Typology of Public Space Sandalack Uribe PDF

Open Space Typology as a Framework
for Design of the Public Realm
Beverly A. Sandalack and Francisco G. Alaniz Uribe

e-mail ?
Keywords:
urban typology,
public realm,
urban design
The urban experience

Critics of the placelessness of much contemporary urban form and the
decline of the public realm have been numerous, and they have also eectively drawn attention to the general qualitative decline of public space in
North America. Jane Jacobs1, Leon Krier2 and Kevin Lynch3 focused their
criticism on urban form, specifically the unsatisfying products of modern
development and the lack of proper public urban spaces. Roger Trancik4
brought the term lost space into our vocabularies - a new category of
space made necessary by the proliferation of surface parking, empty lots
and trac interchanges.
Michael Hough5 and Edward Relph6 eloquently pointed out the lack
of sense of place of much of modern development, and have been among
those who have protested the trend of cities to become standardised in their
appearance and function. Although it can be argued that many cities are recently starting to see a resurgence in public realm design, many of the new
public plazas depend on programming to keep them full of people; places of
spectacle and entertainment have come to replace ordinary civic space.
Over time, the typological rules for space-making, along with its clear
vocabulary, have been somewhat lost. This concern is summarized apocalyptically by Manuel Iniquez:
35
5/2010 The Faces of Urbanized Space
The city, ancient or modern, has some characteristics that define it

forever: the street, the square, the public buildings, the residences, have
established between them, through a slow and uninterrupted process,
laws of composition If such compositional laws are forgotten, as in recent years, the City, deprived of measurement and proportion, corrupts
the architectural components within it, creating a monstrous medley
which can never be called a true City7.
How did we get here?
Most cities and towns in North America are less than 200 years old - many
are barely a century old - and they rapidly went from primitive conditions
to total modernity. Early public spaces were an integral part of the urban
structure of most Canadian towns and cities. Most of these settlements
were planned and designed during the time when ideas of urban form
included public space as a matter of course, and streets were considered
as part of the public realm.
Many Canadian cities were planned around a central public space,
and its streets and public open spaces extended out from that. Public spaces included railway gardens (a distinct North American form),
central memorial parks, and public spaces associated with public buildings, as well as recreation parks, schoolyards and churchyards. For example, the city of Halifax was built around the Grand Parade. Grand
Parade in Halifax, Nova Scotia is the oldest town square in Canada,
Another example may be found in numerous public gardens were built
in western Canadian towns and cities similar to that found in Olds, Alberta. Early Regina included Victoria Park, and Winnipeg is centred
on the legislative grounds. Smaller towns, as well, were established
around an important public space; countless prairie towns included
a public garden adjacent to the railway station and the emerging commercial street.
36
Open Space Typology as a Framework for Design of the Public Realm
Figure 1.
The excerpt from
the Mawson plan,
source: Mawson
1912, Glenbow
Archives NA-2018-1
In the case of Calgary, the original

plan was a grid network of streets
typical of towns and cities built on
the western railway. The first commissioned city plan was prepared by
Thomas Mawson in 1912. Mawson
envisioned a system of streets, civic
spaces and squares, oriented towards the rivers, and modeled after
the City Beautiful movement. The
plan was clearly based on a strong
vision of the public realm and its importance, but due to the combination of an economic downturn, World
War I, and what was considered by
City Council as the inappropriateness of some of Mawsons architectural ideas, it was never carried out.
Over time, trac flows and circulation superseded public space as a part of the permanent infrastructure, and during the 1960s and 1970s, ambitious urban renewal schemes
transformed many Canadian cities. Town planning departed from the
tradition of designing around the public realm, and became a practice
that facilitated commerce and the associated automobile trac. History,
tradition, and local and regional identity were thought to be anti-progress and old-fashioned, and now economic development generated by
private enterprise took precedence over the concern for the provision of
public amenities. As a result, huge pieces of cities, towns and landscapes
were destroyed to make way for new developments. Historic evolution analysis reveals that many public spaces were destroyed as urban
redevelopment occurred. In many places, the original fine-grained and
human-scaled fabric of blocks, sidewalks, and squares was replaced with
something much coarsely grained. Examples from Calgary and Halifax
are illustrated here.
37
Up to the 1960s the Calgary downtown had evolved as a fine-grained

fabric of small lots that accommodated several types of public space
(including a railway garden, city hall plaza, and several smaller urban
squares). Modernist notions combined with urban renewal to result in
fragmentation and deterioration of the public realm, and by the time
of the 1982, functionalism had edged out civic design as a determinant
of urban form. Land uses such as parking were considered more important than the public realm, and huge swaths of urban fabric were torn
down and replaced with surface parking, eliminating many public spaces.
In 1988 one large commercial block of the downtown was rebuilt as Olympic Plaza to become a place of spectacle rather than a public square.
An area of some 16 acres of downtown Halifax was razed in the urban
renewal scheme, resulting in elimination of tenements and the creation of
some new economic initiatives, and drastically altering the fabric of the
city. The street pattern of Halifax had changed very little since it was established in 1749, however as a result of one ambitious scheme, several cross
streets were eliminated, and several small blocks were replaced by massive
buildings, with a resulting decline in the quality of the public realm.
Recently, many cities have embarked on processes of re-urbanization.
In an eort to counter suburban spread, municipalities are encouraging
redevelopment and increases in density in inner city areas, and downtown living has regained much of its cachet. The new residents require
open space and also have a greater expectation of urbanity in their surroundings. As a response, ambitious public realm improvement programs
are becoming more common.
In the suburbs, some recent neo-urbanist developments exhibit an interest in higher quality urban form and urban life, as well as a nostalgia for
many kinds of public space that were formerly more common. This has often manifested itself in the creation of new urban types that provide the
ingredients necessary for a more humane urban environment, but in some
cases, create a puzzling temporal and locational discontinuity8 . While this
is an improvement in many ways over the suburban form of the previous
decades, and acknowledges the place of public space in the suburb, it still
does not seem to appropriately contribute to the public realm.
38
Figure 2.
A view of Mackenzie
Towne Square,
Calgary, photo:
B. A. Sandalack, 1997
Without a theoretical underpinning of the vocabulary and the methods and tools that provide a framework for urban design, the public realm
has little chance of intentionally being brought into existence, and when
it does, it is often relegated to the ranks of nostalgia or spectacle. This
paper will discuss the need for a framework and a typology for the public
realm.
Framework
A framework for considering the built environment was developed over

the course of several projects and publications9. In this framework, the
built environment is understood to be composed of several inter-related
layers, as illustrated in figure 6. Each layer represents a degree of permanence.
39
Figure 3.
Framework for
built environment,
concept by B. A.
Sandalack, 2000,
re-drawn by Francisco
Alaniz Uribe, 2005
Layer 1 Landscape
The land, and landscape character, is the most permanent aspect of the built
environment, with the greatest potential to contribute to a sense of place.
Urban design can be one of the best ways to express good conservation
practices, and to create places that have a relationship to the landscape.
At the scale of the neighbourhood, careful attention to the topography, the
natural features, the view and the connections can help to create memorable places with a strong foundation in the landscape. Good urbanism is
good environmentalism. This can be expressed in highly urban ways.
River path systems or waterfront developments are invariably successful, possibly because they build on the natural features of the city.
Calgarys exceptional urban path system, based on the Bow and Elbow
Rivers and Nose and Fish Creeks, Winnipegs river path system, based on
the Red and Assiniboine Rivers, and Halifaxs waterfront are examples.
The Assiniboine and Red River Path System in Winnipeg displays how
a connection with the landscape and commitment to the public realm
40
has brought four-season value. Winnipeg is, like many Canadian cities,
a winter city, and the path system is used year-round. This development
illustrates the integration of design (for example, the bollard/light fixtures
were designed to withstand the yearly spring flood), maintenance (most
years the path is plowed and kept clear for walking and cross country skiing), and planning (the paths converge at the Forks plaza and market, integrating the network of high quality spaces) to reinforce the importance
and priority of the public realm.
Layer 2 Public realm

The public realm constitutes the next most permanent component of the
built landscape.
Much of our everyday urban existence occurs within the shared city
spaces, defined by both public and private buildings, and made up of
streets, parks, squares and plazas. These elements, known collectively
as the public realm, are spaces where all citizens can be by right. They
Figure 4.
Stephen Avenue
Mall in Calgary as
a place of frequent
ad hoc meetings,
photo: E. Negelev
41
provide primarily access - to homes, oces, public buildings, places of

entertainment and culture. They also provide space for the many other
functions traditionally associated with urban life, such as markets and
public festivals, play, and importantly, the ad-hoc meetings and happenings that make urban life urban. These are places where the heart of
public life seems to beat at its fullest they are the streets full of life
and places full of time10 that help to make a city memorable and enjoyable. Within this context, the public realm is the receptacle that contains
and facilitates urbanity, and our experience of the city is mostly of it. It is
mostly from the pedestrian space that we experience the city. The ad-hoc
meetings on Calgarys Stephen Avenue Mall are examples of where public
space provides the setting for public life.
Block patterns, the structure of streets, and the designation of land
uses and public space are relatively permanent components of the built
environment. Once established, these are very dicult and costly to redevelop, or unlikely (in the case of attempting to convert a park to another use) to change.
Residential streets may be found, conceived and designed when ideas
of the street as public space informed the type, and where the buildings
had a clear relationship to the street. In opposition more recent residential streets are designed according to a transportation model rather than
according to typology. Thus the public role of the street has been neglected, and is unsupported by the building edge.
42
Figure 5.
A comparison
between clear and
distorted relationship
between building and
public space, photo:
B. A. Sandalack,
westend Halifax, 1993,
and Lake Chaparral,
Calgary, 2001
Layer 3 Built form

Buildings are the most visible part of the urban environment, and they
sit within the infrastructure of the public realm, and are somewhat less
permanent. Several generations of built form will come and go within the
life cycle of the urban structure, however if the frame of the public realm
is intact, then the built form has an opportunity for more of a sense of
continuity and meaning over time.
Public space is largely shaped by the buildings around its edges. The
outside of buildings form the inside wall of the public realm, and all buildings therefore have a responsibility to help shape space. Making a good
street is dicult when the edge conditions are not supportive.
Layer 4 Program
Each individual building, if it has a resiliency of form, may be used for
various activities or programs over its lifetime. The robustness of built
form contributes further to the establishment of a sense of place through
continuity of form, rather than continually rebuilding in the name of newness. Buildings of a similar type, in this case low rise apartment buildings
in Calgary, have very dierent potential resilience. Some of them could be
successful for a mix of uses, including retail at the lower levels, because of
its small front setback and the way its entry and windows addressing the
street. Others would not likely be able to be converted to anything other
than apartment use.
Layer 5 Trends and fashions

