Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
SEMANAUAK
NAUA OLINYOLISTLI
NAUATLAJTONEMILISTLI
IAMOCH MOMAXTIJKETL
TLEN SE XIUITL TLEN OME IXELKA TLAMACHTILISTLI
Telesecundaria.indd 1
27/7/10 10:11:26
ISBN 978-968-5927-20-0
Impreso y hecho en Mxico.
Telesecundaria.indd 2
27/7/10 10:11:27
IXPANTILISTLI
TLAJTOLPEUALISTLI
NAUATLAJKUILOLPAMITL
12
16
SSC1
22
31
41
SSC4
3
Eyi
Telesecundaria.indd 3
27/7/10 10:11:27
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
Naui
Telesecundaria.indd 4
27/7/10 10:11:28
IXPANTILISTLI
Esta gua fue elaborada por la Coordinacin General de Educacin Intercultural y Bilinge
de la SEP para animarte a conocer ms la lengua y cultura nauatl de tu regin. Si t hablas
esta lengua, con ayuda del maestro de la Asignatura de Lengua y Cultura Nauatl y de esta
gua, podrs perfeccionar la manera en la que la hablas y a expresarte mejor en ella por
escrito. Si no la hablas, podrs irte acercando a su conocimiento y, poco a poco, obtendrs
los elementos para irla dominando. En ello te ayudarn los alumnos que s hablan la lengua y
desde luego tu maestro.
Como sabes, hay muchas lenguas porque hay muchas culturas, muchas maneras
de pensar y de vivir en el mundo. Cada lengua es la manera en la que esas culturas se
expresan mejor. Por eso, en esta gua encontrars algunos ejercicios y actividades para
conocer y apreciar mejor tanto la diversidad de culturas y lenguas de nuestro pas, como las
herramientas para adentrarte en el conocimiento de tu lengua y cultura nauatl.
Esperamos que disfrutes mucho la Asignatura de Lengua y Cultura Nauatl y esta gua
que te acompaar en todo el curso. Deseamos que al llegar al final logres conocer los
significados del pensamiento de tu pueblo sobre la vida y el mundo, valores la riqueza
cultural y lingstica de la regin multicultural donde vives y utilices sistemticamente la
lengua de tu regin en diversos contextos, para ir eliminando prcticas discriminatorias que
hoy imperan. En la Gua encontrars las herramientas necesarias para construir relaciones de
aprecio y respeto por tu lengua y cultura, y al mismo tiempo por las dems lenguas y culturas
de Mxico y el mundo.
5
Makuili
Telesecundaria.indd 5
27/7/10 10:11:28
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
Chicuasej
Telesecundaria.indd 6
27/7/10 10:11:29
TLAJTOLPEUALISTLI
Ipan ni tomexkotlal tiitstokej maseualmej tlen axtisepantikej uan ejeliuis totlajtol uan
tonemilis, maskej kemaj axakiyayaj kaxtiltekamej itsoyaj achimiyakij sanmaseualmej uelis
se nauipouali, kemaj asikoj, miyakij polijkej uan namaj tiitstokej expouali uan chikueyi
nechikomaseualmej tlen ejeliuis tonemilis, tojuantij no techpouaj uan techtokajtiaj nauamej.
Tojuantij tinauamej tlen tistokej ipan ni Uaxtekapaj tlali, techiljuiaj Uaxtekapamej, ni totlal
kampa tiitstokej neltlatotonia, neltlaxoxouixtok, uan nojkia itstokej ejeliuis kuatitlanyolkemej,
uan tikinpiktokej kualtsitsij ueyamej, atlajkomej uan ameltinij.
Uejkaya ipan ni Uaxtekapaj tlali, axkamatiyayaj nauatlajtoli, kamatiyayaj teenektlajtoli, tlen
nojoaj kamatij sekij maseualmej, teipaj asikoj toltekamej tlen nauakamatiyanij uan teipaj
ualajkej mexikajmej tlen tlateuikioj uan kitsintokakoj ininnemilis uan inintlajtol. ijkinoj namaj
notinauakamatij.
