Granada i jej pera w koronie Alhambra

Granada to pikne, pachnce miasto Andaluzji ocienione

szczytami najwyszych gr Hiszpanii - Sierry Nevady. Sierra ley te
niedaleko Morza rdziemnego. Mona wic rano zwiedzi miasto, po
poudniu pojedzi na nartach na szczytach gr pokrytych cay rok
niegiem, wieczorem przy blasku ksiyca popywa w Morzu
rdziemnym - niestety opalanie na jednej z najpikniejszych pla
wiata, Costa del Sol, trzeba odoy do nastpnego dnia, bo doba
liczy tylko 24 godziny.

Centrum Granady z katedr, w dali Sierra Nevada

Powolny zmierzch panowania Maurw w Hiszpanii

Gdy po rozpadniciu si kalifatu w pierwszej poowie XI wieku na
kilka dziesitek maych ksistw zwanych taifami, wadcy
chrzecijascy odbitych terenw uznali to za zaproszenie do
kompletnego usunicia Maurw z Pwyspu Iberyjskiego. Wadcy
Granady postanowili przetrwa budujc potn twierdz nazwan

Alhambr (sowo to znaczy po prostu czerwony, bo zbudowana bya z

cegie z lokalnej czerwonawej gliny). Zbudowano j na zboczu gry,
na duym sto czterdziestu tysicy metrw kwadratowych
paskowyu, opasan potnym murem z kilkunastoma wieami
obronnymi. Gdy chrzecijaska rekonkwista nabieraa rozpdu,
chronili si tu uciekinierzy islamscy z terenw niezdobytych jeszcze
przez chrzecijan. W okresie najwikszego nasilenia uciekinierw
Alhambra staa si miastem w miecie, liczya 40 tysicy
mieszkacw. Bogatsi budowali swoje paacyki wewntrz murw,
biedniejsi na innym stoku gry, w dzisiejszej dzielnicy Granady,
Albaycin. W Alhambrze schroni si w XIII wieku ksi Ibn al-Ahmar,
zaoyciel dynastii Nasridw, przepdzony przez wadc
chrzecijaskiego z Saragossy. Po zdobyciu wadzy nad tajf
Granady, on i jegi nastpcy, dziki zrcznej dyplomacji potrafili
utrzyma to ksistwo przez wier tysiclecia. Ale bya to ju ciga
walka o przetrwanie: gdy trzeba byo, pacio si daniny lenne
najmocniejszemu z wadcw chrzecijaskich i wzmacniao jego siy
nie tylko w walce z innymi wodzami pastewek chrzecijaskich, ale
nawet ze wspbrami w wierze, jak choby przy obleniu i
zdobyciu Sewilli. Innym razem Nasridowie w celach obronnych
przywoywali na pomoc emirw Maroka. Bya to ju wyspa islamska
wrd ksistw i krlestw chrzecijaskich. Zapomniano tu ju o
szerzeniu wiary, chodzio o przetrwanie, a robiono to w przepychu i
rozkoszach - mentalno sformuowana duo pniej przez pani
Pompadour, metres Ludwika XV "aprs nous le dluge" (po nas
moe by potop). Ale potne mury nie mogy ochroni ich od
klski. Boabdil, ostatni wadca muzumaski na terenach Hiszpanii,
poddaje bez walki Alhambr 2 stycznia 1492 roku ocalajc wasne,
swej rodziny i poddanych ycie, bo zgodnie z warunkami kapitulacji
pozwolono wszystkim wymigrowa do pnocnej Afryki.
Paace Alhambry
Nigdy nie czuem si tak bezsilnym jak podczas prby opisania tych
paacw muzumaskich w Granadzie. Gdy w 1980 roku znalazem
si w tym miejscu zaniemwiem wprost z zachwytu, cho ju
miaem przedsmak tych wspaniaoci po zwiedzeniu Paacw
Krlewskich w Sewilli. Do dzi pamitam wiele szczegw, do dzi
uwaam to miejsce za jeden z najpikniejszych zaktkw wiata.
Trudno sowami opisa to, co widz oczy, trzeba moe tu poety i jego

