• Duong Thanh Phuong

~ "

GIAOTRINH

£>0 HOANG TIEN, DUONG THANH PHUONG

Giao trinh

- - ~,

KY THUAT TRUYEN HINH

•

• Co 5d ky thuat truyen hinh

• Ky thuat truyen hinh rnau

• Truyen hinh ky thuat so

NHAxuj~BANKHOAHQcvAK9THUAT Hit Nc'?i - 2004

Ml)C L\)C

PHANI

? - ~ ~"

Cd 50 KY 1HU~T TRUYEN HINH

Chudng 1

ANH SANG vA MAu SAC

1- l , Anh sang va cac tinh ChaL cua anh sang I. Anh I'ang vi'! song dicn tu

2. Ngw:)n sc.\ng 3

, (',\C ll<_li luong d(IC trung CU<l anh s::lng 5

[ . Quang thong 6

2. CUt1ng dt) sang 6

1. DC) choi 7

4. Dtl roi X

1-1. M:IU Sill' 9

I. Khai nicm v(~ 1TI8U s;:\e 9

2. Cac thong sCi d~lC trung cho mau sac 10

1 -4. 1.:9 thu yet mau 12

1 . Cau true h¢ Lheing thi giac 12

2. Kha nang thich ung v{1i mau sac cua h\) thong thi giae 14

1. 1-5' thuyct ba mau 15

4. Phuong phap LI"(1O mau va de dinh luat eel han ve tron mau I X

1-5. Cac phuong phap bieu dicn mau 21

I. ni6u dicn mau trong khong gian RGn 21

2. Bidu dicn tfnh rnau bang dutrng eong hai tht! nguyen 22

1. Tinh Loan de thanh phan mau C(1 han cua cac hue xa phuc tap 24

4. D(l choi va cac mat phang dong dC> choi 26

5. tX-;i sang h¢ mau XYZ (h¢ ha mall co han ticu chuan) 27

6. Dc) th! do mau xy 29

7. ung dung d6 thi do mall 30

Chuang 2

NGUYEN LY TRUYEN HiNH

35

2-1. M('1 (hi.u 35

2-2. Phuung phap phan tich va tCing h(.1P anh 36

1. Nguyen 19 quet 36

2. Nguyen Iy chuycn d6i anh quang thanh tin hieu dien 40

1. Nguyen Iy khoi phuc anh quang 45

2-3. Dung cu bien d6i quang dien 46

1. (1 i('1"i th icu 46

2. NhGng ycu cau co han cua dung cu bien d(~i quang <lien 47

:1. Ong vidicon 47

2-4. Su cam thy cua mat va cac tham s6 cua anh truyen hinh ."2

I. D() nrong pnan va s6 hac sung trong anh truycn hmh 52

2. Kha nang phan bict cua mal va d() phan giai cua anh truyen hinh ."7

3. Quan tinh cua thi giac va tan s6 nhap nhay ella anh truyen hinh 6()

4. K feh rhiroc cua man anh truycn hlnh va men hinh hoc 62

2-'\ D':1l" diC:m cua tin hicu hinh 64

I. I Iinh dang tfn hicu hinh 64

2. Phe, tin hieu hinh 6~

2-6. Cac dang meo anh truyen hinh den trang 71

I. Sl,T hinn thanh tin hieu hinh va meo aperture 72

2. l\10t) anh truycn hinh liu lin hicu hinh hi men gi?ly ra "73

3. Anh huong cua nhicu den chat hrong anh truyen hinh 76

2-7. Sua dang tin h icu h mh 77

I. Sa lki kh6i be) gia cong tfn hicu hinh 77

2. M,:\ch ghim 71.)

~l,. "L.1Ch sua mco khong Llulmg ihang (mco gamma) X4

2-X. Mach quct trong iruycn hinh XI.)

1. D0c diem mach 4UC1 dong t)O

2. l )~c diem mach quet manh 1.)7

2-9. Tin hicu dC;ng h(1 100

1. Khai nicm xung dftng h\l J 00

2. Dang tin hieu d()ng he) day du 106

1. fi(1 \(10 xung d()ng h(l 1 I I

II

2- I o. Tin hicu am thanh 116

I. Ngu6n g6e am tnanh 116

2. Cac dai hrong vat Iy ella am thanh 117

~. SI,l' earn thu ella iai ngu(1i deli veri am thanh 119

~. Nguyen Iy bien d6i am thanh thanh tin hieu dien va nguoc lai 121

2-11. Phat song tin hieu truycn hinh 121

I. Kcnh truyen hinh 121

2. D~c di6m ella Lhiet bi phat tin hieu truyen hinh 123

~. Dai thong va cau true kenh truyen hinh 125

4. Mang hroi truycn nlnh va pharn vi hoat dong cua may pnat v6 tuyen truycn hlnh

2-12. D~c diem may thu hlnh den - trang I . Chile nang

2. So d6 khoi may thuhinh den - wing

~. Cac chi ticu ky thuat co him ella may thu hinh

126

131 131 131 135

PHAN II

KY THU~T TRUYEN HiNH MAu

137

ChLtdng 3

NGUYEN L Y TRUYEN HiNH MAu

137

3-1. So dtl kh6i he thong iruyen hinh mau

1. C;i(1i thicu

2. \t1au 01 han trong truycn hlnh mau

1. So de) kh6i h¢ thong truycn hinh mau ~-2. Ilhuol1g phap phan tfeh va [(~ng hop anh rnau I. Phdn t ich anh mau

2. T()ng h(.1P anh mau

3-3. Tfn hicu choi va tfn hicu hicu rnau !. Tfn hicu choi

2. Tin hicu hicu s6 mau

3-4. Truycn tin hieu truyen hlnh mau

!. TIn hieu thanh phan va tin hieu tc)ng h(.1P

137 137 140 142 143 143 147 149 149 150 15S 155

111

2. Ghep phcl tin hicu mang mau van pho tin hieu choi 1. Ch6ng nhicu gf'ly ra hbi dao dong tan so mang phu

4. Cac loai meo va can nhieu trong h¢ thong truyen hinh mall 1-). Do kicm tra tin hicu truyen hinh mall

1-6. Dac diem may thu hinh mall

1. So d6 chile nang cua may thu hlnh mau

2. Gng thu hlnh mall

155 157 159 162 164 164 169

Chltdng 4

esc H~ TRUYEN HINH MAu

175

4-1. II¢ truycn hinh mau NTSC I. (,i(1i thicu

2. Tin hieu mang mau cao Hin 1. Chon tan so song mang phu

4. Phcl tan cua cac tin hieu truyen hlnh rnau day du he NTSC S. Tfn hicu d()ng h(~ mau

6. &) rna hoa tin hieu mau h~ NTSC

7. B9 giai rna tin hieu moo he NTSC

8. n~e di~m cua h~ thong truyen hinh mall h~ NTSC

4-2. 1I~ truyen hlnh mau PAL

I. TIn hieu PAL va phirong phap dieu ehe 2. Tiin.s6 song mang phu

1. Tin hicu dong h<) mau

4. I)hcl tan ella cac tin hieu truyen hlnh mall day du h~ PAJ"

5. Th~ rna hoa tin hicu mau he PAL

6. Th) giai rna tin hieu mau PAL

4-1. I le truyen hinh mau SFCAM

!. Tin hieu mau va phuong phap <lieu che 2. Lam meo tan thap

1. J .am men tan can

4. Tin hicu dong h<> mau

5. Ph(;; cua t in hieu rnau tclng hop

6. B<? ma hoa tin hicu SECAM

7. Giai rna tin hieu SECAM'

175 175 176 178 179 179 181 1R2 184 185 185 188 189 191 191 192 194 194

194 195 II)()

197 197 198

IV

PHAN 1111

TRUYEN HiNH KY THU~T 56

201

Chlldng 5

so HoA TiN HI~U TRUYEN HiNH

201

5-1. Khai nicm truyen hlnh so

1. Khai quat chung

2. D~c uit:m CU<:I thict hi iruycn hlnh so

5-2. l1icn deli tin hi¢u urong ttl - sf) (A/D) .1. I Jiy rnau tin hieu video

2. Ltrong ur hoa

1. Mil hoa

5-3. llicn d6i tin hicu s6 - urong ttl (D/A)

5-4. Tfn hicu video sCi t(ing hop lieu chuan 4j~.(. NTSC

1. (,i(Yi thieu chung

2. Cac tham s6 co han cua tieu chuan 4j~(. NTSC 1. CAu true If!y mau

4. Thang luong IU

5. Cau true manh so

5-5. Tin hicu video s6 ttlng hop ticu chuan 4.1~(. PAl.

I. Cac tham s6 co han 2. CAu true lay mau

J. Thang hrong tu·

4. Cau true rnann s6

5-6. Tin hicu video s6 thanh phan ! . (,i(Yi ihicu chung

2. Cac cnuan lAy mau

1. C<lC tin hicu rna noa va tan sci lay mau

4. Thang Iuong ur

5. CAu true lay mau

.'i - 7. CCifl(l1 - Ticu chuAn tru yen h Inh s6 co han 5~~t Tin hicu audio s()

1. Khai quat vc audio sCi"

201 201 202 205 205 210 214 221 223 223 223 224 225 227 22X 228 229 230 232 233 233 234 236 237

240 243 245 245

V

2, Bieu dien tIn hi¢u

1. Dac diem h() bien dcii AID va D/ A 4. M<1 hoa kcnh truyen

246 247 247

Chuang 6

KY THU~T NEN VIDEO s6

251

6-l. Khai niem vt: ky thuat nen video s6 l . Khai quat chung

2. M() h Inh nen anh

3. Du ihua thong tin trong tin h'i¢u video

4. Sai lcch binh phuong trung binh 6-2. L_S:' thuyet thong tin - Entropy

6-1. Cac phuong phap ncn video sci

I . Ncn khong mai thong tin

2. Ncn co mat thong lin 6-·LI-. Bien deli eosin rai f<;IC

6-5. Mot stl rna dung lrong ky thuat nen I. Mil RLC

2. Ma Shannon - (ano 1. Ma Huffman

6-6. Ky thuat ncn trong anh

I. Nguyen ly nen trong anh 2. Tien xir ly

1. LU1._1ng 111 hoa kh6i OCT

4. Ma hoa entropy

5. B{) nn« d¢m

6. (lii'ti rna OCT

6-7. Ky thuat ncn video thea Iht1i gian

1. M6 hinh

2. Ky thuat <.II.! doan bu chuyen dong 1. Anh du doan tfu(rc (anh P)

4. Anh dir doan hai chicu (anh B)

251

251 252 252 254 254 256 256 257 25g 262 262 262 265 268 268 269 270 272 274 275 275 275 277 279 281

VI

6-X. C1ioi thieu mot so ticu chuan ncn

1. Ticu chuan nen JPEG

2. Ticu chuan ncn MPHi

6-9. Ticu chuan ncn MPE<i-2

I. Cau true dC'IOg. hit video MPEG-2 2. D;;tc tinh va mire

1. MPE(i-2 4:2:2 P@ML

6-1 D. Ky thuat nen audio

I. Phuong phap nen khong mat thong tin 2. Phuong phap ncn co mat thong tin

1. Ticu chuan ncn audio MPEG-l

4. Ticu chuan nen audio MPEG-2

282 2R2 2g4 292 292 293 295 296 296 297 298 299

ChLldng 7

""".... % I' IfIIo. ,;,......... ... I'

TRUYEN DAN TIN HI~U TRUYEN HINH SO

301

7 -1 . 11¢ thong ghcp kenh va tru y~n tai 30 1

1. nc thong truyen tai MPECi-2 301

2. Cau true dong co sc'1 (Elementary Stream - ES) 303

1. Dong co S('j dong g6i (Packetizcd Elementary Stream - PES) 304

4. Ghep kcnh dong chuong trinh (program Stream MUX) 306

). Ghcp kenh dong truycn tai (Transport Stream MUX) 307

7-2. Ky thuat uieu chc sCl en S('j 317

1. M-PSK 317

2. M-QAM 319

7-3. Truycn hinh cap 321

1. (,it'1i thicu vc h¢ th6ng truycn h lnh ca p 312

2. So d6 kh(ii tc)ng quat h¢ thong truyen hinh cap 323

1. Mang phan phoi tin hicu truycn hinh cap hitu tuyen 324

4. Truycn d~n tin hieu tren mang truyen hinh cap 328

). Cac thong sci anh hurmg tai mang truyen hlnh cap 330

7-4. Truycn hlnh s6 mat dat 334

I. Sn u() kh6i h¢ thcing truycn hinh so mat uat 335

VII

2. Ticu chuan DVn 7-6. Truycn hinh v¢ tinh I. (li{ri thieu

1. Bang tan v¢ tinh

4. Il¢ th6ng v¢ tinh

5. Truyen tfn hieu truycn hinh s6 qua ve tinh

336 352 352 353 355 356 359

2. ve tinh

Cac thuat ngli viet tat Tai lieu tham khao

365

.169

V III

PHANI

? - A ,.,..' .....

CO sa KY THU~T TRUYEN HINH

ChU'dng 1

ANH SANG vA MAu SAC

1-1. ANH SANG vA cAe TiNH CHAT ellA ANH SANG

Trong s6 cac giac qUem cua eon nguoi, mal Ii'! co quem quan trong nhat, cho phcp eon nguai nh~n hiel the giai quanh ta. Th(lOg tin ve hinh anh rna mat thu nhan diroc chua hlqng tin lUC n1t IOn. Tai tao lai hlnh anh mot each ehfnh xac nhu von eo cua n6 la mot vice khong th0 thuc hien diroc.

Tuy nhien, viec truyen hinh anh, veri co gang dat dm_l'c mot mire eha"t h.H."1ng cao nhat, phu thuoc vao rinh chat cua hinh anh va h¢ th6ng truyen hinh anh. Vi vay, d~ phat tri6n mo: h¢ th6ng truyen hinh, dieu dau ticn can xcm xct la tfnh chat ella anh, hay noi dung hon la tfnh chat ella dnh vat. Phan nay se trlnh hay ve anh sang va cac tfnh eh£il ella no cling nhir cac d~e tinh cua rnau s;Jc va kha nang cam nhan mau sac cua con ngiroi. Narn vtrng dvqe kicn ihuc vc anh sang va mall sac cho phcp sinh vien co kha nang narn hat dm_)'e cac kien thuc en han nhal cua hlnh anh va truycn hinh anh, dt-li lU'<:mg ella mon hoc truycn htnh.

1. A.nh sang vii song di~n tit a) Song di~n til

SOng dicn tu do cac V~l the trong {hien nhien buc xa co dai dn phd rat rong: nr hang chuc III. (buoc song dai hang van ki 16 met) den 1020 Hz (buoc song IO 12 met), hinh 1-1.

Trong dai tan ph6 r0ng do, co mot khoang hcp, trng v6'i mot khoang hU(1c song nhat dinh, tu 0,:180 urn den 0,780 )..UTI!, la nhi"rng dao d(mg di¢n tir rna mal ta C(1 th~ cam nhan duqc, d613 anh sang!. Dai song ngan hon song anh sang la tia til ngoai r6i tia roughen v.v ... Dai song dai hem song anh sHng Ii'! tia h6ng ngoai, dai hon nua 13 song radio, song am

, urn - micro mel. 1 ~,m biing 10" mel

thanh. Cac 10<:1i song nay cilng mang nhirng thong tin quan trong v6 cac vat th~ va qua trinh xay ra quanh ta, nhung mat nguoi khong th6 cam nhan true tiep ma phai nho cac dung C~ can thiet khac nhau de' hien d6i anh kh6ng nhin thay thanh anh nnm thay.

10" 1018 10t, 1012 10' 10· 10'
I I l:; ! I ! I I I
10 12 10 " 10' 10' 10·
I I I I LLI I I I
-
- ..

f(Hz}

..

.:J >

'"

f=

c O! L 0> C

'2

'"

f=

";,:0. iii· ~ ~
0
0 0>
0> c Song radio
c rn
.~ C
·'0
'" 1 L
f= to
f= I.(m)

Tia tronq thay

Hinh 1·1. Phcl tan cua dao dong dien tlI.

QU3n he gina hu6c song A va tan s6 fCU3 cung mot hue xa la:

('(ms)

}. (m) = .

" f(Hz) ,

( 1-1 )

trong d6: burrc song A tinh hang met (rn); tan s6 Jtfnh bang hcc (III); ttie d(l s6ng dicn til 13n truycn trong chan khong C = 300.000 km/s = 3.1 O~ m/s.

ni6u tlurc (1·1) con co lht viet ihanh:

3·1 o~ ..1.=---

f(Hz)

(1-2l

SOng dicn to: hu·c xa mo: each gian doan Vall khong gian, goi la hue XSI hot. Cac ha; ma s6ng dicn tu: hue xa ra g'.li l~l de hat photon. SC, hat photon buc xa trong \11\)t giay rilt krn, do do mat ta khtmg Cl\ kha n[lOg phan bict tung hat, rna thu nhan nhu mot qua trlnh lien tuc, Nang luong ella photon phu thU(lC vao tHn s6 CUll. dan d(mg dien til. Tan s6 cang cao, nJng luong cang ICm. Quan he giua nang Iuong ella photon va 1<'\n s6 dao ctcmg cua song dien til duoc dien dat hang bieu thirc:

t:=hv,

(1-3)

trong do: e - nang luong photon;

h::::: 6,626.1O·H J.I1z1 ia hang s6 Planck;

v - t<l.n sCi CUll. d30 dong dicn nr .

. _--_ .. __ -_- -_------

2 Theo quy dinh cua uy ban cnieu sang Quoe teo thi dai song anh sang chieu khoang llt 0,380 flm den 0.780 urn nhilng trong lhuc te sol dung. nhieu tai lieu ch] sv d\lng dai song (0.400 ~ 0.700) urn:

1

b) Anh sting

Anh s<lng Ikl daolKmg dicn tll' co hU(iC sting nam trnng khu.1ng (J,lX() ~1I11 dC:n O,7XO urn.

Anh sdng thut1'llg chia thanh anh sdng dun sAc va anh s{mg plurc hop,

Anh si.lng don SHC 18 song dicn ur chi chua mot buoc song xac dinh. Snng thl!c Ie el) the xcm nhu birc xa Cll dai tan rat hep JA anh sang don sik, laser c6 the xcm la m()t vi du v(: ngu(in huc X~'1 ann sang don sac nhan tao,

Anh sjng phu."c hop la l?op h()"p ella nhicu .inh sdng don S{IC, no duoc d,~c tfung bang Slf phan h6 nang lu\1t1g then trin sci. nghia III h~ng d0c t inh phCi cua no. Trong thicn nhicn thu\'mg g(lp JOdi anh sang nay. Mo: dang d~e hi¢t ella anh sang. phuc hop la anh sAng

lrang dang nang. Anh sang mat t]"(1i ilk han trua cua nhGng ngay hau iroi it may c() the XCl11 la anh s{ing trang d~mg nang.

2. Nguon sang

Nguon tao ra anh sang goi Iii ngu6n sung. Nhirng vat the Ill" no c(l kh,1 nking phal ra anh stlng goi Iii. nguon sang St1 cAp (hoac ngu6n pha! sang), nhu mat 1n\i, den di~n, den dHU V.V ... ; con nhiing vat co the phan xa anh sang roi tir ngu6n sang SO cap, hoac nh[lng vat the cho anh sang xuyen qua gt_)i l~ nguon sang thu cap. Phan krn cac vat th6 xung quanh La J~ nhO'ng vat the phan xa hoac cho thong qua anh sang noli len no.

a) V¢l biic xa anh .whlR

Mt)t ngutin sang ell phC) kha rong, choan het e,i dil.i ph(; trong thay vii. n~ng lW1ng phan he; deu trung (Jili d6, lelC d~ng len mal ta, ta SC earn th[IY mau trimg. Nhu vay anh sang tr~ng phai c6 phe; lien I<;LC, chua het d. dai phcl lr(mg. thtly va nang IU(1ng phan hel t!Cu I rung LI,.i (h').

Ctk ngu6n s~mg co phC; hcp, hoac Ct1 nAng luong phan h6 khCmg deu, sc cho ia anh s<lng rnau. 1\1;:\1 iroi, den l1i~n, den driu v.V ... !A nhung ngut)n phat sang ra g~\r hi"lng ngii.y.

Anh sang mat tn\i buoi trua 13 anh selng trang. Anh sang den di¢n khtlllg ph<1i 1.1 anh sang trang: nang IUt_1ng phan h6 khong d6u, m~1U del c() nang hIt.1ng. phan h6 nnicu hon, do lh" ta thay anh sang den (ti¢n co pha mau d(). Anh sang den ncCmg gHn giCing anh sang. han ngi-ly.

\1(.li vat ran khi nung nong deu birc xa n8.ng Ju(.mg. Nhiet d('l nung nong thay d()i, phC; phan ht) ni\ng lllt.mg (duO"ng hieu di0n nang lu(.mg hue x a ihco buoc song) ella n6 dlng thay deli. Khi nhict o() nung tang ltan thi tit buc xa nhi~t kh(lng nhin tht!y sc dcn hue xa l1<'), sang tHin da cam, r()i vang v.V ... Bue xa cua vat dill dU."t_1C nung n6ng 1;\ hue X'.I phuc li.if), phC) cua birc x<:l dll lien tuc. Khi nhict Jt~ nung rift can thi anh s'-lng phat ra iH mau Irilng. ICIng hop cua v() s6 hue xa don sflc c6 nnng !U(_1ng. grin dclng deu nhau,

Sl! hue XCI quan!_.!. khi nung n6ng khong chi phu thuoc vao nhict U() cua vat mil con ph u ih U(lC vao 1 fnh chat V~I J Y cua no. Y,:ll hap thu cang nh ieu nang 1 ul_ing kh i hue XC.l ch icu uri, th 1 hue xa eHn (1 nh icu nane luonu khi no uu\ rc nun" non II.

. eo L". e . eo e

V,H den C0 kha nang http thu nang I m_mg can n htlt. V 01 C0 kha n,lng hap I h u In:ln ht) nang Iur.mg hue xa quang chieu len n6 gl.)i la vii! den Iy tm'mg.

b) V ~l phon xa anh sanK

Ta Ihiiy V;t phan bict dU'\.1C moi vat ('1 xung quanh ta, phan hiel duoc de chi liel vii 1l1HU s~c cua vat IH nho I fnh ehflt phan xa anh s::lng cua V;)I d6.

Neu v(1t phan xa deu moi 1 ia s::lng e6 buoc s6ng trong dili phCl tl"llng Ih,1Y, th I V,~I d() e6 mHU trang. Ncu v0t chi phan xa mot s6 thanh phan nao (1.\ trong (\('Ii phe) trong thay vii hilp thu nhilng thanh phan khac, thi ta tht!y vat d6 e6 mau sile. Khi chicu anh s::\ng mau len vat phan X,:I moi song. La thay vat et') mau giClng rnau eU8 anh sang chieu I0n no. Nhu v,)y mau site CUe\ V,)I khong chi phu thuoc VHO tinh el1ftl phan X'.\ ann sAng ella vat d(J, rna elm phu thuoc V~\() nguon chicu sung. Khi phei phan hCi nang IUl.1tlg cua nguon chicu sLtng thay deli, rnau StK' cua val du(.1C chieu sung eung thay dCli thco. Do do, muon (hinh gia InHU sde cua mot vat din phili bict pho phan h6 nang lu'(.mg ella nguou chicu sling.

Ngoai ra, rrurc de) phan xa anh sling don sac cua cue vBI cung khac nhuu. NgUt'li ta dung h¢ s6 phan X<_1 de dunh gia tfnh chai rhein xa cua v0L 110 s6 phan xa don Sil.C p( Aj con gni lit h¢ s() phan X<_\ phci, xac dinh rrurc de) phan X;~ anh sang cua V(1l deli v(li anh sang don sac co hu'(1C song A nao d():

(I -4)

trong (M: p( /:) - he sci phan xa cua \/,ll d6i V(lj hu6e s61lg ;~:

F( ) .. ) - nang hrong ella ngu()n sung co hU(K s(Jng ), rhein xa ur vat den he) phan thu nhan anh s:1ngl.

D6i V(li loan h(> dai phe) trong thay, th 1 t fnh chat phan xa ella vat 1h6 dUl.1C danh gia himg h0 s6 phan xa tich phan.

).2

f F().. }p(}, )JA

),1

(1-5)

p = ;.~

f I~J)c )p(A vu ..

;.1

, 66 phan thu nhan anh sang co the lil mat ta hoac ong phat

Irung lil\ P,i, - diK tuycn pht; ella b(l phan thu nhan anh s,ing: ),,,, },~ - cac buoc sung gi(1i han cua dai ph(; trong thay. c) V at trong suiit

Khi anh s<ing chicu len vBt trong su6t thi mot phan nang \u\1ng xuycn qua vat, m(ll phan hi phan x':\ vA mot phkin hj hflp thu, Phtin nAng hl\ing bi hi'lp thu Ihu'ting rfli nho. chicm khOi'mg (\-c-2)1l, elm phan nAng \m,mg phan xa Ihu'l1ng rfll krn.

Dl) trong su61 cua V~lt C(l th~ khuc nhau dCii V(1j de hU{1e song khac nhau: trong suot dt-li veri khoang song nay - nhung khCmg trong su61 d6i voi khoang song khac: nghia \A V,~I co ifnh chon \(,K anh sang. Trong truyen hinh, ngiroi 1£1 \(1i dung tinh chat trong su6t khtmg d6ng deu nay d~ chc \<,10 ra cac h() loc anh sang,

Dd (tanh gia dO trnng su61 ella V<:}I d6i v0i biroc s6ng ,{ nan d(), ngut1i ta dung h~ sCi trong SU61 cua V~I:

_ F(}")

T(A)---

L -/)(')

" Ie

(1-6)

va d6i v(ri d (hii ph6 thi h¢ sCi' trong suCiI Tdm,1C xac dinh:

n

J j)().)p(l)dl

/1

r == 72-~-'--;

f i; (A)P(l)dA

i, I

( \-7)

trong dt''i: P()) - phan nang lUlJng xuycn qua V,~I: for}.) - Mmg JUl,fng hue xa roi len V(II.

Anh sang noi rieng va cal' buc xa dicn IU n6i chung deu Wan thco cac dinh JU~1 (;(1 hAn. D6 la cac dinh luat vc Slf truydn Ih<lng cua anh sang, dinh lua: phan xa, dinh luat khue X<:l v.v .. ,

Cac dinh lU~1 co ban cua anh sang HI n6n tang cho de nghicn ciru ve anh sang va su truycn anh sang, cac thanh qua cua cac nghicn ciiu lll'i cho pncp dat dm,1C h¢ thClng xU Iy tin hicu hinh anh mot each 16t nh5t phuc ~ cno e(mg nghiep VH cuoc sClng con nguoi.

1-2. cAe I)~I LH()NG f)~C TRlJNG eVA ANH SANG

Buc X <.1 anh sang chi mang mt)t ph~n nang hnrng cua hue xa di¢n tu trong mot pharn vi dih phc) gi(1i han. D~ xac dinh tinh chal cua anh sang vC mat V~I ly, ngu(')'i 1<1 SU dung cac u<;Ii luong d~c tnrng cho anh s<lng, d6 lA: quang thong F, cU0ng d(l sang 1, U() choi L, d(l roi L v .v. ..

1. Quang thong

Nang h.ft,rng hue X~\ cua ml'll vat dU,(iC xac dinh h~ng cong su;h hue xa viI dune do hang Oat. Phdn mlng h1cmg hue xa trong dili phci {mh s(mg, llrc Iii phan nang IU(_1ng huc x,:\ tremg thay dl1(.iC g(.)i I,) quang thCmg. Noi each khac: quang thong IA lh.li IHl.mg bicu lhj ph.in eemg SUJt cua hue xa quang c(J uic dl,lng v(1i m~t nguni qua mot tiet dicn 112H) do.

Quang th(mg ella mot ngu(m buc xa duoc xac dinh h;'ing hicu thirc:

;. ~ ..:

1<, =~f q;")dJl=~fr'(}c)p(;")Jl:

;_ ~

/i

trong d6:

F - quang thClng· !'!. - he s6 ti le:

{j .". ~ • ,

( I-X)

P! )c} - ph(~ phan he; nang II1\mg ella nguon hue xa anh sang;

V( A) - d~e tuyen pho cua mat hay Ll(l nhay phC) ella mat. Dc) nhay phe; tuong d6i ella mat e() d,.mg nhu hinh \-2.

Vi de) nhay ella mal khong d(\ng deu V(1i cac biroc st'mg khac nhau ella anh sang. ncn khi iinh tri s6 quang thong cua ngu6n sang phai xct (ten clae l1iC:m nay ella mih (de churn tia e6 eCmg sliAt nhu nhau I(,li tan ra lj uang thhng khac nhau ),

D(1O vi do quang them),!. 1<'1 lumen, viel tttl la lrn.

Nell guang thong tfnh hang W, tht h~ sCi" /j.. (5 hiell .. thuc (I-X) hang 1; Nell quang thong tinh hang lumen, thl ,~ = 6H3 (Im/w).

V(i.)

Hinh 1-2. £)::'Ic tuyen phci cua m,k

Nhu vay, nell I~\ buc xa dun sAl' C0 hu6c song }c = 0,555 urn vrti cong SUch hue x,_) P( A) = 1 W, tht quang thong h?mg I W, ho8c 6H3 1m VI \'·(2) = 1.

Doi v(ii die hue xa don sik co buoc s6ng khac, ncu e(lOg suat hue X ,.1 htmg 1 W, th) quang thell1g nhohon I W ho~e nh('1 hon 6R) lm, VI t'(}_) < 1 (xcrn hinh 1-2).

2. CI!(1Ilg dl) sang

Cu('mg d() sdng cua m()\ nguon s<ing la quang thClOg cua nguon sang d6 hue X'.I then phuong ua dinh. trong \w)t dcm vi goc kh6i. N6 dBc trung cho m~lt dCl khong gian cua quang thong. Ncu quang thong dl, hue xa deu trong g6e kh6i do), tht cui:mg d() s<:ing l1m.:ie tfnh h'lng hi6u tlurc:

dF I - ~

'! do)

( 1-9)

Don vi do cuang If<) sang la candela hay eon goi I;) nen",

6 day, quang thong tfnh bang lumen, goc khoi tinh bang steradian", cirrrng d¢ sang tfnh bJng candela.

Voi m(lt nguon sang di~m eo quang thong pharr b6 deu theo moi hu6ng, lhl cUOng dt) sang bang:

F J = __!!_ q 4n

( 1-10)

Neu la ngu6n sang mat, thl cirong d<) sang hue xa vc cac huang se khac nhau. D6i voi phan Ion cac mat birc xa, su phan b6 cirong d<) sang trong kh6ng gian duoc xac dinh thco dinh IU~1 Lambert. Then dinh luat nay, thl cirong d<) sang then mot huong quan sat nao do bang cirong dO sang 10 thco huong vuong goc voi ngu6n sang mat (hinh 1-1) nhan voi eosin ella goc lam thanh gifra

huong vuong goc cua ngu6n sang mat vai huang quan Sal.

voi:

Ii a) = l.cosa ; F

! __ 1

o -

Hinh 1-3. Su phan b6 cu'dng 00 stmg cua nguon sang mat.

(l-ll)

trong do: F1 - quang thong ella ngu6n sang mat; 10 - cuong dO sang then huang vuong g6c v0i nguon sang mat: Ii a) - cirong dO sang thco huong quan sat; a - goc lam thanh giua hurrng quan sat va hirong vuong gae voi nguon sang mat.

3, DI) choi

D0 choi la dai luong chi rrurc d¢ sang cua v~t birc xa anh sang. pharr xa anh sang hoac rho anh sang di qua. Trong do hrong quang hoc, d('l ch6i chi duoc dung d6i voi cac v~t co kfch thiroc hiiu han, khong dung v6i ngutln sang diem.

Dt! choi ella mot nguon sang mat diroc xac dinh bang cuong dl} sang then hW"1ng quan sat birc xa tir mot dien t ich cua nguon sang mat rna htnh chicu cua dien tich do tren

~ Theo tieu ehuan do 1110ng cua nl10c Viet Nam thi dan vi cuong do sang Iii candela. Candela, chCt la tinh co nghia la (len. Ho; nghi qucc te v~ do luong narn 1948 da quy dinh "nen mbi" go; la candela. Theo quy dinh nay, 1 candela (nen rnoi) b.tJng 0,995 nen eli (nen eli la cay nen duoc tam tli rna ca map). Candela la CUdng do sang do theo phuong vuong g6e va; ngu6n sang e6 dien tich 1/600.000 m' bl!c x~ nhu vat phan xa toan ph;]n d nhiel do dong dac cua fiatin (204oK) duai ap suat 101.325 N/m2.

5 Steradian la mot goe kh6i rna dinh cua n6 d tam hinh du va cat mat hinh cau mot dien Heh biing binh phuong ban kinh R cua hinh cau. Vi dien tich mat cau S :: 4n:R2 nen g6e kh6i toan phan bang 4n: steradian

7

mat phAng wong goc voi hurrng quan sat c6 tri s6 bang I don vi dien tich. D() choi ella nguon sang mat S dU(_1e t inh bang:

lq

L= .

Seosa'

trong d6: L - d<! choi; lq - cirong d() sang thco hu6ng quan sat;

a - goe lam thanh gifra hurrng quail sat va hirong vuong goe voi ngu6n sang

(1-12)

mat;

Scosa ~ hinh chieu ella ngu6n sang mat S tren mat phang vuong g6e va huong quan sat.

Neu cuong d¢ sang phan be theo dinh luat Lambert, ttt hi~u thirc (1-10) va (1-11)

ta co:

I n cos a 10

1.= =

S cosa S

( 1- 13)

Tir (1--'\3) e6 tht thay rang: neu ngu6n sang buc xa xa thea dinh luai Lambert thi d¢ choi kh6ng thay d6i thea huang quan sat.