Kemaj asikoj analimej sampa yojuantij pejkej kitsintokaj inintlajtol uan nochi
sanmaseualtlajtoltinij pejkej kintsopechiaj uan kintlatsintlauetsiltiaj, ika miyak xiuitinij
ijkinij panotiualjki uan miyakij sanmaseualmej pejkej mopinauaj kemaj kamatiyayaj ika
sanmeseualkamanali pampa kimachiliyayaj axipatij uan namaj sekij nojuaj kimpa moiljuiaj,
uan yeka achi kuali momachiliaj kemaj kamatij ika kaxtiltekakamanali.
Namaj ipan ni tomexkotlal onkaj amanatili kampa kiijto sanse ipatij nochi tlajtoltinij uan kuali
tikamatisej totlajtol ipan nochi totlal uan axakaj uelis techtlakaualtis. Yeka mochijki ni amoxtli,
kampa tijyekos miyak tlamantinij tlen totlajtol uan tonemilis tlen tojuantij tiuaxtekapamej.
Ipan ni moixtlamatilamoxtli tikinpantis ejeliuis tlamachtiltekitl uan tlayejyekoli tlen
mitsyakanasej ipan ni tlamachtili, nojkia tikinpias sekinok tlamantinij tlen nomitspaleuisej.
Motlamachatijkaj kintlalis tlen tikinitas uan tikinkakis. Nojkia no onkas ejeliuis tlakopinkayotl
tlen mitsnextilisej tlake moneki tijchiuas.
Ipan ni tlamachtilxiuitl, tikixmatis ejeliuis tlamantli tlen sanmaseualkamanaltinij tlen
tomexkotlal, tonauanemilis tlen tiitstokej ipan ni tlali; tlen kenijkatsaj, tlen totekij, kenijkatsaj
timouikaj ika sekinok tomaseualikniuaj, uan sekinok maseualmej tlen itstokej ipan ni
tomexkotlal.
Tlaskamati miak.
7
Chikome
Telesecundaria.indd 7
27/7/10 10:11:29
SEPTIEMBRE
SSC3
SSC4
Kenke tijyekouaj nauatlajtoli?
SSC2
SSC1
NAUATLAJKUILOLPAMITL
a ch e i j k l m n
o p s t tl ts u x y
8
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
Chikueyi
Telesecundaria.indd 8
27/7/10 10:11:30
EXTRACLASE
INOJOMEJ
VIDEO
XIMONECHIKOKAJ
XITLAKAKIKAJ
NOCHI
INTERACTIVO
SEKINOK NEJTOLISTLI
XITLAPOUAKAJ
9
Chiknaui
Telesecundaria.indd 9
27/7/10 10:11:30
Telesecundaria.indd 10
27/7/10 10:11:32
TLAMACHTILTLAMANTLI
Telesecundaria.indd 11
Mexko tlali,
tlen kipia
miyak iixayak
27/7/10 10:11:54
TLAMACHTILTLAMANTLI
TLAMACHTIJKAYOTL
TLAMACHTILTEKITL
Tlajtolpeualistli tlen
ni tlamachtilistli
TLEN MOCHIUAS
Tlajtolyejyekoli.
Kuamachilistli tlen ni
tlajtlanijkayotl:
Tlake tech moyauaj tinauamej
ika sekinok tlajtoltinij uan
maseualnemilistinij?
TLEN TIJYEKOSEJ
Matijmatikaj tlake
tijtemouaj ipan ni
tlamachtilamochtli.
TLEN TIJTEKIUISEJ
Tlen tijkakisej.
Tonauatlajtol
uan tonemilis
Tlakakilistli, tlaixpoualistli
uan kuamachilistli tlen
ni tlajtolpeualistli tlen ni
tlamachtilistli.
tlake kipia to
amochmachtilistli?
Tlanextili ika nechikolistli tlen
kipia ni amochmachtilistli.
Kenijkatsaj moijto?