The least permanent aspects of the built environment, and of design activity, are the transient and ephemeral trends and fashions. While these
frequently add qualities of delight and contemporariness to the built environment, there is normally a built-in obsolescence to them, and they
43
should be understood as the least

permanent, although not necessarily the least important, aspects
of urban design. Public art is a way
to express something of the context and culture.
It may be that those public
spaces that attract and compel us,
and that are cited as exemplary
places are those that exhibit this
framework, and that have correct
relationships of the various components.
The Campo in Siena has deep
connections to landscape and is
widely acknowledged as a superlative public space. The arc of the
street and the slope of the plaza
derive from the original topography, and from a pilgrimage route that followed the curve of the land. The
piazza was eventually formalized, and aside from the city hall and tower
that provides a strong focal point, it is surrounded by a series of similar
buildings with a common roofline. There are public uses at the ground
floor that animate the piazza at all hours (there are many restaurants and
cafes), and oces and residential in the floors above. The piazza itself is
a study in simplicity. A fountain, a series of bollards around the perimeter, and practical paving materials are all that are contained in the space.
It is the scene of much activity, most notably the Palio, a mad horse race
that has been held for centuries, and that involves families and communities and tourists. But mostly, the Campo just exists as a potent place and
a strong attraction for locals, tourists, and urban pilgrims. It is remarkably
consistent with the framework just explained.
Despite the lessons that places like Sienas Campo provide, currently more attention seems to be paid to the more ethereal aspects
44
Figure 6.
The sculpture in
Calgary, deriving
its meaning from
the geology and
archeology of the
region, photo:
Braden Abrams
Reid, 2006
of culture, i.e. to programming, and to trends and fashions, than to

the more permanent elements the public realm and the landscape.
This leads to a focus on purpose-built spaces and buildings where the
continuity of urban form and structure is less likely. The public realm is
often now relegated to the abstract notions of open space and green
space, or to the idea of space as relief from the urban condition, and
not as an integral part of it. It is also often just considered as places
of entertainment and spectacle, rather than of civic importance. Lost
is the once-cohesive relationship between built form and the urban
landscape, coincident with the loss of a language of public space. This
language is what once provided the vocabulary for conceptualizing,
designing and realizing a coherent and high quality infrastructure of
public streets and spaces.
Typology
The condition of urban space clearly requires attention in a systematic

way as a focus of study, in order to avoid the creation of space by default
as is the case of much of the contemporary public realm. Development of
a working typology of urban space can provide a way of analyzing existing and designing new forms, as well as a tool for teaching urban design,
planning and architecture.
Typology is the study of elements that cannot be further reduced.
The word type represents not so much the image of a thing to be copied or perfectly imitated as the idea of an element that must itself serve
as a rule for the model11 . A type is more of a principle that guides the
creation of form, and something according to which one can conceive
works that do not necessarily resemble one another. Types in built form
developed according to both functional requirements and aesthetic considerations. A particular type (of building or public space) is associated
with a form as well as with a way of life. Types are general (for example,
45
school, church, town square, boulevard) but also culture specific, i.e.
the particular shape and details of a type vary from society to society.
Type signifies something more permanent and long lasting than function. With this understood, the concept of type then becomes the basis
of design of the public realm.
Built form typologies have been valuable in architecture12, and are
considered by many to be the basis for architectural design, where elements of building structure, form, and organization figure into the comfort and appropriateness of any building. By contrast, the urban context the public realm - has not received the same attention, although typology
applies to elements of a city as well as to buildings.
A language of open space types can provide the vocabulary for conceptualizing, designing and realizing a coherent and high quality infrastructure of public streets and spaces. Development of a typology of open
space can help in understanding the relationship between the physical
form of the open space, the functions it provides, and the relationship to
other built form elements.
Public space typology must also be considered within the morphology of the city. A space or street by itself as a public space is meaningless
it must be conceptualized and designed in relation to its physical and
spatial context. Design of urban space needs to consider both the qualities and characteristics of the space and its edge conditions, as well as its
relationship to the rest of the infrastructure of streets and spaces.
Typology is not neutral spaces should be designed and analysed in
terms of their viability as containers for public life. And this presumes
that the role of the city is to serve all citizens as a matter of public amenity, a view dierentiated from that of the city as a conglomeration of
individual functions and destinations, with no function for the city as
a whole. The typology so defined then determines the internal design
vocabulary, edge conditions, vegetation and other design elements.
Much of the inappropriateness of design occurs when it is not typologically informed in this way. A typology of open spaces is outlined below,
and examples are discussed.
46
Street
Residential streets
Commercial streets
Civic boulevards
In Canada, the street symbolizes public life, and has a role similar to
squares and plazas in many other parts of the world. However, over time,
the street has become primarily a structure for moving trac, rather than
the multi-purpose instrument that it used to be, and still is, in the best
parts of cities. All streets should be places of quality, and deliberately designed parts of the public realm, since it is mostly from the pedestrian
space that we experience the city. How many of us have explored Paris,
Barcelona, New York, London or Montreal by car? Urban experience is
necessarily pedestrian.
The street is a major component of the public realm. We know good
streets when we see them, and our memories of many cities are of these
places. Le Champs-Elysees in Paris, Las Ramblas in Barcelona, and Fifth
Avenue in New York conjure up the character of those cities and the spirit
of their public urban life. A version exists in every Canadian city and makes
up part of their civic identity - Rue St. Denis and Ste. Catherine Street
in Montreal, Spring Garden Road and Argyle Street in Halifax, Osborne
Street and Corydon Avenue in Winnipeg, Whyte Avenue in Edmonton,
and Robson Street and Denman Street in Vancouver are a few of these
good streets. In Calgary, the examples include 4th Street SW, 17th Avenue SW, 9th Avenue SE, 10th Street NW and Kensington Road NW. These
emerged independently and over time, are popular with local residents
and have become destination spots.
Successful commercial streets that attract pedestrian trac seem to
have similar characteristics. They are edged by mixed use buildings, usually fronting close to the property line, with retail uses at the ground floor
and oces and residential above. The land subdivision along the street is
typically narrow enough to result in a variety of businesses and a frequent
rhythm of entries - the things that pedestrians, with their slow pace, can
47
Figure 7.
Example of successful
segment of Calgary
commercial street,
photo: B. A.
Sandalack, 2004
take in, and are attracted to. The character of the street is in large part
a result of the construction of its edges. The outside of a building is the
inside of the street, and from that perspective, buildings are important
for the spaces that they create by their arrangement and placement on
their lots. An active and continuous street wall of common building edges
fronting onto a well designed sidewalk with ample proportions and good
details provides the setting for a pedestrian culture. Street trees, well
placed benches in sunny spots protected from the wind, and lack of clutter help to create a comfortable human scale, and even in winter Calgarians flock to places where these simple amenities are provided; people
always attract more people. These successful streets also seem to have
a sucient population within their catchment area - they have the density, and therefore produce the required urban intensity.
Residential streets are also an important part of the neighbourhood
public realm that should be deliberately designed. Their criteria for success are dierent than those for the commercial streets, however they
still should emphasize a responsiveness to human scale.
48
Figure 8.
segment of Calgary
commercial street,
photo: B. A.
Sandalack, 2004
Figure 9.
segment of Calgary
commercial street,
photo: B. A.
Sandalack, 2004
49
Three phases of Calgarys residential neighbourhood development show

the variety that is possible within the typical sixty-six foot right-of-way.
Sixty-six feet was the length of a surveyors chain, and this arbitrary unit of
measurement was used to establish the normal road right of way between
property lines. Street layout within that right-of-way varies greatly, and can
include sidewalks on one or both sides, treed boulevards, and street trees,
or can consist only of the driving surface. Streets as public space need to
include sidewalks, street trees, and planted boulevards in order to provide
the scale and amenities that pedestrians require, otherwise they become
simply devices for moving cars, and hostile environments for people.
In the early 1900s, the block pattern usually extended and grafted
onto the existing grid framework, and the street was considered a public
thoroughfare. The City was responsible for planting street trees on boulevards which separated the sidewalks from the streets, providing a clear
definition between public and private space. Neighbourhoods with this
type of street are still the most walkable, with the permeable grid providing a choice of routes. Calgarys established neighbourhoods contain
many uncommonly beautiful streets like these.
During the post World War 2 building boom, planned neighbourhood
units, organised around a centrally located school, resulted in a broad
band of development surrounding the downtown core and established
grid neighbourhoods. The street became an engineering problem of traffic eciency, and street tree planting became the responsibility of individual developers. Treed boulevards were omitted, and trees that were
planted were set back some distance from the front sidewalk, reducing
the sense of structure, enclosure and human scale of the streetscape.
Over the last several decades, the street seems to have become solely
a device for moving and storing cars. Edges of most new communities
are high volume collector roads, with huge land buers between dierent
neighbourhoods, and sidewalks are often missing from one or both sides
of the street. Back lanes are usually not included, and huge garages front
onto the streets requiring driveways and curb cuts for auto access. Since
underground utilities and driveway access now needs to take place in the
front of the houses, street tree planting is usually impossible.
50
Square
Civic square, plaza, place (Fr.), piazza (It.)
Church square
Market square
Collegiate square
Most squares can be considered as either a land parcel that is associated with an adjacent building (for example a church square, courthouse
square or collegiate square) or as an independent land parcel.
Similar to streets, the urban experience of squares is partly created
by the character and form of the built edge, which is made up of both
public and private components, usually buildings, that act to define and
articulate public space.
Two examples of independent land parcels in Calgary, Alberta will be
explained to illustrate how typology and vocabulary should help to inform design. In the case of Olympic Plaza, despite much investment in
design, details and materials, because of the incorrect edge conditions,
the plaza is not successful as a public space and depends on significant
programming to bring in people. In the case of Tomkins Square, despite
the lack of good design, the square is a popular public space, because it
has the correct edge conditions. The vocabulary of the urban context in
each case strongly influences the use and success.
Olympic Plaza was built in downtown Calgary in conjunction with the
1988 Winter Olympics and is a place of spectacle, and one of the contemporary visual icons of the city. It was created by a political act that assembled the majority of an entire block and that joined to an adjacent
block by a pedestrian mall, and that ignored the block patterns, lot subdivision patterns, building types, and land uses over most of a century of
Calgarys development. Although it has a prominent location and is filled
with many high quality elements and public art pieces, it is not a successful public space. Aside from the many programmed events and lunchtime
oce workers, it is usually vacant except for vagrants and drug dealers
in the evening. It is also not typologically appropriate. The public build-
51
ings around the edges (Arts Centre, Concert Hall, City Hall) are separated
from the plaza and dont contribute to it there is little transition between the buildings and the space. The plazas size, shape and even its
existence do not help one in understanding anything about the city form,
and despite much eort13, do not contribute much to civic life. It is a place
of spectacle designed around program, not typology, and is dependent
upon programming in order to function as a public place. The City has
been engaged for many years14 in populating the plaza with desirable
clientele, however this requires considerable eort and much programming of events.
Analysis of the public edges of the plaza and the adjacent streets
shows that most of the buildings contain private uses, with few openings onto the space. The plaza is dicult to animate without programming since the edge conditions do not form the appropriate enclosure for
a public square.
Tomkins Square occupies a half block by one block area on 17th Avenue
and 8th Street S.W. Calgary. It was dedicated in the early 1900s as a public
space, and was renovated several times, most recently in the last decade.
Figure 10.
Olympic Plaza in
Calgary , photos:
52
Figure 11.
Degree of publicness
of the edges of
Olympic Plaza
indicated by colour:
public areas light,
and private areas
dark, drawing, 2000
It is located at the intersection of two busy streets, and its context (mixed
use including high density residential), edge conditions (small lots, many
entries, many uses), and exposure (sunny and with no tall buildings
nearby to create shade or wind turbulence), reflect its appropriate urban
square typology, although the internal elements and design are inappropriate. Contained in this small plaza are: a gazebo, a fountain, naturalistic groupings of sandstone, formal paths and flower beds, a geometric
maze of paths, wooden sculptures of books, several commemorative
cairns, over two dozen benches, several kinds of waste receptacles and
light standards, and a tossed salad of plantings. Too many ideas, many
of them out of place, for a small urban square! However, although its internal design is confused, the edge conditions contribute to the parks
success. It is always full of people, un-programmed, exercising their civic
rights to gather in a civic space. The older buildings and the newer build-
53
Figure 12.
Edges of Tomkins
Square, photo:
Figure 13.
Edges of Tomkins
Square, photo:
ings have similar characteristics narrow lot subdivision, many entries,

