Liefdes stille transformatie

Liefdes stille transformatie

Het einde van je spirituele zoektocht

Scott Kiloby

samsara

Opgedragen aan mijn moeder, vader en familie

voor hun ondersteuning
Aan Mark F. voor zijn mededogen
als de telefoon ging
Aan Kenny M. die alles op gang bracht
Aan Kevin P. en Tom M. voor het
ontmoeten in waarheid
Aan Chad omdat hij liefde is

Scott Kiloby 2008

Oorspronkelijke titel: Love's quiet revolution

Nederlandse uitgave: Samsara Uitgeverij bv 2011

Vertaling: Maggy Wishaupt
Omslagontwerp: Erik Th:

.erikthedesign.com

www

Foto omslag: Renaar Willaen: hetgroenegezicht.blogspor.com

Lay-out: Studio 28, Hillegom
ISBN: 978-90-77228-68-5 I NUR 728
Niets u deze uitgave mag gereproduceerd worden zonder
schriftelijke toestemming van:
Samsara Uitgeverij bv
Herengracht 341, 1 016 AZ Amsterdam
.samsarabooks. com

www

Inhoud

Inleiding

De waanzin van iets te moeten bereiken

37

Waar heb je naar gezocht?

39

Het einde van je spirituele zoektocht

49

De Messiaanse projecties van het ego

65

Een spirituele zoeker is een onderhandelaar

70

Geen zelf, geen pad

88

De kunst van het waarnemen

99

Zelfonderzoek: de opening naar het ene

1 01

Onbewustheid, een verhaal

115

Zelfrealisatie

125

De mythe van leren aanvaarden

136

Ontwaken

145

Zie je die lus?

160

Wijsheid versus kennis

167

Naar de buitenwereld wijzen is verwijzen naar

je eigen droom

173

De heilige oorlog in jezelf

181

Is spiritueel inzicht van jou?

183

Inleiding

Je godsdienst verliezen

189

Kom uit je huisje

203

Liefde is waarheid

211

Ware liefde herkent 'ik' en 'jij' nier

213

Liefde is al aanwezig

219

De weg, maar nier jouw weg

223

De ruimte van de liefde

233

Bevrijding uit de droom van afgescheidenheid

241

Het naadloze Ene

243

De innerlijke diepte

255

Jij - de onnoembare opening

262

liefde. Het is geschreven in de maanden nadat ik was

Bevrijding

276

ontwaakt in Eenheid, een spirituele transformatie die

Zijn zonder a/gescheidenheid is liefde

ndanks alle mooie woorden in dit boek is de
boodschap ervan heel simpel. Ze gaat over pure

moeilijk in woorden is uit te leggen. In die transfor

matie viel het gevoel een afgescheiden zelf te zijn weg,
en wat overbleef was een onverklaarbare liefde voor
het hele leven. Dit boek bevat een aantal bespiege
lingen of inzichten die tijdens dit ontwaken aan het
licht kwamen.
Er is op dit moment een revolutie gaande op aarde.
Het is geen revolutie waarbij geweerschoten, bommen
en nieuwsonderbrekingen op CNN klinken. Her is
een innerlijke, stille revolutie van de geest. Liefde is de
8

afgescheidenheid, de strijd en de oorlog van de illusie

dat wat

die het menselijke ego wordt genoemd, aan het ver

dat wat op dit moment kijkt, vinden in een begrip, of

zwelgen. Dit boek verwijst naar deze spirituele trans

zelfs in een aantal begrippen die in dit boek staan? Alle

formatie. Het verwijst naar een bevrijding die je niet

begrippen verschijnen en verdwijnen tijdelijk binnen

met enige mentale zekerheid kunt benoemen. En toch

datgene wat op dit moment deze woorden leest. Je dat

kan ze zonder enige twijfel gekend en ervaren worden

realiseren is vrijheid. Verlichting. Als je inziet, niet met

als je eigen aanwezigheid.

je verstand, maar met heel je wezen, waar ik in deze ali

Om die vrijheid aan te duiden gebruik ik in dit boek

de woorden 'Dit', 'Een', 'Eenheid', 'bewustzijn', 'God,'

nu

kijkt in de toekomst vinden? En hoe kun je

nea naar verwijs, hoef je de rest van het boek niet meer
te lezen. Dan heb je deze vrijheid gerealiseerd.

'aanwezigheid,' 'waarheid,' 'verlichting,' 'het zijn,' 'lief

Om aan te geven wat ik bedoel gebruik ik in dit

de,' 'goddelijke geest,' en 'bevrijding' door elkaar heen.

boek het liefst het woord 'Dit.' 'Dit' verwijst naar het

De vrijheid die ik bedoel zit niet in deze woorden. Je

leven zelf, niet naar een of andere droom over verlich

kunt haar niet vinden door te geloven of door ideen

ting in de toekomst, een esoterisch begrip of een ge

over jezelf, over anderen, over de wereld of over wat

loofssysteem. 'Dit' is volledig toegankelijk als degene

dan ook naar voren te schuiven. Vrijheid is niet iets

die je op dit moment in werkelijkheid bent. Ik gebruik

wat zich keurig in een begrip laat vangen. Het is niet

het liefste 'Dit' simpelweg omdat het niet de culturele,

iets wat je moet geloven of wat je in n zin of bewering

historische en religieuze lading heeft van woorden als

kunt samenvatten. De vrijheid waar in dit boek naar

'God,' 'verlichting' en de andere termen die ik hier

wordt verwezen is vrij zijn van alle vaststaande opvat

boven heb vermeld. 'Dit' verwijst naar Eenheid, of

tingen over de werkelijkheid, vrij zijn van het idee dat

tewel naar het besef dat niets losstaat van iets anders.

je gedachten de absolute waarheid spreken. Vrij zijn

Een ander woord voor vrijheid zoals die in dit boek ter

van het geloof dat waarheid gevonden kan worden in

sprake komt is 'non-dualiteit.' Non-dualiteit betekent

een vluchtig begrip. Alle begrippen zijn vluchtig. Het

'niet twee.' Het betekent dat je ziet dat in het leven

betekent vrij zijn van het geloof dat je identiteit gevon

niets los staat van elkaar, ook al beweert ons denken

den of gelokaliseerd kan worden in het denken. Be

het tegendeel. Mgescheidenheid (bijvoorbeeld tussen

grippen worden gezien als verschijnselen die komen en

jou en mij, tussen dit en dat) is een product van het

gaan in een tijdloze aanwezigheid. In die aanwezigheid

denken. Het is een geloofssysteem.

zetelt ware vrijheid van nature. Je kunt die aanwezig

Wij mensen geloven onze gedachten, geen en

heid niet ergens in de toekomst vinden. Ze is wat nu,

kele uitgezonderd. En wanneer er gedachten in onze

op dit moment, naar deze woorden kijkt. Hoe kun je

geest opkomen, dan lijken ze altijd te verwijzen naar

10

11

op zichzelf staande dingen in de wereld om ons heen.

daarom nooit heeft kunnen ontstaan. Als dit boek al

Als de gedachte 'boom' opkomt, dan geloven we dat

leen maar zou gaan over het hindoesme, het christen

er zoiets als een boom bestaat, onafhankelijk van de

dom, het boeddhisme of welke godsdienst, traditie,

rest van het universum. Non-dualiteit echter betekent

techniek of methode dan ook, dan zou dar een op

dat je door die afgescheidenheid heen kijkt. Het is wel

splitsing van de ene waarheid waar het op doelt, tot

degelijk mogelijk in dit leven te beseffen dat afgeschel

gevolg hebben.

denheid een illusie is en dat alles onlosmakelijk met

Zoals ik al zei is de basisboodschap van dit boek

elkaar verbonden is. Als dat eenmaal tot je begint door

liefde. Ware liefde ziet nergens fragmentatie. Ze ziet

te dringen, zul je zien dat vrijheid je ware aard is. Dan

en bemint het geheel, want ze is het geheel dat naar

ben je vrij van je geloof in afgescheidenbeid en vrij van

zichzelf kijkt. Op een manier waar het verstand niet

het lijden, de strijd en het zoeken die daarbij horen.

bij kan, omvat en eert waarheid al deze godsdiensten,

Vandaar dat verlichting, jij, aanwezigheid, voetballen,

tradities, methoden en technieken. Eenheid sluit niets

honden, gebouwen, je buurman, nederigheid, potlo

uit. Ze is alles.

den, godsdienst, het denken, liefde, flessen water, be

Als je dit boek leest en niets moet hebben van het

vrijding, bananen, lampen, auto's, wolken en de maan

'spirituele' taalgebruik, kijk dan nog eens goed. Dit

n onlosmakelijk geheel vormen: her leven dar ik 'Dit'

boek gaat over het leven zelf. Mensen zijn spirituele

noem. Het denken zal hier nooit vat op krijgen omdat

zoekers. Een spirituele zoektocht is op de toekomst

het denken zelf verantwoordelijk is voor het opsplitsen

gericht en komt voort uit een gevoel van gemis of

van 'Dit' in al die woorden die de illusie van afgeschei

incompleetheid. Ieder van ons draagt dat gemis met

denheid in stand houden. Als je 'Dit' echter eenmaal

zich mee. Dit boek gaat over het oplossen van dat

ziet, dan besef je ook dar het ontegenzeglijk waar is.

gevoel van gemis, dus is het helemaal geen spiritueel

Deze ultieme waarheid is te vinden in alle grote

boek. Het is een boek dat het leven zelf viert. Het

godsdiensten, met inbegrip van godsdiensten die zeg

wijst op het inzicht dat elk moment van een perfecte

gen dat er maar n centrale Godheid is en godsdien

heelheid is. Dit boek slaat dus op iedereen die het

sten die verwijzen naar de een of andere transcendente

leest. Mens zijn is op zoek zijn. Dit boek gaat over

toestand of verlichting zonder dat er sprake is van een

daar doorheen kunnen zien, en bijgevolg over het

centrale godheid. Elke religie bevat in de kern steeds

einde van je zoektocht.

hetzelfde licht van de waarheid. Dat is waar dit boek

Als je dit boek uit hebt en denkt een nieuw geloofs

naar verwijst. Juister gezegd, door het realiseren van

systeern te hebben gevonden, heb je het niet begrepen.

dit innerlijke licht zie je dat lijden een droom is, en

Het is in de eerste plaats een uitnodiging om te stop-

12

13

pen met te geloven dar we weren war leven is. In de

vrije val van her nier weren worden alle scheidslijnen
in de geest doorzien. Wat overblijft 'is geen geloofssy
steem of mentaal standpunt. Wat overblijft is zo vrij
dat het verstand er geen woord voor kan bedenken.
Je zou het liefde kunnen noemen.

De zoektocht 'Scott' geheten

Ik zie geen afZonderlijk 'ik' hier. Ik zie ook geen af
zonderlijk 'jij' daar. Ik zie geen dingen die losstaan
van elkaar. Het woord 'ik' gebruiken we alleen om
met elkaar te kunnen communiceren. Je kunt onmo
gelijk een boek schrijven zonder woorden te gebrui
ken, maar het feit dat er in dit boek woorden staan
wil nog niet zeggen dat ze verwijzen naar dingen die
losstaan van elkaar.
Ooit was er een in de tijd geworteld, bij elkaar be
dacht verhaal met de naam 'Scott,' en af en toe komt
die conditionering uit het verleden nog tevoorschijn.
'Scott' was echter een spirituele zoektocht, een droom.
Ik draai nog steeds mijn hoofd om als iemand in de
kamer mijn naam zegt. Ik zet nog steeds mijn naam op
belastingformulieren. Ik kan nog steeds tot in detail
mijn herinneringen aan mijn kindertijd vertellen en
aan de jaren voor en na de gebeurtenis in de droom
die 'ontwaken' wordt genoemd (behalve details die zijn
uitgewist door drugsgebruik).
Het kost mij enige moeite om iets over het leven van
Scott te vertellen, niet omdat mijn verleden daarvoor
te pijnlijk zou zijn, maar omdat ik me er niet meer mee
14

dat zich identificeert

identificeer. Er is geen 'ik' meer
ben gevormd die we
met gedachten die de droom heb
verlies ik, als ik praat
'het verleden' noemen. Daarom
eden', al heel gauw
over de droom 'Scott' en 'zijn verl
duikt nog maar zel
mijn belangstelling. Het verleden
zie ik het alleen maar
den op. En als dat gebeurt, dan
opkomen en waar ik
als gedachten die in het heden
min zal ik toch, voor
niets meer mee heb. Desalniette
paar dingen vertellen
het geval het je interesseert, een
tt' geheten.
over de spirituele zoektocht 'Sco
je in Indiana in
Ik ben opgegroeid in een klein stad
de gegoede burgerij.
een familie die deel uitmaakte van
den mij met liefde,
Mijn fantastische ouders overlaad
was ik redelijk ge
aandacht en spullen. Als klein kind
. Ik kreeg alles wat
lukkig, maar wel een verwend joch
niet kwalijk dat ik
ik wilde. Ik neem het mijn ouders
en was ik opgezadeld
een verwend joch was. Van binn
onverzadigbaar vermet een gevoel van gemis en een
langen naar meer.

veel behoefte aan

Ik was een verlegen kind met
als een bijzonder ie
aandacht. Bij anderen wilde ik
rtijd wilde ik ook
mand overkomen, maar tegelijke
tweeslachtigheid was
met rust worden gelaten. Deze
erjaren een bron van
in mijn kindertijd en vroege tien
binnen was ik ie
veel innerlijke conflicten. Diep van
Ik was dol op dansen,
mand die graag naar buiten trad.
en, de kinderen
poppenkast spelen, liedjes playback
in elkaar getimmerde
uit de buurt vermaken met zelf
ren van wedrennen
spookhuizen of met het organise
Toen ik opgroeide
en andere sportieve uitdagingen.
15

noemden ze me 'een sponman van nature.' Ik blonk

Hoe ouder ik werd, hoe meer ik me in een sociaal iso

uit in elke sport die ik ondernam. Sport hield me uit

lement voelde komen. Ik voelde me nooit op mijn ge

de problemen, maar uiteindelijk zouden het succes en

de aandacht die ik met sporten verwierf niet het diepe
verlangen vervullen om iemand te zijn of te vinden
wat ik zocht.
Omdat ik als kind extreem gevoelig was stortte ik
emotioneel en geestelijk in elkaar zodra iemand kritiek
op me had of me in de maling nam. Door deze gevoe
ligheid was ik bang voor mensen en voor de meeste
sociale bijeenkomsten. Op school werd ik gepest. Ge
dreven door verdriet en angst begon ik te zoeken naar
ontsnappingsmiddelen. Ik was twaalf toen ik voor het
eerst marihuana probeerde. Tegen de tijd dat ik veer
tien was, was marihuana mijn favoriete ontsnappings
middel geworden. Als ik high was viel de hele wereld
weg. Op dezelfde leeftijd begon ik ook gitaar te spelen
en liedjes te schrijven. Ook dat was een manier om me
af te sluiten voor wat aanvoelde als een heel verwar
rende wereld 'daarbuiten.' Uren en uren zat ik alleen
op mijn kamer muziek te schrijven en te spelen. Ik
leefde in mijn eigen fantasiewereldje.
Na verloop van tijd noemden medemusici, vrien
den en familieleden mij een 'begenadigd liedjesschrij
ver.' Dit voorzag mijn ego van net voldoende voedsel
tegen mijn onzekerheid, maar afgezien van de keren
dat ik muziek schreef, optrad of sportte wist ik met
mezelf geen raad. Ik leerde al vroeg in het leven mij
mooier voor te doen dan ik was en net te doen alsof ik
me overal op mijn gemak voelde.
16

mak, aarzelde altijd voordat ik iets deed, was altijd op

mijn hoede voor anderen, me afvragend wat ze van me
zouden denken. Op de middelbare school en op col
lege begon ik me steeds gefrustreerder en sociaal niet
geaccepteerd te voelen. Ik voelde me net een buiten
aards wezen. Voortdurend was er dat knagende gevoel
dat ik op de verkeerde planeet terecht was gekomen,
dat niets hier ooit goed genoeg zou zijn en dat een
totale acceptatie van mezelf en het leven altijd buiten
mijn bereik zou liggen.
Wat ik ook kreeg op het gebied van materile din
gen, liefde, aandacht of succes, nooit kon het de leegte
vullen. Ik kon moeilijk werkelijk iets op prijs stellen.
Ik wilde altijd meer, beter en anders. Diep van binnen
voelde ik me alles behalve meer, beter of anders. De
vervreemding, rusteloosheid en overgevoeligheid dre
ven me naar nog meer drugsgebruik. Tegen de tijd dat
ik twintig werd, was ik volledig verslaafd. Een paar jaar
lang gebruikte ik elke dag. Er waren tijden dat ik ple
zier had in het leven. Drugs waren vaak iets waar ik mee
speelde, een manier om te ontsnappen naar een andere
wereld. In de korte periodes dat ik clean was leidde ik
een min of meer normaal bestaan met relaties en werk.
Maar wat er ook gebeurde, altijd was er die onderlig
gende rusteloosheid en onvrede met het leven. Het
leidde naar steeds meer drugsgebruik en wanhoop.
In mijn tienerjaren en als twintiger speelde ik in
rockbands. Meer dan naar wat dan ook snakte ik naar
17

waardering en liefde. In mijn verlangen een einde te

nooit iets anders gedaan dan vooruitkijken naar het

maken aan dat ongenoegen geloofde ik dat, als miljoe

volgende moment, nooit tevreden met wat dan ook.

nen mensen mijn muziek geweldig zouden vinden, ik

Ik kwam nooit 'daar,' maar ik wist ook niet wat ik me

zou vinden wat ik zocht. Alhoewel mijn muziek- car

moest voorstellen bij 'daar' als het 'hier' zou zijn. Ik

rire veelbelovend was raakte die, toen ik ergens in de

wilde steeds meer, en als ik het kreeg, was het nooit ge

twintig was, uiteindelijk in het slop, wat hoofdzakelijk

noeg. De spirituele zoektocht was dus niet anders dan

te wijten was aan mijn drugsverslaving.

het drugsgebruik. Alles kwam neer op zoeken. Ik was

In dezelfde tijd ging ik van de ene mislukte relatie

een junkie- de drug was veranderd van materile din

naar de andere, maar nooit vond ik de liefde waar ik

gen in succes in sport, daarna in marihuana, in liedjes

zo naar verlangde. Ik viel steeds op de verkeerde, op

schrijven en beroemd willen worden, in pijnstillers en

mensen die mijn gevoelens niet wilden of niet kon

tot slot in spiritualiteit. In die eerste paar jaar dat ik

den beantwoorden. Ik kon maar niet de juiste vinden,

aan het afkicken was ging ik van de ene godsdienst en

en als ik partners vond van wie ik dacht dat ze mijn

spirituele methode naar de andere, op zoek naar vrij

verlangen konden vervullen, werd ik zo verschrikkelijk

heid. Ik was op zoek naar mezel(

verliefd op hen dat het ontaardde in geobsedeerd en

jaloers gedrag waardoor ze maakten dat ze wegkwa

Het ontwaken

men. Als mensen mij, romantisch gezien, zagen zitten

Tijdens mijn spirituele zoektocht ontdekte ik de boe

en probeerden werk van mij te maken, duwde ik hen

ken van Adyashanti, Krishnamurti, Eekhart Tolle,

van me a( Ik was veel meer genteresseerd in zoeken

Gangaji en Byron Katie. Ik zag dat die leraren wer

dan in vinden. Dit destructieve gedrag bleef ik maar

kelijke vrijheid beoogden. Geen vrijheid waar het ego

herhalen. Jarenlang heb ik geprobeerd de diepe won

zich prettig bij voelt, maar een vrijheid die het vernie

den die deze relaties bij me teweeg hadden gebracht,

tigt. Een vrijheid die je geen enkel houvast meer biedt.

te helen.

Een vrijheid waardoor er geen 'jij' meer overblijft en er

Na jarenlang drugs te hebben gebruikt kon het zo

niet langer en kwam ik terecht in een twaalf stappen
plan. Dat programma was precies wat ik nodig had

alleen nog maar liefde is. Non-dualiteit. Geen-afschei

ding of hoe je het ook noemen wilt.
Toen ik al die boeken aan het lezen was, begon ik

om clean en nuchter te blijven, maar terwijl ik aan

te letten op elke gedachte en elk gevoel dat er maar

het afkicken was ging ik door met zoeken naar de zin

in mijn hoofd opkwam. Ik zocht geen verlichting. Ik

en het doel van mijn leven. Ik las boek na boek over

wilde alleen maar dat er een einde kwam aan de ver

hoe je gelukkig kon worden. In mijn hele leven had ik

vreemding, aan het ongenoegen en die rusdoosheid.

18

19

Ik herinner me die eerste 'bewustzijnsverschuiving'

nog goed. Op een koude middag in februari reed ik in
mijn auto, en plotseling smolt het gevoel afgescheiden

uit mijn maag- en borststreek in plaats van via de pro

cessor in mijn hoofd.
Het was alsof mijn hart zich rechtstreeks verbond

te zijn van de rest van het leven, weg. Na deze ervaring

met alles wat mijn ogen zagen, alsof dit zien zich als het

voelde ik nog twee weken lang een heel intense, aan

ware buiten de filter van het denken om afspeelde. Dit

gename, strak bij elkaar gehouden bal energie in mijn

was duidelijk een enorme bewustzijnsverschuiving. Het

borst. Ik had geen idee wat er aan de hand was en wist

voelde alsof het universum een inzicht in mijn wezen

niet hoe die opgebouwde energie heette. Er zal zeker

had gedownload. Ik zag heel duidelijk dat alle scheids

een non-duale term voor bestaan. Ik wist echter intu

lijnen, godsdiensten, methoden, technieken, naties en

tief dat ik midden in een bewustzijnsverschuiving zat.

groeperingen voortkwamen uit een versplintering van

Na het einde van die twee weken zat ik op een zater

het denken. Buiten het denken bestaat deze versplin

dagavond op mijn bed. Vanuit mijn binnenste stroom

de er vrede door mijn hele lichaam en geest. Ik werd er

tering niet. Ik zag en voelde dat de geschiedenis van

het lijden van de mensheid door oorlogen, inquisities,

compleet door overmand. Mijn denken werd helemaal

de Holocaust, genocide, drugs, geweld, mishandeling,

rustig. Ik realiseerde me dat 'daar buiten' in de kamer

onderdrukking en religieuze en politieke conflicten

en in de wereld - een echte stilte bestond en dat die

voortkwam uit n fundamenteel misverstand: het idee

zelfde stilte ook in mijzelf was: het was wie ik in werke

dat er een afz.onderlijk zelf bestaat. Ons bewustzijn zit

lijkheid ben. Die bal energie bleef tot de volgende dag

verstrikt in onware, verdeeldheid zaaiende gedachte

in mijn borst zitten. Ik zat te kijken naar Grey's Anatomy

structuren. Ik zag dat deze verdeeldheid, gebaseerd op

(een van mijn lievelingsseries). In deze aflevering was

het denken, behoort tot de droom van afgescheiden

een vrouw aan het bevallen, en tegelijkertijd lag op een

beid waardoor de goddelijke geest - de waarheid over

andere plek haar man op sterven. Ik begon te snotte

wie wij zijn- wordt versluierd.

ren en te snikken. Op de een of andere manier huilde

Toch wist ik dat ik nog niet definitief was ont

ik niet om haar. Op dat moment zag ik heel duidelijk

waakt. Ik kon er niet de vinger op leggen, maar kon

de voorbijgaande aard van het leven. Het was geen ge

wel zeggen dat dit 'het niet was.' De volgende paar

dachte. Ik dacht niet: 'Het leven is van voorbijgaande

maanden leefde ik in een diepe innerlijke vrede, maar

aard.' Ik zag en voelde het met mijn hele wezen.

vlak onder de oppervlakte was er nog steeds een heel

Toen ik de volgende ochtend naar mijn werk liep

subtiel soort zoeken. Er was nog steeds een 'Scott' die

bespeurde ik een grote verandering. Ik keek nu naar

iets zocht, alsof de diepste en ultieme waarheid pal om

het leven vanuit het bewustzijn in mijn lichaam, van-

de hoek lag.
21

20
--

--

--

-----

--

--------

Ongeveer vijf maanden later reed ik op een warme

mijn oog op viel. Ik lag op de vloer, me vastgrijpend

avond in juli naar huis. Ik had urenlang met vrienden

aan het vloerkleed, en bulderde van het lachen. Ik bleef

van het twaalf stappenplan rond een kampvuur geze

maar schateren en schateren en fanatiek herhalen: 'Het

ten waarbij we marshmallows hadden geroosterd en

maakt allemaal niets uit, het maakt allemaal niets uit.'

gepraat hadden over politiek en godsdienst. Ik voelde

'Wat maakt niets uit?' zul je nu vragen. Ik kan alleen

wat ik alleen maar kan omschrijven als kleine vonkjes

maar antwoorden dat het zo duidelijk was als wat dat

die door mijn hele lichaam schoten- kleine explosies,

'niets iets uitmaakt,' althans niet op de manier zoals ik

de een na de ander, van mijn hoofd tot aan mijn tenen.

altijd had gedacht. Het zoeken, het gevoel van gemis,

Er kwamen steeds minder gedachten op, en het leek

het ongenoegen, de angst, boosheid, wrok, het maakte

alsof daarvoor in de plaats een gevoel van helderheid

allemaal geen moer uit. Het werd allemaal gezien als

kwam. Ik werd me steeds bewuster van mijn omge

een droom die draaide om het ik.

ving, van de innerlijke ruimte in mijn lichaam, van de

autoweg, van alles.

