Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
dusecteurpublicdanslecadre
duneenquteconcernant
unedivulgationdactesrprhensibles
ServicecorrectionnelCanada
Rapportsurlecas
Fvrier2016
LerapportpeuttreconsultsurnotresiteWebladressesuivante:www.psicispc.gc.ca
PourobtenirunexemplairedurapportoudetouteautrepublicationduCommissariat
lintgritdusecteurpublicduCanada,veuillezcommuniqueravecleCommissariat:
CommissariatlintgritdusecteurpublicduCanada
60,rueQueen,7etage
Ottawa(Ontario)K1P5Y7
Tl.:6139416400
Sansfrais:18669416400
Tlc.:6139416535
Courriel:psicispc@psicispc.gc.ca
ThisdocumentisalsoavailableinEnglish.
CommissariatlintgritdusecteurpublicduCanada,2016
Nodecat.:PG412/2016FPDF
ISBN:9780660039756
LhonorableGeorgeFurey
PrsidentduSnat
LeSnat
Ottawa(Ontario)K1A0A4
MonsieurlePrsident,
JailhonneurdevousprsenterleRapportsurlecasconcernantlesconclusionsduneenqute
duCommissariatlintgritdusecteurpublicduCanadalasuitedunedivulgationdactes
rprhensibleslencontreduServicecorrectionnelduCanada,rapportquidoittredposau
Snatconformmentauxdispositionsduparagraphe38(3.3)delaLoisurlaprotectiondes
fonctionnairesdivulgateursdactesrprhensibles.
Lerapportfaittatdesconclusionsconcernantlesactesrprhensibles,desrecommandations
faitesladministrateurgnral,demonavisquantaucaractresatisfaisantounondela
rponsedeladministrateurgnralrelativementauxrecommandationsetdescommentaires
critsdecedernier.
Jevouspriedaccepter,MonsieurlePrsident,messalutationsdistingues.
JoeFriday
Commissairelintgritdusecteurpublic
OTTAWA,fvrier2016
LhonorableGeoffRegan
PrsidentdelaChambredescommunes
Chambredescommunes
Ottawa(Ontario)K1A0A6
MonsieurlePrsident,
JailhonneurdevousprsenterleRapportsurlecasconcernantlesconclusionsduneenqute
duCommissariatlintgritdusecteurpublicduCanadalasuitedunedivulgationdactes
rprhensibleslencontreduServicecorrectionnelduCanada,rapportquidoittredpos
laChambredescommunesconformmentauxdispositionsduparagraphe38(3.3)delaLoisur
laprotectiondesfonctionnairesdivulgateursdactesrprhensibles.
Lerapportfaittatdesconclusionsconcernantlesactesrprhensibles,desrecommandations
faitesladministrateurgnral,demonavisquantaucaractresatisfaisantounondela
rponsedeladministrateurgnralrelativementauxrecommandationsetdescommentaires
critsdecedernier.
Jevouspriedaccepter,MonsieurlePrsident,messalutationsdistingues.
JoeFriday
Commissairelintgritdusecteurpublic
OTTAWA,fvrier2016
Tabledesmatires
Avantpropos..................................................................................................................................2
Mandat............................................................................................................................................3
Ladivulgation..................................................................................................................................4
proposdelorganisation..............................................................................................................4
Rsultatsdelenqute....................................................................................................................5
Aperudelenqute.......................................................................................................................5
Rsumdesconclusions.................................................................................................................6
Causerundangergraveetprcispourlascuritdenfants.....................................................6
Casgravedemauvaisegestion...................................................................................................7
Conclusion.......................................................................................................................................8
RecommandationetrponseduServicecorrectionnelduCanada...............................................9
Avantpropos
JailhonneurdevousprsenterceRapportsurlecasconcernantuncasfonddactes
rprhensiblesquiatdposdevantleParlementconformmentlaLoisurlaprotection
desfonctionnairesdivulgateursd'actesrprhensibles,L.C.2005,ch.46(laLoi).
LaLoiatadoptepouroffrirunmcanismedednonciationconfidentieldanslesecteur
publicfdralafinderpondreaubesoinvisantprveniretsanctionnerlescasd'actes
rprhensibles.LergimededivulgationtabliparlaLoiapourbutnonseulementdefaire
cessercesactesetdeprendredesmesurescorrectives,maisaussid'avoiruneffetdissuasif
dansl'ensembledusecteurpublicfdral.C'estlaraisonpourlaquellelaLoiexigequelescas
d'actesrprhensiblesavrsfassentl'objetd'unrapportauParlement,cequiconstitueun
puissantoutildetransparenceetderesponsabilitl'garddupublic.