and a mix of uses. And, it has occupied this space for almost the entirety
of Calgarys history, giving a sense of continuity to the street. The degree
of publicness of the edges of Tomkins Square illustrates a much greater
degree of permeability than Olympic Plaza, and is likely responsible for
the liveliness of the square.
54
Figure 14.
The degree of
publicness of Tomkins
Square area, drawing
by B. A. Sandalack
and F. Alaniz Uribe,
2009, colors marked
as in fig. 11.
Although this article has focused primarily on streets and squares in

the discussion of the public realm, the other open space types that constitute an open space system will also be briefly mentioned:
Park, Garden, Cemetery

Gardens
Cemeteries
Ornamental parks
Most settlements and communities have one or several formal or informal parks or gardens that have civic or ceremonial purposes. This category also includes informal recreation areas or green spaces in housing
areas, and hard surfaces designed for pedestrians. Parks and gardens are
usually population-based, and should be readily available to all sectors of
the city and all of the population. There are normative standards for provision of this type of open space that correspond to population numbers,
densities and distribution.
55
Linear System, Green Corridor, Path

Paths
Bikeways
Trails
Rights-of-way
Green corridors are important as the sites of recreation pathways and
access points to ecological areas and recreation fields, and many are related to existing green spaces. An overall infrastructure of open spaces
can develop, with the various types of open space connected by a system
of paths and trails. Ideally, the linear system should be based on the environmental framework, and should link major nodes.
Outdoor Sport and Recreation Facility

Tot lots
Playgrounds
Sports fields
School sites
Golf courses
Skateboard parks
These are spaces that are designed for active sports and recreation uses.
They vary in their degree of publicness (tennis courts and golf courses
often function on a fee-for-service basis). The specifics may change over
time as certain activities, such as skateboarding, become more or less
popular. The distribution of open spaces of this type is generally population-based. Playing fields have a larger catchment area than playgrounds
and tot lots, and would have a somewhat coarser grain of distribution.
These types of open spaces are generally population-based, and should
be provided according to the accepted norms and standards. The require-
56
ments for dierent types of sports and recreation facilities vary from
place to place, and from time to time.
Campground & Picnic Area

Camping areas
Picnic and day-use areas
Places for camping and day use are often associated with natural areas,
and are usually close to road access. They can also take advantage of views
or existing places of interest. Campgrounds and day use areas should be
located within access of all of the population, but are best located in association with either an ecological feature or a cultural landscape. Road
access is a requirement.
Natural/Semi Natural Green Space

Woodland
Grasslands
Wetlands
Canals
Open and running water
Ecological reserve
The natural capital of many places is often a major asset. Identifying
the open spaces that are based on, or associated with, natural areas or
ecological features is important in establishing an ecological framework.
These sites have intrinsic ecological value, and may have greater potential for recreation or interpretation purposes. The issue of authenticity
and ecological integrity is also of concern in the development of a system of open spaces. Natural and semi-natural areas occur where they are
found, directly related to the landscape. The presence of these spaces is
57
related to the environmental conditions and features of the area. Preservation of natural systems is important in guaranteeing that open spaces
of this type are present and that they maintain ecological integrity.
Successful public realm systems are built around the existing resources
and distinguishing features of a place. The extent to which one type of open
space will be found depends on local availability, needs and circumstances,
and also depends on the age of a settlement open space systems take
time to develop, and therefore great care should be taken to the establishment of a proper framework upon which the system can evolve.
Where do we go from here?
Currently most design intent is applied to individual buildings, to programming, and especially to trends and fashions than to the most permanent elements - the public realm and the landscape. The less permanent elements come and go, but the public infrastructure - the integrated
system of public spaces - persists and can give a sense of continuity and
quality to a place. What has been neglected has been design at the city
scale, and the focus on the public realm.
Two important influences on the decline of the public realm are the
privatization of the urban development process, and the growing segregation of city planning and the design professions. The pro-active, visionary urban planning and development that produced our early civic centres, especially in the capital cities, was replaced by a hands-o (from the
civic side) development process where urban councils and their planners
assume the roles of private development facilitators and regulators15.
In a related process, the various design disciplines involved in the development of urban form have been pre-occupied with staking out their
individual jurisdictions; architects are too often focusing on individual
buildings and rarely considering the spaces in between, and landscape
architects deal largely with site specific and market driven projects.
58
We know now (again) that integration and inter-relationships are important and inherent in environmental design. The physical fabric, and
the way it is managed, sets constraints on what we can or cannot do. This
is the case in a building, a park, a street or a town. Ideals need to be translated into appropriate form, and city planning should again be concerned
with building and protecting the public realm. Urbanism can be one of
the highest forms of environmentalism - it can be one of the best expressions of good conservation practices. A return to the best traditions of
city building, combined with a renewed vision of public and civic life, may
provide the means of developing a high quality public realm.
The question of the public realm is also a more fundamental questions
of who do we want to be or what do we aspire to become, as a community?, and what kind of society do we value? By searching for the answers to these questions, we will find direction and focus for a renewed
planning process in which we would make decisions based on a collective
vision. This vision could set goals and performance standards to be met by
any development. The roles of the specialists (the trac engineers, planners, urban designers, architects and landscape architects) would then be
clear, as enablers of this vision, and all decisions would be subservient to
the greater good - that of the public nature of all development. It is the
public realm, the spaces now created mostly by default, that needs to be
an important focus of municipal planning departments, and first of all,
the community. However, development of the public realm infrastructure
needs to be understood as a highly important layer of urban infrastructure, so that it becomes more important in the process of city-making.
Currently, the development of public spaces falls within the purview of
only one municipal department at a time; for example, in Calgary the designation of lands for public space is a planning decision at the time of land
use, there is no general oversight regarding coordination of design of adjacent properties, and the City Parks Department can prepare or approve
designs for City-owned spaces independent of the urban design review
required of privately-owned lands. The results of these processes can include lack of connections between adjacent public realm components,
and decline of design quality.
59
Urban landscape and design projects are frequently conceived of as

individual unrelated problems by those concerned with planning the city,
and unrelated and disconnected to any typological framework. However,
urban interventions should not be regarded as merely individual projects
with unique requirements requiring unique and individual solutions. In order to realize a high quality public realm, it is important to understand an
overall typological framework, and to recognize and learn the grammar
of its various parts, within the context of the layers of the broader urban
fabric within which each project occurs.
What comes to us as individual urban design problems, because we
receive them as separate commissions or assignments, should not be
regarded as merely individual site-specific projects with unique requirements. The public realm is common ground it is a place where all citizens can be by right and it is recognition and confirmation that all citizens
have something to enjoy in the city, as well as a responsibility to it. This
concept of the city is essential to the conception and design of a public
realm without this concept, a public realm will not occur. However this
concept alone is not sucient. It requires both an understanding of the
city as a whole, together with the various layers that make up the built
environment (the framework), and the development of a language of its
parts (a typological framework) that discusses the role of the public realm
within the overall urban structure, the constituent parts and their relationships, and the internal design appropriate to each. Development of
a typology of public space can provide a tool for use in urban design to
help in re-establishing the public realm as one of the deepest and most
important layers of urban infrastructure.
Notes
1
2
3
4
5
6
7
60
Jacobs (1961).
Krier (1984).
Lynch (1981).
Trancik (1986).
Hough (1990).
Relph (1987).
Ellin (1996: 25).
9
10
11
12
13
14
15
Mackenzie Towne Square in Calgary is a good example. It shows confusing notions of time
and place a bit of New England in the heart of the prairies - but is an attempt, however
isolated, to design for a public realm.
Sandalack (2000); Sandalack and Nicolai (2006).
Sennett (1990).
Quatremere de Quincy, Rossi (1982: 40).
See, for example Rossi (1982), Vidler (1977), Moudon (1994).
The arches were designed as a stage set for the televised medal presentations during the
1988 Winter Olympics, and they serve no purpose now.
Since 1999 in a formalized way through the formation of the Calgary Cultural District
Partnership.
Nicolai (1997).
Typologia przestrzeni otwartej jako podstawa dla projektowania

obszaru publicznego
Beverly A. Sandalack i Francisco G. Alaniz Uribe
Dowiadczenie miejskie
Brak zakorzenienia w przestrzeni duej czci
wspczesnych form urbanistycznych oraz deprecjacja obszaru publicznego znalazy wielu
krytykw, ktrzy zdecydowanie zwrcili uwag na oglne pogarszanie si jakoci przestrzeni publicznej w Ameryce Pnocnej. Jane
Jacobs1 (1961), Leon Krier2 (1984) oraz Kevin
Lynch3 (1981) skupili swoj krytyk na formach
urbanistycznych, w szczeglnoci na niezadowalajcych wytworach wspczesnego rozwoju i braku odpowiednich publicznych przestrzeni miejskich. Roger Trancik4 (1986) wprowadzi
do sownictwa pojcie przestrzeni utraconej
(ang. lost space) nowej kategorii przestrzeni, niezbdnej do opisania coraz wikszej liczby parkingw naziemnych, pustych parceli oraz
wzw komunikacyjnych.
Michael Hough5 (1990) oraz Edward Relph6
(1987) wymownie ukazali brak poczucia przy-
nalenoci do miejsca (ang. sense of place) duej czci wspczesnej zabudowy, a take byli
wrd tych, ktrzy sprzeciwili si trendowi standaryzacji miast pod wzgldem wygldu i funkcji. I chocia mona twierdzi, e w ostatnim
czasie w wielu miastach zaczyna si odradza
planowanie obszaru publicznego, wiele spord
nowych placw miejskich uzalenionych jest od
dziaa programowych nastawionych na to, aby
wypeni je ludmi; miejsca widowisk i rozrywki
zastpuj zwyk przestrze miejsk.
Z biegiem czasu, typologiczne reguy tworzenia przestrzeni, wraz z ich przejrzystym jzykiem - zaniky. Manuel Iniquez podsumowuje to
w tonie apokaliptycznym:
Miasto, antyczne czy wspczesne, ma
pewne cechy, ktre definiuj je na zawsze: ulica, skwer, budynki uytecznoci publicznej, rezydencje, w trakcie powolnego i nieprzerwanego procesu uksztatoway wzajemne zasady
61
kompozycji () Jeli o tych zasadach kompozycji si zapomina, tak jak w ostatnich latach,
Miasto, pozbawione skali i proporcji, niweczy
wasne walory architektoniczne tworzc przeraajcy konglomerat, ktrego nie da si nigdy
nazwa prawdziwym Miastem.7
Jak do tego doszo?