Tlayejyekoli ika kanauatlajtoli
tlen kenijkatsaj timotlajtlaniyaj
uan titemakaj ejeliuis tlamantli
tlen tijtekiuiyaj ipan to
tlamachtilkali.
Totlajtolsentilis.
Tlajtolsentilistli tlen
nauatlajtoli.
12
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
27/7/10 10:11:55
TLAMACHTILTEKITL
Tlake tlajtoli
tikamatij? Tlake
tlajtoli kamatij
sekinok?
TLEN MOCHIUAS
Ma achi timoixmatikaj!
Tlayejyekoli ika nauatlajtoli tlen
kenijkatsaj timonojnotsasej
uan timotlajtlanisej.
TLEN TIJYEKOSEJ
Matijmatikaj keski
tlajtoltinij onkaj ipan
Mexko tlali.
TLEN TIJTEKIUISEJ
Tlen tijkakisej:
tlayejyekoli tlen
kamanali.
Video:
Nauaol?
13
Majtlaktli uan eyi
Telesecundaria.indd 13
27/7/10 10:11:55
TLAMACHTILTEKITL
TLEN MOCHIUAS
TLEN TIJYEKOSEJ
TLEN TIJTEKIUISEJ
Nauatlajtoli ipan
kaxtiltekakamanali.
Tlen tonauatlajtol kimakatok
kaxtiltekakamanali.
Tlatemolistli tlen:
1. Nauatlajtoli tlen axonkayayaj.
2. Nauatlajtoli tlen
momanelojtok ika
kaxtiltekakamanali.
3. kaxtiltekakamanali tlen
momanelojtok ika nauatlajtoli.
Nauatlajkuilolpamitl.
Tlajkuiloli tlen tijtekiuiaj kemaj
tikijkuilouaj tonauatlajtol (a, ch,
e, i, j , k , l, m, n, o , p, s, t, tl, ts,
u, x, y).
Totlajtolsentilis.
Tlajtolsentilistli tlen
nauatlajtoli.
Kenke tijyekouaj
tonauatlajtol?
Tlakakilistli:
Na ni
14
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
27/7/10 10:11:56
TLAMACHTILTEKITL
TLEN MOCHIUAS
TLEN TIJYEKOSEJ
TLEN TIJTEKIUISEJ
Maseualsentilistli.
Tikijtosej timosentilisej
kejuejueyitij uan tikamanalosej
ika ni:
kenke ipatij tikamatisej,
tikixpouasej uan tikijkuilosej
tonauatlajtol?
Totlajtolsentilis.
Tlajtolsentilistli tlen
nauatlajtoli.
15
Ka xtoli
Telesecundaria.indd 15
27/7/10 10:11:56
TLEN TIKITASEJ
X I T L A P OUA K A J
Ipan ni tonali, tijpeualtisej se yankuik tlamachtilxiuitl, kampa
tikitasej tlamantinij tlen totlajtol uan tonemilis, achtoui timitsnextilisej
se ome tlamantinij tlen kipixtok ni amoxtli, nojkia timitsmatiltisej nochi
tlamantinij tlen mitspaleuisej ipan ni xuitl, sekij tikinitas o tikinmauisos,
sekinok tikinkakis uan kimpa mitspaleuiltiyasej ipan ni yankuik
tlamachtilxiuitl.
XITLANANKILIKAJ ni tlajtlanilistli
Tlake texmoyaua tinauamej ika sekinok tlajtoltinij uan
sanmaseualnemilistinij?
Ximokanalokaj uan xikijtokaj inmokuamachilis.
TLAKAKILISTLI
16
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
27/7/10 10:12:14
SE. TLAMACHTILTLAMANTLI
OME. TLAMACHTILTLAMANTLI
17
Majtlaktli uan chikome
Telesecundaria.indd 17
27/7/10 10:12:26
EYI. TLAMACHTILTLAMANTLI
NAUI. TLAMACHTILTLAMANTLI
MAKUILI. TLAMACHTILTLAMANTLI
18
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
27/7/10 10:12:32
KENIJKATSAJ MOIJTO?