Don vi d~ do d¢ choi la nit. Nit la d¢ choi ella mot ngu6n sang mat eo dien tich bang 1 mel vu6ng, cuong d~) sang la 1 candela do theo hirong vuong goc voi be mat ngu6n sang.

Ngoai fa, con dung don vi stinb (Sb). Stinb Ii] d(l choi ella nguon sang c6 cuang d() then hu6ng vuong g6e bang I candela, birc xa tu mat sang e6 dien tich bang I em",

4. Do roi

D6i veri nhfrng v~t th~ khong hue xa anh sang rna dUC.K chicu sang, tht danh gia rmrc d() sang bang d¢ roi,

DC) roi tren mot mat thoang nao d6 duoc xac dinh bang ti s6 quang thong roi len mot dan vi dien tich cua mat thoang do.

(1-14)

trong do: E; - d(~ roi; F, - quang thong roi len mat duoc roi: S - dien tich cua mat duoc roi.

Mot nguon sang ditm c6 cirong d,-! sang lq, a each xa mat duoc roi mot khoang r, thl quang thong dF ella ngu6n sang tai han trong g6e khoi dl1H9i len dien tieh d5; se la:

dF :::: I dca

q q

( 1-15)

VI dS :::: dto . / nen ta e6:

dF dF 1'1

E 4 ---'I =_

q - dS - doi . r' r -,

(1-16)

Ncu dS khong vuong goc veri huong roi, rna dUO'ng vuong goc cua mat duoc roi dS 13m ihanh voi huong roi mot goc e, thi de) roi duoc xac dinh hang:

I q cosa F - __:_--

"1 - r2

( 1-16)

Nhu vay, t1<) roi tren m~t thoang ti I¢ thuan voi cuong d¢ sang cua ngu6n sang va ti l~' nghjch V(1] binh phuong cua khoang each.

Don vi tinh d0 roi la lux, viet ti"lt Iii lx, Neu quang thong la m~)t lumen roi deu then hirong vuong goc len mot mat c6 dien tfch i m', thi d() roi la 1 lux. Vay d() roi la quang thong cua nguon sang birc xa roi len mot dun vi dien tich he mat. Rang 1-1 gi6i thieu de) roi cua mot so tnrong hop thuong g~p.

Sa n 9 1-1. f)6 roi cua mot s6 trtJen g hop thtJen g gap

Do rei cua bau trei ban dem k~ong trang DO roi ban dE:m khi tranq Iron

DO roi can t!Liel difi: doc sach

D6 rQi trong phonq ngay he

D6 roi nqcai trei khi c6 may

D6 roi dlfOi anti sang mat troi

0.001 0.2

20 -i- 30 100 1000 100000

1-3. MAll SAC

1. Khai Diem ve mau sac

Narn 1666, nha bac hoc Ixac Niuton da lam thuc nghiem sau: Cho mot chum tia anh sang mat troi xuycn qua lang kinh thuy tinh, dung mot manirang chan chum sang da qua lang kinh ong nhan diroc mot <-IB.i mall then thu tu: do, cam, yang. luc, 1(1, lam, tim. Dai mall do duoc goi la ph6 mau, Phci mall ella anh sang Ii'! pho lien tuc, tu mau nay chuycn dan qua mau khac, khong co ranh gi(1i ro rang. Tuy nhicn rnoi rnau chiern mot khoang ph(') nhal dinh (hinh 1-4).

Til" ihuc nghiem nay thay rang, anh sang co hu"{tc song khac nhau tac dung len mat ta, La sc cam lhay cac mau sac khac nhau.

Vay mall sac la mot thuoc tinh cua dao dong dicn til" rna mat ngu·ai cam nhan dtroc. M(\l d() phan b6 nang IU<_1ng cua ngu6n birc xa anh sang va tfnh chat thi giae mau

ella mat dfu anh hirong tai mau s~c cam thu duoc. N6i each khac mau s~e cam thu dU(le quyct dinh h<'ti hai yeu to: vat Iy va sinh IY.

Hong ngo~;

780

' ... nm

Hlnh 1-4. BLtOe s6ng cua cac rnau trong pho rnau.

Khi quan sat nhirng vat the; tu phat fa anh sang thl rnau sac cam thu duoc quyct dinh h('ti ph6 phan hel nang hrong birc xa cua n6; con khi quan sat nhtrng v0t th~ phan xa hoac cho thong qua anh sang, thl mau sac cua vat rna chung ta cam nhan DUC.tc phu thU(1C vao:

- Ph6 phan b6 nang hrong cua ngu6n sang sa cap roi len vat do.

- Tfnh chat phan xa hoac th(mg qua anh sang cua vat do.

Neu vat the; chi phan xa (hoac cho thong qua) mo: s6 thanh phan nao d6 cua ph6 anh sang roi ncn no va hap thu cac thanh phan ph6 con lai , thl khong nhirng quang thCmg phan xa (hoac thong qua) khac quang thong roi len no, rna su phan tx\ ph6 nang luong cua chung ding khac nhau, V0y chinh anh sang phan xa tit V~1 quan sat (hoac sau khi thong qua vat quan sat) tao cho cluing ta cam giae ve mau sac cua vat phan xa hoac thong qU<:I anh sang.

Ncu chi thay d6i quang thong cua ngu6n sang sa cap roi len vat quan sat, thi chi quang thong phan xa (hoac thong qua) thay d6i, chir ph6 phan bel nang luong cua anh sang phan xa (hoac thong qua) khong thay dc1i, do d6 rnau sac cua vat quan sat rna chung ta cam nhan diroc khong thay d6i.

Nguoc lai, neu dung cac nguon sang sa cap co ph6 phan h6 nang luong khac nhau roi 16n cung mot vat quan sat, thi mau sac ella vat th~ rna chiing ta cam nhan diroc sc khac nhau.

2. Cac t hong so dac tnrng cho rnau sac

Nhu tren da trinh bay. mau sac cluing ta cam nhan duoc vita c6 yeu t6 vat Iy (c6 tinh khach quart), vira c6 yeu t6 sinh ly (c6 tfnh chu quan). NC"u chi xet toi tinh khach quan, cac th6ng so d~c trung cho mau sac, la: d0 choi I"~ buoc song troi A,,, va de) sach mau s (con goi la 00 tinh khiet). Con khi xet ca vc mat chu quan null. thl de thong sf) turrng ling dac mrng cho mau sac la: d0 sang "8, rnau sac vi\ <.10 baa hoa mau, T6ng hop sac mau va d0 bao hoa rnau goi la t inh mau (chromaticity).

Giua cac dai hnmgchu quan va khach quan luang ll'ng co m6i lien h~ mat thiet, nlurng n6i chung cho den nay chua 11m duoccac bi6u thirc toan hoc d~ bi~u th] mot each chinh xac cac m6i lien h~ nay.

!O

a) I)(j choi (luminance)

D() choi va dO sang la cac thong s6 khach quan va chu quan chi s6 rmrc d9 sang ella mau sac. Trong truong hop chi thay ddi quang thong cua ngu6n sang sa cap roi len vat quan sal thi de) choi va etc) sang cua vat thay d(li.

Dinh luat Vebe-Fccne xac dinh m6i lien h~ giua de) choi va d¢ sang:

B = kin!' + C;

(l-IR)

trong d6: B - de) sang;

k va C - cac hang s6 ti l~. b) Sac mau (chrominance)

/i(l.)

Sac mall la thong s6 chu quan chi tfnh chat cua () ie, "

mau. Chang han khi chung ta n6i: mau do, mall vang, Hlnh 1.5. BVOc song tr6i.

mau lam v.v ... la chi sac cua mau, Sae mau phu thuoc VaG

buoc song troi trong ph6 phan b6 nang luong cua hire xa anh sang.

l1in1c s6ng troi A,I cua me)t mall nao d6 la buoc s6ng cua anh sang dan sac rna tron n6 v(1i anh sang trang then til¢ xac dinh sc co cung sac mall voi mau d6. Chang han, c6 mot nguon sang rna ph6 phan h6 nang hrong cua n6 duoc hieu dicn tren hinh 1-5 thl buoc s6ng tn)i cua n6 la A,.

Vai anh sang don sac, thi buoc song troi cua no chinh ia buck s6ng cua dao dong dien IU, va sac mau cluing ta cam nhan duoc, duoc goi Iii mall quang ph6.

c) l)iJ bdo hod mau (saturation)

D() han hoa mall cUng la m()t thong s6 chu quan, chi rmrc d() darn nhat cua mau.

Vi du: mau de) tham, d6 ch6i, d(\ tuoi, rnau hong nhat v,v ... dell c6 sac mall 1a do, nhung de) bao hoa mall cua cluing khac nhau. DC) bao hoa mall cua mall do tham thap hem mall d(') uroi,

Mall chua cang nhi6u anh sang trang, de) bao hoa mall cang thap, mau quang ph6 c6 d() bao hoa rnau krn nhat; con cac mall trung hoa (trang va xarn) co d<) ban hoa mall nho nhat.

d) DiJ sach mall

tX) sach mall la thong s6 khach quan, chi ham luong nrong d6i cua mall quang ph6 chua trong anh sang nao do, tfnh then Ii I~ phan tram (9'0). N6 cho biet quang thong cua anh sang irang Ian trong quang thong cua nguon anh sang do,

Quang th6ng F cua mot nguon sang (uic mall sac) nao d6 bang quang thong cua mau quang pho Fd c6 cung mau sac, cong v(ji quang thong anh sang trang 1'1' urc la:

F=Fd+F, (1-19)

11

D() sach mall cua nguCin sang d6 xac dinh then hicll tlurc:

F F

d J

s=-=:; ----

F F. +F

" I

( 1-20)

Deli v(ri mall quang pho, VI FI = 0, ncn (_k) s<_lch mall S = 1 va LI(l bao hoa mau 1;'1 !(XYIr.

DC;i v6i cac rnau trung hoa VI F, = 0, ncn de) sach mau va d(l bao hoa mau hang khong.

V(IY, v6i mot ngu6n sang c6 dC) sacn mau cang 16n, dC) bao hoa mall cang can tht mao trang chua trong do cang ft. BU(K s6ng troi va ch) sach mao hoac slic mao va d(l bao hoa mau la nhtrng thong s6 dac tn.tng cho tinh chat cua mau sac.

Chung ta cung din luu )' r~ng: cac nguon sang, toy tinh mau cua chung gi6ng nhau, nhung co d() choi khac nhau cUng gay cho .chung ta cam giac khac nhau. Chang han nhirng nguCln sang tuy cung tao ra mao trang, nhung mire dQ choi cua cluing khac nhau, sc gay cho ta cam giac la trang toat, xam v.v ...

M()t di~m nira cilng dang chu y cua vice cam thu mau lit M()t nguon sang hat ky, du cho thanh phan pho cua crning plurc tap l1cn rrurc nao di nira, hie chi xet t(fl phuong dien cam thu mau sac, cung co kha nang thay th6 bang nguon sang don sac thich ling rna chung ta khtmg th~ nao phan biet OU(_1c su khac nhau v~ mau sac giiIa cluing. Vi vay, khi co nnicu ngu6n sang co thanh phan phci khac nhau lai gay ra su cam thu mau gi6ng nhau.

Cling chinh vi vay rna khi ml)t nguon birc xa don sac co buoc song xac dinh (chang han It = 580 nm) tac dong len mitt, cluing ta cam nh~ OUlJC mot mau xac djnh (mau vang), Nhung nguoc lai, mot nguon sang co mau xac djnh (mau vang chang han) chua co nghia Ii'! butx: songcua ngu6n sang do da xac dinh (chua th6 khan]; dinh }c 1a 590 nm),

, ~,

1~4. LY THlJYET MAll

1. Cau true he thong thi glac

H¢ lh6ng thi giac la co quan thu nhan moi tin tuc lrCmg lhay cua the gi(fi ben ngoai nhu kich thuoc, hlnh dang, mau ssc cua cac vBt trong khCmg gian. II¢ th6ng thi giac gorn C0 mat va h¢ than kinh thi giac,

Mat la h() phan ben ngoai cua h¢ thong thi gi~c. Mal C0 dang hmh cau, goi la nhan cau, nam trong he) xuong mat. Nhan cau dune hao boc hang mot lOp mang cling. Phan J(rn [(rp nay la lop xo dai va due goi 13 cUng mac; chi c6 phan truoc hoi 16i ra la trong sutlt, goi la gi,k mac (nlnh 1-6). Giac mac cho anh sang di til ngoai vao mat.

Ben trong lop vo cirng la mung he) dao. Phan rnang ho dao nam duoi cling mac chua nhirng mach mau nuoi nhan diu. Phan mang b6 dao nam sau giac mac la mong mat. Mong mat c6 hlnh gi6ng dong xu, co tac dung ngan each anh sang til hen ngoai van mat; chi co Ic) gitta la cho anh sang xuyen qua g9i la con nguoi, Kfch tnuoc con nguoi

12

IUCm IU(1I1 thay d(;i tuy ihco Clft1ng d() anh sang hen ngoai roi vao mat, Khi d() roi lon thi con ugtroi co 1<;Ii. han chc luong anh sang vao mat; nguoc lai, khi de) roi be thl con nguoi gian ra dd cho Im,mg anh sang roi vao mal tang len, n~lc diem nay gc.)i la kha nang (tinh) thich nghi cua mat. M6ng mat co mau tuy thuoc tung chung toe, Giua mong mal va giac mac c6 mC)l knoang chua day thuy tinh dich.

S8U mC)ng mal la thuy tinh the. Do la mot V~L Irong Su61, de dan hoi, 16i ve hal phla nhu 111\)1 thriu kfnh 16i. Sau thuy tinh the la mot khoang chiern phan l(m lhd t ich cua 111<1t chua dfly Limy I inh d ich.

M;,h en tac dung nhu mot he th6ng quang hoc cc'l lieu CI:!' thay dc)i duoc. Khi ta nhin mot V~IL, de colong may lam ihay llflidQyong cua thuy tinh Ih0, do li() I~m thay de)i t icu ClF CUd no sao cho anh cua v$1 dang nhin dU(:1C chieu len dung vong mac, Khi nhin Vi~t b xa, co Itmg may cang ra lsm gia111 d() l6i cuathuy tinh the, tAng lieu cu cua no, NgLf\YC lai. khi quan sat mot v~t ('1 grin. C(1 ]()ng may co I~i lam, d0 I(~i cua thuy tinh the tang 10n, ticu CI! giam. NhC1 vBy rna ,~nh cua moi vat C1 each mat 10 em den V() cling deu dlf(,1C chicu len vong 111<;1C. D~c diem nay goi la kha nang llieu tiet ella mat.

Cunq mac

Yang mac

Mimg bo dim

Thuy tmh the

True quay

Than kinh thi giac

\\")ng mac ia kip nhay earn v(1i anh sang chiem gfin h(:t m0L phla trung cua nhan

Giac mac

Thuy tinh dich

Hlnh 1-6. Cau true cua he th6nq thi qiac

c[iu. Trong V(lllg 111<;1C, ngw':1i ta qUem sat thfly hai loai te han nhay cam d6i v(ii anh sang, Lit') la tc bao hinh tru va tc bao hinh chop. T6 ban hinh tru co li0't dien dl ngang hau nhu iron vi'! c() Lilftmg kfnh hau nhtr kh6ng l1(;;i doc then chieu di.'li cua no tLrcmg tu nhu chiec dU8. 1'e hao hinh chop ngan hon nhung to hon te hao htnh tru,

Te bao hinh tru nhay earn d6i vdi de) choi hon Ie bao hlnh chop. 6 dicu ki¢n anh s'-lng ycu chi co le bao hinh tru co l<lC dung, cdc te ban nmh chop kh()ng co tal' dung: Le bao hlnh chop chi nhay cam d6i veri anh sang manh va phan hi';l duoc mau SHC. Do de), Cal' te bao hinh chop chi lam vi¢c trong dieu ki¢n anh sang ban ngay, con Ie bao hinh tru lam vice duoc trong ca dicu kien anh sang ban demo

Te han hinh tru va hinh chop s?p xep song song vai nhau, gi6ng nhu bo diia va song sung v(1i chicu anh sang t(11. Cal' te bao hinh chop U,IP trung nhicu b vung trung tarn cua V(ll1g mac. 6 vung trung tam, ling voi goc nhln khoang I o chi co Ie b,10 hinh chop, khtmg c6 Ie bao hlnn tru va 1110t d(1 cal' Ie bao hinh chop rAt 1,'1t1. g(,)i hI. vung gai th].

Cang xa trung tam, mat de) cac te han hlnh chop giam dan; nguoc 1<:1i, mat de) cac te bao hlnh tru tang dAn va dat den tri s6 cue dai a vung c6 han kfnh (5-7-6) mm, sau 00 lai giam dan dc'n cue ti6u.

VI cac te bao hlnh cnop t$p trung nhieu ('1 vung trung tam, nen th\ hrc (i vung trung tam la 1(10 nhaL Do do, muon nhin mot vat cho r6, phai quay mil-I vi: huang do, sao cho anh ella vat roi len vung trung tam vong mac.

6 phia sau nhan cau co m()t I~, qua do cac day than kinh thi giac thoat ra ngoai, 0 khu virc do khong co cac te bao nhay cam d6i voi anh sang, nen goi la d.i6m mu,

Khi anh sang kich thich len vong mac, gay ra cac xung dong dien ('i cac t6 ban nhay cam doi voi anh sang. Cac xung nay co bien d0 khong deii, nhung tan s6 lap l~i ella xung truyen thea cac day than kinh thj giac, qua cac Ie bao trung gian den nao. Truce khi (1en nao, cac tin nieu dU<je gia cong va rna hoa a cac khau trung gian. (ria cong va rna hoa nhu the nao, hien nay chua duoc giai thich day dU. Nrnrng co the coi Ihi giac nnu mot h~ thong truyen tin phirc tap,

2. Kha nang thich trng vOi mau sac cua h~ thong thi giac

Mat ngiroi co kha nang thfch ling voi de) choi va thich irng voi mau sac. SI,t thich ling voi (h) choi biEu hien ('1 su giam dQ nhay cua mat khi no thuang xuycn chiu tac d0ng cua de) choi 1(10 va nguoc lai. SI! thfch ung vaj mau sac hi0u hi¢n a sir giam d() nhay cua mitt deli voi mall dang duoc roi vao mat hay W tang d() nhay d6i voi mau khong duoc roi van mat. Sl! thfch ling nhu la su quen dan voi mot lac d(mg sang nao do (ve curmg d<) choi hay mau sac). C6 the giai thicn su thieh ung xuat hien do co s,! "te liet" hoac "tang cuong" SI! hoat dong ella mot h0 phan cam qUl.!ng nao d.() (v~ do ch6i hay mau sac).

SI! thich ling co quan tinh, do do khi xuai hicn d()t ng0t mot tia sang co cuong d(l l(1n, thi han di'iu trong mar xuat hicn cam giac sang rat manh, sau do cam giac sang giarn bot den gia tr! thap han. Iloac nguoc lai, khi d¢t ngot vao ch6 t6i, mat nguoi gan nhu khong thay gl, sau d6 dan dan co the nhln thay diroc.

Deli voi mau sac, s~ thich ung ciing c6 quan tfnn. Neu cham chti nhln rnot hinh mau luc tren nen trang, sau do neu cal nhanh htnh mau luc do at con lai mot ncn trang thuan nhat, thi trong cam giac ella mat ra con lai vet hinh cil, nhung voi mall (V) tim nam trong ncn trang (mall pnu cua mau luc). Neu ta dco kfnh mau yang trong mot thai gian nao do, sau do cat nhanh kfnh vang di thi moi vat nhu nhuom mall lam. Cac hi¢n urong k0 tren co the: giai.thich bang SI! "te liet" keo dai cua cac te bao cam quang d6i voi rnau dil diroc chieu van mat.

Su "te lict" hay "tang cuong" hoat d(lOg. cua mot be) phan te bao nao d6 trong vfmg mac gay nen su "cam ling" trong cac te bao cam quang Ian can, lam cho hoat u0ng ella de te bao Ian can cung "te liet" hoac "tang cuong". Vi du, d~t nhfrng rnau giay trang

14

nho hoan loan gi6ng nhau vao cac 1(1 giay nen mau khac nnau, thi cac mau giay lrang tdl len hi nnuom rnau knac nhau, mau cua mau giay trang la mau phu cua mau ncn: trong nen mau 06 tim thi mau giay thay nhu co mall luc, trong ncn mall lam thl thay mall giay co mau yang v.v ... S{1 di ihay mall yang VI de te bao cam qllang dt1<_1c roi sang hbi mau giay nho bi gium dQ nnay (do cam lIng) doi voi hue X~ mau lam, do do anh sang trang cua mall gi,Yy nhu bi loc bo hoac lam yell hue xa mau lam, tao ncn mau phu cua rnau lam, urc chinh la mall vang.

Do Ctl hien urong thfch ung d6i voi rnau, nen co lhe tao ra mot mau nao do ur mau phu cua n6. l Iicn urong d6 rna ra kha nang thuc hien truyen hlnh mall hang each chi truycn hai mau co ban th6i. Tuy v~y, cho den nay van chua thuc hien duoc y d:6 do. Muon tai tao l~i du mall nguoi ta van phai truycn 3 mall co ban.

M(lt hicn tuqng sinh ra mau trong cam giac rat dac bict knac da duoc kharn pha tit [au do la: quay mot dia iron rura trang, rura den ranh giOi gitra hai rura la duong kinh di qua tam quay, trcn rnra trang co cac vacn eong mall den nam trcn nhi1ng duong tron dong tam khac nhau, cac vach cong do co d9 dai nhu nhau nhung diem bat dau khac nhau thi quan sat duoc cac vong mau khac nhau trong yang xarn. I lien urong nay la co S(1 de tao ra imh rnau tir anh den trang, tuy nhier; chua co the sl.'r dung trong ky ihuat truyen hinh rnau va den nay van chua co ket qua giai thfch hicn tU00g trcn.

3. Ly thuyet ba mau a) Thi gidc miui

Nhieu thuc nghiem di1 X3e dinh rang, e6 th~ nhan duoc gan nhu HIt d. cac rnau sac t6n tai trong thicn nhien hang each iron ba chum anh sang rnau d(\' mau II,!C va mau lam then cac ti le xac dinh, D6 giai thfch dicu nay, eho den nay, nhieu nha khoa hoc oil d6 ra cac thuyet khac nhau ve co che cam thu mau ella mat nguoi. Trong d6 thuyet ba tnanh phan cam tnu mau duoc cong nhan rong rai han ca.

Thco thuyet ba thanh phan cam thu mau, trcn yang mac t6n tai ha loai phan ur nhay cam voi anh sang la cac te bao hinh chop. Cac loai phan ttl nay co phan irng khac nhau d6i VOl anh sang co buoc song knac nnau. Do dac di~m cua ha loai te hao nay, ncn hilt ky mau sac nan cung co the tong hqp UUC."1C tir ba mau co him. Cho den nay tuy khoa gi:1i phau van chua xac minh duoc ha loai te bao nhay cam voi anh sang co hl10e song khac nhau do, nhung qua trtnh thuc nghiern lai rat phil. hop voi ly thuyet nay, ncn n6 van diroc su dung.

Trong thuc te, tuy ann sang M;ng thoi kich thich ba te bao hinh chop, nhung tuy theo buoc song, cac dang te bao hlnh chop diroc kich thlch khac nhau, SI,I cam thu mau duoc quyei dinh boi rrurc d9 kich thich cua cac te bao hlnh chop. Gia tri tong nang luong kich thlch cho ca ba te bao cho ta cam giac ve d¢ sang, con ti l¢ giua chung tao ra cam giac tinh mau.

15

Nhfrng chum ria sang co Uin s6 khac nhau sc gay ra nhiing cam giac mau khac nhau trong mat ngurri, NEu hu6c song chum tia bien oc)i lien tuc tll' (380..,..700) nm thl mau dc cung bien o(;i lien tuc tir mau lam qua mau luc r6i den mall yang va cu6i cung la mau (.h'l. Giira cac mau k~ trcn con co Vel sCi mau trung gian khac.

\,oj du: Giita mall lam va luc co mau xanh hoa binh, giila mau d(') va yang co mall

S6 hrong mau sac rna ll1;'\t nglIlii phan hid dup'C IA 16() loai, t a noi phan hid aW.K khoang 160 sAc li(), cluing lam thanh quang ph(; lien tuc, Khi ria sang hcp mau trang chicu qua mot lang kfnh thl thu duoc quang ph(~ lien tuc. Mau trang la tc)ng h(.1P cua Vel so de rnau co trong quang phci.

Ngoai cacmau c() trong quang pho, trong thi6n nhicn co mall tfm khong urong irng vfri mot buxrc song nao trong dai (380..,..780) nrn, d6 la mall hon h(.1p do mau 0(\ va mau lam hop thanh.

Khtmg nhcng cac hue xa 0(1n S;1c co tht tao ra mau sAc, de hue xa plurc tap cilng tao ra mau sac. Vi du, anh sang tdng sau khi di qua hr) loc 06 loai hl) di rnau lam ta co duoc hue xa phirc tap gay ra mau vang khi lac dung V80 mat (lam-vang; luc-um .v.v ... ).

Cac thus nghicm dua lai kCl qua vc rnoi quan he ve o() nhay cua mal ngui1i voi hUCK song anh sang kich thich d6i voi tung loai te hao hinh chop (hinh 1-7h). (lid tri nay phu h(1P veri dac tuycn phti cua mal nguoi. iVth ngln'ri nhay cam nhat veri anh sang c6 hl10C song )_ = 550 nm (hinh J-7h). Khi d(~ chicu sang thap, dac tuycn O() nhay v( )c} h! dich vc phla trai (A nho), dinh cua rJ~IC tuycn dich den cht) ..1.= 510 nrn. r .uc nay chi cc. te bao cam quang hinh tru lam vice (dirong roi net trcn hinh 1-7 a).

-, v,
0,8 ~
0.6

0,4

0
400 450
a) b) Hinh 1-7. f)!:'ie tuyen ph6 do nhay cua mat va dac tuyen phD do nhay cua ba te baa hinh chop.

Cac te han hinh chop nhay cam ung v{ri ::; rnau CO' han OU\K vc trcn hinh J-7h. Cac d0c tuycn viI), VJI}, VJI} khong c6 ranh gi6i f(") rang, co doan lai g6i len nhau, Do 06, khi c6 Im)t btrc xa don ~;}c tac dung vao mat, thi khong phai chi co mot loai rna co hai hoac d ba IO<:,i (t6ng thai hi kfeh thich de tao ra dong lii¢n tin hicu, gia tf) CU0ng d() tin

hicu khong deu nhau trong cac I08i Ie h80 tao ncn C8C earn giac mau khac nhau trong than kinh thi gia«,

Ncu mot birc XCI phuc I'.lp co pht) lien tuc lac dung van mat rna lao ra trong ha IOCli Ie bao noi trcn nhirng dong dicn co ti I¢ gi6ng y nhu khi co mot buc xa don sac nao d6 tac dung vao mat, thi mau cua hue X<_J don sac do trung v(ii mau cua hue X<_J phirc tap. Vi du, anh sang trfmg da hi lee bo mau lam la mot birc xa phtrc I<_JP, no gay ra cam giac mau vang gi6ng nhu lac dung cua mot birc xa don sac co hU(K song nhat dinh ung voi mau vang trong quang ph6.

Ti I¢ dong dicn tao ra trong cac loai te bao quyct djnh rnau sac mal ta earn thy. Do d(~ cac buc Xi_1 co mau sac gi6ng nhau chua chac la co ket cau pho gi6ng nhau.

Tu nhl1ng hicu hict trcn, chung ta co the' noi ding he thong thi gi8C ella ngL(('1i co kha nang phan rich mau nho su so sanh dong di¢n tin hieu xuat hicn trong 3 loai te bao nhay cam voi 3 10,:!i rnau co ban.

b) Cdc mau co ban va cac mall phu

Sau khi thuyet ba mau ra doi thl gia thie"t la I()n (<:_Ii mot nhorn rnau co han. Nhieu nha thlfc nghicm dil lam nhicu thf nghicm de' chirng minh, ngay nay da rfi rang 18 khtmg phai chi ttin tai mot nhorn rnau co han, rna co the chon ba mau hat ky lam ba rnau co han.

Ttl hop ba mall duoc xcm la ba mau co ban khi chung thoa man yeu cau: ba mau d(l dt)c l~p tuyen t inh. Nghia la, tron hai mall hat ky trong ba mall do trong dicu kicn bat ky, thco Ii I¢ bflt ky dCu khong the' tao ra mau thir ha.

Van dt la chon ha rnau nao lam ba mall Ct1 han de' I{)ng hC!P mau chfnh xac hon va diroc nhieu rnau hun. Ncu rnau co han chi co cac tr! sCi duong, thl s6 luong mau tong hop duoc sc bi han che. Ngiroc J<_Ji, ncu cac mau co him co ca tri.s6 am thi co the' tong hop duoc moi mau hal ky nan.

Da co nhicu 16 h(.1P ha rnau dtroc dc nghi sir dung. Dc ticu chuan hoa vice do mall trcn the gi(1i, chra van cac kel qua thL!c nghicm ClE da guy dinh ha mau C(1 ban va ngay nay duoc Slr dung n)ng rai trong cong nghiep truycn hlnh, goi la h¢ so mau U,G./J. Ba mau ccr han d6 la:

• Mau do, ky hieu hang chif R (Red), co biroc song A.N= 700 nm:

• Mau lye. ky hicu hang chir G (Green), c6 hudc s6ng Au::::; 546,8 nm;

• Mau lam, ky hieu hang chit JJ (mue), co buoc song AIJ::::; 435,8 nm.

Do Iii nhfrng mau quang pho. Buoc song cua cac mall co han la cac vach ph6 co trong pho huc xa cua hoi thuy ngan.

17

M6i mau co ban e6 mot mau phu wong ling, rna khi tron voi mau co' ban ella n6 sc tao ra mau trang, Mau phu cua mau do la mall lo, mall phu ella mall luc hi mau man chin va mau phu ella mau lam la mau vang.

4. Phuong phap tron mau va cac dinh luat co him VI! rren mau a) Phuong phnp tron mau

Ngoai kha nang phan tich, he th6ng than kinh thi giac con e6 kha nang [dng h~1P mau, Nnung d(\ng dien ricng riS trong tirng te bao va [rong cac loai tf bao (JUl!C [{)ng hop lai de thanh mot cam giac mall duy nhat, mac du cac te bao duoc kfch thich boi nhtrng ngu6n biic xa khac nhau, hoac de te bao duoc klch thich kh6ng nam li6n nhau, hoac cac te bao duoc kich thich kh6ng d6ng ihrri.

De co duoc cac mall sae thich h(,1P co hai phtrong phap tron rnau. D6 la plurong phap trir va phuong phap cong.

+ Phuong phap tron quang hoc:

Phuong phap nay dua tren kha nang tdng hop mau khi comot s6 birc X~ mau sac khac nhau tac dung d6ng thai vao mat thi tao fa diroc mot mall moi. Sac d0 cua rnau moi do phu thuoc ti l¢

cong suat ella cac birc xa thanh phan,

Kha nang tOng hop mau con hi~u hicn ('1 hicu ling c(mg cac mau 18,n hwt xuat hicn, Neu

. .

thai gian xllat hien

ella cac rnau urong deli ngan th i su xuai hicn Ian luot cac mau sac c6 th6 tao ra mot mall rnoi, e6 sac d0 phu thuoc cuong de) va

Hlnh 1·8. Iron rnau thea phlJclng phap c6ng quang hoc.

thai gian XU3l hien cac birc xa thanh phan.

Khi d6ng thai hoac Ian luot roi hai hoac mot so chum anh sang mau do, mau luc, mau lam va co cuong de) sang thay deli duoc len cung mot mat phang phan X~ khuech tan hoan toan, ncu thay dlii cuong de) de chum anh sang {hi mau sac trcn mat phang sc thay deli, hlnh 1-8.

Tnrrmg h0P Ian luot roi cac chum anh sang d('), luc, lam len man thi doi hoi ufn so thay deii cac nguon roi sang can han tan sci nhap nhay tdi han d~ kh6ng co hien tuong chop mall. Mau nhan duoc phu thuoc curmg d() va thai gian roi ella urng nguon sang.

18

+ Phuong phtip tron khong gian:

Khi cac mall sac tac dung vao mat rna cac tia mall khong roi cung vao mot di~m trong mat, nell cac diem duoc roi nam gan nhau thi mat cilng eo the tong hop dW.K cac kich thich d6 tao thanh mot mau rnoi. Do la hieu irng cong v~ khong gian cac mau sac. Nho co hicu irng nay rna c6 the tao fa anh mau phCrc tap bang each ghep cac dong rnau khac nhau hoac ghcp de diem mau khac nhau.

t)()ng thoi hoac Ian IU0l roi hal hoac mot s6 chum sang db, luc, lam co dang di6m hoac dai co vi tri xcn kc len mot mat phang khong co tfnh chon loc, khi khoang each giiIa cac V! trf nay du nh« hoac quan sat cluing 0 cu Iy xa sao cho kfch thuoc goc cua chung nho hem goe phan biet cua mat, cming ta c6 cam giac nhu I4P hop d6 cimg mot mau, Mall rna mat ngiroi cam thu duoc phu thuoc vao ti 1~ dien rich va cuong dl! sang cua cac di~m hoac dai c6 mau C0 ban, Neu tron khong gian Ian IU91, sac mau cam thu con phu rhuoc II 19 thoi gian roi cua cac chum anh sang co ban. Dira tren CO' SCi nay ngiroi ta ehe" t<;10 fa cac 6ng thu rnau khac nhau.