Wikszo miast w Ameryce Pnocnej ma mniej
ni 200 lat wiele ledwie 100 lat przeszy one
od prymitywnych warunkw do cakowitej nowoczesnoci. Wczesne przestrzenie publiczne
stanowiy integraln cz struktury miejskiej
wikszoci kanadyjskich miasteczek i miast.
Wikszo z tych osad bya planowana i projektowana w czasie, gdy idee formy urbanistycznej uwzgldniay przestrze publiczn jako co
oczywistego, a ulice uwaano za cz obszaru
publicznego.
Wiele kanadyjskich miast zaplanowano wok centralnej przestrzeni publicznej, od ktrej
rozcigay si ulice i otwarte przestrzenie publiczne. Przestrze ta obejmowaa ogrody kolejowe (form szczegln dla Ameryki Pnocnej),
centralne parki-pomniki (ang. memorial parks)
oraz przestrzenie publiczne zwizane z budynkami uytecznoci publicznej, jak rwnie parki
rekreacyjne i ogrody przyszkolne i przykocielne. Dla przykadu, miasto Halifax zbudowano
wok placu Grand Parade. Plac Grand Parade
w miecie Halifax (Nowa Szkocja) jest najstarszym skwerem miejskim w Kanadzie. Inny przykad znajdujemy w zachodnich miastach Kanady,
gdzie zbudowano liczne ogrody publiczne, podobne do tego w Olds (Alberta), w miecie Regina na pocztku zaplanowano Park Wiktorii (ang.
Victoria Park), a z kolei Winnipeg koncentruje si
wok terenw rzdowych. Rwnie mniejsze
miasta zakadano wok wanej przestrzeni publicznej niezliczone miasteczka na prerii posia-
62
day ogrd publiczny przylegy do stacji kolejowej i odchodzcej od niego ulicy handlowej.
W przypadku Calgary, oryginalnym zaoeniem bya sie ulic w ukadzie siatki typowa
w miastach budowanych wzdu zachodnich linii kolejowych. Pierwszy plan miejski stworzony
na zamwienie przygotowa w 1912 r. Thomas
Mawson. Mawson mia wizj ukadu ulic, przestrzeni i skwerw publicznych, skierowanych ku
rzekom i wzorowanych na ruchu urbanistycznym City Beautiful. Plan Mawsona wyranie
opiera si na silnej wizji przestrzeni publicznej
o duym znaczeniu dla miasta. Nie zosta jednak nigdy zrealizowany z uwagi na zbieg szeregu czynnikw, takich jak kryzys gospodarczy,
I Wojna wiatowa oraz uznanie przez rad miasta niektrych z rozwiza architektonicznych
Mawsona za nieodpowiednie.
Z biegiem czasu, nasilajcy si ruch uliczny i jego obsuga stay si waniejsze ni przestrze publiczna bdca czci infrastruktury staej. W konsekwencji, w latach 60. i 70. XX
wieku, ambitne plany rewitalizacji przeksztaciy wiele miast w Kanadzie. W planowaniu
miast odstpiono od tradycji ich projektowania wok obszaru publicznego, a powszechnie
wprowadzano uatwienia dla rozwoju handlu
i skojarzonego z nim ruchu samochodowego.
Historia, tradycja oraz tosamo lokalna i regionalna uznane zostay za hamujce rozwj
i niemodne, a rozwj gospodarczy, napdzany
przez prywatn inicjatyw, wzi gr nad trosk o zapewnienie obiektw uytecznoci publicznej. Na skutek tego zniszczono ogromne
poacie miast, miasteczek i terenw otwartych,
aby przygotowa miejsce pod nowe projekty.
W wielu lokalizacjach, pierwotny ukad budynkw, chodnikw i skwerw, zoony z niewielkich obiektw, przyjaznych dla mieszkacw,
zosta zastpiony rozwizaniami na znacznie
wiksz skal. Przytoczono tu przykady z Calgary i Halifaxu.
A do lat 60. XX wieku, rdmiecie Calgary rozwijao si jako struktura zoona z maych
parceli, ktre mieciy kilka rodzajw przestrzeni publicznej (takich jak ogrd kolejowy, plac
przed ratuszem i wiele pomniejszych miejskich
placw). Idee modernizmu w poczeniu z rewitalizacj miast doprowadziy do fragmentaryzacji i pogorszenia stanu przestrzeni publicznej.
Do roku 1982 funkcjonalizm zdy ju zatriumfowa nad projektowaniem z myl o mieszkacach jako czynnikiem okrelajcym formy urbanistyczne. Zagospodarowanie terenu w formie
parkingw uwaano za waniejsze od wykorzystania go na przestrzenie ycia publicznego i w
konsekwencji olbrzymie kwartay miejskie wyburzano i zastpowano parkingami naziemnymi,
eliminujc wiele obszarw publicznych. W roku
1988, jeden z wielkich kwartaw handlowych
rdmiecia zosta przemianowany na Olympic
Plaza (Plac Olimpijski), stajc si bardziej miejscem widowisk, anieli skwerem publicznym.
W ramach planu rewitalizacji miasta zrwnano z ziemi obszar o powierzchni okoo 16
akrw w centrum Halifax, wyburzajc kamienice mieszkalne, tworzc nowe inicjatywy gospodarcze i drastycznie zmieniajc struktur
miasta. Przebieg ulic w Halifax, od czasu zaoenia miasta w 1748 roku, uleg tylko niewielkim zmianom. Jednak na skutek jednego z ambitnych projektw znikny liczne boczne ulice,
a niewielkie kwartay mieszkaniowe zastpiono
potnymi budynkami, obniajc jako przestrzeni publicznej.
W ostatnim czasie, w wielu miastach obserwuje si procesy powtrnej urbanizacji. Starajc si powstrzyma rozrost przedmie, zarzdy miast zachcaj do ponownego rozwoju
i zagszczenia obszaru wewntrzmiejskiego,
a ycie w rdmieciu odzyskuje sporo z dawnego prestiu. Nowi mieszkacy wymagaj przestrzeni otwartych, a zarazem maj wiksze
oczekiwania wobec miejskiego charakteru swo-
jego otoczenia. W odpowiedzi coraz powszechniejsze staj si ambitne plany uzdrowienia

przestrzeni publicznej.
Na przedmieciach, niektre z najnowszych realizacji neo-urbanistycznych wykazuj
zainteresowanie form miejsk i yciem miejskim wysokiej jakoci, jak rwnie nostalgi za
rnego rodzaju przestrzeni publiczn, ktra kiedy bya bardziej powszechna. Przejawia
si to czsto poprzez tworzenie nowych form
miejskich, ktre wykorzystuj skadniki konieczne dla stworzenia bardziej ludzkiego rodowiska miejskiego, ktre to jednak, w niektrych wypadkach, powoduj zadziwiajcy
brak cigoci czasowej i miejscowej8. O ile pod
wieloma wzgldami mona mwi o poprawie
w stosunku do form miejskich minionych dekad, ktre nie bray pod uwag znaczenia przestrzeni publicznej na przedmieciach, to jednak
w dalszym cigu nowe formy miejskie niewystarczajco przyczyniaj sie do zmian w przestrzeni publicznej.
Pozbawiona teoretycznego wsparcia terminologii, metod i narzdzi, ktre stanowi podstaw planowania urbanistycznego, przestrze
publiczna ma nike szanse na to, aby wiadomie
zostaa powoana do ycia, natomiast kiedy to
ju nastpuje, jest czsto relegowana do kategorii nostalgii lub staje si jedynie aren widowisk.
Artyku omwi potrzeb struktury bazowej i typologii przestrzeni publicznej.
Struktura bazowa
Model bazowy dla rozwaa nad rodowiskiem
zabudowanym powsta w toku licznych projektw i publikacji9. W modelu tym rodowisko zabudowane rozumiane jest jako zoone z licznych, wzajemnie powizanych warstw, jak
przedstawiono na ilustracji nr 6. Kada warstwa
przedstawia stopie trwaoci.
63
64
Warstwa 1: Rzeba terenu
Warstwa 2: przestrze publiczna
Teren i jego rzeba s najbardziej staymi wyrnikami rodowiska zabudowanego, ktre

w najwikszym stopniu przyczyniaj si do poczucia przynalenoci do miejsca. Miejskie plany projektowe mog by jednym z najlepszych
sposobw wyraenia dziaa korzystnych dla
rodowiska naturalnego i dla tworzenia miejsc
majcych zwizek z rzeb terenu. W skali najbliszego otoczenia, przywizywanie wagi do
topografii, cech naturalnych rodowiska, widokw i wzajemnych relacji moe pomc w tworzeniu miejsc zapadajcych w pami, mocno osadzonych w krajobrazie. Dobre praktyki
urbanistyczne to dobre praktyki rodowiskowe. Mona to wyrazi urbanistycznymi rodkami wyrazu.
Systemy szlakw rzecznych oraz nabrzey
niezmiennie odnosz sukcesy, by moe dlatego, e zasadzaj si na naturalnych cechach
danego miasta. Przykadami mog by: wzorcowy ukad cigw miejskich w Calgary naladujcy przebieg rzek Bow i Elbow oraz rzeczek
Nose i Fish, sie szlakw rzecznych w Winnipeg, wzorowana na rzekach Red i Assiniboine,
oraz nabrzee w Halifax. Ukad szlakw rzecznych Assiniboine i Red w Winnipeg pokazuje,
jak idea przestrzeni publicznej w poczeniu
z rzeb terenu wnosz konkretn warto.
Winnipeg, jak wiele miast w Kanadzie, jest
miastem zimowym, a ukad szlakw wykorzystywany jest przez cay rok. Budowa ilustruje
poczenie projektowania (przykadowo, mocowania pachokw i owietlenia zostay zaprojektowane tak, aby wytrzyma coroczne
wiosenne podtopienia), konserwacji (niemal co
roku szlak jest orany i przez to drony dla ruchu pieszego i dla narciarzy) i planowania (szlaki zbiegaj si przy placu The Forks, czc sie
przestrzenn wysokiej klasy) dla wzmocnienia
wagi obszaru publicznego.
Przestrze publiczna stanowi kolejny najbardziej trway skadnik rodowiska zbudowanego.

