpowied;
- rozpoznaje manipulacj jzykow w tekstach reklamowych, w jzyku politykw
i dziennikarzy.
b) Samoksztacenie i docieranie do informacji. Ucze:
- szuka literatury przydatnej do opracowania rnych zagadnie; selekcjonuje j wedug
wskazanych kryteriw (w zasobach bibliotecznych korzysta zarwno z tradycyjnego
ksigozbioru, jak i z zapisw multimedialnych i elektronicznych, w tym internetu);
- korzysta ze sownikw i leksykonw, w tym sownikw etymologicznych i symboli;
- tworzy przedmiotowe bazy danych zawierajce informacje zdobywane w toku nauki;
- sporzdza opis bibliograficzny ksiki, artykuu, zapisw elektronicznych, bibliografi
wybranego tematu.
c) wiadomo jzykowa. Ucze:
- analizuje i definiuje (w razie potrzeby z pomoc sownikw) znaczenie sw;
- zna pojcie znaku i systemu znakw; uzasadnia, e jzyk jest systemem znakw;
rozrnia znaki werbalne i niewerbalne, ma wiadomo ich rnych funkcji
i sposobw interpretacji;
- zna pojcie aktu komunikacji jzykowej i wskazuje jego skadowe (nadawca,
odbiorca, kod, komunikat, kontekst), dostrzega i omawia wspczesne zmiany modelu
komunikacji jzykowej (np. rnice midzy tradycyjn komunikacj ustn lub pisan
a komunikacj przez internet);
- rozpoznaje i nazywa funkcje tekstu (informatywn, poetyck, ekspresywn,
impresywn w tym perswazyjn);
- wskazuje w czytanych tekstach i analizuje przykady odmian terytorialnych,
rodowiskowych i zawodowych polszczyzny;
41
- rozpoznaje w czytanych tekstach oraz wypowiedziach mwionych stylizacj,

rozrnia jej rodzaje (archaizacj, dialektyzacj, kolokwializacj) i okrela funkcje;
- rozrnia pojcie bdu jzykowego i zamierzonej innowacji jzykowej, poprawnoci
i stosownoci wypowiedzi; rozpoznaje i poprawia rne typy bdw jzykowych;
- odrnia sownictwo neutralne od emocjonalnego i wartociujcego, oficjalne
od swobodnego.
2. Analiza i interpretacja tekstw kultury. Ucze zna teksty literackie i inne teksty
kultury wskazane przez nauczyciela.
a) Wstpne rozpoznanie. Ucze:
- prezentuje wasne przeycia wynikajce z kontaktu z dzieem sztuki;
- okrela problematyk utworu;
- rozpoznaje konwencj literack (stae pojawianie si danego literackiego rozwizania
w obrbie pewnego historycznie okrelonego zbioru utworw).
b) Analiza. Ucze:
- wskazuje zastosowane w utworze rodki wyrazu artystycznego i ich funkcje (poznane
wczeniej, a ponadto: oksymorony, synekdochy, hiperbole, elipsy, paralelizmy) oraz
inne wyznaczniki poetyki danego utworu (z zakresu podstaw wersyfikacji, kompozycji,
genologii) i okrela ich funkcje;
- dostrzega w czytanych utworach cechy charakterystyczne okrelonej epoki
(redniowiecze, renesans, barok, owiecenie, romantyzm, pozytywizm, Moda Polska,
dwudziestolecie midzywojenne, wspczesno);
- analizujc teksty dawne, dostrzega rnice jzykowe (fonetyczne, leksykalne)
wynikajce ze zmian historycznych;
- rozpoznaje w utworze sposoby kreowania wiata przedstawionego i bohatera
(narracja, fabua, sytuacja liryczna, akcja);
- porwnuje utwory literackie lub ich fragmenty (dostrzega cechy wsplne i rne).
c) Interpretacja. Ucze:
- wykorzystuje w interpretacji elementy znaczce dla odczytania sensu utworu
(np. sowa klucze, wyznaczniki kompozycji);
- wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne,
religijne);
- porwnuje funkcjonowanie tych samych motyww w rnych utworach literackich;
- odczytuje treci alegoryczne i symboliczne utworu.
42
d) Wartoci i wartociowanie. Ucze:

- dostrzega zwizek jzyka z wartociami, rozumie, e jzyk podlega wartociowaniu
(np.
jzyk
jasny,
prosty,
zrozumiay,
obrazowy,
pikny),
jest
narzdziem
wartociowania, a take rdem poznania wartoci (utrwalonych w znaczeniach nazw

wartoci, takich jak: dobro, prawda, pikno; wiara, nadzieja, mio; wolno, rwno,
braterstwo; Bg, honor, ojczyzna; solidarno, niepodlego, tolerancja);
- dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartoci
narodowe i uniwersalne;
- dostrzega w wiecie konflikty wartoci (np. rwnoci i wolnoci, sprawiedliwoci
i miosierdzia) oraz rozumie rda tych konfliktw.
3. Tworzenie wypowiedzi.
a) Mwienie i pisanie. Ucze:
- tworzy duszy tekst pisany lub mwiony (rozprawka, recenzja, referat, interpretacja
utworu literackiego lub fragmentu) zgodnie z podstawowymi reguami jego organizacji,
przestrzegajc zasad spjnoci znaczeniowej i logicznej;
- przygotowuje wypowied (wybiera form gatunkow i odpowiedni ukad
kompozycyjny, analizuje temat, wybiera form kompozycyjn, sporzdza plan
wypowiedzi, dobiera waciwe sownictwo);
- tworzy samodzieln wypowied argumentacyjn wedug podstawowych zasad logiki
i retoryki (stawia tez lub hipotez, dobiera argumenty, porzdkuje je, hierarchizuje,
dokonuje ich selekcji pod wzgldem uytecznoci w wypowiedzi, podsumowuje,
dobiera
przykady
ilustrujce
wywd
mylowy,
przeprowadza
prawidowe
wnioskowanie);
- publicznie wygasza przygotowan przez siebie wypowied, dbajc o dwikow
wyrazisto przekazu (w tym take tempo mowy i donono gosu);
- stosuje uczciwe zabiegi perswazyjne, zdajc sobie spraw z ich wartoci i funkcji,
wystrzegajc si nieuczciwych zabiegw erystycznych;
- opracowuje redakcyjnie wasny tekst (dokonuje uzupenie, przeksztace, skrtw,
eliminuje przypadkow niejednoznaczno wypowiedzi, sporzdza przypisy);
- wykonuje rne dziaania na tekcie cudzym (np. streszcza, parafrazuje, sporzdza
konspekt, cytuje).
b) wiadomo jzykowa. Ucze:
43
- operuje sownictwem z okrelonych krgw tematycznych (na tym etapie rozwijanym