jzyka by cho w czci przybliy pikno tych zabytkw. Z wielu

tego typu entuzjastycznych wypowiedzi o tym miejscu najbardziej
podobao mi si proste powiedzenie jednego z anonimowych poetw
muzumaskich: "pera oprawiona w szmaragdy" - pera to gwny
paac, szmaragdy to pikny park ze wspaniaymi drzewami i
pachncymi rolinami na obrzeach tej budowli. Wprost ironicznym
jest fakt, e to arcydzieo sztuki mahometaskiej znajduje si w
ultrachrzecijaskiej Hiszpanii i to w Granadzie, andaluzyjskim
miecie syncym z wyjtkowo tradycyjnych katolickich przekona
religijnych.
Budow paacu na terenach twierdzy rozpocz wspomniany Ibn
al-Ahmar I. Nie dokoczy dziea, zosta zamordowany. Jego
najwikszym osigniciem bya zmiana koryta rzeki Darro i
skierowanie jej w stron podgrza na ktrym znajdowaa si
Alhambra. Dotychczas wod deszczow gromadzono na szczycie
gry w wykutym w skale basenie; spywala do dwu wielkich kadzi na
terenie twierdzy. Korzystano z niej bardzo oszczdnie, teraz ju byo
jej wbrd, zasila do dzisiaj kilka staww i dziesitki fontann. Bez tej
wody i fontann Alhambra wygldaaby skromniej i bardziej
prozaicznie. Nastpcy wspomnianego Ahmara w XIV wieku
dokoczyli budow i ozdobili cay kompleks - najwiksze w tym
zasugi mia emir Mahomet V.

Pamitam e do Alhambry szo si ze rdmiasta pod gr

alej pachnc dzikimi pomaraczami. Owszem, mona byo
dojecha autobusem, ale zuboylibymy nasze odczucia o ten
wspaniay zapach. Nie wiem czy Maurowie znali powszechny ju dzi
w Hiszpanii zwyczaj "upachniania" swych miejsc dzikimi
pomaraczami, wiemy na pewno, e uywali w tym celu krzeww
mirty i jaminu. Emirowie budujc ten paac chcieli odtworzy na
ziemi raj opisany w Koranie. Ta aleja to pachnca droga do raju.
W Hiszpanii, a szczeglnie w Andaluzji, zostao do dzi wiele
zamkw obronnych na wzniesieniach. Z zewntrz to potne,
ponure mury. Alhambra nie robi tego wraenia - wielo i
rnorodno budynkw tworzy bogat i sharmonizowan panoram.

Ju nie jest krzykliwie czerwona jak to byo kiedy, wszystkie

budowle maj teraz przyjemny dla oka czerwonawo-kremowy
odcie, a to zasuga wpywu pogody na te zabytki. Po przepdzeniu
Maurw "krlowie katoliccy" Izabela i Ferdynand przez jaki czas
zamieszkiwali w Alhambrze. Srebrny krzy, nagrod papiesk z racji
ich zwycistwa nad innowiercami zamiecili na najwyszej wiey, a
tymczasowe dostosowanie jednej z najwikszych sal paacu na
kaplic im wystarczao. Ich wnuk krl Hiszpanii Karol I, a
rwnoczenie cesarz witego Cesarstwa Rzymskiego, w tej roli ju

jako Karol V, zbudowa z wielkim rozmachem na tym terenie

renesansowy paac i koci burzc wiele zabytkowych budowli.
Nawet nie dokoczy dziea i nie zamieszka tu, nie mia na to czasu,
bo prawie nie schodzi z konia zdobywajc coraz to nowe posiadoci
dla Cesarstwa i Hiszpanii. Chocia na przestrzeni dwch wiekw
dokoczono przyozdobienie tej budowli w stylu woskiego pnego
renesansu, to cigle pasuje do reszty jak przysowiowa pi do
nosa. Chodzc po tych terenach staraem si nie zahaczy o te
obiekty, by nie przey rozczarowania. Dzi jest to muzeum
pozostaoci mauretaskich i galeria sztuki.