Spor cz naszego miejskiego ycia spdzamy we wsplnych przestrzeniach miejskich,
okrelonych przez budynki publiczne i prywatne, a zoonych z ulic, parkw, skwerw i placw. Te elementy, cznie nazywane obszarem
publicznym, s przestrzeni, w ktrej maj prawo przebywa wszyscy mieszkacy. W pierwszej
kolejnoci zapewniaj one dostp do domw,
biur, budynkw uytecznoci publicznej, miejsc
rozrywki i kultury. Zapewniaj take miejsce dla
licznych innych wydarze tradycyjnie zwizanych z yciem miejskim, takich jak targi uliczne,
otwarte festiwale, sztuki teatralne oraz, co wane, spontaniczne spotkania i happeningi, ktry czyni ycie miejskie naprawd miejskim.
S to miejsca, w ktrych serce ycia publicznego zdaje si bi najmocniej s to ulice pene
ycia i miejsca pene czasu10, ktre sprawiaj, e miasta s miejscami wartymi uwagi i przyjemnymi. W tym kontekcie, obszar publiczny
jest zasobnikiem, ktry zawiera w sobie miejsko i uatwia jej doznanie i, a nasze dowiadczanie miasta opiera si gwnie o ten obszar.
Nasze dowiadczanie miasta bierze si gwnie
z przestrzeni dla pieszych. Spontaniczne zebrania na Stephen Avenue Mall w Calgary s przykadem tego, jak przestrze publiczna zapewnia
warunki do ycia publicznego.
Ukad kwartaw, struktura ulic, okrelenie
zagospodarowania terenu oraz obszaru publicznego s wzgldnie staymi skadnikami rodowiska zbudowanego. Kiedy ju raz zostan ustalone, ich ponowne zagospodarowanie jest bardzo
trudne i kosztowne, bd mao prawdopodobne
(na przykad, prba przeksztacenia parku w innego rodzaju uytek).
Znajdujemy ulice domw mieszkalnych, ktrych koncepcja i projekt powstay w czasie, gdy
idea ulicy jako przestrzeni publicznej zacza by

wdraana i, gdy budynki miay cisy zwizek
z ulic. S jednak ich przeciwiestwa bardziej
wspczenie realizowane ulice, zaprojektowane zgodnie z modelem arterii komunikacyjnej.
Publiczna rola ulicy zostaa tu zaniedbana i nie
jest zapewniana przez ukad budynkw.
del na niszych pitrach, a to dziki niewielkiemu spadkowi frontu i sposobowi, w jaki jego
wejcie i okna koresponduj z ulic. S jednak
take i takie, ktre raczej nie mog zosta przeznaczone na nic innego, ni dom mieszkalny.
Warstwa 3: forma zbudowana
Najmniej trwaym aspektem rodowiska zbudowanego oraz dziaa projektowych s przemijajce trendy i mody. O ile czsto nadaj one
wraenie pikna i wspczesnoci rodowisku
zbudowanemu, o tyle maj one jakby wbudowan ulotno i powinny by rozumiane jako najmniej stae, aczkolwiek niekoniecznie najmniej
istotne elementy projektowania miejskiego.
Sztuka publiczna jest sposobem wyraenia zarwno kontekstu przestrzennego jak i kultury.
By moe jako wzorcowe wymieniane s te
przestrzenie publiczne, ktre przycigaj i przykuwaj nasz uwag, i ktre odzwierciedlaj
tak struktur oraz posiadaj waciwy zwizek
midzy rnymi swymi skadnikami.
Campo w Sienie jest gboko zwizane z krajobrazem. uk ulicy i nachylenie placu wynikaj z oryginalnej topografii oraz z trasy pielgrzymek, ktra biega wzdu zakrzywienia terenu.
Plac zosta w kocu wytyczony i za wyjtkiem
ratusza i wiey, ktre stanowi punkt centralny, otoczony jest cigiem podobnych budynkw o wsplnej linii dachu. Na parterze znajduj
si obiekty uytku publicznego, ktre oywiaj
plac o kadej godzinie (s tu liczne restauracje
i kawiarnie), a na pitrach biura i przestrze
mieszkalna. Plac sam w sobie jest studium prostoty. Fontanna, cig pachokw dookoa oraz
praktyczny budulec chodnika s wszystkim, co
znajduje si w tej przestrzeni. Jest ona scen
wielu wydarze, w szczeglnoci Palio, szalonej gonitwy koni, ktra odbywa si tu od stuleci
i ktra angauje rodziny, cae spoecznoci oraz
turystw. Przede wszystkim jednak Campo po
Budynki s najbardziej widoczn czci rodowiska miejskiego, znajduj si wewntrz infrastruktury obszaru publicznego i s jakby mniej
stae. Wiele kolejnych warstw formy zbudowanej pojawia si i znika w czasie cyklu yciowego
struktury miejskiej. Jednake, jeli rama obszaru publicznego jest nietknita, wwczas forma
zbudowana ma wiksze szanse, aby z czasem
wytworzy poczucie cigoci i znaczenia.
Przestrze publiczna jest w duej mierze
uksztatowana przez budynki znajdujce si na
jej skraju. Zewntrzna cz budynkw stanowi
wewntrzn cian obszaru publicznego, wobec
czego wszystkie budynki maj powinno, aby
pomc w ksztatowaniu tej przestrzeni. Tworzenie dobrej ulicy jest trudne, jeli nie sprzyja
temu ukad budynkw na jej skraju.
Warstwa 4: program
Kady budynek, jeli jego forma wykazuje elastyczno, moe w czasie swojego istnienia suy rnym zastosowaniom. Sia formy zbudowanej przyczynia si w dalszym stopniu do
ustanowienia poczucia miejsca poprzez cigo
formy, w odrnieniu od cigej przebudowy
w imi nowoci.
Budynki podobnego typu, w tym wypadku
niskie apartamentowce w Calgary, charakteryzuj si rnym stopniem elastycznoci formy.
S budynki, ktre mogyby by z powodzeniem
uyte dla rnych celw, uwzgldniajcych han-
Warstwa 5: trendy i mody
65
prostu istnieje jako miejsce o wielkim potencjale

i silny magnes dla lokalnych mieszkacw, turystw i miejskich pielgrzymw. W idealny sposb
wpisuje si w dopiero co omwiony schemat.
Pomimo przykadw takich miejsc jak Campo w Sienie, w obecnym czasie wicej uwagi
wydaje si by powicone ulotnym aspektom
kulturowym, tj. planowaniu, trendom i modom,
raczej ni bardziej staym elementom - obszarze
publicznym i krajobrazie. Prowadzi to do koncentrowania si na przestrzeniach i budynkach
wznoszonych dla spenienia konkretnych celw,
podczas gdy cigo formy i struktury miejskiej
usuwana jest na dalszy plan. Obszar publiczny
jest obecnie czsto sprowadzany do abstrakcyjnych poj przestrzeni otwartej czy przestrzeni zielonej, bd te do idei przestrzeni
jako ucieczki od warunkw miejskich, a nie stanowi integralnej jej czci. Obszar ten jest take czsto postrzegany jako miejsce rozrywki
i spektakli, a nie jako teren wany dla obywateli miasta. Zanika niegdy spjna relacja midzy form zbudowan a krajobrazem miejskim,
a wraz z ni jzyk przestrzeni publicznej. Jzyk
ten zapewnia kiedy rodki wyrazu dla tworzenia wizji, projektowania i realizowania spjnej,
wysokiej jakoci infrastruktury publicznych ulic
i przestrzeni.
Typologia
Stan przestrzeni miejskiej wyranie wymaga
systematycznej uwagi, jako obiekt bada, dla
uniknicia tworzenia przestrzeni wedug utartego schematu, jak to ma miejsce w znacznej czci wspczesnych terenw publicznych. Stworzenie trafnej typologii przestrzeni miejskiej
moe zapewni sposb analizowania istniejcych oraz projektowania nowych form, jak rwnie da narzdzie do nauczania wzornictwa,
planowania i architektury miejskiej.
66
Typologia jest nauk o elementach, ktrych

liczby nie da si zmniejszy. Wyraz typ okrela
nie tyle obraz rzeczy, ktra ma zosta powielona lub doskonale podrobiona, co ide elementu,
ktry musi sam w sobie suy za regu dla danego modelu11. Typ jest bardziej zasad, ktra
przywieca tworzeniu formy i czym, w oparciu
o co mona tworzy dziea, ktre niekoniecznie
s do siebie podobne. Typy w formie zbudowanej rozwiny si zgodnie z wymogami funkcjonalnoci, jak i rozwaaniami estetycznymi. Konkretny typ (budynku czy przestrzeni publicznej)
skojarzony jest z form, jak rwnie ze stylem
ycia. Typy mog by oglne (dla przykadu,
szkoa, koci, rynek, bulwar), jak i specyficzne dla danej kultury, tj. konkretny ksztat i detale danego typu rni si pomidzy spoecznociami. Typ oznacza co trwalszego ni funkcja.
Przy takim zaoeniu pojcie typu staje si podstaw ksztatowania obszaru publicznego.
Typologie formy zbudowanej s cenione
w architekturze12 i uwaane s przez wielu za
podstaw dla planu architektonicznego, w ktrym elementy struktury budynku, jego forma
i organizacja rzutuj na wygod i stosowno
kadego budynku. Dla kontrastu, kontekst miejski obszar publiczny nie cieszy si tak sam
uwag, chocia typologia odnosi si zarwno do
elementw miasta, jak i do budynkw.
Jzyk typw przestrzeni otwartej moe zapewni rodki wyrazu dla tworzenia wizji, projektowania i realizowania spjnej i bdcej na
wysokim poziomie infrastruktury publicznych
ulic i przestrzeni. Rozwj typologii przestrzeni otwartej moe pomc zrozumie zaleno
midzy fizyczn form przestrzeni otwartej i jej
funkcjami, a jej zwizkiem z innymi elementami
formy zbudowanej.
Typologia przestrzeni publicznej musi by
take rozpatrywana wewntrz morfologii miasta. Przestrze, czy sama ulica jako przestrze
publiczna, jest pozbawiona znaczenia musi
by wymylona i zaprojektowana w odniesieniu