i koncentrujcym si przede wszystkim wok tematw: Polska, Europa, wiat
wspczesno i przeszo; kultura, cywilizacja, polityka).
Zakres rozszerzony
1. Odbir wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
a) Czytanie i suchanie. Ucze spenia wymagania okrelone dla zakresu
podstawowego, czyli:
- odczytuje sens caego tekstu (a w nim znaczenia wyrazw, zwizkw
frazeologicznych, zda, grup zda uporzdkowanych w akapicie, odrnia znaczenie
realne i etymologiczne) oraz wydzielonych przez siebie fragmentw; potrafi objani
ich sens oraz funkcj na tle caoci;
- rozpoznaje specyfik tekstw publicystycznych (artyku, felieton, reporta),
politycznych (przemwienie) i popularnonaukowych; wrd tekstw prasowych
rozrnia wiadomo i komentarz; odczytuje zawarte w tekstach informacje zarwno
jawne, jak i ukryte;
- rozpoznaje typ nadawcy i adresata tekstu;
- wskazuje charakterystyczne cechy stylu danego tekstu, rozpoznaje zastosowane w nim
rodki jzykowe i ich funkcje w tekcie;
- wyrnia argumenty, kluczowe pojcia i twierdzenia w tekcie argumentacyjnym,
dokonuje jego logicznego streszczenia;
- rozrnia w dialogu odpowiedzi waciwe i unikowe;
- rozpoznaje w wypowiedzi ironi, objania jej mechanizm i funkcj;
- rozpoznaje pytania podchwytliwe i sugerujce odpowied;
- rozpoznaje manipulacj jzykow w tekstach reklamowych, w jzyku politykw
i dziennikarzy.
A ponadto:
- czyta utwory stanowice konteksty dla tekstw kultury poznawanych w szkole;
- twrczo wykorzystuje wypowiedzi krytycznoliterackie i teoretycznoliterackie
(np. recenzja, szkic, artyku, esej);
- porwnuje tekst linearny i hipertekst rozumiany jako wypowied nieciga,
nielinearna, stanowica system powizanych segmentw tekstowych, czonych
dowolnie przez uytkownika jzyka w kadorazowym akcie odbioru;
44
- rozpoznaje retoryczn organizacj wypowiedzi wskazuje zastosowane w niej

sposoby osigania przejrzystoci i sugestywnoci;
- rozpoznaje mechanizmy nowomowy charakterystyczne dla systemw totalitarnych.
b) Samoksztacenie i docieranie do informacji. Ucze spenia wymagania okrelone
dla zakresu podstawowego, czyli:
- szuka literatury przydatnej do opracowania rnych zagadnie; selekcjonuje j wedug
wskazanych kryteriw (w zasobach bibliotecznych korzysta zarwno z tradycyjnego
ksigozbioru, jak i z zapisw multimedialnych i elektronicznych, w tym internetu);
- korzysta ze sownikw i leksykonw, w tym sownikw etymologicznych i symboli;
- tworzy przedmiotowe bazy danych zawierajce informacje zdobywane w toku nauki;
- sporzdza opis bibliograficzny ksiki, artykuu, zapisw elektronicznych, bibliografi
wybranego tematu.
A ponadto:
- samodzielnie wybiera do lektury teksty, stosujc rne kryteria wyboru, ktre potrafi
uzasadni;
- adiustuje tekst na poziomie elementarnym.
c) wiadomo jzykowa. Ucze spenia wymagania okrelone dla zakresu
- analizuje i definiuje (w razie potrzeby z pomoc sownikw) znaczenie sw;
- zna pojcie znaku i systemu znakw; uzasadnia, e jzyk jest systemem znakw;
rozrnia znaki werbalne i niewerbalne, ma wiadomo ich rnych funkcji
i sposobw interpretacji;
- zna pojcie aktu komunikacji jzykowej i wskazuje jego skadowe (nadawca,
odbiorca, kod, komunikat, kontekst), dostrzega i omawia wspczesne zmiany modelu
komunikacji jzykowej (np. rnice midzy tradycyjn komunikacj ustn lub pisan
a komunikacj przez internet);
- rozpoznaje i nazywa funkcje tekstu (informatywn, poetyck, ekspresywn,
- wskazuje w czytanych tekstach i analizuje przykady odmian terytorialnych,
rodowiskowych i zawodowych polszczyzny;
- rozpoznaje w czytanych tekstach oraz wypowiedziach mwionych stylizacj,
rozrnia jej rodzaje (archaizacj, dialektyzacj, kolokwializacj) i okrela funkcje;
45
- rozrnia pojcie bdu jzykowego i zamierzonej innowacji jzykowej, poprawnoci

i stosownoci wypowiedzi; rozpoznaje i poprawia rne typy bdw jzykowych;
- odrnia sownictwo neutralne od emocjonalnego i wartociujcego, oficjalne
od swobodnego.
A ponadto:
- rozrnia i omawia na wybranych przykadach funkcje jzyka poznawcz
(kategoryzowanie wiata), komunikacyjn (tworzenie wypowiedzi i stosowanie jzyka
w aktach komunikacji) oraz spoeczn (jednoczenie grupy i budowanie tosamoci
zbiorowej regionalnej, rodowiskowej, narodowej);
- dostrzega zwizek jzyka z obrazem wiata;
- rozpoznaje i wskazuje wybrane cechy jzyka polskiego, ktre wiadcz o jego
przynalenoci do rodziny jzykw sowiaskich; sytuuje polszczyzn na tle innych
jzykw uywanych w Europie;
- postrzega styl potoczny jako centrum systemu stylowego polszczyzny, od ktrego
odrnia si inne style artystyczny, naukowy, urzdowy, publicystyczny.
2. Analiza i interpretacja tekstw kultury. Ucze zna teksty literackie i inne teksty
kultury wskazane przez nauczyciela.
a) Wstpne rozpoznanie. Ucze spenia wymagania okrelone dla zakresu
- prezentuje wasne przeycia wynikajce z kontaktu z dzieem sztuki;
- okrela problematyk utworu;
- rozpoznaje konwencj literack (stae pojawianie si danego literackiego rozwizania
w obrbie pewnego historycznie okrelonego zbioru utworw).
b) Analiza. Ucze spenia wymagania okrelone dla zakresu podstawowego, czyli:
- wskazuje zastosowane w utworze rodki wyrazu artystycznego i ich funkcje (poznane
wczeniej, a ponadto: oksymorony, synekdochy, hiperbole, elipsy, paralelizmy) oraz
inne wyznaczniki poetyki danego utworu (z zakresu podstaw wersyfikacji, kompozycji,
genologii) i okrela ich funkcje;
- dostrzega w czytanych utworach cechy charakterystyczne okrelonej epoki
(redniowiecze, renesans, barok, owiecenie, romantyzm, pozytywizm, Moda Polska,
dwudziestolecie midzywojenne, wspczesno);
- analizujc teksty dawne, dostrzega rnice jzykowe (fonetyczne, leksykalne)
wynikajce ze zmian historycznych;
46
- rozpoznaje w utworze sposoby kreowania wiata przedstawionego i bohatera