+ Phuong phap tric

De tao thanh mau moi, ngoai each cong de rnau don sac, nguai ta con dung phuong phap loc cat 00 bot mot s6 mau ur anh sang trang. Cho anh sang trang qua mQI s6 rnoi trurrng hap thu h04C phan xa co tfnh chon lien tiep tren dirong Ian truyen ella song ta sc thu dtroc mau sac nhat dinh,

Anh sang han dau phai 18 anh sang trang co pho tan lien tuc de co kha nang dam bao tao fa dW.1C dung mau sac moi sau qua trinh hap thu. Vf du, khi cho anh sang mat tral di qua lam kfnh e6 kha nang hap thu mau lam ta co anh sang rnau vang, neu qua them h() loc cat bo mau db thi ta co mau luc,

Phuong phap noi tren 18. phuong phap trir mau, thuong diroc dung trong ky thuat dicn anh va phim mau, Dac diem ella phuong phap trir la do choi ella mau duoc tao ra bao gio cung nho han dc) ch6i ella rnau trang ban dau.

b) Ctu: dinh' lu~t co ban vi" IrQ,! man

+ Phffi hop mau:

DC co thC dinh IU011g va dinh tfnh cac mau sac nguoi ta dung thiet bi so mau nhu hinh 1-9. Cau true ella dung cu so mau trcn hinh viS la mot lang kfnh rna hai mat k~ nhau cua n6 co unh chat phan X<:I toan phan d6i voi rnoi btroc song trong dai ph6 trong thay.

Cac tia sang dan sac ehu&n S" S2' .)3 diroc chieu van mot mat cua lang kinh phan xa wan phan va duoc dua van mat nguai quan sat. Tia sang mau dn do S duoc dua van mat qua mat kia cua lang kfnh. Khi chon cac mau chuan thich hop va cac hi; s6 suy giam thfch hop, cac mau chuan cong lai 1<.10 ra duoc mau hoan roan gi6ng nhu mau can do (chi v~ cam giac con tan phd khac nhau).

19

s,

Cac nguon sang don sac chuan

f-----.oIt-----c=:J s Nguon sang rnau can do

Mat ngttiJi quan sal

Hinh 1·9. Thiet bl so mau

Ta co tht viet:

S ;:;: as 1 + h5i;; + C:';3;

(1-21)

trong do: a, b. ( \<1n IUDl 1a he s6 ti l¢ vf:fi cong suat ella cac hue xa chuan SI' : .. ;!, S,.

Then quy dinh ella tel chuc quoc le en: (Commission Irucrnatimalc de r E'clairag) S" 8:0 va S, duoc chon ia die birc xa don sAc mau lam, luc, di') nrong ling co buoc

sl\ng Iii )CII ::: 435,8 nm, )'ti ::: 546, I nm, )CH::: 7(X),O nm. Cac mall d6 um.1c g\_li la rnau co han. C6 mot sCi rnau S8C khong th6 t~IO nen h,\ng cach el)ng ba rnau C(1 ban then phurmg trlnh (1- 21) rna phai chuyen m<)l mau eo han nao do (vi du mau do) sang phia hen mHU can do, nghia ia:

Hay:

T(~ng quat:'

S + ("S, ::::: as] + h5;2

S = as] + hS:: . cS~ S::: B(B) + G(G) + R(R);

(1-22) (1-23) (1-24 )

trong do: R, G, B . h¢ s6 ti i¢ voi c(mg suai cac mau CO' han, thuong goi la cac thanh phan mau co han eU<:I mau 5; .

.

+ Cac dinh IwJ.I ca ban vetron mau:

T6ng kct die k6t qua nghien ciru cua cac cong trinh thuc nghicm vc tron ba mall C(1 han. nha toan hoc ngu0i Due I I.Grasman dU phat hicu ba dinh lu~t vc tron mau nhu sau.

Dinh' ltuu tluc nhat: "B;:lt ky mot mau sAc nao dlng co th6 tao dU(.1C bang each tron ba mau eo ban (t(lC I ap tu yen t f nh deli voi nhau". Dinh 1 uat nay thu (lucie lit ph UO'flg t rinh ( 1 ~ 21 ).

Khi thay dc1i cong suat cac nguon hue xa rna giu nguyen ti i¢ cong suat giiId de hue X'.I chuan d6 tht mall tao ra bang each lr(m sc khong thay d6i sac do, chi ell sl,l thay d6i vc cong suat cua mau t6ng h(.1P rna thoi, V~y ti l¢ R:G:B quyct dinh vc ehilt va 11(l krn R, G, n quyct dinh vc iU(_1ng cua mau iong h(.1P S. Sl,1' bien d6i lien tuc ti 1¢ R:G.B sc tao ncn sir bien d6i lien tuc sac d() cua hue xa iong hop.

Tit nhCi'ng nhan xct tren, Grasman dua ra djllh ludt th« hai v~ iron mau: "SII bien UCli lien tuc cua cac hue xa co the tao nen mau khac", N6i each khac: "SI,I' bien d6i lien

20

tuc ella cac h¢ sCi cong suat ella de rnau eo ban sc dan den sir bien dc)i lien tuc cua mall sac tong hop, no cnuycn tu mau nay sang mau khac".

Neu hai mau S·j, S?_ e6 cac thanh phan nhu nhau:

.)'} = nlBJ + GiG) + R/R) S] = Bim + GiG) + HlR)

hat mall do dU~K tron lai d~ tnanh mau S, thi cac thanh phan ella S3 se \a:

SI = S, + S~ = (Rj+R2)(R) + (GJ+G])(G) + (Bj+B?_)(1J)

(1-2.1) (1-26)

( 1-27)

Nnu vay, cac thanh phan cua mall hon hop bang tc)ng cac thanh philn cua mall duoc cong, Mat ngiroi duoc coi co dac tinh dUlmg th~mg, thuc hien duoc phuong phap xcp chong d~ X3C dinh mall sac hon hop, D6 Iii kct Iuan nit ra tu dinli luat th« 3 ella Grasman: "Mall sac t6ng hop cua mot s6 hue X<_1 khong phai duoc xac dinh hbi dac tinn phi) cua cac hue xa duoc iron rna duoc xac dinh b(Ti mall sac thanh phan ella cac birc xa d6". N6i each khac: "De xac dinh mall sac cua biic X? tong hop, phai xac dinh duoc thanh phan cac mall sac co him cua cac birc X<_1 duoc tron".

I. Bie'u dien rnau trong khong gian RGB

BCii VI bat ell mall nao cung duoc xac dinh bang ba thanh phan co ban, cho nen co the: hie:u thi mau hang mot diem trong khong gian ba chieu (thuong goi la khong gian mall) hay bang I vector. nO dai vector chi s6 !uqng cua mall (lUC d<) choi) va phuong cua vector chi tinh chat cua rnau (nrc tinh mau), Moi vector trong kh6ng gian mau deu XUi~lt phat tu mot diem eo d() choi hang khong, nrc Iii di€m hi~ll dien mall den (thurmg la gac toa d(l).

Co lht chon phuong vector cua ba mall co han vi du R. G, 1J lam true toa O() ella khong gian mau (h mh 1-10). Phuong ella de vector nay thay deli tuy y. nhung tien I(.ii hon ca Iii chon cho cnung vuong goc vai nhau.

..... G

..... ..... ..... ..... S = R(R) + G(G) + 8(8)

Khi [hay t1()i d6ng thai d() Ion cua cac thanh phan mau co han sao cho t'i I¢ R:G.-JJ

giir khong d6i thi phuong cua vector S Hinh 1·10. Kh6ng gian RGB.

khong d6i, chi c6 modun ella S thay d6i rna thoi. Nhu vay phuong cua vector S hieu thi mall cua birc xa con modun ella vector S bi6u lhi cirong d9 ella birc xa, Neu chung [a cat h~ th6ng toa d(J RGB bang mot mat phang P khong qua g6c toa d('l nhu hlnh 1-11, ta thu dWK tam giac RrfJofJo h0P ooi de giao tuyen ella P voi cac mat phang cua tam dien.

21

Vector S xuyen qua tam giac RaGono Ci So. Vi trf S'o tren lam giae RoC;of~o do phuong ella vector S quyet dinh, Vay vi trf So bieu thi sac eft') ella rnau. Ncu m6i mt')t mall co trong quang ph() dLR:>'c hi0u thi hang mot diem tren lam giac Rl1oBo thl toan bo cac mall v(1i biroc song khac nhau co th0 bi0u thi hang 1 ducmg cong S( A) trcn mat phang Rrf_;jto (hlnh I ~ II).

Neu S, la mau ldng hop cua hai mall S/ Ai) va S=-( ..1..:') th) vector tong S 3 phai nam trong mat phang hop boi hai vector ,~[ va g.,_. Do do, c1i~m S, hi0u thi cho mall t<.~ng hop phai nam tren doan th~ng n6i hai di0m S,CA,) va S:,(..1.=-) hiCu thi cho-hai mall thanh phan (hinh 1-12).

Hlnh 1-11. Tam giac mall RoGQBo.

_ .... G

Hlnh 1-12. each xac dinh mall t6ng

Anh sang trang E la t()ng cua ba mall co him cung dUC_iC bit!u thi hang m<.!t diem tren tam giac Ril()Bo. Tir nhung hieu biet tren, chung ta th~y rang co thC hi0u thi mau sac (v~ sac dt') va d\l choi) hang vector trong khong gian ba chieu vii rieng v~ s,k d<) thi chi can bieu di0n hang ducmg cong trong m~l phang co hai chicu rna thoi.

2. Bieu dien tinh mau bang duang cong hai thu nguyen

Neu m~t phang P di qua Ro:::: l , Gu :::: 1, no:::: ! ta co mat phang Macxoel vi'! du('mg cong S( },) hieu thi cac mau sac khac nhau trong mat phang d(i thoci man di0u k icn:

r + g + b :::: 1;

trong <.16: t. ,g, b - toa d(l cua mot diem nao do tren duong eong Sf }c}.

&1i VI gia tr~ b luon luon co the suy tir gia tr] cua f va g bang bieu thirc:

(1-28)

b::::/-g-r

( 1-29)

Cno nen cac mau khac nhau chi can X8C dinh bang hai toa dt') M VH r I~ ttlL Tren h~ l\la d(l vuong goc r, g (hinh 1-! 3), g6c toa dt') (0, 0) hidu dien rnau co han H (vl r - g :::: b ncn b :::: 1 - r - oR:::: I). Diem c6 t93 d(~ (I , 0) hi0u di~n mau co han R va diem CD toa de) (0, 1) bicu dicn mau co ban C. Tam giac hinh thanh hi.'-ii ha toa tt0 nay goi la lam ghk mau f?GH.

Duong db ch6i L, '" 0

-2,0

1,5

Hlnh 1·13. 8Lidng rnau quang phO tren he toa d6 r, g.

t)i~m L:" c() 1<.)<1 Ll0 r = g = h = 1!1 hi~u dien tfnh rnau cua anh sang chuan dang nang F. Mau sac cua anh sang trang dJng i1<1ng g()i 1<'1 mall trang dJng nang. Day chi 1<'1 mau gia thict, khong t(in t~i trong thien nhicn,

Mt"li diem trcn toa d0 nay hi~u <.lien tinh mau cua mot mau nhsr dinh. Neu neli lien cac diem bicu dicn t inh mau cua cac rnau quang ph(") xac dinh then de s6 lieu nhan dLI0c IU pheii hop mau d(;i voi tilt d cac anh sang don sac cua dai phe) trong (hay, se dlIl_tC m()1 Llut"rng cong hlnh 1TI('lIlg ngua S( A) khong khcp kin. Duong cong nay g(_li Iii dU(1Og quang pho. Toa de) g va ,. di the xac dinh bang hinh chieu cua d1Il1ng cong S( ),) hieu th] de mau sac khac nhau len mat phang chua true G va true R. D1Il1ng cong hmh mong ngua tren m~t phang GOR hoan roan xuc dinh diroc neu hict duong cong hlnh mong ngua tren m~t phang Macxoel. DLIi"mg cong ,),( A) tren mat phang Macxoci c6 th0'

xac dinh dLI(.1C hang thirc nghiern v6i thiet hi so mau nhir h inh \-9.

Cac diem nam tren dunng thfmg lJR khong bieu dicn tfnh mau cua mall quang phc), rna ];) nhimg mau man chin durrc 1<:t0 ra h?mg each (r(in mau d(') R w'1i mall lam n theo c.Jc li 1-; khac nhau,

Cac mau duoc hiC:u dicn h~ng mot diem nam trong du<mg mau quang phci va duong I?B dell 18. nhfrng rnau tlurc. lUY khong phai la mau quang phei nhung

Toa do ,>eng

!_.nm

Hlnh 1·14. He so ti l~ cac rnau co ban cua cac brrc xa bVOc song khac nhau dong conq suat.

nhirng mall nay lai lhm'mg g~p trong thicn nhicn,

Cac mall dm.1C hicll dien hling m(H diem nam trong rJutmg mall quang phCi, nhung ngoai lam gi<:lc mall RGlJ khong Ihe 1<;\0 ra hang each iron ba mau C{1 han R. G. B. NgU{.K lai, nhung mau b trong va tren canh lam giac rnau RGB d~u co the" 1':10 ra tu ha rnau co him R. n. IJ then cac till; khac nhau va cac hl; s6 r. ~, b d~ll co tri duong.

Cal' diem ben ngoai dl1(1Jlg mau quang ph£) khong dai dicn cho m(ll mall thuc nan ncn khong co y nghia V~I IY.

Mall co d() han hoa mau cang km, di~m hiCu dien mau i!ly cang gan mau quang phil; ngiroc lai, d() bao hoa mau cang nho, cang gan mau tdng dang nang E.

Trcn hinh 1-14 cho thay cac dmmg eong bicu dicn de h9 sci Ii I~ cua ba mau C(1 han de' khi c(mg lai rho ra dm.ll' Cal' rnau c6 buoc song khac nhau nam trong quang ph<"\ va co cong suat deu hang nhau, Cac duffilg cong nay diroc xac dinh hang thiet hi so rnau.

Til cac gia Ir! f(.2), jHil..) va h (J.) c6 the xac dinh phuong cua cac vector mau va Cal' dutmg cong S( A.) tren mat phang Macxocl va tren m~1 phtmg GO/(

Toa J(l r, g. b cua dulmg cong S( J..) co the xac dinh nhu sau:

r(A)

r -= ~---'-':"__--

f(A) + g(A) + b (2)

g(A.)

(1-10)

(1-11 )

s : f(l)+g(A)+h(A) h(/.)

b = 1 - R - r = -----'----=---

r(}c) + }l(A) + h V,)

( 1-32)

Vi du: Mau vang v(1i A::::: 5RO nm co cac h9 s.6 ti l~ cac mau co him la: (A.) = 0,2454, j;fP) = O,JJ61, h(A) = (),OOlI.

U"U didm ella d6 thi tfnh mau nay la dung cac mall thuc lam mau co han, do do cho phep dung phuong phap thirc nghicrn dt djnh luong quan he gil1a mau can khao sat v(li rnau co him.

Nhuoc ditm cua n6 la d6i voi mot s6 mall thuc nao d6, If! cua mot hoac hai trong ha h~ s6 r, g. b co the ia am; do do, ilk tinh toan 10a d(l mau cua anh sang phirc hop de hi nham Ian. Trong cac he s6 r, g. b khong C() h<"; s6 nao cho bict ngay d{) choi hoac quang thCmg cua nguon sang (rnau) rna phai qua tinh toan cho ncn khong thuan kri.

3. Tinh toan cac thanh phan mall co bim cua cac birc xa plurc tap

Gia thict mot hue xa plurc tap e6 m~t de) phan b6 nang hrong P( A) nhu hinh 1-15.

Chung ta can xac dinh de thanh phan mau co han R. G. Bella buc xa do .. Chung ta chia

huc X<_I do thanh cac birc xa ph~n 1ti, co hm'1c song nam trong m¢L dai hcp dl, c,hung. co gia tri P( ),,) g~n nhu d6ng dell trong dai d6. C6ng

dl' = p( )")d)'

{I-33)

Sllal hue W ella doan hue xa phan til iy:

B<'Yi VI m01 cong ,Sllal hue xa quang voi hut'lc song la ). co cac thanh phan mall co han 13 r(A),

R(A) va Ii (A), cho ncn de thanh phan mao co han ella cac hue xa phsn til la:

400

dl..

700 ;' .. nm

Hlnh 1-15. Mat do pMn b6 nang h10ng.

dr 0::: r(Jt)dP 0::: r(A)p()')d)" } dg = ~(A)dP = ~(A)p()..)d). db = b (A)dP = h()..)p(...l)dJt

(1-34)

Thco dinh lll~L [hu ha ella phcp uon mall, cac thanh phan cua mall t8ng hop hang tong cac thanh phan ella cac mall diroc tron, cluing La c6 cong thuc tlnh thanh phan mati co han ella hue xa phirc [<_IP:

II "

(1-35)

~I ~.'

R ::; J dr ::; J p(),). r(),)· d)'

" o

of, ~~~

(} = J dK::; J p().). g(A) . d)'

.r- I;;'

B = J db = J p(A)' h(A)' dA

Ij Ij

Cac hi6u thiic trcn cho phcp t inh cac thanh phan phan mall CO han ella birc xa plurc L<;lP khi hic't phe; nang luong ella no. Buc X<_I co ph6 kh6ng lien tuc cling co the tinh bang cac bicu [hue trcn. Khi do gi6i han tfch phan chi trong mot khoang hfru han,

Anh sang trang loai E co p( Jt) = canst = A, khi ay cac thanh phan mau co him ella no e(l e6ng suaL bang nhau, do do:

~, !J!: :;()

R = G = R = AJ r(A)d)' = AJ g(A) .J). = A Jb(A).d)'

(1-36)

u

o

o

Khi eo m(lt s6 hue xa dU(.1C tron lai vrri nhau thanh mot hue xa t6ng hop, thi de X3c 'dinh rnau cua hue xa tOng hop phai tinh de thanh phan mau co ban ella cac birc xa phuc t~p dU(.1C tr<~n sau do el)ng don gian cac thanh phan ay de co duoc thanh phdn cua mau t()ng hop.

4. D~ ('hoi va cac m~t phang dong d~ choi

Thuc nghiern da chirngminh ding cung m¢t u(1J1 vi mau co him thl mau luc gfly ra li<) choi can nhat va mau lam co d¢ choi thap nhat. Ti 1~ d¢ choi cua mau co him I~l:

1'1( : 4; : I_,[: = I : 4.5907 : 0;060J D0 choi cua mot mau bal ky S la t6ng d0 choi ella cac thanh phan:

L5 = LJ? + l,J; + L,;8; trong t16: LR, i-'(J' L8 - d() choi Wong d6i cua mot don vi mau eel ban:

R, G. /J - cac thanh phan cua mau S: L, - d() choi cua mau S.

Neu lay don vi d(l choi 13 l10 choi ella mot don vi mau, nghia la cho I'll = I. th) ta se c6 1,(; = 4,5907, L1J = 0,0601. phuong trinh (1·38) tn1 thanh:

['S = R + 4.5907(; + O.060IlJ

(1-39)

Chung ta xct cac mau khac nhau co cling d() choi 13 m()t don vi, cac rnau do duoc bi~u thi hang

de vector trong khong gian 11. c . H, chung deu xua't phat tu g6e toa d9 va rruit vector ket thiic tren m~t ph~mg co phirong trinh la:

I = R + 4.5907G + O,06011J

(1-40)

Mat phung d(l choi don vi L, = I cat true J1 {'of diem R; = 1/1 = 1 U(1n vi c6ng suar. cat true () (1 diem Gs = 1/2,)907 = 0.2197 don v] cong suat, va

dll true jj (1 diem Hs = 1/0,0601 = 16,622 don vi c(mg suar, h Inh I-! 6.

eck_' mau c6 d(\ng d0 choi k c() rruit vector n~m trcn mat phang co phuong trinh Iii.:

k = R + <15907(; + O.O(j()IB

(1-37)

( 1-38)

- G

Gs '" 0.2,178

Hlnh 1·16. Mat phang do choi don vi

(1-41 )

Neu gia tri k khac nhau th'i chung ta co nhUng mat phang dong d0 choi kluic nhau, chung song song voi nhau.

Chung ta hay urong nrong mot mat phang qua g6c toa de) 0 va song song voi cac mat phang d6ng d¢ choi, phuong trinh cua mat phang do ia:

o = R + 4.5907G + 0.0601 B

(1-42)

Nhung vector man xw1't phat tu g6c va co mut ket thuc (r trcn mat phang do hi6u thi nhung mau co dl} choi bang 0, do la nhUng mau .10, khong 16n tai trong thuc ie. M~t phAng qua g6c toa d() ay duoc gc.)j ia mat ph:1ng d0 choi hang khong (htnh 1-17).

16

Mal phang d6 choi = D. Ls = 0

M{li phfmg Macxoel

-- Giao luyen

Hlnh 1·17. XBc dinh giao tuyen m~t phAng Macxoel voi mat phimg d9 ch6i bang kh6ng.

Chung ia di tim giao tuyen cua mat phang d¢ ch6i bang kh6ng vo-i m~t phang Macxoel (qua R = 1, B = I, G = 1). Phuong trlnh mat phang Macxoel:

I = r + g + b (1-43)

Phuong trinh ella giao tuyen:

o = r + 4.5907g + 0.060] b:

(1-44)

trong do: b = I - I> g.

Hay:

0= 9399r + 4.5306g + O,0601b

( 1-45)

Plurong trinh (1-45) 13 phuong trlnh cua h1nh chieu dirong giao tuyen tren mat phang (lOR, d6 la duang th~mg kh6ng di qua got: toa d¢.

s. Doi sang h~ mau XYZ (h~ ba mau co ban tieu chuan)

Trong h¢ thong mau R, G. B cac mall sac khac nhau diroc phan tich thanh cac mall RGB. Khuyet di~m too cua h~ thong mall nay IS. cac h¢ s6 mall co ban c6 gia tri am, Di~ll do g~y nen nnieu kh6 khan trong cac phep tinh toan v~ rnau.

Then dinh IU<).1 1 cua Gra s man cluing ta nosn toan co tht bitu dien cac rnau sac kMc nhau bang ba mall co ban khac nhau, chi canba rnau do dQc lap tuyen tfnh doi voi nhau.

Chung ta se chon dung ba rnau eo him mai la XYZ sao cho thoa man cac dieu kien la chung u¢e lap tuyen tfnh doi vai nhau. C6 mot mall co ban Y 13 d~c trung d~y du rho d¢ choi ella mau sac. Cac h¢ s6 mall trong h¢ thong XYZ luon luon dirong, nghia 1ft

duong eong bieu dien cac mau ihuan khici e6 irong quang ph<") nam g<.m trong 1/4 mat phang ung v(1i cac gia trj duong ella XY. Ngoai ra, ba don vi mau XYZ cong lai phai cho ra mau tdmg E, urc la vi trf hi6u dicn tinh mau cua anh sang trang dang nang I: vAn ,'1 trong lam ella lam giac mau xyz.

Ole mau rnoi chon nhu sau:

X k]R + k~G + k'B}

Y = k , R + k,G + k , B

Z = k7R + klG + koB

( 1-40)

Cac he s6 k, k~, k, ... , k., chon sao cho thoa man cac dicu kicn da neu tren,

Dc cho chi e6 mau Y ua dac tnrng day du cho d{~ choi de true Ox, OY, phai chon nam trcn mat phang dt) choi hang khong (/'s = 0). Gi<i thiet giao tuyen cua mat phang Macxocl vai mal phang d() choi bang khong cat de true Ox. ()Z (1 J\.) va 'Lo va m~1 phang Macxocl cUt true OY ('1 Yo (hinh [-17). Ooi (X;)) , (Yo)' (Z()) ia hinh chieu cua J\.), Yo' /(1 !en mat GOU (chicu cao thco phuong song song true OIJ). nc cho uuang cong bicu dien de mau thuan khiet SO.) tren mat phang YOXnam gon trong phHn mat phang YOXeo gia tri duong, ngu0i ta chon tam giac (Xo)(Yo)(Zo) c6 vi trf nhu tren hinh (1-17). Tam giae (~)(Y())(Zo) chua tron duang cong S( A) tren mat phang GOR.

Toa dc) de diem (~), (Yo)' (Zo) trong mat phang (lOR nhu sau:

Diem (~): r = 1,2570; g = -0,2778

Diem (Yo):

Diem (Zo):

r = -1,7194; r = -0,7249;

K = 2,i)o74 R = 0,1409

Tir do suy ra 19a d0 ella cac giao diem X)' Yo, 1,0 gifra ha true toa dc) voi ox (JY, 01 vC1i mat phang Macxocl nhir sau:

DiemKi: r = 1.2570; R = -O,277H; b = O,OO2H
Diem Yu: r = -1,7194; ~ = 2,9674; b = -O,02HO
Diem In: r::; -0,7249; g = 0,1409; b = 1,6020 Vi trf ella cac true ll.)a d(l moi Ox. Oy, OZ dil duoc xac dinh trong toa d() RGB, do dc') co th6 t inh diroc cac h¢ s6 k,. k2' k; ... , k; trong h¢ plurong trinh (1~46) khi co de y

j .

den cac dieu kien ua neu. Kct qUd unh loan cho ta he pmrong trlnh tuycn tinh de tinh cac

thanh phan XYZ khi d§ biet cac thanh philn R, G, B cua mot mau bat kyo

x = 2,7690R + 1,7515G + I,I300R} y:o: I,OOOOR + 4,5907C + 0,060 IE

Z = O,OOOOR + 0,0565G + 5,5943B

(1-47)

Cac mau X. Y. 7. ia c,lc mi'lu ao, khong ell trong thuc te, VI chung nam ngoai dU'tmg cong S(;e) chua nhirng mau thllfin khiet c() trong quang ph6. Chung chi ell y nghia urong mrng, dung li'UTI dai 1lI(.mg tinh roan de van de co lien quan den mall sac. Tren hinh (1- I 2) cac mau e6 thirc chi n~I1TI trong vUng mat phang gi6i han boi dirong cong S(,-1.) va true OR. Cac mau nam gfin diem E la cac rnau khong thuan khiet, <:6 d¢ bao hoa thap, chung la mau t6ng h(.'!p ella nhi6u mau iron lai, f)l) choi ella cac mau eo han dune chon nhu trcn la:

l., = I. Lx = I.; = () -t chi co Y biQu th] t1<) chrii.

\'(1i de mau co him an XY! chon thco hi; phuong trlnh (1-47), cac mall s~e hlIl'1c s()ng ;, khac nhau co cung cong sllat dUt'iC \<10 ra khi iron cac mall co him

., .

An a'y Lhe() ti !~ z , y. s . (',i .. 1 Lr! x (A), Y(A), = (A) dl1l.iC cho hAng hang hoac bang d(') th] nhu hlnh 1-18.

6. Do th] do mau xy

Mot mau thuc bat ky .'i dl1l.K bidu dicn trong khong gian XYI hJng vector co ba thanb phan la XY!:,

S = X(X) + Y(Y) + Z(2) (1-48)

To" do rieng

1,8 1,6 1,4 1,2 1,0 0.8 0,6 0.4 0,2

~
~
\Z(i.) -
\ ..
1 - -
y(r.) x (;'.)
1 l V ~
\ 1 r-. \
\11 v ~\
L ~I ~j " ~
y LX X. l~ ~ f..,n
.. m

o 400

600

500

700

Hlnh 1-18. Cac d110ng tron mau trang he x, v z:

Vector .~ eM mat phfmg don vi tai diem s. M~lt phfmg don vi QU8 X = I, Y::::: I.! = I v~ cung dw.l'C gt.)j 1;1 miil phang Macxocl, OIl' toa d(l cua s ky' hicu la x.v.;'. ta eel Lh~ viet:

(1-49)

s e() the g(.)i la vector mau don vi. Goi 1111311 stlmodun ella hai vector S V~I S; , L8 co:

1 - - -

Ii = -(X(X)+ V(Y) +Z(Z)]

111

(I-:'iO)

RllI ra:

x::::: XlIII: Y = Ylm: : ::::: Lim

(l-:SI)

VI diem s nam trcn mat phang don vi ncn:

x + y + z = Xhn + Y/m + Lim = i

( 1-."i2) (! ·)1)

Rut ra:

tn = X + Y +7.

Nhu vay, h.it CLI m()t mau nall cung. Ct\ the hieu th] hang. m()t diem trcn mat phaug (ton vi \,I('1'i loa dl) la:

19

x y

X= x+y+z; Y= X+y+Z;

Cac dj~m bieu dien cac mau sac voi A-

khac nhau lam thanh dirong cong htnh m6ng

ngua S(.4) tren mat phang don vi (hlnh 1-19)

Neu chieu UU0ng eong S( A) n6i tren len mat phang YOX ta dWK duong cong hinh mong ngua khac, goi la del thi do mau .rv (hinh 1-20).

Dc X3C dinh dAy du vc chat (sac d(l) va luong (u<) eh6i) cua mau chi dn cho cac thong s6 x, y va rnodun rn la duo That vay, co the tim lai de thanh phan eo ban cua mall bang cac bieu thirc:

X= mx: Y;;;. mv: Z;;;. mi l- x- y) (I-55)

z

z=----

X+y+Z

y

x

z

Hinh 1-19. Khang gian XYZ va dllong

Doi khi de xac dinh mau nguoi ta cho cac thong s6 x. y va thanh phan de) choi Y. Khi a'y cac thanh phan co ban tinh nhu sau:

cong S(A.) tren mat phang dan vi.

X= mx= (Y/),)x;Z;;;. (Y/y)(/-x-y)

(I-56)

De c6 the xac dinh thong s6 .r, y cua cac mau c6 bUGC s6ng A. khac nhau, c6 the dung del thj do mau tren hinh 1-20.

7. t·ng dung do thi do mau

aJ Cong cae mau

(Jj{t thiet chung ta co cac mall don sac S) va S2> cac thanh phan cua chung la:

SI = XI (X) + YI (Y) + ZI (Z) } S2 = X2(X) + Y2(Y) + Z2(Z)

( I-57)

G9i S31a mau t6ng hop duoc Iil Sj, S2' Thco dinh luat thu ba cua Grasman chung (a co:

(I-58)

Trong khong gian mau XYZ cac vector .5\, S 2 bieu thi cho hai mall duoc iron tao ncn mot mat phang va vector ICing 81 = SI + ~~2 phai nam trong mat phang do.

Trcn d6 thi do mall xy di~m S] bi~u thi cho mall tOng hop phai nam tren duong thang n6i hai dic!m S/0)2 bic!u lhi cho hai mall dan sac duqc tron (hlnh 1-21).

30

y

520

YE := 0,333 0,2

0,4 x[ := 0,333

04----?~~~~~--r_--,_--~--~--~~x °

0,8

Hinh 1·20. £>6 thi do rnau.

0,6

Then cac bieu thuc (1-) I) Vtl (1-)1) chung ta xac dinh diroc toa d<) cua de rnau dU<,le tn)n tren mat phang X()Y.

XI Y1

XI =-;y, =-

n1, n1,

m, = Xl + Y, + ZI

X, r.

x. =-- ;y, =~-

- nl, - n1,

- -

( I-59)

n1~ = X 2 + Y2 + Z 2

TIr d6 c6 lhii xac dinh duoc toa d¢, cua mau tcing hop S; nhu sau:

( 1-60)

trong d6:

X 1 = X, + X, ; Y, = Yl + Y, }

. - . ( 1-61 )

m, = X 3 + Y:; + Z, = m, + m:

Tfr (1-59), (1-60) va (1-61) c0lhe viet If.l.i:

y

x

Hlnh 1·21. xac dinh rnau t60g hop.

( 1-62)

31

Bi6u tlurc (1-62) co the mt'1 r(lng cho trwlng hop cong nhieu mau:

"

S, = .\'1 + S.,_ + ... + S" = L S,

, 1

( 1-6~)

Tua l1<) mau lClng hop trcn t.!t1 thi do mau:

"

Lm,x,

(l-M)

,··1 ,,-I

X J = ----'-n--; YI = -'---"'",,--

I.m, I,I11J

, 1

, 1

"

m, =Lm,

, 1

Modun ella mau t6ng h0P hang t()ng modun cua cac rnau dU(.1C tron, Dieu nay ihoat nhin urong nhir mau thuan v(1i nguyen tac cong vector. Thuc Le modun cua vector rnau 1311 s6 d() dai cua vector mau do voi lit) dai vector mau don vi,

(1-(15)

trong do: ky hicu IS\ 1a dt) dii.i vector S.

Thco (I-51), m = X + Y + L:; trong do: X. y, I - J ihanh phan cua vector .~ .

I ~l F. -, , ,

m +- .\ I = " X - + y - + Z -

(I-no)

Nghia U\ modun ella vector mau then dinh nghia i1 day khong phai la dC) dai 1,\1 cua vector mau.

Voi Y nghia nhu vay, tHt d cac vector mall don vj .1: ling vai cac m~1U khac uhau d6u co modun hang I, mac du chien dai tuyct u6i 1:\'\ la khac nhau d6i v6i cac mau khac nhau,

Tu each t inh toan mau t('Ing hop nhu trCn co thd rut ra kct lu~n rang: mau t(~ng http cua de mau U(m sac (hay thuan khiet) khong lh0 ia m()t mall thuan khiet, VI di~m hidu dicn cua mau tCing h{.1P han gil) cung nam trong vung dicn uch gi6i han h('1i dl1('mg eong S(}c} hieu dicn de mau thuan khict, no khong th6 nam trcn dW)ng cong S( }c) duoc.

Noi each khac mau ll~ng h(.ip khong co trong quang ph(~ cua anh sang Lr~ng (ci'm g_(.)i !A mau quang pho). Khong the; t':lo ra rnau thuan khi6t III hai hoac nhicu mau lhllfin khict khac nhau,

MAu khong thuan khiet co th6 t00 ra nr rtll nhieu tei h(.1P mall dun s~c khac nhau. \/\ du, S,. co lh6 tao ra ur 2 mau don sac khac S,., S, nhir hlnh 1-2 J ua hiC;u thi,

1')

h) Xac dinh brt6e song Luong duong ella mau khong thudn khiet

M~IU thuan khici dUt,K hicu thi hang m0t diem trcn dU('mg cong hinh mong ngua S( Aj trong d() th! do mau xy. Cac mau thuan khiet dw.'fC d~c tnrng lxmg bu(te song A cua no.