XIKINTLAJTLANI mouampoyouaj kenijkatsaj itokaj tlamantinij tlen
nesij ipan se tlamachtilkali. Xijtlachili ni tlanextijkayotl.
kenijkatsaj moijto( silla ) ika nauatlajtoli? Ikpali
Xitokajti ika nauatlajtoli kampa eltok ixkopinkayotl.
19
Majtlaktli uan chiknaui
Telesecundaria.indd 19
27/7/10 10:12:36
TOTLAJTOLSENTILIS
Ika se mouampo xikintemokaj uan xikinijkuilokaj tlajtoltinij tlen
inkiyekojkej.
20
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
Sempouali
Telesecundaria.indd 20
27/7/10 10:12:37
SEMANAUAK
NAUA OLINYOLISTLI
NAUATLAJTONEMILISTLI
IAMOCH MOMAXTIJKETL
TLEN SE XIUITL TLEN OME IXELKA TLAMACHTILISTLI
21
Sempouali uan se
Telesecundaria.indd 21
27/7/10 10:13:05
TLEN TIKITASEJ
X I T L A P OUA K A J
Ipan Mexko tlali mokamanalouaj sentlamantikej tonauatlajtol. Kemaj
tijtlamiltis ni tlamachtili tijyekos kenijkatsaj tijtekiuiaj tonuatlajtol
uan sekinok tlajtoltinij ipan tochinantli uan ipan nochi tomexkotlal.
Tikixmatis ejeliuis nauatlajtoltinij uan tikixmatis kanij nauatij.
MA ACHI TIMOIXMATIKAJ!
XIJPOUAKAJ tlen timitstlajtlaniaj
1.
2.
3.
4.
Kenijkatsaj motokaj?
Kanke tieua?
Tlake tlajtoli tikamatij?
Kanke inkitekiuiaj ni tlajtoli?
TLAKAKILISTLI
1 Kamayejyekolistli
XIJTLAKAKILI tlen kitlalisej ipan teposuikaketl uan xikijto kampa achi
chikauak kakisti.
kenijktsaj
22
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
27/7/10 10:13:20
Kenijkatsaj motakaj?
Na notokaj Julia
1. Kenijkatsaj motokaj?
2. Kanke tieua?
3. Tlake tlajtoli tikamati?
4. Kanke tikamati ni tlajtoli?
23
Sempouali uan eyi
Telesecundaria.indd 23
27/7/10 10:13:28
TLEN KIPANOTIUALAJTOK
MEXKO TLALI
TONAUATLAJTOL
KANIJ NAUATIJ
NAUATLAJTOLI
ICHAMANKA
X I T L A P OUA K A J
Nuestras lenguas y el nauatl
Uno de los principales indicadores de la diversidad cultural es el
nmero de lenguas que se habla en determinado territorio. Una
lengua es una construccin milenaria colectiva que refleja una
manera particular de comunicacin a travs de la cual una cultura
se construye a s misma.
En Mxico se hablan 68 lenguas indgenas adems de diversas
variantes que en ocasiones son incluso ininteligibles entre s y
que son producto de culturas originarias de su territorio. Esta
caracterstica pluritnica representa un importante patrimonio
cultural, una variedad de saberes y sensibilidades desarrollados a
lo largo del tiempo que se expresan en conocimiento y relacin
con la naturaleza, en historias, mitos y leyendas, en msica, canto
y danza, en hbitos de cocina y en objetos de arte, entre muchas
otras expresiones culturales. Se trata de un enorme patrimonio de la
nacin: un acervo de la riqueza del Mxico del siglo XXI .
La fuerza y la profundidad de estas culturas han permitido a
Mxico mantener un perfil cultural propio y diverso sustentado en
sus pueblos indgenas, en el cual participan tambin las variadas
culturas populares de ndole rural, regional y urbana.