Granada i jej wadcy po

wypdzeniu Maurw
Chyba najwaniejsz
pamitk zakoczenia
konkwisty w Granadzie jest
jej katedra pooona w
centrum miasta, tumnie
odwiedzana przez turystw
nie koniecznie z racji swych
walorw jako zabytku, ale
dlatego, e w niej znajduj
elegancie pomniki nagrobne
Izabeli i Ferdynanda,
najsynniejszej pary
krlewskiej tego kraju i ich
crki Joanny i jej ma Filipa
Habsburga. Ich ciaa, i dwch innych czonw rodziny, spoczywaj w
trumnach w krypcie pod kaplic. Oficjalnie w hiszpaskojzycznych
opracowaniach historycznych Joanna nazywana jest La Loca. Polscy
historycy tumacz to wyraenie jako Szalona. Moim zdaniem jest to
tumaczenie nieprecyzyjne, bo wieloznaczne, lepszym byoby sowo
Obkana, gdy faktycznie kobieta ta bya chora psychicznie,
cierpiaa na schizofreni. Najlepiej byoby, gdyby po jej mierci nie
wypominano jej tej choroby, by po prostu nazywano j Joann
Kastylijsk. Do imienia jej ma, ksicia Filipa Habsburga, doklei si
przymiotnik Pikny. By moe by przystojny, chocia na zdjciach

jego portretw tego nie dostrzegem jeli nim by, to nie by w peni
pikny dlatego e traktowa sw on podle, cigle j upokarza ,
mimo e bya w nim zakochana i we wszystkim mu oddana. Mia te
wygrowane ambicie polityczne, (taki atawizm prawie wszystkich
Habsburgw), ktre o mao nie doprowadziy do wojny domowej w
rodzcej si od nowa Hiszpanii. To jego pikno czyli roztaczany czar
w damskim wiecie sta si jednym z powodw pojawienia si
choroby psychicznej jego ony. Choroba nie przeszkadzaa jej rzdzi
Kastyli przez dwa lata, a m w tym czasie by tylko mem
krlowej, w jzyku angielskim consort, jak obecny ksie Filip w
Wielkiej Brytanii. Po mierci jej matki w roku 1504 rozgorzaa
rywalizacja midzy jej ojcem Ferdynandem a Filipem, ktry planowa
przez zdobycie wadzy w tym kraju przyczy go do Cesarstwa. W
tym czasie Joanna, nie jej ojciec, bya legaln krlow Kastylii, czyli
ponad poowy obecnej Hiszpanii. Wojna oszczdzona zostaa krajowi,
bo Filip niespodziewanie umiera na tyfus dwa lata po objciu przez
Joann wadzy. Teraz ju jej nie upokarza, nie poniewiera, jest tylko
jej. W swej chorobie jest zazdrosna o niego, podrujc po kraju z
nieboszczykiem w trumnie zatrzymuje si na postj tylko w
klasztorach mskich. Zanim zgodzia si zoy go do trumny, kazaa
subie rozbiera go, ka do ich oa maeskiego, ubiera, kpa.
Wreszcie zgodzia si na przeniesienie ciaa do trumny, bo
wyperswadowano jej, e szybciej zmartwychwstanie. Trumna
pozostawaa odkryta. Gdy miaa podj jak decyzj spdzaa cae
godziny przy trupie szukajc u niego rady. Co z tym faktem trzeba
byo zrobi. Zainscenizowano napad i kradzie trupa - nie zdziwio j,
e niczego innego jej nie zabrano, bo przecie tylko on mgby by
najcenniejszym obiektem kradziey. Ojciec wizi j w zamku i
tumaczy jej e nieboszczyka odzyskano i pochowano go w klasztorze
klarysek, ktry moe widzie przez okno swego paacu. Biedna
kobieta. yje jeszcze przez p wieku sterczc przy tym oknie w
absolutnym osamotnieniu. Formalnie nie odebrano jej wadzy
krlewskiej, wszystkie akta pastwowe wydawane byy do czasu jej
mierci w jej imieniu.
W centrum Granady zaczto budowa katedr jako wotum
wdzicznoci za odzyskan niepodlego caego kraju. Prace trway
dugo ponad wiek. Po dokoczeniu jej budowy i dobudowaniu do niej
kaplicy cmentarnej, w jej krypcie zoono w trumnach ciaa Joanny,
jej ma i rodzicw. W samej kaplicy znalazy si jedynie pomniki

nagrobne obu par krlewskich. Katedra jest bogata i pikna, ale

widziaem pikniejsze. To mieszanina wielu stylw, dominujcymi
jest gotyk zwany izabelitaskim i renesans woski. Jak wielu turystw
bardziej ni sama katedra zainteresowaa mnie zakrystia, faktycznie
mae bogate muzeum sztuki, a w niej najwaniejszymi dla mnie
historyczne eksponaty: korona i bero Izabeli, miecz Ferynanda i
sztandary oddziaw wojskowych, ktrzy oblegay Alhambr. Jej
kapitulacja zakoczya rekonkwist trwajc prawie osiemset lat.
Miao to miejsce 2 stycznia 1492 roku. Kilka miesicy pniej
Krzysztof Kolumb odkrywa Ameryk.