Mau trang E lil rn()t mau d~e hiel tao nen do ha mau co ban tron lai. Toa tI() cua di~m tdmg 1-.' la x{. = Y[, = z; = 113

Mau trang c6 the' L<:lU ra hang each Lr(m 2 mau co hu6c s6ng ll' },' hoac A~. X, nhir hlnh \-22, do lil cac cap mau phu nhau, Nhu vay, hai mau nam trcn hai giao diem cua dUi'tng cong hinh mong ngua S( },) voi dui:mg ihang qua dic'm F.

y

Tren doan An khong co rnau Ihu<1n khiet di trong quang phC;, do d6 khtmg c() hut1e st'lng urong irng. Tuy nhien, de' t inh toan ngui'ri La gdll cho doan nhO'ng gia tri hU'<1C s(\ng am. vc gi<i tri wy¢t d6i hang

buoc song cua mau phu v(1i chung. Hlnh 1·22. C~p mall phu nhau

Nhung mau khong thuan khiet c6 mau si1c gi6ng nhau neu nhu cluing dU'<,K hieu thi h,~ng nhirng diem cung nam tren m()L doan thang n6i Ill: diem L:' dcn m(ll diem nao do

B

o

A

XE = 0.333

iren du't'-(ng cong hlnh mong ngua S( },).

nW1C s(mg ella mau don siic co dmg rnau duoc g(li la buoc song kc hay buoc st'lng urong duong cua mau khong thuan khiet. Nhu v0y. d6 xac dinh buoc song k6 hay buoc song urong duong cua mot mau nao d6, chung ta chi vice n6i diem F voi diem hi0u th] mau durrc xct hang m()t doan thang, ken dai doan Ihfmg d6 de g~p dU(1ng cong hlnh mt'lng ngua ('i (licm nh;l! dinh. nU(1C song ling voi giao diem do ia hU(1C song kc can tun cua mau khong thuan khici.

XCi vi du trcn hinh 1-22: Mau khong thuan khict hicu thi h<~llg diem .\, c(l hu("fC st'lng IUlfllg (ltrt1ng (hay kc) 1;\ Ac' nl1(1C s()ng phu cua no la }"i'

c) Xlic dinh d~ thudn khiet rtl d~ bdo hoa

Cac rnau dU'l.K· bicu ih] htmg nhirng diem cung nam Il"I2n 11101 tim.ln Lhfmg ke 4U<l F co rnau S<1l' giCillg nhau nhung c() l.t(l thuan khict khCll1g gi6ng nhau, Dt) thuan khiet cho hict !TIUC d(l IAn mau Lr~ng van mau dang xet. ML cu mot mau khong thuan khiet S nan cung co Ihe coi nhir do m(l{ mau thusn khiei f) iron voi mau trang F rna 1;:10 thanh, Nhirng diem ding gan diem E hieu thj cho nhimg mau co d0 thuan khiei va t10 han hoa cang thap.

D() ihusn khict (hoac h~() hoa) cung dU(.1C xac djnh hang ti s6:

p = YjY.,;

( \·67)

trong do: Ys' thanh phan choi cua mau dang xet S;

Yd - thanh ph<1n choi cua rnau ke (hay wong durrng) f) thoa man: S = j) + I~'; Vi Yj = Yd + Y~ ~Ydeho nen p:::; l.

Gia tr! cua dq thuan khict p c6 Ih~ xac dinh tu d6 thi do mau xy. TIt cac hi0u thirc trong muc cong cac rnau a lnIOC, cluing ta e6:

m, = m, + m,

(1-68) ( 1-69)

Thay m, = m, - md vao cluing ia co:

(1-70) (1-71 )

ff1d Y,,-Y~

(1-72)

m_, Yd - Ye

(1-73)

Neu diem S lien gan den di~m 0, nghia 18. Y" ~ Yd [hi {J ~ 1. Ditm D co d9 thuan khict p; = I. Neu di~m S tien gun den di~m E, nghia la .v, ~ Yo lhl P ~ o. Di6m E c6 de) thuan khiet P~ = O.

ChLtdng 2 NGUYEN L Y TRUYEN HiNH

2-1. MO f)AlJ

II~ th6ng truyen hinh la mot qp hop cac thiet bj can thiet de dam bao cac qua trlnh phat va thu cac tin nrc trong thay. Truyen hinh duoc dung van nhieu muc dich khac nhau. Tuy theo muc dich cua truyen hinh rna xac dinh chi tieu ky thuat cua h~ th6ng cho phu hop, Yeu cau chung la anh nhan duoc tren man may thu hlnh phai phan anh (rung thuc vat can truyen di. Nhung chat luong anh cang cao, thi thiet bi cua h¢ Lh6ng truyen hinh dmg phuc tap, cang kenh, daL tien. Do do, khi thiet k€ cac he Lh6ng truycn hlnh phai dung hoa cac chi Lieu ve chat luong anh, vc kfch thU(1C, vc kinh Ie v,v ... Song, du voi haL ky h¢ th6ng truyen hinh nao, ding, phai co so d6 kh6i tc)ng quat nhu tren hinh 2~ I.

Anh cua vat can truycn di qua h¢ th6ng quang h9C cua may quay' (camera) h()i tu tren eat6t lJuang dien cua be) chuyen doi anh - tin hieu. Olx! chuyen d6inay, anh quang dU~1C chuyen d<ii thanh tin hieu dien, nrc la chuyen d6i nang hrong anh sang rhanh nang Im.mg dien, gqi Lat 18 bo chuycn (16i anh - tin hieu,

l Iinh anh la tin tuc can truycn di. Tin hieu dicn rnang tin nrc vc hinh anh, nen goi la tin hieu hinh hay con goi 18. tin hieu video. Qua trlnh chuyen d6i anh quang thanh tin hieu dien la qua trlnh phan Itch anh. Dung CI,I chu yeu de Ih1!C hien su chuyen d6i nay la phan nr bien d6i quang dien, hay con goi la 6ng phat hinh.

Tin hieu hinh duoc khucch dai, gia cong roi truyen di theo kcnh th6ng tin (hetu tuyen hoac v6 tuyen) sang phia thu. 0 phia thu, lin hieu hlnh diroc khuech dai len den mile can thiel r6i dua den h9 chuyen d~i tin hicu - anh. B(> chuycn d6i nay c6 tac dung ngiroc lai voi hi.) chuyen d6i '" phia phat, n6 chuyen d6i tin hieu hlnh nhan duoc ihanh anh quang (chuycn d6i nang hrong dien thanh nang luong anh sang). Qua trlnh chuyen d6i tfn hieu thanh anh quang 13 qua trlnh tCJng h0P anh, hay khoi phuc anh. Dung CI,I de thuc hien W chuyen d6i nay fa phan tlt hien d6i dien-quang, con goi 18 Clng thu hlnh.

Qua trinh chuycn dC)i tfn hieu - anh phai hosn roan dt1ng h<) va d6ng pha V(1i qua trtnh chuycn dtii anh - tin hicu, thl rnoi khoi phuc dUl!C anh quang da truycn di. t:>6 thuc hien dtroc su d6ng h¢ va dang pha, trong h¢ th6ng truyen hinh phai dung mot bo tao xung d6ng h(>. Xung dOng hi) dU<_1c dua den b<! chuy~n d6i anh - tfn hieu de kh6ng che

4ua truth phan t ich ann, dong th(lj dua den b(\ khuech dai va gia c{)ng lin hit.;u hinh de: c!..)ng voi lfn hieu hlnh n')i truyen sang phia thu. lin hi¢u hlnh da c0ng them xung dong \)(~ gl.)i til tin hi¢u uuyen hlnh.

Canh vat A

B6chuy~n deli anhtin hieu

8';' khuech dai va gia cong tin hieu

Kenh thong tin

aokhuech dai lin hieu

6ng kinh

B9~ xung dOngb9

Bi?tOCh xung d6ngbQ

Hinh 2-1. so d6 khOl t609 quat ~ th6ng truy~nhioh "en trAng.

6 phia thu, xung dong he:) tach ra khoi tin hicu truyen hlnh, vii dung l1~ kh6ng chc qua trinh t(lng hop anh (khoi phuc anh).

2-2. PHUONG PHAP PHAN Tic" V A T6NG H<_)P ANH l. Nguyen Iy quet

a) Phuong phdp quit lien tuc

Thong lin ma mal ngl1t1i thu nhan diroc tu canh V~l xung quanh 13 thong lin vi!: mall sac trong khong gian ba chicu vi'! bien d6i theo theri gian, l16 la thong lin vi!: d~ sau cua hlnh anh (tinh ba chieu), vi!: de) choi, kich thuoc, hinh dang va su bien d6i V.V .• , Lu<.mg thong tin m<it ngl1('~i thu nhan duoc la vo cung km. Vi9c truyen lh{mg lin vi!: hlnh anh chi dam bao dLf<JC mot phan nao'do trong hrong thong lin cua canh vat thuc rna thoi.

Tuy nhicn, SI.! cam nhan cua mat ngl1('1i nhl1 co cac tinh Ch<1l sinh Iy d~c hi¢l nen cho phcp cam nhan m(n dang hinh ary.h chua khong day du thong tin nhu la 1TI91 htnh anh cua canh V~l thuc. Chinh vi vay, v(ii cac ky lhu~l phan tich v~ t(')ng hop anh dua lrcn cac d~c di~m sinh Iy cua mAt nglI(ii, rna de h¢ Ih6ng truyen hinh da ra d{1i phuc vu cho vice truycn hinh anh.

Chung la nhin thay va phan hi¢l duqc rnoi vat la nht'1 unh chat phan X~ anh sang khac nhau cua tung V~l ciing nhu tung chi liet ella mot vat. Khi roi len vat mot chum tia s<lng trang. ur ml'\i phan llr (di(!m) cua v¥dcu phan X~ l<;li phia nguui quan suI. ClIang d() va ihanh phan ph{~ cua tia phan X~ lh0 hien lfnh chat phan xa cua phan IU. Chinh de) 1ft tin lUC lhay dUt.1C vc v~t.

o m91 th(1i diJm nao d6, ngut1i quan sat chi co Ih0 nhtn thay m()l phan cua khong gian; phan khong gian 1.16 dW1c X3C dinh hang g6c khoi c6 dinh (1 m~h ngu('li quan SJl.

dU(_1C goi 18 goc nhln. !Xii V(1i h~ thong truyen hlnh, thl dinh ella g6c nhln d~t t~i lam ella ong kfnh,

Trong truyen hmh, anh ella cac V~l can truycn di trong khong gian duoc chieu len m()l mat phfmg (mat cat6t quang dien cua phan til bien drii quang - d~n) nh('y m(ll h¢ thong quang hoc. Nhir vay, lfUUe ticn cac v~t trong khong gian dlJ'(;1C chuyen thanh anh cua chiing iren m<:il phang Hii moi bien dbi thanh tin hi¢u hinh, hay noi each khac, anh rruycn hlnh If! anh phang (hai chicu).

Neu chia ml)t ulm anh thanh nhieu phan nho, thi du chia thanh cac () vuong then ki~u han 0) ch~ng han, m()i phan nho (m6i () vuong) g(li la m0t dicm anh, Mbi diem anh c6 d(l choi trung bmh va mau cua no. so llie:m anh cang l(1n, Hk la anh dU~1C chis fa cang nho, thl li() ch6i va mall tren loan tiet dien ella mbi diem anh cang d6ng nh~l.

Nguoc lai, Nell dung nhieu diem anh co d(l choi va mau urong 6ng, eo the ghep thanh anh. Neu kfch thuOc cua cac di&n imh nM den rrnrc d¢ nan do va duOi m¢t g6c nhin nan d6, 1hl la khong con phan hii?l diroc cac phan til rieng fC rura, rna co cam giac nhu lam anh la mot kh6i lien rue chu khong phai duoc ghep hOi cac diem anh,

Trong truyen hlnh, mu6n bien d6i hlnh anh thanh tin hi¢u dien, cling chia anh thanh nhieu phan IU nho, r6i bien d<)i d() choi va mau cua cac phan tu d6 thanh lin hieu dien «( I), Nhu vay tin hieu hlnh phai la ham cua nhidu bien s6:

U = J( I., A. p', x, ),,1);

(2-1)

(TOng d6: I. - dt) choi cua phan tli anh:

) .. va p' - hUlk: song va til) thuan khict, xac dinh mau cua phAn III anh: x va )' - toa d() xac dinh vi trf ella phlin Iii anh:

I - thai gian xac dinh thoi di0m hiy anh

De truyen lien tuc lin nrc ella m6i phan nr; v(ri anh c() N phan tl'r dn co N kcnh thong tin. D()i v6i de ht; truycn hmh thong dung, m<)i anh co Ih6 dUl.1C phan tich thanh khoang .)0 van phan ur, ncn thuc Ie khong thc thuc hicn viec truycn lien tuc tin nrc cua m6i phan tiI dU'(.1('. tx: khac phuc kho khan do, nguoi ta dung phuong phap truycn gian doan then thi)i gian, nrc la truycn kc tiep tin uic cua tung phan nr, hCl ph3n tu nay sang phan ttl khac, Vice iruyen gian doan d6 duoc thirc hien nho de h('l qUCL Cac h<) quct lam vice then mot quy luat da dinh truoc va duoc kh6ng chc hin cac tin hicu d6ng 1)(\ Do d6 de toa d(l x va _\' dell \a ham cua thoi''gian va (Hi biet tru(rc (quy lu~t hien d6i cua cluing oJ. dU(.1C dinh truce).

(2-2)

37

Neu I~ anh dong thl cac tham s6 L, A. {Jeua moi phan tlr dIng. dell la ham CUi:!. thoi gian (I). Nhung d0 don giim vice khan sat, chung ta hay khan sat anh den trang, khong co mall va dung irn.

M()l anhtinh den - trang e61h~ dien <.1",1 bang phuong trlnh:

I"" Fs. y)

(2-3)

Phuong trlnh (2-3) the hi¢n su phan b6 de) choi cua anh trcn mai phang. Nhung .r, y deu la ham cua (t) ncn d¢ choi ctlng 13 ham ella thai gian I.

L =Iu)

(2-4)

ni~u thuc (2-4) bicu th] su bien thien rrurc choi tll phan urnay sang phan IU khac. Trat ur sAp xep cac phan nr thea thai gian dU(1<: quy dinh tnroc, Trat nr do phu

thuoc vao phinrng phap phan uch.

Thee hinh 2-3, dong dien nr hat ltau quct III mep trai dang L sang mep phai A, va l<:tp nrc quay v0 phia trai thea dUCmg

net ro-i va lai bat dau III mcp trai d(mg 2_quet vc rncp phai B, sau d6 lap urc yuay vc rncp tr<ii va hat dflu dong J, v.v ... Cu nhu vay, dong dien ur quei tit tren xuong d116i cho den Z. Nhir vay la lla ket thuc viec phan ti'ch hoac [fing h9P mot anh. Sau do tia dicn nr

quay nhanh v~ mcp t~ai dong 1 cua anh thu 2. QUd truth trcn xay ra lien

Diembilt dau

Diem anh

~_:==~- -==:--~=~:---!~;'-~=~ === ~,

- , = - - -~ - - - =

---- --- ........ ---p

=

Hlnh 2"2. Phuong phap quet lien tuc

ucp v{ri anh thu ~, tlui 4, V.v ... v(fi m()t t6c tt() ](-In.

Ncu thoi gian d.n thiet de truyen xong !TI<)t anh la T" (chu ky quet !TI()t anh) va Ncu annchua N" phanur anh, thl thCii gian truycn m01 ph<i.n tu' i'mh la:

T

1""-", r' N

"

(2-5)

Nhir vay, mt)i ~iay truycn llU'0C I, anh, L ::::; f-' dU'0C goi la ldn s6 quet anh.

<'J

Moi philn ur anh duoc truycn di I, Ian trong !TI<)[ giay va m()i Ian iruyen di can thai gianl,i/'

Khi khoi phuc lai anh \l{)ng hl:P anh), cac phan tli anh dU'(_1C sap xcp lai dung vi tri cua no, SI! sAp X-cf nay tnuc hien duoc nha mot bt) quet ihu hai lam vice Mlng h<) v()'j h() yurt thu' nhat (khi phan t ich anh), VI chung dl1<;1C kh6ng che hAng cung mot t in

.1X

h icu d6ng b(1. Mt~ i phan t u: anh duoc k h()j phuc ding birc x '-,I a nh sang g ian doun I, tnmg m(l[ gifiy. va rnoi Ian chi ken ~lai lrong khoang thoi.g ian '1'"

Tuy nhien, Neu s6 Ian buc x a trong mot giay du Ion, thl mat ta tw'mg d,ng dc phan It! ilnh d6 lure x a anh sang] icn tuc (do quan tfnh cu a mat ) nen t a nhan duoc anh sang hinh thuong.

b) Phuong ph tip quet xen ke'

])U SLf luu ,111h ella mat. Neu t a truven 24 anh/! gil'!),. khi tai t<;ln lai hinh anh II g u't'1i xcrn s0 et'l G11l1 g i<.i c mot hi n h anh eh u yen d(mg 1 i en t l,IC. Tu y nh icn v(ji 24 ilnh/l gi<l)'. anh sang van hi chop, gily kho chiu cho khan gi,'l. D6i v(1i dicn anh, trong 1 hr'1i g ian ch icu mot .m h ng u<'jj ia ngM ,-i n h S<1 ng. I am ha i Ian. Dieu d6 c() ngh 1(;1, thay VI chieu mot anh lien Ll,IC trong th(li gian 1/24 g iay, ngU'(Ji ta chicu anh do lam hai Ian. m()i I an 1/4X g i ay. Kct 411(\. cho ia cam g iac dU0C xcm 4X ,1nh/l g i ~Iy thay VI 24 an,h/]

gi{\y. IlInh anh s0

ell U ),'6n del \1 (l 1 ie n I uc Quel thll~1Il

. ~ . dong

va anh s.:ing khong hj

chop. Nhu V(IY, s6 IU\H1g anh lruyJn trong 1ll()1 girl)' dmg l/m thl eLI dCm " I run p an h can!..'.

. e ~ L

I h tly I icn rue v;\ anh

Icing hop k hon g hj n h if P nhay.

t )Cli v6i t ru yen

hinh, de: trauh hicn tUt,mg hi rung. I;k hoac n\ vet .Icn troi ircn man (n1 h kh i h(l It.lL' nguon khCmg dam b~n chtl[ lU\_mg. ngu('1i ta truyen 25 an hi I g iii)' d6i vdi nhu'ng 11,)"i SLr dung dicn IUt\i ell [,Ill sCl 50 I II v,;' ~() anh/l giily d6i v,'1i nhung noi co tan so dicn ] u\')'i 60 II/.

t)~ loai Ill' hicn 1U'(_l"t1g eh(jp s::ing. truycn

Hllang que! manh

Que! nglloc man h ill Ouet xen ke

A

..

A

Xung .quet man h

r:

b) Dang s6ng que!

Hinh 2-3. PhL10ng phap quet xen ke.

19

hinh sir dung phurmg phap quct xen kG. Phuong phap quet xcn kG gi6ng phuong phap quct lien tuc ('1 chb dong dicn IU cimg quet tu tren xu6ng duoi, lU trai sang phai va cac dong dien til quct ngiroc (dong va mat) cling UU(;K xoa, Diem khac co ban la b day ngum ta chia mot anh thanh 2 mra anh (2 rnanh) va thuc hien quct then nguyen '19 nhu sau (hinh 2~ 3a); Mbi anh dlf~1C truyen lam hai lucyt, hrot dau truyen tat ca nhimg dong Ie (1, 3, 5 ... ) g91 Iii manh Ie; IU01 hai truyen tat eel nhtrng dong chan (2, 4,6 ... ) goi 18 manh chan; hoac nguoc lai, N6u mt'''1i anh ct') z dong thi mbi manh co :/2 dong, Mbi manh la mot mra anh, mang m()l rura Iu~mg tin nrc cua anh,

Thco h~ th6ng truyen hlnh OIRT va ceIR mOi giay truyen di 50 manh, lrong dt') co 25 rnanh chan va 25 manh le, hlnh thanh 25 anh.

Vi uln s6 manh bang 50 Hz hoac 60 Hz, bang tan s6 nhap nhay toi han, nen khi khoi phuc lai anh. anh trcn man may thu hlnh khong hj nhap nhay, Tuy mbi dong chi chop sang c6 25 bin, nhung 2 dong ke nhau chop sang 50 I<ln trong mot giay. Vi ct0 n)ng eU<I mbi d{"mg va khoang each giua hai dong deu rat he ncn mal khong phat hicn <1U~lC.

Khi quet each dong th] s6 dong ella moi Hnh phai Hi s6 Ie: :: :::: Zm + I; m la sf) ngu yen hal ky. Mbi manh se co (m + 112) dong.

Trong quet xcn ke, tan sci dong phai phai luon 1a h<)i cua tan so manh. Ncu ky hieu tan sci rnanh 1aJ,., tiln s6 dong 1'3};/, ta co:

If! :::: (m + lI2)I.

(2-6)

Vi du: rX)"i v(ri h¢ 625 dong. vice chuyen dbi IU manh Ie sang manh chan xay ra tai thm diem kcl thuc rnra dau cua dong cutli cung thuoc rnanh thu nhat. Nhu vay. trong m0t giay co .,0 manh diroc truyen (moi manh co 312,S dong) thay VI 25 anh (moi anh co 625 dong).

Tan s6 manh do vay hang I. :::: 50 liz va tan s6 dong };/ :::: 25 x 625 :::: 50 x 3125 :::: 15625 lIz.

- Chu ky m01 dong:

- Chu ky m{)t manh:

Til :::: 64 us. T, :::: 20 ms,

Truycn hlnh then phuong phap quet xcn ke co nhieu uu ui~m ve mat ky thuat va kinh tc. Muon lai dimg dj';n IU, nguoi ta dung xung quct dong va manh co dang rang cua nhu hlnh 2-3b.

2. Nguyen If chuyen d6i anh quang thanh tin hieu di~n

Nhu ('1 phan tren da trinh hay, nguyen 15' chuyen d()i anh quang thanh tin hieu dien dua trcn C(1 si.:t Ian Im.lt chuyen (1<)i.U(l choi cua tung phan IU anh thanh tin hieu dien. Neu 1'3 anh den trang, thl tin hieu phai Ii 19 voi dQ choi 6 bieu thiic (2-4), urc 1'3:

U :::: kl. :::: k.f(t);

(2-6)

trong d6: k - h9 s6 ti 19.

40

l~ chuyen d6i d0 ch6i thanh dong dien (dien lip) luang irng, ta dung hieu ti'ng quang dicn, trong d6 co hieu ling quang dien trong va hicu (Jng quang dien ngoai,

Ban chat ella hicu ling quang dien trong la: d6i voi mot s6 chat ban dan, khi dU<.1C roi sang, thll10 dan di~n (dien Ira) ella no thay deli ti I~ voi d() roi,

nan chat ella hieu ling quang dien ngoai la: d6i voi mot s6 kim loai, khi duoc roi sang, trcn ~ mat ella n6 c6 hue xa dien nr, Cac di¢n ti! birc xa nay duoc goi la quang dien ur. S6 luong quang dicn tu ti I¢ voi d<) roi tren be mat kim loai, Ncu roi sang len mt)t tam kim loai, thl quang dicn tu co the hire xa vc phia duoc roi sang (d6i voi Ufm kim loai day), cling co the hue X~ v0. phia khong dU~1C roi sang (d6i voi rnang rnong kim loai, nira trong su6t d6i voi anh sang).

De giai thich qua trlnh chuyen deli anh quang thanh dong dien (dien ap) tuong ling, ta e6 the dung m¢t mang rnong kim loai e6 hieu ling quang dien ngoai, rura trong suot d6i vai anh sang (phun hoi kim loai len mot U1m thu), tinh chang han), ta goi mang d6 la eatCit quang dien. Khi chicu anh cua V~l can truycn di len cat6t quang lti9n hinh (2-4); ('1 phfa hen kia cua cat6t quang dicn sc hue xa quang dien nr. M~t dt) quang di¢n tu ('1 mtli dic;m trcn be mat cua eat6t quang di¢n ti I¢ v(fi d<) roi trcn diem de). Nhu vay, LU anh quang da chuyen d6i thanh anh dien IU. Phia sau catot quang dien (phfa kh6ng diroc chien sang) ct~t mot colccto, Cat6t quang dien va colecto d~t trong moi truong chan khong, D¥ len colccto mo: ui¢n ap dirong so vdi cat6t quang dien tao thanh dien trurmg. Tac dung ella dicn truong nay ia thu hUI vc coiecto nhirng quang dien ur birc xa 113 catot quang dicn.

D6 phan tich anh thanh nhicu phan IU anh ta d~t mot man chan anh sang chuyen dong duoc, Man chan co 1<'':1 cho anh sang di qua, dien tich cua Il) bang dien tich cua phan tu anh. Man chan nay dat tnroc eat6t quang dien (hlnh 2-4), a vi tri mat phang anh

CaUlt Quang diEm

I

Colecto

I

6ng kinh

Man chan ,

Hlnh 2-4. Chuy€n 66i anh Quang thanh dong dien

cua Clng kfnh nrc la l1 vi tri anh quang ro nh£lL

Anh quang cua vat dn truycn di khong dtroc chieu toan h(\ rna chi cnlcu tung phan 111 16n ea16t quang dicn, phan tu chidu qua 16 cua man chan. Khi man chan chuycn d(mg, cac phan tu anh diroc Ian Im:fI. chicu qua 16 len catot quang dicn.

S('; hnmg quang dien tu birc xa tu cat6t quang dien a mAi thai diem ti l¢ voi tri s6 quang thong cua phan tu anh chicu len n6 b thai di~m do. Dong quang dien tiI nay hay dcn colccicr hinh thanh dong tin hicu:

(2-7)

41

trong do: I,dl) - dong dicn tin hieu tai thoi di6m I, dong dien i(l) co tri sCI bien thien thco th('ii gian;

Ii'll - dong quang dicn til voi phan tll" anh thir n; F.'I" - quang thong ella ph.in nr anh thtr 11;

[;' - he s6 ti l¢, xac dinh lI() nhay cua cat/it quang dicn.

Cling CCl lhd thirc hi¢n phan tich anh b~ng each chicu anh quang len cat6t quang dien, khong dung man anh sang nhu tren rna dung colccto co mot Ii') t'1 giira, k ich thuoc ella I(~ bang k ich thuoc ella mot phan ur anh. Dung h¢ thong tieu tu va h¢ theing 13m lcch tia dien ur hang tU· truong d6 dicu khien cho dong quang dicn tu ella tung phan ur anh hln

IU\l1 ehui qua I{) (\ giCra colccto, A phia sau h\ dat mot dicn eire tfn hicu dd Ifly dCmg dicn ur nay, do lEi di'lng tin hicu,

He thong bien d{)i anh quang thanh tfn hicu dien nhu the dU(_1C goi Iii. he th6ng rae d(lIlg nrc thoi, VI ('1 m{)i [h(li di6m, h¢ thong n3Y chi dung tr! s6 quang thong lUC lh('ii cua phan tu anh dang diroc truycn di ('1 thoi didm do ll0' tao ra dong tin hicu; con phan quang thong ella de phan ILr khac khong duoc dung den. Do do, hieu suat SLJ.' dung quang thong rHt thap, ta hay khao sat cu the nhu sau:

Quang thong ella anh 1-"q duoc roi deu len catot quang dicn, (1i~1 thiet anh dUC.1C chia [<:1 lam N phan nr ricng re, quang thong trung blnh ella moi phan nr anh sc la:

(2-R)

Nhung VI co man chan, ncn 0 moi thai diem chi quang thong ella mot ph <in tiI anh roi len cat6t quang dicn. Dong quang dien nr trung binh birc xa tu mt)] phan ur anh cua he thong tac dong {UC thai diroc xac dinh hang:

/.,

.

i (1);:::: i '. = {;:F = 6' ~'/_ ..

1M 1·.\ 'i" .11/

c

(2-0)

Tu hiru thuc (2-9), thay rang: 6 m6i th(1i diem chi SLr dung // N,} quang thong cua anh quang roi len catot quang dicn; cho ncn. Ncu N cang tang thi d() nh .. ~y cua h¢ thCing dmg giam: mat.khac, N rang lang thi ti() ro cua anh cang lon. Chfnh mau ihuan nay dii han chc d() ro ella cac h¢ lh6ng truyen hlnh c'1 thai ky so khai.

D() nhay thap khong phai chi VI t'r m{)i thai dif!m chi su dung II N quang thong Fq ella anh, rna con VI phan quang thong riy chi duoc su dung trong khoang thai gian truycn mot ph 8n ur anh ,()/.

Neu goi t ich s6 ella quang thong va lheti gian str dung quang thong d6 la hn,mg anh sang roi len calot quang dicn lrong mot chu ky anh ta co:

42

w, = Fqr" (2-10)

I .uong anh Sil.ng dU(,1e su dung d~ tao ra dong tin hicu tu mot phan tu anh, bang:

Wo'= F,,)pl

Luong anh sdng dUl.1e su' dung d6 tao dong tin hicu cua mot anh, bang:

(2-\\ )

'1 .\'(1

W = "(F) t = F {

\1 ~ W1 tl In (J pI

"' I

(2-12)

Nhu vay, h i~u suat su dung anh sung bang:

W/'I 1

LI I} pt

11 =~.,-=--=-

".1 W. t- r N

II ~J d {l

(2-11)

CGng llIl1ng ur nhir v1Y, ta sc xac dinh hicu sUii't su dung dicn tfch cua dtmg quang dicn ur ella h() chuyen rJ(~i, Ncu quang thong J'o cua anh duoc roi toan bo len cato; quang dicn tht t1i¢n tfeh trung binh ella caiot quang dien trong thrri gian truycn mot anh:

Qo = lorn = LF,J'" = cWo

Dicn tfeh duoc str dung d6 tao thanh un hicu cua mot anh:

(2- 14)

rr::: ,\' ,t·-~ .\'~j 17 X

{f" = Lin/pI = L c(F'I")"'PI = 61 pI LU:1,,)11 ~'. D!"J<I =(;'~.

(2-15)

I lieu suat su dung dien uch hang:

(fa &W,' W. 1

17 - - - --. - _._ - -

--I-til: .... dV,-- W, - N"

_(2-10)

Hai he sCi '7,; va '7", h~\ng nhau, no i len hai each khao sal qua trinh su clung s6 hrong anh sung d0' tao r a tin h icu dien trong he ihong truycn hlnh tac -d(mg urc Lht)i. Nhu\1C diem chu ycu ella phuong phap chuycn dcii nay la hicu suflt Slr dung anh sang thap, Dc' 18ng hicu SUal Slr dung ;jnh sang, do d6 tang ch) nhay cua h¢ th6ng ma van d,\rn hill) duuc nguyen U'te iruycn hlnh til LU;:ln 11.,\' thco thoi gian truycn tfn hi~u ella tung ph.in Ill' anh, C0 th6 thuc hicn hang hai each:

- Tap trung toan h() quang thong 1"'1 dc' roi 10n mot phan Llr anh chu khCmg lnii ra khap anh. Nhu vay, diem sung duoc chuycn dich thco guy luat phan tfeh anh trcn vat can truyen di. Phuong phap nay trong ihuc Le duoc thirc hicn 6 de he th6ng dung di0'm sung chay. Thco phuong phap nay, sCl lu<_mg anh sang diroc Slr dung dC: lao ra dong dicn lin hicu cua m()t phan tu anh hfing:'

(2-17)

So sanh hai bicu thirc (2-11) va (2-17) ta thay sC11u<_mg anh sling ('1 ddy lon hon .N" I;:\n, do d6 hicu suat Slr dung anh sung cling lon h.rn N" Ian.

41

- Quang th(mg. F" 11lf(_)'C roi len khap anh nhung quJ trinh chuyen ct6i anh quang. thanh dong. di~n tin hicu duoc thuc hicn trong su6t khoang thoi gian truyen mot anh F,,: clur khong phai chi trong thoi gian truycn m.)l phan tu anh f,JI'

Phuong phap chuyen deli nay diroc ap dung vao thuc Le trong cac h¢ thelng dung nguyen tik tich luy dien tfch, Nguyen Iy tfch luy dien tich Llu<!e gi3i thich hang hinh 2-5. d day. m(li tc" ban quang dien diroc n6i lien tier vrri m(lt 11,1 dicn lHm thanh mot phan ur ella h(l chuycn d()i anh quang - tin hicu dien. Dung nhieu phrin tu nnu the ghcp lai Vtli nhau d~ tao thanh b(l chuyen d6i.

Dung mot tam bang each di~n ke (1 vuong, tren mCli 6 vuong g~n tm)t t6 bao quang dien va tm)t tu dicn (moi Ie bao quang dicn deu hirong then chieu vuong g()C V(11 mat hang). Bang do duoc gQi la bia uch luy,

Khi chieu anh cua vat can truyen di len hia tich luy, m{o,i t6 bao quang dicn dU(.lC roi sang ooi quang thong Fqll Ii I¢ vai de) choi cua phan tll anh nnmg Crng Quang thonu F

. e <In

tao ra dbng quang dien tll if. ti I¢ v(ji no, Nho do nguon E nap dicn cho tu di¢n n6i lien tiep veri te bao quang dien,

Neu darn bao dieu kien: trong khoang thi)'i gian 1'" de truycn xong mot anh, 11,1 C chua the nap (lay den lti¢n ap F, nrc la hang s6 thai gian nap cua tu C phai 16'11 han T'; va coi dong dien iF khong thay

I"

+

E

C,

C,

ra

Chuyi!n mach K

deli trong khoang thoi gian r",

thl diGn tfch tu di¢n C tfeh luy ttm_x: trong khoang thai gian T, se bang:

Hlnh 2-5. Nguyen Jy tfch luy dien tlch.