do jej kontekstu fizycznego i przestrzennego.
Projektowanie przestrzeni miejskiej powinno
uwzgldnia zarwno wartoci i cechy przestrzeni, jak rwnie jej warunki brzegowe, a ponadto zalenoci pomidzy ni a pozosta czci infrastruktury ulic i przestrzeni.
Typologia nie jest rzecz neutraln przestrzenie powinny by projektowane i analizowane pod wzgldem ich przydatnoci jako miejsc,
w ktrych zawiera si ycie miasta. To znowu zakada, e rol miasta jest suy wszystkim jego mieszkacom jako obiekt spoecznie
uyteczny, co jest pogldem rnym od tego,
w ktrym miasto jest konglomeratem poszczeglnych funkcji i kierunkw, pozbawionym jakiej funkcji dla miasta jako caoci. Tak zdefiniowana typologia okrela wic wewntrzny
jzyk projektu, warunki brzegowe, rolinno
oraz inne elementy projektu. Projekt wydaje si
w znacznej mierze niestosowny kiedy nie jest
typologicznie w ten sposb zorientowany. Poniej zarysowana jest typologia przestrzeni otwartych, wraz z omwieniem przykadw.
Ulica
ulice mieszkaniowe
ulice handlowe
bulwary miejskie
W Kanadzie ulica symbolizuje ycie publiczne i peni rol zblion do tej penionej przez
skwery i place w wielu innych czciach wiata. Tym niemniej, z biegiem czasu, ulica staa si
w pierwszej kolejnoci struktur, po ktrej odbywa si ruch pojazdw, anieli narzdziem wielozadaniowym, ktrym zwyka by i nadal jest
w najlepszych czciach miasta. Wszystkie
ulice powinna charakteryzowa wysoka jako
architektoniczna, powinny by celowo zaprojektowanymi czstkami obszaru publicznego,
poniewa to gwnie z przestrzeni dla pieszych

dowiadczamy miasto. Ilu z nas odkrywao Pary, Barcelon, Nowy Jork czy Montreal z okien
samochodu? Miejskie dowiadczenie jest przede
wszystkim dowiadczeniem pieszego.
Ulica jest gwnym skadnikiem obszaru publicznego. Wiemy, e ulica jest dobrze zaprojektowana, gdy j widzimy, a nasze wspomnienia
z wielu miast dotycz wanie ulic. Pola Elizejskie w Paryu, Las Ramblas w Barcelonie, Pita Aleja w Nowym Jorku przywouj atmosfer
tych miast i ducha ich publicznego ycia miejskiego. Jaka ich imitacja powstaa w kadym
kanadyjskim miecie i suy jako cz ich miejskiej tosamoci Rue St. Denis i St. Catherine Street w Montrealu, Spring Garden Road i Argyle Street w Halifax, Osborne Street i Corydon
Avenue w Winnipeg, Whyte Avenue w Edmonton oraz Robson Street i Denman Street w Vancouver stanowi tylko kilka przykadw dobrych
ulic. W Calgary, do takich przykadw zaliczamy,
midzy innymi, 4th Street SW (poudniowo-zachodni), 17th Avenue SW (poudniowo-zachodni), 9th Avenue SE (poudniowo-wschodni),
10th Street NW (pnocno-zachodni) i Kensington Road NW (pnocno-zachodni). Powstay one niezalenie od siebie w rnym czasie, ciesz si popularnoci wrd lokalnych
mieszkacw i stay si centralnymi punktami
ycia miejskiego.
Udane ulice handlowe, ktre przycigaj
ruch pieszy, zdaj si mie podobne cechy. S
otoczone budynkami o przeznaczeniu mieszanym, z frontami dochodzcymi zwykle do granicy posesji, z obiektami handlowymi na parterze
oraz biurami i czci mieszkaln na wyszych
kondygnacjach. Dziaki wzdu ulicy podzielone
s na wskie pasy umoliwiajce lokowanie najrniejszych punktw handlowych, do ktrych
wejcia rozplanowane s rytmicznie co, co
piesi, idc powoli, mog chon i co ich przyciga. Charakter ulicy jest w duej mierze wypad-
67
kow zabudowy jej skrajnych czci. Zewntrzna cz budynkw stanowi wewntrzna cz

ulicy i z tej perspektywy budynki s wane dla
przestrzeni, ktre tworz poprzez swj ukad
i lokalizacj na swoich dziakach. Aktywna i nieprzerwana ciana ulicy zoona ze wspdzielonych krawdzi budynkw, ktrych fronty zwrcone s na dobrze zaprojektowany chodnik,
o dobrych proporcjach, zawierajcy ciekawe detale architektoniczne, zapewnia warunki kulturze
pieszej. Uliczne drzewa, dobrze rozmieszczone
awki, w miejscach nasonecznionych i chronionych od wiatru oraz unikanie zbyt duej liczby
elementw pomagaj stworzy ulic w przyjaznej dla czowieka skali i nawet zim mieszkacy
Calgary cigaj do miejsc, w ktrych udostpniono te proste udogodnienia; obecno ludzi
zawsze przyciga innych ludzi. Takie udane ulice zdaj si take mie dostateczn ilo mieszkacw w swoim polu przycigania wystpuje
stosowne zagszczenie, ktre tworzy oczekiwan intensywno ycia miejskiego.
Rwnie ulice mieszkaniowe s wan czci wsplnego obszaru publicznego, i dlatego
powinny by zaprojektowane celowo. Sukces
takich ulic opiera si na innych kryteriach ni
tych dotyczcych ulic handlowych. I tutaj podstaw zdaje si by dostosowanie architektury
do ludzkiej skali.
Trzy etapy rozbudowy dzielnicy mieszkaniowej w Calgary pokazuj, jak rnorodno
mona osign w ramach typowego przejazdu o szerokoci okoo 20,10 metra (66 stp).
66 stp bya to dugo acucha stosowanego
przez geometrw. Ta arbitralna jednostka miary suya do wyznaczania szerokoci przejazdu
pomidzy granicami dziaek. Ukad ulicy w obrbie takiego przejazdu wykazuje due zrnicowanie i moe uwzgldnia chodnik po jednej lub po obu stronach, zadrzewione bulwary,
drzewa uliczne, bd te moe zawiera jedynie
jezdni. Stanowic przestrze publiczn, uli-
68
ce powinny zawiera chodniki, drzewa i roliny

dla zapewnienia odpowiedniej skali i przyjaznego otoczenia, ktrych wymagaj piesi, w przeciwnym razie staj si one jedynie arteriami dla
ruchu samochodowego, a dla ludzi rodowiskiem wrogim.
Na pocztku XX wieku ukad kwartaw
mieszkalnych zwykle by powielany i przeszczepiany na istniejc siatk uliczn, a ulic traktowano jak publiczne arterie. Miasto odpowiadao za sadzenie drzew na bulwarach, rozdzielajc
w ten sposb chodniki od ulic, i zapewniajc czytelny rozdzia przestrzeni publicznej od prywatnej. Dzielnice, w ktrych wystpuj tego rodzaju ulice najlepiej nadaj sie do spacerowania,
a przenikajca si siatka pocze umoliwia wybr trasy. W Calgary, w szanowanych dzielnicach
znajduje sie wiele niezwykle piknych ulic.
W czasie boomu budowlanego po II wojnie
wiatowej, planowane kwartay dzielnic, zorganizowane wok centralnie zlokalizowanej
szkoy, day efekt w postaci szerokiego pasa
zabudowy otaczajcego rdmiecie i istniejcych dzielnic w ukadzie siatkowym. Ulica staa si problemem inynieryjnym, problemem
zapewnienia pynnoci ruchu samochodowego, a sadzenie drzew ulicznych stao si zadaniem poszczeglnych deweloperw. Przestay powstawa bulwary obsadzone drzewami,
a drzewa, ktre jeszcze sadzono umieszczano w
pewnej odlegoci od chodnika przed domami,
umniejszajc poczucie struktury, domknicia
i ludzkiej skali ulicznego krajobrazu.
W cigu ostatnich kilku dekad ulica zdaa
si sta jedynie jezdni, po ktrej przemieszczaj si i, na ktrej parkuj samochody. Obrzea wikszoci nowych budynkw mieszkalnych
wyznaczaj drogi gwne o duej przepustowoci, z bardzo duymi pustymi dziakami rozdzielajcymi poszczeglne osiedla. Tutaj czsto
brak chodnika po jednej, lub obu stronach ulicy.
Zwykle brak jest te tylnych drg dojazdowych,
a olbrzymie garae wychodz wprost na ulic,

wymagajc tworzenia podjazdw dla samochodw z obnionym krawnikiem. Poniewa instalacje podziemne oraz dojazdy musz znajdowa si przed frontami domw, sadzenie drzew
na ulicy jest zwykle niemoliwe.
Skwer
plac miejski, plaza, place (fr.), piazza (w.)
plac przykocielny
plac targowy
plac uniwersytecki
Wikszo placw mona rozpatrywa jako parcele zwizane ze znajdujcymi sie przy nich budynkami (na przykad: plac przy kociele, sdzie
czy uniwersytecie), bd jako parcele niezalene.
Podobnie jak w przypadku ulic, miejskie
dowiadczenie placw jest po czci tworzone
przez charakter i form zabudowy ich obrzey,
ktra skada si z elementw zarwno publicznych, jak i prywatnych, zwykle budynkw, ktre
ksztatuj i nadaj wyraz przestrzeni publicznej.
Dla zilustrowania, w jaki sposb typologia
i sownictwo powinny przenika do projektu,
przedstawione i objanione zostan dwa przykady niezalenych dziaek w Calgary (Alberta).
W przypadku Olympic Plaza, pomimo duych
rodkw przeznaczonych na projekt, detale architektoniczne i materiay, z uwagi na niekorzystne warunki otoczenia placu plaza nie udaa
si jako przestrze publiczna i potrzebuje specjalnych, planowych dziaa, aby przycign
ludzi. W przypadku Tomkins Square, pomimo
nienajlepszego projektu, plac jest popularn
przestrzeni publiczn, dlatego i posiada waciwe warunki otoczenia. Jzyk kontekstu miejskiego w kadym przypadku mocno wpywa na
the use and success.
Park miejski Olympic Plaza zosta zbudowany w rdmieciu Calgary z okazji XV Zimo-
wych Igrzysk Olimpijskich w roku 1988. Jest on