CestlapremirefoisqueleCommissariatlintgritdusecteurpublicconclutquunacte
rprhensiblevislalina8d)delaLoiatcommis,savoirlefaitdecauserparaction
ouomissionunrisquegraveetprcispourlavie,lasantoulascurithumainesoupour
lenvironnement.Laprsenteaffairefaitrfrenceunepratiqueprsentedansun
tablissementcarcralfdralenSaskatchewan,savoirlePavillonderessourcementOkimaw
Ohci(PROO),quiacausunrisquepourlascuritdenfants.
Jeconclusgalementquunacterprhensiblevislalina8c)delaLoi,savoiruncasgrave
demauvaisegestiondanslesecteurpublic,atcommis,etce,engrandepartieenraisondela
naturesystmiquedelapratiqueencoursauPROO.
Commeledmontrentcesconclusions,laLoimainvestidunvastemandatmepermettant
denqutersurunlargeventaildactesrprhensiblesprsums.Et,danscettesituation,
lexcutiondemonmandatapermisauCommissariatdepossiblementviterunincident
malheureuxquiauraitpuavoirdesconsquencesgravessurunepopulationvulnrable.
LeServicecorrectionnelduCanada(SCC)apleinementcollabortoutaulongdelenquteeta
rpondutoutesmesconclusions.LeSCCaimmdiatementprisdesmesuresafindecorriger
cettesituationpotentiellementdangereusedsquilatmisaucourantdelanaturedes
allgations.
LeprsentrapportsurlecasportesurunacterprhensiblecommisauseinduSCC,et
concernedespratiquesdegestionduneinstitutionquirelvedesacomptence.Lerapport
nvaluepasdespolitiquesoudesprogrammesduPROO,lesquelsnefaisaientpasobjetdela
divulgationprotgeoudelaprsenteenqute.
JoeFriday,commissairelintgritdusecteurpublic
2
Mandat
LeCommissariatlintgritdusecteurpublicduCanadaestunorganismeindpendantcr
en2007pourtablirunmcanismescuritaireetconfidentielpermettantauxfonctionnaires
ouauxcitoyensdedivulguerdesactesrprhensiblescommisauseindusecteurpublicfdral
oulisceluici.Plusprcisment,leCommissariatapourrledenqutersurlesallgations
dactesrprhensiblesetlesplaintesenmatiredereprsaillesquiluisontprsentesenvertu
delaLoisurlaprotectiondesfonctionnairesdivulgateursdactesrprhensibles(laLoi).
Larticle8delaLoidfinitunacterprhensibledelamaniresuivante:
a) lacontraventionduneloifdraleouprovincialeoudunrglementprissousleur
rgime,lexceptiondelacontraventiondelarticle19delaprsenteloi;
b) lusageabusifdesfondsoudesbienspublics;
c) lescasgravesdemauvaisegestiondanslesecteurpublic;
d) lefaitdecauserparactionouomissionunrisquegraveetprcispourlavie,la
santoulascurithumaineoupourlenvironnement,lexceptiondurisque
inhrentlexercicedesattributionsdunfonctionnaire;
e) lacontraventiongraveduncodedeconduitetablienvertudesarticles5ou6;
f) lefaitdesciemmentordonnerouconseillerunepersonnedecommettrelundes
actesrprhensiblesvissauxalinasa)e).
SelonlaLoi,lobjetdesenqutesconcernantlesdivulgationsdactesrprhensiblesvise
porterlattentiondeladministrateurgnraldelorganismevislexistencedactes
rprhensiblesetdeleurrecommanderdesmesurescorrectives.
Enapplicationduparagraphe38(3.3)delaLoi,jedoisfairerapportauParlementdescas
dactesrprhensiblesavrsdanslessoixantejourssuivantlaconclusiondelenqute.Le
prsentRapportsurlecastraitedelenquteetdesconclusionsconcernantunedivulgation
dactesrprhensiblesfaiteauCommissariat.