(/I = 1,2, 3, .... )

Nhtt v~y, di¢n tich tich luy duoc tr6n cac tu di¢n en ti It; vai quang thong F1" cua phan tli anh Ihu 11 roi len Ie hHO quang dicn TR". Vi cac te bao quang dien cung Ioai VH c .. k 11,1 dien ding hoan toan gi6ng nhau, thoi gian tfch luy hang nhau, nen iren hia hlnh thanh tTI<)t anh di¢n rich (ho~e anh dicn the).

44

+ Qua trlnn tao dong dien tin hieu nnusau: Khi chuyen mach K quay d~u vi'! chu ky quay hang Fa ; cac tu di¢n en Ian luot phong dicn qua dien lnl R" Neu bia tfch luy co N phan IU, Lhlth(1i gian chuycn mach K tiep xuc voi moi tu hang:

T

f ;::::-~

pi N

t2-19)

Thai gian pnong di¢n cua m0i tu C, hang lpr Dong dien phong chay qua R, chinh 103 dong tfn hicu cua phAn IU anh nrong irng,

Neu di_lm him dicu kicn: trong thai gian IpI tu C phai phong het dicn tfcn, nrc lit

tpl C Cfi, (2-20)

Di¢n tich ph6ng qp hang dien tfeh nap (qn) va do d6, chu y den hi~u tlurc (1-17) sc tfnh diroc l\(")ng tin hieu hang:

q /1 T
l/ i /' N
I III ::: --- I/<'I1 ---
( pi t '/I
1'1 (2-21 )

(2-22)

I.l1C,1J1g anh sang dm:fc sir dung d~ 1<:t0 ra dong tin hicu cua mot phan tu anh hang: (J a: T

(Wo ') = _n;:::: 'In " = I,' T

E [; 'In "

(2-19)

So sann (2-23) voi (2-18) La thay rang hai phuong an cung d0 nhay ella h~ th6ng (dung tia chay va dung nguyen lae rich luy dicn tfch) dan dcn cung mot kct qua ve s6 il1<,1J1g anh sang dl10C Slr dung de I~O ra dong tfn hieu.

Muon tang d0 r,") cua anh phai tang sCi" philn tu anh, nrc 1a phai tang s6 phan tU chuycn deli (Ie han quang di~n va II,! dicn). Khi s6 phan tu chuyen dt)j tang den hang van hoac hang chuc van, chuycn mach co khi K khong con co lac dung ntra, phai thay hang chuyen mach dicn la,

3. Nguyen Iy khoi phuc ~lnh quang

Phan pharr tfch anh va chuycn d6i anh quang thanh tin nicu dicn ta (Hi cnia anh quang tnanh cac phan tu va chuyen deli d(l ehoi cua tung phan nI thu II.! then thai gian thanh tin hieu dien, tht 6 day, khoi phuc anh quang la qua trlnh nguoc lai, nrc la phai kh('li phuc tt() choi cua tung phan IU anh va sap xep cac phan tu anh l<;li dung vi trf ella no, khi do ta sc nhan Ul1<.1C anh quang can truyen di,

n~ thuc hien di~u d6, co th~ dung 6ng tia dicn ur co man huynh quang. l)~e (ti6m cua man huynh quang la, ('-f rnoi trll'O'ng chan khong, khi co tia dicn ur d0r van no, n6 SI!

45

sang len. CuOng. d() sang ti 1<; v6i e()ng SU<ll ella tia lti¢n ur (1 th(1i dit!m no d(lp tai moi tli0m van man.

Ncu dung t in hieu hinh d6 oieu chc tia dien nr cua clng iia, sao cho b thoi diem ling v(1i phan ur Wing. ella hlnh anh tia e6 cong SU<1t 1(10 va ung voi phan tt! den tia co cCmg suat be.

Dung he thong lai tia lam eho tia quct khap man huynn quang ihco ljuy luat du dinh truoc (g.iClng nhir (1 phfa phat ). Tia dicn It! du duoc kh6ng chc quct lien tuc len man huynh quang phai dting h(l va dC1ng pha voi tia dicn nr trong 6ng phat. N6 sc k ich thich de pharr IU ella man huynh quang hue x<:I sang. Mire o() sang ella de phan IU' tren man ti \¢ cong suat ria; urc la Ii I¢ vdi mile tin hieu hlnh dieu chc tia. Do de) d(l eh6i de phan nr ella man hue X? sang urong ling voi d() eh6i cac phan nr anh d1:l truycn di, N6i each khac, d() choi va toa de> cua cac phan tU anh du duoc khoi phuc.

I. Gi6i thieu

Nhirng dung cu bien dcii quang - oi¢n (Hiu iicn duoc chc' tao IA de may quct (scanner). Dia Nipkow str dung plurong phap quct ((1 khf de hinh thanh ncn chuoi de l1i0m anh thuoc mot khung hlnh Ian 1\191 diroc 4UCI qua. Tat eel de may quet co khf co nhuoc diem iA d() nhay cam nhan [hap. Sau do, cac camera Stl dung hicu dng quang dicn ra d(1i. C6 nhicu the h¢ camera loai nay, hat dau iconoscopc, supcrociicon la cac ~hict hi sir dung hicu ling quang dien ngoai den cac dung cu vidicon, plumbicon, saticon v.v .. sir dung hicu dng quang dicn trong. Mac du cau 1.1:10 kha e6ng kenh va plurc tap song de Ihib hi loai nay oa dU(.1C su dung rong rai cho tat d. cac he thong truyen hlnh trong gan melt rura the k)1 qua. Cho den nay, 10 ai thiet h] nay van dU<.1C Slr dung hau het (·r de camera truycn hinh dai chung.

V icc chc tao ra de lhiet hj han dan us cno phep ung dung van vice tao ra dung cu bien d{)i quang - dien han tHin. D6 la thiet bi ghcp n/iidien tfch Ct.D. CCD I;! m()l buoc t icn dai trong vice thay the cac ong chan khong h(')'i ca,c thiel. hi han dAn trong nganh clmg nghicp tli';n ur va nl) 1a m(ll phan khCmg lhe thicu trong qua trinh s6 hoa tin hicu truycn hmh.

Thiel hj ghcp n6i di¢n rich - CCD - bao gom rnang de hang va celt cac philn ttl han dan cam quang c() kich thulK di~m ann. Khi cac phan tU cam quang hi chicu sang, di¢n tfch ella chung sc tang len urong ling vai nang luong anh sang chieu vao. Thong lin nay sc dl1(_1e chuyen dich qua de phan tl'r lien fiep t(1i dau ra. Clurc nang chuycn dich dicn t ich duoc tlurc hicn wong nr voi chirc nang cua chum tia quet trong thiel bi ~u dung hicu ung quang dien. Va nhu vay, ('1 Gall ra ta co dong tin hieu urong trng voi cac dic'm anh aa thu duoc.

46

2. Nhfrng yell diu co ban CUll dung cu bien doi quang • dien

Ta thuong xct chat !m.1Og dung ClJ. bien d<"li quang - t1i~n then cac chi ticu sau:

- D() nhay cao, nghia la khi v~t du(_)c chieu sang voi de) roi ycu rna un hicu !Hy ra van t6t.

- Lam vice diroc trong dai sang r(mg.

- ('6 kha nang truyen dat cac hac sang ella anh mot each trung thuc.

- Co kha nang tao diroc tin hicu dicn urong ung vai nhirng chi tict nho cua anh dn

truycn di, Ncu tao um.1c tIn hi¢u Luong ung vo.i chi tict nho, thr ta noi kha nang phan hi¢t ella dung he) hien dl'li quang - dicn eao.

- Ti sCi tin hieu tren nhicu ding la mot chi tieu chat 1U(:1Og cua dung cu hicn dtli quang - dicn. Khong thd danh gia chi ticu nay cua dung cu bien dtli quang - dicn hang nhicu xuat hien trcn man anh may thu hinh, VI trong ca h¢ th6ng truycn hlnh nguon nhieu phat sinh b nhicu khau.

- Quail tfnh phai nho.

- Ngoai ra trong su- dung, doi hoi dung cu bien dtii quang - di¢n phai hen, lam vice

voi de) lin cay cao, gon nhc, sir dung dun gian, dac tuycn pho ella eat6t quang dicn phai C)n dinh.

3. (jng vidicon a) Cdu tao

K6 cau 6ng vidicon chi ra trong hinh 2-6. Trong C:lng thuy tinh hmh tru duOrtg kfnh khoang 13 -;- :1X mm, co cac linh kien sau:

- Bia (J ): (16m me)! mang kim \o<.li rift mong, anh sang c6 th~ xuycn qua va l1U(_1C phu len mat trong cua thanh truC1c 6ng. Tren 1(1p kim 10<;11 nay bi phu mot lop quang dan dien mi'mg 2 7 :1 urn. Til 1('1p kim loai nay c6 16i ra dd lay tin hicu (I,), tren tai R,.

- Suns; dien fir.. (lClm cat6t (2), eire kh6ng chc 0), an6t thu nhat (4), cue anot ihrr hai (:'). Cue h inh t ru (6), t'1 hen trai eire nay co mot I~oi c6 mat rift nho, dung dd tao dicn truong d~u (~ gan bia. 6 trong m(lt vi'li loai (lng, cue (5) va cue (6) li~n lam mot.

- Cuon dim dai (7) dung dd ticu tu va cuon Icch (X) dd lam lcch tia di¢n nr quct.

Ncu do \dP rap sung dicn nr khong chinh xac, tia co hi hoi lech khoi true 6ng thl c6 the' chinh lai hang cuon sua (9).

- 't )i¢n the rnang k im loai cua bia vao khoang +( 1 ()-;-l (0) V. Dicn the ella I U(1i kha cao, khoang + 1000 V. Dicn the an6t thu hai khoang + (30Ch500) v so vC1i catot. An6t thir hai t'.IO truo-ng dtmg the, va {'1 khu vue d6 cuon lech sc lam lcch tia di~n tv anot nay va thu cac dicn ur thu cap ur hia h$t ra. Di~n the anC;t thu nhat thinrng xap xi di¢n the

47

an6t thu hai, Trcn an6t thu nhat co Ii ... nho ('1 gilia VOl dmmg kinh (50-;-60) 11m d0 han chc dl1i:mg kinh tia quet.

6(1000V)

7

B

Canh vat

..

+(300+500)V

(1Q.c100)V

Hlnh 2-6. Ket cau 6ng vidicon,

b) Nguyen Ij lam viec

Nguyen 19 lam vice ella 6ng vidicon I~ dira tren hicu irng quang dien trong cua bia, nghia la tit! dan dicn thea chicu ngang cua bia thay 06i thco ctrong d('l tia sang roi len nn. Tia nay co th~ IA anh sang nhin thay hoac khong nhin thay diroc, nhu tia hong ngoai hoac t ia ttl ngoai,

+ Tao dnh ni/i tlien the:'

. .

Qua trinh hlnh thanh dien the tren bia trong 6ng vidicon chi ra iren hlnh 2-7. M<~i phan nr ella hia co the wong duong v(ii mot tu dien C va dien tro R mac song song V(11 no. H la dicn tn"i thco chieu ngang ella rnoi phan IU. Ma trai tu C la rnang kim loai cua cue tfn hicu, rna phai tu iA ma: ben phai ella mt)! phan IU kia.

Dien tn1 R cang nho khi de) roi trcn phan tu do cang 16n, nghia lit khi roi mot anh len bia, thi noi chung dien tn'l R cua cac phan lU cua hia se khac nhau.

+ Khi bia khong roi sang, urc Eq:;::: 0, va chua co ria quet, Vi co I? nen rna phai cua tu C cling co dien the U;, = +L::/I nhu rna trai tu C; nghia la tu C khtmg dl1(:c n',ip; dien ap tren II,l Chang khong (U" = 0).

+ Khi khong chieu sang bia (Eq = 0) va co tia quet Ism viec l1 chc de) dien lU cham, Di¢n III cua tia quct Ol1(Jc lang 16e khi qua khu vue ella an6t. Sau tI() trong qua trinh lien tai bia, van tcic t ia dicn Ell cham dan VI eire tin hicu (mang kim loai) co dicn the En thap hon di¢n the anelt rat nhicu (£:.1-' < < (I,.). Liic d6, dicn tLr lam viec ('1 che de) tli¢n t Lr cham, va I i a quct giam dicn the phfa phai hia xu6ng hAng di¢n the catot. Nhir V0Y, sau m(\i Ian '-lUCL cac tu C OCU uch di';n den dien ap nhir nhau, hang En. CErra hai Ian dU<.1C t ia quct 1{1i (thoi gian gall hang Tv), III C sc phong dien qua R, ncn dicn the rna phai tu C tang dan.

4X

Nhung VI khCmg dtroc roi s~ng U:·q = 0), R nit krn, nen qua chu ky quct manh T1, di~n the U; chi tang mot luong khong dang k~.

Bia khang ducc chieu sang Eq = 0 Bia khang chieu sang Eq = 0

r-.-------- ......... -----~

U,

t------r----, - - - - - -. - - - - - - - -

Sang

Eo T II dien tich

Kh6ng co 1.-~'~ia~q~lIe~·'_+.4-c~6~t~ia~qclle~·'---tv:;: Tv

, \

u._o \~

S=

c

.... , i~ \

\

~ -eca'I'

Hinh 2·7. Qua trinh hinh thanh dien the tren bia trang vidicon.

+ Khi roi anh len bia (L'q:;t:. 0) va co tia quet, VI dien lfb Rella mbi phan ur ia ham ella E (R = j( E'I)) ncn h~ng so thoi gian ph6ng e = RC ella de phan lU diroc xac dinh ht'ii lk) roi len no, Phan tU n~:IO e6 cU) roi cang 1&1, Rella no cang nho, tu C dmg phong tli¢n nhanh; nghia la sau mot chu ky quei manh, rna phai tu C cangdirong. NhU' vay, mat hen

phai cua bia ua co ITI9t anh ntli dicn the. Ung voi di~m sang ella anh, dien the cang

ducmg; con ung v('1i di~m t6i, dicn the gan un,.. TH 0::: 64 )15 •

bang kh6ng. M((c den

Tom lai, qua trinh L~O anh n(';i dien the xay fa trong cac khoang tht1i gian dai hang :Tv, khi cac tu phong di¢n ljua de dicn tn't

M(Jc trang -

ngang cua ml'li phfln tu- cua bia, + Lii'y lin hieu ra:

Khi quet qua rna phai cac 11,1, tia quet da

o

Hlnh 2·8. Danq dien ap tin hi~u tren tai vidicon.

ha dien the cua chung t{1i mat di¢n the eat6t; tue dB. n~p cho de lL:J. I<'ti rmrc nhu nhau VI t1i~n ap {I,. cua chung deu tien tm hang Eb•

49

Sau khi hj tia dicn tu- quct qua, dien tich tren moi tu C ur mire da duoc n'.lp nhu nhau (dicn ap trcn d6 deu hang l~',) sc phong di trong khoang thoi gian ii' ::::0 T; mot IUl.ing di¢n khac nhau (ung voi diem cang sang, luong dicn tfch phong cang nhicu). f)(n khi hi quct Ifln iicp thco, rnoi tu lai dune "nap bu" vai hrong dicn tich nap lai hang luong dicn uch L1U phong di. 13<'1i VI moi khi h! quet de II,! lai duoc nap dcn mile nhu CU, IUC \.1 U, ::::0 rho Th(li gian nap I" (hlnh 2-5) ella de tl,l nhu nhau, ncn dong nap cua cluing khac nhau (ung vui ditm cang sang, d('mg n'.lp dng krn), Cac u("mg "nap bu" nay chay qua tai R, tao ncn di¢n ap tfn hieu dn l<'Iy ra. IXlIlg di¢n tu- n<:Jp cho de tu C s0 oi thco mach sau: ria quct - rna phai tu - rna trai tu - I,ii H, - ngu6n [:'" - diQm chung (catot). Nhu v0y dtmg dicn nap, Ilk dong tin hicu s0 di til duC1i Icn (nhu htnh 2-7) va s0 eho tin hieu cue tfnh am nhu hinh 2-S.

Tom lai , qua lrlrth tao tin hieu Xk\Y ra khi lia quct hrcn qua de ph{ln HI cua hia va tich dicn van cae Ill.

Nhu dU nhan xct ('1 phfln lrcn, tao anh ne)i (Ii¢n the xay ra trong 1h0i gian dii.i [I' ::::0 T, . I <:: 1 \' khi rna cac tu di¢n ph6ng qua dien tn'1' R ella de phan ttl. T; la ehu ky 4uCI manh, In Iii. th0i gian ral ngan de: t ia quct xong mot phan IU-. Trong thl)'i gian ngan I". tu nap rat nhanh. Nhu v~y co the coi dong nap (di'mg t in hicu) [(m hon dong phong k,,::' Ian

(k,,::' Iii. s6 phan tu cua m~l quer). Y nghla uch luy dicn t ich c1 vidicon lA nhu vay,

Nguyen Iy ticu II,! va lam Icch tia quct oha cU~)J) cam dai (7), va cuon I¢ch (X) (hinh 2- 4). Ngoai khu vue tac l1()ng ella cuon lcch, tia quct chi chiu tac d(mg cua tir tnrong song song v(1i true 60g do cuon tieu tu tao ra, ncn tia quct t6"i thang g<le Y(1i mat bia, eh{!t IU(Jng tin hieu lay ra pnu thuoc vao goc t6i ella tia quet.

c) Qluin tinb cua vidicon

Kh~e v(1'i CdC I09i d~ng. cu hicn tt(;;i quang - dien khac Iii vidicon co quan tinh. Co hai nguyen nhan g<ly len quan tfnh la: hicu ling quang dan dicn va quan tfnh khi [;:{y tin hicu,

Khi chieu sang bia, dt) d{1Il dicn tang va nguoc lai. khi chc leli d() d~n di0n giiltn.

Su thay lIcii u() dan dien khong then kip sir thay deli ella d() chicu s:in!. Muc d(,) quan tinh nay phu thuoc vao V~L lieu ehe tao bia, Ii l¢ giu<l cac thanh ph [in trong vat lieu, cCl11g ngh0 ehe tao va rrurc de) chicu sang. Chieu hia cang sang. qu.in t inh ci'!ng nho,

(Juan t inh gf\y ra khi 1;IY tfn hit;u Iii dl) dong L1i0n IU- que; nh«, khong du lon. Nhu UH hict ('1 rnuc Ifl)' tin hicu ra cua vidicon, khi quct de dua di¢n the cac phan HI cua bia xuong hang dicn the cat6t,tia quet da "Ltc lai" c'r phan s<.ing cua bia nhicu dicn LU- h(1n lei dt lai ('1 phan 1U- t6i. Noi each khac, irng v6i diem riltsang, We (1' Lit) co di¢n thc duong cao, thl phan lon dien IU cua tia quct khi gan dcn bia se quay ngm.1'C tn\ I<: .. i, Trong khi nap dicn cho tu C nhu vAy t a oa dU(.1C dllllg tin hicu can thict. VI vay o0i hoi dlmg dicn tia quct phi" du krn de nap (ttlY dicn rich cno de tu I()'i mire dicn ~lP l t, .-} 1:"1;' NI.Yu kh(lllg

50

du lrrn, thl sau ml)! Ian quct dd lay tin hieu ~e lay khong hei, co thd con sol lai khoang 25_,_lO'iL Tin hicu con sot lai cua m()! sCi" anh truoc khi quet, lam cho Cal' chi tiet chuydn dong cua anh bi nhoe di, d(l sac net va d(l r5 cua anh truyen hinh kern di.

Muon cai thicn 100.li quan tfnh nay, eo th~ tang dong quet hoac giam dicn ap cue tin hi~u Eh, rna van giLl" dong que! nhir cu. Giam E,) nrc la doi hoi dong nap cho cac tu C khong 16n, ncn dung dtmg t ia quct khong ](10 lam van darn han yeu du tren, Neu l:.'lng. til")llg que! thuc te co kho khan, VI duc10g kinh t ia quct 6 tren mat hia lang len, lam g iam d<;"'l 1'0 cua anh truycn hinh. De nang can kha nang phan hi¢t ella vidicon, phai lieu tu nil can than dd dam bao cho duong kinh tia quct chi eon khnang val chuc micron (VI dicn tfeh bia cua vidicon thurmg kha nho, c{1 ],2 em").

Tuy <.'6 hai loai quan t inh kd trcn, nhung quan unh cua vidicon phan kin phu thuor Vall d0 roi tren bia. t){) roi cang I(m, quan tfnh cua vidicon cang nho. J)() vidicon eo quan t inh ncn khi phat anh cua v~t chuyen

d(mg, anh truycn hlnh se khong sac Eb1

v(ri de di¢n ap el,rc tin hicu Li} khuc nhau, Cac true kh~c <.l) tbco logarit. Trong ph<:UTI vi dt) roi thLIt'mg dung, gia tri rkh(mg deli va co tr! so r= 0,7.

+ f)t;lc lllyin phd:

Tu)' thuoc vat lieu dung dd che tao bia, vidicon c(l lhd nhay cam v(1i cac anh s(lng. tremg thay duoc nhu t ia X, t ia ur ngoai hoac tia hong ngoai V.v ... Hlnh 2- [() I~\ It:lC iuyen phe) cua

net, tham chi nhoe han di va co duC)i dai khi V~\t chuycn d(lllg qua nhanh.

d) Ctu: d{ic llly(tn ella vidicon

+ f){ic lllyitn anh sang:

t)0c tuyen anh sang khong chi phu thuoc lMng s6 cua bia, !TIa con phu

thuoc Cel vao ehe dt! cung cap dicn, 6 hinh 2-9. vc d.l' d(IC tuycn anh s<.ing cung

hai loai vidicon.

Trcn hinh nily ding v0 <.1$c tuycn pho lUung deli ella mft! dl~ so sanh (ctu'()'ng dUl net). Ncu dung cac Clng loai nay thi anh

0,011-- __ -'- ..__ __ -'- ---..

10 100

Hlnh 2·9. H!:Ie tuyen anh sang cua vidicon.

80

60

40

20

"

I

/

380 460

620 700

540

I"nm

Hinh 2-10. Dac tuyen ph6 cua vidicon

:')]

truycn hinh sc mai trung thirc VI d~c tuycn lech sang phia rnau xanh va tim. Trong truyen hlnh lrang den, d6i voi cac chi ti6t mau xanh va tim cua v~t th] trcn man truyen hinh, dO choi ella cac chi tict d6 khong trung thuc nila.

+ I>t;i.c luye'n aperture:

Ta co the xct kha nang pharr biet ella mOL dung cu bien d6i quang - dicn bang d~e tuyen aperture ella n6. Kha nang phan bict ella 6ng chu yeu la phu thuoc vao chat h.rvng tieu II,! tia quct va 11a quang dicn It! dt! dich chuycn anh tu catot quang di¢n sang bia,

e) I>t;i.c tinh I'd sn dung

So voi cac 10,!-i dung cu bien deii quang - dien nhu xupeocticon thi vidicon co uu diem hem: Slr dung de dang. kct cau g<.m. nhc, u(1I1 gian VI trang ong It linh kien hon nhieu, Duang kinh cua cac 101;\i vidicon trong khoang 13..,..38 mm, nghia la kha gon, Thy dan gian nhir vay, nhung m0t vai 11<) phan ella n6 doi hoi gia e6ng rat phirc tap, trong cong nghe viec ehc 1<:'0 cuon lech va sung di¢n lU phai kha chinh xac. l:)6i vC11 sung dicn tiI, Ncu can dieu chinh sai lech do lap nip, dung hai cap cuon dieu chinh 9 (hinh 2-6).

Trong chieu phim iruycn hinh u() roi len phim c6 di¢n t ich nho, d~ dat gia tr] lon, quan tinh ella no giarn nhicu. VI hie chieu phim truyen hinh d0 roi Ion 10n (thco hinh 2-9), 6ng e6 th~ lam vice veri l:'/; nho.

Nhir ta dJ hiC't (philn quan t inh), khi E; nho, co the' giam phan quart tinh khi lay tin hicu fa. Trong inrong hcrp nay. lh) nhay ella vidicon kern, song khtmg phai Ja di~u can quan tam, VI Lrong chicu phirn truycn hinh khtmg kh6 khan gl trong viec tao fa d0 roi lrrn. Trong truycn hlnh cong nghiep khi phat hlnh de vat cnuyen d.(mg cham Lhl quan tfnh cua vidicon khong anh hirong' Jam tdi chat 111<,mg cua anh truycn hlnh. Theo hlnh 2-9 ta co the tang d0 nhay bang each lang l~'b'

2-4_ su CAM TH~J CUA MAT V A cAe THAM sf) CUA ANH TRUYf~N HINH 1. Dt? tuang phan va so bac sang trong anh truyen hinh

Khi quan Sal me)! v~t hoac mot anh tht d() wang phan (contrast) la m(H chi Lieu chaL lu~mg quan trong. D0 nrong phan dU(.1e tinh hang ti s6 d() ch6i ch() sang nhat tren d0 choi eh(\ t(li nhai cua V~l hoac anh.

r

K :::::~. 'I' ! .

"rmn

(2-24)

trong do:

[ - de) thai <'1 diem sang (trang) nhat cua anh:

Jrrr(lX • '"

l . - de) choi ('1 diem toi (den) nhal cua anh.

~l.ln •

52

SI! ihay d6i dO ch6i trcn mot vat hoac tren mot anh llr ehi liel nay sang chi tiel khac e{) the tlr llr hoac Lilli bien. Tuy nhien, mal ta khong phan biet dm.1c Sl! chcnh lcch qua he giua hai rmrc choi.

D\! chenh lech l6i thieu giil'a hai mire choi rna mttl 13 co the phan bier dUt.1e, g(_)i 18. <.1<) nhay sang cua mat va du\,c X8.c dinh bang:

dL = Lo· ['''; trong d6: L; - d(_) choi cua ncn: I,v - dQ choi cua di0m sang tren n~n do;

L1L - d() chenh lech t6i thieu rna mal con phan biet du<~e hai rnuc choi,

LJ.f, khong phai 18 hang s6, rna Ihay dcii my thuoc vao d¢ eh6i cua nen. Do do dung

(2-25)

;1L khong thuan ticn, trong thuc Ie nguai ia dung Ii s6:

~ L!.1.

(j =tp 1

"n

M

Thco dinh luat Vcbc-Fecnc, thi tt s6 1 co tri s6 khong dtii trong pham vi kha

'n

rong cua dai choi, Trang diti ch6i tiI 10-;- 1 (XX) nit, dO nhay contrast cua mat hang:

I1L

- := 0,02 ~ 0,03

Ln

De danh gia d(_) nhay contrast cua mat, con mot dai luc:mg rura thuang duoc dung lii sCi h~c choi eire dai trong mot dai choi da cho, tlrc 18 trong dai choi tlr l'min dcn L"" .. , CO th~ chia ra lam bao nhicu hac choi rna mal 1<1 con kha nang phan hi~l dU'<!c cac bac eh6i do.

B~c choi thap nhal rna mal ta co kha nang phan bict la:

(2-27)

B<)c thu hai sc la:

I.~ = 1.1 -i- 8,/'1 :::: (I + ~p)/'m'" + ~ I + 8,p)l'min = (I + 8,/1.",;,," (2-2R) Bang phuong phap nhir vay, bac thu ha sc la:

L3 :::: (l + 5,,if'm;n Va bac cuoi cung (lhu 11) se 13:

(2-29)

L",IU ::;:::: (I + 8,pr f·m;n

&i h~c choi rna rn~h ia c6 lh~ phan hi¢t dt1qc sc duoc xac djnh bang:

(2-10)

I-.

In m<.~

I~mln

(2-11)

n=

In(\ + (\,)

Nhung In( J + 0,/) Z 0,,, khi 0",« I, do tin: t.

1 n rl~'~~

/_m.n 2,3 I t.; 'I X 2,3 I K

11=-8--= 8 g,-:-=- g lJl

lp 'P min Ii,p

(2-12)

Nhu vay, s6 h;_~c ch61 Ii 1~ V(11 lC)garit cua d(l urong phan. Contrast dng 16n sCl bac choi II dmg nhicu,

Contrast cua cac vat I rong thicn nhien rfit 16n, c6 lh~ dat 1(1i I O", nhung mat ta khong c6 kha nang d6ng th('1i tiep nhan duoc contrast l(in nhu YAy. St,r thu hcp contrast trcn vong 1TI(lc 1~ nhi'1 kh,\ nang thfch nghi cua mat, Ilk 1il nh« su thay d6i kich thuoc cua con nguui (go I 103 th ich nghi nhanh J va nh(\ s\! h[lp thu cua k'rp sac !Cl trcn v0ng mac (thich nghi cham),

Contrast cua anh cang 16n, tht nhin cang r0. B6i voi mot lfim anh, ch(\ trfmg nh;!t phan x,~ I oor;,., con ch(~ den nhat phan xa khoang 1 (/,; anh sang t61. Do d6, contrast cua tam anh hang 100. D6i v6i anh truycn hlnh thl contrast co the 1611 hem nhieu, htli Vl man hinh hue X'-.I sang. Tuy nhicn, khi xcm iruycn hinh, contrast cua man may thu hinh hi giclm xu6ng do anh sang Ill' hen ngoai chicu len man hinh lam Uing 0(1 silng (\ phall den cua anh, Khi khong co ann ssng hen ngoai thi contrast cua anh \a:

t.

K mnx

'I' = -J.~ rl"nn

(2-11)

Khi e(l anh sang ben ngoai, thi:

i; 1 +

t.

n1;LX

K,p;

(2-14)

trong 06: [,,,~ - ell) choi do ann sang ben ngoai gay ra,

D6i voi anh truycn hinh, khi KI/) = 100 dU(.lC coi nhu chill hnrng t6t; Kill = 10 .;-. 40 dU(.l'e coi nhu chat luong anh trung blnh va K,P = 10 thi anh da co th6 xem duoc .

.'54

lJng v6'i cac d() contrast tren, thee bieu thuc (2-24) tinh duoc 56 bac choi LUong ung (khi Ii = 0,02).

K,p = 100 ~ n = 230. K,p = 1 0 ~ 11 = 115.

SO bac choi tren anh truyen hinh lhuC-Ing khac voi s6 hac choi cua vat truyen di; hoi VI contrast cua vat va cua anh khong gi6ng nhau, Nhung muon cho anh gi()"ng veri vat, van d6 c6 y nghia quan trong la sl! phan h6 bac choi tren anh phai ti I~ veri W phan h6 h?("" choi trcn vat. Vi du, cu hai bac choi trcn vat thi nhan duoc mor bac choi trcn anh va [I I~ d6 phai khong dc)i d6i v(fi rnoi mire ch6i. Liic do co the viet:

n; = mn.;

(2-35)

trong do: n" va n; - 56 bac choi cua anh va ella vat; m - he s6 ti l¢.

Neu thay dtH n hang tri s6 cua n6 b bidu thirc (2-32) thi ta co:

trong do:

iRK,p" = mlgK"w;

K - contrast cua anh: K"h' - eon trast c ua va. L

lpr.r L ".,..._

(2-36)

Hay:

K K '"

1{Xl - Ipv

(2-37)

Nhu vay, Ncu s6 bac ch6i cua anh Ii 1<; dirong thang voi s6 bac ch6i ella vat, thi contrast cua anh la ham s6 mil cua contrast ella vat, trong do he s6 rna hang he s6 ti 19 m.

IgLa

Lv

a)

b)

Hinh 2-11. Quan he do choi cua anh va cua vat.

Dc danh gia quart h¢ gil1a contrast ella anh va cua vat, hoac quan h¢ s6 hac choi giUa anh va vat c6 the so sanh quan h¢ d() choi cua chung, hoac qua so sanh quan he )()garit gia'a cac d(l choi ella cluing. Neu tri s6 di) ch6i giua anh va vat hang nhau, th) quan he giila chung IS. mot dui'mg 'thang di qua g6c toa d9 va lam thanh v6'i true toa d() mOL g()C 45° (dufmg 1 - htnh 2-11).

Neu tr] sCi de) choi cua anh khac voi tri sCi d<) choi ella vi:it nhung II I~ duc'mg thang voi nhau, thi quan h¢ giila cluing dW.1C dicn dat hAng t1uong lhJng 2 trcn hinh 2-11. Khi d() choi hAng nhau hoac Ii I~ l1uang thi'mg voi nhau thi contrast khong thay dc)i.

."i5

Thong [huang, trong thuc te d() choi cua anh lilt; khong duong thang vdi d() choi cua vat. BOi VI elk h<) chuyen deii anh sang - tin hieu (6ng phat) va tin hieu - anh sang (6ng thu) la nhiIng dung cu khong dufmg thang.

Ncu [a ky hieu : L,. - de) choi cua anh tren 6ng phat; I,,, - de) choi cua anh iren 6ng thu; [I, - [in hicu ('1 i6i ra 6ng phat;

ll:,- tin hieu 0 16i ra Clng thu;

k - h~ sci ti I~;

khi do:

U = k C'

I I v

(2-J8)

Tin hieu (I, diroc khuech dai len va truyen di qua du(mg truycn tin, <'116i VdO 6ng thu sc nhan dU(_1e lJ2 trong do:

(2-19)

Tin hieu [I:: kich thich 16n cue dieu che cua 6ng thu, tren man may thu hinh nhan tlu(.1C d(l choi '-.,:

trnng do:

(2-40)

r, - d() men khong du(mg thang cua clng phat;

rc - d() men khong l1uOng thang ella duemg rruyen; 1., - do men khong duong thang ella 6ng thu.

Muon cho quan he gifra L, va L, IS. duong thang, r phai hang 1. Cac tri s6 r" r::, r .; c6 the khac J, nhung Ncu tlicu chinh sao cho tich ella chung h~ng I thi de) choi cua anh sc Ii l¢ du(mg thang veri dc) choi cua vat. Mu6n vay, trong thuc te Y~ diroc chon sao cho:

I .