(narracja, fabua, sytuacja liryczna, akcja);
- porwnuje utwory literackie lub ich fragmenty (dostrzega cechy wsplne i rne).
A ponadto:
- wskazuje zwizki midzy rnymi aspektami utworu (estetycznym, etycznym
i poznawczym);
- dostrzega przemiany konwencji i praktyk ich czenia (synkretyzm konwencji
i gatunkw);
- rozpoznaje aluzje literackie i symbole kulturowe (np. biblijne, romantyczne) oraz ich
funkcj ideow i kompozycyjn, a take znaki tradycji, np. antycznej, judaistycznej,
chrzecijaskiej, staropolskiej;
- dostrzega w czytanych utworach: parodi, parafraz i trawestacj; wskazuje ich
wzorce tekstowe;
- rozpoznaje i charakteryzuje styl utworu, np. wiersza renesansowego, barokowego,
klasycystycznego, romantycznego.
c) Interpretacja. Ucze spenia wymagania okrelone dla zakresu podstawowego, czyli:
- wykorzystuje w interpretacji elementy znaczce dla odczytania sensu utworu
(np. sowa klucze, wyznaczniki kompozycji);
- wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne,
religijne);
- porwnuje funkcjonowanie tych samych motyww w rnych utworach literackich;
- odczytuje treci alegoryczne i symboliczne utworu.
A ponadto:
- dostrzega i komentuje estetyczne wartoci utworu literackiego;
- przeprowadza interpretacj porwnawcz utworw literackich;
- w interpretacji eseju i felietonu wykorzystuje wiedz o ich cechach gatunkowych;
- konfrontuje tekst literacki z innymi tekstami kultury, np. plastycznymi, teatralnymi,
filmowymi.
d) Wartoci i wartociowanie. Ucze spenia wymagania okrelone dla zakresu
- dostrzega zwizek jzyka z wartociami, rozumie, e jzyk podlega wartociowaniu
(np.
jzyk
jasny,
prosty,
zrozumiay,
obrazowy,
pikny),
jest
narzdziem
wartociowania, a take rdem poznania wartoci (utrwalonych w znaczeniach nazw
47
wartoci, takich jak: dobro, prawda, pikno; wiara, nadzieja, mio; wolno, rwno,
braterstwo; Bg, honor, ojczyzna; solidarno, niepodlego, tolerancja);
- dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartoci
narodowe i uniwersalne;
- dostrzega w wiecie konflikty wartoci (np. rwnoci i wolnoci, sprawiedliwoci
i miosierdzia) oraz rozumie rda tych konfliktw.
A ponadto:
- wskazuje rne sposoby wyraania wartociowa w tekcie.
3. Tworzenie wypowiedzi.
a) Mwienie i pisanie. Ucze spenia wymagania okrelone dla zakresu podstawowego,
czyli:
- tworzy duszy tekst pisany lub mwiony (rozprawka, recenzja, referat, interpretacja
utworu literackiego lub fragmentu) zgodnie z podstawowymi reguami jego organizacji,
przestrzegajc zasad spjnoci znaczeniowej i logicznej;
- przygotowuje wypowied (wybiera form gatunkow i odpowiedni ukad
kompozycyjny, analizuje temat, wybiera form kompozycyjn, sporzdza plan
wypowiedzi, dobiera waciwe sownictwo);
- tworzy samodzieln wypowied argumentacyjn wedug podstawowych zasad logiki
i retoryki (stawia tez lub hipotez, dobiera argumenty, porzdkuje je, hierarchizuje,
dokonuje ich selekcji pod wzgldem uytecznoci w wypowiedzi, podsumowuje,
dobiera
przykady
ilustrujce
wywd
mylowy,
przeprowadza
prawidowe
wnioskowanie);
- publicznie wygasza przygotowan przez siebie wypowied, dbajc o dwikow
wyrazisto przekazu (w tym take tempo mowy i donono gosu);
- stosuje uczciwe zabiegi perswazyjne, zdajc sobie spraw z ich wartoci i funkcji,
wystrzegajc si nieuczciwych zabiegw erystycznych;
- opracowuje redakcyjnie wasny tekst (dokonuje uzupenie, przeksztace, skrtw,
eliminuje przypadkow niejednoznaczno wypowiedzi, sporzdza przypisy);
- wykonuje rne dziaania na tekcie cudzym (np. streszcza, parafrazuje, sporzdza
konspekt i cytuje).
A ponadto:
- tworzy wypowiedzi ze wiadomoci ich funkcji sprawczej;
48
- ocenia wasn kompetencj jzykow (poprawno gramatyczn i sownikow) oraz

kompetencj komunikacyjn (stosowno i skuteczno wypowiadania si).
b) wiadomo jzykowa. Ucze spenia wymagania okrelone dla zakresu
- operuje sownictwem z okrelonych krgw tematycznych (na tym etapie rozwijanym
i koncentrujcym si przede wszystkim wok tematw: Polska, Europa, wiat
wspczesno i przeszo; kultura, cywilizacja, polityka).
VI. Propozycje kryteriw oceny i metod sprawdzania osigni ucznia
Ocena pracy ucznia i jego postpw w nauce, w przypadku przedmiotu jzyk polski,
powinna odzwierciedla przede wszystkim stan opanowania wiedzy i umiejtnoci
wykorzystywania zdobytych informacji. Ponadto ocenie podlega aktywno i inicjatywa
podczas zaj oraz wkad pracy, sumienno i rzetelno przy wykonywaniu rnego
rodzaju zada.
W programie Ponad sowami zaproponowano gwnie ocenianie ksztatujce,
ktre ma t zalet, e wskazuje mocne i sabe strony uczniw. Uatwia to korygowanie
bdw i niwelowanie niedocigni podopiecznych w uczeniu si ojczystego jzyka.
Wane jest bowiem nie tylko zdanie egzaminu maturalnego, lecz take sprawne
posugiwanie si jzykiem jako podstawowym narzdziem komunikacji w rnych
sytuacjach yciowych.
Sprawiedliwe ocenianie jest bardzo trudne do osignicia. Dobrze wystawiona
ocena realizuje trzy podstawowe funkcje: klasyfikacyjn, diagnostyczn i motywacyjn.
Nauczyciel,
dc
do
maksymalnej
obiektywizacji,
musi
pamita
o wychowawczej funkcji oceny. Ucze powinien mie wiadomo, e ocenia si nie

jego osob czy cechy charakteru, lecz stopie opanowania materiau nauczania oraz
jako wykonania zadania. Nauczyciel, by zindywidualizowa ocenianie, moe
wprowadzi dodatkowo oceny opisowe i punktowe lub procentowe. Trudno ewaluacji
polega na tym, e nauczyciel powinien znale rozsdny kompromis midzy tendencj
do obiektywizacji oceniania (np. sprawdzanie wiedzy za pomoc testw)
a indywidualizacj, tak wan szczeglnie w przedmiotach humanistycznych.
Kolejne istotne elementy to czstotliwo oceniania i proporcje midzy ocenami
za prace pisemne i za bardziej rozbudowane wypowiedzi ustne. Ucze, z uwagi
na wymagania stawiane przez wspczesno, powinien by przygotowany
49
do duszych, swobodnych i twrczych wypowiedzi ustnych. W ich ocenie mona

uwzgldni:
pomysowe, oryginalne opracowanie tematu;
samodzielno opracowania zagadnienia;
przejrzysto ukadu, kompozycj wypowiedzi;
jasno i precyzj wyraanych myli;
poprawno jzykow;
bogactwo sownictwa;
unikanie schematw i szablonw jzykowych;
wystrzeganie si wyrazw i zwrotw modnych.