Ik realiseerde me dat ik mezelf niet kon vinden om

dat er geen zelf is. Ik zag dat ik ben wat ik altijd had ge

Thuis gekomen ging ik op bed liggen. Ik lag op

wcht. Echter, als ik zeg 'Ik ben,' bedoel ik de Ene, wat

mijn rug, met mijn handen op mijn beide honden,

dat ook mag betekenen. Er was geen Scott die iets, wat

Josie en Mai-Ling. Terwijl ik de honden aan het aaien

dan ook, ervoer. Er was alleen maar ervaren. 'Dit' zag

was kwam er een gedachte bij me op: 'Bewustzijn wil

zichzelf. Ik zag heel duidelijk dat alles waar het woord

alleen maar zichzelf zien.' De vonkjes begonnen weer

God naar verwijst precies hier en nu is. Het ligt - en

door mijn lichaam te schieten. Plotseling wist ik dat ik

lag- altijd pal voor mijn neus: als mijn neus en als al

niet mijn honden aan het aaien was. Ik realiseerde me

les wat zich aan weerszijden, achter, in, boven en onder

dat ze niet van mij afgesneden waren.

die neus bevindt. Het idee om God te zoeken zag ik

Ik stond op en begon door de kamer te lopen, to

taal verbluft door wat ik zag. Ik zag de aard van de wer
kelijkheid, voorbij het denken. Ik zag dat er geen zelf

ineens als volslagen zinloos. Ik wist nu dat er alleen

'Dit' is en dat niets daar los van staat.
Het enige wat overbleef nadat mijn geschater de

bestond dat was afgesneden van elk 'ding' waar ik naar

droom 'Scott' had doen oplossen, was een schitte

keek. Het voelt raar nu om in normale bewoordingen

rende, liefdevolle ruimte. Het was een levende ruimte,

die totale afwezigheid van iedere vorm van afgeschei

hl erg levend en stralend. Voor het eerst zag ik het

denbeid te beschrijven. Het denken stopte- totaal. Ik

wonder en het mysterie van het leven, alhoewel dat

zag mezelf als de vloer, de muur, mijn bureau, het raam,

er altijd al was geweest. Ik was alleen te druk bezig

de lantaarnpaal buiten, en in alle andere dingen waar

geweest met ernaar te zoeken, met zoeken naar de een

22

23

of andere droom in de toekomst, geschapen door het

De nasleep

denken. Opeens werd me duidelijk dat niets losstaat

Wat achtergebleven was in de nasleep

van

de droom
van

de droom

van elkaar, alleen het denken schept afgescheidenheid.

is lastig te zeggen. 'Liefde' is een goede omschrijving,

Ik weet nog dat ik zei: 'En al die tijd heb ik gedacht dat

maar 'Dit' is een heel ander soort liefde. Het is niet de

ik een persoon ben die 'Scott' heet en die op de tweede

liefde uit de droomstaat die zich aan dingen hecht, het

verdieping van dit flatgebouw woont. Wat een bak!'

is een liefde voor het gehele leven. Ze is onvoorwaar

Ik herinner me ook dat ik naar de digitale wekker

delijk. Deze liefde verslond mijn 'ik' en al zijn voor

naast mijn bed staarde en hysterisch begon te lachen

waarden. Hoe je 'Dit' ook wilt noemen, het voelt zich

bij het idee dat deze Ene - wat het ook is - zich ook

totaal bevrijd van enige zorg over de juiste term. In de

maar enigszins zou bekreunen om het begrip tijd. Er

twee weken na het ontwaken kocht ik een webcam en

is alleen maar 'Dit', een 'Dit' dat buiten de tijd staat.

nam de ene videoboodschap na de andere op. Ik sprak

Ik merkte dat waar ik ook maar naar toe liep, in welke

- zonder enige behoefte aan een script of bewerking

ruimte van mijn flat ik mij bewoog, ik nog steeds al

-over dit ontwaken en wat er nog over was in de na-

leen maar in 'Dit' was. Ik ws 'Dit.' Ik kon er niet uit

sleep van de droom. In werkelijkheid was er niets meer

weg. Waar zou ik naar toe moeten? Ik zag duidelijk dat

overgebleven. Het verleden was weg. Er was alleen nog

we nooit sterven, niet op de manier zoals we denken

maar vrede, liefde, vreugde, gewaarzijn, leegte. En zelfs

dat we zullen sterven. We gaan simpelweg over in een

dat zijn alleen maar woorden. Er was het diepe besef

andere energievorm. Ik weet nog dat ik zei: 'Wij gaan

dat geen woorden of gedachten de ultieme waarheid

niet dood, wij gaan niet dood,' woorden die ik maar

kunnen benaderen. Tegelijkertijd wil 'Dit' zichzelf

bleef herhalen. Het was geen geloofsovertuiging, noch

uitdrukken in woorden. In die twee weken maakte ik

de uitspraak van een of andere goeroe die ik ergens had

uren video's, allemaal in een poging deze onuitspreke

gelezen en die ik me opeens weer herinnerde. Het was

lijke liefde over te brengen.

een inzicht dat boven elk geloof uitsteeg. Letterlijk. Ik

Tijdens de volgende paar maanden maakte ik de

zag dat het alleen maar gezien kan worden als er geen

website

denken en geloven meer is. Op dat moment verdween

zette ik op deze site. Zelfs het gebruik van het woord

mijn angst voor de dood, evenals mijn angst voor het

'ik' hier voelt raar aan, want er was helemaal geen ge

leven. 'Scott' als een 'ik,' geworteld in het denken, ver

voel van een zelf dat iets deed of probeerde een bepaald

dween simpelweg. De zoektocht was voorbij. Er was

resultaat te bereiken. De hoofdstukken in dit boek zijn

niets meer te zoeken. Niets, helemaal niets meer. 'Dit'

in de eerst zes maanden na het ontwaken geschreven.

is alles wat er is, en dat is perfect genoeg.

De wereld van de vormen kwam op de een of andere

24

www.kiloby.com

Veel van die eerste video's

25

manier terug om opgenomen te worden in 'Dit.' Een

dat deed ik niet, en dus ging mijn drukke leven als

vormeloze werkelijkheid wilde bij wijze van spreken via

advocaat gewoon door. Na het ontwaken begaf ik mij

vormen worden uitgedrukt. Zo idioot als het voor het

op maandagochtend, nee als altijd, naar mijn werk,

denkapparaat mag klinken, deze werkelijkheid drukte

maar er was iets drastisch veranderd. Het begrip 'ik'

zich uit via mij. En dit is de grote paradox die het be

bestond niet meer, noch 'advocaat,' 'baan,' 'werk,' of

grip 'non-duale realisatie' nooit werkelijk kan weerge

'carrire.' Werk was niet langer een karwei. 'Karwei'

ven. De dingen staan niet los van elkaar, en toch lijkt

was voor mij een misleidend begrip geworden. Er was

het alsof dat wl zo is. Er is geen Scott, en desondanks

alleen nog maar dit moment - voetstappen naar het

verschijnt Scott als een conceptuele droom, als een il

kantoor, armen die bewogen om papieren te pakken,

lusie die niet bewijsbaar, werkelijk bestaat. Een illusie

vingers die op en neer gingen om brieven te typen,

die verschijnt en een boek schrijft, net zoals er de il

naar de rechtbank gaan, pleiten bij de rechter. Vreugde

lusie is van iemand die dit boek leest. En toch zijn er

en Liefde. Geen problemen, geen zelf, geen centrum.

'geen twee.' Subject en object komen samen, naadloos

Geen spirituele zoektocht meer. Geen moeite moeten

en onafscheidelijk, uit het niets tevoorschijn.

doen. Het leven veranderde van een zelfstandig naam

Non-dualiteit betekent 'niet-twee.' Deze twee ma

woord in een werkwoord. In plaats van Scott, werk,

nieren van 'zien' (dat niets alles is) zijn echter helemaal

lunch, problemen, vrienden, mensen, clinten, zaken,

niet onverenigbaar. Als het hier alleen maar ging over

dag, week, maand en het leven werd het: leven, doen,

n manier van zien, als het alleen maar erover ging

bewegen, beminnen, aanraken, proeven, voelen en in

dat niets bestaat, of alleen over het feit dat alles los

dit moment zijn. Het leven leefde zichzelf door dit li

van elkaar bestaat, dan

chaam en dit brein.

zou

dat helemaal geen non-du

aliteit zijn. Het zou alleen maar een ander dualistisch

Dit lichaam en die brein begon het Ene te belicha

gezichtspunt zijn. Non-dualiteit gaat niet over het vin

men op een manier die zich niet gemakkelijk laat be

den van een nieuw gezichtspunt over 'hoe de dingen

schrijven. 'Dit' kwam terug voor de gehele waarheid,

werkelijk in elkaar zitten.' Het heeft te maken met het

met inbegrip van een scherper bewustzijn voor de

ter discussie stellen van alles wat je denkt te weten over

simpele gebeurtenissen van het alledaagse mens-zijn:

'hoe de dingen werkelijk in elkaar zitten'. Wat dan

de kleine dingen in het leven zoals mijn honden die

overblijft, is totale bevrijding.

Na die ervaring van Eenheid had ik misschien naar

aan komen rennen, het geluid van koffie die wordt

'
ingeschonken, de wind die langs mijn gezicht strijkt,

een klooster kunnen gaan en daar jarenlang rustig zit

hoofdpijn, het gevoel van een elleboog die op het bu

ten mediteren in zuiver vormloos gewaarzijn. Maar

reau ligt, de glimlach of frons op het gezicht van een

26

27

vriend en de uitgestrekte ruimte die alles omarmt. Ik

spirituele leraar ben of iemand die 'ontwaakt' of 'aan

was me ook scherper bewust van het denkbeeldige lij

wezig' is. Ik begreep dat het denken niets accepteert,

den om mij heen: klanten die met elkaar aan het ru

alleen aanwezigheid accepteert alles. Ik kwam tot de

zin waren, familieleden die worstelden met een of an

ontdekking dat, als de waarheid je eenmaal te pakken

der door het denken gecreerd probleem, en vrienden

heeft, ze van geen wijken weet. Ze wil alles wat onwaar

die mij verhalen vertelden over hoe hun partners en

is aan de kaak stellen. En tegelijkertijd zag ik dat alleen

geliefden verondersteld werden te doen wat die vrien

het denken zich om zoiets druk maakt. Ik ontdekte

den wilden dat ze deden. 'Dit' toonde me hoe diep het

een totale, diepe stilte- mijn ware aard. Elk aspect van

menselijke denken in de droom van afgescheidenbeid

de droom stierf af, totdat er alleen nog maar 'Dit' was

is verankerd. Het toonde me eveneens dat er buiten het

- een liefdevolle stilte die zich uitdrukte, en nog steeds

denken helemaal geen problemen zijn. Er is alleen een

uitdrukt, in alles. Het is alsof die stilte dit boek heeft

bruisend mysterie dat 'leven' heet en dat zich constant

geschreven. Deze stilte weet dat het hele verhaal dat ik

beweegt in een onbeweeglijke vrede en stilte. Het ene

hierboven uit de doeken heb gedaan slechts een droom

inzicht na het andere werd mij in die tijd geopenbaard,

is, opgewekt door het denken. Het is niet wie ik ben.

en tegelijkertijd zag ik dat er niets was om me aan vast

Zelfs die Eenheidservaring is geen non-dualiteit.

te houden, noch een 'ik' dat zich aan welk inzicht dan

Het is niet de ware Eenheid. Het is slechts een erva

ook kon vasthouden. Er was, en is, het gevoel dat niets

ring. Ik vraag jou met klem, lezer, dat ook zo te zien.

van Scott is, en dat mijn leven niet Scotts leven is. Er

Zie alle ervaringen voor wat ze zijn: verschijnselen van

is slechts 'Dit' dat als alles verschijnt.

voorbijgaande, tijdelijke aard. Elke ervaring heeft een

T ijdens deze maanden werd ik elke ochtend wakker

begin en een einde, maar de waarheid waar dit boek op

zonder dat ik bewust van plan was een boek te schrijven

doelt is de ruimte waarbinnen en waardoor alle voor

of zelfs maar iets over spiritualiteit op papier te zetten.

bijgaande gedachten, emoties, toestanden en ervarin

En toch waren, voordat ik het wist, mijn vingers aan

gen komen en gaan. Vrijheid is geen ervaring.

het typen en stroomden de woorden over de pagins.

In dezelfde tijd leerde ik een vriend, Tom, kennen die

Over dit boek

ik liefdevol 'mijn echte leraar' noem, alhoewel hij me

In dit boek wordt geen nieuwe waarheid gepresen

niets onderwees. We raakten hartstochtelijk met elkaar

teerd. Er wordt geen enkele waarheid gepresenteerd,

aan de praat in een online chatroom,

de telefoon

want de waarheid kan niet gepresenteerd worden, er

en per e-mail. Ik zag al mijn illusies in duigen vallen, de

kan alleen naar verwezen worden. Ze is overal, ze is

ene droom na de andere, inclusief de illusie dat ik een

wie wij zijn en ze is alles om ons heen. 'Waarheid' be-

28

aan

29

doel ik niet als idee. Ideen komen en gaan in wat jij

bent. Wat jij bent kun je nooit benoemen. Als je er
een naam op plakt, wordt je een ander idee. Wanneer
je niet meer gebonden bent aan alle standpunten over
wie je bent, wat andere mensen zijn en wat het leven is,
ben je vrij. Dan ben je vrij om alle ideen te koesteren
en in je op te nemen, zonder er ook maar in het minst
aan gehecht te zijn. Als alle scheidslijnen (mentaal en
anderszins) worden doorzien, blijft er alleen nog maar
liefde over. Dit is liefdes stille transformatie. Liefde is
onze ware aard.

beschouwt als waardeloos, beledigend of verhelderend

doet niet ter zake. 'Waardeloos,' 'beledigend' of 'ver
helderend' gaan alleen maar terug op referentiepunten
in de droom. Uiteindelijk wijst dit boek op de moge
lijkheid om alle referentiepunten achter je te laten en
bevrijding te vinden in wat werkelijk waar is.
Ik beweer in dit boek dat de spirituele zoektocht
altijd gericht is op het zelf, maar hiermee wil ik geen
moreel oordeel vellen. Ik wil alleen aangeven hoe het
denken meestal om het zelf draait. Het is niet mijn be
doeling, voor het geval je jezelf ziet als een spirituele

Dit boek verwijst op dezelfde manier naar de waar

zoeker, je met deze bewering te krenken. De droom

heid als alle andere boeken over non-dualiteit of ver

'Scott' heeft ook heel wat tijd besteed aan zoeken. Ieder

lichting. Deze waarheid is niet anders dan zoals die in

mens zoekt iets, wat dan ook. Spiritueel zoeken kan

de boeken vanJ.Krishnamurti, EckhartTolle, Gangaji,

soms nodig zijn om in te zien dat het niet nodig is. Als

Byron Katie, Adyashanti, Jeff Poster en anderen wordt

je aan het zoeken bent, laat dan je verlangen naar de

beschreven. Niemand kan deze waarheid claimen,

waarheid korte metten maken met elk onwaar idee dar

want niemand is hier. Als dit boek je alleen maar kan

je verhindert in re zien dat verlichting

aansporen tot zelfonderzoek of je wijst op andere lera

ment, al aanwezig is. Met 'op het zelf gericht zijn' wijs

ren en leringen die jou daarbij kunnen helpen zodat je

nu,

op dit mo

ik alleen maar op een feit dat je als zoeker vroeg of laat

inziet dat wie jij bent onlosmakelijk verbonden is met

onder ogen moet zien. Werkelijke verlichting betekent

dit moment en met de rest van het leven, dan heeft het

dat je inziet dat er geen zelf is. Er is dus geen zelf waar je

zeker aan zijn doel beantwoord.

naar moet zoeken of dat de waarheid moet vinden. Al

Sommigen zullen dit boek waardeloos vinden. An

leen waarheid bestaat, en die verwerkelijk je pas als de

deren zullen zich mogelijkerwijs beledigd voelen omdat

droom van afgescheidenheid uit elkaar valt en je weet

ze het mentale verhaal over hun specifieke godsdienst,

dat het enige wat er is, dit doodgewone en fantastische

traditie, praktijk of methode er niet in terugvinden. Af

leven is dat zich nu, op dit moment, voltrekt. Iets an

en toe zal het de waarheid van al dat soort dingen in

ders geloven betekent voedsel geven aan de droom van

twijfel trekken. Anderen zullen weer zien dat dit boek

het zelf, een zelf dat binnen de tijd leeft en zich onte

regelrecht naar de waarheid leidt. Of men dit boek nu

recht in het middelpunt van het leven heeft geplaatst.

30

31

Dit boek is niet geschreven door een of andere auto

woorden in dit boek. Ze is 'Dit.' Als het woord 'Dit'

riteit. Omdat ik af en toe het woord 'jij' gebruik lijkt

je niet aanstaat of je in verwarring brengt, heb je waar

het misschien alsof er een autoriteit aan het woord is.

schijnlijk het juiste boek gevonden. De menselijke

Nee, 'jij' is toevallig zo gekozen. Omdat deze hoofd

geest identificeert zich met het denken. Hij is altijd

stukken los van elkaar zijn geschreven, zonder dat ik

op zoek naar dingen, gedachten en woorden die hij al

op dat moment van plan was er een boek van te ma

kent. Het denken bouwt een identiteit op van wat het

ken, zijn er verschillende voornaamwoorden gebruikt.

weet, en zoekt dan in de wereld de bevestiging daarvan.

In sommige hoofdstukken spreek ik de lezer aan met

Via dit identificatieproces schept het een illusionair,

'jij,' 'ego,' of 'spirituele zoeker.' In andere, waarin er

afgescheiden zelf. Deze illusie, ego geheten, is daarom

aan zelfonderzoek wordt gedaan, gebruik ik het woord

niet meer dan een aantal gedachten die de droom in

'ik'. In weer andere hoofdstukken schrijf ik 'wij.' Op

stand houdt over een persoon die zich in het centrum

de plek waar dit lichaam en deze geest aanwezig zijn

van het leven bevindt, afgesneden van de rest. In wer

is er geen 'jij,' 'wij,' of 'ik.' Er is alleen 'Dit.' Wat hier

kelijkheid is alles Een en bestaat er geen afgescheiden

in werkelijkheid achter zit is dat wat voor voornaam

zelf. Lijden komt regelrecht voort uit deze droom van

woord ik ook gebruik, dit boek zich richt tot de hoog

afgescheidenheid. Als je nog steeds niet ziet waar het

ste waarheid die jij bent. Het richt zich tot je essentie,

woord 'Dit' naar verwijst, lees dan gewoon verder.

met voorbijgaan aan het denken dat het leven altijd

Bepaalde begrippen en zinnen worden in dit boek

onderverdeelt in illusionaire begrippen als auteur en

vaak herhaald, maar dat is met opzet gedaan. Je zult

lezer, spirituele leraar en zoeker of jij en ik.

in dit boek geen nieuwe ideen of informatie vinden.

Verwacht ook niet dat dit boek logisch gezien te

Het richt zich rechtstreeks tot het zijn, en verwijst al

begrijpen valt. Misschien is dat soms wel, soms niet

dus naar de mogelijkheid je drukke geest tot rust te

het geval. Als je een spiritueel boek wilt dat een ver

brengen zodat je vrede- je ware aard- kunt verwer

haal vertelt met een begin en een einde, of dat voor

kelijken. Het denken zal misschien protesteren of pro

een analytische geest logisch in elkaar zit, zoek dan een

beren alles of een gedeelte van wat in dit boek staat

ander boek. Je zult in dit boek tegenstrijdigheden te

tegen te spreken. Bepaalde begrippen en zinnen steeds

genkomen. Probeer, in plaats van te zoeken naar een

opnieuw onder ogen komen helpt het denken om tOt

verklaring voor deze tegenstrijdigheden, de ruimte te

rust te komen zodat je in kunt zien dat alle tegenargu

voelen waarin deze tegenstrijdigheden zich voordoen.

menten voortkomen uit het feit dat je niet bereid bent

Dit boek verwijst naar die ruimte. Die ruimte is jouw

in die natuurlijke staat van vrede te verkeren waar dit

eigen zijn. Ze is wie jij bent voorbij je gedachten of de

boek naar verwijst. Er worden hier geen standpunten

32

33

ingenomen. Ik probeer je nergens van te overtuigen. Je

wordt alleen maar gevraagd te zien wat er al is.
Als dit boek aan zijn doel beantwoordt, zal het je
intellect zodanig monddood maken dat liefde volledig
verwezenlijkt kan worden en lijden gezien wordt voor
wat het is: een illusie. Lees dit boek met je hele wezen.

waarin deze vragen opkomen en verdwijnen. Het is

daar waar de waarheid ligt.
Ben je klaar om zelf op onderzoek te gaan? Als dat
zo is, lees dan alsjeblieft verder. Als je echter met volle
teugen geniet van de droom van het ik, sla dit boek
dan dicht en ga door met genieten van de droom.

Lees het langzaam, en laat de woorden je attent maken

op het gevoel van er te zijn en van de levende kracht
in je lichaam en je geest. Als je een stukje hebt gelezen,
stop dan even om de woorden te laten bezinken of ga
iets anders doen. Lees deze woorden met je hart en
laat het altijd bezige denken, waarmee je probeerde het
leven te begrijpen, links liggen. Is het je opgevallen dat
je nog steeds niets van het leven begrijpt? Goed zo, dat
kun je ook niet. Dit boek voert je naar het einde van
heel die zoektocht om daar achter te komen en naar
het stralende mysterie waarin zoeken, vinden en alles
wat er nog meer is komt en gaat.
Dit boek is in de allereerste plaats een onderzoek.
In plaats

van

gebaseerd te zijn op een autoriteit van

buitenaf, is het van binnenuit geschreven. Het is een

vernietigingsproces, waarbij elke illusie die verlichting
in de weg staat, met de grond gelijk wordt gemaakt.
Dit boek verwijst naar het feit dat er niets is om je aan
vast te houden, niettegenstaande de inzichten die zich
tijdens de zogenaamde spirituele tocht voordoen. Het
stelt simpelweg enkele vragen in de leegte, zoals: 'Wie
ben ik?' 'Wat is God?' 'Bestaat alles los van elkaar?'
en 'Maakt het iets uit?' Verre van antwoord te willen
geven op deze vragen verwijst dit boek naar de ruimte
34

35

]ij bent niet een gedachte, gevoel ervaring, reac

ties, identiteit, rol ego, ofproces. Jij bent het stra
lende mysterie waarin al deze dingen verschijnen.
Dit mysterie is verborgen geraakt onder een
verhaal dat om het ik draait en de illusie van
a/gescheidenheid. Ik nodigje uit om te ontwaken
in dit moment, je ik-droom op te laten lossen en
Eenheid, de onvoorwaardelijke liefde die je in
werkelijkheid bent, te ontdekken.

De waanzin van iets

te moeten bereiken

Scott K.iloby

Ik heb op de rand van de waanzin geleefd, wilde

overal de reden van weten, kloppend op een deur.
Die deur ging open.
Ik klopte aan de binnenkant.
Rumi

een spirituele methode niet is opgezet om je

te laten ontwaken in het huidige moment, daar
waar het leven is, dan is het een vlucht uit en dus
een ontkenning van het leven.
Als

Scott K.iloby

36

37

Waar heb je naar gezocht?

]ij bent wat observeert, niet wat jij observeert.

Boeddha

Waar we naar zoeken ... is wat toekijkt.

Franciscus van Assisi

Op dit moment verwerkelijk je datgene wat niet

geleerd hoeft te worden om te kunnen bestaan.
Dit is de gemakkelijkste, simpelste en meest voor
de hand liggende waarheid. Dat het eeuwenlang
een geheim is gebleven komt omdat het zo absoluut eenvoudig en rechtstreeks toegankelijk is.
Gangaji
39

aar ben je je hele leven lang naar op zoek ge

Van nature is het ego niet vervuld en zal het ook nooit

weest? Heb je altijd verlangd naar vrede, vol

vervulling vinden. Je zult nooit de ultieme versie van

doening, geluk, liefde en vreugde? Hoeveel geld, tijd

jezelf bereiken. Het denken zal dat nooit toestaan, want

en energie heb je besteed om het te vinden? Hoeveel

dat zou het einde van het ego betekenen- het einde

boeken heb je gelezen, hoeveel uiteenzettingen, dis

van jou. Zelfs als je het doel hebt bereikt dat je voor

cussies, meditatiesessies, kerkdiensten, bijeenkomsten,

ogen had, dan zal de inhoud van wat je zoekt gewoon

vakanties, retraites, relaties, seksuele contacten, banen,

veranderen in een andere wortel die voor je neus wordt

promoties, drugs, voedsel, diten, spullen, gedachten,

gehouden. Dat is wat het ego is en wat het doet: een ap

dromen en ambities zijn eraan gespendeerd of heb je

paraat dat steeds weer andere wortels produceert. Het

je aan overgegeven in de hoop dat al die dingen je zou

is een reeks gedachten waar je het idee aan ontleent

den geven waar je naar verlangde? Ben je naar jezelf op

van een ik dat zich altijd incompleet voelt. Deze altijd

zoek geweest- voor een 'beter,' 'gelukkiger,' of 'spiri

in het nu opkomende gedachten houden de zoektocht

tueler' jij?

naar een completer zelf aan de gang, waardoor het ego

Heb je je gerealiseerd dat 'beter,' 'gelukkiger,' en

alsmaar doorgaat met het produceren van steeds meer

'spiritueler' alleen maar ideen zijn die in het nu opko

en steeds andere wortels. Vandaag is de wortel mis

men? Ze hebben geen objectief bestaan, behalve in je

schien een slanke taille, morgen een nieuwe man, en

eigen, door het denken gecreerde en aan tijd gebon

volgend jaar, wie weet, verlichting. Wortels zijn het,

den droom van het zelf Het ego is een verzameling

meer niet.

ideen. Het is een droom die zich afspeelt in de tijd,

en dat betekent dat het een droom is van het denken.

De muis in de tredmolen

Ik noem het ego ook wel 'het droom-zelf.' Er bestaat

Het ego is als een muis in een tredmolen. De muis

niet zoiets als een ego of droom-zelf. Toch gebruik ik

gelooft werkelijk dat hij ergens naar toe gaat, maar hij

deze woorden om de reeks gedachten aan te duiden

draait alleen maar rond. Hij heeft niet door dat er ook

waarmee het op zoek is naar een completere versie

een bestaan mogelijk is buiten de tredmolen. Hij ziet

van zichzelf Jij, het ego, zult nooit dat complete zelf

alleen de tredmolen. Hij ziet alleen maar zijn eigen

vinden op het niveau van de tijd, want tijd is alleen

droom waarin er iets bereikt moet worden. Zo is ook

gestructureerd in de geest. In het denken. Je bent niet

de zoektocht van het ego naar vervulling ergens in de

werkelijk een persoon, afgescheiden van de rest van het

toekomst slechts een mentale droom. Je bent simpel

leven. 'Jij' bent een gedachte die een andere gedachte,

weg op zoek naar vervulling binnen je eigen denken.