Pomnik nagrobny Joanna i Filipa

Oczywicie nie zapomniaem o odwiedzeniu kaplicy

pogrzebowej. Zauwayem w niej, e nagrobne postacie Izabeli i
Ferdynanda maj twarze skierowane w stron sufitu, a twarze
Joanny i Filipa s odwrcone od siebie na boki. To wyrany przekaz
opinii rzebiarza B. Ordeza o tej parze. Myl e podkreli tym swj
smutek i al nad dol tej nieszczliwej kobiety. Naukowcy ustalili,
e Joanna odziedziczya schizofreni po swej babce ze strony matki.
Jako dorastajca dziewczyna bya inteligentna, wyksztacona,
oczytana, dopiero trudne maestwo spowodowao wybuch i cige
pogbianie si choroby. Niech odpoczywa w pokoju, nie jako szalona,
ale jako Joanna Kastylijska, legalna krlowa kraju!

Odkrycie pikna Alhambry w ostatnim dwustuleciu

Alhambra powoli staje si zapomniana i zaniedbana. Suya w
cigu wiekw jako skad rnych materiaw, wizienie. Tu mia
baraki wojskowe genera Napoleona Bonaparte. Chcia wysadzi
Alhambr; materiay wybuchowe byy ju zainstalowane i nawet
lonty podpalone. Ocali j onierz, kaleka wojenny zostawiony tam,

bo kt by si wtedy przejmowa nieuytecznym wojakiem. Czogajc

si od miejsca do miejsca powygasza lonty.
W niewiele ponad 20 lat pniej oczy Hiszpanw i reszty
wiata na pikno Alhambry otworzy pisarz amerykaski Washington
Irving. Zaproszony przez ambasadora amerykaskiego by pozbiera
rozrzucone dokumenty mogce mie znaczenie w stosunkach
amerykasko-hiszpaskich Irving zakocha si w Hiszpanii. Napisa
kilka popularnych ksiek o historii tego kraju, wyjecha do Granady,
by przyjrze si Alhambrze, bo w zebranych dokumentach wyczyta,
e to specjalne miejsce. Stao si dla niego miejscem magicznym.
Zamieszka w roku 1829 w jednym z pokojw Alhambry, zacz
spisywa legendy i fakty zwizane z tym miejscem oraz swoje
przemylenia. Gdy nominowano go na funkcj urzdow w
ambasadzie amerykaskiej w Anglii odmwi przyjcia jej, by tu
dokoczy swego dziea. Opublikowa je pod tytuem The tales of the
Alhambra trzy lata pniej w Anglii. Reakcja, szczeglnie wrd
Hiszpanw, bya bardzo ywa. Po prostu dostali od pisarza w podarku
brylant ktry faktycznie by ich, ale do tej pory nie dostrzegali go;
teraz trzeba go byo tylko oszlifowa. To szlifowanie trwao dziesitki
lat i dzisiaj cigle jest tam co do poprawienie czy renowacji.
Lorka i Alhambra
Prace renowacyjne przypieszy zachwyt Hiszpanw swoim
poet i dramaturgiem, ktry dla wielu jest najwikszym poet w
wiecie jzyka hiszpaskiego, co jest oczywist nieprawd. To
Federico Garcia Lorca, urodzony w wiosce o pooonej o kilka
kilometrw od Granady, spdzajcy wikszo swych dni na maym
gospodarstwie rolnym take na obrzeach Granady, bestialsko
zamordowany przez falangistw generaa Franco w lipcu 1936 r. w
innej wiosce lecej take w pobliu tego miasta. Mia wtedy 38 lat.
Do dzi nie odnaleziono jego ciaa, do dzi nie wiadomo, czy zgin
dlatego e mia pogldy republikaskie, czy dlatego e by
zdeklarowanym homoseksualist, czy te dlatego, e lubi przebywa
wrd prostych ludzi, a w szczeglnoci wrd cyganw. Lorca
wiedzia, e mu grozi niebezpieczestwo, uzna jednak e uda mu si
go unikn. Wyrazi to w wierszu, ktry jako niepoeta niepoetycko
tumacz:

"Przeszukali kafejki, cmentarze i kocioy,/otwierali beczki i

szafy,/spldrowali trzy szkielety, by zrabowa ich zote zby./Nie
znaleli mnie./Czy mnie kiedykolwiek znajd?/Nie. Niedoczekanie
ich."
Stao si jednak inaczej. Dzi wielbiciele tego czowieka, take
spoza Hoszpanii, zjedaj do Granady na konferencje, czytanie jego
poezji, by uczestniczy w wystawianych na scenie jego kilku sztuk.
S specjalne wycieczki do wszystkich miejsc w ktrych ten mody
poeta przebywa - wszystkie one pooone s w Granadzie, lub jej
okolicy. Przy okazji tych wydarze wypada te obejrze Alhambr,
cho Lorca nie mia z ni nic wsplnego - wola pi i bawi si na
ssiednim podgrzu Sacromonte, wtedy jeszcze usianym jaskiniami
zamieszkaymi przez cyganw. Obecnie to miejsce elegackich
rezydencji, niektre cigle wykute w skale - turyci uczynili ich
ludmi bogatymi.To wzmoone, cho troch przypadkowe
zainteresowanie obiektem przypieszyo jego remont. Dzi ju jest w
peni odnowiony i przyjmujcy tumy turystw - w roku 2014 prawie
dwa i p miliona. Alhambra to obiekt turystyczny numer jeden w
caej Hiszpanii, warto przedtem, najlepiej za pomoc internetu,
zaopatrzy si w bilet wstpu najlepiej na wizyt w cigu dnia, nie
wieczorem - nawa turystw zmusi opiekunw Alhambry udostpni
zabytek dla turystw dwa razy w cigu jednej doby, a wic w cigu
dnia i pod wieczr.
Co mnie zachwycio w Alhambrze
Alhambra to duy kompleks murw obecnie z 13 wieami,
resztki alcazaby, czyli obronnego fortu, a w nim pozostaoci koszar,
wspomnianego paacu i kocioa Karola V, resztki paacykw
wielmoy rezydentw,ale najwaniejszymi zabytkami paac krlewski
i w niedalekiej odlegoci od niego w stron szczytu gry Mauror
paac letni zwany Generalife. Faktycznie Generalife byo
schronieniem dla wadcw przed problemami rzdzenia, ucieczk
od zawici i cigej ktni i intryg jego on i naonic. Wybierali wic
od czasu do czasu najadniejsze i najwiesze piknoci, wynosili si
tam na grk, by zamkn si z nimi w tym raju ziemskim, jeszcze
bardziej podobnym do raju z Koranu, ni paac na dole, zapomnie o
wszystkim co niemie, wypocz.

Generalife byo miejscem gdzie

ostatnia pani Alhambry ona
sutana, Zoraya, spotykaa si z
kochankiem z rodziny
Abencerrajes. Sutan po odkryciu
tego zwizku cay ten rd
podstpnie wymordowa w
jednym z pokojw Alhambry w
czasie uczty i to nie z zazdroci,
bo mia ciekawsze i pikniejsze
kobiety ni ona, ale tak
wypadao wtedy zrobi, by zachowa twarz. Zoraya bya na tyle
roztropna, by ze swym kochankiem nie uczestniczy w tym balu.
Niedugo potem przepdzia ma z jego zwolennikami, onami i
kochankami z zamku, rzdzia tajf razem ze swym synem
Boabdilem a do pamitnego dnia 2 stycznia 1492 roku, kiedy to
"krlowie katoliccy" przepdzili ich na wygnanie. Generalife to
bardzo przytulny paacyk, to dom mioci. Otacza go ogrd z
przycitymi krzewami w rne figury geomentryczne, grotami,
fontannami, uliczk cyprysow. Jest duo wody, bo tu woda z rzeki
dociera najpierw. Kaskadami spywa w d nawet po porczy
schodw. Jest tu "miejsce szeptw" dla zakochanych. Trzeba jednak
pamita by szepta cicho, bo akustyka jest tak wspaniaa, e jaka
osoba oddalona nawet o kilkadziesit metrw od tego miejsca moe
pomyle, e do niej skierowane te intymne sowa
Paac gwny
Absolutnym cudem architektonicznym jest paac zwany
dolnym. Uyj kilka
prostych
rzeczownikw i
przymiotnikw, by
odda moje pierwsze
wraenia. Kiedy
spacerowaem po nim
zadziwiaa mnie
subtelno i lekko
konstrukcji jego
wntrza, mie dla oka