24
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
27/7/10 10:13:28
Fuente: http://www.cdi.
gob.mx/index.php?id_
seccion=90
25
27/7/10 10:13:29
Telesecundaria.indd 26
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
26
27/7/10 10:13:41
Go
lfo
de
Ca
lif
or
G ol fo d e
M x i co
ni
a
O
c
an
o
Pa
c
fi
co
27
27/7/10 10:14:31
OME NECHIKOLISTLI
Xijkopinakaj Mexkotlali
Xijkokototsakaj 68 amatinij
MATIMAUILTIKAJ!
ASITILISTLI : Ipan nii mauiltilistli tikinpantisej ipan Mexko tlakopinkayotl
kanke mopantiaj ejeliuis sanmaseualtlajtoltinij.
Kenijkatsaj inmauiltisej: timaultisej se tlamantli tlen itokaj matikuamatikaj!
Sankejueli ximomajmakakaj amakokototstli.
Xitlapejpenikaj seinmouampo tlen kintokajtias ejeliuis tlajtoltinij.
Kemaj inkikakisej itokaj tlen se maseualtlajtlajtoli tlen tatijpixtok
titlauelchiuas uan titlatskiltis ipan Mexkotlakopinkayotl uan tijtemos
tlatokajyotl kampa kamatij nitlajtoli.
Tlaj axkuali inkimatij kanke kamatij ni tlajtoltinij, kuali inlitlachilisej
eyi tlamantli.
- Xijkitakaj Mexkotlakopinkayotl tlen nesi ipan 26 amaisuatl.
- Xijtlachilikaj 51 amaisuatl kampa monexti tokajyomej tlen ni
sanmaseualtlajtoltinij.
- Xijtemokaj ipan Internet www.culturaspopulareseindigenas.
gob.mx.
TLAJ tijneki achi tijmatis tlen nitomexko tlal, kenijkatsaj monepantijtok,
tlake onkaj uan keskij sanmaseuelmej itstokej xijtlachili moamoch tlen
ika kaxtiltekakamanali itokaj Geografa, kampa kiijto Un recorrido por
Mxico (amaisuatl 58), Nojkia kuali tijpantis kenijkatsaj tiitstokej ipan ni
mexko tlali. Xijtemo kenijkatsaj kuali tikinsepanos ni ome tlamantli tlen
timitsnextiliaj.
28
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
27/7/10 10:14:33
XITLANANKILIKAJ :
Kanke tijkaktok sekinok ichamanka tlen tonauatlajtol?
Kenke axsepantik?
Kuali timokamouisej ika sekinok maseualmej tlen kamatij seyok
ichamanka tlen tonauatlajtol? Kena, axtle kenke?
Ta ipa timajto .axsan ipan Mexko tlali tiitstokej tinauamej noitstokej
sejkanok kemej El Salvador, Nicaragua uan Colombia.
TOTLAJTOLSENTILISTLI
XIMONECHIKO iuaya se mouampo uan xikinijkuilokaj tlake
tlajtoltinij tlen inkiyekojkej ipan ni tonali.
29
27/7/10 10:14:34
KALTEKITL
Xikinextili moixmatijkauaj Mexko tlakopinkayotl kampa nauatij,
xikintlajtlani tlake sekinok tlajtoltinij kiixmatij uan kinkaktokej ipan
ininchinanko uan sejkanok. Xikijkuilo nochi tlen mitsiljuisej
30
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
27/7/10 10:14:34
TLEN TIKITASEJ
X I T L A P OUA K A J
Kemaj tlajtoltinij mopantiaj peuaj momanelouaj, uan ijkinoj
maseualmej peuaj maneltik kamatij, namaj timitsnextilisej
kenijkatsaj tonauatlajtol momaneloltok ika kaxtiltekatlajtoli uan
kenijkatsaj tonauatlajtol kimakatok se ome kamanali ni kaxtiltekatlajtoli
uan sekinok tlajtoltinij.
Juntarosej
ximosentaro
timoreunirosej
escucharosej
31
27/7/10 10:14:37
Namaj xikinkualtlali
juntarosej
ximosentaro
timoreunirosej
escucharosej
32
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
27/7/10 10:14:39
V IDEO
Nauaol?