Oprcz oceniania wczeniej przygotowanych wypowiedzi warto odnotowywa
w postaci plusw i minusw udzia uczniw w dyskusji czy ich aktywno na lekcji.
Za okrelon liczb plusw mona postawi pod koniec semestru odpowiedni ocen
pozytywn, za minusy natomiast negatywn.
Sprawdzanie zdobytej wiedzy moe odbywa si poprzez testy wyboru (jedna
waciwa odpowied z kilku podanych), a weryfikowanie umiejtnoci na zasadzie
testw praktycznych oraz sprawdzianw badajcych czytanie ze zrozumieniem,
w tym tekstu nieartystycznego (publicystycznego, popularnonaukowego, naukowego).
Ze wzgldu na zredukowan liczb godzin jzyka polskiego nie powinno si
wprowadza zbyt wielu podsumowujcych prac klasowych.
W cigu semestru wskazane byoby oceni kilka obszerniejszych prac
domowych kadego ucznia. Mog to by na przykad: recenzja, sprawozdanie, artyku,
polemika, komentarz, rozprawka, interpretacja tekstu kultury (przede wszystkim
literackiego), reporta, wywiad. Warto zwrci uwag na to, by cz prac domowych
dotyczya uczestnictwa w biecym yciu kulturalnym.
Ocenianie moe uatwi grupowa realizacja projektu edukacyjnego. Zadania
wyznaczone poszczeglnym zespoom bd okazj do praktycznego zastosowania
zdobytych wczeniej wiadomoci i umiejtnoci, co pozwoli w miar wszechstronnie
oceni efekty semestralnej czy caorocznej pracy.
Osignicia uczniw wykraczajce poza poziom podstawowy powinno si
ocenia indywidualnie, w zalenoci od profilu klasy, moliwoci i zainteresowa danej
osoby, przede wszystkim za biorc pod uwag jej zaangaowanie, rozwj i postpy.
Przy ocenianiu mona wykorzysta ponisz charakterystyk.
50
Ocena niedostateczna (1)

Ucze:
nie zdoby podstawowych wiadomoci i umiejtnoci
okrelonych w podstawie programowej;
nie interesuje si przebiegiem zaj;
nie uczestniczy w lekcji;
opuszcza prace klasowe;
nie przygotowuje zada domowych;
nie uczestniczy w zajciach pozaszkolnych.
Ocena dopuszczajca (2)

Ucze:
ma fragmentaryczn wiedz i podstawowe umiejtnoci okrelone w podstawie
programowej;
pobienie zna tre i problematyk lektur wskazanych w podstawie programowej;
czyta ze zrozumieniem tekst literacki i interpretuje go z pomoc nauczyciela;
rozpoznaje podstawowe zwizki przyczynowo-skutkowe;
sytuuje w czasie i przestrzeni tylko najwaniejsze wydarzenia literackie;
rozpoznaje przybliony czas powstania wskazanego tekstu kultury na podstawie
konwencji, stylu, obyczaju oraz obrazu kultury materialnej;
odszukuje najwaniejsze informacje w rdle pisanym;
wykorzystuje z pomoc nauczyciela znalezione informacje;
posuguje si rnymi odmianami polszczyzny w zalenoci od sytuacji
komunikacyjnej;
dostrzega niektre typy bdw jzykowych;
przedstawia przy pomocy nauczyciela wyniki swojej pracy w formie ustnej
i pisemnej;
redaguje z pomoc nauczyciela teksty wasne;
aktywnie sucha wykadu i okrela jego tematyk.
51
Ocena dostateczna (3)

Ucze:
ma niepen wiedz i podstawowe umiejtnoci okrelone w podstawie
programowej;
zna tre i problematyk lektur wskazanych w podstawie programowej;
czyta ze zrozumieniem tekst literacki i samodzielnie przeprowadza chocia
fragmentaryczn jego interpretacj;
wie elementarne fakty w acuchy przyczynowo-skutkowe;
selekcjonuje podstawowe wydarzenia literackie;
przyporzdkowuje wczeniej poznany tekst kultury (na podstawie konwencji,
stylu, obyczaju oraz obrazu kultury materialnej) okrelonej epoce literackiej;
odnajduje najwaniejsze informacje zawarte w kilku rdach pisanych, dokonuje
ich wsplnej analizy porwnawczej;
wykorzystuje znalezione informacje;
przeprowadza analiz rde informacji;
posuguje si rnymi odmianami polszczyzny w zalenoci od sytuacji
komunikacyjnej;
dostrzega rne typy bdw jzykowych;
przedstawia wyniki swojej pracy w formie ustnej i pisemnej;
redaguje teksty wasne i cudze;
aktywnie sucha wykadu i potrafi go streci;
odrnia fakty od opinii.
Ocena dobra (4)
Ucze:
ma podstawow wiedz i umiejtnoci okrelone w podstawie programowej,
posuguje si nimi w typowych sytuacjach;
dobrze zna tre i problematyk lektur wskazanych w podstawie programowej;
czyta ze zrozumieniem tekst literacki i interpretuje go;
sprawnie wie fakty w acuchy przyczynowo-skutkowe;
52
hierarchizuje pod wzgldem stopnia wanoci wydarzenia literackie;

rozpoznaje (na podstawie konwencji, stylu, obyczaju oraz obrazu kultury
materialnej) czas powstania wskazanego tekstu kultury oraz okrela jego
powizania z kontekstem historycznym;
samodzielnie dokonuje analizy wskazanego tekstu kultury;
znajduje i porwnuje informacje zawarte w rnych (nie tylko pisanych) rdach;
przeprowadza krytyczn analiz rde informacji;
sprawnie posuguje si rnymi odmianami polszczyzny w zalenoci od sytuacji
komunikacyjnej;
rozrnia pojcia bdu jzykowego i zamierzonej innowacji jzykowej,
rozpoznaje i poprawia rne typy bdw jzykowych;
okrela podstawowe funkcje tekstw (informatywn, poetyck, ekspresywn,
samodzielnie przedstawia wyniki swojej pracy w formie ustnej i pisemnej;
sprawnie redaguje teksty wasne i cudze;
aktywnie sucha wykadu, potrafi go streci, w punktach zapisa najwaniejsze
tezy;
odrnia fakty od opinii, tworzy wasne opinie.
Ocena bardzo dobra (5)
Ucze:
ma pen wiedz i umiejtnoci okrelone w podstawie programowej, posuguje
si nimi w rnych sytuacjach problemowych;
szczegowo zna tre i problematyk lektur wskazanych w podstawie
programowej;
czyta ze zrozumieniem tekst literacki i samodzielnie go interpretuje;
sprawnie wie fakty w acuchy przyczynowo-skutkowe i wyciga wnioski;
hierarchizuje pod wzgldem stopnia wanoci wydarzenia literackie, uzasadnia
swj wybr;
sprawnie podaje (na podstawie konwencji, stylu, obyczaju oraz obrazu kultury
materialnej) czas powstania wskazanego tekstu kultury oraz jego powizania
z kontekstami: historycznym, filozoficznym i artystycznym;
53
samodzielnie dokonuje analizy i interpretacji okrelonego tekstu kultury;