byy pikne pastelowe kolory, a gdy uywane s inne jak zoty, biay,
niebieski to zawsze w perfekcyjnej symbiozie ze sob. Lekko
podkrelaj smuke i cienkie kolumny; tam gdze trzeba wikszej
odpornoci na ciar stoj dwie obok siebie. W suficie jednej z sal
wykoczonym w stylu tzw. plastra miodu naliczono 5000 otworw
podobnych do tych co w plastrze, ale w przeciwiestwie do realnego
plastra kady otwr jest nieco inny, a z kadego niejako "wycieka"
maleki stalaktyd. Jest w tym paacu duo nieoszklonych okien czy
podobnych otworw w murze na rne strony wiata. S one,
podobnie jak i ciany, wykoczone jak co w rodzaju koronki tak
subtelnej, o tak miniaturowych wymiarach poszczeglnych
elementw, e si chce je dotkn, by si przekona, czy to nie
zawieszona robtka rczna. Wspaniae s arabeski, czyli
powtarzajcy si w nieskoczono jeden czy kilka motyww
ozdobych, najczciej obrazy lici czy kwiatw. Czsto do nich
doczane s napisy chwalce mistrzw tych tworw, wadcw na
dworze, ale przede wszystkim to cytaty z Koranu. By Allah mia te
co dla siebie z tego, wkomponowane w te ozdoby napisy o nim, a
szczeglnie zdanie: "Zwycizc jest tylko Allah", powtarzajce si
wiele razy. Te napisy nie psuj efektu zdobniczego, to bardzo adnie
wypracowana kaligrafia subtelnie wczona do innej treci
estetycznej. Jak w ozdobnictwie "plastrowym" istot jest
rnorodno, tak tu, w arabeskach, jest geometryczna jedno i
tosamo skadowych elementw. Bardzo wprawne oko moe w
tych jednakowych elementach zauway drobne rnice. To nie
dlatego, e twrcy si zaniedbali, ale to po prostu wyznanie, e
doskonaym twrc moe by tylko Allah, a oni s zwyczajnymi
miertelnikami. Te niedoskonaoci s minimalne i dla wikszoci
obserwatorw niezauwaalne, a to dlatego, e artyci cenic swe
talenty oddawali tym pokon Allahowi, ale bez przesady! Tego typu
elementw dekoracyjnych mona wymieni jeszcze wiele, na
przykad malowida lub subtelna mozaika gwiazd, koron, palm, figur
geometrycznych jak choby koa, itp. W powszechnym uyciu s tu
take pytki ceramiczne zwane azulejos. Te rnorodne pomysy
dekoracyjne to esencja pikna tej budowli. Tradycyjnych arabskich
motyww nie ma w tej budowli zbyt wiele, to nowa, originalna
sztuka. Zachoway si z dawnego stylu bramy i przejcia z pokoju do
pokoju w formie podkowy. Inne elementy zdobnicze to motywy
chrzecijaskie dostosowane do praktyki zdobniczej Maurw, czy
odwrotny proces: elementy mauretaskie przepracowane przez

artystw chrzecijaskich. Pewne elementy zapoyczone zostay od

plemion berberyjskich z Afryki, inne po prostu wymylone i
stworzone na miejscu.
Wartym podkrelenia jest fakt, e materiay zdobnictwa byy
proste i tanie: miejscowe drewno, wspomniana czerwonawa glina,
najprostsza zaprawa murarska te s miejscowego pochodzenia.
Pamita trzeba, e Nasridowie byli biedni w porwnaniu do
poprzednich emirw czy kalifw. Ten fakt, e z tak prostego
tworzywa powstay takie cuda wiadczy o kulturze estetycznej
emirw i ich otoczenia i o geniuszu twrcw. Tu w Granadzie
przeamany zosta ostry zakaz Koranu portretowania ludzi i zwierzt.
Postacie ludzkie pojawiaj si w prywatnych apartamentach sutana,
jego on i kochanek, najsynniejsz fontann w budynku podtrzymuje
12 lww, co prawda bez dopracowanych szczegw, to tylko ich
sylwetki. Chodzio chyba o to, by zbytnio nie urazi Allaha i co
poboniejszych jego wyznawcw dopracowanymi posgami, ale dla
estety takie lwy w tej swojej funkcji podtrzymujcej potn
fontann s udanymi tworami, bo to podkrela ich dziko i si.
Maurowie kochali geometri.
Nawet na planie caej budowli
wida to jak na doni.
Poszczeglne budynki s uoone
koncentrycznie wok
dziedzicw. Jedna z sal jest
kwadratem, w innych przektna
tego kwadratu suy jak dusza
ciana kolejnej sali, krtsza jest
rwna rozmiarami cianie sali
wzorcowej. Sale ustawione na osi
zachd-wschd maj otwarte w stron Mekki nisze modlitewne. W
gwnym zamku s trzy dziedzice.