XIJTLACHILI tlen mitsnextilisej uan ika sampa ximauiltikaj tlen
inmechnextilisej. Teipaj kuali xijnelitakaj tlake pano kemaj
tlajtoltinij momanelouaj
XIMONECHIKO iuaya se mouampo uan xijchiuakaj tlen nesi
tlatsintlaj:
1. Xikinijkuilokaj tlajtoltinij tlen inkixmatkej tlen kiskej ipan
mauiltijkayotl tlen video.
33
27/7/10 10:14:40
Tlake kinintlajtlanijkej?
34
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
27/7/10 10:14:40
X I T L A P OUA K A J
MATIJPOUAKAJ se tlatempouali.
Tokolitempoualis
Uejkaya kemaj nojuaj nipisiltsij, nikonilnamiki nokoli nochipa
moseuiyaya uan tlachihinayaya ipan tokaltenoj, uan tojuantij
okichpiltinij nimantsij tiyoualoyayaj pampa techpajtiyaya kenijkatsaj
techpouiliyaya miyak tlatempoualistli, nikilnamiki tech iljui kemaj
ya pisiltsij onkayayaj ipan ni totlal miyakij totomej, sekij kej kochokej
sanke achi uejueyij tlen kinintokajtiyayaj pao, naaxkemaj nikinixmatki
pampa kemaj nitlakatki ipa polijtoyaja, namaj na niueyi uan
nonikilnamiki kemaj ni okichpil miyakij tsopilomej itstoyaj uan iniuaya
itstoyaj sekinok tlen tikiniljuiyayaj chajma, tlen chichiltik ininkechkuayo,
namaj miyakij telpokamej ayojkimatij kenijkatsaj intokaj pampa san
se omej itstokej, kimpa pano ika tlajtoltinij, sekij tlajtoltinij polijtiyouij
uan sekinok tlakatij, ni tlamantli tikitaj namaj pampa tijtekiuiyaj
nojkia sekinok tlamantinij tlen axonkayaj uejkaya, kejne kampa tiyoui
timopajtiyaj tlen tikiljuiyaj pajkali uan ika kaxtiltekakamanali hospital.
Kemaj nitlanki nikamanalo iuaya nokoli, pejki nimoiljui nojkia ipanti
tonauatlajtol, uan uelis nojkia ipanti sekinok tlajtoltinij, pampa sekij
kamanaltinij polijtiyouij uan sekinok yolijtoyouij.
35
27/7/10 10:14:43
radio
automvil
borrego
tienda
telfono
36
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
27/7/10 10:14:53
Xitlanankili:
Kanika ualajkej ni tlajtoltinij tlen namaj kintekiui kaxtiltekatlajtoli?
kenke timoiljui ni nauatlajtoltinij kalaktiyajkej ipan kaxtiltekakamanali?
37
27/7/10 10:14:58
Kemaj se tlajtoli momelaua iuaya seyok, se achi motetiktlali uan kipacho nopase,
maskej, kemantika nokinkuili sekij tlajtoltinij, uan yeka kemantika tijmanelouaj
tokamanal kej tikitakej ipan tlakopinkayotl tlen tikinixtlachilijkej. Maskej kemantika
tonauatlajtol nokimakatok miyak kamanali kaxtiltekatlajtoli, uan se omej
kinkuitokej ejeliuis tlajtoltinij tlen nochi tleltepaktli, sekij timitsnextiliaj. Auakatl,
tomatl, uan chokolatl. Xijtlachili tlen eltokej ni tlatsintlaj:
Tatijmajtoya
kejni Real
Academia Espaola
kikualita ika nechka
200 kamanaltinij
tlen kitekiui
kaxtiltekakamanali
uan ualoui ika
tonanatlajtol.