'beter,' 'gelukkiger,' of 'spiritueler,' najaagt.

Dat red je nooit, want dat kun je niet. De tredmolen

40

41

van het zelf zal dat nooit toelaten. De tredmolen is

het aan tijd gebonden denken, met als enige doel te

klinkt logisch, is het niet? Jij bent niet een idee, of een
aantal ideen. Wordt het niet eens tijd dat je dit heel

blijven draaien, te blijven streven. Dit bedrieglijke, af

goed beseft? Wordt her niet eens tijd om te kijken of

gescheiden droom-zelf komt voort uit-en wordt aan

werkelijk geluk en vervulling te vinden zijn voorbij de

gespoord door -een gevoel van gemis, gebaseerd op

droom waarin je iets moet worden-voorbij de droom

het denken. Dat gevoel van gemis voedt een mentale,

van het zelf? Dat is namelijk zo!

op de toekomst gerichte projectie die, omdat je nooit

je doel zult bereiken, op haar beurt weer dat gevoel van

Je bent dat waar je naar hebt gezocht

gemis voedt. Het enige wat je doet is het najagen van je

Elk moment dat je aan jezelf denkt - en het denken

eigen gedachten die je voor de werkelijkheid aanziet.

gaat praktisch altijd over het zelf-mis je dit moment,

Dit voortdurend najagen van je eigen gedachten is

het eeuwige nu, en de schitterende manifestaties van

waanzin. Er is niets mis met doelstellingen, mits het

het leven die daarin plaatsvinden. Je mist wie je wer

huidige moment altijd voorop blijft staan. Als je echter

kelijk bent. Je kunt niet werkelijke vrede, liefde en

via ideen over de toekomst die in het huidige moment

vreugde vinden in de toekomst. Die bestaan niet in de

opkomen, erachter wilt komen wie of wat je bent, heb

tijd. Jij bent vrede. Jij bent liefde. Jij bent vreugde. Nu,

je het stralende mysterie-jijzelf-tot een verzameling

op dit moment. Hoe kun je dat wat je bent nou vin

gedachten gereduceerd. Je geeft je over aan een op het

den of verliezen? 'Vinden' en 'verliezen' zijn gedachten

ik gerichte droom die het gevoel van gemis in stand

die opkomen in wie jij bent. Als er nu iets in jou zegt:

houdt. Dit gevoel zal de misleidende zoektocht naar

'Maar ik voel die vrede, liefde, en vreugde niet,' dan

jezelf blijven aanwakkeren in het denken, totdat er

komt dat omdat die vrede, liefde en vreugde -wat jij

duidelijk wordt gezien wat die zoektocht is: een droom

in werkelijkheid bent-verborgen blijven omdat je er

die rond het ik draait.

zo naar zoekt. Dat is toch om gek van te worden? Ja,

Zie je hoe idioot deze zoektocht is? Zie je hoezeer je

altijd resultaat wilt? Dringt het tot je door dat je jezelf

het is om gek van te worden, totdat er wordt gezien

hoe ontegenzeglijk waar het is.

nier in de tijd kunt vinden? Het enige wat je ooit zult

Hoe kun je jezelf ergens in de toekomst vinden?

vinden is een herschikking van gedachten in je hoofd.

'Toekomst' is slechts een in het nu opkomende ge

Als je denkt dat je verdrietig bent, dan identificeer je

dachte. Het is een droom, tevoorschijn getoverd door

je simpelweg met een reeks verdrietige gedachten. Als

het ego om de illusionaire zoektocht naar het zelf voort

je meent geluk te hebben gevonden, dan hecht je aan

te kunnen zetten. Elke gedachte, elke zoektocht die dit

gelukkige gedachten. Het denken is een verhaal. Dit

moment, waar het leven plaatsvindt, uit de weg pro-

42

43

beert te gaan, verhult het leven dat jij nu bent. Maar

als 'jij.' Zo mis je volledig de simpele waarheid. Mis

zelfs dat is niet waar. Je kunt dit moment niet ont

schien ga je dan wel beweren dat je 'aanwezig bent',

vluchten of vermijden. Dat is onmogelijk. Je zit ge

maar aanwezigheid zal daar nooit aanspraak op ma

vangen in de virtuele realiteit van het denken. Je bent

ken, dat doet alleen het ik-gerichte denken. Waar ik

de muis in de tredmolen. Je gelooft ten onrechte dat je

uiteindelijk op doel is datgene wat alle gedachten ziet,

ergens naar toe gaat. Je ziet niet dat

ook een bestaan

met inbegrip van de gedachte 'ik ben aanwezig.' Ik

mogelijk is buiten de tredmolen. De waarheid is dat jij

wijs op het gewaarzijn dat je de grond van het Zijn

al heel en compleet bent. 'Buiten de tredmolen zijn' is

bent die aan het denken voorafgaat. Het is dat wat

er

je ware aard op elk moment, maar de mentale bewe

nu, op dit moment, door jouw ogen kijkt. Kun je dit

ging, gericht op 'worden' heeft dit feit verborgen ge

Zijn voelen? Denk er niet over na, voel het gewoon.

houden. Figuurlijk gesproken haalt het leven een grap

Realiseer je dat jij dat bent. De waarheid is ongelofe

met je uit. Her is niet leuk als lijden daar het gevolg

lijk dichtbij en direct beschikbaar; ze is de essentie van

van is, maar als je uit de tredmolen bent is het ronduit

het leven dat zich nu, op dit moment, in jou afspeelt.

hilarisch.

Elke poging om haar te vinden in het denken houdt

Je bent een buitengewoon en tegelijkertijd doodge

haar juist verborgen.

woon mysterie dat op elk moment in vrede, liefde en

Dit boek schrijft niet voor wat je behoort te doen,

vreugde baadt. Waar je naar op zoek bent geweest zit

ook niet dat je meer aanwezig moet zijn. 'Meer aanwe

al in je. Kijken naar gedachten uit het verleden die jou

zig zijn' kan niet, want dat impliceert op de toekomst

moeten definiren berust op een misvatting over wie

gericht zijn en moeite moeten doen. Dit boek is een

jij in werkelijkheid op dit moment bent. Elke gedachte

uitnodiging om te zien wat er al is, en daarvoor is de

die je doet geloven dat je ergens in de toekomst vervul

toekomst of moeite doen niet nodig. Ik vraag slechts of

ling zult vinden, zet je op het verkeerde been. Zoals

je het licht van gewaarzijn dat in jou brandt kunt zien.

Jezus zei: 'Het Koninkrijk Gods is in U.' De volheid

Dit licht brandt altijd. Je bent altijd hier, in het hui

van het leven is al hier. Die ben je namelijk zelf.

dige moment geweest, maar het denken heeft een ik

Deze waarheid is niet het zoveelste idee of ge

verhaal in de tijd opgehangen. Let alleen op wat er nu,

loof. Als je, wanneer je dit boek dichtslaat simpelweg

op dit moment, verschijnt, met inbegrip van je eigen

denkt: 'Dit moment is wie ik ben,' dan kan het je

onoplettendheid ten aanzien van wat er verschijnt.

inderdaad helpen in het nu te komen. Als het echter

Denken is niet het probleem. Er is alleen lijden als

daarbij blijft, op het niveau van het denken, leg je al

je je gedachten gelooft die je vertellen dat er iets anders

leen maar de zoveelste gedachte op de stapel, bekend

zou moeten gebeuren dan er gebeurt. Daar valt ook de

44

45

gedachte onder dat je meer aanwezig zou moeten zijn

buiten het denken, zo simpel is het. Jij verschijnt al

dan je nu bent, dat je spiritueler, verlichter, of dichter

leen als een afgescheiden persoon wanneer je jezelf het

bij God zou moeten zijn. Altijd geloven dat iets anders

bestaan in denkt. Een geest die rustig is brengt aan het

zou moeten zijn dan het nu is, is pure waanzin. Hoe

licht dat er alleen 'Dit' is. Het denken zal dit nooit

zou iets anders kunnen zijn dan het nu is? Dat kan

begrijpen, alleen jij, als gewaarzijn, wel. Dit gewaarzijn

niet. Je kunt niet dichter bij God komen dan je nu

weet dat wat hier wordt gezegd regelrecht verwijst naar

al bent. God is tijdloos. Met 'God is aanwezig' wordt

de waarheid. Het denken zal het er misschien niet mee

bedoeld dat God alleen maar hier en nu, op dit mo

eens zijn, maar jij weet wel beter. Je hele leven lang heb

ment, aanwezig is. Je droom dat je iets moet worden

je gedacht dat jij je gedachten bent, maar die zijn niet

gaat niet over God, spiritualiteit of verlichting, maar

wie jij bent en ze kunnen je ook niet vertellen wie jij

over het ego.

bent. Ze komen op in wie jij bent.

Als een gedachte opkomt die beweert dat er iets an

Het denken is niet je vijand. Probeer het denken

ders moet gebeuren dan wat er nu gaande is, herken

niet te stoppen of te onderdrukken, want dat werkt

die dan voor wat ze is: een gedachte die op dat mo

niet. Kijk alleen naar wat er in je opkomt. Dat wat

ment opkomt. Vertel de waarheid. Alleen de waarheid

gedachten waarneemt is wie jij bent. Als je ontwaakt,

zal je bevrijden. De werkelijkheid is hier en nu. Tijd is

dan ontdek je, op een manier die nooit helemaal valt

denken. Als deze waarheid eenmaal diep tot je is door

uit te leggen, dat je veel minder bent dan je denkt, en

gedrongen, wordt je denk-verhaal dat je iets moet be

toch veel meer dan je ooit in je ik-droom hebt kunnen

reiken

bedenken.

aan

gruzelementen geslagen. Dan zul je inzien

dat er nooit een spiritueel pad is geweest. Ik heb geen

Vanuit die innerlijke waarneming neemt een 'weten

pad. Jij hebt geen pad. Dit is niet mijn leven. Dat is

met het hart' het over, een weten dat veel dieper gaat

niet jouw leven. Er is slechts Een Leven. 'Dit.' Hier.

en veel liefdevoller is dan het verstand met zijn gezoek

Nu. Een. God. Jij hebt het idee van een pad bedacht

en vals gevoel van zekerheid. Daarna kun je je denken

om zo lang mogelijk je focus op jezelf te houden. Je

dat weten laten uitdrukken, terwijl je volledig begrijpt

hebt je gedragen als een hond die zijn eigen staart ach

dat woorden, begrippen, namen en beschrijvingen

terna rent- als de muis in de tredmolen. Je denken

'het' niet zijn. Ze verwijzen er sleehes naar.

heeft dat gedaan, zodat je niet zou beseffen dat jijzelf

Dit boek is niet meer dan een verhaal over 'Dit.'

de vrede bent die je zocht en die je nooit kon vinden,

Realiseer je bij de woorden 'Dit,' God, Een, verlich

juist omdat je er zo naar zocht. Als ik zeg 'wie jij bent,'

ting, zelfrealisatie, bevrijding of aanwezigheid dat ook

dan zijn dat ook slechts woorden. Er is geen apart jij

dit alleen maar gedachten zijn die opkomen in het mo-

46

47

ment. Het zijn verhalen. Zoals Gangaji zo welsprekend

zegt: 'Er is niets mis met verhalen. Ze zijn goed noch
slecht. Alleen zijn ze uiteindelijk nier waar.'
De waarheid is dat jij het Zijn bent dat op dit mo
ment is, niet de gedachten die er in opkomen. Als je

Het einde van je spirituele zoektocht

de ultieme waarheid kunt zien waar deze verhalen naar

verwijzen, leg dan dit boek gerust terzijde. Leg alle
spirituele boeken terzijde. Als dat niet zo is, lees dan
verder, rotdat je zelf inziet wat een waanzin het is te
denken dat je iets moet bereiken.

Als de persoon er niet meer is, als de zoektocht is

gestopt, als het verlangen in elkaar stort dat het
leven anders moet zijn dan het is, als gezien wordt
dat lawaai en stilte, vrijheid en gebondenheid,
yin en yang illusies zijn, slechts pogingen van de
geest om de wereld in hanteerbare kleine stukjes te
verdelen, dan komt de waarheid aan het licht: er
is alleen het geheel.
JeffFoster

e spirituele zoektocht is het product van de be

weeglijke geest. Met 'spirituele zoektocht' bedoel

ik niet alleen mensen die actief op zoek zijn naar ver

lichting of naar een hechtere relatie met God. Ik bedoel
alle mensen, overal. Zoals ik in de eerste hoofdstuk al
48

49

aangaf, is iedereen ergens naar op zoek. Als je gelooft

elk afgescheiden ding, in de eerste plaats het idee dat

dat je op dit moment in je leven iets tekort komt en

'jij' een afgescheiden zelf bent. Het wordt gezien, dat

dat de sleutel tot je geluk in de toekomst ligt (of dat

is alles. Eigenlijk hoeft het denken zelfs niet te stoppen

nu een baan, een relatie, materieel succes of iets anders

om het te zien. Neem even de tijd en constateer dat

is), ben je spiritueel op zoek volgens de in dit boek

wat voor object je ook ziet, je kent het alleen als een

gehanteerde definitie. Deze zoektocht is gebaseerd op

losstaand object omdat het vergezeld wordt van een

afgescheidenheid - het idee dat jij een persoon bent

gedachte die naar boven komt.

die losstaat van de rest van het leven en die na ver

De 'jij' waar ik naar verwijs is gewaanijn, niet 'jij'

loop van tijd een of ander doel moet zien te bereiken

als persoon of verhaal. Wat is gewaarzijn? Laat al je ge

om weer compleet, weer heel, te worden. Als je geest

dachten eens even los. Wat kijkt is gewaarzijn. Zie nu

werkelijk in rust is, dan zie je dat je niet afgesneden

een gedachte terwijl ze opkomt. Zie dat ze je zegt dat er

bent van wat je zoekt. Je bent niet afgesneden van het

een apart object is. Bemerk dat, wanneer de gedachte

geheel. Het idee dus dat je iets moet zoeken omdat je

wegebt, je niet kunt weten of er nog een apart object

het niet al hebt komt voort uit de ik-droom. Het ik is

is. Mgescheidenheid creert denken. Denken creert

een droom waarin je bent afgescheiden in ruimte en

afgescheidenheid.

tijd, gecreerd door het denken.

Je bent geen afzonderlijk verschijnsel in het middel

punt van het leven, wat je gedachten ook zeggen. Als je

De droom van afgescheidenheid in de ruimte

ontwaakt in Eenheid, dan zie je dat het leven jou leeft,

Wat betekent het als je zegt dat er geen afgescheiden

en dat het geen middelpunt heeft. Mgescheidenheid

held in de ruimte bestaat? Dat betekent dat in de

in de ruimte is een schepping van het denken. Al het

ruimte niets losstaat van elkaar, ook al lijkt dat wel het

lijden dat je ervaart in je relaties met zogenaamd afge

geval te zijn. Alleen het denken veroorzaakt het idee

scheiden 'anderen' in je leven wordt veroonaakt door

dat de dingen los staan van elkaar. Pas als er een ge

het ik-gerichte denken. Elk leed stopt als je ontdekt

dachte opkomt, verschijnt het afzonderlijke ding.

dat er geen afgescheiden 'jij' is dat lijdt.

Dit is geen geloof dat je kunt vinden door de over

tuigingskracht van een leraar of een paar mooie woor

De droom vanafgescheidenheid in de tijd

den in een boek. Het is een echte realisatie. Je ziet het

Wat betekent het om te zeggen dat er geen afgeschei

heel duidelijk wanneer het denken stopt. In feite zie

denheld in de tijd bestaat?

'jij' dit niet zoals een persoon een ander object ziet,

Het betekent dat er niet zoiets is als het verleden

want als afgescheidenheid wordt doorzien, doorzie je

of de toekomst, behalve in gedachten die opkomen in

50

51

het heden. Zoals Augustinus, een van de christelijke

stap bent in het verleden of in de toekomst. Ze wek

kerkvaders, het zegt: 'God bestaat buiten de tijd in het

ken de valse indruk dat het verleden of de toekomst

eeuwige heden.' Het leven is alleen maar nu. God, het

iets te maken heeft met je identiteit, maar je bent nooit

zelf, of de waarheid proberen te vinden in het verleden

werkelijk op stap in het verleden of in de toekomst.

of in de toekomst, wil zeggen dat je droomt. Deze il

Het enige wat je doet is denken. Die verhalen zijn il

lusie is er gewoon omdat de geest altijd in beweging is.

lusies. Als je via het denken erachter wilt komen wie je

Een andere reden is er nier. Het is als een film die zich

bent, reduceer je jezelf tot een aantal mentale beelden,

in je hoofd afspeelt en waarin je het verhaal van een af

herinneringen, ideen ... illusies.

gescheiden ik schept en in stand houdt door gedeelten

Bestaat er wel zoiets als het verleden of de toekomst,

van de film te bekijken die al eerder aan bod zijn ge

een 'jij' in het verleden of een 'jij' in de toekomst?' Als

weest (het verleden). De personages en de verhaallijn

je dat denkt, kijk dan naar wat er gaande is. Je DENKT

probeer je onder controle te krijgen door de film naar

dat dit bestaat, meer niet. Er komt een gedachte op.

voren te spoelen, naar scnes die nog niet aan de beurt

Het verleden of de toekomst waarvan jij beweert dat

zijn geweest (de toekomst). Deze film is een droom die

die bestaat is alleen maar een gedachte. Het denken

draait om het ik.

geeft de valse indruk dat er duidelijk van elkaar ge

De spirituele zoektocht eindigt niet omdat jij God,

scheiden punten in de tijd zijn, zoals verleden, heden

het zelf of de waarheid ergens later in de film vindt.

en toekomst. Het zijn alleen maar gedachten. Alles wat

Hij eindigt wanneer de film stopt en jij het leven ziet

je over je leven denkt zijn gedachten; gedachten die

zoals het nu, op dit moment, werkelijk is. De waar

opkomen in een gewaarzijn dat ze ziet. Dit boek maakt

heid is dat jij over het leven geen enkele controle hebt.

je attent op dat gewaarzijn. Is dat niet wat je werkelijk

Controlezucht maakt deel uit van de film.

bent? Telkens wanneer je aan jezelf denkt, ben je be

De illusie van afgescheidenheid in de tijd doet zich

zig met een mentaal beeld. Omdat het opkomt in het

voor wanneer het denken zich richt op het verleden of

dualistische denken, krijg je het gevoel dat je afgesne

op de toekomst. Tijd is denken. Het denken verlaat de

den bent van het leven. Ongeacht de inhoud wekt elke

werkelijkheid van het nu om op zoek te gaan naar een

gedachte over jezelf de indruk dat 'jij' in die gedachte

ik-droom in het verleden of in de toekomst. In feite

zit, dat jij die gedachte BENT. Om op die manier over

verlaat het denken helemaal niet de werkelijkheid van

jezelf te kunnen denken, moet je de rest van het leven

het nu. Gedachten komen op in de ruimte van het nu,

onderdrukken. Je moet alle andere gedachten onder

iets wat jij niet ziet, en dus denk je echt dat je in de

drukken. Elke gedachte die betrekking heeft op jezelf

tijd leeft. Gedachten kleuren het verhaal waarin je op

is dus een gedachte van een afgescheiden persoon die

52

53

volledig los bestaat van het leven zelf. En dat is onmo

geloof meer hecht aan je gedachten over een ik dat in

gelijk, want jij bent zelf het leven.

de tijd leeft. Als er een gedachte uit je ik-verhaal in het

Omdat afgescheidenheid op een illusie berust, ver

verleden of in de toekomst opkomt, zie haar dan voor

oorzaakt het lijden. En dat is de reden dat er in het

wat ze is: alleen maar een gedachte die een vals gevoel

leven van de mensen zo vaak onenigheid, strijd en ge

van afgescheidenheid opwekt. Zo'n gedachte lijkt al

zoek is. Het denken vergelijkt het verleden (de droom)

leen maar waar te zijn als je haar gelooft, haar volgt en

met wat er nu is (de realiteit). Onmiddellijk ontstaat er

je ermee bezighoudt. Veel mensen denken dat, als ze

een tweespalt tussen wat geweest is en wat er in werke

geen geloof meer hechten aan gedachten die te maken

lijkheid is. Ook speelt het denken angstige toekomst

hebben met hun persoonlijke geschiedenis, ze niet

scenario's af en volgt het bedachte toekomstidealen,

meer in staat zullen zijn normaal te functioneren of

wat allemaal regelrecht in botsing komt met wat er op

zich iets te herinneren. Die mythe klopt niet. Je zult

dit moment is. De meeste mensen leven uitsluitend in

jezelf nog steeds 'Sally' noemen en je zult ook nog

hun altijd bezige geest, waardoor ze het eeuwige heden

steeds je persoonlijke geschiedenis kunnen vertellen,

totaal missen. Conflicten ontstaan zodra er afscheiding

maar je zult je er niet meer mee identificeren. Ook je

is. De waarheid is Eenheid. Alles wat tegen de waar

geheugen blijft intact. Je kijkt alleen door de identifi

heid ingaat, veroorzaakt lijden.

catie met het geheugen heen. Als je ontwaakt uit het

Mscheiding in de tijd betekent dus ten diepste dat

geloof in afscheiding in de tijd, valt toekomstgericht

je je niet realiseert wie je op dit moment bent. Het is

zoeken weg. Met het woord 'ontwaken' bedoel ik in

een identiteitscrisis. En daarom gaat het realiseren van

dit boek geen mystieke gebeurtenis die alleen bijzon

Eenheid, op het moment van verlichting, gepaard met

dere mensen met bijzondere verhalen over verlich

het verlies van de droom van het afgescheiden ik. In

ting overkomt. (Zie hoofdstuk 23, ]ij als onnoembare

n ogenblik wordt alles duidelijk. Alles is Een. Tijd

opening). Ontwaken is helemaal geen mystieke term.

gebonden lijden ('mijn verleden achtervolgt me,' of'ik

Ontwaakt zijn betekent alleen maar zien. Behandel

ben bang voor de toekomst') is een product van het

Eenheid niet als een of andere enorme ervaring die je

denken. Bij het ontwaken wordt het hele idee dat wie

ergens in de toekomst moet zien te vinden. Eenheid

jij bent ook maar iets te maken heeft met het verle

heeft niets te maken met een persoon die iets speciaals

den of met de toekomst - gedachten die in het heden

gaat vinden binnen zijn eigen geschiedenis. Denk er

opkomen - gezien als een droom. Het doorzien van

dus aan: als de gedachte opkomt dat je moet door

afgescheidenheid in de tijd klinkt als een belangrijke

gaan met zoeken in de toekomst om een Eenheidsec

realisatie, maar het betekent alleen maar dat je geen

varing te krijgen, weet dan dat het een gedachte is die

54

55

opkomt in de ruimte van het nu. Jij bent de ruimte

De waarheid hoeft niet verdedigd te worden, denk

waarin gedachten over Eenheid en ontwaken opko

je ook niet? Uiteindelijk ben ik hier niet om je een

men. Zo simpel is het.

overtuiging op te dringen. Alleen geloof moet verde

Geloof houdt de zoektocht gaande

digd worden. Een ego-gerichte geest moet altijd zijn

geloofsovertuigingen verdedigen. Net zoals alles wat

Eenheid is niet waar omdat jij hoopt dat het waar is.

een vorm heeft wankel is, zo zijn ook geloofsovertui

Het is ook niet waar omdat het goed voelt. Het is geen

gingen wankel omdat ze op alles behalve de absolute

nieuw geloof. Al die ideen maken deel uit van de

waarheid berusten. Om ze te versterkten moeten ze

droom. Het is waar omdat het waar is. Het Ene gaat

dus verdedigd worden. Dit wakkert je zoektocht aan,

geloof te boven. De waarheid heeft niets te maken met

want je wilt bewijzen dat het geloofssysteem waar je al

wat jij ervan vindt. Wat jij ervan vindt valt binnen je

in gelooft waar is. Je wilt je 'zelf' bewijzen. Ik probeer

droom.

je niet over te halen om niets meer te geloven. Ook dat

Geloof zal je juist verhinderen deze waarheid te

zou weer een geloof zijn. Ik wijs je op de waarheid die

zien. Geloof bestaat binnen het door het denken ge

uitstijgt boven wat jij wel of niet gelooft over de waar

creerde ik. Het scheidt jou van mij, jou van je nare

heid. Dat is de waarheid over wie jij bent. Geloofsover

medewerker, de christen van de boeddhist, de katho

tuigingen komen en gaan binnen 'Dit.' Jij bent dat wat

liek van de doopsgezinde, de kapitalist van de socialist,

dit boek aan het lezen is, niet wat je gelooft of denkt

de zwarte van de blanke en de homo van de hetero.

over dit boek. Zie je het verschil? Concludeer niet dat

Word nou maar niet boos, want diep van binnen weet

je het ziet. Concluderen is een ander woord voor ge

je dit al. Je hebt alleen maar geloofd in een verhaal dat

loven. Kijk grondig naar het Zijn waar deze woorden

dit ontkent. Met je geloofssysteem en alles waar je het

op doelen. Dat Zijn is wie jij werkelijk bent. Zijn kent

wel of niet mee eens bent voed je je eigen ego. Het

geen afscheiding.

houdt je misleidende, op het ik gerichte zoektocht aan

de gang. Kijk zelf maar of dit waar is of niet. Kijk in
je eigen geest. Kijken, niet denken! Of het waar is of
niet maakt uiteindelijk niet uit, want je zit in je eigen

De droom ster& en de waarheid wordt gere

aliseerd

droom. En als je ontdekt dat het niet waar is, kun je

Wat heeft dit allemaal met de spirituele zoektocht te

mij gewoon afschuiven als een of andere getikte vent

maken? Om erachter te komen wat waar is, moet je

en je geloof en de afgescheidenbeid die daaruit voort

bereid zijn om naar jezelf te kijken en zien hoe heel

komt weer oppakken.

dat ik-mechanisme te werk gaat en hoe het ik zich in

56

57

ruimte en tijd voortdurend aan het afscheiden is. Zoe

Als je plotseling heel duidelijk zou zien dat je niet afge

ken ontstaat uit deze afgescheidenheid.

sneden bent van al wat is, zou je dan toch nog doorgaan

Kijk op elk moment naar je ontevredenheid, naar je

met zoeken? Zou er dan nog enige behoefte tot oorde

streven om iets anders te worden dan je al bent, je in

len, vergelijken, ontevredenheid, onenigheid, strijd en

nerlijke strijd, je obsessieve preoccupatie met het verle

oorlog zijn? Zou je dit spirituele boek nog lezen? Wat

den en de toekomst, je verzet tegen het nu. Het zelf is

als blijkt dat al je gezoek naar een beter en completer

een door het verstand bedachte constructie dat geloof

zelf in de toekomst de waarheid over wie jij bent op dit

hecht aan gedachten die zeggen dat je bent afgesneden

moment, juist in de weg staat? Zou dat niet interessant

van her leven om je heen. Omdat het een droom is,

zijn om eens naar te kijken? Nogmaals, ik vraag je niet

schept deze afgescheidenbeid het bedrieglijke gevoel

om iets te geloven. Geloof alsjeblieft geen woord van

dat je nooit genoeg hebt. Dat gevoel van gemis spoort

wat ik zeg. Wat ik je vraag is of je niet eens zou kijken,

je aan om te gaan zoeken in de tijd, wat wil zeggen in

ik bedoel heel aandachtig kijken naar wat is, naar wat

het denken. Je zult echter nooit vervulling vinden bin

hier werkelijk gaande is. Wat is absoluut waar?

nen de rijd, omdat je alleen maar zoekt in een droom,

Als je dat wilt, geef waarheid dan je allerhoogste

bestaande uit louter gedachten. Het belangrijkste waar

prioriteit. Wees bereid om naar alles te kijken, te be

deze droom op uit is, is dat er nooit een einde aan

ginnen met je eigen illusies, je eigen bewegingen in

komt. 'Jij' bent slechts een van de ideen in die droom.

je denken en de manier waarop je emoties uit de weg

Her idee 'jij' zoekt naar het idee 'vervulling.' Oir hele

probeert te gaan in plaats van ze onder ogen te zien.

systeem is opgezet om de waanzin dat je anders moet

Kijken betekent de bewegingen van de geest volgen op

zijn dan je bent, in stand te houden, want de ene illusie

het moment dat ze plaatsvinden. Het betekent eerlijk

kan nooit de andere illusie vinden. Ware vervulling is

kijken naar de emotionele wonden die je uit de weg

geen idee; ze kan niet gevonden worden aan de hand

hebt willen gaan via relaties, seks, werk, geloof, oefe

van ideen, ze gaar ideen re boven. Echte vervulling is

ningen, eten, drugs enzovoorts. Met eerlijk naar deze

dat wat het idee 'jij' en het idee 'vervulling' ziet.

wonden kijken bedoel ik niet dat je je verleden moet

Als je je bewust bent van heel die ik-beweging, dan

gaan oprakelen. Dit kun je wel doen, maar houd dan

zie je wat het in werkelijkheid is: een beweging van

goed in de gaten dat her verleden alleen een in het he

ideen. Het zijn bewegingen in de geest, niets anders.

den opkomende gedachte is. Dat is wat waar is. Obser

Je ziet dus dar die ambitie om iets anders te bereiken,

veer gewoon deze wonden terwijl ze zich voordoen in

of het nu om kapitalisme of om spiritualiteit gaat, rond

antwoord op iets wat hen op dit moment naar boven

het ik draait.

heeft gehaald.