miejscem widowisk i jedn ze wspczesnych
ikon miasta. Park stworzony zosta dziki decyzji politycznej, zabierajc wiksz cz jednego kwartau, czc go z ssiednim przy pomocy pieszego deptaku, i ignorujc dotychczas
istniejcy ukad kwartaw, podzia gruntw na
poszczeglne dziaki, typy budynkw i przeznaczenie gruntw, ktre tworzono przez wiksz
cz stuletniego rozwoju Calgary. Mimo i park
powsta w bardzo dobrej lokalizacji i zawiera
wiele cennych elementw architektonicznych
oraz publiczne dziea sztuki, nie stanowi udanej
przestrzeni publicznej. Pominwszy liczne zorganizowane wydarzenia oraz pracownikw okolicznych biur schodzcych tu na lunch, plac jest
zwykle pusty, jeli nie liczy wczgw i handlarzy narkotykw, ktrzy pojawiaj sie tu wieczorami. Rwnie typologicznie nie jest to miejsce
waciwe. Otaczajce je budynki publiczne (centrum sztuki, sala koncertowa, ratusz) s od niego
oddalone i nie dodaj mu wartoci przejcie od
budynkw do przestrzeni jest mao pynne. Wielko, ksztat, a nawet samo istnienie placu nijak
nie pomagaj ogldajcemu go zrozumie cokolwiek z formy miejskiej i pomimo sporego wysiku13, plac ten niewiele wnosi do ycia miejskiego.
Jest miejscem widowisk rozwijajcych sie zgodnie z programem, bez ktrego nie moe funkcjonowa jako przestrze publiczna. Miasto od lat
stara si przycign na plac podan klientel14 (, jednake wymaga to sporego wysiku i programowego wywoywania wydarze.
Analiza obrzey placu i przylegych ulic wykazuje, e wikszo budynkw jest w rkach
prywatnych, ktre w maym stopniu otwieraj
sie na przestrze parku. Plac trudno oywi bez
dziaa programowych, poniewa jego warunki
na obrzeach nie stanowi waciwego otoczenia dla przestrzeni publicznej.
Plac Tomkins Square zajmuje obszar poowy kwartau midzy 17th Avenue a 8th Street
69
ulic poudniowo-zachodni w Calgary. Zosta stworzony na pocztku pierwszego dziesiciolecia XX wieku jako przestrze publiczna
i od tego czasu przeszed kilkakrotna renowacj, ostatnio w minionym dziesicioleciu. Znajduje si on na przeciciu dwch ruchliwych ulic,
a jego kontekst (budynki rnego rodzaju, w tym
mieszkalne o duym zagszczeniu), warunki na
obrzeach (mae dziaki, liczne wejcia i rnorodno budynkw) oraz pooenie (soneczne,
bez wysokich budynkw w pobliu, ktre mogyby rzuca cie bd powodowa silny wiatr),
oddaj jego waciw typologi placu miejskiego, aczkolwiek jego wewntrzne elementy
i projekt s niewaciwe. Na tym niewielkim placu znajduj si: altana, fontanna, gazy narzutowe z piaskowca, wytyczone cieki i grzdki z kwiatami, geometryczny labirynt cieek,
drewniane rzeby ksiek, kilka pamitkowych
kamiennych kopcw, ponad dwa tuziny awek,
wszelakiego rodzaju pojemniki na mieci i supy owietleniowe oraz chaotycznie sadzone
roliny. Zbyt wiele pomysw, w tym wiele nie
na miejscu, jak na may miejski skwer! Mimo,
e plan wewntrzny placu jest pogmatwany,
warunki na jego obrzeach ksztatuj sukces
tej przestrzeni publicznej. Jest on zawsze peen ludzi bez dziaania programowego ktrzy korzystaj ze swojego prawa do gromadzenia si w przestrzeni miejskiej. Starsze i nowsze
budynki maj podobne cechy wskie dziaki,
liczne wejcia i rnorodno funkcji zabudowy. Co wicej, plac zajmuje swoje miejsce niemal od pocztku historii Calgary, zapewniajc
ulicy poczucie cigoci. Stopie oglnodostpnoci obrzey placu Tomkins Square potwierdza
duo wikszy potencja akumulowania spoecznych interakcji ni Olympic Plaza i najprawdopodobniej przyczynia sie do dynamiki obserwowanej na placu.
Mimo i artyku ten koncentruje si przede
wszystkim na ulicach i placach, w dyskusji na te-
70
mat obszaru publicznego, zostan wspomniane

take inne typy przestrzeni stanowicej system
przestrzeni otwartej :
Park, ogrd, cmentarz

ogrody
cmentarze
parki ozdobne
Wikszo miejscowoci i spoecznoci posiada jeden lub kilka reprezentatywnych parkw
czy te ogrodw sucych celom obywatelskim
lub uroczystym. Do tej kategorii zaliczaj si
take zwyke tereny rekreacyjne i tereny zielone w dzielnicach mieszkalnych oraz powierzchnie utwardzone dla pieszych. Obecno parkw
i ogrodw powizana jest zwykle z liczb mieszkacw. Parki i ogrody powinny wystpowa
we wszystkich czciach miasta i by dostpne dla wszystkich mieszkacw. Istniej normy
okrelajce powoywanie i ksztatowanie tego
rodzaju przestrzeni otwartych w odniesieniu
do liczby, gstoci zaludnienia i rozmieszczenia
mieszkacw.
Systemy liniowe, zielone korytarze, cieki

cieki
drogi rowerowe
szlaki
przejazdy
Zielone korytarze s wane jako miejsca,
w ktrych zlokalizowane s cieki rekreacyjne
i punkty dostpu do obszarw ekologicznych
i rekreacyjnych, a wiele z nich stanowi cz
istniejcych ju terenw zielonych. Sprzyja to
rozwojowi oglnej infrastruktury przestrzeni
otwartych, w ktrej rne jej rodzaje poczone s sieci cieek i szlakw. W rozwizaniu doskonaym, system liniowy powinien zasadza
si na bazie elementw rodowiska naturalnego

i powinien czy gwne wzy tego systemu.
Uytki sportowe i rekreacyjne na wolnym

powietrzu
place zabaw dla maych dzieci
place zabaw
boiska sportowe
tereny przyszkolne
pola golfowe
parki do jazy na deskorolce
Te przestrzenie przeznaczone s do czynnego uprawiania sportu i do celw rekreacji. Rni si poziomem oglnodostpnoci (korty tenisowe i pola golfowe czsto funkcjonuj jako
obiekty odpatne). Ich konkretny ksztat i przeznaczenie moe si zmienia z upywem czasu,
podobnie jak rne formy rekreacji, na przykad
jazda na deskorolce, zyskuj lub trac na popularnoci. Wystpowanie przestrzeni otwartej tego typu jest zasadniczo zalene od liczby
mieszkacw. Boiska sportowe maj szerszy
zasig przycigania ni place zabaw, czy place
zabaw dla maych dzieci, i wystpuj w strukturze miejskiej rzadziej. Tego rodzaju przestrzenie otwarte s, oglnie rzecz ujmujc, zalene
od gstoci zaludnienia i powinny powstawa
w oparciu o przyjte normy i standardy. Wymogi rnych typw obiektw sportowych i rekreacyjnych rni si w zalenoci od danego
miejsca i czasu.
Tereny kempingowe i piknikowe

tereny kempingowe
tereny piknikowe i codziennego uytku
Miejsca kempingowe i codziennego uytku s
czsto zwizane z terenami naturalnymi i zwykle pooone s blisko drogi. Mog rwnie po-
wstawa w miejscach posiadajcych atrakcyjny

widok, czy te w miejscach wartych zobaczenia. Tereny kempingowe oraz polany uytkowe
powinny znajdowa si w zasigu wszystkich
mieszkacw, jednak najlepiej jest umiejscawia je w pobliu miejsc atrakcyjnych przyrodniczo, bd te w krajobrazie o znaczeniu kulturowym. Wymagana jest moliwo dojazdu
samochodem.
Naturalne/pnaturalne obszary zielone

grunty zalesione
grunty trawiaste
grunty podmoke
kanay
zbiorniki wodne i cieki wodne
rezerwaty przyrody
Przyrodnicze centrum znajdujce sie w wielu
miejscowociach stanowi czsto ich gwny walor. Wanym dla ustanowienia bazy ekologicznej jest ustalenie przestrzeni otwartych, ktre
s oparte bd powizane z terenami naturalnymi lub obiektami ekologicznymi. Miejsca takie
maj warto ekologiczn same w sobie i mog
mie wikszy potencja dla celw rekreacyjnych.
Kwestia autentycznoci i ekologicznej spjnoci
jest rwnie wana dla rozwoju systemu przestrzeni otwartych. Tereny naturalne i na wp
naturalne wystpuj w swoich pierwotnych lokalizacjach, bdc w bezporednim zwizku
z krajobrazem. Zachowanie systemw przyrodniczych jest istotne, aby zagwarantowa obecno przestrzeni otwartych tego rodzaju i utrzymanie spjnoci ekologicznej.
Udane rozwizania systemowe obszaru publicznego powstaj wok istniejcych zasobw
i wyrniajcych cech danego miejsca. Stopie
dominacji danego rodzaju przestrzeni otwartej
zaley od jego dostpnoci, potrzeb i okolicznoci, jak i czasu powstania danej miejscowoci
71
systemy przestrzeni otwartej potrzebuj czasu

do rozwoju i std naley dooy wszelkich stara w celu ustanowienia odpowiedniej bazy, na
ktrej dany system ma si opiera.
Dokd zmierzamy?
Obecnie najwicej uwagi przy projektowaniu
powica si poszczeglnym budynkom, dziaaniom programowym, a w szczeglnoci trendom i modom, zamiast elementom najbardziej
staym obszarowi publicznemu i krajobrazowi. Czci mniej stae pojawiaj si i znikaj, lecz
infrastruktura publiczna zintegrowany system
przestrzeni publicznych pozostaje i nadaje poczucie pynnoci i jakoci danemu miejscu. Zaniedbane zostao projektowanie na skal caego
miasta i koncentrowanie uwagi na obszarze publicznym.
Dwoma istotnymi czynnikami przyczyniajcymi si do upadku obszaru publicznego s
prywatyzacja procesu rozwoju miasta oraz narastajcy podzia dziedzin zwizanych z planowaniem i projektowaniem miast. Nastawione
na aktywno, wizjonerskie planowanie i rozwj miast, ktre day owoc w postaci wczesnych centrw miejskich, zwaszcza w miastach
stoecznych, zastpiono niezaangaowanym
(z punktu widzenia obywateli) procesem rozwoju, w ktrym rady miejskie i planici przyjmuj
rol osb uatwiajcych i regulujcych prywatny rozwj15. W ramach zwizanego procesu,
rne dyscypliny majce wkad w rozwj formy
miejskiej zajy si okopywaniem w obrbie jedynie tych zada, za ktre same odpowiadaj.
Architekci zbyt czsto skupiaj si na poszczeglnych budynkach, rzadko biorc pod uwag
przestrze pomidzy jednym a drugim, a architekci krajobrazu zajmuj si gwnie projektami
dotyczcymi konkretnego miejsca, realizowanymi na potrzeby rynku.
72
Teraz (ponownie) wiemy, e poczenie

i wzajemne zalenoci s wane i nieuniknione w projektowaniu rodowiskowym. Fizyczne
tworzywo i sposb, w jakim si nim zarzdza,
narzuca ograniczenia mwice, co moemy,
a czego nie moemy robi. Tak jest w przypadku budynku, parku, ulicy czy miasta. Ideay naley przekuwa w odpowiedni form, a planowanie miast powinno znowu bra pod uwag
budow i ochron obszaru publicznego. Urbanizacja moe by jedn z najwyszych form troski
o rodowisko moe by jednym z najlepszych
wyrazw dobrych praktyk w stosunku do rodowiska naturalnego. Powrt do najlepszych tradycji budowania miast, poczony z odnowion
wizj ycia publicznego i obywatelskiego, moe
zapewni moliwoci stworzenia wysokiej jakoci obszaru publicznego.
Obszar publiczny rodzi take bardziej fundamentalne pytania, w rodzaju: kim chcemy
by lub kim chcemy zosta jako spoeczno?
oraz jakiego rodzaju spoeczno cenimy?
Szukajc odpowiedzi na te pytania, odszukamy kierunek i cel na nowo realizowanego procesu planowania, w ktrym podejmowalibymy
decyzje w oparciu o wspln wizj. Taka wizja
mogaby wyznacza cele i standardy, ktre musiaaby wypeni kada inwestycja budowlana.
Role specjalistw (inynierw ruchu, planistw,
urbanistw, architektw i architektw krajobrazu) byyby wwczas jasno zdefiniowane, jako
tych, ktrzy umoliwiaj przeksztacenie tej
wizji w rzeczywisto, a wszystkie ich dziaania podlegayby wyszemu celowi publicznej
funkcji inwestycji budowlanych. To obszar publiczny przestrzenie teraz tworzone gwnie
z braku alternatywy powinien zaprzta uwag wydziaw planowania i, przede wszystkim,
spoecznoci. Jednake rozwj infrastruktury obszaru publicznego powinien by rozumiany jako wysoce istotna warstwa infrastruktury
miejskiej, tak, aby sta si waniejszy w procesie
tworzenia miast. Obecnie za rozwj przestrzeni