chocolate
chocolate
chocolat
cioccolato
chocolade
chokland
xocolata
schokolade
skkulai
sjokolade
cokolada
csokold
tsokolate
czekolada
ikolata
CHOKOLATL
espaol
ingls
francs
italiano
holands
sueco
cataln
alemn
islands
noruego
croata
hngaro
filipino
polaco
turco
KAMANALTINIJ TLEN
IPAN TONAUATLAJTOL
KAXTILTEKAKAMANALI TO
KINMAKATOK TONAUATLAJTOL
NAUATLAJTOL
KAXTILTEKAKAMANALI
Radio
38
Pasearosej (paxalotij)
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
chocolate
27/7/10 10:14:59
NAUATLAJKUILOLPAMITL
XIMONECHIKOKAJ uan xijtlachilikaj nauatlajkuilolpamitl tlen nesi
ipan 8 amaisuatl.
Kenijkatsaj inkitlachiliaj? Ika sampa ximokamanalokaj tlake tlamantinij
kichikomana ika sekinok tlajkuilolmapej uan xikinijkuilokaj nikaj.
39
27/7/10 10:14:59
TO TLAJTOLSENTILIS
XIKINTEMOKAJ uan xikinijkuilokaj tlajtoltinij tlen inkiyekojkej ipan ni tonali.
40
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
Ompouali
Telesecundaria.indd 40
27/7/10 10:15:00
X I T L A P OUA K A J
Ipan ni uaxtekapaj tlali, tinel tekiuiyaj
nauatoaljtoli, pampa yani totlajtol uan tlen
ika tikixnextiaj tonemilis. Ni tonauatlajtol
yani sanmaseualtlajtoli tlen achitijkamatij ipan ni
Mexko tlali. Yeka namaj ipan miyakij tlamachtilkaltinij
momaxtiaj kenijkatsaj kamatisej uan tlajkuilosej
uan kimpa axmoilkauas. Ipan ni tlamachtilistli
tijkuamachilisej kenke nelkuali matitetiktlalikaj
totlajtol uan kenke nelipatij ma axtikilkauakaj
tikamatisej uan matijyekokaj titlajkuilokaj.
TLAJTLANILSTLI
41
Ompouali uan se
Telesecundaria.indd 41
27/7/10 10:15:02
MATIJPOUAKAJ SE NEJTOLISTLI
X I T L A P OUA K A J
XIMONECHIKO iuaya se mouampo aun xijchiuakaj tlen tlatsintlaj
inmechtlajtlaniaj.
Xikixpouakaj ni nejtolistli uan teipaj xitlanankilikaj:
42
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
27/7/10 10:15:11
Kenke moijto kej ne ueyi tlatokayoymej kemej Canada uan Suiza nejneli
kipatiyoitaj uan kualtsij kiitaj kipixtokej ejeliuis inintlajtol?
43
Ompouali uan eyi
Telesecundaria.indd 43
27/7/10 10:15:11
44
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
27/7/10 10:15:12
TLAKAKILISTLI
Na ni
Xijtlakakili teposuikaketl uan teipaj xikijkuilokaj itsintlaj tlen tlakopinkayotl
kenijkatsaj itokaj maseualmej tlen nikaj kininonotsaj.
11 ixiuij
14 ixiuij
13 ixiuij
15 ixiuij
12 ixiuij
45
Ompouali uan makuili
Telesecundaria.indd 45
27/7/10 10:15:21
Na ni Aurora
uan 13 noxiuij
Ajkia ta
uan keski moxiuij?
Ne ya Pablo
uan 15 ixiuij
46
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
27/7/10 10:15:46
Ne ya Joaqun
uan kipia 35 ixiuij
47
Ompouali uan chikome
Telesecundaria.indd 47
27/7/10 10:15:57
MASEUALTLASENTILISTLI
NAMAJ tijchiuasej se tlasentilistli kej kichiuaj uejueyij.