58

59

Vraag jezelf af of elke gedachte absoluut waar is. Is

staat en probeert jezelf omhoog te tillen door de plank

het absoluut waar dat het leven en je omstandighe

omhoog te tillen.' Vergeet het.

den moeten zijn zoals jij wilt? Is dat niet dromen? Is

Verlichting gaat niet over het bereiken van een be

je denken in feite niet bezig met de realiteit van wat

vredigend einde van het verhaal dat je in je hoofd hebt

is te bedekken met een interpretatie die op het ik is

bedacht. Het heeft niets te maken met je eigen pro

gericht? Als dat niet zo is, dan heb je niets te verliezen

jectie of zoektocht, noch met de ontdekking dat jouw

als je je denken eens onder de loep neemt, maar als

geloofssysteem het bij het juiste eind heeft. In dat geval

je echt de waarheid wilt weten, dan moet je op elk

zou je alleen maar jezelf ervan hebben overtuigd dat

moment kijken naar wat je geest aan het doen is. Je

je eigen gedachten waar zijn. Verlichting heeft niets

zult zien dat wat jij als de werkelijkheid beschouwt,

te maken met een zoektocht, een pad of een bestem

een verhaal is dat je op dat moment gelooft. Je moet

ming. Verlichting realiseer je wanneer je je pad verlaat

gaan kijken naar elke emotie die opkomt en die eerlijk

en opeens, volledig, in de waarheid stapt: dat wat je op

en volledig in ogenschouw nemen. Zie de verhalen

dit moment werkelijk bent. Verlichting is je realiseren

die je naar aanleiding van je emoties bedenkt. Merk

dat alles Een is, dat het op dit moment gebeurt en dat

op wanneer je slechte gedachten en emoties probeert

het Ene alle spirituele ervaringen omvat, alle hoogten

te rechtvaardigen, te rationaliseren of weg te denken.

en dieptes van het leven, alle ups en downs, alle ge

Je geest wil altijd dingen uit de weg gaan en, omdat

dachten en emoties. Het omvat letterlijk alles.

de werkelijkheid niet regelrecht onder ogen wordt ge

Zoeken ontstaat als je n aspect van het Ene wilt

zien, laat je zo nog meer lijden toe. Je rent weg voor

vinden, ten onrechte gelovend dat je iets mist. Het om

de waarheid.

staat als je ergens in vast komt te zitten of je vastklampt

Je zult zien dat heel die ik-beweging een spirituele

aan een bepaald stukje van het geheel. Gefixeerd zijn

zoektocht is. De verzameling gedachten in je hoofd kan

op een deel van het geheel betekent dat je vastzit in een

worden samengevat in twee woorden: 'nooit genoeg.'

bepaalde toestand en probeert daar een einde aan te

Deze gedachten voorzien je zoektocht van brandstof.

maken of in een andere toestand te komen. Als boos

Je schept het probleem met je denken en probeert het

heid opkomt wil je dat die ophoudt, of je zoekt vrede.

vervolgens met denken op te lossen. Zoals Albert Ein

Als verdriet opkomt wil je dat het stopt of ga je op zoek

srein zei: 'Je kunt een probleem niet oplossen met de

naar geluk. Als je gelukkig bent geweest of spiritueel in

zelfde denkwijze die het heeft veroorzaakt.' Een vriend

de wolken, wil je voortdurend naar deze situatie terug.

van mij formuleerde het eens zo: 'Geloven dat je jezelf

Als je lof of waardering krijgt toegezwaaid voor iets

kunt vinden via het denken is alsof je op een plank

wat je hebt gedaan, of voor je werk, wil je meer lof en

60

61

waardering krijgen. En als dat niet gebeurt, voel je je

dat, wil je vrij zijn, er iets in de toekomst moet gebeu

kleiner worden. Lijden ontstaat zodra je probeert wat

ren. Het zijn leugens. Bemerk het gewaarzijn dat naar

is uit de weg te gaan. Verlichting betekent dat je niets

deze leugens kijkt. Dit gewaarzijn is de waarheid.

meer uit de weg wilt gaan. Het betekent dat je met je

Verlicht leven realiseer je wanneer je alles wat zich

gewaarzijn regelrecht de confrontatie aangaat met, en

voordoet open en eerlijk tegemoet treedt. Wanneer je

je totaal niet meer verzet tegen, elk mentaal en emoti

ziet dat jij de opening bent waarin piek- of andere erva

oneel leed dat nu naar boven komt.

ringen, een bepaalde toestand, status, rol, imago, begrip,

Telkens wanneer je je vastklampt aan het vinden,

gedachte, geloof, gevoel enzovoorts, zich voordoen.

hebben of handhaven van piek- of andere ervaringen,

Als je steeds weer die beweging weg van het mo

een bepaalde toestand, status, rol, imago, begrip, spe

ment zelf opmerkt, dan zie je dat het ik een in de tijd,

ciaal geloof of verzameling gedachten over jezelf of

en dus in het denken gestructureerde droom is. Als je

over het leven, zit je hopeloos klem. Je verzet je tegen

op elk moment die beweging van de geest kunt zien,

de universele wet die zegt dat alles van voorbijgaande

valt de fixatie op het denken, en dus op het ik, vanzelf

aard is. Het leven verandert constant en is voortdu

weg. De illusie van afgescheidenheid sterft. Het geheel

rend in beweging. Als je klem zit, ben je gefixeerd op

neemt het over. God neemt het over. Niet in de vorm

n aspect van het Ene. Je probeert een bepaald aspect

van een of ander fantastisch nieuw geloofssysteem

van het leven te stoppen of in je greep te krijgen, in

of sprookje, nee, verre van dat. De waarheid neemt

plaats van simpelweg open te staan voor wat er op dit

het over, met meer liefde, vrede, vreugde en alomvat

moment gaande is. Dit is de oorzaak van lijden, want

tendheid dan je je ooit had kunnen voorstellen. Deze

het idee dat je iets in je greep kunt krijgen is een illusie.

waarheid heeft niets te maken met jou als afgescheiden

Lijden, waar je via het denken een einde aan probeert

persoon. Jij bent niet het middelpunt van het leven.

te maken, laat de spirituele zoektocht voortduren. Zo

En tegelijkertijd kan de waarheid van het leven, para

doende blijf je een muis in een tredmolen, alsmaar

doxaal genoeg, niet gerealiseerd worden zonder jou. Ze

meer tijd en energie investerend in iets te moeten be

wordt gerealiseerd door jou en als jou, als En Leven.

reiken, dus in je eigen ik. Daarom is de spirituele zoek

Die waarheid kun je pas zien wanneer jij en je preoe

tocht altijd op het ik gericht. Het gaat alleen over jou,

cupatle met het ik uit de weg zijn geruimd. Wanneer je

dat jij niet hebt wat je wilt, en niet wilt wat je hebt.

je realiseert dat je niet afgesneden bent van het geheel.

Probeer geen einde te maken aan je zoektocht. Dat

In n klap zie je dat heel die spirituele zoektocht

is iets wat alleen het denken zou willen proberen. Kijk

gericht was op het in stand houden van het ik. Daar

eenvoudigweg naar elke opkomende gedachte die zegt

door bleef je alsmaar op jezelf gefocust, op dingen zo-

62

63

als waar je vandaan komt, waar je naar toe gaat, wat je

weet, hoe dicht je bij God bent, of het vandaag beter
met je gaat dan gisteren, en morgen weer beter dan

De Messiaanse projecties

vandaag. Zo lang je dat soort gedachten had, hield je

jezelf in het centrum van het leven binnen je droom.

van het ego

Zie je nu je gedachten over wie je bent? Zie dat

het een droom is. Ga die droom niet analyseren. Dat
betekent enkel nog meer dromen. Kijk alleen maar, en
bemerk dan wat er kijkt. Wat kijkt is wie jij werkelijk
bent. Het is de liefde zelf. Deze liefde verzwelgt alles
wat niet waar is, ze verslindt jou, samen met je spirituele
zoektochr. Als er alleen DAT is, en als JIJ DAT BENT,
wat valt er dan nog te zoeken? De spirituele zoektocht
eindigt wanneer je beseft dat er geen afgescheiden jij

De projecties van anderen gaan mij niets aan.

Ik ben geen leraar, alleen maar een minnaar die
een glimp heeft mogen opvangen van de Geliefde.

bestaat, dat er geen zoektocht is en dat er ook nooit

een zoektocht is geweest. Je had hem verzonnen. Het
was simpelweg een kwestie van denkwijze. Er is niets
mis met denken, maar de waarheid is de waarheid.

Llewellyn Vaughan-Lee

Je spirituele zoektocht eindigt niet omdat je in dit

of een ander boek hebt gelezen hoe hij moet eindigen
of omdat je rationeel begrijpt dat het een op het ik
gerichte droom is. Hij eindigt omdat je ten volle be

pirituele zoekers hebben de neiging om van spi

rituele leraren een Messias te maken. Ze willen

seft dat het inderdaad zo is. Het is een inzicht dat het

altijd de ene leraar met de andere leraar vergelijken,

denken te boven gaat. Je kunt het in een flits zien, of

ten onrechte gelovend dat de ene leraar iets te bie

geleidelijk aan, maar als het gebeurt, ben je klaar. Het

den heeft wat die andere niet heeft. Of ze geloven

is voorbij. Weg. Doei!

dat een leraar boven het leven staat, dat hij een

En dan begint natuurlijk de echte lol. Zoeken komt

autoriteit is of autoriteit heeft. Zo'n zoeker beseft

door het ik. Het ik verhult de waarheid, dus verhult

nog niet dat de waarheid al in hemzelf zit en dat

het de liefde. Daarom blijft, wanneer de zoektocht ein

het enige wat zelfs de beste leraar kan doen, is hem

digt, alleen liefde over.

daarop wijzen.

64

65

De beste spirituele leraren weten dat

niet werkelijk

wat hij hoopt te vinden in een boek, een leraar of een

leraar zijn, en die zullen dan ook voortdurend elke

heilige tekst, kan hij niet zijn blik naar binnen richten.

vorm van autoriteit waar ze mee opgezadeld worden

Hij ziet niet dat hij met zijn naar buiten gerichte pro

ondergraven. Als een zoeker dat niet ziet, dan kan dat

jecties dat gevoel van gemis juist aanwakkert.

ze

ontaarden in het verheerlijken van de leraar of ego

In feite projecteert de zoeker al zijn liefde op zijn

projectie. Hij raakt gefixeerd op Eekhart Tolle, op de

leraar. Daardoor hoeft hij niet het volle gewicht van

Boeddha of op iemand anders, waarbij hij niet door

de liefde in hemzelf te voelen en blijft ze dus verbor

heeft dat het slechts werktuigen zijn waarin de waar

gen. Projecteren is zoeken. Een zoeker probeert mis

heid zich manifesteert. Om niet in die val te lopen

schien zijn zelfgevoel te ontlenen aan een leraar of aan

moet hij kunnen zien dat in deze ego-projecties zijn

de methode die hij volgt en aan hoe lang hij die leraar

eigen gerichtheid op het ik verborgen zit. Deze pro

of methode al volgt. Daarbij vergelijkt hij vaak zich

jecties verhullen de waarheid in hemzelf Werktuigen,

zelf met zijn leraar en met andere zoekers van wie hij

oftewel 'leraren', maken de zoeker enkel attent op een

vindt dat

ze

verkeerde leraren, priesters, methoden of

prachtige waarheid die rechtstreeks toegankelijk is: ze

goden volgen. In een poging zijn gevoel van gemis te

is het leven in hemzelf. Als dit hem ontgaat, ontgaat

compenseren gaat hij alles wat andere zoekers, leraren

hem alles. Alleen een zoeker maakt van een leraar een

en godsdiensten zeggen, betwisten. Dit is allemaal te

Messiaanse figuur. Het woord 'zoeker' bedoel ik niet

rug te voeren op een onzeker zelfbeeld, een beeld dat

denigrerend. Ieder mens is tot op zekere hoogte ergens

totaal niet klopt, wat hij niet kan zien zolang hij iets

naar op zoek. Men toe kan zoeken voor de bevrij

buiten zichzelf zoekt en projecteert. Hij heeft nog niet

ding van het ik zelfs nodig zijn. Met 'zoeken' bedoel

de volheid van het leven dat al in hemzelf zit verwe

ik simpelweg dat iemands energie, zowel lichamelijk

zenlijkt, dus gaat hij door met projecteren, vergelijken,

als geestelijk, gericht is op zoeken. Een zoeker zoekt

meningen betwisten, argumenteren en discussiren, en

meestal iets buiten zichzelf om op re focussen, wat

blijft hij van alles en iedereen afgesneden. Voor het ego

berekent dat hij de liefde in zichzelf verloochent. Een

lijkt het alsof dit hele gedoe hem steeds dichter bij de

Messias is in wezen een projectie van her ego dat altijd

waarheid brengt, maar in werkelijkheid kan hij juist

aan het zoeken is en dat lijdt aan een gevoel van gemis.

daardoor niet inzien dat hijzelf de waarheid is. Toch

De zoeker projecteert alle mogelijke dingen die hij zelf

zullen de meeste zoekers fel ontkennen dat ze zichzelf

wil hebben op zijn leraar: verlichting, waarheid, vrede,

in de weg zitten. Uiteindelijk is het ego een onbewust

liefde, vrijheid en vreugde. Zolang hij gefocust blijft op

denkmechanisme en moet het de waarheid verlooche

iets waarvan hij denkt dat het buiren hemzelf ligt en

nen wil onwaarheid kunnen blijven voortbestaan.

66

67

Ben jij een zoeker? Projecteer jij de liefde die je zelf

richtingaanwijzers, en als zodanig zijn het gebrekkige

bent op je leraar? Merk elke keer weer op wanneer je

vervangers voor zelfonderzoek. Als zelfonderzoek (wat

je in gedachten vergelijkt met andere mensen, zoekers

nog ter sprake komt in een later hoofdstuk) eenmaal

of leraren. Zie telkens weer hoe je bepaalde leraren

een gewoonte is geworden, zul je geen leraar of lering

steeds verdedigt en beweert dat andere leraren, metho

meer nodig hebben. En zeker dit boek zul je dan op

den, technieken en godsdiensten het bij het verkeerde

zij kunnen leggen. Het is geschreven als een simpele

eind hebben. Wat verdedig je eigenlijk? Je zelfgevoel?

richtingaanwijzer met de vraag: 'Kun je zien dat jij de

Onderzoek de persoon in jou die zich steeds aan het

waarheid bent en dat je niets tekort komt?'

verdedigen is. Besef dat er niemand is, alleen een reeks

gedachten, emoties en gewaarwordingen die komen en
gaan. Als je dat ziet, dan zie je dat er ook in de leraar of
in een andere zoeker niemand is, en dat er dus niets te
verdedigen valt. Er is slechts En Leven. Verdeeldheid
en scheidslijnen zitten uitsluitend in je eigen hoofd,
niet ergens 'daarbuiten' in leraren, leringen en gods
diensten. Door dat te zien kan ware liefde en mededo
gen in de plaats komen van projecteren, vergelijken,
meningen betwisten, discussiren en zoeken.
Als je de waarheid in jezelf hebt gerealiseerd, ga je
zien dat er helemaal nier zoiets bestaat als een leraar,
zoeker, student of Messias. Onthoud dat de 'waarheid'
in dit boek geen mentale conclusie is. Het is bevrijd
zijn van alle vaststaande mentale conclusies. Leraar,
zoeker, student en Messias zijn naar buiten gerichte
projecties (en zelfs het ego is een projectie, een die om
zo te zeggen naar binnen is gericht). Het zijn conclu
sies. Projecties geschapen door iemand die in afgeschei
denbeid leeft, iemand die gelooft dat hij in vergelijking
met iemand anders iets tekort komt. Geen enkele le
raar kan jou geven wat je al bent. Leringen zijn slechts
68

69

zelf dat hij zoekt. Hij onderhandelt omdat hij zich

zelf ervaart als afgesneden van wat hij zoekt. Met zijn
verstand verdeelt hij het leven in denkbeeldige stuk

Een spirituele zoeker is

ken, en vervolgens gaat hij op zoek naar wat hij denkt

een onderhandelaar

zijn eigen denken heeft gecreerd. Hij marchandeert

tekort te komen. Hij beseft niet dat hij dit rekort met
met het leven of met God en met zogenaamde 'spiri
tuele begrippen' in de hoop iets terug te krijgen voor
zijn spirituele investering oftewel zijn 'zoektocht.' Hij
probeert zichzelf heel te maken. Hij is op zoek naar
vervulling, niet beseffend dat vervulling zijn natuur
lijke toestand is, verborgen onder zijn gezoek.
Met zijn denken schept hij afgescheidenheid. Hij
denkt dat vrijheid, vreugde, vrede, mededogen, accep

\.%t een zegen is het te beseffen dat het menselijke be

wustzijn alleen tot bloei komt in mijn afWezigheid

tatie, nederigheid en liefde op de een of andere manier

'ergens daar' in het leven te vinden zijn, ergens in de
toekomst, niet beseffend dat het simpelweg woorden

Scott Kiloby

zijn voor zijn eigen natuurlijke toestand op dit mo

ment. Het probleem (het idee dat hij is afgesneden van

Mijn leringen zijn gemakkelijk te begrijpen en

gemakkelijk in de praktijk te brengen.
Toch zul je ze metje verstand nooit te pakken
krijgen, en als je ze in de praktijk wilt brengen,
zul je daar niet in slagen.

het geheel) is een product van zijn denken, en vervol

gens gaat hij op zoek naar de oplossing (het idee dat
vervulling in de toekomst ligt) via datzelfde denken.
Dit is de waanzin van iets te moeten bereiken.
Op zoek gaan naar zichzelf door middel van spiri
tualiteit is voor de mensheid een normale weg om te

Lao-tzu, Tao Te Ching

bewandelen. Zoeken komt voort uit een natuurlijke,

evolutionaire drang om vrijheid te verwerven - om

en spirituele zoeker is een onderhandelaar. Hij on

te ervaren wie we werkelijk zijn. Het ego gaat echter

derhandelt met het leven zelf. Hij beseft niet dat

met dat zoeken op de loop en laat het denken rond

er maar En Leven is, en dat hij dat is. Hij is het leven

draaien in zijn eigen virtuele werkelijkheid waarin er

70

71

iets bereikt moet worden. Daardoor blijven we altijd

op het ik gericht en wordt de waarheid versluierd. Op
een bepaald moment moet een mens spiritueel volwas
sen worden en uiteindelijk tot het besef komen dat hij
is wat hij zoekt. Hij is al vrij. Wat hij vindt als hij tot
dat besef, tot 'verlichting' komt, is geen verbeterde,
veredelde versie van zijn ego ergens in de toekomst.
Alleen al daarnaar streven is een blijk van ego-gericht
heid. Wat hij wel vindt is de werkelijkheid - het tijd
loze, huidige moment, waarin hij beseft dat hij hele
maal niet afgesneden is van het leven en dat er niets te
zoeken valt. Hij realiseert Eenheid, God, of hoe je het
ook wilt noemen. Het gaat elke naam, elke gedachte
erover, te boven.
Als het denken niet langer onderhandelt met het
leven, noch met overgave, aanvaarding, vrede, liefde,
vreugde, mededogen, nederigheid en vrijheid, dan
gaat de zoeker inzien dat hij deze kenmerken allang
heeft omdat ze horen bij de natuurlijke toestand op dit
moment. Deze natuurlijke toestand wordt alleen gere
aliseerd als zoeken en streven volledig ophouden - als
dit moment wordt gezien in heel zijn volheid. 'Hoe
krijg ik dit te pakken?' vroeg een leerling aan zenmees
ter Panchadasi, waarop deze antwoordde: 'Probeer het
niet te pakken te krijgen. Dat wat overblijft als je niets
meer te pakken wilt krijgen, is wat je werkelijk bent.'
Als deze waarheid is gerealiseerd, dan wordt de zoe
ker nog niet perfect. Het hele idee dat je moet pro
beren perfect te worden is een illusie, geschapen door
het ego. Het houdt de zoektocht levend, want het ego

72

weet dat het nooit perfect kan worden. Dit onhaal

bare ideaal geeft het ego meer tijd, en dat is precies
de bedoeling om de spirituele zoektocht gaande en de
zoeker op zichzelf gericht te houden. Het ego meer tijd
geven betekent dat het meer kan denken. Meer den
ken betekent meer verhalen, meer verzet, meer zoeken,
meer ongenoegen en meer gebrek. Het ego zal nooit de
volheid van het leven kennen, want het doet niets an
ders dan het leven verloochenen - de realiteit van het
huidige moment verloochenen. Het is afgesneden van
de energie van het leven en zit klem in een sfeer waarin
het alsmaar nadenkt over het verleden en de toekomst,
vol verzet tegen het nu. Verlichting is wakker worden
in de werkelijkheid van het nu, en daardoor gaat het
ieder geloof te boven, met inbegrip van het geloof in
een afgescheiden ik dat in de loop der tijd steeds beter
of wakker wordt. Zoals Philip K. Dick ooit zei: 'De
werkelijkheid is dat wat, als je stopt met erin te gelo
ven, niet weggaat.' Als je wakker wordt in de werke
lijkheid is er dus geen droom-zelf meer dat de droom,
perfectie geheten, najaagt.