Pierwszy z kompleksem sal zwany Maxuar suy do speniania

funkcji administracyjno-sdowniczych. Ten pierwszy zestaw, nie by
tak bogato ozdobiony jak dwa nastpne. Druga cz paacu zwany
Serajem, to przede wszystkim Dziedziniec Mirty (Arrayanes) z
kilkoma reprezentacyjnymi salami. Tu w najbogaciej zdobionej sali,
w Salonie Ambasadorw, sta tron emira nazywanego take
sutanem. Tu odbyway si waniejsze uroczystoci pastwowe, tu

przyjmowano posw, ambasadorw, wadcw obcych krajw, tu,

pniej, "krlowie katoliccy" przyjmowali Kolumba przed jego
pierwsz wypraw do Indii (popyn w przeciwnym kierunku, i jak
wiemy, dziki temu odkry Ameryk). Prywatna siedziba emira, jego
rodziny - Harem - ta najwspanialsza cz paacu przyzdobiona z
prawdziw fantazj, mimo tego e to miejsce nie byo na pokaz. Dzi
go oczywicie mona zwiedza. Harem jest zbudowny przy
najokazalszym z dziedzicw, Dziedzicu Lww. Najwspanialej
ozdobion tu sal jest Sala Abencerrajw, tych pomordowanych
przez przedostatniego sutana Granady Abu al-Hassana. Sufit to
szesnacie "plastrw miodowych" ze stalaktytami, kady w swojej
niszy. W sklepieniu s naturalne otwory owietlajce sal. Cae to
bogactwo i pikno odbija si w w fontannie na rodku pokoju.
Ssiednia Sala Sistr (nie chodzi o osoby, lecz o dwie identyczne
biae pyty w pododze) jest rwnie piknie przyozdobiona sufitem
plastrowym i i bogatymi dekoracjami cian, take z fontann
tryskajc dnie i noce na jej rodku. Sale bardziej prywatne miay
ludzkie "niedozwolone" malowida, a take urzdzenia, ktre w
chrzecijaskiej Europie odkryto wieki pniej, jak toalet, sale
kpielowe z wannami i wod zimn i gorc pod cinieniem suc
jako prysznic. Sale te miay otwory na zewntrz, ktre suyy jako
wywietrzniki. Podobnie jak wczeniej Rzymianie, Maurowie byli
ludmi dbajcymi o higien osobist, nie tak jak mieszkacy reszty
Europy przez dugie wieki. Podam dla przykadu pewien fakt:
francuski kronikarz nadworny zapisa skrztnie e Krl-Soce
Ludwik XIV pewnego roku pobi rekord, bo spad z konia w czasie
polowania wprost do rzeki - bya to a pita (!) nieprzewidziana
rytuaem kpiel krla w danym roku.

Bogactwo dekoracji jednego z pokojw Alhambry

To co tu opisaem stanowi tylko pobieny szkic pikna tej

wspaniaej budowli i cudownego miejsca. Poza ciekaw architektur
i niesamowicie bogatym wystrojem paacw, pamitam do dzisiaj
subtelny i kojcy szum wody w fontannach. Jest ich tam duo, bo
suyy, i do dzisiaj su , nie tylko jako element dekoracyjny, ale
naturalne centralne ochadzanie. Pamitam niezapomniany zapach
kwitncych krzeww pomieszany z mocnym aromatem dzikich
pomaraczy. Z tych pomaraczy co roku moja ona robi dem, ktry
smakiem i zapachem bije wszystkie jakie kiedykolwiek jadem.
Pomaracze te zwane sewilskimi majc gorzki smak i nie s jadalne,
ale w demie to poezja w ustach. To moja jaka prywatna magiczna
czno z Alhambr.