odszukuje i porwnuje dane zawarte w rnych (nie tylko pisanych) rdach,
samodzielnie je interpretuje;
zauwaa rozmaite interpretacje tekstw kultury;
samodzielnie ocenia wydarzenia kulturalne;
komunikacyjnej;
poprawnoci i stosownoci wypowiedzi, rozpoznaje i poprawia rne typy
bdw jzykowych;
okrela funkcje tekstw (informatywn, poetyck, ekspresywn, impresywn
w tym perswazyjn, poznawcz, komunikacyjn i spoeczn);
samodzielnie przedstawia wyniki swojej pracy w formie ustnej i pisemnej;
tezy;
odrnia fakty od opinii, tworzy wasne opinie i konfrontuje je z innymi
pogldami;
aktywnie wykorzystuje swoj wiedz na lekcji.
Ocena celujca (6)
Ucze:
ma wiedz i umiejtnoci wykraczajce poza podstaw programow, posuguje
si nimi w rnych trudnych sytuacjach problemowych;
szczegowo zna tre i problematyk lektur wskazanych w podstawie
programowej;
czyta ze zrozumieniem trudny tekst literacki i samodzielnie go interpretuje;
sprawnie wie fakty w acuchy przyczynowo-skutkowe i wyciga wnioski;
hierarchizuje pod wzgldem stopnia wanoci wydarzenia literackie, uzasadnia
swj wybr;
54
bezbdnie podaje (na podstawie konwencji, stylu, obyczaju oraz obrazu kultury
materialnej) czas powstania wskazanego tekstu kultury oraz jego powizania
z kontekstami: historycznym, filozoficznym i artystycznym;
zauwaa rozmaite interpretacje tekstw kultury i je ocenia;
samodzielnie dokonuje wnikliwej analizy i interpretacji wskazanego tekstu
kultury;
zna literatur dotyczc sztuki i wydarze kulturalnych, stosuje t wiedz
w rnych sytuacjach problemowych;
odnajduje i porwnuje dane zawarte w rnych (nie tylko pisanych) rdach,
samodzielnie je interpretuje;
komunikacyjnej;
poprawnoci i stosownoci wypowiedzi, rozpoznaje i poprawia rne typy
bdw jzykowych;
okrela funkcje tekstw (informatywn, poetyck, ekspresywn, impresywn
w tym perswazyjn, poznawcz, komunikacyjn i spoeczn);
samodzielnie przedstawia wyniki swojej pracy w formie ustnej i pisemnej,
stosujc zrnicowane formy wypowiedzi;
tezy i ich uzasadnienie;
odrnia fakty od opinii, tworzy wasne opinie i konfrontuje je z innymi
pogldami, wyciga wnioski;
samodzielnie rozwija swoje zainteresowania;
potrafi swoj wiedz zainteresowa innych;
aktywnie wykorzystuje swoj wiedz na lekcji i na zajciach pozaszkolnych.
Ocena pozwala stawia diagnozy, okrela poziom przyswojenia wiedzy oraz
umiejtnoci wymienionych w podstawie programowej, wskazywa niedocignicia
i braki oraz sposoby ich uzupenienia. Peni wic funkcj zarwno dydaktyczn, jak
55
i wychowawcz. Powinna by zatem rzetelna oraz przede wszystkim jawna. Ma

mobilizowa uczniw do poszerzania ju zdobytej wiedzy, a take do opanowywania
nowych umiejtnoci.
Nauczyciel, by by wiarygodny, jest zobowizany ustali jasne kryteria
oceniania, przekaza je uczniom i w razie wtpliwoci przedstawi dodatkowe
wyjanienia.
Ocenie mog podlega:
praca klasowa,
test,
sprawdzian,
kartkwka,
pisemna praca domowa,
referat,
odpowied ustna,
udzia w dyskusji,
praca samodzielna na lekcji,
praca w grupach na lekcji,
wiczenia i zadania praktyczne,
prezentacje,
udzia w projektach,
aktywno na zajciach szkolnych i pozaszkolnych,
wykonanie pomocy dydaktycznych.
Przy wystawianiu oceny kocowej powinny by uwzgldnione nastpujce elementy:
wiedza,
umiejtnoci,
aktywno,
samodzielno,
zaangaowanie,
systematyczno.
56
VII. Materiay dydaktyczne

Program Ponad sowami wyznacza kierunki i sposoby nauczania. Realizacj
przedstawionej koncepcji jest seria podrcznikw pod tym samym tytuem, ktre
w harmonijny sposb cz ksztacenie literackie, kulturowe i jzykowe. Charakteryzuj
si przejrzystym, blokowym ukadem treci. W kadym rozdziale powiconym danej
epoce w dziejach literatury pojawia si pi blokw penicych okrelone funkcje, a ich
regularna powtarzalno organizuje proces zdobywania oraz przyswajania wymaganej
wiedzy i umiejtnoci, odpowiednio do moliwoci poznawczych uczniw.
Blok 1. O EPOCE najwaniejsze informacje dotyczce nazwy, ram czasowych,
ta historycznego, myli filozoficznej oraz dokona artystycznych danej epoki,
uporzdkowane w ramach kontekstu historycznego, kontekstu filozoficznego
i kontekstu artystycznego. Ta cz podrcznika ma za zadanie pomc uczniowi
w ksztaceniu umiejtnoci wykorzystania wiedzy o kontekstach kulturowych
w interpretacji tekstw literackich.
Blok 2. TEKSTY Z EPOKI utwory literackie lub ich reprezentatywne fragmenty
ukazujce twrczo danego okresu historii literatury. Wybr tekstw podyktowany jest
przede wszystkim wytycznymi podstawy programowej, a take koniecznoci
przedstawienia spjnego, caociowego obrazu dokona literackich omawianej epoki.
Blok 3. NAUKA O JZYKU zagadnienia jzykowe wskazane w podstawie
programowej powizane z omawian epok.
Podsumowanie wiadomoci
dwa teksty prezentujce odmienne opinie na temat epoki
mapa myli systematyzujca poznane zagadnienia
polecenia sprawdzajce zdobyt wiedz
Blok 4. NAWIZANIA wspczesne teksty literackie (w tym takie, po ktre
uczniowie sami chtnie sigaj), krytycznoliterackie, eseje, dziea sztuki, filmy
odnoszce si do tekstw z epoki. Celem tej czci podrcznika jest pokazanie uczniowi
powiza intertekstualnych midzy literatur dawn a wspczesn oraz dialogowoci
kultury rnych epok, a take zapoznanie go z tekstami kultury innymi ni literackie.
Blok 5. PRZYGOTOWANIE DO MATURY zadania ksztacce umiejtnoci
wskazane w podstawie programowej, wymagane na maturze pisemnej i ustnej,
tematycznie odwoujce si do epoki. W klasie pierwszej ucze ma do dyspozycji
wiksz liczb wskazwek i wicze czstkowych prowadzcych go do wykonania
57
poszczeglnych zada. W kolejnych klasach zakadane jest stopniowe ograniczenie