Y,=-- r I • Y'.

(2-41 )

Neu r ~ anh sc bi rnco, Dang men d6 duoc goi la mco gamma. Mach di¢n de thuc hicn r: sao cho r = I, dlll.K g(.)i 1<'1 mach sua mco y.

Quan h¢ giila d() choi ella anh va ella v0L LIng voi cac tri s6 y khac nhau dU(.1e hieu dicn iren hinh 2-12. Tnmg do, tren hmh 2-12a ia quan h¢ thang, trcn hmh 2-12h la quan h~ IC)garit.

La

a)

Lv

y = 1

IgLa

b)

IgLv

Hlnh 2-12. Quan giU"a h~ db eh6i ella anh ve ella vat

Khi Y "$- I th) su phan M S{") bac choi giua anh va V~l khong con ti I¢ veri nhau nua.

Khi y > I. b vung t6i, m'(>t bac choi trcn anh ling v(1i vai b@c choi tren vat; con 0 vilng sang. vai bac choi trcn arm ling v(1i mot h~c choi trcn V~L Khi r « I, quan h¢ d6 se ngLn}C lai.

De' dieu chinh contrast cua anh truyen hinh, dung {hang ch6i chuan g6m I 0 hac choi ia anh t61. Dieu d6 c6 nghia 11'1 quan h~ giua de) choi cua anh va de) choi ella vat la durrng thAng, contrast khong dOi.

2. Kha nang phan biet cua mat va dl) phan giiticun anh truyen hinh

Kha nang phan hi¢t cua mat phu thuoe van cau true ella v(ing mac. 6 day, ihao luan d6i v(1i con mat binh thurmg, nghia Hi. deli vCri sCi" d6ng ngu0i quan sat.

Kha nang phan bict cua mat duoc l1~c tnrng hang khoang each he nhat giO'a nai diem rna mat con nhan thayhai dic'm tin 1a phan biet. Neu dich hai dic'm do iai gan nhau hon nua tht mat khong phan biet duoc hai die'm d6 nira rna lhay chung chap lam ID()t. Tat nhicn, dicu neu ra tren day con phu thuoc van khoang each lit cac dic'm quan sal den mat ngu0i quan sat Dc' thuan tien cho vice khan sat, khong phai xac dinh bang khoang each giua dic'm quan sat va mat, nguc1i ta thuong dung goc nhin cho phep. Hai tia sang til hai ltitm quan sat TC1i van mat lam thanh

mot goc. goi ia goc nhin. C10e nhin be nhat rna mat con phan hi¢t duoc hai ,tic'm Iii rieng bict goi Iii gt'ie nhln cho phcp ip. Tri sCl ngnich dao cua goc nhln cho pncp l/<p dU',1C g',li iii kha nang phan hi¢t ella mat.

Khi quan sat hai ditm, Neu anh cua mt"li di6m duoc chieu len m(n phan til hlnh chop khac nhau trcn v(ing mac ta se nhan ihay t1{l Iii hai dic'm (hinh 2-13), Neu dich hai di6m i?i gan nhau den mot rruic nan do,

Hinh 2·13. G6e nhin be nhtit

.')7

anh cua chung chicu len cung mot phan IiI hlnh chop, mat ta thay hai di~m do chap lam mot, VI hie do nao chi nhan duoc mot xung dicn kich thich,

Nhu vay, kha nang phan hil;t cua mat phu thuoc van khoang each giira hai phan Iii hinh chop k~ nhau 6 vung trung tam Yang mac va kha nang di~u tiet cua mat.

Tuy nhien, thuc nghiem cmrng minh rang, ta chi phan bict duoc hai diem khi anh ella chung duoc cbieu len haiphsn tll: hinh ch6p each nhau it nhar hOi mot phan rtf hinh chop khac (hinh 2-13, trong do vong mac diroc vi! phong dai len).

Goc nhln cho phcp cp cua mal co tri s6 khoang 1 -:- 1,5 phut. Kha nang phan hi~1 cua mal d6i voi vung trung tam ella vong mac ii'l 1(10 nhat. Cang xa vung trung tarn, kha nang phan biet giam dan, \xii VI mat de:; phan tu hinh chop thua dan.

Kha nang phan biet ella mat phu thuoc van d() choi va contrast cua V~l quan sat (hlnh 2-14). D() choi va contrast cang krn, kha nang phan bict cang Inn. Trong ky thuat, khi tfnh toan, tri sf) g6c nhln cho phcp thu<:mg dung hang \,0 phut.

Trong ky thuat truycn hinh, xuat phat nr kha nang phan bict ella mat d~ xac dinh sf) dong quet can thie! ella anh truyen hmh, Mu6n nhan duoc mot anh nghe thuat dep trcn man truyen hinh, phai lam cho ngubi xern truyen hinh kh6ng th5y dUtJc cau true cua cac dong quct. Di6u d6 c6 nghia la phai chon s6 dong quct du Ion, de cho hie nhln hai dong quct kc nhau du6i goc nhln be hon goc nhm cho phep.

0,8
."ii.
:.c
<::
.<1>
s:
a.
0> 0,6
<::
..
c
'<1>
J::.
"""
<I>
." 0.4
o
i6
-o
Ol
<::
~
"0 0.2
'"
~.
0 L(nil)
1 2 4 6 8 10 20 40 60 80 100 Hlnh 2-14. Kha nang pnan biet cua mat phu thuoc theo do eh6i va do contrast cua anh.

Khoang nhin r0 nhai cua mal then chieu doc gi(ri han trong g6c 12°. NhU' vay, Neu man may thu htnh c6 (1<) cao la It, mat ngu{\i xem phai each man anh m9t khoang 1 = 511 sc thay ann rB nhat.

Xuat phat tu do, Neu ky hicu goc nhln khi xern truyen hinh 1a:

h a = 2arctg- 21

(2-42)

thl s6 dong quct sc He

1,00
':5 0,75
'0
0>
I:
~ 0,50
'2
'0-
0 0,25
0 -
~ -
/
/ 200 400 600 800 1000 l

Hlnh 2-15. £lo ro cua anh phu thuoc theo dong.

a 12 12· 60

z = - = - = -- = 720

rp I I

S(; dong dng 16n, anh cang rfi. Tuy nhicn, khi s6 dong quct tang. luc d~u de) r6 lang nhanh sau do cham (ian (hinh 2-15), Chon chi lieu cho h¢ th(i"ng truyen h inh phai phoi hop nhicu mat, VI khi tang s6 dong quct thl tang d(l r6 cua ann, dc1ng ihrri lai gay ra nhicu kho khan vC:. ky thuat. Do do khi chon s6 dong quct cho he Ih6ng truycn hinh phai xufit phat til' cac chi lieu ky thuat noi chung, chu khong phai chi can ell vao d() r6 cua anh. SCi" dong quct thuong dung nhu sau:

- l Ie th6ng OIRT va CCIR: z = 625.

- II¢ thC;ng I:CC cua My: :: = 525.

- H¢ thong ell cua Phap: z = g 19.

- H¢ th6ng co. cua Anh: :: = 405.

Kha n[mg phan bict cua mat v(ri goc nhin cho phcp bang 1--'---1') phut \A Lleii v(ii anh den trRng, nrc \s kha nang phan bict cac di0m den trcn ncn trang hoar lii6m tdng I rcn ncn den. Neu quan sat cac dic!m mau den trcn ncn mau, kha nang phan hiet cua mdt thAp hem nhicu. Kha nang phan hi¢t cac chi tiet rnau cua anh so veri kha nang phan hi¢! dt) choi (den - trang) dl1(.1C dan ra c'r himg 2-1.

Nhu vay co nghia la, Neu lAy kh~ nang phan hi¢t cac l1i(;m den trcn ncn tdng (hoac diem tr~ng tren ncn den) lam moe de so sanh, thi kha nang phan bict cua diem den trcn ncn d(') chi bang 0,5 va cac diem den tren nen lam thap han nib, chi hang 0,26.

Bang 2-1. Kha nang phim biet cac chi tiet rnau cua anh so voi kha nang phzm blet do eh6i

Mau cua v~t (anh) Kha nling phan Mau cua v~t (anh) Kha nling phan

quan sat bi~t quan sat bj~t

£len - T r~ n9 1, oo---r- Lue - £l6 0.40

1

I

Den - Lue

0,94

£len - £l6

0,90

Den - Lam

0,26

£l6 - Lam

0,23

l.uc - Lam

0,19

nd danh gia de) ro ella anh truycn

hinh , ngu0i t a thuong dung hinh chuan la cal' dai soc dcn-trang song song, thang dung hoac nam ngang. Dc) rong cua cal' S9C da hiet trurrc, th r du hang 1/100, 1/20(), 1/400 v.v ... chicu can man anh, hen canh cal' diti S(.lC co de chu 100, 200, 400, 600. Ncu chi xcm anh ta phan bict ro dUCJe dai S~1C den trang b Chtl co ghi 600, co nghia \s. anh co d(l r6 600 dong

(]OO dong trang, 300 d<'mg den xen k0 Hlnh 2-16. Hinh nan quat.

nhau). Trcn cac hang thu chuan con co thd dung hlnh nan quat thtmg dung hoac nam ngang (hlnh 2-16) oe xac dinh d(l r6 cua anh. Hinh nan quat thang dung dung de danh gia de) ro thco chieu ngang, con hlnh nan quat nam ngang de xac djnh d() rtl theo chieu ihang dung.

200

300

500

BCn canh hinh nan quat e6 de cac con s6 200, 400, 6(X), co nghia Iii. dCl r(lOg ella Cal' nan quat (1 cal' vi tr i urong irng hang 1/200, 1/400, 1/600 chicu can ella man anh. Ncu khi xcm iruycn hinh ta thay r6 dU<,1c hlnh nan quat den eh(\ C0 ghi con sCl 4()O chang han, con khoang tu 400-;.-600 hi nhoc kh6ng thay ro lUng nan quat, co nghia IA anh [0 den 400 dong.

3. Quan tinh elm thi giac va hln so nhap nhay ella lmh truyen hlnh

Anh sang tac dung len vting mac, gay fa pnan ung quang hO<I ('1 cac phan ur nhay cam ann sang. Khi anh ang bien dt;i d()t ng(lt, phan ling quang hoa khCmg the xay ra hoac mat di mot each nrc thoi dUC.K, rna phai til ur, nghia la thj giac co quan tfnh.

Ncu mot chu6i xung choi dang chir nhat (hlnh 2-17a) lac dung ncn mat, ta cam thay cac xung d6 xuat hien va mat di mot each tu til (hinh 2-17h). D¢ choi cam thay d6 tang len va giam xuong theo quy luat ham mil:

khi:

(2-44)

khi.

trong dtl: L", - bien d() cua xung choi; ['c(1) - d(l cnoi cam thay:

t, va r2 - de hang s6 thoi gian xac dinh quan tfnh cua thi giac, trong del t, xac dinh t{:lC dc) lang va r~ xac djnh tC;c de) giam cua de) ch6i, 21 day r, > r,.

60

Then hinh 2-17, khi tan s6 lap l<;li ella xung choi lhap, mal ta thay cac xung choi lil rieng biet. Khi lang (tan lan s6 lap I ai cua xung choi do co quart tfnh, mat khong co kha nang phan bi¢l diroc umg xung nira, rna chi cam thay nguon sang bi nhap nhay. Neu tiep tuc tang tan s6 cua xung choi den mot rrurc 1.10 nao lkl, thi mat cam thay ngu6n sang I.kl IS. ngu6n hue xa lien tuc. Tan s6 lap I <;Ii t6i thieu cua xung choi d6 thi giac cam thay ngu6n sang buc xa xung nhu la mot nguon hue xa lien tuc goi Iii tan sCi nhap nhay t6i h<:ln.

Tan s6 nhap nhay t(1i han phu thuoc van d¢ choi; VI hang s6 thoi gian

L

L",

~ - r--- r--- a)

L

b)

T .•

Hinh 2-17. a) Xung ch6i hinh chiJ nhat, b) Dang xung xuat hien tren milt

t, va [2 phu thuoc van de) choi, Khi d(l choi tang, TI va T2 giarn, do do tan s6 nhap nhay t6i han tang.

Tan s6 nhap nhay tdi han con phu thuoc vao dieu kien quan Soh, nhu kich thuoc ella V~l sang va mire choi ella nen. f)6i voi man anh truyen hinh, tan s6 nhap nhay tai han van khoang 48..;.50 IIz_

Khi dn s6 lap lai bang tan s6 nhap nhay tai han, thi dl.) choi earn t hay cua man truyen hlnh diroc xac dinh then djnh luat Tan-bot, hang:

T

. t; = ~. f un«.

I)

(2-45)

trong d6: /,(1) - di.) choi ella man hue X<:\ khong lien life; T - chu ky lap lai ella xung.

Thco dinh luat Tan-bot, Neu biet tan s6 lap lai va bict di.) choi, de) du huy ella man huynh quang may thu hmh, c6 the xac dinh dl.) choi cam thay,

Trong cac he truyen hlnh OIRT va CCIR, nguai ta chon t[in sCi 10p lai ella manh choi hang 50 Hz, co nghia la rnanh choi phai chap 50 Ian trong I giay. Con trong cac he truyen hinh dan dung cua My, Nhat chon 60 Hz. Tan sci d6 goi la litn sCi rnanh, Tan sCi manh diroc xac dinh b(1i b() quct manh. Ta thay trong cac he truycn hinh, chon lfin scl rnanh hang tan s6 cua m<;tng dien lye t)i~u d6 fill quan trong de loai trir de dang men d(mg nhu men hinh hoc dong. men choi l1(mg.

61

o tan ~6 60 Hz. mat ta de phat hicn de dang men d(mg hon ia men tinh. Tni 01,1. men nmh hoc tinh co th~ dat den 10% rna mat ta van chua phat hien, nhung men hmh hoc d(mg, VI du man bi lik lu, thl chi dn dat 1 % la da thay roo

Neu tan s6 manh khac v(1i 1<"ln sCi ella mang (1i9n luc, thi khi h9 thong truyen hinh lam vise Vl1i ngu6n dien lay tu mang dien. uln s6 ella rnang dicn sc anh hu6'ng den man anh, lam cho man anh bi I~c lu hoac d0 choi trcn man phan hcl khong d6ng dcu; va su phan h6 d(l choi khong deu d6 di d(mg then chicu thang dung. IIi9n nrong d6 lam chat luong anh g iarn va nguoi xem cam thay raOt kho chiu,

4. Kich thuoc elm man anh truyen hinh va meo hinh hoc

Kich thuoc cua anh truycn htnh duoc chon sao cho thoa man dieu kien quan sat t6i uu, Kinh nghiem cho thay rang, khi quan sal m0t'tam anh phang co chieu cao 13 h. phai dd tam anh each xa mat mot khoang l ht'mg (5-7-6)/z thl cam thay anh ro nhat. Dieu d6 e6 nghia la goc nhin [0 nhat cua mat thco chieu thang diing vao khoang 12°. Con g6c nhln [0 nhH"t cua mat theo chieu nam ngang van khoang 15°-7-16°. Xuat phat ltt cac goc nhln f{l nhat d6, ngum ta chon kich thuoc cua man anh. Ti s6 chieu ngang b trcn chieu cao h cua man anh duoc g(.1i la ph() ann, tlnrong chon hang:

h 4 b 5 -:::: - h03C -::;:;-

h 3 . h 4

(2-46)

VI kich thunc chicu rong va chieu can khong gi6ng nhau, nen kich thuoc man anh m:1Y thu hinh dU(.1C d~c trung hang uutmg chen g0C. Vi du noi man anh (may thu hlnh) 47 em ho~c ."i9 ern co nghia la uUOng chen goc cua man anh hang 47 ern ho~c ."i9 cm. 6 mot s6 nl1(1C ur han thuong dung don vj inch d6 chi chieu dai duong cheo cua man anh may thu hinh (\ inch bang 2 • ."i4 em).

Khi khoi phuc anh, anh nhan dU~1C tren man may thu hlnh phai hoan toan d6ng dang v6i anh phat di. Neu kh6ng ddng dang nrc la anh bi men loai, lo~i men nay g(.)i lA rnco hinh hoc,

D6 dicu chinh may thu hinh khi')i hj men hinh hoc, nguoi ta phat di hang chuan hinh () vuong. Neu anh nhan om.1e Hi. nhtmg 6 vuong hang nhau thl anh khong bi men (hinh 2-18a). Con anti la nhung 0 vuong khong bang nhau ia anh hj men hinh hoc (hlnh 2-18h, c. d, c).

Trong do, dang men b hlnh 2-18h la do ttt tnrong lam i~ch tia di~n ur thco chieu ngang trong 6ng thu va clng phat khong tuycn tinh gfly ra. Dang rnco 6' hlnh 2-18c la do ltt lrui:1Ilg lam 19Ch tia dicn tu then chieu doc knong tuycn tinh gay ra. O'm dang meo ('1 hlnh 2-18d va 2-18c la do ctrong d0 ur trirrmg lam lech ria dicn tu thco chicu doc va chicu ngang khong du Ion gay ra.

62

a)

b)

s d
..l. I'l'IiI"L

Y
d"l,£l.:':
c) ..t. d)
11111111 11111111 1111111 l1li111
111111 11111
1111111 !III llIll
UIIIIll UIIIIll I11III11
11111 llillU 1111111, 1111111
e)

Hlnh 2-18. Cac loai mea hinh hoe.

Mco hinh hoc con co th0 lam cho kh() anh bi thay ctC)i (hinh 2-19). Trong d6 dang men b hinh 2-19a goi la men nlnh thung, con ch.mg men (1 hinh 2-19h goi \a men hinh gCii. Men hinh thung va men hinh g6i do Si! phan b6 tit truong lam lech tia dien ttr khong d6ng d0u gay fa. Men hlnh thang (hlnh 2-1ge) 11'1 do true cua h¢ th6ng quang hoc khong vuong goc voi cat6t 4uang dicn cua clng phat hoac true sung dicn ttl khong vuong goc voi man anh ('1 clng thu gay fa.

a)

d)

Hinh 2-19. Cac laai mea hlnh hoc.

63

Men hinh binh hanh (hinh 2-19<-1) do cac tu tfUOng lam lcch thco chieu doc va chicu ngang khong vu()ng gae gAy fa (cuon day li'IITI lech dQC va ngang d~t khong vuong goc), Men (~hlnh 2-19c 13 do nhieu tan s6 ihay tac d(mg len tiI truong lam lcch gay ra,

N6i chung, meo hlnh hoc 18 do cac h{) quct gay fa. Mu6n loai tnr cac loai rnco nay phai di6u ehinh cac he) quct hoac dung cac mach hicu chinh vao cac he) 4Ue1.

Mco hlnh hoc diroc t inh ihco phan tram, Thi du men hinh hoc ('~ hinh 2-! Sh va c JU0c t inh thco cong thuc:

d -d

K = 2 m;OX ",," I 000;;

IJIl d = d 0

mnx min

(2-47)

Mco hlnh hoc ('1 hinh 2-19 duoc t inh thco cac bicu thuc : • Mco hinh thung va hinh geli:

I1h I1h

K = - 100% va K = - 100%

hh b hh h

(2-48)

• Mco hinh thang:

l, -II

Khll = 2 ----100% l~ + t,

(2-49)

• Mco hinh binh hanh:

(2-50)

Men hinh hoc C<l the cho phcp den tri s6 10 -;. J Stir. Mat chi co the phat hicn diroc rnco km hon Yk.,

2-5. t)~C t)lEM eVA TIN HII~U HINH 1. Hinh dang tin hieu hlnh

Nhu eta noi (1 phan trcn, nguyen tae chuycn doi anh quang thanh I in hicu tti¢n [a chuycn dC)i tt0 choi cua tung phan til anh thanh dong dien (hoac dien ap tfn hicu ),

Gia thiet qua trinh chuyen d6i diroc thuc hien theo quy lu~t thClIlg dung [a Ian iuqt chuy6n L!c)i cac phan n'.r anh cua tung dong, het dong nay sang dong khac, til trcn xu6ng dl16i.

Vi du: Su phan h{~ de) roi trcn cat6t quang dicn cua he) chuycn ett"li (anh quang chieu len caiot quang dicn) nlur hinh 2-20a. TB hay lay tin hicu cua cac phan nr anh lam thanh d('mg aa ltd khao sat. Ncu kieh thurrc eU8 phan tt! anh (ria dicn nr) nit nho so voi chi tiet anh, thi tr] nrc thoi cua tin hicu hinh hoan loan 11 [e voi mire choi (1 lung Lh(1i di~m cua anh doc theo dong aa' (hmh 2-20h).

64

Til hlnh 2-20b nit ra nhCi'ng nhan xet sau:

• Tin hicu hlnh la tin hicu don C\,I'C t inh, hoi VI d(~

chdi ella anh co tri s6 duong, a)

bien dc)i til khong den tri s6 duong cue dai. Do do tin

hieu hinh urong irng cUng

chi co mot cue tinh, hoac Is durmg, hoac la am. Ncu ling

vai l1i6m trang cua anh, tfn

hicu co tri s6 dien ap lon nhat; ling voi de oiem den,

tin hi0u co dicn ap nho nhat (Lri s6 dai s6) thi goi 13 LIn

hicu cue tlnh du·(mg.

a

u

Mvc trang +- ----,.

-----------.l~

Muc xarn

Muc den

1------------------------ '-------i

b)

Hlnh 2-20. Vi du chuyen dOi anh quang thanh tin hieu diEm.

Ncu nguoc lai, thi gqi la tin hicu eire tfnh am. Noi each khac tin hicu hinh co chua thanh phan mot chicu (tr] trung blnh), Tri [rung blnh cua tin hieu d6i voi moi dong tt Ie; voi d(1 choi trung binh cua dong d6. Tri trung binh ella tIn hieu d6i veri m1\i anh Li Ie; vai d() ch6i trung binh cua anh do. D6i veri anh dung im, d(> choi trung binh khong thay d6i, do d6 tri trung binh (thanh philn mot chieu) cua tin hieu cung khClng thay ddi. Deli veri anh dong hoac ehuyen Lll' canh nay sang canh khac, 0(> choi trung binh ella anh luon thay d{\i, nhung t6e u9 bien dt.ii rat cham, do d6 thanh phan trung binh thay d6i rat cham, v6i tan s6 khoang tir 0 den 2; 3 Hz.

Do tin hicu hlnh la lin hieu don cue tfnh, co tinh chat nhu tin hieu xung, ncn khi do luong kh6ng do then tr] s6 hieu dung, rna do theo tri s6 gii:i"Ci dinh vrri dinh (hieu s6 giila rmrc cue dai va rmrc cue tieu cua tin hicu) .

• TIn hicu hinh, n6i chung, la tfn hii;u khong chu kyo chi trong tnrong hop truycn anh khong di dong thl tin hieu co chu ky, hang chu ky tan s6 anh. Truong hop dac hie;L khi truycn nhCi'ng d~i soc th~ng dirng bat d(mg, thl chu ky l~p lai cua anh hang chu ky dong.

Trong qua trinh chuycn ddi, tin hicu hinh hi ngat quang qua mAi dong. Tia dicn llr lam nhiem vu chuycn dc")i anh quang ihanh t in hieu dien quct len hia thanh nrng dbng, khi hC"t mot dong tia duoc tro 1 ai dau dong cte quet dong ucp theo, Do do, m()i ehu ky quct duoc chia lam hai phan: Phan quet thuan - t ia dicn tu co lac dung chuycn ct6i anh thanh tin hicu dicn, chiem khoang H2~84% cua mo: chu ky quct dbng. Phan quet nguoc la phan thl!i gian tia dien lU til cuoi dong quay vc dau dong de chuan bi quet tiep dong sau, chiem khoang 16 ~ 18% cua mot chu dong. Trong khoang thai

65

g ian quct ngtroc. tin hieu khong mang tin nrc cua anh. ncn dLH_1c dung de: truyen xung t<:lt <.1(")[1g. Xung tilt d("mg c6 rae dung dt t ia tli¢n nr t1 Clng tia trong thCri gian quct nguoc. Tin hieu hinh day du duoc trinh hay ircn hlnh 2-21.

U Muc tdmg

. .

~ . ~ . ..

:.._..: __ :.,.._-- 3T .. _:..- 2,5TH--':

Xung db mal

(23.;. 30)TH

Muc den Muc xunq lat

Muc xung db

o

Xung lal mal

Hlnh 2-21. Tin hieu hinh day duo

Cilng nrong nr nhu vay tl6i v6i anh, khi tia dicn tu quct het mot anh, nrc la quci mot Ilf(_11. gua tat d. cac dong cu a anh til tren xu6ng duoi, ria phai chuyen d()ng ngiroc l<_li tu diroi len trcn duoc goi IH thoi g ian quct nguoc cua anh. Trong khoang th{"1i gian nay, tin hieu khong mang tin nrc cua anh nen duuc dung d0 truycn xung t~t mal. Xung rat mat C() tac dung t~t tia dicn nr cua 6ng thu trong thoi gian quct ngU\1C cua anh. Thoi gian quct nginrc cua anh thuong dai hang 23 -:- 30 chu ky cu a dong.

Nhu vay xung tat dCmg xuat hien sau mc)i dong va xung tat manh xuai hicn sau moi manh, Mire dinh cua xung t~h duoc chon VU~1t qua mire den mot It de dam bao rat hoan toan tia dicn IU ('r 6ng thu trong th('1i gian quet nguoc, ncn c{1I1 goi la rrurc qua den (xcm hinh 2-21). Mire den la mire tin hieu ung v(1i diQm den cua anh. Mire trang 1a rmrc lin hicu ung voi diem trang cua anh.

Trong th("1i gian quct ngU(.1c con truycn xung d6ng b(\ Qua trinh quct anh, xu Iy I in h icu t':J i ph fa pha 1, t ru yen qua kcnh thong ti n , th u nh ~n, xu I)' va h icn t hi thCmg tin l~i phia thu dn phai duoc <.h~ng ho, Tin hicu d6ng he) dU(.1C dung de kh6ng ehe hr.) quct trong may thu hlnn dieu khien tia dicn ttl lrong 6ng thu lam vice l1C:II1g he) va d()ng phd V(1i t ia dien tu quct trong 6ng phat. Tin h ieu d6ng h() dU(.1C tao ra va tru y6n di trcn ken h th(mg tin cung vo-i 11n hieu hmh, T(ing h(.rp cua tin hicu hinh va tin hicu dong h() cho ta tfn hieu truycn hinh.

TIn hieu J6ng be) dong duoc d~t trcn dinh cua xung xoa dong, va tin hicu d6ng h(} manh dlH.1C d~t tren dinh cua xung xoa manh, Tin hicu dC1ng h() cling ia cac xung co bien li() VH th()i gian X3C dinh ncn con duoc goi 13 xung d()ng h() dCmg va xung (tong he) rnanh.

66

Trong khoang thai gian xoa manh, thuang kha km khi so veri thai gian cua mI)l dong que! - xung (Mng bo manh co d(y rong hang 25 hoac 1 chu ky quet dong, nharn de tao dm.rc q ua trlnh d6ng h(l ch fnh xac sau die khoang thoi gi an dai nhu vay, tin hieu dong b<) manh con mang thea de xung can bang. Do la chuoi de xung nam truce va sau xung d6ng bQ manh trong khoang thai gian xoa manh. Khoang each vi'! thai gian giua cac xung can bang duoc xac dinh khac nhau tuy then cac h~ truyen hlnh, Tin hieu hinh t15 diroc cong ca xung tjt va xung et6ng b¢ dUl.1C goi la tin hieu truycn hinh day duo

2. Pho tin hieu hinh

a) X lic dinh ph(f

Xac dinh Ian ph6 cua tin hieu hlnh Ii'! xac dinh de thanh phan xoay chicu cua tin hieu. u,g vai cac chi tiel IOn cua anh 1a cac thanh phan liin s6 thap va ung V(1i cac chi liel nho cua anh la de thanh phan tan s6 eao cua Ian ph6 lin hicu hinh.

De xac dinh dai Ian pho cua t in hicu hinh, inroc het ta xac dinh giai han citn'1i va giai han tren cua ph6. nrc 18 thanh phan thap nhat va thanh phan cao nhil cua Ian pho, sau do sc khan sat s,! phan b6 phcl trong giai han eta xac dinh.

Thanh phan thap nhat cua tan ph6 duVe xac dinh hang tan M) quet manh (quct doc).

Chung ta de dang thiy rang anh co dang nhu b hlnh 2-22a (gom hai phan: phan trang e6 d{) choi l., va phan den c6 d0 choi l.: f)utmg ranh giOi trang den song song v6i dong quet).

L,

L,

a)

c

c

x

b)

Hlnh 2-22. Xac dinh thanh phtiln tha'p nha't cua ttiln ph5 tin hi$u hinh.

Tin hieu dien urong ung nhu hinh 2-220 (xung chtr nhat eo t~n s6 hang Ian s() quet manh). D6 la thanh phan thap nhal ella tan ph() tin hieu hlnh. kh6ng c6 dang anh nao khac cho thanh phan tan rho thap hon. Thap hem nua (khi anh chi eo mot mile choi d6ng d6u) 18 thanh ph<i.n mot chieu.

Nhir vay, thanh phan xoay chieu thap nhat ella tfn hieu hlnh hang I,j,n sci quct manh. Ket luan nay dung voi h£ll ky m<)1 dang anh phirc tap nao, Vice xac dinh gi(1i han tren ella liin ph6 phirc rap hun nhieu. Mucin tang d~ ro cua anh truycn hmh. phai

67

khoi phuc lai duoc cac chi tiet nho cua anh tfuy~n di, nrc lit phai truycn di cac thanh phan tiin s6 cao cua rln hicu hlnh nrong ling veri cac chi tiet nho lt6.

Tabiei rang h'o) Ih6ng truyen hlnh chi c6 th~ khoi phuc I<;i.i dtrt.1C anh v(ti cac chi tiet <:() kfch thuoc xap xi phan llr anh, Kfch thuoc cua phan ttl anh dU(,1C xac dinh bang (1 vuong rna mbi canh hang chieu r(lOg cua mot dong quet. VI vay, s6 dong quct ding 1(10, kfch thiroc cua ph<i.n ui anh ding nho, anh cang ro.

n:) rong lan ph6 cua tfn hieu hlnh con phu thuoc van van ttic cua ria quct, nrc Iii phu thuoc

van th(ri g ian truyen di diroc de chi tiel anh e6 k ich thucrc xap xi phan nr anh, Ta hay phan tich anh c6 dang g(im cac dai soc den - tdng xcn kG

thang dung (hinh 2-23) va d() n:)ng cua mC)i d::\'i

S(.K hang d\l rong cua dong quci.

Neu chieu can cua man anh ky hicu la II, chieu rong cua man anh ky hicu 1a b, va hilt = K".

,..--- -

-

h

I<l--------b

Hinh 2-23. Ann wi soc den . tr~ng_

s6 dt'mg quct 13 :, lhl anh gCim K,}:/2 cap dai S'.)!; den - trJng thJng dung. 111l\i gian truycn hai phan IU anh kc nhau (tia dien nr quct ljua m0t cap dai soc den - trJng) lam thanh m(H chu ky t in hicu. f)6 la thanh phan cao nhat cua tin hicu hinh dn phai truycn di.

IlJy tfnh ihoi gian truycn mt}l phan ur anh (I",), sau d6 unh thanh phan cao nhflt cua tin hieu hlnh. Dc xac dinh dinrc thdi gian truyen mot phfin IU anh, truoc hct phai xac dj nh scl phiin tll" anh trcn m,}1 anh va s6 anh truycn di I rong mot gifly, t ll" d6 I fnh ra thoi

gian '",.

S6 phan Ill" anh trcn m01 anh hang:

. ,

N" = K,,:-

(2-:11)

Ncu sCi anh truyen di trong !TI()! gi<1y 1~ II", lhl s() ph<1n tu anh truyen di trong m01 gif\y ho1ng:

Thai gian truycn mot phan Ill" anh hang:

f =-=---

.1" lv'II.K.:::

{l ~ •

(2-."i2)

Thanh phiin I an s{i can nhfll cua ! f n h icu h inh hang:

1 n K z~

r~-'" " "

. c 21 2

1"

(2-:14)

Trong thuc Ie khong phiii loan b¢ thOi gian quet d~u la hihl Ich, rna chi co trong thoi gian quet thu~ tfn hieu h1nh mm rnang tin Hie cua anh; con thoi gian quet ngu<Je khong truyen di tin tile. Neu ehu ky quet dong ky hit;u Iii T H' thi thl1i gian quct ngiroc bang:

Tlln~ = aTH: trong do: a ~ h~ s6 tfnh hang phan tram lht'ri gian ella mot chu ky TI!'

Thai gian quet dong thuan hang TIII~ = (I - a)TH• Liic d6 thoi gian truyen mot phan ill anh gi8rn /!( 1 - a) Ian, va thanh phan tan s6 cao nhal cua tan ph61ang /1(1 - a) l;:In:

n K Z2

f ~ a

C - 2(1- a)

(2-56)

Thuc nghiem dl! cluing minh rang, d~ dam bao cho h¢ thong co kha nang phan tich den rmrc 1Miy duoc cac chi tiet anh c6 kich thiroc hang phan HI anh, thi co lh6 giam dai Ian s6 xuong bJ.,;g h~ so P = 0,75 -;- O,S:,) Ian. Do d6, gim han tren cua t~n ph() co the xac djnh bang:

11 K Z2

f :::: P " ,/

• c. 2(I-a)

(2-57)

Thrri gian quet ngU(.1C cua mat khong imh huong den thoi gian iruycn mot phan tl1 anh, rna chi lam giaffi s6 dong hiru ich do (16 lam giam d() r5 thco chieu doc, Neu ky hieu h¢ s6 thai gian quet ngiroc ella m~t la:

(2-5R)

thi chi c6 (1-{3): dong quct tren man anh co tac dung truycn lin Hie. con {3z dong xuai hien trong thoi gian quet ngiroc.