Ladivulgation
Enmars2015,jaiouvertuneenqutesurdesallgationsdactesrprhensibles,notamment
uneallgationquedeuxemploysauPavillonderessourcementOkimawOhci(PROO),un
tablissementcarcralfdral,ontmisenprillascuritdeleurspropresenfantsenles
amenantleurlieudetravailetenlesplaantsouslagardededtenues,dontcertaines
taientincarcrespourdesinfractionsrelativesdesenfants.Cetacte,silestconfirm,
pourraitconstituerunacterprhensiblevisauparagraphe8d)delaLoi.Madcision
dentreprendrecetteenquteatpriselasuiteduneanalyseexhaustivedes
renseignementsfournisdanslecadredunedivulgationprotgefaiteauCommissariat.
lalumiredesrenseignementsrecueillisaucoursdelenqute,laportedelenqutesest
largieafindedterminersidautresemploysauPROOavaientgalementmisenprilla
scuritdeleurspropresenfantsenlesamenantdanscettablissementetenlesconfiantla
gardededtenues.
proposdelorganisation
LeServicecorrectionnelduCanada(SCC)estl'organismedugouvernementfdralcharg
d'administrerlespeinesd'emprisonnementdedeuxansouplusimposesparlestribunaux.Le
SCCgredestablissementsdediversniveauxdescuritetsurveillelesdlinquantsen
librationconditionnelledanslacollectivit.
LePavillonderessourcementOkimawOhci(PROO)estlundestablissementsquifontpartie
duSCCetilestdcritcommetantuntablissementniveauxdescuritmultiples,ole
milieuestouvertetfonctionneunpeucommeuntablissementscuritminimale.LePROO
compteenviron65employspermanents.
AuPROO,lesdtenuesviventdansdesunitsdetypersidentiel,cequipermetuneplus
grandelibertdemouvementquedanslesautrestypesdtablissementscarcrauxfdraux.
LePROOoffredesservicesetdesprogrammesadaptslacultureautochtonequirefltentles
traditionsetlescroyancesautochtones.LePROOrpondauxbesoinsdesdlinquantes
autochtoneslaidedenseignementsetdecrmoniesautochtones.Lesdlinquantesont
galementaccsdesAnsetdesprogrammesadaptsleurculture.
Rsultatsdelenqute
Lenqutearvlcequisuit:
LePROOacausundangergraveetprcispourlascuritdenfants,unacte
rprhensiblevislalina8d)delaLoi,en:
favorisantltablissementdunepratiquequipermettaitauxemploysdamener
desenfantsauPROO,unmilieudanslequelleurscuritatmiseenpril.
LePROOacommisuncasgravedemauvaisegestion,unacterprhensiblevis
lalina8c)delaLoien:
o permettantquelapratiquesusmentionnesepoursuivependantplusieurs
annes,crantainsiunproblmesystmique.
Aperudelenqute
Lenqute,acheveparChristianSantarossaduCommissariat,acommencle9mars2015.
MonsieurSantarossaamenuneenquteexhaustivedurantlaquelleilaeffectuunevisitesur
place,aexaminenprofondeurlapreuvedocumentaireetaconsidrplusieurstmoignages.
CommelexigelaLoi,leSCCafournisanshsiterlaccsauxinstallationspertinentesetaux
renseignementsdemandsaucoursdelenqute.
ConformmentauxobligationsauxquellesilesttenuautitredelaLoi,leCommissariatadonn
auSCClapossibilitpleineetentirederpondreauxallgations.Le30octobre2015,le
CommissariataremisaucommissaireduSCCunrapportdenquteprliminaireetluiadonn
lapossibilitdeformulerdescommentairessurcesrsultats.
Pourarrivermesconclusions,jaiprisencomptetouslesrenseignementsreuspendant
lenqute,ycomprislesrenseignementsfournisparleSCC,quiasouscritauxconclusions
prliminaires.
Rsumdesconclusions
Causerundangergraveetprcispourlascuritdenfants,unacterprhensiblevis
lalina8d)delaLoi
Leslmentsdepreuverecueillisdurantlenqutedmontrentque21employsontamen
desenfantsltablissementaumoins73occasionsdepuis2011.Deplus,selonlestmoins,il
estmanifestequecettepratiquetaitcouranteauPROOetquelleduraitdepuisde
nombreusesannes,possiblementdepuisledbutde2000.Ilestimportantdesoulignerquele
PROOcompteenmoyenne65employspermanents,etparconsquent,quenvironuntiersde
leffectifparticipaitcettepratique.