polece pomocniczych na rzecz coraz wikszej samodzielnoci ucznia (wraz
z rozwojem jego umiejtnoci).
Wedug opisanego wyej schematu bd konsekwentnie przekazywane treci
nauczania (wyszczeglnione przez podstaw programow) w kolejnych czciach serii:
klasa 1 staroytno, redniowiecze (cz 1); renesans, barok, owiecenie (cz 2);
klasa 2 romantyzm, pozytywizm (cz 1); Moda Polska, dwudziestolecie
midzywojenne (cz 2);
klasa 3 wojna i okupacja, wspczesno.
Inne elementy serii Ponad sowami to:
pyta Matura-ROM doczana do podrcznika zbir zada pozwalajcych

przygotowa si do klaswek z kolejnych epok literackich, a jednoczenie
ksztaccych umiejtnoci sprawdzane na maturze.
Ksika Nauczyciela z pyt CD zbir materiaw z moliwoci edycji

niezbdnych do prowadzenia lekcji, m.in.: szczegowy plan pracy, scenariusze
lekcji z kartami pracy, test diagnozujcy, sprawdziany i wiele innych.
Opracowania lektur z multimediami ciekawe materiay do wybranych tekstw

wymienionych w podstawie programowej, np.: kartkwki z treci lektury,
propozycje zagadnie do omwienia z wykorzystaniem technik aktywizujcych
i kart pracy, test podsumowujcy z kluczem odpowiedzi, fragmenty filmw
i spektakli teatralnych, prezentacje PowerPoint.
Podrcznik multimedialny dla Nauczyciela (multibook) elektroniczna wersja

podrcznika wzbogacona o przydatne na lekcji materiay audiowizualne:
reprodukcje dzie sztuki, wzorcowe recytacje utworw, fragmenty filmw
edukacyjnych, dokumentalnych, fabularnych i spektakli teatralnych, tematyczne
prezentacje PowerPoint.
Portal maturalny zadania i testy, z podziaem na stref ucznia i stref

nauczyciela, skonstruowane wedug formuy zada maturalnych, uatwiajce
sprawdzenie zdobytej wiedzy przed klaswk z danej epoki.
Maturalne karty pracy teksty z wiczeniami na czytanie ze zrozumieniem,

opracowane na wzr pierwszej czci arkusza egzaminacyjnego egzaminu,
przeznaczone do pracy z wybranymi tekstami z podrcznika.
58
Biuletyny Internetowe informacje o dziaaniach wydawnictwa i przydatne

w codziennej pracy materiay dydaktyczne przesyane za porednictwem poczty
elektronicznej.
59
Zacznik
LEKTURY
zestawienie pozycji zawartych w obecnej i nowej podstawie programowej dla liceum
i technikum oraz nowej podstawie programowej dla gimnazjum
* autorw i utworw oznaczonych gwiazdk nie mona pomin
LO obecna podstawa
LO nowa podstawa
Gimnazjum nowa
programowa
programowa
podstawa programowa
ZAKRES PODSTAWOWY
Sofokles Krl Edyp
Sofokles Antygona lub Krl
Edyp
Horacy wybr pieni
ZAKRES ROZSZERZONY
Homer Iliada i Odyseja lub
Jan Parandowski Przygody
Odyseusza
Biblia wybrane psalmy
Biblia fragmenty Pieni
nad Pieniami
Biblia fragmenty Ksigi
Hioba
Biblia fragmenty
Apokalipsy w. Jana
wybr mitw
wybrane mity greckie
Bogurodzica
*Bogurodzica
Lament witokrzyski
Pie o Rolandzie
Dzieje Tristana i Izoldy
*Jan Kochanowski wybrane
fraszki
Jan Kochanowski pieni
*Jan Kochanowski
(wybr)
wybrane pieni
Jan Kochanowski treny
*Jan Kochanowski
*Jan Kochanowski Treny
(wybr)
wybrane treny (inne ni
(V, VII, VIII)
w gimnazjum)
*Jan Kochanowski psalm
Mikoaj Sp Szarzyski
wybrane sonety
William Szekspir Makbet
William Szekspir Makbet lub William Szekspir Romeo
Hamlet
i Julia
poezja baroku (wybr)
ZAKRES ROZSZERZONY
Piotr Skarga Kazania sejmowe
(wybr)
Jan Chryzostom Pasek
Pamitniki
Miguel de Cervantes
Przemylny szlachcic Don
Kichote z La Manchy
Molier witoszek
Molier witoszek lub Skpiec
*Ignacy Krasicki wybrane
bajki
Ignacy Krasicki Hymn do
mioci Ojczyzny
Ignacy Krasicki satyry
Ignacy Krasicki wybrana
60
(wybr)
Ignacy Krasicki liryki
(wybr)
Stanisaw Staszic Przestrogi
dla Polski (fragmenty)
Johann Wolfgang Goethe
Cierpienia modego Wertera
wybr poezji romantycznej
(w tym utwory Adama
Mickiewicza, Juliusza
Sowackiego, Cypriana
Norwida)
satyra lub Monachomachia
Adam Mickiewicz wybrane

sonety i inne wiersze
(w tym Romantyczno)
Juliusz Sowacki wybrane
wiersze
Cyprian Norwid wybrane
wiersze
Adam Mickiewicz Reduta
Ordona
Adam Mickiewicz wybrana
ballada
Adam Mickiewicz Konrad

Wallenrod
Adam Mickiewicz Pan
Tadeusz
Adam Mickiewicz *Pan

Tadeusz
Adam Mickiewicz *Dziady
cz. II
Adam Mickiewicz Dziady

cz. III
Juliusz Sowacki Kordian
Adam Mickiewicz *Dziady

cz. III
Adam Mickiewicz Dziady
cz. IV
Juliusz Sowacki Kordian
Juliusz Sowacki Balladyna
Zygmunt Krasiski Nie-Boska

komedia (wybrane sceny)
Zygmunt Krasiski listy
(wybr)
ZAKRES ROZSZERZONY
Aleksander Fredro *Zemsta

Daniel Defoe Przypadki
Robinsona Crusoe
Fiodor Dostojewski Zbrodnia
i kara
Fiodor Dostojewski
wybrany utwr (np.
Zbrodnia i kara, agodna)
Bolesaw Prus lub Eliza
Orzeszkowa wybrana nowela
Bolesaw Prus Lalka

Eliza Orzeszkowa Nad
Niemnem
Henryk Sienkiewicz Quo
vadis i Potop
Bolesaw Prus *Lalka