ACHTOUI TIJPEUALTISEJ
Moneki inmotlapejpenisej ajkiojuantij mochiuaej tlanauatiyanij,
ximokamouikaj tlaj inmochiuasej tlanauatiyanij tlen nochi
maseualmej o tlaj san tlen tlamachtilkapaj
48
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
27/7/10 10:16:01
KEMAJ INKITLAMILTISEJ
Ika tlen tlajkuilo inmouampo nochi tlen inkijtojkej xitlajkuilo nikaj tlen
inmokajkej tlen nitlamantli ika inmosentilijkej.
49
Ompouali uan chiknaui
Telesecundaria.indd 49
27/7/10 10:16:01
TLAJTOLSENTILISTLI
50
T L A M AC H T I LT L A M A N T L I
27/7/10 10:16:01
UBICACIN GEOGRFICA
Akateko
Campeche, Chiapas,
Quintana Roo
Amuzgo
Guerrero, Oaxaca
Awakateko
Ayapaneco
Cora
Cucap
Cuicateco
Chatino
Chichimeco jonaz
Chinanteco
Chocholteco
Chontal de Oaxaca
Chontal de Tabasco
Campeche
Tabasco
Nayarit, Durango
Baja California, Sonora
Oaxaca
Oaxaca
Guanajuato
Oaxaca, Veracruz
Oaxaca
Oaxaca
Tabasco
Campeche, Chiapas,
Quintana Roo
Chiapas, Tabasco,
Campeche
Chihuahua, Sonora
San Luis Potos, Veracruz
Oaxaca
Nayarit, Durango, Jalisco
Oaxaca
Campeche, Quintana Roo
Campeche, Chiapas,
Quintana Roo
Campeche, Quintana Roo
Coahuila
Baja California
Baja California
Baja California
Campeche, Chiapas,
Quintana Roo
Chiapas
Chiapas, Campeche,
Quintana Roo
Estado de Mxico
Campeche, Quintana Roo,
Yucatn
Sonora, Sinaloa
Estado de Mxico,
Michoacn
Oaxaca, Veracruz, Puebla
Chuj
Chol
Guarijo
Huasteco
Huave
Huichol
Ixcateco
Ixil
Jakalteko
Kaqchikel
Kickapoo
Kiliwa
Kumiai
Kuahl
Kiche
Lacandn
Mam
Matlatzinca
Maya
Mayo
Mazahua
Mazateco
LENGUA ORIGINARIA
Mixe
Mixteco
Nhuatl
Oluteco
Otom
Paipai
Pame
Ppago
Pima
Popoloca
Popoluca de la Sierra
Qatok
Qanjobal
Qeqch
Sayulteco
Seri
Tarahumara
Tarasco
Teko
Tepehua
Tepehuano del norte
Tepehuano del sur
Texistepequeo
Tlahuica
Tlapaneco
Tojolabal
Totonaco
Triqui
Tseltal
Tsotsil
Yaqui
Zapoteco
Zoque
UBICACIN GEOGRFICA
Oaxaca
Guerrero, Oaxaca, Puebla
Puebla, Hidalgo, Veracruz,
San Luis Potos, Oaxaca,
Colima, Durango, Guerrero,
Jalisco, Michoacn,
Morelos, Nayarit, Tabasco,
Tlaxcala, Estado de Mxico,
Distrito Federal
Veracruz
Hidalgo, Puebla, Veracruz,
Quertaro, Michoacn,
Tlaxcala, Estado de Mxico,
Guanajuato
Baja California
San Luis Potos
Sonora
Chihuahua
Puebla
Veracruz
Chiapas
Campeche, Quintana Roo
Campeche, Quintana Roo
Veracruz
Sonora
Chihuahua
Michoacn
Chiapas
Hidalgo, Puebla, Veracruz
Chihuahua
Durango, Nayarit, Sinaloa,
Zacatecas
Veracruz
Estado de Mxico
Guerrero
Chiapas
Puebla, Veracruz
Oaxaca
Chiapas, Tabasco
Chiapas
Sonora
Oaxaca
Chiapas
51
Ompouali uan majtlaktli uan se
Telesecundaria.indd 51
27/7/10 11:53:42
Colofn
Telesecundaria.indd 52
27/7/10 10:16:03