NotreenqutearvlquauseinduSCC,ilnexistaitaucuneprocdureoupolitiqueautorisant
lesemploysamenerleursenfantsdanslunoulautredestablissementscarcraux,y
comprislePROO.Onarelev73casdocumentsolesemploysontutilisleformulaire
Nonresponsabilitpourblessuresinfligesunenfantafindepouvoiramenerleurenfant
autravail.Ceformulairenevisequelesvisitesdemembresdelafamillededtenues.
Undangergraveetprcispourlascurit
LesdtenuesincarcresauPROOsontchoisisparmilesmembresdelapopulationcarcrale
sousresponsabilitfdrale.Surles39dtenuesauPROO,11onttcondamnesouavaient
djtcondamnespourdesinfractionsrelativesdesenfants,commedesagressions
sexuelles,desactesviolentsetdelangligenceayantcausdesblessuresoulamort.
LesRapportsderenseignementsoprationnelsduPROOquionttexaminsdurantcette
enqutefontmentiondexemplesprcisdincidentsquisesontproduitsetquipourraientse
produireauPROO.En2014eten2015,desincidentsviolentsimpliquantdesdtenuesquifont
partiedesgroupesmenaantlascurit(untermeutilisparleSCCpouridentifierles
groupesetgangscriminels)onttrapportsauPROO.Cesincidentscomprennentdes
agressionssexuellesentredtenues,delacontrebandedarmesimprovisesdansuneaire
ouverte,laprsencededroguescommelacocaneetlamthamphtamineencristauxetle
placementenisolementdunedtenuelasuitedunvnementcomportemental.Ces
incidentstmoignentdelaralitduPROO,unmilieudetravailquicomportedesdangers
inhrentsimportants.
LePROOestunmilieuouvert,cequiaugmenteledangerpourlascuritdesenfantstant
donnquecertainesdtenuesfontlobjetdeconditionsparticuliresselonlesquellesellesne
doiventpastredansdeslieuxosetrouventdesenfants.Denombreuxtmoinsontprtendu
quenraisondumilieuouvertauPROO,onpeutpenserquilsagitdunmilieumoindrerisque,
toutefois,leslmentsdepreuvesusmentionnsindiquentlecontraire.
Selonmoi,lanatureouvertedumilieuauPROO,associelaprsencedesdangersquelon
retrouvedanstouttablissementpnitentiaire,augmenteconsidrablementlerisquequedes
incidentsmettantencausedesenfantsseproduisent.
Lerisquequunincidentseproduiseoquundangersurviennepeuttrerduitparle
processusdeslectiondesdtenues,maisunrisquedemeuretoujoursprsent.Enlespce,ce
risqueestdfinietaccruparlapratiqueinformelle,adoptedepuislongtemps,quiconsiste
amenerdesenfantsauPROO.CesenfantsnesontpasdesemploysduSCCetnesontvisspar
aucunepolitiqueniaucunprogrammeofficielduSCC;parconsquent,riennejustifieleur
prsenceetriennejustifielapratiquesystmiquequiconsistelesamenerauPROO.
Casgravedemauvaisegestion,unacterprhensiblevislalina8c)delaLoi
AprsavoirtablilexistenceauPROOdundangergraveetprcispourlascuritdesenfants,
ilfallaitsedemanderquitaitresponsabledavoircrcerisqueetsicelareprsentaituncas
gravedemauvaisegestionausensdelaLoi.
ParmilesfacteursdontleCommissariattientcomptepourdterminersionestenprsence
d'uncasgravedemauvaisegestionfigurentnotamment:
desproblmesimportants;
deserreursgravesquereconnatraitincontestablementtoutepersonneraisonnable;
desactesdpassantlesimpleacterprhensibleoulasimplengligence;
desactesoudesomissionsdeladirectionquicrentunrisqueconsidrablede
consquencesngativesgravessurlacapacitdelorganisme,lebureauoula
sectionderemplirsamission;
lanatureintentionnelledelacterprhensible;
lanaturesystmiquedelacterprhensible.
Commeilattablidanslaprsenteenqute,denombreuxemploysontamendesenfants
auPROO.Celadit,onpeutfaireunedistinctionentrelesemploysetladirection.Cette
distinctionnepermetpasdexcuserlesactesdesemploys,maisellepermetdetenir
responsablelespersonnesquiavaientlepouvoirdemettrefincettepratique.Enlespce,les
personnesquitaientenpositiondautoritontapprouvcettepratiqueetyontmmepris
part.