*Henryk Sienkiewicz
wybrana powie historyczna
(Quo vadis, Krzyacy lub
Potop)
Joseph Conrad Jdro
ciemnoci
Joseph Conrad Lord Jim

61
wybr poezji modopolskiej

Stanisaw Wyspiaski Wesele
Wadysaw Reymont Chopi,
tom I: Jesie
Stefan eromski Ludzie
bezdomni i Przedwionie
Jan Kasprowicz, Kazimierz

Przerwa-Tetmajer, Leopold
Staff wybrane wiersze
Stanisaw Wyspiaski
*Wesele
Wadysaw Reymont Chopi,
tom I: Jesie
Stefan eromski wybrany
utwr (Ludzie bezdomni,
Wierna rzeka, Echa lene lub
Przedwionie)
Maria Dbrowska Noce i dnie

Bruno Schulz Sklepy
cynamonowe (wybrane
opowiadania)
Witold Gombrowicz
Ferdydurke
Zofia Nakowska Granica
Jarosaw Iwaszkiewicz
wybrane opowiadanie
*Bruno Schulz wybrane
opowiadanie
Witold Gombrowicz
*Ferdydurke
wybrana powie polska
z XX lub XXI w. (np. Marii
Kuncewiczowej
Cudzoziemka, Zofii
Nakowskiej Granica, Jzefa
Mackiewicza Droga donikd,
Stanisawa Lema Solaris,
Juliana Stryjkowskiego
Austeria, Tadeusza
Konwickiego Kronika
wypadkw miosnych)
Clive Staples Lewis Listy

starego diaba do modego
wybrana powie wiatowa
z XX lub XXI w. (np. Franza
Kafki Proces, Alberta
Camusa Duma, Georgea
Orwella Rok 1984, Isaaca
Bashevisa Singera
Sztukmistrz z Lublina,
Gabriela Garcii Marqueza
Sto lat samotnoci, Umberta
Eco Imi ry)
wybrane opowiadanie
z literatury wiatowej XX w.
(inne ni wskazane wyej)
wybrana powie wspczesna
z literatury polskiej
i wiatowej (inna
ni wskazana wyej)
George Orwell Folwark

zwierzcy
Sawomir Mroek wybrane
opowiadanie
Sawomir Mroek Tango
wybrany dramat
dwudziestowieczny
z literatury polskiej
(np. Stanisawa Ignacego
Witkiewicza, Sawomira
Mroka lub Tadeusza
Rewicza)
Zofia Kossak-Szczucka
62
Pooga
utwr podejmujcy
problematyk Holokaustu, np.
wybrane opowiadanie Idy Fink
Aleksander Kamiski
Kamienie na szaniec
lub Arkady Fiedler Dywizjon
303
Tadeusz Borowski
Poegnanie z Mari (wybrane
opowiadania)
Gustaw Herling-Grudziski
Inny wiat
wybr poezji XX w. (w tym

utwory Bolesawa Lemiana,
Leopolda Staffa, Juliana
Tuwima, Marii
Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Czesawa
Miosza, Krzysztofa Kamila
Baczyskiego, Zbigniewa
Herberta, Tadeusza
Rewicza, Mirona
Biaoszewskiego, Wisawy
Szymborskiej, Stanisawa
Baraczaka, ks. Jana
Twardowskiego)
Tadeusz Borowski wybrane

opowiadanie
Inny wiat
Irit Amiel wybrane
opowiadanie z tomu
Osmaleni
lub Hanna Krall Zdy
przed Panem Bogiem
Bolesaw Lemian, Julian
Tuwim, Jan Lecho, Julian
Przybo, Jzef Czechowicz,
Konstanty Ildefons
Gaczyski wybrane
wiersze
Krzysztof Kamil Baczyski,
Tadeusz Rewicz, Czesaw
Miosz, Wisawa
Szymborska, Zbigniew
Herbert, Ewa Lipska, Adam
Zagajewski, Stanisaw
Baraczak wybrane
wiersze
wybrane wiersze
nastpujcych poetw XX w.:
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Kazimierz
Wierzyski, Julian Tuwim,
Czesaw Miosz, ks. Jan
Twardowski, Wisawa
Szymborska, Zbigniew
Herbert
Konstanty Ildefons Gaczyski
wybrane utwory
Miron Biaoszewski Pamitnik
z powstania warszawskiego
Miron Biaoszewski
wybrane utwory
Jan Pawe II Pami
i tosamo
Ryszard Kapuciski Cesarz
Ryszard Kapuciski
wybrany utwr
Ryszard Kapuciski
Podre z Herodotem
abp Kazimierz Majdaski

Bdziecie moimi wiadkami
lub kard. Stefan Wyszyski
Zapiski wizienne
inne wybrane fragmenty prozy
dokumentalnej (reporta,
dziennik, pamitnik)
i eseistycznej
ZAKRES ROZSZERZONY
Antoine de Saint-Exupry
May Ksi
teksty kultury (adaptacje
filmowe powieci i inne filmy,
wybrane filmy z twrczoci

polskich reyserw
63
spektakle teatralne, utwory

muzyczne, obrazy,
suchowiska, programy
telewizyjne, teksty prasowe)
(np. Krzysztofa
Kielowskiego, Andrzeja
Munka, Andrzeja Wajdy,
Krzysztofa Zanussiego)
homilia Jana Pawa II
wygoszona 2 czerwca
1979 r. w Warszawie
na Placu Zwycistwa
(Pisudskiego) nagranie
telewizyjne
ZAKRES ROZSZERZONY
Horacy wybrane liryki
wybrany esej Mieczysawa
Jastruna lub Zygmunta
Kubiaka powicony
kulturze antycznej
Platon Obrona Sokratesa
Biblia (fragmenty Starego
i Nowego Testamentu jako
konteksty interpretacyjne dla
lektury dzie z innych epok)
w. Augustyn Wyznania
(fragmenty)
Jan Kochanowski Treny
Jan Kochanowski Treny
(jako cykl poetycki)
Dante Alighieri Boska
Dante Alighieri Boska
Komedia (fragmenty Pieka)
komedia
poezja barokowa (np. Daniel
Naborowski, Jan Andrzej
Morsztyn)
Henryk Rzewuski Pamitki
Soplicy (wybr)
Johann Wolfgang Goethe
Faust
wybrany wiersz
z romantycznej poezji
europejskiej
wybrany dramat romantyczny Juliusz Sowacki Kordian
Juliusza Sowackiego lub
lub Fantazy
Zygmunta Krasiskiego
Zygmunt Krasiski
Nie-Boska Komedia
Michai Buhakow Mistrz
Michai Buhakow Mistrz
i Magorzata
i Magorzata
Maria Kuncewiczowa
Cudzoziemka
realistyczna lub
naturalistyczna powie
europejska (np. Honor de
Balzak Ojciec Goriot, Emil
Zola Nana lub Gustaw
Flaubert Pani Bovary)
Stanisaw Ignacy Witkiewicz
Stanisaw Ignacy Witkiewicz
Szewcy (fragmenty)
Szewcy
wybrany utwr polskich
64
Biblia (opis stworzenia wiata