publicznej w danym momencie odpowiada zaledwie jeden wydzia urzdu miasta. Dla przykadu, w Calgary przeznaczanie gruntw pod
przestrze publiczn jest decyzj planistyczn
podejmowan w czasie uytkowania gruntu,
bez oglnego dozoru nad koordynacj rozwoju
gruntw przylegych, a zarzd zieleni miejskiej
moe przygotowywa i zatwierdza projekty
przestrzeni, ktrych miasto jest wspwacicielem, niezalenie od nadzoru urbanistycznego
koniecznego przy gruntach prywatnych. W rezultacie takich procesw moe doj do braku
spjnoci midzy przylegymi skadnikami obszaru publicznego i do spadku jakoci projektu.
Krajobraz miejski i projekty architektoniczne s czsto traktowane przez osoby zajmujce sie planowaniem miasta jak pojedyncze, odizolowane zagadnienia, niezwizane z adnymi
podstawami typologicznymi. Jednake miejskie realizacje nie powinny by postrzegane jedynie jako indywidualne projekty o specjalnych
wymaganiach, ktre wymagaj wyjtkowych
i jednostkowych rozwiza. Dla zrealizowania
obszaru publicznego wysokiej klasy wane jest
zrozumienie oglnych podstaw typologicznych
oraz uznanie i opanowanie zasad dziaania ich
poszczeglnych czci, w kontekcie nakadajcych si warstw szerszej tkanki miejskiej, w ktrej kady projekt si znajduje.
To, co widzimy jako pojedyncze zagadnienia w projektowaniu miast tylko dlatego, e docieraj do nas jako osobne zlecenia czy zadania,
nie powinno by postrzegane jako osobne projekty dla danego miejsca, majce swoje szczeglne wymagania. Obszar publiczny jest obszarem wsplnym jest miejscem, w ktrym maj
prawo przebywa wszyscy mieszkacy, a zarazem uznaniem i potwierdzeniem tego, e wszyscy mieszkacy maj co, czym mog si w miecie cieszy i za co s odpowiedzialni. Koncepcja
miasta jest podstaw powstania i projektowania przestrzeni publicznej bez tej koncepcji obszar publiczny nie moe zaistnie. Jednak sama
koncepcja nie wystarczy. Potrzeba take rozumienia miasta jako caoci, wraz z rnymi warstwami, ktre skadaj si na rodowisko zbudowane (podstawa systemu miejskiego) oraz
stworzenia jzyka opisujcego rne jego elementy (podstawa typologiczna systemu) umoliwiajcego dyskusj o roli obszaru publicznego
wewntrz oglnej struktury miejskiej, o elementach skadowych i zalenociach midzy
nimi oraz o wewntrznym projektowaniu waciwym dla kadego z nich. Stworzenie typologii przestrzeni publicznej moe zapewni narzdzie do projektowania miejskiego, pomocne
w przywrceniu rangi obszaru publicznego jako
jednej z najgbszych i najwaniejszych warstw
miejskiej infrastruktury.
Przypisy
1
2
3
4
5
6
7
8
Jacobs (1961).
Krier (1984)
Lynch (1981)
Trancik (1986)
Hough (1990)
Relph (1987)
Ellin (1996: 25)
Dobrym przykadem jest McKenzie Towne Square w Calgary. Pokazuje pomieszane pojcia czasu i miejsca
odrobina Nowej Anglii w sercu prerii jest jednak prb, jakkolwiek osamotnion, zaprojektowania obszaru
publicznego.
73
9
10
11
12
13
14
15
Sandalack (2000); Sandalack i Nicolai (2006)

Sennett (1990).
Quatremere de Quincy. Rossi (1982: 40)
Patrz na przykad, Rossi (1982), Vidler (1977), Moudon (1994)
uki (zdjcie po lewej) zaprojektowano jako scen dla transmitowanych przez telewizj ceremonii wrczania
medali podczas igrzysk w 1988 r. i obecnie niczemu nie su.
Od roku 1999 odbywa si to w sposb sformalizowany poprzez powoan organizacj Calgary Cultural District
Partnership
Nicolai (1997)
Bibliography
Ellin, Nan (1996) Postmodern Urbanism. Oxford: Blackwell Publishers
Hough, Michael (1990) Out of Place: Restoring Identity to the Regional Landscape New Haven and
London: Yale University Press
Jacobs, Jane (1961) The Death and LIfe of Great American Cities. New York: Vintage Books
Krier, Leon (1984) Houses, Palaces, Cities D. Porphyrios (ed.) Arch. Design Profile, Berlin - Tegel: Belvedere
Lynch, Kevin (1981) A Theory of Good City Form. Cambridge, MA: MIT Press
Mawson, TH & Sons (1912) The City of Calgary: Past, Present and Future City Planning Commission
of Calgary
Moudon, Anne Vernez (1994) Getting to Know the Built Landscape: Typomorphology, in Ordering
Space: Types in
Architecture and Design eds. K.A. Franck and L.H. Schneekloth, eds. Van
Nostrand Reinhold
Nicolai, Andrei (1997) Where To; From Where? A critical review of Canadian planning in Beyond
Form: Transformation Through Imagery and Action, NSCAD Papers, Nova Scotia College of Art
and Design, Halifax, Nova Scotia, Canada
Rossi, Aldo (1982) The Architecture of the City Cambridge, Mass.: MIT Press
Sandalack, Beverly A and Andrei Nicolai (1998) Urban Structure - Halifax: and urban design approach
Halifax: Tuns Press
Sandalack, Beverly A (1999) Evolution of the Public Realm: streets, squares, parks and open spaces
in a prairie town Environments: A Journal of Interdisciplinary Studies Vol. 26, No. 3, p.49-58
Sandalack, Beverly A (2000) Urban Design: a re-newed approach to environmental design education, Cross Currents: Trans-Cultural Architecture, Education and Urbanism refereed published
proceedings, ACSA International Conference, Hong Kong, p.273-277
Sandalack, Beverly A et al (2001) Calgary Cultural District: a framework for the future. Unpublished
report by The Urban Lab, Faculty of Environmental Design for the Calgary Cultural District Partnership
Sandalack, Beverly A and Andrei Nicolai (2006) The Calgary Project: urban form/urban life University
of Calgary Press: Calgary
74
Sennett, Richard (1990) The Conscience of the Eye: the design and social life of cities New York:
Norton
Trancik, Roger (1986) Finding Lost Space: Theories of Urban Design New York: Van Nostrand Reinhold
Vidler, Anthony (1977) The Idea of Type in Oppositions 8, p. 95-11
Whatever became of the public square? (1990) Harpers Magazine July, pp. 49-60
75

Typology of Public Space Sandalack Uribe PDF

Hochgeladen von

Dokumentinformationen

Originalbeschreibung:

Originaltitel

Copyright

Verfügbare Formate

Dieses Dokument teilen

Dokument teilen oder einbetten

Freigabeoptionen

Stufen Sie dieses Dokument als nützlich ein?

Sind diese Inhalte unangemessen?

Copyright:

Verfügbare Formate

Typology of Public Space Sandalack Uribe PDF

Hochgeladen von

Copyright:

Verfügbare Formate

Open Space Typology as a Framework

for Design of the Public Realm

Beverly A. Sandalack and Francisco G. Alaniz Uribe

The urban experience

5/2010 The Faces of Urbanized Space

The city, ancient or modern, has some characteristics that define it

How did we get here?

Open Space Typology as a Framework for Design of the Public Realm

In the case of Calgary, the original

5/2010 The Faces of Urbanized Space

Up to the 1960s the Calgary downtown had evolved as a fine-grained

Open Space Typology as a Framework for Design of the Public Realm

A framework for considering the built environment was developed over

5/2010 The Faces of Urbanized Space

Open Space Typology as a Framework for Design of the Public Realm

Layer 2 Public realm

5/2010 The Faces of Urbanized Space

provide primarily access - to homes, oces, public buildings, places of

Open Space Typology as a Framework for Design of the Public Realm

Layer 3 Built form

Layer 5 Trends and fashions

5/2010 The Faces of Urbanized Space

should be understood as the least

Open Space Typology as a Framework for Design of the Public Realm

of culture, i.e. to programming, and to trends and fashions, than to

The condition of urban space clearly requires attention in a systematic

5/2010 The Faces of Urbanized Space

Open Space Typology as a Framework for Design of the Public Realm

5/2010 The Faces of Urbanized Space

Open Space Typology as a Framework for Design of the Public Realm

5/2010 The Faces of Urbanized Space

Three phases of Calgarys residential neighbourhood development show

Open Space Typology as a Framework for Design of the Public Realm

5/2010 The Faces of Urbanized Space

Open Space Typology as a Framework for Design of the Public Realm

5/2010 The Faces of Urbanized Space

ings have similar characteristics narrow lot subdivision, many entries,

Open Space Typology as a Framework for Design of the Public Realm

Although this article has focused primarily on streets and squares in

Park, Garden, Cemetery

5/2010 The Faces of Urbanized Space

Linear System, Green Corridor, Path

Outdoor Sport and Recreation Facility

Open Space Typology as a Framework for Design of the Public Realm

Campground & Picnic Area

Natural/Semi Natural Green Space

5/2010 The Faces of Urbanized Space

Where do we go from here?

Open Space Typology as a Framework for Design of the Public Realm

5/2010 The Faces of Urbanized Space

Urban landscape and design projects are frequently conceived of as

Open Space Typology as a Framework for Design of the Public Realm

Typologia przestrzeni otwartej jako podstawa dla projektowania

5/2010 The Faces of Urbanized Space

Jak do tego doszo?

Open Space Typology as a Framework for Design of the Public Realm

jego otoczenia. W odpowiedzi coraz powszechniejsze staj si ambitne plany uzdrowienia

5/2010 The Faces of Urbanized Space

Warstwa 1: Rzeba terenu

Warstwa 2: przestrze publiczna

Teren i jego rzeba s najbardziej staymi wyrnikami rodowiska zabudowanego, ktre

Przestrze publiczna stanowi kolejny najbardziej trway skadnik rodowiska zbudowanego.