Overg ave
Tijdens zijn spirituele zoektocht wordt het ego heel erg
slim. De hele opzet van het ego is iets terug te krijgen
voor alle moeite die het doet. Daar valt ook de spiri
tuele zoektocht onder. Het wil iets terugkrijgen in ruil
voor zijn investering in spiritualiteit - meer bepaald
voor zijn geloof dat de toekomst hem een beter, spiri
tueler zelf of een hechtere band met God zal brengen.
73

De zoektocht is net zo op het ik gericht als elke andere

Terwijl het aan het zoeken is, weet het ego dat het zich

onderneming waar het ego zijn tanden in zet. Het gaat

nooit volledig kan en wil overgeven. Daar is het name

nog steeds om 'mij' en wat 'mijn' investering in spi

lijk doodsbang voor. Als er iets is wat een persoon de

ritualiteit 'mij' oplevert. Naarmate het ego spiritueel

stuipen op het lijf jaagt en waardoor hij zijn toevlucht

steeds slimmer wordt gaat het, in zijn pogingen er zijn

neemt in controlezucht en verzet, dan is het de angst

voordeel mee te kunnen doen, onderhandelen met spi

dat het leven ook zonder hem gewoon doorgaat. Dat

rituele begrippen.

gebeurt dan ook, en gemakkelijker dan ooit. Totale

Zo gaat het ego onderhandelen met het begrip 'over

overgave betekent dat er niets meer wordt gezocht of

gave,' waarbij het hoopt pijn te vermijden of een spiri

toegepast, dus dat er geen ego meer is. Er is niemand

tueler mens te worden. Het woord 'overgave' verwijst

meer die naar iets op zoek is of zoiets als 'overgave'

echter naar een kenmerk van de natuurlijke staat die

toepast. Alleen het ego is op zoek of past iets toe op

voorafgaat aan elke drang om dingen te vermijden of te

zichzelf, ten onrechte gelovend dat het losstaat van dat

zoeken. Het is een ander woord voor aanwezigheid, en

wat het zoekt of toepast.

dat behelst van nature overgave. 'Overgave' bestaat niet

Bij totale overgave aan wat is, is er alleen nog maar

als een begrip, los van het leven of als iets wat je kunt

'Dit,' de onnoembare aanwezigheid in dit moment. In

toepassen. Toch maakt het ego van overgave iets wat los

'Dit' is geen jij. Er is slechts overgave. Als de natuurlij

staat van hemzelf, zodat het ernaar kan blijven zoeken.

ke staat is gerealiseerd, verliest het begrip overgave elke

En omdat het ego altijd achter de wortel 'overgave' blijft

betekenis. Het is alleen nog belangrijk voor spirituele

aanrennen, gaat het gevoel van gemis niet weg.

zoekers die ten onrechte denken dat ze zijn afgesneden

Het ego probeen overgave toe te passen op een situ

van overgave en dat ze het moeten vinden.

atie in zijn leven zoals je een lotion aanbrengt op puk

Het hele idee van overgave bestaat alleen maar om

keltjes. Ego wil af van de weerstand die het voelt, maar

dat het ego in wezen het tegendeel van overgave is. Het

van iets af willen is verzet bieden tegen wat is. Ego is

ego zoekt dus het tegendeel van wat het is, niet besef

per definitie in verzet. Het kan zich nooit overgeven

fend dat het tegendeel een eigen bedenksel is. Overga

omdat ware overgave betekent dat er geen ego is. Over

ve is niet echter dan 'ego.' Het ego bedenkt het begrip

gave is juist de afvvezigheid van verzet. Werkelijke over

'overgave' omdat hij het goed kan gebruiken in zijn

gave is er alleen als er geen afgescheiden ik meer is dat

droom 'de spirituele zoektocht' geheten. Dit houdt de

probeert zich over te geven of pijn te vermijden. Pijn

waanzin van zich 'meer willen overgeven' in stand. Bij

en verzet dienen volledig onder ogen te worden gezien

ware overgave is er geen zoektocht nodig - is het niet

op het moment dat ze opkomen. De rest is ego.

nodig zich af te keren van het nu om in een toekomst-

74

75

droom te gaan zoeken naar overgave. Het idee 'over

gave' heeft geen enkel nut.
Als je werkelijk aanwezig bent, handel je vanuit een
natuurlijke staat. Dit heet 'handelen vanuit overgave,'
en daar komt geen onderhandelen aan te pas. Je geeft
je niet voor de helft over of blijf je het hoofd breken
over het probleem in kwestie, want dat maakt het al
leen maar ingewikkelder. Her denken zal altijd analy
seren, beoordelen en kijken wat overgave zou kunnen
opleveren, ondertussen het ego (her op het denken
berustende zelf) op zijn plaats houdend. Alleen aan
wezigheid geeft zich werkelijk over, want aanwezigheid
is overgave. Aanwezigheid laat alle gedachten over een

situatie vallen, of niet. Er wordt geen probleem meer

gemaakt van wel of niet laten vallen. Het maakt niet
uit. Er wordt alleen gezien wat zich voordoet en op
basis daarvan wordt al dan niet actie ondernomen. Als
er actie wordt ondernomen, dan gebeurt dit vanuit een
natuurlijke overgave. Liefde is wat op zo'n moment in
actie komt, niet het ego.

Overgave betekent dat er geen enkel verlangen meer is

dat de dingen anders zijn dan ze zijn. Er valt niets te
krijgen en er is niemand die iets krijgt. Om in een na
tuurlijke toestand van overgave te komen hoef je niets
te doen, want 'doen' komt van het ego, van verzet. Om
verlicht te worden moeten we ons niet alleen bewust
zijn van alle gedachten die verzet oproepen tegen wat
is, maar ook van de hele mentale strategie van overgave
waar nog steeds het ego achter zit. Er moet een bereid
heid zijn om niets van her leven te willen. En in dat niets
wordt de volheid van het leven gewonnen en verdwijnt
het droom-ik. Er is niemand om zich over te geven. Er is
alleen maar overgave, en niemand om zich druk te ma
ken over het begrip overgave. Omdat afgescheidenheid
verdwijnt, verdwijnt ook onderhandelen.

Aanvaarding
Spiritueel slim geworden als hij is, gaat een zoeker ook
onderhandelen met aanvaarding. Hij zoekt aanvaar
ding in de hoop een spiritueler mens te worden, van

Als je je echt overgeeft, dan doe je dat niet omdat je

zijn pijn af te komen of om zich gemakkelijker door

een 'beter' of 'spiritueler' persoon wilt worden. Je geeft

een moeilijke tijd heen te slaan. Het gaat nog steeds

je niet over om God re behagen of om van hem af te ko

men of om tegen anderen op te scheppen over hoe goed

enkel en alleen om persoonlijk gewin of om het ont

vluchten van de werkelijkheid. Aanvaarding is niet te

je je kunt overgeven. In ware overgave is er niemand die

vinden in de toekomst. Zodra je gaat zoeken naar ac

daar iets aan wil ontlenen - niemand die in ruil voor het

ceptatie ergens in de toekomst, vermijd je dit moment.

een iets anders wil terugkrijgen. Alleen ego's willen dat.

Vermijden betekent in alle gevallen niet aanvaarden

Overgave is simpelweg overgave, zonder de verwachting

van wat is.

er iets bij te winnen of een beloning te krijgen. Als daar

wl op wordt gerekend, dan is het geen overgave.
76

En zo gaat onze zoeker dus vertellen dat hij zus wil

aanvaarden of zo wil aanvaarden of dat hij van plan is
77

dit of dat te leren accepteren. Hij denkt veel na over

zijn problemen, inclusief over het feit dat hij nog geen
acceptatie heeft gevonden.
Het afZonderlijke zelf bestaat in wezen uit een
verzameling problemen te wijten aan het denken, en
daarbij hoort ook het probleem dat men nog geen aan
vaarding heeft gevonden. Zonder al deze bedenksels
is er geen afZonderlijk zelf. Het ego wil helemaal niet
in totale aanvaarding leven, want dat zou zijn einde
betekenen. Totale aanvaarding houdt in dat er geen
afZonderlijk zelf is (geen problemen zijn). Het ego is
dus zeer gesteld op zijn door het verstand gecreerde
problemen. En het is ook gesteld op zijn volslagen illu
sionaire droom dat het denken die problemen kan op
lossen, wat nooit zal gebeuren. Het denken aanvaardt
niet. Het oordeelt, analyseert en piekert over de situatie
waarin het zoekt naar acceptatie, maar werkelijk aan
vaarden doet het nooit. Alleen aanwezigheid aanvaardt
echt. Aanwezigheid is aanvaarding. Aanwezigheid
hoeft niets te doen om te kunnen aanvaarden. Alleen
het denken gelooft dat er iets gedaan moet worden om
te kunnen aanvaarden. Dit is de droom, gestructureerd
in de tijd- de waanzin van iets te moeten bereiken.

uit een open houding voor wat is en niet vanuit ego

gerelateerd verzet, gezoek en overdreven geanalyseer.
Verzet veroorzaakt lijden. Dit is de reden dar het
ego spiritueel op zoek gaat, maar ware aanvaarding zal
het op die manier nooit vinden. Zoeken impliceert
moeite doen, tijd en dingen willen vermijden, met an
dere woorden verzet regen wat zich nu voordoet. Het
ego is per definitie in verzet, dus voedt het met zijn
gezoek alleen zichzelf.
Werkelijke aanvaarding vindt plaats als we ons niet
alleen bewust zijn van onze gedachten die zich verzet
ten tegen de werkelijkheid, maar ook van het voort
durende geanalyseer waarmee zoeken naar acceptatie
gepaard gaat. Je gedachten analyseren betekent juist
moeite doen en in verzet zijn, dus geen aanvaarding.
Als je dat goed in de gaten houdt, valt het vanzelf weg.
Zolang er nog een droom-zelf is dat aanvaarding zoekt,
kan ware aanvaarding nooit gerealiseerd worden. Een
spirituele zoeker die zich verzet tegen wat ik net heb
gezegd, bezorgt zichzelf nog meer jaren op het spiritu
ele pad. Hij geeft zichzelf meer tijd, dus meer ego. Hij
is nog niet klaar om zijn droom-zelf dat gelooft dat hij
het middelpunt van het leven is, op te geven.

Aanwezigheid laat alle gedachten over een situatie los,

of doet dat niet. In elk geval maakt het van wel of niet
loslaten geen enkel probleem. Dit lijkt misschien op
apathie, maar in werkelijkheid is het pure aanvaarding
en dus onvoorwaardelijke liefde. Vanuit pure aanwe
zigheid kan er zeker actie worden ondernomen om een
situatie ten goede te keren, maar dat gebeurt dan van78

Vrede

schaVrede is ook zoiets waar een zoeker in zijn zelfge

elen. Ten
pen spirituele zoektocht mee gaat onderhand
ergens in
onrechte gelooft hij dat vrede iets is wat hij
Op
de toekomst of door eigen daden kan verkrijgen.
uele
spirit
deze manier wil hij iets terug in ruil voor zijn
79

investering. Het ik wil onderhandelen met vrede zodat

wegvalt en hij kan zien wat iemand in werkelijkheid

het zichzelf een 'vredig ik' kan noemen.

is, vangt hij een glimp op van echt mededogen. Dan

Zo iets bestaat niet. Het denken is niet echt gente

ziet hij dat iemand verdriet heeft, maar hij weet ook

resseerd in vrede. Ware vrede betekent de totale vernie

dat het niet 'echt' is. Het is niet meer dan een verhaal

tiging van het lawaaierige, op het denken gebaseerde

waar het bewustzijn zich aan hecht. Hij ziet dat hij

zelf en van zijn verslaving aan zoeken en oordelen. Het

helemaal niet is afgescheiden van de persoon in kwes

droom-zelf kent van nature geen vrede. Het verzet zich

tie. Mededogen is wat op zo'n moment toekijkt. Het

tegen wat is. Door zijn constante gerichtheid op de

zelf is verdwenen. Maar dan steekt het verlangen dit

toekomst en het alsmaar oordelen en vergelijken blijft

mededogen terug te krijgen, of de gebruikelijke, in het

het ego gewoon wat het is. En daardoor blijft ook on

denken gewortelde focus op het ik, weer de kop op en

vrede wat het is.

wordt mededogen opnieuw verhuld.

Ware vrede gaat elk begrip te boven, want je gaat

Als her ik vat krijgt op mededogen, dan eigent het

steeds minder denken. Het leven wordt niet meer uit

zich dit toe om er zelf beter van te worden of omdat

sluitend geleefd via het brein. Als er gedachten opko

het wil laten zien hoe meedogend het is. Mededogen

men, dan is er geen identificatie met of gehechtheid aan

kun je niet teweegbrengen, herhalen of naar op zoek

die gedachten meer. De geest stopt met zoeken en stre

gaan. Door dat soort mentale bewegingen wordt het

ven. Hij stopt met anderen te beoordelen en dus tegen

natuurlijke mededogen in onszelf verhuld. W ij zijn

hen in verzet te zijn, in een vergeefse poging zichzelf

zelf mededogen, we hoeven er niet naar te streven of

te definiren. Als oordelen en verzet opkomen, dan ge

voorbije situaties waarin het zich spontaan voordeed

beurt dit in het licht van gewaarzijn. Het denken pro

te herscheppen. De zoeker maakt zichzelf wijs dat hij

beert niet langer de enige plek waar vrede gevonden kan

meer tijd nodig heeft of de een of andere spirituele

worden te ontvluchten: het hier en nu. Door gewaar te

techniek moet toepassen om meedogender te worden.

zijn, niet alleen van gedachten en emoties die onvrede

Hij ziet niet dat hij alweer met zijn eigen concept aan

oproepen, maar ook van het denkproces dat achter het

het onderhandelen is. Hij schept de illusie dat mede

zoeken naar vrede zit, wordt vrede gerealiseerd als een

dogen losstaat van hemzelf en vervolgens gaat hij er

kenmerk van de natuurlijke staat.

achteraan.

Mededogen

wanneer de droom van het in het denken gegrondveste

Een zoeker onderhandelt ook vaak met mededogen. AI

en toe, bijvoorbeeld wanneer het ik voor een ogenblik
80

Echt mededogen bestaat alleen op dit moment,

ik niet de werkelijkheid verhult en al het zoeken en
streven naar mededogen stopt. In aanwezigheid wordt

81

mededogen gerealiseerd als een kenmerk van de na

dere weg te vluchten. In dat losmaken wordt vrijheid

tuurlijke staat van Eenheid.

gerealiseerd.

Vrijheid

Nederigheid

Tijdens zijn geperfectioneerde zoektocht onderhandelt

Het ego onderhandelt ook met nederigheid, niet be

het spirituele ego ook over vrijheid. Met zijn denken is

seffend dat nederigheid een woord is dat duidt op

het klem komen te zitten in een of andere situatie, en

onze natuurlijke staat of de afWezigheid van ego. Er

daar wil het nu vanaf Daarom gaat het in onderhan

zijn zoekers die tijdens hun spirituele zoektocht lijstjes

deling met vrijheid, in de hoop dat dit zal helpen. Het

bijhouden met hun negatieve en positieve kanten. Als

ziet vrijheid als een remedie of een handige oplossing.

ze beide kanten in evenwicht weten te houden of als ze

Maar ware vrijheid is geen remedie of een handige op

denken dat hun deugden in de meerderheid zijn, voe

lossing die je kunt vinden als je ernaar zoekt. Vrijheid

len ze zich goed. Ware nederigheid echter wordt nooit

bestaat niet in de toekomst, want de toekomst bestaat

beloond, want er is simpelweg niemand die ergens

niet, behalve als een gedachte die in het nu opkomt.

aanspraak op maakt. Er is alleen gewaarzijn dat alles

Elke poging vrij te worden in de toekomst betekent

wat zich nu aandient gadeslaat. Dat gewaarzijn is van

dat je slaaf bent van een mentale illusie. Vrijheid is al

nature nederig. Het wil niets van het leven. Het pro

leen maar in het hier en nu.

beert niet beter te zijn dan iemand anders. Door dat te

Als alle mentale bewegingen richting de toekomst,

beseffen wordt de volheid van het leven verkregen.

met inbegrip van zoeken naar vrijheid, worden ge

zien als illusies, wordt vrijheid vanzelf gerealiseerd. De

Eerlijkheid

scheidslijn tussen het zelf en vrijheid is louter gebaseerd

Het droom-zelf onderhandelt ook met eerlijkheid,

op het denken. Als het ik dat beseft, zal het niet langer

waarbij het probeert zo goed als het kan de waarheid

onderhandelen met vrijheid. Daarom wordt verlich

te vertellen zolang de waarheid niet teveel pijn doet.

ting ook bevrijding genoemd. De vrijheid echter waar

Het ego gelooft dat, als het nu maar vaak genoeg de

dit woord naar verwijst is geen concept en ook niet het

waarheid heeft gezegd, het de bestemming 'een eerlijk

tegenovergestelde van slavernij. Het is het besef dat jij

persoon' zal bereiken. Alweer zoekt het iets in ruil voor

de opening bent waarin begrippen als vrijheid en sla

zijn spirituele investering. Ook dit zoeken is een en al

vernij komen en gaan. Door jezelf als die opening te

ego-gerichtheid. Door zich toe te leggen op een op

zien, ben je in staat je los te maken van je gedachten

pervlakkig soort eerlijkheid gaat het ego voorbij aan

en probeer je niet langer van de ene toestand in de an-

de grootste leugen van allemaal: de leugen dat we af-

82

83

gescheiden zijn. Uit de oerleugen dat het zelf losstaat

gelooft de leugen dat hij niet alles heeft wat hij op dat

van de rest van het leven komt een hele serie leugens

moment nodig heeft en besluit om te gaan stelen. Een

aan de oppervlakte voort, leugens die allemaal bedoeld

terrorist gelooft de leugen dat zijn geloofssysteem de

zijn om het illusionaire gevoel van afgescheidenheid te

waarheid is, en dat anderen die waarheid bedreigen.

versterken.

Dus blaast hij zichzelf op in een menigte, niet besef

Ze dienen allemaal ter bescherming van een onwaar

fend dat in zijn droom van afgescheidenheid het hele

zelfbeeld. Zo vertelt iemand die het slachtoffer van iets

idee van een vijand zijn eigen fictie was. Een spirituele

is geworden hoe oneerlijk het leven haar behandelt,

zoeker denkt dat hij spiritueler is dan anderen, niet be

niet beseffend dat juist haar slachtofferrol afgeschei

seffend dat er geen afzonderlijk ik bestaat om spiritueel

denheid, en dus lijden, in stand houdt. Een rijke man

te zijn en dat het idee dat iemand spiritueel 'beter' of

liegt door te zeggen dat geld macht is, ondertussen het

'verder' is dan iemand anders, een ik-gerichte droom

gevoel van onmacht verbergend van zijn droom-zelf

is, dus een leugen. Een spirituele lerares liegt over hoe

dat geen ware vervulling kan vinden in al het geld van

ze verlicht is geworden, niet beseffend dat er geen zelf

de wereld, want het afgescheiden zelf kan alleen- en

is dat verlicht kan worden en dat ze, door te geloven

van nature- verhalen vertellen over gemis. Een kun

dat zij iets heeft wat anderen niet hebben, een scheids

stenaar vertelt leugens door te zeggen hoe geweldig hij

lijn trekt tussen zichzelf en hen.

is en dat miljoenen mensen zijn muziek kopen, onder

Als de oerleugen dat het zelf is afgescheiden wordt

tussen herone in zijn aderen spuitend omdat hij weet

doorzien, wordt ook gezien dat al die leugens aan de

dat geen roem ter wereld ooit zijn onverzadigbare be

oppervlakte illusionair, onnodig en te pijnlijk zijn voor

hoefte aan waardering, aandacht en liefde kan stillen.

woorden. Nogmaals, het gaat hier niet om perfectie.

Die onverzadigbare behoefte komt juist door de illusie

Leugens zullen ook bij volledig gewaarzijn in het mo

van afgescheidenheid. Een echtgenoot maakt zichzelf

ment nog steeds opkomen, maar ze zullen worden ge

wijs dat zijn geluk afhangt van het feit of zijn vrouw zal

zien voor wat ze werkelijk zijn: de takken van een veel

afvallen en liegt dan tegen haar over zijn verhouding

grotere boom van bedrog die zijn wortels heeft in de

met een ander, niet beseffend dat het figuur

oerleugen: de droom van afgescheidenheid.

van

zijn

vrouw niet het probleem was. Hij geloofde simpelweg

de pijnlijke gedachte dat geluk buiten hemzelf ligt en

Als alle onderhandelingen stoppen

dus van iemand anders afhangt. De vent met zijn nieu

Met dit alles wil ik niet zeggen dat we moeten stop

we auto liegt over hoe dit stuk metaal zijn zelfgevoel en

pen met denken. Wanneer 'geen zelf ' is gerealiseerd,

zijn aanzien bij anderen zal vergroten. Een pechvogel

kunnen gedachten nog steeds opkomen, maar we zijn

84

85

er niet meer aan verslaafd - er is niemand meer om

er druk om. Wanneer men beseft dat deze begrippen

zich er in vast te bijten. Een hogere, liefdevollere in

behoren tot de natuurlijke staat, stoppen alle onder

telligentie neemt het over. Er is geen zoeker meer om

handelingen. Stopt al het gezoek. Er is alleen 'Dit' en

te onderhandelen met overgave, vrede, aanvaarding,

niets is daarvan afgescheiden. 'Dit' is van nature vre

mededogen, vrijheid, eerlijkheid en nederigheid. Niet

dig, geeft zich over, is vreugdevol, vrij, meedogend,

langer wordt er nog gezocht naar wat dit zou kunnen

aanvaardt, is eerlijk en nederig.

opleveren, een spiritueler zelf bijvoorbeeld. Deze be

grippen zijn kenmerken van wat er in werkelijkheid is
- voorbij de ideen van de zoeker over wie hij is of wat
hij kan worden.
Tijdens de spirituele zoektocht gelooft het ego dat
het, net als bij een ui, lagen van zichzelf moet wegpel
len om zo bij zijn ware versie uit te komen. Als we
spiritueel rijp zijn, dan realiseren we ons dat we nooit
een ui zijn geweest. Die ui was een droom.
Tegen een dergelijke boodschap zal het denken zich
verzetten, maar dat wat de zoeker in werkelijkheid is
en wat boven al zijn gezoek uitstijgt, kent de waarheid.
Er valt niets te halen. Vrede, overgave, vreugde, me
dedogen, aanvaarding, eerlijkheid en nederigheid zijn
slechts woorden in zijn droom van afgescheidenheid.
Het zijn gedachten die in het nu opkomen en waar de
zoeker, als onderdeel van zijn droom waarin hij iets
moet bereiken, veel waarde aan hecht. Het denken is
niet de bron van werkelijke vrede, overgave, vreugde,
vrijheid, mededogen, aanvaarding, eerlijkheid en ne
derigheid. Het denken oordeelt, becommentarieert,
praat, leest en schrijft over deze begrippen. Alleen ie
mand die droomt dat hij is afgescheiden van spiritu
ele principes en er profijt van wil hebben maakt zich
86

87

De anderen zitten net zo goed op een spiritueel pad, ook

al realiseren ze zich dat niet. De bankier

aan

het einde

van de straat die hard werkt voor een promotie volgt net

Geen zelf, geen pad

zo goed een spiritueel pad om iets te bereiken: een betere

toekomst voor zichzelf en zijn fmilie. Zelfs een verslaafde
op het hoogtepunt van zijn verslaving zit op een spiritu
eel pad om zijn pijn en de werkelijkheid te ontvluchten,
dus om zijn situatie te verbeteren. De bankier en de ver
slaafde gebruiken misschien niet de term 'spiritueel pad,'
maar toch doen ze precies hetzelfde als de bewuste volgers
van een spiritueel pad. Het ego is erop uit om te zijner
tijd compleet te worden, ergens in de toekomst.
Het is niet per se verkeerd of ongezond om een betere

De waarheid is een land zonder pad...

ze is tijdloos.

eder droom-zelf volgt een pad

Er is niets mis mee om een spiritueel pad te vol

gen. Ieder ego volgt een pad, want het ego is een pad.
Het is een zoektocht. Sommige mensen zitten bewust
op een spiritueel pad, anderen onbewust. De bewuste
zoekers volgen spirituele programma's, mediteren, bid
den, doen oefeningen, volgen leraren of priesters en
behoren tot een gemeenschap van mensen die ook op
een dergelijk pad zitten. Ze zijn doelbewust bezig met
zoeken naar een beter leven, een betere versie van zich
zelf, God, of het einde van het zelf.
88

sitief zijn. Die beweging van de geest is immers cruciaal

geweest voor het overleven van de menselijke soort. In

J. Krishnamurti

toekomst te willen bewerkstelligen. Het kan juist heel po

onze hersens is een mechanisme geprogrammeerd dat

ons beloont voor het vinden van voedsel en seks zodat
het mensdom blijft voortbestaan. Wat is er nog liefdevol
ler dan elke dag naar je werk gaan en geld verdienen om
onze kinderen te eten te geven en hen naar school te laten
gaan? Lijden ontstaat als zo'n beweging richting de toe
komst volledig opgaat in het psychologische domein van
het zelf. Als je je zelfgevoel wU ontlenen

aan

gedachten

over de toekomst, dan identificeer je je met het denken.

En dit is de oorzaak van het lijden van de mens.

Waarin het gevoel van gemis zich uit

Het volgen van een pad wordt gestimuleerd door een
illusionair gevoel van gemis. De meeste mensen zien
89

hun gevoel van gemis niet rechtstreeks onder ogen. In

geconfronteerd met een andere gedachte. Simpel ge

plaats daarvan komt het op de meest ongelegen plek

zegd: een droom wordt geconfronteerd met een andere

ken en momenten naar buiten, bijvoorbeeld wanneer

droom.

je maar blijft drukken op de knoppen van een fruitma

Op dit delicate tijdscontinum - gedachten die

chine in een casino, totdat je helemaal blut bent. Het

zich steeds bewegen tussen het verleden en de toe

komt tot uiting wanneer je achter elkaar een hele doos

komst- berust heel je zelfgevoel. In feite bestaat het

bonbons opeet. Het manifesteert zich in roekeloos rij

droom-zelf uit drie gedachtewerelden: gedachten over

gedrag, werkverslaving, altijd de nieuwste spulletjes

het verleden, gedachten over de toekomst en gedach

willen kopen of voortdurend diten. De lijst is onein

ten die zich verzetten tegen wat opkomt in het huidige

dig. Het kan allemaal worden samengevat als onvrede

moment. Het droom-zeif is fragiel en kwetsbaar omdat

met wat er op dit moment is.

het een leugen is die er alles aan gelegen is om in leven

Het gevoel van gemis komt ook naar voren als je,

te blijven en die de werkelijkheid van wat is ontkent.

om gelukkig te kunnen zijn, behoefte hebt aan een

Deze leugen wordt van brandstof voorzien door angst,

romantische relatie. Het steekt de kop op als je zo'n

gebaseerd op de innerlijke zekerheid dat ware overgave

relatie vindt, maar toch een ander wilt of een aantrek

het einde van het ego betekent. Voor het ego betekent

kelijker iemand hoopt te vinden.

een dergelijke overgave zijn dood. In plaats van deze

Wanneer je ruzie hebt met je vrouw en ze zegt iets

waarheid onder ogen te zien tovert het een uitgebreide

wat je diep kwetst, dan raakt dit je zelfbeeld waar een

verzameling gedachten tevoorschijn, bekend onder de

gevoel van gemis aan ten grondslag ligt. Dat gemis is

naam 'ik.'

een volslagen illusie, geschapen door gedachten en ge

Dit door het zelf geobsedeerde pad laat zich op

voelens waar je je aan vastklampt. Het komt regelrecht

zoveel destructieve manieren kennen. Is het je nooit

voort uit je verslaving aan gedachten over het verleden

opgevallen dat als je de ene ondeugd, roken bijvoor

(wie je denkt dat je bent), gedachten over de toekomst

beeld, opgeeft, er een andere - werk, porno, teveel

(wat je al dan niet wilt worden), en de daarbij beho

eten, fitness, internetverslaving of zelfs spiritualiteit

rende gevoelens. Je vrouw heeft je conceptuele zelf

- voor in de plaats komt? Op dit pad veranderen al

aangevallen, en omdat je ten onrechte gelooft dat je

leen de wortels. Het zoeken gaat niet over. Gisteren

bent wat je denkt, moet je terugvechten met gedach

was het koffie, vandaag zijn het moorkoppen. Mor

ten die hr zelfbeeld kwetsen. Op zo'n moment is er

gen is het ander werk, een nieuw zelfhulpboek, een

geen werkelijke relatie of communicatie meer. Angst

betere sekspartner of een nieuwe spirituele techniek.

wordt geconfronteerd met angst. Een gedachte wordt

Al deze activiteiten zijn niet per definitie problema-

90

91

tisch. In het juiste perspectief gezien kunnen som

of in India. Het heeft niets te maken met de term 'ad

mige zelfs heel gezond zijn. Als je echter probeert

vaita vedanta' of boeddhisme, of zelfs met het woord

dit moment te ontwijken, zit je vast in de waanzin

'verlichting.' Dat zijn alleen maar wegwijzers. Het is

van het droom-zelf. Het denken is op zoek naar de

beschikbaar voor iedereen die onder ogen wil zien dat

volgende speeltuin waar iets te halen valt, waardoor

het waanzin is om constant naar het verleden of de

je niet geconfronteerd hoeft te worden met de weer

toekomst te kijken en zich te verzetten tegen het nu.

stand die op dit moment naar boven komt.