i czowieka z Ksigi Rodzaju,
przypowie ewangeliczna,
hymn w. Pawa o mioci)
pisarzy emigracyjnych
(Andrzeja Bobkowskiego,
Witolda Gombrowicza
i Jzefa Mackiewicza)
Franz Kafka Proces
Wodzimierz Odojewski
Zasypie wszystko, zawieje
wybrane opowiadanie
Wiesaw Myliwski Kamie
na kamieniu lub Antoni Libera
Madame
Hanna Malewska Sir Tomasz
More odmawia
zaproponowany przez
uczniw i nauczyciela utwr
literatury polskiej,
europejskiej lub wiatowej
Czesaw Miosz wybrany

esej
Zbigniew Herbert wybrany
esej
inny esej autora polskiego
(np. Kazimierza Wyki, Jana
Boskiego, Marii Janion,
Leszka Koakowskiego,
ks. Jzefa Tischnera,
Jarosawa Marka
Rymkiewicza, Jerzego
Stempowskiego)
wybrany reporta autora
polskiego (np. Ryszarda
Kapuciskiego, Krzysztofa
Kkolewskiego, Hanny
Krall, Henryka Grynberga)
dziennik (np. Marii
Dbrowskiej, Zofii
Nakowskiej, Jarosawa
Iwaszkiewicza, Witolda
Gombrowicza)
Jan Pawe II Tryptyk rzymski
wybrane wiersze
dwudziestowiecznych
poetw polskich (innych ni
wymienieni na poziomie
podstawowym)
wybrana powie lub zbir
opowiada z XX lub XXI w.
(np. Marii Dbrowskiej,
Zofii Nakowskiej, Marii
Kuncewiczowej, Jzefa
Wittlina, Jzefa
Mackiewicza, Juliana
Stryjkowskiego, Andrzeja
Kuniewicza, Tadeusza
Konwickiego, Stanisawa
Lema, Wiesawa
Myliwskiego, Marka
65
Stanisaw Lem wybrane

opowiadanie
Nowakowskiego, Jerzego
Pilcha, Olgi Tokarczuk,
Stefana Chwina, Pawa
Huellego)
wybrana powie (lub zbiory
opowiada)
dwudziestowiecznych
autorw z literatury
wiatowej (np. Franza Kafki,
Thomasa Manna, Vladimira
Nabokova, Alberta Camusa,
Isaaca Bashevisa Singera,
Johna Steinbecka, Kurta
Vonneguta, Gabriela Garcii
Marqueza, Gntera Grassa,
Umberta Eco, Milana
Kundery)
wybrane filmy z klasyki
kinematografii wiatowej
(np. Ingmara Bergmana,
Charlie Chaplina, Federica
Felliniego, Akiry Kurosawy,
Andrieja Tarkowskiego,
Orsona Wellesa)
spektakle teatralne (w tym
Teatru TV) przynajmniej
jeden w roku
staa lektura gazety
codziennej, tygodnika opinii,
miesicznika i kwartalnika
66

Ponad Slowami Program

Hochgeladen von

Dokumentinformationen

Copyright

Verfügbare Formate

Dieses Dokument teilen

Dokument teilen oder einbetten

Freigabeoptionen

Stufen Sie dieses Dokument als nützlich ein?

Sind diese Inhalte unangemessen?

Copyright:

Verfügbare Formate

Ponad Slowami Program

Hochgeladen von

Copyright:

Verfügbare Formate

Barbara abcka

Nowa Era 2012

I. Charakterystyka programu nauczania

wystpujcych problemw, z jakimi w procesie nauczania maj obecnie do czynienia

przedmiotowego i umiejtnoci sprawdzanych w poszczeglnych czciach

oglnokulturowego przy omawianiu utworw.

zebranie w jednym miejscu twrczoci najwybitniejszych pisarzy;

wyrane oddzielenie tekstw wspczesnych nawizujcych do danej epoki

uporzdkowanie treci wprowadzenia do kadej epoki w ramach

rozbudowanie kontekstu kulturowego z naciskiem na edukacj filmow

wprowadzenie kompleksowych zestaww materiaw zawierajcych rne

ksztacenie od pierwszej klasy kluczowych umiejtnoci maturalnych

ograniczenie propozycji lekturowych, przemylana ich selekcja, dziki ktrej

Wane miejsce w programie zajmuje nauka o jzyku. Rozkad materiau tej

midzyludzkiej, aby wszechstronnie przygotowa ucznia do posugiwania si jzykiem

W programie procedury osigania celw ksztacenia i zakadane osignicia

omawiania tych samych utworw (w zaczniku do programu zamieszczono

s identyczne. Na kadym etapie ksztacenia zostay jednak ze wzgldu na faz

W ksztatowaniu kompetencji wykorzystuje zdobyte wiadomoci z zakresu wiedzy

Odbir wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

Analiza i interpretacja tekstw kultury.

Cele oglne peni funkcj kontroln i regulujc realizacj wymaga szczegowych.

przyjmuje postaw szacunku dla podstawowych wartoci kultury wiatowej,

ma poczucie przynalenoci do wsplnoty regionalnej, narodowej, europejskiej

wykazuje szacunek dla drugiego czowieka, odmiennych postaw, pogldw

jest tolerancyjny wobec odmiennych kultur;

wykazuje szacunek dla tradycji kultury i potrafi samodzielnie oceni jej

dba o wasny rozwj duchowy, spoeczny, intelektualny;

wiadomie uczestniczy we wspczesnym yciu kulturalnym;

przejawia zdolno do oceny biecych zjawisk kulturowych;

akceptuje idee patriotyczne i demokratyczne;

wykazuje prospoeczn postaw;

potrafi wsppracowa z innymi, by realizowa zadania przewidziane dla grupy.

III. Treci nauczania

- kalokagatia jako idea

Platon Pastwo (fragmenty)

Teksty wskazane w podstawie

- Dekalog I, re. Krzysztof

- u rde jzyka polskiego

- Zdzisaw Beksiski, bez tytuu

- sztuki plastyczne, architektura,

Teksty wskazane w podstawie

- William Szekspir Makbet

- jzyk utworu literackiego

- Ferdynand Bruckner Elbieta

nad treci w sztuce

- powstanie listopadowe jako Teksty wskazane w podstawie

tajne stowarzyszenia, Towarzystwo Patriotyczne, Wielka Emigracja,

- Jerzy Duda-Gracz Szumica. Trio

- spr midzy starymi

odmiany terytorialne, slang, zasig jzyka, argon

- rozkwit teatru (Wielka

Teksty wskazane w podstawie

Agnieszka Holland (film)

- walka o tre kontra walka

- *Bruno Szulc Sklepy cynamonowe

dadaizm, deformacja, dramat, dziennik, eseistyka, everyman, felieton, groteska,

- czas walki i zagady

- wiat podlega ocenie

- trauma wojenna staym

Teksty wskazane w podstawie

granic i barier w sztuce

- Kurt Vonnegut Kocia koyska

(nadrealizm), synkretyzm, sztuka internetu, turpizm, wideo-art