Trong thuc te. de dam bao cho anh dl1~1C d() rn then chieu ngang htmg t1<) ro then chicu d(.1C, co the giam dai tan s6 xu6ng ( J -{3) Ian, nrc Iii c6 the xac dinh gioi han tren cua tan ph6 thco hi~u thirc:

n K z" (1- {3) [, = P "2" . (1- a)

N eu fJ = O,R; II(} = 50; k" = 4/l; : = 625; j3 = 0,05; a ::::: 0, J 8 thi:

50·4·625:' }-0.05

f = 0 8 ~ 12MHz

.C ' 2.3 1-0,18

Tan ph6 cua tin hicu hinh nhu v~y ral rong gay nhieu kho khan lrong vice truyen tin: trong mot khoang tan s6 da cho chua duoc rat It duong thong tin; cac thiet hi thong tin phai co dai thong rHt n)ng (hAng 12 MlIz), mere nhicu 16n lam giarn ti so tin hieu tren

(2-59)

69

nhieu gay kho khan cho viec che tao cac thicl hi dai n)ng v,v ... Do do, yeu cau d~ ra lA phai giam dai pho cua tin hicu hinh.

Tir bicu thuc (2-50), thay rang dai ph6 cua tin hicu hlnh phu thU(1C rat Ion vao s6 dong quct z. Mu6n giam dai ph6 co th~ giam s6 dong quct z, nhung nhu v~y lai giam tt() ro cua anh. Do la di~u khong mong mu6n. Cilng co the thu h9P dai phD bang each giam s6 anh II" truycn trong mot giay. Nhung ncu II" giam xu6ng be hon (48~50) thi man anh sc nhap nhay lam cho ngut1i xem rHt nhirc mat. Do do, phuong phap quet xen ke da dircc su dung eho hau hel cac h¢ truyen hinh. NC"u su dung quet xcn ke, thl thuc t6 da nang Ian s6 rnanh len gap d('>i (_){) manh), Di6u do co nghia 18 da giam Lan s6 tfn hicu hinh xuCing mot rura:

\21O"H"

. .. = 6.106 Ilz = 6 MHz

2

b) Hinh dang phi/ lin hieu hinh

Tan s6 cua tin hieu hinh khi quct each dong co thanh phan IhC)ng nhfll bang tan s6 mat, va thanh phan cao nhat bang:

n K Z2 (1~j3)

f ,I 1I

c =T-2-'(1-a)

NC"u anh co noi dung nhu hlnh 2-22, phtl lin hieu hlnh chi g6m tnanh phan tan 56 mat va cac hai h~c cao cua no. Ncu iinh co nc)i dung nhu hlnh 2-23, phe) tfn hicu hlnh chi gorn tnanh phan I va cac hai cua n6. IIai bac cao cua;; khong can truycn di, boi VI mco suon xung d6i voi cac chi tict nho mat khong co kha nang phat hicn,

(2-60)

Truong hop anh co m!i dung phirc tap: d() choi hicn dt')i ur trai sang phai v~ ur trcn xu6ng dUC1i, tan phe) un hieu hlnh choan hct khoang tan sf) tu tan scl ihap nhat U~,) den tan s6 cao nhAt U;). Ngoai ra con chua thanh phan bien dni cham tiI 0 den 21 Hz.

Noi chung, tfn hicu hlnh ia tfn hicu khong chu ky (dt)i v6i anh dong). Nhirng ncu truycn anh hat d<-:"'mg, tin hi¢u hinh co tfnh chu kyo Tinh chu ky (1llil.y ia do nguyen 1)1 quct quyet dinh, Liic quet lien tuc, tan sCll~p lai cua tin hieu hinh hI\ng tan s6 anh. UIC quct xcn ke, co the tinh gan dung rang, tan s6 lap lai cua tin hieu hlnh hang t£in s6 manh. Mi VI m)i dung anh d6i voi manh chan va manh lc khac nhau rat it, do do tan phC) cua tin hicu hinh co chua tan s6 manh va cac hai ella no.

Ncu coi thoi gian quet manh bang khong, xung !iit diroc coi nhu mQL he) phan cua tin hicu hinh co muc choi xac dinh. D6i V(1i anh dirng yen va d() choi chi bien thien thco chieu ngang, tfn hieu 'hinh se lap lai theo chu ky tan s6 dong. Do rJ6, pho cua tin hicu hlnh ia phfl gian doan g6m thanh phan Lan s6 dong va cac hai hac cao cua n() cho don hai hang tan s6 j; ..

70

Nell de) ch6i bien thicn thco d. chieu doc va chieu ngang thi ('1 hai hen ella rnoi hal tfin s6 dong. dell eo die bien tan, Cac thanh phan cua bien Ian ddu each Hln s6 trung lam (hai tan s6 dong) mot khoang hang lan s6 manh hoac hai cua Ian s6 manh,

Cac tai lieu phan tich tan phO cua tfn hieu hinh da chi fa rang, lein pho cua tin hi¢u hlnh la phO gicln doan, g6m die hai cua tan s6 manh va cac nhom phO quanh hai ella tan so dong (hinh 2-24); trong d6 hal ding eao bien d0 cang he.

n~c diem ella ph6 tfn hicu hlnh la giua die nhorn phci hai tan s6 dong tein tai cac khoang trclng. Co the' 1(.11 dung cac khoang tr6ng nay de truyen nhung tin hieu khac, Tnrong h(.1P hai tfn hicu co cau true ph() nhu nhau, neu h6 trf sao cho cac nhorn ph6 cua tin hicu thii hai nam van cac khoang trclng giua de nhom pho cua tin hicu thu nhat, thl co thC truyen ell hai lin hi¢u ay trcn mot kcnh thong tin, va sau do tach chting ra duoc,

A

Hlnh 2-24. Ph6 tin hieu hinh

Tfnh chat nay duoc ung dung trong truyen hinh mau, Phc) cua lin hieu rnau dUl_1c xap d01 vao cac khoang treing cua ph6 tin hicu choi, Trong cac he th6ng truycn hlnh do IIremg eGng II.l·i dung cac khoang treing nay de truycn cac tin hicu kicm Ira.

Deii v(1i anh til d(mg (truyen cac v0t di d(mg), cac nhorn phC; cua tin hicu hmh khClllg con la phO gian dO<_lI1, rna la nhfrng nhom pho lien lye, VI tan phC) cua tin hieu cua anh sau khCmg gi6ng tan ph6 cua tfn hicu cua anh tnroc, Truong h<.1P de vat chuycn dtlllg nhanh, de nhom pho se xc dich trong khoang gan cac hAi tan s6 dong, Do do, neu quan sat trcn man may phan uch pht), sc ihay de nhom ph6 lien tuc. Tuy nhicn Ih! giae khong co kha nang thco d0i nhung ehuydn dong qua nhanh, ncn thuc te trong truycn hinh chi truycn di cac V(lt chuyen d()ng cham (so v6i 16c d(l l16i anh). VI vay co the wi rang, phan nang lunng chu ycu cua t in hi~u hinh chi I~p trung (1 gao cac hAi cua tan sci dong, D:) rong cua cac nhom ph() chua phan nang luong chu ycu do hep hon m(ll 11113 khoang each giiIa hai tan s6 d(\ng kc nhau, Khoa'lg lrting n'lll lai du rong dC ell Ihe truycn tin hi~u thu hai,

2-6~ cAe DANG Mf:o ANH TRlJyf:N HiNH

Trong he th6ng truycn hmh, anh quang du<_YC chuyen d{1i thanh tin hieu hlnh, hay noi m()t each knac: cac lin tuc vc anh d.U(.1C rna hoa thanh cac mire khac nhau ella tfn

71

hieu hinh, D(l chinh xac cua su rna hoa duoc xac dinh hang cac tham s6 cua h~ theing truycn hlnh. Tin hicu hlnh duoc khuech dai r6i truycn then kcnh IhCmg lin den phfa ihu.

o phia thu, tin hieu hinh duoc chuycn dtli lai thanh anh quang.

Tfn hieu hlnh chua dung moi lin nrc cua anh. Bat ky mot dang men nan d6i v(1i tfn hieu htnh cling d~u gay ra men anh (1 16i ra h¢ thong. Do do, d6 dam bao tlnh trung thuc CU<l he; theing iruyen htnh, cac thiel hi truyen tin hieu phai khong gay ra rneo hoac gay f<l men khong dang kf

1. Sl.1 hinh thanh tin hieu hinh va meo aperture

Trong qua trinh chuycn d6i anh quang thanh tfn hieu dien trong cac 6ng phat, phan llJ anh co dicn tich bang tiet dicn ella tia dien tu quet len bia, Rbi VI, c'1 m6i thai di6m, tia dicn rll tiep xiic V(1i mot phao tll bia (phan tir anh) v~ chuyen d6i d0 choi ella phan tll anh d6 thanh tin hicu dicn. Noi mot each khac, kich thuoc cua phan ur anh duoc X<lC dinh hang uuong kinh cua ti6t dien ria dicn Ill: quct. 6 phan nay sc nghicn cuu anh hurmg cua kich thuoc liel dicn ria uic;n nr 4UCl den tin hicu hlnh,

(JiH thiet tiet dicn ella ria dien Ill: quct co dang tron va mat tit) dicn Ill: phan h6 deu trcn liet dicn do. Tia co t6c dl) 4u61 kh6ng d{)i va quet len bia co chieu anh nhu <'1 hlnh 2- 2). l Iay lay ra mot dong d~ khao sat.

a)

b)

x

L,

x

u

u

U,I-----~

Hlnh 2-25. Mea aperture trang truyen hinh .

6 hinh 2-25a, tia quct c() tiet dien rna dutmg kmh hang d, quct ur trai sang phai, qua ranh gi(ri gilra hai mire choi 1" va L; Tin hicu rJ:myc tao ra a m&i thoi LliC:m l"i I¢ veri d(l choi trung binh cua phan Ill: anh dang tiep xiic voi tia quet t~i thoi diC:m ay. Ncu lay lam cua tiel dien Ita quct d6 xac dinh vi tri cua t ia quet, thi khi tia 4u6 di qU<l ranh gi6i bien d{"i IU tu gifra hai mile tin hieu,

72

'Thai gian chuyen bien nr {II den {f~ hAng th('ti gian quct qua mot phan Itt anh, ky hieu II:! II". Ncu dung tin hieu d6 kich thich len 6ng thu sc nhan duoc tren man may thu hinh hai muc choi co ranh gi6i khong ro net, rna hi nhoc, Khoang nhoc co do.rong hang hai phan tu anh (tinh ca hieu qua ella tia di¢n tt! ('1 d phia phat va phia thu gay ra).

Tir hinh 2-25h, La thay ding khi tia dicn tt! quet len bia co chicu anh gorn nhirng dai d9C co dl') rong khac nhau, tht doi voi nhung dai doc c6 at! rong Ion hon nhicu so voi outmg kinh ella ria quet, tin hieu hinh la nhung xung co bien 09 ti 1(: voi hicu so giua hai rmrc choi va de) n)ng SUC1n hang Ipl. D6i voi cac dai d9C c6 de) nlng xfip xi hang d lin hicu e6 dang hlnh sin. Deli V(i1 dai doc cang hcp, tin hicu la nhimg hmh sin co bien de) cang be. Khi cac liai doc co d(l rong hang hoac nho hem mra uUi'mg kfnh d cua tia quct, thl tfn hieu chi con Ii I¢ voi cac rrurc eh6i trung hinh giG'a cac ciai doc. Cac chi tiet nJY khong lh~ khoi phuc lai duoc trcn man may thu hinh.

Tir d(l CD the noi rang: kich thuoc hCiU han cua tia quct du lam nhoe cac ranh gi6i fill r6 net cua anh, giam contrast cua cac chi tiet nho va lam mat cac chi tiet nit nho cua anh. Trcn man may thu hinh chi co the' khoi phuc lai cac chi tiet anh co kich thuoc 1(10 hon hoac xap xi kfch thiroc ella tia quet, Cac chi tiel nho hem khong the khoi phuc lai dU'l.'fc.

Do anh htrong ella kich lhu6c tia quct, bien dl) cua cac thanh phan t~n s6 can cua tin hieu hlnh hj giam nho, co nghia IS. tin hieu hlnh hi rneo, Do d6 anh duoc khoi phuc cung hi rnco. Dl) ro cua anh giam, kha nang phan bi<;t cua h(: thong giam. Hien urong d(l g(.li UI mco aperture. DC: khac phuc men aperture, ngiroi ta dung nhirng mach sua mco gC.li IS. mach sua men aperture.

2. Meo anh truyen hlnh do tin hieu hinhbi meo g:ly ra

Mot trong nlurng yeu c£iu d6i voi dm'mg truycn (thiet hi duxmg hinh, kcnh thong tin) la dai thtmg phai du rong de cho toan b() Uin pho cua t in hieu hinh di qua, Ncu dai thong khong dll r(mg, rn(lt ph~n tan ph6 cua tin hicu hinh hi cat, hoac dai thong (ill r(mg d6i v(1i toan he) lfin ph6 ella tin hieu hinh nhung cac ihanh phan pho khong duoc khucch dai nhu nhau, thl tin hi¢u hinh se b\ men, anh (1 l6i fa cua h¢ thting cung hj meo. Mco d() g.l.li I a rnco tan sCi.

Mco tan sc) do thiet hi gay ra dtroc danh gia hang dac tuycn tan s6 huac dac tuycn qua do cua thiet bi. 6 day dung dac tuycn qua d() de' khan sat.

Coi thiet hj duc.1C khan sat nhu m('ll mang ht"ln lMu. t)0e tuycn qua de) cua mang htln dau duoc xac dinh bang dang tin hicu c'1 16i ra, khi ('~ 16i van dm!c kich thich hil.ng. mo: tin hicu co dang ham don vi.

D0e tuyen qua d0 c.tU~1C chia lam hai khoang dd khan sat: khoang thai gian ngan va khoang thl'ii gian dai, Thrri gian co de) tllli xfip xi hang thoi gian truycn mot ph an ur anh

la thai gian ngan. Thai g ian xap xi hoac dai hem thai gian truyen 011a dong (rnra chu ky dong) \3 thai gian dai,

a) (j khodng lhOi gian ngan

Ta sC khan sat dang surm xung, nrc la khan sat thai gian thiet I~p swm xung va cac dang men siron xung dAn dcn mco anh truycn hinh,

(lia thiet ho d~c tuycn qua de) ('r khoang thai gian ngan ella rnang he)n thiu duoc dicn gicli trcn hinh 2-26. Trong do duang eong 1 \a d~e tuycn qua d¢ ling vai tnrong h(.1P tai han, co thai gian thiet lap la r anh truycn hlnh a 16i ra ella he th6ng co ehaL IU<!J1g t6t. Neu VI mot Iy do nao do, d~e tuyon qua d() thay d6i tLr dtrong cong I sang

u,

u., xac lap

1.0 0,9 0,8 0.7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1

_1- __ 1 ! ~_

1 1

, , ~I
1 1 I. "
I
1 1 " I I
I I. I 1>,
'. ~I
,. Hinh 2·26. EJ~c tuyen qua do 0 khozmg thoi gian ngan cua mang bon dau.

tlut'mg eong 2. Thiri gian thiet l~p Lang tu 'J sang '~. Dieu d6 cimg c6 nghia la dai th(mg ella thiet hi thu h9P lai, cac thanh phan tan s6 cao ella phei tin hicu hlnh khong diroc truycn qua. Do do u() ro net ella anh truyen hinh giam, urc cac chi tict nho cua anh m<'1 di hoac hi mat han, cac ranh gi("'!i trang den khong con ro net 011a rna hi nhoe.

Neu dac tuycn qua d() hi bien dang ur dUOng cong 1 sang dirong cong 1 co thoi gian thiet lap t, < rJ, va tren dac tuyen xuat hien buou 83. Di~u do urong lffig vrri d~c uiyen ran s6 bi vong len b mien tan s6 cao. Cat: thanh phan tiln s6 cao ella phci tin hicir hinh duoc khuech dai Ian hon cac thanh phc\n tan sCi" Lhap. D(l ro cua anh truyen hinh aU<.K tling len nhung d6ng thoi gay ra hien nrong duang vicn 0 cac ranh girn trang ~ den ella anh.

Vi du: Anh truycn di lit mot durmg tron trang trcn nen xam, thl trcn anh truyen hinh sc nhan diroc ngoai duang tron trang tren nen xarn ra, con co them duang trim den cham pha so v(1i duang tron trang, nhu cai bong ella dUOng iron trang.

Hien turmg do drroc minh hoa 0 hmh 2-27. Anh can truyCn di khi quct duang aa' (2- 27a) diroc chuyen dc)i thanh tfn hicu hlnh (2-27h), Trong qua trlnh iruyen tir phia phat sang phfa thu tin hieu hlnh hj rnco dang (2-27c). Vai tin hieu da hi meo d6, sc khoi phuc lai ducrc anh truyen hlnh nhu hlnh (2-27d).

74

I I 1 1
b) lJ 1 I 1 1
1 1 1 I
Jl__JL
1 1 I 1
c) U 1 I Khi d0C tuycn lfin ~6 hi mco hon nira, g.ill IhiCt d,)c luyC:n qua L1\'l hi hien d,H1~ thanh dutm~ cnng. 4 \r0n lunh 2-26. Trcn d~K' luyen xut!1 hicn Cel hUtiu du'ong. + 8, va huou am - S,. Wt1ng ling v()'i d¥~ luycn I(ill ~6 hi v(ing \en rAt kin ('i mien tan SC'; Gill. Trcn anh truycu hinh l1g.u;\i hicn lLf(l'Ilg hl\l1g. ra n'm IhS), hi¢n lU(.mg_ nhicu iinh Chung hi dieh pha (xC' djeh thco chieu ngang.) v(ii nhau: trong d6 anh sau nhai h.tn ,1nh IrU(iC,

l Iicn IU'I.Jng nhicu anh hi dieh pha 11''::'11 man may thu hinh con ell Ihd sinh ra dll l'Lk nguyen nhan khac. nhu lin hicu

l1'mh du'tl'C IrUYCll Ian Ill: diem ph.it den

diem thu ihco nhicu dU(\ng khac nhau v(1i Ih(\i g ian truycn Ian khac nhau, hn0c lin hicu Iruycn thco cup ma cac l1<:iu c,ip

khl'll1g tlU\jl: phe;i hop In'j kh::ing.

h) Dac lily/til qtui lM d khoant; thoi gian dai

K hao sci[ d6i vl)'i nhilng x ung rt"lllg h,\ng 111la dl\ng eh,ing hi.1ll (nua chu k)1 lh\ng). N0'u d('1c tuycn 4U .. 1 ltL) ella kcnh Ihtmg lin ctJ l1'i s6 ljuy dinh, ihl d;;mg. xung

l)' \('il rd cua kcnh th(lng lin khllllg hi ncn, dinh

xu Ill:! hi'lng phfmg \ dUl'mg \ I) trcn h ll1h 2- 2S), Khi LtBc tuy0'n qua lil) ,'1 kh'),lng lll(\i gian d~i hi 1 bien d,.mg ihanh dU'(\ng (2) (hinh 2-2X) urong (rng Vll'j d,)l' wycn lrin sCi hi sut xuCi'ng i~ mien Utn stl thXp. dinh xu ng l\ \6i ra hi sut xutlng m(ll lu\l'l1g ~\,. SdU kill he'! XUl1)!. (th('\i di0m IJ lIn hicu

\'.li xuSI hicn phan XUI1~ ngU\fC dtlu C(l bien d<-;l 0

,\. IItC'I) wong nay dUt.1e 1110 hicn trcn anh iruycn hlnh nhu sau: ueu anh truycn di Ja m(ll

0)

d)

a'

1

1 1

Hlnn 2-27. MeG hinh

U)U

3

-t

;-...../ ______,----L

i\,

_ J

-

2

I,

Hinh 2-28. me tuyen qua do d khoanq thdi gian dai.

lI,ii lkn ntllTI ngang dai khoang l1ll'l'I di'lIlg, trcn nen XUll1. thi trcn anh (i ltii ra cua h~ th6ng sc thfiy d() ttli cua ll<\i den nhat d£in: viI khi

hCl d,\i den thft)' xuat hicn mot lhii d;li c(l d\) eh6i 1(1'11 h(1I1 d(l eh()i cua n6n x.im: va nhat d(in cho lkn khi h~H1g llt) chlli ella ncn (sau lhii den la dili tdmg, xau ,!;it Ir,ing \;\ d:li den).

7,';

Truong h(.1P dac tuycn qua d(l hi bien dang thanh clLrtmg cong (1) trcn hinh 2-2X, urong irng V(1i dac tuycn l£in s6 v6ng len ('1 mien tan s6 thap, Luc L1(l dai den trcn man rna y thu h inh se co d0 tCli l!'lng dtln, va k hi het dai den (thi1j diem (~) vAn con x uat h l¢n doli dai, den hon nen, va nhat di1n (sau dili den la dili den rn« nhat dan, sau dai ldillg la di'li trang mo nhat dAn).

J. Anh huong cua nhieu den char hrcng anh truyen hinh

Nhieu anh huang den ehal IUGng anh truycn hinh ve nhieu mal: gay ra hicn urong bong rna trcn man anh, g iarn de) r6 ella anh, gi;-im contrast ella anh, lam men anh v:v ... Co Ihd chia nhicu ra lam 4 IO,:!i:

a) !I/hilu co tinh chu kj'

(lay ra tren man anh may thu hlnh nhung anh phu, cue anh phu d(l co dang khac nhau: e(J the' Iii nhirng dai soc, c{) the' la nhirng dai van v00. Cac anh phu co thd dung yen, co thd di d(mg v6i van tele khac nhau, thco de chicu hu6ng khac nhau.

b) Nhiill xung

(lay ra trcn man anh may thu hinh nhung didm t(ii, di0m sang, hoac nhirng vet [(li, vel sang e(J d() dai khac nhau. Nhung uic'm hoac nhtrng vet do khong e6 dinh trcn man anh. hie xuat hicn cho nay, hie XUa'1 hicn che) khac,

c) N hiell choi bien ddi cham

(I[IY ra de) choi bien d6i cham trcn tung bo phan ella anh. Nhicu thu()e k» .. i nay han g6m anh giu, cac loai nhieu vung den, quang do cac loai 6ng phat gay fa hoac nhicu do cac dicn ap tan ~6 thap duoc cong van tin hieu.

d) l/hlill hat

Do de hicn tuong xao dong ella quang thong roi tu v~t len e<--l161 quang dicn cua elng phat, xao d(mg ella dong dicn tu trong Clng phat sinh fa. Nhieu hat gHy ra trcn man iruycn hinh nhung cham sang chuycn d(mg hem loan, trCmg nhu elm han tuyc). J ,O<.I[ nhicu nay 11(~i len rfl nhat c'1 vung den - xarn cua anh, nrc la ('1 vilng (1("1 choi thay, Ngcli xa man anh, t a khong trClIlg ro crlu Ink ella nhieu, rna chi thay dt) choi ella nen durrc nAng 10n mot rrurc nhat dinh.

11a !O,I[ nhicu lhlu 18 tu hen ngoai cam ung Vall thiet hi truycn hlnh. c(i Lh0 dung cae bien phap de' loai cluing lten rmrc teli thicu, Con I08i nhicu thu IU phu thuoc vao de linh kien dung trong h¢ thong truycn hmh, Tuy thuoc vao yeu cau d6i v6i h¢ th6ng truycn hinh, khi thiet ke phai darn bao nhieu loai nay l'1 mire thap dn thici.

Khi danh gia chat hrong anh truycn hlnh, cal' chuycn gia nghicn ctru vC van de nay dJ. dua ra de s6 lieu vc ti s6 un hicu trcn nhieu !jf can Ihiet khong hoan toan gi6ng nhau, Nhung thco mire trung blnh, co the' quy dinh nhu sau: anh co chat luong tCil khi VI o::::_ 11 dn.

70

anh khil khi VI = 30 dB va ;fih trung binh khi VI = 27 dn. Ti s6 tin hicu trcn nhieu xac dinh 1h<.:0 bicu lhlIC sau:

• DCii voi nhieu hal:

(2-6 t )

irong d6: [I"l - gia tri dicn ap lin hicu; [I"" - tri hicu dung di¢n ap nhieu, 0) DCli voi nhieu chu ky:

u;

VI:;: 20!gU~(JB):

~lhUI~:O:

(2-62)

lrong d6:

[I - tri cUC dai ella nhicu.

nh", .... x .. .

2-7. SlJ"A D~NG TIN H]~:U niNH

1. So do khoi b(l gia cong tin hieu hinh

Trong hl; thong truyen hlnh quang ha IAt cii cac loai meo d':lng tfn hicu, bao gt)m ca mor s6 loai mco sinh ra trong may thu hinh nhu men gamma, IhuOng uu<.rc sua tai trung lam truyen hlnh, nham don gian den rrurc t6i da mach dien may thu hinh, D6 thuc hicn cac cong vice nay, rai trung tarn truycn hinh e(l mot he) phan goi Is he) phan gia eemg tin hicu, hinh 2-29. D[iY Is mot he) phan quan trong trong toan h(l he lh(log truyen hinh. CCmg dung ehinh ella no la sua dang tin hicu hinh, khucch dai gia Iri tin hicu den mire can thi61 va tron xung t31 day du, xung tlclng he) Lt.:;y du vao tin hicu hinh,

Hlnh 2-29. So do khoi gia c6ng tin hieu hlnh

TIn hicu hinh la tin hicu d<ii rong. Dc' cho anh dU\_K· khoi phuc l<:1i trcn man may thu hlnh trung thuc, thi tnroc lien L1()i hl)i de tang khuech di..li trong h() phan gia cCl11g lin hicu hlnh d6u phai co mach sua mco Uln sCi cao v~ mach sua mco [[in sCi th[lp.

77

Men Hln s6 va mco khong dm1ng thtmg sinh ra trong cac tring CUd h() phan gia c(lllg t in hicu hinh sc thay dc)i d,-~ng cua tin hieu ban d{lu. Mco khong uutmg thang sc lam thay dc)i str phan bel bac sang han dau. Ncu lila chon chc ti() lam vice cua de thict hl mot c .. ich chfnh xac, loai mco nay co th6 giam nho den rmrc chap nhan dU\K. Su- dung cdc tang khucch dai ghcp dicn dung c6 thc l1~m bao khucch dai tfn hicu hlnh voi dt) mco Ian s() khong I(m lam trong d~\i tan eta cho.

U;._. J'~i~t~.-il KhLlcr.h t, Sira mach ~Kh~;eCh u,. raj

: vao i I dai vaG I dill I V<lo: dal; I 9

__ ._ •• ....I • • __ ._ •• _ __ __.1

LJ, ... _--- ...

Hinh 2-30. Sa do kh6i khuech dai sa be.

M()t d~c diem nira cua tin hicu hlnh IiI tinh don cue (nam (') m()t phia Sll voi mere khtmg). Noi each khac tin hicu hinh chua thanh phan trung blnh (thanh ph.in m()t chicu) Ii 10 v()i d() choi trung binh cua anh dn truycn di trong khoang th(\i gian mot dhng quci. Thanh ph[in nay diroc truycn den may thu hinh b~ng bien phap gi,ln tiep nh(\ mach ghinl.

Bh ph,)ll gia c(mg tin hicu hinh cua htlt k)' he th6ng truycn hinh nao cOng deu c6 mot SCI khoi ltHm nhan mot stl chuc nang nhtil dinh, Cac thiet bi cua h¢ th6ng truycn hinh co Ihe: hoac t~p trung b phia phat, hoac I(lp trung ,'1 phia thu, hoac ph <in cho c\ hen pha: V8 ben thu ; cung co the: t<.~p trung 6 mot noi trung gian nao dC). Ap dung each htl trf n80 EI tU)' thuoc c(mg dung cua he thong uuyen hinh va cac y0u cau cu the".

fK) phan gia c(mg tfn hieu hinh bao gtlm m(l\ s() khoi l1()c lAp. dtroc n(ii v6'i nhau htlllg cap d6ng true, Cac khoi chu yC"u CUd ht) phan gi<l cong t in hicu Ii'!: khC;i khuccb r\(li so' ht), khCll khucch dai trung gian, khoi tr(lI1 - d0i tin hicu va khoi khucch dai (111 dinh.

Tai b(l khucch dai SCI bo dill trong camera truycn hinh ng ay scm 6ng phat, lien hanh khucch dai lin hicu hinh dcn rrurc nhat dinh (thutl'ng khoang l()() m V) sua met) lin hicu cua mach nh,'11TI nang can Ii s61in hicu tren nhieu. Tin hicu nr 16i r a cua b() khucch d(!i St) bo truycn dC;n h(l khucch dai trung gian thco nip camera (cap nhicu 1(1). \'1 vay phai phoi hnp t61 glua tn') khang ra cua h(l khucch dai w h(l vt'fi !n't khjng song lU'll'ng lkii nho cua nip camera.

B(l khucch dai Sl1 h() ban gtlill mach vao (dtlng lhoi 1;1 I ,j i cua 6ng phau, tiing khuech dai V;I(). mach Sib men IHn sCi cua mach V3(), lfing ra va m(ll s6 h{) khucch d':li deli r(mg (hinh 2-10).

Muon phoi h(1P t(lt voi tn'r khang s(ing cua cap camera, tn'j kh:tng fa cua [fing ra phai nh(\. Trung thirc Ie, [fing ra thuong I~I t,ing khucch dai [,ii cmitcr hay de mach t6 hop.

ll¢ s() khuech dai cua h() khucch dai St1 hCl thlJ(\ng nho hon 10. Nhung VI mach su'a mach V;I() lam cho ihanh phan ttin sCi thrip gi;tm nho, ncn trong bo khucch dai Slj hCl con hao gC1m mot s6 tAng khucch dai dai r(111g.

Tai h() khucch dai trung g ian, Licn hanh dicu chinh gia trj lin hicu hinh; iron lin h icu hu vet den (de' khu Vel den do Cing phat sinh ra), sua men sinh ra irong k hi tru yen tin hicu qua cap camera. sua men aperture. Vice bu vet den ella ()ng phat Ihm"mg thuc hicn bang each tron cac tin hicu r[mg cua VH parabol lfin sCi" dtltlg V~I manh Vall tin hieu hinh. l Iinh dang V8 giu Ir! ella de tin hicu bu nay xac dinh then dicu k icn ell the, viI phai I uon luon thay dcii Irong suot thtri gi em I ruycn chuong trinh truycn h inh.

nt\ khucch dai trung gian con c6 nhicm vu khucch dai tin hicu, tron xung un dtiy dt'! dung cho Cing thu Val) lin hicu hinh, han ehe V~I dicu chinh mire xung dL han ehe rmrc tr,"mg cua tin hicu hinh khi no vuot qua rmrc clinh san nharn lte phl\ng hicn IUl.mg llU;1 1,'li d6i v(ri Iring phia sau t,ing sira men gamma. Clia tri dicn ap xung ('1 !6i ra cua hI) khucch d '.Ii L rung gic.U1 khoang (0.7·, I) V.

T1 n h icu Ill." !6i fa ella c.ic h() khuC:"dl d'.Ii 1 rung gian duu (ten h() tron - d()i I in h icu.

Vice chu yi::n dcii I in hicu e6 lhe' I icn hanh LU: IU (chc tt() tron) hoac de)1 ng(lI (chc lI() dCii). fi() tron deli t in hicu cho phep tCi clurc chuong trmh truycn hmh. 11,1'<1 chon tin hicu tu mot nguon chuong trinh nao dll, hoac tron tin hicu ILl" mot s() chwrng trinh lai v6i nhau r()i m('fi dua dcn h() khucch dai ()n dinh.

Trong h() khuech dai (1n dinh, thuc hicn vice (In dinh gi;i tri tin hicu truycn hinh lhly duo g(lln xung [til (Eiy du, xung d(\ng br) diiy l1u vii tin hicu hinh. nh« he thong IU dicu chinh d() khucch dui, ghim muc xung lill de' gi"lm nho nhicu Irin s6 thap: iron xunp d()ng h() (hiy du vao lin hicu iruycn hlnh.

Tin hicu truycn hinh d,iy tilt, Ill" !eii ra cua h() khucch dai tin dinh truycn d0'n may phat hinh h(l;k b() thCll1g tin chuycn li0'p.

;\ g(l;'li ell" khoi k C I rcn, t rong he) phan gia ctll1g t in hicu hinh C('m c6 I hi:: n') kht\j 1'.10 hicu 411,i nghc thuat, khucch dai phan phoi, khuel'h dai sU'a liml)! xung d()ng htl. Thiel hi khucch dai sua xung dClng hC) dung de ()n djnh gi::i Irj tfn hicu hinh va tc_l() lai xung (1()ng hI) (hiy du dung cho may thu hinh, trong Lfutmg h(_rr tin hicu truycn hinh dtiy dt'! IU' ngllCln chuung. trinh ben ngoHi truycn thco cap hU:1C du·tmg thtlllg lin chuvcn t icp (lC:"n Irung tam truycn hinh m~l hi bien dang rel ret.

Sau c<ic khoi deu !;"lp ih ii::\ hj k i (\n tra chat ! mmg i.lnh dn I ru yen di (Llllllg de th ii:;1 hi k icm Ira hmh) viI lLmg lin hicu hinh (dlHlg may hicn stJng). \'1 vay, t ai nJ(\i khoi, ng()~li !C1i ra chinh de' Iriy tin hicu truycn hinh, dcn kh6i sau, con Cl\ mo; s6 l(li ra khac de' IcYy un hicu truycn den de Ihi(:\ hi kiem Ira.