Parailleurs,lesactionsoulinactiondeladirectionduPROOpouvaientexposerleSCCun
risquederesponsabilitlgaleainsiqueternirlarputationdestablissementscorrectionnels
fdraux,etdecefait,branlerlaconfiancedupublic.
LapreuvedmontrequelapratiqueconsistantamenerdesenfantsauPROOtait
systmique.LapreuvedonnegalementpenserqueladministrationcentraleduSCCntait
pasaucourantdecettepratique.Defait,aprsavoirtmisaucourantdesallgations,
ladministrationcentraleaordonnladirectionduPROOdemettrefinimmdiatementla
pratiqueencause.Celadit,lespersonnesenpositiondautoritauPROOontapprouvla
pratiquependantdenombreusesannesetontpermisquellecontinue.Enfait,ilsembleque
personneauPROOnaitouvertementremiscettepratiqueenquestion.Onsestplutt
contentdejustifierlapratiqueendisantqueladirectionantrieurelavaitapprouve.En
outre,lespersonnesenpositiondautoritquiprenaientlesdcisionsauPROOontprispart
cettepratique.
Conclusion
Lesrenseignementsrecueillisdurantcetteenquteontrvlquelesactesrprhensibles
vissauxalinas8d)et8c)delaLoionttcommisauPavillonderessourcementOkimawOhci
(PROO)duServicecorrectionnelduCanada(SCC),etce,en:
o favorisantltablissementdunepratiquequipermettaitauxemploysdamener
desenfantsauPROO,unmilieudanslequelleurscuritatmiseenpril;
o permettantquelapratiquesusmentionnesepoursuivependantplusieurs
annes,crantainsiunproblmesystmique.
Enconformitaveclalina22h)delaLoi,jaifaitunerecommandationladministrateur
gnralduSCCconcernantlesmesuresquidoiventtreprisesafindecorrigerlesactes
rprhensibles.Jesuissatisfaitdelarponsedeladministrateurgnralquantcette
recommandationetquantauxmesuresprisescejourparleministreafinderemdieraux
actesfautifsrelevsdansleprsentrapport.Marecommandationetlarponseduministre
sontmentionnesciaprs.
RecommandationetrponseduServicecorrectionnelCanada
JerecommandequeladministrationcentraleduSCCmetteenplacedesmoyenslui
permettantdeseteniraucourantdespratiquesencoursdanslestablissementscarcraux
fdrauxetdenassurerunesurveillanceactivedanslebutdesassurerquellessoient
conformesauxpolitiquesetdirectivesnationalesapplicables.Deplus,cespratiques
devraientreflterlemandatetlesprogrammesduministre,treapprouvesparlesniveaux
dautoritscomptentes,ettrescuritairespourtouteslespersonnesprsentesdansces
tablissements.
LeServicecorrectionnelduCanada(SCC)accordedelimportancelaconclusionrelative
lexistenceduncasfonddactesrprhensibles.Nousavonsexaminlesrecommandations
formulesdansvotrerapportetnousavonslintentiondelesrespecteraumoyendemesures
concrtes.
Lapremiremesureporterasurunediscussionquejauraiaveclessouscommissaires
rgionaux.Je(DonHead,commissaireduServicecorrectionnelduCanada)leurdemanderai
dexaminerlespratiqueslocalesenvigueurdansleursrgionsrespectivesafindeveillerceque
lespratiquesenquestionsoientcommuniquesaupersonnellchellenationaleetquelles
soientaussienharmonieaveclespolitiquesnationalesapplicables.
LadeuximemesurepermettraauSCCdexaminerlespratiquesprcisesconsistantemmener
lesenfantsdupersonneldanslinstitutionenlabsencedunepolitiqueapproprieauPavillonde
ressourcementOkimawOhci.Ellepermettragalementdeveillercequedespolitiquesetdes
lignesdirectricesnationalesadquatessoientmisesenplaceafindassurerlascuritdu
personneletdesvisiteursdelinstitution.
Pourterminer,jaimeraisritrerlengagementduSCCdecontinuertravaillerencollaboration
avecleCommissariatetdeprendredesmesurescorrectiveslorsquecelaestncessaire.