En als je daartoe bereid bent, dan zie je dat het door

Het ego is altijd bezig- met dingen doen en willen

het denken geconstrueerde zelf op een illusie berust.

bereiken in de droom. Steeds is het op zoek naar aflei

Volledig ontwaken betekent ook ontwaken uit zelf

ding, zodat het niet het feit onder ogen hoeft te zien

bedachte concepten als 'advaita vedanta,' 'boeddhisme'

dat er niets is om een zelf uit op te bouwen. Het vlucht

en 'persoon.' Er is geen persoon of godsdienst die de

weg voor ware overgave aan de werkelijkheid die heel

eer opeist voor ontwaken. Er is niemand aanwezig om

zijn droom van actie ondernemen aan diggelen slaat.

te ontwaken. Als je iemand hoort zeggen dat hij 'ver

De waarheid is dat er gewoonweg geen afzonderlijk

licht' is of een ' boeddhist,' dan weet je dus meteen dat

zelf is. Voor het denken klinkt dit misschien angstaan

hij droomt. Volledig ontwaken kan niet plaatsvinden

jagend, maar het is de waarheid, en daardoor is het heel

voordat er letterlijk geen enkele gehechtheid meer is

erg bevrijdend. Het betekent dat er een einde komt

aan wat voor hulpmiddel dan ook waardoor het heeft

aan lijden. Of juister gezegd, er wordt beseft dat lijden

kunnen gebeuren. Woorden zoals advaita vedanta,

enkel en alleen deel uitmaakt van het droom-zelf.

boeddhisme, christendom, twaalfstappen program

ms, verlichting en God behoren tot de wereld van be

Waarheid zonder pad

grippen- de wereld van de vormen. Uit gehechtheid

Dat het waanzin is iets te willen bereiken hebben heel

aan de wereld van de vormen ontstaat lijden en afge

veel mensen helemaal niet door. Als ze het echter be

scheidenheid. Bovengenoemde woorden zijn prach

ginnen te zien, gaat de deur naar bevrijding open. Dit

tige uitdrukkingen voor 'Dit,' maar hun waarheid is

zien heet verlichting, waarmee wordt bedoeld dat je

betrekkelijk. Het zijn kaarten die verwijzen naar 'Dit'

volledig aanwezig bent voor wat er op dit moment ge

- de ultieme waarheid voorbij alle woorden en vor

beurt, met inbegrip van elke neiging om dit moment

men. Naar de goddelijke geest.

uit de weg te gaan. Verlichting is niet iets wat alleen

De goddelijke geest realiseert zichzelf wanneer het

speciale mensen of zogenaamde goeroes overkomt. Het

vormloze gewaarzijn dat op dit moment door jouw

gebeurt niet alleen maar binnen een bepaalde traditie,

ogen kijkt, zich bewust wordt van zichzelf. Alle vor-

92

93

men, alle begrippen, moeten voor altijd worden losge

Spiritueel ontwaken is een waarheid zonder pad. Er

laten. Begrippen, hoe spiritueel of mooi ze ook klin

is geen pad dat naar ontwaken leidt, want het Zijn is

ken, zijn enkel wegwijzers naar het simpele, vormloze

al ontwaakt. Je ontwaakt wanneer er een opening is

gewaarzijn in het hier en nu. Het goddelijke kijkt door

naar wat er op dit moment is. Tijd, inspanning, con

onze ogen, en ziet zichzelf overal.

trolezucht of zoeken hebben daar niets mee te maken.

De realisatie waar dit boek op wijst overstijgt die re

Qua inspanning is er niets wat je kunt doen om te

latieve waarheden, maar omvat hen tegelijkertijd. Het

ontwaken, want ontwaakt zijn is er al. Het is wat deze

gaat om het rechtstreeks zien van een vormloze wereld

woorden leest. Het is wat ademt. Iedere poging om te

(die nog uitgebreid ter sprake komt in de hoofdstukken

ontwaken vertroebelt het besef van wat er in het tijd

De innerlijke diepte en De ruimte van de liefde) waar de

loze nu al is. Je hoeft het alleen maar te zien, en daar

wereld van de vormen uit voortkomt. De werelden van

hoef je helemaal geen moeite voor te doen.

de vormen (:wals woorden, begrippen, geloofsovertui

Het leven beweegt zich in alle vrijheid voort. Jij

gingen) en vormloosheid (wals ruimte of gewaarzijn)

bent die vrijheid. Vrijheid manifesteert zich alleen als

zijn helemaal niet van elkaar gescheiden; het zijn in feite

er geen tijdgebonden pad is. Een pad volgen betekent

twee manieren om naar een en dezelfde werkelijkheid

heel veel mentale ego-ballast met je meesjouwen. Als

te kijken: 'Dit.' Als je verdrinkt in ideen, begrippen en

je een illusie gelooft, dan accepteer je ook her lijden

geloofsovertuigingen, verdrink je in de wereld van de

dat erbij hoort. De waarheid kan nooit op een pad

vormen en ontken je de vormloze wereld. Daarmee ont

gevonden worden, want een pad is enkel een gedachte

ken je de waarheid waar het woord God naar verwijst.

die in het nu opkomt. De waarheid is dat wat naar die

'God' en 'Dit' verwijzen naar de ultieme waarheid die

gedachte kijkt. Jij bent de waarheid. Als je die beseft,

niet begrepen kan worden door een verstand dat zich

stopt al het lijden.

verliest in dualistische concepten. Concepten zijn slechts

Ware vrede gaat elk conceptueel begrip te boven en

richtingaanwijzers naar de rechtstreekse ervaring van de

kan alleen gevonden worden als alle pogingen om er

werkelijkheid, bekend als het leven op dit moment.

greep op te krijgen of het in de tijd te vinden, wor

Waarheid is wat zich nu afspeelt, plus de realisatie

den opgegeven. Het brein is iets geweldigs, het is een

dat dit zich niet afspeelt voor een persoon of binnen

fantastisch instrument! Koester het, gebruik het voor

een bepaalde godsdienst, traditie of spirituele weg. In

praktische zaken. Het is echter niet wat jij bent. En

werkelijkheid gebeurt het leven gewoon. Geloven dat

wlang je werkelijk gelooft dat het jou kan venellen

het leven jou overkomt en dat jij een spirituele weg

wie je bent, of wat het leven, de waarheid of God is,

bewandelt, betekent dat je droomt.

zul je nooit weten wat vrede is. Het denken is niet ge-

94

95

interesseerd in dit moment. Het doet alles wat het kan

die droom wegvalt, zie je het geheel. Dan zie je 'Dit.'

om 'Dit' te vermijden. Het weet dat dit moment zijn

Je beseft dat je niet afgesneden bent van 'Dit,' ondanks

einde betekent.

al je pogingen om je via je denken af te snijden. Je ziet

Wanneer je negentig jaar bent en op je doodsbed

dat alle gedachten over 'Dit' simpelweg verschijnen in

ligt, zul je je misschien afvragen waarom je het gevoel

'Dit.' Zoeken en vinden komen en gaan in 'Dit.' 'Dit'

hebt dat je heel je leven lang alleen maar hebt door

beantwoordt niet alle vragen die de illusie van een pad

gebracht met 'bereiken.' Misschien vraag je je dan af

deden ontstaan, maar dat kan je niets meer schelen. Je

waarom je nooit 'daar' bent gekomen. Misschien rea

beseft dat het 'Dit' is wat je op het denkbeeldige pad

liseer je je dat je 'daar' nooit herkend zou hebben ook

hebt gezocht.

al had je het wel bereikt, want het denken veranderde

steeds van wortel, veranderde steeds wat 'daar' zou
kunnen of moeten zijn. En wellicht realiseer je je dan
op je doodsbed dat je altijd 'hier' bent geweest. Je was
'hier' - in het enige moment waar het leven plaats
vindt. Uiteindelijk is verlichting ontwaken in deze
waarheid, nu. Het pad verduistert de waarheid. Het
is een projectie waarin het denken een soort virtuele
werkelijkheid schept waar altijd iets bereikt moet wor
den. Zodra de muis uit de tredmolen stapt begint hij
hysterisch te lachen omdat hij beseft dat het hele idee
van een tredmolen zijn eigen bedenksel is geweest.
Zo verlichting al ergens op wijst, dan is het op de
afwezigheid van elke interesse in iets wat 'verlichting'
heet. Anders gezegd: het is het besef dat je alleen maar
in je eigen gedachten genteresseerd was, gedachten
die in het nu opkwamen. Is dat niet krankzinnig? Je
beseft dat 'verlichting' slechts een idee is dat in het nu
opkomt, net als het idee 'jij.' Het woord 'verlichting'
betekent dus volledig uit je ik-gerichte droom stappen
waarin er een 'jij' is op een 'pad' naar 'verlichting.' Als
96

97

De kunst van het waarnemen

Er is een principe dat alle informatie in de weg

staat, een principe waar argumenten niet tegenop
kunnen en waardoor een mens gegarandeerd voor
altijd onwetend blijft- dat principe is neerzien
op iets, nog voordat er een onderzoek is ingesteld.
Herhert Spencer

99

Zelfonderzoek:
de opening naar het Ene

Niet werkelijk willen zien wat je lijden veroor

zaakt is de reden datje geest alsmaar periodes van
lijden moet ervaren. Ben je bereid om te zien wat
de oorzaak van je lijden is? Als dat zo is, dan ben
je ook bereid te accepteren dat alles zal veranderen... ja, het is een radicale gedachte. Dit is het
punt waarop de meeste mensen beginnen terug
te krabbelen.
Gangaji

et waarnemen van gedachten

Laat de fraaie titel van dit hoofdstuk je niet van

de wijs brengen. Onthoud dat ontwaken niet in de

toekomst plaatsvindt. Het is een zien in het huidige

101

moment. 'Eenheid' is geen geloefssysteem of ervaring.

Op dit moment zie je waarschijnlijk nog niet hoe

Het is geen gebeurtenis die in de tijd plaatsvindt. Je

het denken werkt. Je gelooft misschien van wel, maar

bent niet onderweg ergens naar toe, waaronder spiritu

het is niet het soort zien dat zelfonderzoek wordt ge

ele verlichting, Eenheid, geluk, voldoening of vrijheid.

noemd. Normaal gesproken onderzoeken mensen een

Deze woorden verwijzen slechts naar het inzicht dat

gedachte door andere, daarmee verband houdende ge

afgescheidenheid niet bestaat, naar kunnen zien dat de

dachten naar boven te halen waarmee ze die eerdere

dingen in het leven niet losstaan van elkaar. Dit bete

gedachte gaan evalueren. Dit heet analytisch denken,

kent dat er geen afzonderlijk 'jij' is. In dit besef valt

wat belangrijk is voor de praktische aspecten van het

het gevoel, afgesneden te zijn van het leven, weg, en

leven (bijvoorbeeld werken, software programmeren

wordt heelheid gerealiseerd. Alle scheidslijnen worden

of een auto repareren), maar het belemmert verlich

doorzien. Paradoxaal genoeg realiseren we alleen dan

ting of zelfrealisatie. Analytisch denken leidt tot een

perfecte vrijheid en voldoening.

niet aflatende stroom gedachten in ons hoofd. Meer

Je zou dus kunnen zeggen dat er niemand is om

dan negentig procent daarvan is nutteloos, herhaalt

zelfonderzoek te doen, maar daarmee span je het paard

zich steeds en is op het zelf gericht. Met 'zelfonder

achter de wagen. Als je dit boek leest, dan is de kans

zoek' bedoel ik niet die gedachtestroom, maar dat wat

groot dat je jezelf ziet als een afzonderlijk individu.

naar die gedachtestroom kijkt. 'Zelfonderzoek' is geen

Zelfonderzoek kan je helpen om door dat gevoel van

nieuwe methode of een pad naar verlichting. Het is dat

afgescheidenheid heen te kijken. Het woord 'opening'

wat alle methodes en paden ziet. Het is aanwezigheid;

verwijst dus naar het besluit dat je als schijnbaar afge

een intelligente aanwezigheid, want door naar binnen

scheiden individu neemt om naar je huidige ervaring

te kijken brengt het inzicht voort. Dit inzicht onthult

te kijken en uit te vinden waarom die afgescheiden

keer op keer dat zoiets als een afzonderlijk zelf niet

heid op dit moment zo echt aanvoelt, waarom je lijdt,

bestaat en dat afgescheidenheid een illusie is, gecreerd

zoekt, of overhoop ligt met het leven of met anderen.

door het denken.

Waarom ben je onderweg naar iets wat in de toekomst

ligt, terwijl het leven alleen

Met de term 'zelfonderzoek' wordt de ware intelli

plaatsvindt? Zoals alle

gentie of gewaarzijn bedoeld dat op elk moment kijkt

methodes valt ook zelfonderzoek weg wanneer het doel

naar die gedachtestroom en ziet hoe hij de illusie van

is bereikt. Wat overblijft is een fantastisch gevoel dat

afgescheidenbeid schept. Het denken onder de loep

niets afgescheiden is van elkaar. Die onafscheidelijk

nemen door middel van zelfonderzoek betekent elke

heid is, ook al wist je het misschien niet, waar je altijd

gedachte in volledig gewaarzijn laten opkomen, zon

naar hebt gezocht.

der ervan uit te gaan dat ze zelfs maar waar of echt zou

102

nu

103

zijn of dat er op gereageerd of naar gehandeld moet

betekent het door het denken geconstrueerde zelf (ego)

worden. Dit is wat zelfgewaarzijn in werkelijkheid is.

zien en je realiseren wat daar aan voorbij of vooraf zou

Hierover zegt J. Krishnamurti:

kunnen gaan of het zou kunnen insluiten. Ramana

Maharshi sprak vaak over zelfonderzoek waarbij je je

'Hoe meer we over een probleem nadenken, hoe

steeds afvraagt wat de bron is van de 'ik'-gedachte. Dit

meer we het analyseren en erover praten, hoe in

is innerlijk vragen stellen om het Ware Zelf, het zelf

gewikkelder het wordt. Is het mogelijk om met

voorbij het ego, te realiseren. Als dat voor jou werkt,

een alomvattende, open blik naar een probleem te

doe het dan. Als je naar binnen kijkt om de bron van

kijken? Hoe moet dat dan? Wnt hier ligt volgens

de gedachte 'ik ben' te vinden, en als je daarbij stoot op

mij onze grootste moeilijkheid. Onze problemen

een prachtige leegte waarin alles verschijnt, dan heb je

nemen steeds meer toe -er dreigt oorlog, onze re

gevonden wat je zocht. Je hebt de waarheid ontdekt: je

laties worden door van alles en nog wat verstoord

weet nu wie je bent.

-maar hoe kunnen we dit alles in zijn totaliteit,

Voor degenen die niet in n klap verlicht worden

als een geheel begrijpen? Het spreekt vanzelfdat er

door Ramans manier van zelfonderzoek doen: bedenk

alleen een oplossing kan komen als we alles kun

dat het betekent dat je kijkt naar wat het ik op elk mo

nen zien in zijn geheel-niet gefragmenteerd, niet

ment aan het doen is. Het betekent dat je elke gedachte

los van elkaar. Hoe kan zoiets? Enkel en alleen als

opmerkt die vanuit de verzameling gedachten oftewel

het denkproces -geworteld in het 'ik: het zelf, en

het 'ik' binnen je veld van gewaarzijn opkomt en weer

gevoed door traditie, conditionering, vooroordelen,

weggaat, in plaats van dat je blindelings elke gedachte

hoop en wanhoop - helemaal stopt. Kunnen we dit

analyseert en innerlijk bediscussieerd. Als het conceptu

ik begrijpen, niet door het te analyseren, maar door

ele denken dit voor het eerst leest, dan concludeert het

het te zien zoals het is, door ons er bewust van te

misschien dat zelfonderzoek volledig op het ik is gericht

zijn als feit en niet bij wijze van theorie-zonder

en dat je voortdurend op jezelf gefocust bent. Nee. Het

te proberen het te vernietigen om iets te bereiken,

is de deur naar een toestand waarin op het ik gericht zijn

maar alleen om te kunnen zien hoe dit zelf, het 'ik, '

stopt. Of je je er nu bewust van bent of niet, ik-gerichte

altijd bezig is?'

gedachten bezoedelen alles wat je doet. Met zelfonder

zoek merk je dat op, waardoor de ware stilte van wie je

Zelfonderzoek is naar binnen kijken en zien wat er op

werkelijk bent gerealiseerd kan worden.

komt in plaats van er van uitgaan dat al je gedachten

Het denken oftewel het ego bestaat uit een verzame

(je interpretaties van de buitenwereld) waar zijn. Het

ling gedachten over het verleden en over de toekomst,

104

105

en verzet tegen wat er nu gaande is. Dat is je gedach

is aan jezelf denken. Maak daar geen probleem van,

tewereld; een gedachtewereld die zich wanhopig verzet

zie het alleen maar.

tegen aanvaarding van wat op dit moment is en die

Om het leven te leven heb je die eeuwige gedachte

probeert de werkelijkheid te ontvluchten. Zoals Eek

stroom helemaal niet nodig. Het leven gebeurt gewoon.

hart Tolle zegt: 'Telkens wanneer je verdiept bent in

Het leeft via jou. Natuurlijk kan het nodig zijn om

oncontroleerbare gedachten vermijd je wat is. Je wilt

je dag te plannen, maar de psychologische verslaving

niet zijn waar je bent: hier en nu.'

aan het denken heeft zo weinig te maken met prak

Geloof echter niemand die je dit allemaal vertelt,

tische zaken dat het alleen maar lastig is. Analyseren

ook mij niet. Als je begint met je gedachten gade te

werkt verlammend, zodanig dat mensen bijna uitslui

slaan, dan zie je zelf wel de waanzin die altijd zijn

tend 'in hun hoofd' leven en niet in staat zijn helder

gang gaat- dat verzet tegen vrede. Je begint te zien

te handelen. Het denken belemmert immers helder,

dat de ene gedachte naar de andere leidt en die weer

doelgericht handelen. Denk nou niet dat je er nu bent

naar de volgende enzovoorts. Bij de meeste, zo niet

door een nieuw geloof aan te hangen dat zegt dat het

alle gedachten, gaat men ervan uit dat ze waar, on

denken helder, doelgericht handelen belemmert. Deze

ontkoombaar en echt zijn. Ze worden zelden betwij

waarheid kun je ook zelf constateren door rechtstreeks

feld of zelfs maar gezien. Je gelooft het hele verhaal

naar binnen te kijken.

dat door je hoofd stroomt. Je bent eraan overgele

In plaats van te geloven wat spirituele leraren zeg

verd. 's Morgens word je wakker en binnen de kort

gen, nodig ik je uit om alles wat zich op ieder moment

ste keren stroomt de ene gedachte na de andere naar

in je eigen hoofd en emotionele lichaam afspeelt, rus

binnen over wat je die dag allemaal moet gaan doen.

tig te onderzoeken. Ik nodig je uit om te kijken naar

'Als ik op mijn werk ben ga ik met mijn chef praten;'

het zelf zoals het zich op elk moment in je hoofd mani

'Ik ga lunchen in Rojo's Restaurant;' 'Ik moet mijn

festeert. Kijk naar hoe je goedkeuring, aandacht, lof of

kind uit school ophalen;' 'Ik ben te dik, ik moet op

erkentelijkheid van anderen zoekt. Op die momenten

dieet;' 'Vanavond ga ik de badkamer schoonmaken.'

kijk je in feite naar je eigen ego-gerichtheid, naar je

Op het moment dat een dergelijke gedachte opkomt,

behoefte om iets van anderen te krijgen- om een com

vooropgesteld dat ze opkomt in volledig gewaarzijn,

pleter 'jij' te worden.

kun je zien dat je het leven niet op zo'n rnanier hoeft

Kijk naar elk oordeel over mensen en situaties dat

te analyseren. Dan zie je dat die stroom van zich als

in je hoofd opkomt. Door al je oordelen gade te slaan

maar herhalende gedachten van nature op het zelf is

zie je dat dit mentale naar buiten wijzen, naar 'ande

gericht. Het enige wat je doet en altijd hebt gedaan,

ren,' nergens op slaat. Je krijgt vanzelf rust in je hoofd

106

107

als je ziet dat door te oordelen je simpelweg probeert

Standpunten doden de geest. Ze verstikken de waar

je ego-gerichte, afgescheiden 'ikje' te definiren en te

neming. Ze resulteren in een vals gevoel van zekerheid

bevestigen door je met iemand anders te vergelijken.

en veiligheid. Standpunten zetten altijd ergens een

Oordelen komt regelrecht voort uit innerlijke onzeker

punt achter. Zodra standpunten worden ingenomen,

heid. Als je dit mechanisme bij jezelf ziet, maar toch

stopt gewaarzijn van wat is. Alles wat gewaarzijn doet

geen rust krijgt in je hoofd, kijk dan naar de gedachte

stoppen is onwaar. Dit betekent niet dat je nooit een

die zegt dat dit moet gebeuren. Dat is een gedachte die

standpunt mag innemen. Op het werk of bij andere

getuigt van de waanzin iets te moeten worden, waar

praktische zaken kan het nodig zijn. Het gaat hier niet

door die rust juist niet gerealiseerd kan worden.

om dingen te onderdrukken, met inbegrip van het on

Kijk naar je gedachten die nu opkomen en die be

weren dat er in het verleden iets gebeurd of niet ge

derdrukken van standpunten innemen; we hebben het

hier over gewaarzijn.

beurd is dat nog steeds van invloed is op wie je nu bent.