2. Mach ghim

a) Toe dung etta mach ghim

Thanh philn melt ch iell CU;I 1111 h i('ll I ru yen h inh 1;:1 g iel I ri I rung binh cua I in h icu trong kh():lllg thoi gian nhai dinh. Tan sci cua thanh ph/in mot chicu c'1 trong pham vi

79

(().-;-), Hz. Tan s6 nay dac trung cho s~· bien thicn cua de) choi Irung binh cua anh can truycn di, Khi n(li dung va d() choi cua anh can truycn di thay deli, gi::i Irj thanh phan trung binh cling thay (1{)i. Muon cho su phan hti t10 choi trcn anh Iruycn hlnh hoan loan gi6ng su phan hel dt) choi cua anh dn truycn di thl 0\1 phan gia cong lin hicu hinh khtmg nhung pha: cho qua ihanh phan lin h icu trong pho tan s6 ur .'i() llz den () Ml1z (theo t icu chuan OIRT) rna con phai cho qua ca thanh phan trung binh cua no nCi"a. Muon cho qua thanh phan trung binh c6 tAn s6 thi1'p nhu v4Y, mot trong nhieu bien phap 1.1 st'1" dung cac Iting khucch dai ghcp true ticp. Nhirng ud cho h(l khuech dai ghcp true tiep gtim nhieu tring IBm vice ()n dinh, dn gicli quyci nhicu van de phuc tap, ncn bien phap nay hau nhu khong dm_rc suO dung trong Iinh vue truycn hinh,

Ncu cho tin hicu hinh thCmg qua cac IHng khucch dai rna giua cluing ghep veri nhau hang tu dicn, thi thanh phan trung binh cua un hicu sc bi mal. Luc do, su phan h6 d(l choi cua anh truycn hlnh hi¢n trcn man 6ng thu khong con gi6ng st,r phan h6 d(l choi cua anh can truycn di nira, Dai dong cua tfn hicu tang va cac dinh xung tM SC l'r CdC rmic kh.«. nhau,

Phan rich vice truycn lin hicu truycn hinh ella hai hue anh t.ren hinh 2-31. Bu:c ;:'\I1h thir nhat co mot dai doc, den, hcp trcn ncn trang va buc anh Ihu hai la m(ll Liai doc IPlng, hcp trcn nen den. D9 choi Irung binh Lrong 1m)! dong cua cluing rat khac nhau, bang I.'i}} va Lily:;' c(1I1 d(l choi 1(1n nhat va nho nhat /,,,,,,, va l",,,n thi hang nhau (hinh 2-31 a). 1\lI1g tin hicu h inh C(l chua thanh phan melt eh icu h inh thanh trcn tai cua ()ng phat nhu h inh 2- ::; 1 h. (;i::i tri thanh phan mot chien [iii,} va (',i,,' ella tin hieu Ii J¢ voi d(l choi trung binh cua anh can truycn di: con gia tri tin hicu hinh i I tfnh tu muc den den rmic trang ti I¢ v(ii nurc chcnh lcch de) choi gii}"a chi tiCI sang nhrlt va 16i nhat ella anh.

Day la dang tin hicu hinh ('r 16i ra cua phan ur bien dc)i quang dicn lam vice then phuong phap didm sang chay. C0n d6i voi nhung phan nr bien lk;i quang dicn lam vice thco nguyen ly tfch luy dicn tfch va ('1 doan cong ella d1e tuycn anh sang (nhu vidicon). I in h icu h inh (\ )()i fa C(\ chua thanh phan mot eh ieu, nhung khong ti l¢ v(ii de) cho i I rung birth ella anh can truycn di.

Khi thanh phan mot chieu ella tin hicu hj lllril Ihi du cho d(l choi de chi ticI ircn ,1nh I va anh 2 h~U1g nhau, cac rmic tin hicu hinh Ung voi chung cilng khac nhau (hinh 2-.11c). Tin hicu don cue c(l kha n[mg bien thanh tin hicu lutmg cue (c'1 d hai phis so vCri muc thong),

l\C'u dung tin hicu hmh hi mtil ihanh phar: mot chien de dicu ehc mat lttl dlll1g dicn ur quct cua Cing thu thi dl) choi Irung binh cua Hnh hicn trcn man Cing thu sc khong cr'1I1 gi()ng dC) choi trung binh cua anh can truycn di. Tuy thco vi trf ella tin hicu hlnh Iren di~e lUycn dicu che !lnh ella 6ng thu, anh truy6n hlnh sc leli hl1l1 ho~e sdng hl1l1 ,'lI1h cHn Iruycn cli. Neu thw'rng xuyen dicu ehinh d() ch6i cua Illay thu hinh c() the 10'.li tru' t!Ut_1c 10,:,i hi6n d,:,ng nay. Nhung nhu' v~y, vi¢e Slf dung ma y thu h lnh sc kh(lIlg due.1C thu0n h.1i.

so

I I

Lm.J.;t; l rrun

..

..

a)

M Ltc trang M uc de n

"hsn[0

.. ,b1. • .

b)

-

To

-

T,

MLtc trang anh 2 M uc trang anl1 1

MLtcdenanh2 M Ltc den an h 1

c)

..

M Ltc den MLtc ghim

UbJm

_ U1'1 __ - _

~

y '"2

•

d)

Hinh 2-31. Tac dung mvc qhirn.

VI vay, phai iien hanh sua IO<:Ji hien dang nay tai trung Him truycn hinh, bang each dua thong tin vc U(l Ch(li trung hinh cua anh dn truycn di van tin hicu hlnh. Bien phap thuc hicn cu IhQ Ii'! oicu ch6 bien de) chui)i xung 1.11 dong 06 bien t in hieu bien o(li cham (hoac melt chicu) thanh tin hicu xoay cnieu. Tin hicu oa dicu che bien dc) xung co kha nang truyen qua de tiing khuech dai ghep dien dung.

f)~ khoi phuc thanh phan mot chieu cua tin hieu truyen hlnh, tlurong dung mach ghim uQ giu eho cac dinh xung tat cung 0 mot dicn the Cel dinh nao do.

Mach ghim co the mac ('1 cac diem khac nhau trong dUCmg truycn tin hicu; chang han mac li inroc Ifing tron xung tat day au, tnrrrc mach sua mco gamma 6 lang cuoi cua Ix) dicu chc trong may phat hmh.v .. v .. Muc tin hieu can ghim thui'mg \3 muc xung tat chua trong tin hicu hinh clur khClng phai rmrc trang. Do \3 do vice ghim rrurc xung lat t icn hanh trong khoang th(\i gian quct ngU(1C cua tia. D(l rc)ng ella xung tat du rong d6 ghim mot each chac chan muc cua lung xung tat; va dicu quan trong la do mire cua tung xung t{l! luon luon t6n t':li trong tin hicu hinh V~I co giu tri khong o(")i, dil cho m)i dung cua anh can truycn di thay u()i.

Ngoai chuc nang khoi phuc thanh rhein rno: chicu cua tfn hicu. mach ghim con co cac lac dung sau:

Xl

+ T~( drinK khs)! phuc thanh phtin uin Sfr thtip ella tin hieu:

Tu dicn n6i lcing khong nhilng khong cho quo. thanh phan mot chicu rna con lam cho bien d() thanh phan t{in s6 thap ella tin hicu gi~m nho rAt nhicu. Do d(), hlnh d;.mg cua tin hicu sau khi thClI1g QU8 L~ n6i Lcing hj ihay dC;i (hinh 2-12h). l\":u dung mach

ghim c(l kha nang khoi phuc h inh d,.mg han dfiu cua tin hicu. VI vay, mach dicn ella cac LAng khucch dai d,ii n)ng ('~ truoc mach ghim d U\l\: (It rn g i an VI khong etin mach sua l<ln s6 th ~r (hfn dfiu t ir _')(1 hO(lC «: I II.) phuc tap, Lri sci ella dicn dung

rvhje trang

a)

MLIc dell

b)

M Lrc trang - - - • - - - - - - - - - - - :y - - - - - - _ - - . \U..,,,

- - - - - - - -l h- , -

_~ __ [:~iJ

e)

Mire den

Hlnh 2-32. Truyen thanh phan tan 56 thap ella tin rueu nho mach ghim; a) Dang tin hieu ban dau: b) Dang tin hieu bi mat thanh phan tan 56 thap: c) Dang tin hieu a 16i ra mach ghim_

nCli lfing ciing co the chon dun gian hon. I Ion nira do d;1i thtll1g hi thu h9P ncn ti s6 tin hicu trcn nh i6u

duoc nfmg can, de tang khucch dc.li lam vice (in dinh hon.

Cac tclng khucch d~li tnroc mach ghim e6 the thici kc' v()i Hin s6 gi6i han du6i Ixtng 0, Ij;" uic kho,ing 150() 111.. Luc d6 de thanh phan t in hieu hinh e6 Iftn S(l thap hon 0.1/';1 siS tru yen g ian tiep_ TCI' hlnh 2-12 thay rtHlg, tuy dinh xung h! bien d'.Hlg nhung thirc LC cho hieL Ll ::: U, thuong nho h( rn (1,0:'), V (l'j rnuc sut dinh xung nhu vay. anh truycn

1ft4/1 fhlJ.. •. •

hinh khong khac anh cfin truycn di.

R2

... u"

...

c)

b)

d)

Hinh 2-33. Tac dung nen nhieu tan so thap: a) va c) la dang tin hleu co Ian tan 56 thap. b) va d) la dang tin hieu sau khi ghim rmrc den.

+ Gidm nh() nhieu tan .wf thdp:

Nhicu tan sci thiir co the xuar hicn nhir di¢n ap xoay chicu ella mang cung dip dicn, hicu ling microphon 19t VJO tin hieu VJ xay fa a tfU0C mach ghim. Ncu nhieu tan sci thap Ii'! dien ap hinh sin, tan sO' 50 Hz, c(mg voi t in hieu hlnh 2-33a thi nho mach ghim, rna ti s6 tin hieu tren nhieu co th6 nang cao 50 bin khi Lim.,,- "" O,OJ (hlnh 2-33h). Nhung neu nhieu tan s6thap dieu bien tin hieu thi mach ghim khong co kha nang nen nhieu.

+ vi danl: thuc hien tach xung ddnX bt}:

Nh('1 mach ghim rna cac dinh xung thing h0 deu ("1 cung rn0t rrurc. vice tach lay xung d6ng h0 trong lTI<1y thu hinh tn'r ncn de dang. Viec dOng be) cac be) quet trong may thu hinh cung dn dinh han.

+ Gidm d{} rong ddt thlinX tin hieu:

Nho mach ghim rna dai thong lin hieu sau khi ghim nho hun tnrong hop mat thanh phan mot chieu. Do d6 co kha nang SLr dung tfi~t de hem de phan ur khuech dai (1 sau mach ghim; giam nho cong suat lieu thu hoac meo khong lhrtmg thang: hoac 6n dinh CClOg su<i"t buc xa l6'n nha! ella may phat hlnh, Chfnh vi vay, mach ghim Ii'! mot phan til khCmg the thieu duoc trong thie! hi truyen hinh.

b) Mach. ghim eli dieu khiin

fa

R,

Hlnh 2-34. So' d6 mach ghim c6 dieu khi~n dung tranzito.

Tren hlnh 2-34 vc set tit. ella mach ghim co dieu khien dung tranzito. Khi xuat hicn xung dieu khicn tranzito T, tren hinh 2-34 lam viec a eh€ d0 hao hoa, Dil)n the bazcr cua tranziio T~ gi:in htmg dien the ernito cua tranziio T,. VI vay, khi dieu ehinh chiet ap R, muc gh im sf' thay l16i. I lang s6 thili gian n<;lp dicn ella tu C Ii'!:

T" = C(R,-"o+Rblr); trong d6: R,-,il'i - dien tro ra ella tranzito [I

Rill, - cti¢n td~ trong cua tranzito 1'3 8 che d(1 bao hoa va lrong khoang thai gian giua de xung di~u khien, tranzito Ltik

Tell' dung cua dien tro R, Iii I<_IO ra m(1! tli~n ap dC tM tranzito T, mot each chac chan, Trong Ih(,yj gian nay, dicn t ich trcn tu C ph6ng qua dicn tn'r vao ella tang sau [(r~ va dien tro ra ella lang tnroc R,-"r

\,1 tn'1 khang van ella tranzito tuung tl6i nho, cho ncn d6 tang hang sf) thtli gian phong II,! dien C. mot mat tang tri s6 dien dung cua tu, mB\ khac, mach ghim phai mac 0 16i van cua tjng khuech dai emito. Khi tUi:

R3

R,n= R2

Tp= C(R,-aJ'/+/(d

(2-64) (2-65)

Til 06 thuong chon R, voi gia tri krn nhat con co th~ chap nhan va dung loai tranziio co he sCi" 10n.

Khi tang tr] s6 dien dung cua tu C pha! giarn di~n tro ra cua tang truoc (cung la Uing khuech d<:li tai E) va lli¢n trb trong cua tranziio [j('1 chc de) bao hoa (bieu thuc 2-65) nham dam han cho hang s6 thoi gian n~p dicn cua tu C nho han 0(1 n)ng xung oi6u khicn cua mach ghim.

Khi eire t inh tin hicu truyen hinh <'r loi van cu.,,' mach ghim thay olii, chi dn thay o(~i rmrc ghim, dung each dieu chinh diem dong ella chiet ap R. 06 chon chfnh xac diem lam vice tinh cua tranzito T sao cho T, lam viec a ehe do khuech dai.

. 2"...

Uu diem ella mach ghim e6 dieu knien la quan tfnh nho va pharr h6 de) ch6i cua anh truyen hlnh then dong quct khong hi hien dang.

Song nhiroc diem ella mach ghim co dicu khicn la so d6 plurc tap, Mat khac, phai c6 xung dicu khicn dOng pha veri xung tM dong chua trong lin hicu truyen hmh, v(1i do n)ng nho hon hoac hang de) rong xung tal dong. n~c biet la voi mach ghim c6 oicu khicn dung hai dicit, doi hoi phai co hai xung oicu khicn co d(1 r(mg xung, 00 rong sui'm truoc hang nhau nhung nguoc pha nhau.

3. Mach sira men kh6ng dirong thang (meo gamma)

a) Cac yell cdu d(Jll'm mach .Hla meo kh(jng duang lhdng

Trong h¢ th6ng truycn hinh c6 rat nhicu phan lU khCmg duong thang nhu 6ng phat, de tang khuech dai tin hieu hmh, bo dicu che va khuech dai dao dong da dicu ehc trong may phat hinh, cac tang khucch dai tan s6 cao va tan s6 trung gian trong may thu hinh, b(1 tach s<lng video, 6ng thu.v .. v .. cac phan til nay d~u co kha nang gay rnco khong um'mg thang. Trong cac he thong truyen hlnh den - trang, loai meo nay se lAm cho vice khoi phuc hac sang cua anh truycn di khong chinh xac rnra, eon trong de h¢ th(i"ng truycn hinh mau, no con lam eho sac d0 va de) bao hoa mau cua anh rnau trcn maneng thu mau khac voi anh truycn di.

Trnng thuc te. tinh khong Quang thang ella dac tuycn bien dc) ella c::\ h~ thong truycn hlnh chu yeu quyct dinh b('1,i dang d~e tuycn anh sang ella phan nr bien dc)i quang - dien ((lng phat) va dang d0e tuycn dicu che tinh cua phan ur bien dc)i dicn - quang (6ng thu),

D0e tuyen dicu ehe tinh cua phan IU bien dC)i dicn - quang xac dinh g{in dung then bicu thLIC:

(2-66)

X4

D~e tuycn bien de) ella toan he) duang truycn tin hicu kii ra ella phan Iii bien d6i quang - dicn den 16i van ella phan IU bien !.1(ii di~n - quang X<lC dinh thco hi6u thtrc.

(I - 1- i.=

. J·O- /\.:2 L"

(2-67)

D~e iuyen anh sang ella phan Ill' bien d(li quang - dien co the' xac dinh then hie'u

tlurc:

U - k L 7.'

v t" j .....r~.

(2-6X)

Vi de) roi trcn catot quang dien ti I~ voi de) choi ella v~t Ihe', v~ dicn ap ra ella phan tu bien deli quang - dien ti l¢ veri dong t in hicu,

o day, 1." va /"V 13 d<) choi cua anh xuat hien tren man ella phan nr bien deli dien - quang va ella v~t can truycn di. Ura Iii dien ap tin hieu hinh trcn dicn cue dieu che ella phan III bien <.16i dicn - quang. (Tv Iii dien ap tin hicu hlnh trcn dicn tro tai ella phan III bien d()i quang - dien. YI' Y~, Yi l~ cac hG s6 khong duong thang ella cac dac tuycn wong irng. I1¢ s6 khCmg duong thang 71 ella dac tuyen dieu chc tinh van khoang 2+1, d6i voi cac phan Iii hien dC;i dien - quang rna k ich Ihl16e man nho 71 = 1-7-1':;. I I¢ s6 khong duimg thang Y_, ella d~e tuyen anh sang vao khoang 0,6-;-0,7 d6i voi vidicon. Gia tri y\ cua phan IU bien d6i quang - di~n phu thuoc chc d() lam vice ella 6ng va noi dung hue anh, k/. k1' k, lil cac h~ng s6 ti 19

Vay, dac iuyen bien d() ella ca h¢ th6ng truycn hlnh (ke ca phan IU bien dCli quang - dien va phan ur bien ttc)i dien - quang):

(2-69)

lrong do: Y = YIY27.> - h¢ s6 khong durmg Ihfmg Icing ella ca h¢ Ih6ng truyen htnh, con goi la h¢ s6 urong phan (contrast) hay con goi IH h¢ stl gamma.

Dc loai lrlt hAng sCi" k trong hi6u thirc (2-69) dung don vi urong d6i de hicu thi de t1<;!i IU<_1ng I., va I,,,.

Khi d(l choi cua V~I va cua anh la J(m nhai, bicu thuc (2-69) c6 the' viet:

(2-70)

Do do:

(2-71 )

Tren hlnh 2-35 vc dac tuyen bien de) cua ella hI; lh6ng truycn hinh ling voi ba tnrong hop Y = 1, 7> I va Y < 1.

Til hinh 2-35 thay dng, chi Lrong mrong h(.1P y = I, 56 bac s~ng trcn anh truycn hinh mrri hang s6 bac sang tren anh truycn di lUC khong xay ra meo contrast; Neu y 1::- 1 thi viec khoi phuc de) choi cua anh iruyen eli khong con chfnh xac rura. Luc d6

Hinh 2-35. Danq mea kh6ng a110ng tha.ng (rneo gamma).

tuy rmrc chcnh tech giu'{1 de b$c sang cua anh truyen di hang nhau nhung muc chenh lech giCi'a cac bac sang ella anh truycn hlnh khong bang nhau mra.

Neu r > 1, khi d(l ch6i cua vat nho, mot bac choi tren anh truydn hlnh ung vai nhicu bac choi trcn anh truycn di (VI mal khong C<1l1 phan bict UO'0C SO' chcnh lech d(> ch6i gina cac bac sang 1,2 va 3 11I1a). Con khi dO eh6i tren anh truyen di Ian, mot s6 bac ch6i trcn anh truyen hlnh wang ling v6i mot bac ch6i tren anh truyen di; nrc dQ contrast lang. Neu y< I, xay ra hieu qua nguoc Iai,

Nhu vay trong truycn hinh den - trang, dac tuycn bien dO cua h¢ thong truyen hinh khong lhang gay ra men bac sang. Nhung dac tuycn bien dc) cua h<; thong truycn hinh khong lh~ng khong phai hie nan ding lam eho Chal luong anh truycn hinh giarn, Van de la (1 eh6, ircn thuc te, dc) contrast cua anh truycn hlnh bao gin ciing nho han dc) contrast cua anh truycn di, cho nen, di) cho d0e tuycn bien dt) cua ca hi; thong rruyer: hinh HI I du·cmg thang (nrc y = 1) di nfia anh iruyen hinh ciing khac anh truyen di. Ncu CI~c lUycn bien de) cua ca h<; thong truycn h inh co y> 1, anh lru yen hinh sc duoc cdi ihicn.

Nhieu cong trlnh nghicn cuu cho hict, anh truycn hlnh dat chat lU'(_mg cao nhal khi y = 1,3. Tang dc) contrast cua anh truyen hlnh c6 kha nang hi) d~r lai melt ph811 su varig 1110t mau sae tren anh den - trang.

Con Lrong cac he thong truyen hinh mau, d6 cho mau sac cua anh duoc khoi phuc trcn man phan tu bien d6i dicn - quang gi6ng anh iruycn di, doi hoi gia lrj cua d he thong truycn hinh phai hang 1-

Chfnh VI nhirng I., do tren rna tren cac he thong truyen hinh den - trang dn lhiet phai mac them mach sua men khong duong thang trong he) phan gia cClng tin hicu hlnh, nham dam bao cho dang dac tuycn bien d(l cua ca he th6ng truycn hinh phi) hop voi d~ng dac tuyen yeu duo Mach sua men khCmg du'hng lhang con e6 cac len goi nhu: mach sira contrai, mach sua mc() gamma, mach sua mco luang phan.

86

Trong thuc (i~n gia tri y tot nhat cua mach sua mea gamma khong phai la kh6ng deii, VI gia trj Y3 ella dac tuyen anh sang ella phan llr bien d6i quang - dien noi chung phu thuoc vao d0 roi trung blnh va noi dung hue anh truyen di, cho nen dbi hoi rmrc sUa cua mach sira meo nay phai eo kha nang di~u chinh trong pharn vi nhat dinh.

Gia tri Y t6t nhat ella mach sua rneo khong dui'mg thang chi co the xac dinh then phurmg phap thuc nghiern, chii khong th~ thea phuong phap tfnh toan don thuan, Vi khCmg nhCing gia tri Yi ella dac luyen anh sang ella phan nr bien dCli quang - dicn phu ihuoc van m!i dung va de) roi trung blnh cua birc anh truyen di, rna gia [rj YI ella d~e tuycn dieu chc tinh cua phan tu bien d6i dien - quang cung loai ctlng chenh lcch nhau rat nhicu,

Mot van de can hru y la, d~ hieu chinh chinh xac dai bien d()i ella anh truyen hinh, phai tien hanh khoi phuc thanh phan trung binh ella tin hicu hinh truce khi tien hanh sira meo khong duang thang, nharn lam cho rrurc xung t<"~l ella tfn hieu hlnh IUCm luon urong ling vCii mot diem nhat dinh nao do trcn dac tuyen bien d9 cua mach si'ra, chir kh6ng phu thuoc vao hinh dang va gia tri cua tin hicu hlnh. Neu khong thl dac dic'm ncn ella vat can truyen di va d<) roi tren vat sc anh hirong den mire 0<) nrong phan.

Trong mach si'ra meo gamma phai si'r dung phan ur khong dU<'1ng thang va xay dl,fng mach sua de' cho gia tri cua no co kha nang thay d6i trong gicli han nhAI dinh. Phan ti'r khong duong thang dung trong mach sua meo gamma thuong cac di6t ban d§n. Co thd mac cluing thanh mot phan tu ella 11<) phan ap e(l the lam tai cmito hoac colcio cua tang khuech dai dung tranzito, cung e6 th~ mac thanh phan tu hoi ticp am,'

b) Mach sua mea gamma co tdi khong dUOnK thdng

I Iinh 2-16 la sa do cua mach sua men gamma co tai knong duemg thAng mae trong mach colecto. Do tn'i khang tai cua lang khuech dai thay dCi thea gia tri tin hicu van ncn he s6 khuech dai cua

. ,~ .

tang cung thay de)] thco,

Phan ti'r khong duong thang mac trong mach so d6 ircn \a cac dicit ban dan f) I va D2• Chon dien ap d~t len cac <1i6t sao cho khi gia tri tin hieu van nho, de di61 dcu khong dan dicn, Va kh i gid 1 rj t in hicu vao tang ltfn [l,.! va {/ v: (h inh 2-17) cac di61 Ian IU(_1t dan dien, Cho ncn dien 1n'1 tai cua tranzito T:: va cac he sf) knuech dai cua no giam nho khi gia tri tin hieu van lang. (lja tr] (cua dac tuycn bien de) ella mach SUa nay nho hem I.

/Vl

Hinh 2-36. Sci do mach sua mea co tiii kh6ng dliong thang mac trang mach colecto:

87

Muon duoc dac tuyen bien d(~ rnA gi<i tri r > J _ chi din d()i cue Ifnh cac di6t Irung S(J' d6 hinh 2-1(), d()ng Ih(li chon di¢n ap cung dip cho cac diCit thich hop, sao cho khi gia trj tin hicu vao con nho, de oi6t deu d~m di¢n va Ifin IW.fl khong dan Lli¢n khi gia tri tfn hicu Villl I,-mg.

t\\c tUYCIl bien d(l cua mach sua nay IA IW)t lllr?rng gay khuc, SCi die"m gay khuc bang s6 di6t. Cho ncn, scl die)1 cang nhicu, d~e iuyen bien d(l cua

tEe

Hinh 2.38. Mach sira meo gamma c6 hOI tiep am kh6ng dLlong th~lng_

mach sua cang grin gi(i"ng dac tuycn bien lieli len tuc. Trnng thuc te chi dn dung 1 hoac 4 <1i61 Iii Ihna man yeu cau.

e) Mach stia meo gamma e() hM lie" am khong duong thting

Trcn hinh 2-3H vc so d6 cua mach sua men gamma co h6i ticp am khong dui:mg thang. t)i¢n tn':! tcing mac ('1 mach tai cmit« [rung S(Y dc) nay thay deli thco rrurc tin hicu vao; IUy nhicn. no khong phai Iii U-ing khucch dai

1,'li ClTIIW, rna 1(\ tang khucch dai t,li colccto, (:6 heli tiep am dung phan tu khonj; dur'mg th§ng mac ('y mach cmito, Khi tin hicu V;'\U \[mg den gia tri nhat dinh, de di6t rnoi Idn lirot dan l1i¢n, dicn In'y \clng mac c'r mach cmito gii\.m dan.

Khi lin hieu V~IO d,.11 gia tr] [(111 nhat, de di()l deu dan L1i¢n, he s6 khucch dai cua mach (Llt g jj I r! 16n nhat. V (Iy gia tri Y, cua dac tu yen bien d() ella mach k'm hon I.

y "1

u,

Hinh 2·37. Dac tuyen bien do cua mach sira rneo gamma

Muon C(\ dac tuycn bien ll<) C(l y< 1, phai deli cue cac di()t va chon dicn ap dat 10n no thich hop de" cho khi gi<:i tri tfn hicu van nho de di6t d0u dfln dicn hoac dc)i C!!C tfnh tfn hicu van,

d) Mach srca meo gamma hai dll()n~

Trong ky thurl! iruycn hinh quang hj, yeu du d6i voi mach sua men gamma khong nhirng co kha nang dicu chinh muc sua trong pharn vi rong mil con pha: dam han gia {fj tin hicu ra khong {hay deli khi thay l!()i rmrc sua.

NhLn_1C diem chung cua tat cua cal' mach phan tieh a tren [a muc tin hicu fa thay dC)i thco mire sua va mire sua chi e6 tht {hay dC)i !It y= 1 den y> J hoac y= 1 dcn y< J, ncn khong diroc dung n)ng rai.

DC d.un he'll) dLf(.l'L~ ck ycu c~iu nell ra (''1 trcn, Ihui'lng dung mach ~lra mel) ganmul hai dulfng. h inh :; - :N.

Tin hicu d(mg thoi d,:1t Viltl hai l1ut'mg khucch dai rieng, m;'-\ dclllg d,)c tuyen bien d(l cua chung khac nhau, Ch,~ng han h¢ s() ,v CUd dm'mg ntiy nhtl hon 1 ct)]1 ella LlUll1lg kia I(m 11(111 I; hoac cua

du"t'tng n~ly h,ing I, cua dU('lllg kia 16n hon J. Tin hicu ra uLI hai dUt'mg It;y Ill" de Iring khucch d,_li I,ii cmito vii e(lIlg trcn chict ap g (Tid If! lin hicu ra cua hai dm'mg phai h,ing nhau. I Ion nlfd, ph;li chon thich h(.1[1 s6 Iring khucch de_li trcn moi Ulng khucch d'.li etc dam h~o cho Cl,!"C unh cua Lin hicu tai hai 16i ra gj6ng nhau, Khi thay d6i dic"m d()ng chict i.lp R. giii tri cua mach ~ll'd nily s0 thay (kii, nhung gi<i Lrj lin hi¢u ra khClIlg thay deii,

lang!,]1 -}_

emild r----'

Ra

Tang !ai l R

emllO _j

tl.·tach sira

Mach slla

Hinh 2-39. Sd do mach sira mea gamma hai dtJong

Cling C(l the dung bien phap giam gid tri lin hicu vao cuu dutmg khuech d<:li nay, It()ng LhlJ"i li)ng giil l1'j lin hicu vao cua dUtl~lg lin hicu kia, cling thay d6i dm,jc d<.lIlg d~lc tuycn bien d() cua 111,~eh sua n~IY urc thay dC)i giA tri Yl1lil gid tri lin hicu fa VHI1 giu nguyen.

2-X, MI\CH QlJtr TRONG TIUlyj::N HIJ\H

Trnl1g ()ng. ihu cung nhu trong ting phat Lin hicu hinh, dC \21m lcch lid l1i¢n ILl" thco chien ngung (quct dtlllg) VH chicu dnc (quct I11Hnh), phai dung de cuon Lillo lcch Lid g(.)i I~I 121 cuon \¢ch. IXmg dicn chay qua cuon lech c6 df.Hlg rang CU',\. Mach di('11 V~I nguyen \)' lam vice eva h() que: manh va quet dhng kh.ic nhau, VI cluing lam vice ('1 Idl1 <.;() khac nhau nhicu, Trong h¢ truycn hinh quang hj ITIH s6 di'lng quct Irong 11l()1 anh \~I 62S lh'mg th'l 1;1n s6 lll(lI.1: = SO III, ttin s6 quct dl\ng ,/;, = \ 5.625 Hz, nghia Iii Ifill <.;6 cua cluing kluic nh.iuJ 12 .. "1 Irill.

J)lllll,! dicn v,) dicn ap dtl mach quct IHO ra khac 101nh sin. Trong Ihill." LC de: 1<:111 l<li d~lI1g x uilg ch i ctin den hai h[:IC 20 I ~\ duo Nhu vay gi(1i h,,111 I rcn cua dai I hong CU<:l h(l q uct d(\ng 18.111""" = 1."162,') x 2() = ~()() k I I!. Chinh v(1i Lfln s6 klui cao nh u vay, n011 et icn dung k)1 sinh V;I 1(1n han do dtlllg dicn xoa y giiy ra trong Wi \11 da d(mg vai Ir0 quan I rt.lI1g [rung mach que: dbng. Cho ncn 10i bien ap ra CU<:l Illl phai 1~1 vBt lieu nr olln')" khang lou, nhu phcru dC (W tl~n hao. C011 I rong h(l quet manh vl.1: ",,:, == 50 x 20 == WOO I II, ncn loi hic'n ~ir C0 the' lc't cac hi sAt thClllg lhutrng, nhu loi cdc bien Jp am 1,1n.

. Vi lam vice (1 Uln s() khac nhau nhicu do \16 tinh Ch8L tai !<'ing ra cua b(l quct dl\ng VH quct manh cling kh .. lc nhau. Trong I}' ihuyct va thuc IC, c(l IhC coi cuon l~'L:h CUd hl) 4 UCl manh IH dicn tn'1 I huan. Con Irong h() quct c1Cmg I,\i cua no la dun khdng (ch: xcI d i01l earn cua cuon lcch, bo qua dien In'1 cua no),

1. f)~c di~JD mach quet dong

a) Phuong phtip tao dong di~n rang ella

Mach dien t~ng fa hay dung nien nay la mach c6 khoa thong hai chieu. Mach

mung dirong ella n6 nhu hlnh 2~40. ~ 1'1: Di~n cam ella cuon I~ch. - Co: Dien dung ky sinh (g(\m co di~n dung clla hHn than cuon IC;ch. di~n dung fap rap),

- R: nic;n tn'1ft")n han mung t.llnmg (ltr an6t ho~ colccto den I~ng ra ella v(\ng day va 10i).

~ E: Dic;n up ella nguon, t~ phar! tfeh de dang nguyen Iy lam viec cua mach, ta hay xel theo timg hmlC dum day.

Hlnh 2-40. Mach tlJ(1ng du'CIng cua tang ra quel dOng.

+ Xel linh hrriml: eua Co khi coi R = ():

Khi nlii mach bang khoa K, loan tx? dien ap mot chieu E diroc dar len cuon cam L/.

Co dlllJC nap ngay d€n t1ic;n ap E, VI dien tf(l trong ella ngu6n nlt nho, Dong trong cuon tech i, s0 bien thien then quy luat:

UI = Ll dildt) = E = haliR .~6' (2~ 72)

I f E

il;:;- ll,dt ;:;-/

L/ 1.1

Ttr hi0u {hue (2~ 71) ta thay i, lit ham h~c nhal theo I, nghia I;) trong doan que! thuan AB (hlnh 2~41) dOng dien i, bien thien theo duOng th~mg. Khi den di6n B la hie dong d~llai tri s61", cho khoa K hb mach, Lac nay L/ va Co tao thanh mach dao dong eo h~ sCi phfi'm chat nit cao nen i dao dong

, I .

then dUOng eosin. Nhung khi il giam tdi diem D, nrc qua mra chu ky dao dong, lai dung khoa K 16i mach. Liic nay dao dong tj{ ngay vi nguon E eo

di¢n trb trong R, ~ 0 nen 16i tat mach dan dong. Dong di¢n ;1 I~i tiep tuc bien d(1i theo tluang Lhang DEl-' vi dien ap khong d6i cu~ nguon t: I·ai dU(.fC d<7tL len cuon cam I".

(2~71)

i,

B

F

A' I--___;Bo:....j':

:0

U,

I.U,=E

F'

·U"",

C'

Hlnh 2-41. Dang dong dien va d!en ap tren CU9n lech.

90