Zie dat standpunten waar mensen aan hechten wa

Dat is alleen maar een verhaal. Kijk naar je gedachten

pens worden bij ruzies, onenigheid, discussies, conflic

die nu opkomen en die zeggen dat er iets moet gebeu

ten, godsdienst en oorlog. Standpunten zijn de bouw

ren in de toekomst voordat je je vredig kunt voelen,

stenen van het droom-zelf. Mijn standpunt botst tegen

of vrijheid, geluk of aanvaarding kunt vinden. Vrede,

jouw tegenovergestelde standpunt. Mijn gehechtheid

vrijheid, geluk en aanvaarding krijg je alleen nu, op

knalt bovenop de jouwe. Er is geen werkelijke ont

het moment dat je je volledig bewust bent van deze

moeting meer. Geen werkelijke relatie. Als de wil van

verhalen over het verleden en de toekomst.

de een tegen die van een ander botst, kijken we niet

Zie hoe je met je verstand zekerheid zoekt. Je wilt

samen naar een probleem. We willen alleen maar 'ge

gelijk hebben, weten, standpunten bepalen, dingen

lijk' hebben en vasthouden aan onze standpunten. We

laten ophouden en tot een goed einde brengen. En

willen alleen maar ons ego, dus afgescheidenbeid en

toch breng je met je verstand nooit iets definitief tot

onenigheid, handhaven. De energie achter het wel of

een goed einde. Je gelooft dat, door iets conceptueel

niet met elkaar eens zijn is zuiver ego-energie.

te begrijpen (door het te analyseren) je rust zult vin

Zelfonderzoek doen betekent bewust zijn van alle

den in een completer zelfgevoel. Maar zo kom je nooit

bewegingen van het zelf, telkens wanneer ze opkomen.

tot rust, niet werkelijk. Elk standpunt is zo wankel en

Deze bewegingen hebben maar n doel: de gericht

tijdelijk als een berg zand. Er is altijd wel een ander

heid op het zelf in stand houden. Zelfonderzoek doen

standpunt, mening of tegenargument waardoor het

betekent zien dat standpunten innemen, discussies,

oorspronkelijke standpunt onderuit wordt gehaald.

conflicten, ruzies, het met elkaar eens of oneens zijn,

108

109

godsdienst en oorlog in essentie slechts n beweging

intelligentie op grond waarvan je alle kanten van het

van het zelf is die in verschillende vormen of met meer

probleem kunt zien. Neem waar dat, wanneer je op

of minder energie telkens weer de kop op steekt. Deze

zoek gaat naar een antwoord op of een oplossing voor

beweging wil niets anders dan de droom van afgeschei

denheid scheppen, versterken en bevestigen.

een probleem, je meesral al een vooropgezet idee hebt

van wat voor antwoord of oplossing je wilt vinden. Je

Misschien zeg je tegen jezelf: 'Hoe kan het met ie

acties en gedachten zijn al in de richting gestuurd van

mand eens zijn nu egocentrisch zijn?' Als je zelfonder

je vooropgezette meningen. Op die manier ben je niet

zoek doet, dan zie je dat als je op het niveau van het den

echt op zoek naar een oplossing. Je bent op zoek naar

ken instemming van iemand anders zoekt, je meestal

een bevestiging van je eigen vooropgezette mening. Zo

een bevestiging zoekt van wat je al weer en gelooft. Het

houd je jezelf en anderen voor de gek. Zie je hoe ego

ego is in wezen een verzameling gedachten over wie jij

eentrisch deze gang van zaken is?

bent, met inbegrip van wat je weet en gelooft over het

Mijn uitnodiging tot zelfonderzoek is geen uitno

leven. Nogmaals, er is niets mis met gedachten of ge

diging tot het onderdrukken van je gedachten of ge

loofsovertuigingen, maar als je gelooft dat het denken

loofsovertuigingen. Het is simpelweg een verwijzing

je kan vertellen wie je bent of wat het leven of wat God

naar een totaal andere, veel liefdevollere energie dan

is, leef je in waandenkbeelden. Door te sterk op het

de energie die vrijkomt bij menselijke interactie die is

denken te vertrouwen voed je de droom van afgeschei

vastgelopen op het niveau van het denken. Deze lief

denheid. Als je het met iemand eens bent, wordt wie je

devolle energie komt vanzelf vrij door waar te nemen.

denkt dat je bent naar jou weerkaatst door iemand an

Dat wat waarneemt is de liefde zelf.

ders die over een bepaald onderwerp dezelfde visie of

mening is toegedaan. Dat is ok. Zoek zoveel instem

Het waarnemen

ming als je maar wilt. Instemming is niet per definitie

Zelfonderzoek doen houdt ook in dat je nauwkeurig

ongezond. Ik wijs je slechts op de energie die achter

gadeslaat wat opkomt en weer weggaat in je emotio

dat zoeken steekt. Houd jezelf niet voor de gek. Zie dat

nele lichaam. Wees heel nieuwsgierig naar elke nega

instemming zoeken hetzelfde is als zoeken naar beves

tieve emotie zodra ze in je lichaam opkomt. Laat haar

tiging van wie je denkt te zijn. Je zoekt bevestiging van

opkomen binnen je gewaarzijn. Voel je emoties zodra

de innerlijke taperecorder waar al je herinneringen op

ze opkomen. Breng je gewaarzijn in de emotie en ga

staan. Dit gebeurt vaak op zo'n onbewust niveau dat

er helemaal, van binnenuit, in zitten. Neem ook de

mensen het geeneens door hebben. Dit soort zoeken

ruimte eromheen gewaar. Zie dat elke emotie opkomt

getuigt niet van openheid. Het getuigt niet van ware

binnen de ruimte die jij bent. Bestempel haar niet als

110

van

emoties

111

'angst' of 'boosheid,' en ga ook geen verhaal ophangen

tegen een negatieve emotie is het enige waardoor je

over het feit dat zo'n emotie al dan niet terecht aanwe

vindt dat die emotie moet verdwijnen. Als je dus wilt

zig is. Probeer een emotie niet weg te krijgen door haar

dat boosheid verdwijnt of dar het iets anders is dan het

weg te denken, te rationaliseren of te rechtvaardigen.

is, bestrijd je onvrede met onvrede. Dit is de waanzin

Als de neiging opkomt een emotie te benoemen, er een

van iets te willen bereiken. Door te proberen een toe

verhaal omheen te hangen, haar te rationaliseren of te

komstige toestand zonder boosheid te bereiken, ver

rechtvaardigen, kijk dan ook naar deze bewegingen.

mijd je de boosheid die er nu opkomt. Je vermijdt de

Zie je emoties rechtstreeks voor wat ze zijn; energie

werkelijkheid. Door negatieve emoties zoals boosheid,

bewegingen in je lichaam. Een zelf construeren van wat

angst, jaloezie, je gekwetst voelen, afgunst, hebzucht,

er in je opkomt maakt de droom alleen maar sterker.

ongerustheid, verdriet of wrok re willen vermijden of

Als je je emoties zo onderzoekt, ga je beseffen dat ze

je ertegen te verzetten, wordt de energie achter deze

je alleen maar laten weten dat je gedachten rond je ik

emoties alleen maar sterker. Zelfonderzoek doen bete

draaien. Als er dus emoties in je lichaam opkomen, kijk

kent kijken naar elk verhaal op emotioneel of mentaal

dan naar het verhaal in je hoofd dat ermee samenhangt.

niveau dat zegt dat wat voor energie dan ook die nu

Het zal een verhaal zijn dat uitsluitend over jou gaat,

opkomt, niet mag opkomen. Wees volkomen aanwe

over hoe je niet krijgt wat je wilt of niet wilt wat je hebt.

zig bij elke emotie die nu opkomt.

Zelfonderzoek doen betekent keer op keer naar binnen

Zelfonderzoek doen is naar binnen kijken. Door

kijken naar die verhalen en bewegingen en zien dat ze

naar binnen te kijken zie je dat alles Een is. 'Een' be

een psychologische lusbeweging vormen die zichzelf in

doel ik niet als gevolg van een of andere mening, ge

stand houdt, een beweging die enkel en alleen gente

loofsovertuiging of mentale zekerheid, maar als een

resseerd is in zijn eigen zelfdefinitie en afgescheiden

permanent onderzoek van, en open zijn voor, wat is.

beid. Deze lusbeweging houdt je gevangen in de droom

Voor zelfonderzoek hoef je niets te doen. Je hoeft er

waarin jij het middelpunt van het leven bent.

niets voor te worden. Zelfonderzoek doe je niet om er

Het is waanzin om altijd te willen dat de dingen

iets aan over te houden. Zelfonderzoek doen betekent

anders zijn dan ze zijn. Door zo met de werkelijkheid

dat je op een natuurlijke manier open staat voor wat

overhoop te liggen blijft het droom-zelf in het middel

er gebeurt; dat je de beweging, gericht op 'worden'

punt staan. Boosheid, angst, jaloezie, je gekwetst voe

die zich afspeelt in de mentale droom, steeds ziet. Zie

len, afgunst, hebzucht, ongerustheid, verdriet en wrok

dat er niemand is die zelfonderwek doet. Er is alleen

bewijzen allemaal dat er geen vrede is. Ook verzet tegen

openheid. Deze openheid ziet en onderzoekt alle stand

al deze gevoelens betekent dat er geen vrede is. Verzet

punren, geloofsovertuigingen, mentale zekerheden,

112

113

emoties, verhalen, bewegingen en reacties. Vanuit deze

openheid wordt actie ondernomen, niet vanuit ana
lyseren, verhalen ophangen, ego en afgescheidenheid.
Actie is dus nier meer op het zelf gericht, maar wordt
genomen op grond van het geheel. Anders gezegd: als

Onbewustheid, een verhaal

het ik-verhaal volledig wordt doorzien, lost het op.

Dan kan God via jou actie ondernemen. Het enige wat
je hoeft te doen is zelfonderzoek. Het droom-ik kan
niet oplossen omdat het ik dat wil. Het moet vanzelf
oplossen. Neem alleen maar waar. Van daaruit neemt
waarheid het over.

Bewust zijn is geen mystieke ofspeciale vaardig

heid waar alleen goeroes toe in staat zijn.
Het betekent simpelweg 'zien' waarom je lijdt.
Zien is altijd een activiteit in het heden.
Niemand wordt bewust in de toekomst.
Kijk naar het verhaal waar je op dit moment ge
loofaan hecht. Onbewust zijn is niet zien waar
om je nu lijdt. En lijden is er altijd als je kiest
voor een verhaal in plaats van zien in het heden.
Scott Kiloby
at betekent onbewustheid als spirituele term?

De meesten van ons denken hierbij aan wat

Wikipedia omschrijft als 'een ingrijpende verande

ring van iemands mentale toestand waardoor er geen

114

115

of bijna geen ontvankelijkheid meer is voor mensen

het leven gewoon, niet langer gehinderd door de ego

en andere prikkels van buitenaf.' Met onbewustheid

gerichte energie van verzet.

bedoelen we een toestand waarin iemand bewuste

loos is geraakt door een klap op zijn hoofd of wan

Kijk zelf

neer hij ten gevolge van een ziekte of coma nergens

Je kunt zoveel lezen over de grote wereldgodsdiensten

meer op reageert.

als je maar wilt. Je kunt leren wat de definitie van zon

Spirituele onbewustheid is misschien niet zo erg als

de is in het christendom. Je kunt lezen wat de Boed

niet meer kunnen reageren omdat je bewusteloos bent

dha verstaat onder lijden. Er zijn planken vol boeken

geraakt ten gevolge van een klap op je hoofd, maar

verschenen over het hindoestische begrip maya of de

in veel opzichten is het wel degelijk 'een ingrijpende

sluier van begoocheling. Je kunt in je buurt een twaalf

verandering van iemands mentale toestand waardoor

stappen programma bijwonen waar gepraat wordt

er geen of bijna geen ontvankelijkheid meer is voor

over menselijke 'gebreken' die schadelijk kunnen zijn.

mensen en andere prikkels van buitenaf.'

De teksten en leraren van deze en alle andere tradities

Spiritueel gezien zijn mensen onbewust of on

kunnen je echter maar tot een bepaald punt brengen.

wetend van wie ze zijn en wat ze doen. 'Onwetend'

Uiteindelijk verwijzen ze allemaal naar de onbewust

is hier niet geringschattend bedoeld. Ik gebruik het

heid van je eigen geest. Dus moet je, om vrij te worden

woord in de letterlijke betekenis van 'niet bewust

van denkbeeldig lijden, veroorzaakt door deze onbe

zijn van een bepaald feit.' De basisbetekenis van on

wustheid, zelf kijken.

bewustheid is 'niet zien' wat er op dit moment ver

Ten eerste moet je zien dat de geest inderdaad on

schijnt. In de ego-staat zijn mensen zich niet bewust

bewust is. Onbewustheid en het menselijke ego of zelf

van wat er in henzelf opkomt, waaronder gedachten,

gerichtheid zijn in feite hetzelfde. Waarschijnlijk kun

emoties en reacties. In plaats daarvan is elk initiatief

je conceptueel begrijpen dat het denken op het zelf is

en elke handeling doortrokken van egocentrisme, ge

gericht, maar dat is niet voldoende. Een gedachte in je

voed door gedachten, emoties en reacties. Deze onbe

hoofd die zegt: 'Mijn denken is op het zelf gericht' be

wuste hang naar controle is hetzelfde als je verzetten.

tekent nog niet dat je ook ziet hoe die zelfgerichtheid

In die zin kun je zeggen dat een individu of ego per

zich in de praktijk op elk moment uit.

definitie in verzet is tegen wat zich voordoet. Verzet

Alleen het gewaarzijn in jezelf kan werkelijk de op

is de wortel van het lijden. Verlichting en aanwezig

het zelf gerichte aard van het denken zien. Gewaarzijn

heid zijn woorden die beschrijven wat er gebeurt als

is 'dat in jou wat ziet,' en niet 'dat wat gezien wordt.'

er geen verzet en controlezucht meer is. Dan gebeurt

Gedachten zijn vormen of objecten die in jou opko-

116

117

men. Het denken is dat wat wordt gezien. Gewaarzijn

opvattingen versterkt alleen maar je eigen herinnerin

is veel directer, veel simpeler en heel wat bescheidener.

gen- wat je van het verleden hebt geleerd, uit een of

Het is dat wat het komen en gaan van alle gedach

ander boek, of wie je denkt dat je bent. Terugvallen op

ten ziet, inclusief gedachten over gewaarzijn. Naden

je herinneringen is ook zelfgerichtheid. Kijk zelf eens,

ken over aanwezigheid is niet aanwezigheid zelf. Dat

nu, op dit moment wat er opkomt, of je nu aan het

is gewoon het zoveelste verhaal. Kijk naar het verhaal

autorijden bent, de was doet of dit boek leest.

'aanwezig worden' of 'meer aanwezig zijn.' Het is een

Die sluier van gedachten manifesteert zich niet al

verhaal dat gaat over iets moeten bereiken. Aanwezig

leen op de autoweg. Hij is je permanente metgezel.

heid is alleen maar hier en nu. Het is niet iets wat je

Misschien dat hij je eerder opvalt als je op de weg bent

kunt bereiken.

omdat het gevaarlijk is om niet goed op te letten tij

Eigenlijk weet je al wat onbewust zijn betekent.

dens het rijden, maar de meeste mensen leven altijd,

Heb je wel eens kilometers lang op een weg gereden

op elk moment, achter dezelfde sluier van gedachten.

zonder dat je dit bewust waarnam? Plotseling kom je

Als je in de onbewuste staat met iemand praat, dan

tot jezelf en besef je dat je diep in gedachten was ver

praat je meestal tegen het beeld dat je van deze per

zonken. Als je je volledig bewust was geweest van je ge

soon hebt, een beeld dat bestaat uit een verzameling

dachtestroom, dan zou je gezien hebben dat de meeste

gedachten of kenmerken die je aan hem hebt toege

van die gedachten op het ik waren gericht. Je was aan

schreven op grond van zijn acties en interacties in het

het oordelen, aan het vergelijken, je ging terug naar het

verleden. Dat is niet wie hij is. Je reageert alleen op je

verleden, je projecteerde naar de toekomst, of je was in

eigen mentale beeld van die persoon, niet op de per

verzet tegen iets wat op dat moment opkwam. Al deze

soon zelf. En hij doet meestal hetzelfde met jou. Byron

gedachtebewegingen draaiden om het 'ik'-gevoel. In je

Katie zei ooit: 'Geen twee mensen hebben elkaar ooit

hoofd gaat het alleen maar over jou.

ontmoet.' Dit is wat ze bedoelde- het ene beeld gaat

Zelfs als je onder het rijden aan anderen dacht, dan

met een ander beeld om, en daardoor kan er nooit een

nog gingen die gedachten eigenlijk over jou, bijvoor

werkelijke ontmoeting plaatsvinden. Dit is de droom

beeld over hoe die anderen tegenover jou stonden, of

van afgescheidenheid.

ze deden wat jij van hen verlangde en wie jij bent in

Bewust zijn betekent gedachten 'zien,' met andere

relatie tot hen. Ga nou alsjeblieft niet geloven of wel

woorden opmerken dat je op ieder moment in zo'n

geloven wat ik zeg. Begin nou niet te filosoferen of

wolk van gedachten leeft. Zie hoe bij alles zich een ge

ik gelijk of ongelijk heb en of jouw denken echt wel

dachte aandient: van een bloem naar een stoep, naar

zo zelfgericht is. Het eens of oneens zijn met iemands

je tante en naar je werk. Je denkt het leven in plaats

118

119

van het te leven. Denken is overwegend je verzetten. Je

je borst en maagstreek. In plaats van je bewustzijn de

verzet je tegen de realiteit van wat is, ten gunste van je

kans te geven die angst in je lijf meteen waar te nemen,

eigen op het denken gebaseerde interpretatie. Dit ver

ga je nog meer gedachten produceren over waarom dat

zet creert de illusie van lijden en strijd, maar buiten

gevoel al dan niet terecht is. Je probeert de angst te

de droom van het denken is er simpelweg geen lijden

rechtvaardigen en te rationaliseren of, in een poging

en strijd. Je droomt dus je eigen pijn bij elkaar.

om ervan af te komen, ga je allerlei mogelijke toe

komstige scenario's en de gevolgen daarvan analyseren.

Emotionele onbewustheid

Heel deze gedachtebeweging is een poging om te ont

In de onbewuste staat verschijnen ook emoties om zo

snappen aan je angst. Het denken weerhoudt je ervan

te zeggen 'in het donker'. Je bent ze niet gewaar, je ziet

om de angst rechtstreeks te voelen en voorkomt zo dat

ze niet bewust op het moment dat ze opkomen. Het

hij gezien wordt in het licht van gewaarzijn. Je vertelt

gezegde 'ik kreeg een rode waas voor ogen' duidt op

een verhaal dat zich tegen de angst verzet. Dit verhaal

deze emotionele onbewustheid, een toestand waarin

van verzet wakkert de angst aan, die op zijn beurt weer

iemand zo kwaad kan worden dat hij niet meer weet

het verhaal aanwakkert, dat vervolgens weer de angst

wat hij doet, wat kan uitlopen op verbaal of fysiek ge

aanwakkert enzovoorts. Zo loop je vast in de kring

weld. Alleen na afloop kan

iemand terugkijken en

loop van het lijden, enkel en alleen geschapen door

beseffen dat hij tijdens dat verhitte moment niet be

een droom. Richt, op momenten dat dit gebeurt, je

wust was. Met 'een rode waas voor ogen krijgen' wordt

aandacht meteen op je angst en kijk naar het mentale

slechts n toestand bedoeld die aan het uiteinde van

verhaal dat opkomt in verzet daartegen.

zo

het gehele spectrum van emotionele onbewustheid ligt.

De kleinste irritatie, het minste gevoel van onbehagen

Verlichte onbewustheid

kan, als het niet wordt gezien op het moment dat het

Je kunt je begraven in spirituele boeken zo lang je maar

verschijnt, veranderen in ik-gerichte wrok.

wilt. Je kunt naar een kerk gaan, naar twaalf stappen

De vormen van energie die we emoties noemen ko

bijeenkomsten, synagogen, moskeen en sangha's. Dat

men en gaan, varirend qua intensiteit en inhoud, de

kun je allemaal doen, het is allemaal even geweldig.

hele dag door. In de onbewuste staat zie je die gevoelens

Geniet ervan. Deel je spirituele ervaringen met ande

nooit volledig onder ogen. In plaats daarvan komt het

ren. Maar als puntje bij paaltje komt zul je, als je niet

denken met allerlei verhalen aanzetten. Bijvoorbeeld:

waarneemt wat er nu, op dit moment, in je lichaam en

er komt een gedachte aan de toekomst op en meteen

geest gebeurt, in een staar van onbewustheid blijven.

voel je een daarmee samenhangende angstkramp

Misschien dat je verhaal zal veranderen. Misschien

120

121

word je van een zoeker een 'verlicht wezen.' Misschien

Het is zien dat, voordat er ook maar n gedachte bij je

ga je anderen wel vertellen hoe bewust of aanwezig of

opkomt over een zelf, de ander of de wereld, er alleen

spiritueel je bent of aan het worden bent, of hoe dicht

non-conceptuele aanwezigheid is. Deze non-concep

je inmiddels bij God staat- allemaal omdat je zoveel

tuele aanwezigheid laat alles, elk idee, emotie, staat,

boeken hebt gelezen, zo vaak naar kerkdiensten bent

gewaarwording, ervaring en object, precies zo zijn als

gegaan of al zo lang lid bent van een sangha.

het is.

Of je gaat mooie spirituele uitspraken nazeggen en

Dit is geen liefde die je in jouw verhaal kunt be

geloven dat je een bepaald niveau van verlichting hebt

zitten. Liefde zegt niet: 'Ik ben verlicht.' Alleen een

bereikt. Maar als je niet ziet dat het maar een verhaal

droom-zelf dat probeert iemand te zijn ten opzichte

is dat je aan het vertellen bent, blijf je onbewust. Ik

van anderen kan zoiets zeggen. Dit is afgescheidenheid.

noem dit 'verlichte onbewustheid.' Het verhaal van de

Liefde is geen-afgescheidenheid. In werkelijkheid is er

'spirituele zoeker die verlichting heeft gevonden' is de

gewoon niemand daar. En er zijn ook geen afzonder

allerlaatste droom die sterft in het licht van de waar

lijke objecten. Ook al denk je dat er een 'ik' is, dat 'ik'

heid. Het is het laatste verhaal dat uitdooft. Als je ge

is niet meer dan een reeks verschijningen, een reeks

looft dat je verlicht bent of een spirituele leraar, dan

gedachten, emoties, gewaarwordingen, toestanden en

zal de werkelijkheid niet nalaten je op de een of andere

ervaringen die de een na de ander verschijnen. Alleen

manier een klap in je gezicht te geven. Lijden ontstaat

het denken verandert deze verschijningen in afzonder

als je leugens gelooft, en alie verhalen zijn leugens, hoe

lijke objecten. Het hoofdobject is het ego, of het 'zelf '

groots of verschrikkelijk ze ook zijn.

of het 'ik', dat echter nooit verlichting zal kennen. Een

Verlichting kan niet begrepen worden door het

goed woord voor verlichting is nederigheid. Als het

denken. Zodra het denken het in zijn klauwen heeft,

droom-zelf afwezig is, is er nederigheid, maar niemand

verandert het verlichting in een verhaal over het ik,

die daar aanspraak op maakt. Het woord 'nederigheid'

over geloof of een mentale positie. Het elimineert de

verwijst naar het feit dat jij afwezig bent als centrum

waarheid van waar het woord 'verlichting' naar ver

van het leven. Verlichting wordt alleen gerealiseerd als

wijst. Verlichting is niet alleen weggelegd voor goeroes

er geen verhalen meer zijn, met andere woorden als

of alleen maar beschikbaar na jarenlang zoeken of trai

er een totale overgave is aan wat zich op dit moment

ning. Het is je geboorterecht. Het is geen speciale staat,

aandient.

ervaring, idee of emotie die je moet zien te vinden of te

Verblijf zo vaak als je kunt in non-conceptueel ge

handhaven. Geen concept waar je vat op moet krijgen.

waarzijn. Dit is de sleutel naar de vrijheid, het geheim

Ware verlichting is de liefde zelf Het is aanwezigheid.

van dit boek. En wanneerje non-conceptueel gewaarzijn

122

123

realiseert alsje ware identiteit, zie dan dat het de hele we

reld {elk idee, emotie, staat, gewaarwording en ervaring)
precies zo laat zijn als het is. Zie dat de wereld niet kan
verschijnen zonder gewaarzijn. Ze zijnfundamenteel on
aficheidelijk.

Zelfrealisatie

Zelfonderzoek is geen leer. Zelfonderzoek wil

geen antwoorden geven ofiets leren. Het is een
kwestie van atleen maar kijken en spelen in een
staat van waarheid en nieuwsgierigheid, als een
kind dat voor het eerst een schelp ontdekt zonder
enig idee te hebben dat dit ding in zijn hand een
'schelp' heet.
Scott Kiloby

elfrealisatie is een mooie, maar enigszins verwar

rende term. Laten we hem ontrafelen. Hij bete

kent simpelweg nagaan of er iets in j ou zit wat geen

verhaal is. Is er iets voorbij her denken? Laten we eens
kij ken.

124

125

Denken hoort bij het verleden

Denken hoort bij het verleden. Of dacht je van niet?
Kijk naar binnen. Denken is herinneren. Zelfs de uit
spraak dat denken bij het verleden hoort, is een uit
spraak die door de tijd heen is overgeleverd, dus als
een herinnering in de geest is opgeslagen. Het feit dat
ik dit inzicht hier opnieuw formuleer maakt het niet
nieuw of origineel.
Hoort denken

altijd bij het verleden? Ik leun ach

terover in mijn stoel en stop met typen. Voordat deze

laatste zin gevormd werd, had de feitelijke gebeurtenis
'achterover leunen in mijn stoel en stoppen met typen'
al plaatsgevonden. Het denken speelt tikkertje met het
huidige moment. Het loopt altijd achter, het beschrijft
altijd het verleden. Dit moment gaat voorbij, het is
puur tijdelijk.
Ook als het denken beschrijft wat er nu gaande is,
maakt het gebruik van begrippen die tot het verleden
behoren. Ergens in het verleden heeft het brein bepaal
de begrippen opgeslagen, bijvoorbeeld het begrip ' ik,'
het begrip 'stoel,' en de begrippen 'zitten,' 'stoppen' en
'typen.' Deze woorden zijn niet wat ze beschrijven. Ze
vormen een verhaal, gebaseerd op in het brein opgesla
gen begrippen aangaande een onkenbare werkelijkheid,
'leven' genoemd, leven dat op dit moment plaatsvindt.
Begrippen zijn nooit de waarheid zelf. Het enige wat
ze doen is een verhaal vertellen over de waarheid. Den
ken is dromen. Herinneren. Iets van het verleden.
Het leven is net een fantastische jazzimprovisatie.
Op zijn eigen mysterieuze manier beweegt het zich in
126

het tijdloze heden, waarheen het maar wil. Het denken

is als de musicoloog die de jazzspeler overal volgt en de
noten die hij speelt noteert, in de hoop de muziek te
kunnen begrijpen en te verklaren. Op die manier kun
je het leven nooit begrijpen. Het leven kun je nooit vol
ledig of duidelijk begrijpen door erover na te denken en
het te interpreteren. Het verleden (het denken) kan het
huidige moment nooit zien zoals het werkelijk is.
Behoren gedachten over de toekomst ook bij het
verleden? Als ik zeg: 'Ik hoop dat dit morgen gebeurt,'
of: 'Ik wil niet dat dit volgende week gebeurt,' dan
moet ik eerst weten of het wel of niet plaatsvinden van
die gebeurtenis goed of slecht is. Ik moet al een idee
hebben waarom ik het ene verkies boven het andere.
Om dat te weten moet ik te rade gaan bij het denken
oftewel het verleden. Er moet in mijn hoofd een her
innering zijn waaruit blijkt dat een bepaalde gebeurte
nis al dan niet wenselijk is, misschien een ervaring van
vroeger of een idee waar iemand mij van heeft weten
te overtuigen.
Herinneringen projecteren zichzelf constant naar
de toekomst toe, maar die projectie is slechts schijn.
In werkelijkheid projecteert het verleden zich in een
droom van het denken, 'de toekomst' geheten. Ik kan
niet werkelijk de toekomst zien. Elke projectie die je
voor je ziet is een droom die bestaat uit gedachten en
is dus iets van het verleden. Het denken vormt zo
doende een lusbeweging: het is het verleden dat als 'de
toekomst' verschijnt. En als die toekomstige gebeur
tenis uiteindelijk wel of niet heeft plaatsgevonden, ga

127

ik beoordelen of het inderdaad wenselijk is geweest.

hoofd stoppen. Elk idee moet ik zelf onderzoeken, niet

Deze beoordeling wordt vervolgens een herinnering

met mijn analytische geest, maar met gewaarzijn. Als

die ook weer deel gaat uitmaken van het in het denken

al die ideen niet gezien worden in zuiver gewaarzijn,

gegrondveste zelf, het ego. Zie je deze lusbeweging?

gaan ze deel uitmaken van mijn eigen herinneringen,

Het ego is die lusbeweging. Zolang ik alleen bij deze

herinneringen die geprojecteerd worden in een droom

lusbeweging te rade ga, ga ik uitsluitend te rade bij het

over de toekomst. Vervolgens ga ik op zoek naar de

denken. Daardoor leef ik in een conceptuele droom in

waarheid in mijn eigen hoofd, waaruit blijkt hoe ego

plaats van in de werkelijkheid van dit moment.

gericht en onwetend ik ben. Zo zal ik de waarheid

Onderzoeken of je gedachten bij het verleden

nooit vinden. Ik vind alleen mijn eigen herinneringen,

horen werd ook aangeprezen door J. Krishnamurti.

oftewel een verzameling ideen die anderen in mijn

Maar dit zelfonderzoek leer je niet uit een boek of van

hoofd hebben gestopt. Als ik deze ego-gerichte gedach

een leraar. Het moet verinnerlijkt worden, je moet le

telus niet zie, blijf ik er in gevangen. Ik blijf gevangen

ren kijken met de onschuld van een kind. Het mag

in onwetendheid.

geen enkele moeite kosten. Moeite doen impliceert

Om te zien wat waar is moet ik alleen op mezelf

vooruit willen gaan, dus willen ontsnappen aan wat

vertrouwen en kijken wat er werkelijk is, nu, op dit

is. Als je probeert met dat kijken iets te verwerven of

moment, voorbij al mijn gedachten daarover. Dit mo

te bereiken, ben je op de toekomst gericht. Daardoor

ment vertelt altijd de waarheid. Het denken zal mij dit

ben je niet volledig aanwezig voor wat er nu, op dit

moment nooit tonen, dat doet alleen gewaarzijn. Om

moment, is.

voorbij de onwetendheid van het verstand te kunnen

Om te kunnen zien wat er op dit moment is, zijn

zien, moet ik mij volledig bewust zijn van de ideen

dus moeiteloosheid en onschuld vereist. We moeten

die in mijn hoofd zijn geplant- mijn programmering.

de waarheid voor onszelf realiseren, zoals een kind een

Ik moet die gedachten zien terwijl ze opkomen. Mijn

schelp ontdekt zonder er enig idee van te hebben dat

programmering maakt mij tot slaaf van het denken -

zo'n ding een 'schelp' wordt genoemd. Ik moet zelf de

van mijzelf. Als ik mij niet bewust ben van deze ideen

aard van dat voorwerp ontdekken door te kijken, niet

op het moment dat ze zich manifesteren, raak ik ver

door erover na te denken. Als ik er over nadenk, pro

slaafd aan het denken en daardoor aan het zelf

jecteer ik er alleen mijn eigen herinneringen op. Ik kan

Kun je dit zelfonderzoek verinnerlijken? Laat het

niet op iemand anders vertrouwen die mij zegt wat het

bezinken, maar ga niet analyseren. Kijk alleen maar.

is. Ik mag niet blindelings vertrouwen op spirituele le

Kijk of denken tot het verleden behoort. Kijk zelf, op

raren of spirituele boeken die allemaal ideen in mijn

elk moment.

128

129

Wie ben ik?

Ben ik afgescheiden van de rest van het leven?

Het 'ik' is een concept. Het behoort tot het verleden.

Staat dit bewustzijn dat ik in werkelijkheid ben, los

Dat kan niet anders, want het is een gedachte. Zonder

van de rest van het leven? Dit zijn geen vingers die aan

gedachten is er geen 'ik.' Tegelijkertijd met het denken

het typen zijn. Dit is geen 'zelfonderzoek.' Er is nie

verschijnt een 'ik.' 'Ik' ben dus het verleden. Ik ben een

mand hier die Scott Kiloby heet. Dat is allemaal een

gedachte. En aangezien het denken een droom is van

verhaal van het denken. Het leven is n ondeelbare

wat is, ben ik een droom.

werkelijkheid in het nu. Daardoor is er hier geen 'ik'

Als ik alleen maar een droom ben, wie stelt dan

dat losstaat van de rest van wat zich voordoet. Er is

deze vragen? Het denken kan daar geen antwoord op

geen afscheiding in de ruimte, totdat het verhaal van

geven. Als iemand tegen een kind zegt dat wat het in

het denken, oftewel de droom, begint.

zijn hand heeft een schelp is, dan wil dat nog niet zeg

Er is niets wat gezien kan worden als een begin of

gen dat het nu weet wat dit voorwerp werkdijk is. Het

een einde. De begrippen 'begin' of 'einde' horen bij

heeft alleen een gedachte leren kennen die het op een

het verleden. Ze bestaan uitsluitend in de tijd, dat wil

object heeft geplakt. Het kind kan de werkelijke be

zeggen in de geest. Er is dus geen afgescheidenheid in

tekenis ervan niet kennen via het denken. Ik kan niet

de tijd, behalve in het denken. Er is alleen het tijdloze

weten wie ik werkelijk ben via het denken.

heden.

Het denken gaat nooit samen met de actuele wer

Dit betekent dat ik niet afgescheiden ben van het

kelijkheid van wat is. Het denken was en is nooit hier

leven. Ik moet dus in de droom van het denken stap

en nu, op dit moment. Het raakt nooit dit moment -

pen om een 'afgescheiden' ik te kunnen zijn. Zelfs de

de feitelijke gebeurtenissen zoals die nu plaatsvinden.

begrippen 'ergens instappen' of'uitstappen' maken deel

Leven via het denken betekent dus dat je dit moment

uit van de droom van afgescheidenheid, net zoals 'dit

enkel en alleen beleeft via een conceptuele droom,

moment,' 'het verleden' of 'droom.' Het zijn allemaal

voortkomend uit het verleden. Toch komt er ook nu

ideen die bij het verleden horen, niet bij dit moment.

een gedachte op. Wat is het dat kijkt naar de gedachte

Het conceptuele is enkel een vingerwijzing naar een

die nu opkomt? Er is iets wat veel dieper gaat dan de

actuele werkelijkheid. Het kan die actuele werkelijk

'ik' -gedachte en alle andere gedachten. Dat is wie ik in

heid nooit zien voor wat het is: een mysterie.

werkelijkheid ben. Ik ben een actualiteit. Er is hier en

Er is hier en nu, op dit moment, bewustzijn. Maar

nu, op dit moment, een bewust, levend, intelligent,

zelfs dat is een verhaal. Soms komen gedachten op, als

liefhebbend Zijn dat al deze gedachten, terwijl ze op

de inhoud van bewustzijn. Concluderen dat inhoud op

komen, gadeslaat. Ik ben dat, wat het ook is.

de een of andere wijze losstaat van bewustzijn is ook een

130

131

gedachte, dus iets van het verleden. Inhoud staat niet los

richte, psychologische lusbeweging. Alleen het denken

van bewustzijn. Vorm staat niet los van vormloosheid.

wil uit die lusbeweging stappen of bevrijding vinden.

Alleen het denken scheidt 'inhoud' van 'bewustzijn,' of

Alleen het denken wil uit zichzelf stappen of het einde

'vorm' van 'vormloosheid. Alleen het denken maakt hier

van het zelf vinden. Als er een einde komt aan het zelf

twee van, terwijl er slechts Een is. Er is uitsluitend 'Dit.'

bedachte ik, dan gebeurt dat niet door het denken. Dat

En alleen het denken maakt er een punt van of het ene

gebeurt door aanwezigheid, door te zien wat er op dit

al dan niet losstaat van het andere.

moment is. Dit houdt in dat je elke gedachte ziet die

Kan ik verlicht of bevrijd worden?

'bevrijding' wordt genoemd, en probeert vervolgens

Kan ik verlicht worden? Het denken, op zoek naar het

zijn eigen schepping te vinden. Dit is geen bevrijding.

einde van zichzelf, waarvan het veronderstelt dat dit

Het is gewoon een idee. Ware bevrijding stijgt boven

verlichting is, projecteert het verleden op de toekomst.

de verslaving aan het denken uit. Het neemt denken

Verlichting maakt deel uit van de droom. Er is geen

waar. Het is het zijn dat op dit moment is en dat heel

zelf dat verlichting kan vinden. Als ik een woord als

die zinloze droom dat een persoon ooit bevrijd zou

'verlichting' op dit zelf plak, dan beschrijf ik alleen een

kunnen worden, waarneemt. Bevrijding wordt gere

herinnering van mezelf in het nu. Als ik naar mezelf

aliseerd als het zelf er niet meer achteraan rent. Een

kijk in de toekomst, jaag ik alleen mijn eigen gedach

droom kan geen andere droom vinden.

nu opkomt. Het denken tovert iets tevoorschijn wat

ten, mijn eigen verleden, na. Ik zal nooit de waarheid

Zeggen dat er in dit Ene Leven ergens een 'persoon'

vinden aan de hand van een idee. Ik vind alleen dat

is die 'bevrijd' of 'verlicht' is, is droompraat. Ik kan

idee. Het idee dus dat ik 'verlicht' kan worden of 'me

dus geen vertrouwen stellen in mensen die van zichzelf

zelf kan realiseren' is een droom van het denken. Er is

zeggen dat ze verlicht of bevrijd zijn, want ze dromen.

een waarheid die uitgaat boven deze droom van het

Ik moet naar binnen kijken. Alleen door naar binnen

denken. Dat is de diepere waarheid waar het woord

te kijken zal ik de waarheid zien. En dat afgescheiden

'verlichting' naar verwijst, een waarheid die ik nooit

heid een droom van het denken is. Het idee dus dat er

kan vinden. Waarheid wordt alleen gerealiseerd als het

een afgescheiden persoon is die verlicht of bevrijd is of

idee van een afgescheiden ik is verdwenen. Ze wordt

kan worden, is een droom, geschapen door het denken.

gerealiseerd als de ik-droom wordt gezien voor wat ze

Ideen over verlichting en bevrijding worden door le

is: een illusie.

raren die non-dualisme of andere spirituele leringen

Kan ik verlicht worden? Het denken ontmoet enkel

verkopen nog eens extra versterkt. Ze versterken mijn

en alleen zijn eigen projecties. Het is een op het zelf ge-

eigen herinneringen - het droom-zelf. De waarheid

132

133

kan niet gevonden worden in ideen of geloofsover

die veel dieper gaat dan denken. Gewaarzijn ziet de

tuigingen. Ik mag niet blindelings geloof hechten aan

diepgang van iets in plaats van alleen maar de naam

ideen die uit de mond van anderen komen. Ideen

of de buitenkant. Gewaarzijn ziet het leven zonder de

kunnen gebruikt worden als vingerwijzingen, maar ze

sluier van onze ik-gerichte, mentale interpretaties. Dat

moeten onderzocht worden om te zien of ze absoluut

het n echter belangrijker zou zijn dan het ander is

waar zijn. Je moet alleen durven staan en zelfonder

iets waar alleen het denken op kan komen. Verlich

zoek doen. In dit zelfonderzoek kijk je naar het idee

ting heeft niets te maken met stoppen met denken of

dat je verlicht of bevrijd kunt worden. Daardoor wordt

leven in puur gewaarzijn. Het ene aspect van 'Dit' wil

het gewaarzijn steeds groter en verslindt her de droom

len wegduwen ten gunste van een ander aspect getuigt

die 'ik' heet. Er is helemaal niemand meer die onder

van dualisme. Verlichting betekent beseffen dat alles

zoek doet. Het denken komt tot rust. Dan pas wordt

verschijnt in 'Dit.' 'Dit' verwelkomt zowel gewaarzijn

er gerealiseerd dat dit iets wat ik bewustzijn of Zijn

als denken, het duwt niets weg. 'Dit' is een met alles

noem, al bevrijd is. Het is al verlicht. Dit 'ik'- met al

wat er verschijnt. 'Dit' laat zich echter nooit bedotten

zijn zelfgerichtheid en obsessieve denken - heeft dit

wat deze waarheid betreft: verslaving aan het denken

feit alleen maar verborgen gehouden.

houdt het 'ik' opgesloten in onwetendheid.

De vraag: 'Wat is er voorbij de ik-droom?' kan nooit

Denken is niet het probleem. Dat is het ook nooit

met enige mentale zekerheid worden beantwoord. Ik

geweest. Alleen verslaafd zijn aan het denken is een

weet het gewoon niet. Er is een dieper 'ik' waar geen

probleem. Aangezien al het denken een droom van

naam voor is. Noem het God of Eenheid. 'Liefde' voelt

het verleden is, is er alleen verslaving aan een illusie.

dichter bij de waarheid. In elk geval kan het brein er

In werkelijkheid is er geen probleem. Er is uitsluitend

nooit vat op krijgen, hoe je het ook noemt. Mentale

'Dit.'

zekerheid is een droom. Ware wijsheid is niet weren.

W ijsheid kan door het denken nooit voor de gek wor
den gehouden.
Zal een kind dat hoort dat dit ding in zijn hand een
'schelp' wordt genoemd, zo dom zijn om te beweren
dat het nu weet wat het is, of zal het dit voorwerp toch
nog zien als een mysterie, wat het in werkelijkheid is?
Door het leven te zien als een mysterie zal gewaarzijn
steeds groter worden. Gewaarzijn is een intelligentie

134

135

of jezelf willen leren aanvaarden is een mentale stra

tegie waarbij aanvaarding wordt verschoven naar de
tijd, naar de toekomst. Naar het denken. Het denken

De mythe van leren aanvaarden

kan het huidige moment, de enige plek van waaruit je

kunt aanvaarden, niet zien. Zie, in plaats van te gelo
ven dat je steeds beter kunt aanvaarden of een strate
gie bedenkt waardoor je ergens in de toekomst kunt
aanvaarden, hoe dat geloof of die strategie nu bij je
opkomt. Het zijn allebei pogingen om dit moment
uit de weg te gaan en om aanvaarding naar een ander
moment in de tijd te verschuiven, dus naar het den
ken. Wegvluchten in het denken (in de tijd) betekent
niet aanvaarden. Dit is bij uitstek niet aanvaarden (niet
zien) van wat zich nu aandient: een geloof of mentale

Een glimp van de ware aard van je wezen is als

strategie. Door dit geloof of die mentale strategie te

een kus van het goddelijke. Die kus is een mysterie

zien, ben je aanwezig. Werkelijke aanvaarding is een

van genade. Er is niets watje had kunnen doen

mysterie van genade. Er is niets wat je kunt doen om

om hem te krijgen.

het te krijgen. Zien dat er geen aanvaarding is van wat

er in dit moment is, betekent werkelijke aanvaarding.
Gangaji

Daar komt geen 'doen' aan te pas. Geen zelf.

eb je jezelf ooit wijsgemaakt dat je meer bereid

Aanvaarding is niet mettertijd te vinden

moet zijn om dingen te aanvaarden of het leven

Het idee 'leren aanvaarden' impliceert tijd, en tijd is

of jezelf moet leren accepteren? Aanvaarding is niet iets

denken. In je illusionaire zoektocht naar aanvaarding

wat je kunt leren. Aanvaarding is ook niet iets wat je

ben je gefixeerd op een of ander resultaat, geprojec

kunt opbouwen. Aanvaarding vindt nooit plaats in de

teerd naar de toekomst. Simpel gezegd: je identificeert

toekomst. Het gebeurt nu, of helemaal niet.

je met een in het nu opkomende gedachte over een fic

De spirituele zoektocht begint wanneer je geloof

tief, toekomstig 'jij.' Het is fictief omdat het zuiver een

hecht aan gedachten die zeggen dat er iets anders zou

bedenksel is. Je droomt over een of andere toekomstige

moeten gebeuren dan wat er nu gebeurt. Het leven

staat waarin je kunt aanvaarden en probeert jezelf ervan

136

137

te overtuigen dat je die staat moet zien te bereiken. Dat

zou je vrouw meer kunnen koken dan ze nu doet? Dat

is de rnanier om op jezelf gericht te blijven. Zo moet je

is onmogelijk. Het denken bestrijdt de werkelijkheid.

je wel blijven focussen op jezelf- op het feit dat je er

Denken is in verzet zijn. Het is op zoek naar een ide

nog niet helemaal bent, maar dat dit wel gaat lukken.

aalbeeld van je vrouw ergens in de toekomst, in plaats

Aanvaarden gebeurt niet in de tijd- in je hoofd. Het

van haar te accepteren zoals ze nu is. Het denken zal

denken accepteert nooit. Het denken verandert alleen

je vrouw nooit accepteren, maar gewaarzijn doet dat

het verhaal dat het droom-ik aan het vertellen is. Het

wel. Je bewust zijn van je gedachten waaruit blijkt dat

denken overweegt, bekritiseert, beoordeelt, droomt,

je moeite hebt met je vrouw zoals ze op dit moment is,

vergelijkt, valt in herhaling, biedt verzet, probeert te

betekent acceptatie.

overtuigen en analyseert elke situatie. Het accepteert

Nadat de gedachte bij je is opgekomen dat ze wat

nooit werkelijk. Het denken kan dromen over aanvaar

vaker zou moeten koken, komt er misschien een tweede

den in de toekomst of steeds weer opnieuw oprakelen

gedachte die zegt dat je je vrouw wat meer zou moeten

hoe het al dan niet in staat was geweest voorbije situa

accepteren. Zie ook die gedachte gewoon. Dat zien is

ties te accepteren, maar het kan nooit werkelijk iets op

accepteren. Hoe zou je anders kunnen zijn dan degene

het moment zelf accepteren omdat het een droom in

die je nu, op dit moment, bent? Ook dat is onmoge

de tijd is. Ik wil je niet aansporen om nooit meer na

lijk. Als je probeert meer dit of dat te worden, reik je

te denken over aanvaarding. Dat zou je zelfs niet kun

naar de toekomst, naar een droom van het denken, en

nen, ook al zou je het willen. Ik vraag alleen maar of je

vermijd je wat er op dit moment is, de enige plek van

de waanzin kunt zien van wat ik bedoel. Je aanvaardt

waaruit je echt kunt aanvaarden. Zie je dat werkelijk

pas als je je bewust bent van je gedachten. Dat gebeurt

accepteren alleen

vanzelf als je je niet alleen bewust bent van je gedach

lyseren en de behoefte tot oordelen zijn verdwenen?

ten die overhoop liggen met de werkelijkheid, maar

Analyseren verdwijnt niet door meer te analyseren, en

ook van die hele mentale beweging, gericht op leren

oordelen niet door meer te oordelen. Dit houdt alle

aanvaarden. Die energie waarmee je iets wilt bereiken

maal op als je ziet wat het in feite is: de waanzin van

nu

plaatsvindt, als weerstand, ana

is ook weerstand. Het denken probeert weg te vluch

het zelf. Zie je dat denken tijd is? Zie je dat denken

ten naar een moment in de toekomst waar het rust kan

oordelen, in verzet zijn en analyseren betekent? Zie je

vinden, in plaats van dat wat nu verschijnt onder ogen

nu ook dat het denken daarom nooit

te zien. Bijvoorbeeld: op het moment dat je ziet dat

den, omdat het een droom is, gericht op de tijd? Alleen

er nu een gedachte voorbijkomt die zegt dat je vrouw

gewaarzijn van je gedachten brengt acceptatie met zich

wat vaker zou moeten koken, is er aanvaarding. Hoe

mee. Stop met denken en geef gewaarzijn de kans al

138

nu

kan aanvaar

139

dat verzet tegen wat er op dit moment gebeurt, maar

gaat volslagen moeiteloos. Als je moeite doet om een

ook je droom waarin je iets moet 'worden,' rechtstreeks

situatie te aanvaarden, ben je eigenlijk bezig met je er

te zien. Dit is werkelijk aanvaarden.

nog meer tegen te verzetten - met nog meer erover

Als je niet de mentale strategien doorziet waarmee

na te denken. Aanvaarden betekent volledig aanwezig

de waanzin van iets te moeten 'bereiken' in stand wordt

zijn bij wat er ook maar opkomt, met inbegrip van

gehouden, blijf je vastzitten in je spirituele zoektocht,

moeite, verzet en gedachten die zeggen dat je meer

wat betekent dat ook je zelfgerichtheid blijft voortbe

moet aanvaarden. Kijk alleen maar. Van daaruit zul

staan. Elke poging om de werkelijkheid van wat is te

len mildheid, liefde en mededogen het overnemen. Als

ontvluchten, is je verzetten tegen wat is. Daar hoort

er vanuit die aanwezigheid, vanuit overgave en liefde

ook het volgen van een of andere gefantaseerde droom

dus, actie wordt ondernomen, wordt de hele wereld

bij waarin op een zeker moment in de toekomst aan

getransformeerd. Misschien gaat dan je vrouw wat va

vaarding van jezelf of van anderen zal plaatsvinden.

ker voor je koken - misschien ook niet. Zowel het een

Hoe kan aanvaarden ooit plaatsvinden buiten dit mo

als het ander zal dan ok zijn.

ment? Als je aanvaarden verplaatst in de tijd, maak je

er weer een wortel van die voor je neus wordt gehou

Aanvaarden gebeurt alleen als jij er niet bent

den. Daardoor blijf je het gevoel houden dat je nooit

Als je op dit moment het gevoel hebt dat je vandaag

jezelf en anderen helemaal accepteert. Ik zeg niet dat

gemakkelijker kunt aanvaarden dan gisteren of dan

je je vrouw niet mag vragen of ze wat vaker wil koken.

drie jaar geleden, kijk dan eens hoe het denken dit ge

Ik vraag alleen of je het verschil kunt voelen tussen

bruikt om er een zelf mee te construeren. Het zoekt

de ego-gerichte energie van iemand die vasthoudt aan

houvast in het zoveelste verhaal. Je kunt niet werkelijk

gedachten die zich verzetten tegen wat is, en de meer

beter aanvaarden dan eerst. Aanvaarden is geen spel

liefdevolle energie van overgave die ontstaat zodra je

waar je steeds beter in wordt. Het ego is gek op het

naar dat verzet kijkt.

idee dat het tijdens de spirituele zoektocht punten

Je kunt niet leren accepteren door er moeite voor

kan verdienen. Er bestaat geen afgescheiden zelf dat

te doen, want moeite doen impliceert tijd, dus een

iets kan aanvaarden. Als je het gevoel hebt dat je be

beweging om iets te worden of om wat nu verschijnt

ter kunt aanvaarden, dan betekent dit alleen dat het

uit de weg te gaan. Moeite doen is je verzetten tegen

bewustzijn minder verstrikt zit in de gedachte en de

wat is. Werkelijk accepteren betekent mild, liefdevol

emotie die nu opkomen. Het heeft niets te maken met

en met mededogen waarnemen wat er nu in je lichaam

tijd, of met iets beter kunnen, met iets worden of met

en geest en in de wereld om je heen verschijnt. Dat

het zelf. Het droom-zelf verzet zich tegen wat is. Als er

140

141

aanvaarding is, kun je het niet aan jezelf toeschrijven,

Als je gelooft dat je iemand bent die goed kan aan

want aanvaarden kan alleen als jij, het droom-zelf, er

vaarden, vertel je jezelf een verhaal. Dat verhaal is niet

niet bent, dus als er geen verzet is tegen wat is. Als er

per se goed of slecht, het is alleen niet waar. Vroeg of

aanvaarding is, verliezen het denken en gevoelens van

laat komt er iets op je pad waardoor je gaat zien dat

verzet hun greep, waardoor gewaarzijn van het huidige

je zelfbeeld van 'iemand die goed kan aanvaarden' of

moment zich kan verdiepen. In plaats van mettertijd

van 'iemand die spiritueel is,' niet is wat je werkelijk

beter te leren accepteren, merk je nu dat verzet wordt

bent. Als dit zelfbeeld niet klopt met je huidige situatie

losgelaten. Je merkt dat het droom-zelf- de oorzaak

waarin je met jezelf overhoop ligt, ga je jezelf ook nog

van het lijden- zijn greep aan het verliezen is.

eens hevige verwijten maken. Wees, in plaats van je te

Waarom is dit onderscheid zo essentieel? Nou, omdat

verliezen in verhalen over wel of niet spiritueel zijn of

het denken gemakkelijk het denkbeeldige, afgescheiden

al dan niet kunnen aanvaarden, simpelweg aanwezig

zelf kan versterken door een moment van strijd in het

bij wat er ook maar verschijnt. Dat is werkelijk aan

verleden te vergelijken met een moment van loslaten

vaarden. Laat al die onware zelfbeelden en verhalen je

in het heden. Als je werkelijk begint te geloven dat 'jij'

juist dieper ervan doordringen wie je werkelijk bent

jezelf en het leven 'steeds beter kunt accepteren' wordt

voorbij alle beelden en verhalen.

het droom-zelf en de spirituele zoektocht van nog meer

Werkelijk aanvaarden komt van een spirituele

kracht voorzien. Je gelooft ten onrechte dat aanvaarden

kracht die niets heeft te maken met het droom-zelf.

aan jou ligt. Dit wordt weer een nieuw verhaal waar je

Je zou kunnen zeggen dat dit van God komt. Het

aan hecht. Zo wordt het spirituele ego geboren en gaat

is de ware aard van wie we zijn, verborgen achter al

de waanzin van iets te moeten worden door. Je bent

onze strijd en strategien om te leren aanvaarden,

nog steeds de muis in een tredmolen. Er zijn mensen

achter al onze hoop en angst rond de vraag of we

op de wereld die bij elkaar komen in spirituele groe

daarvoor wel spiritueel genoeg vooruitgang boeken.

pen, kerken, sangha's, twaalf stappen programma's en

Zoals Gangaji zegt, is werkelijke aanvaarding als een

zovoorts om zichzelf en anderen ervan te overtuigen dat

kus van het goddelijke, waardoor je een glimp op

ze steeds beter leren aanvaarden en dat echt aanvaarden

vangt van je ware aard. Het ligt niet aan jou. Je kunt

mettertijd plaatsvindt. Het is helemaal niet verkeerd

het niet aan jezelf toeschrijven en tegelijkertijd in

om samen te komen in spirituele groepen. Het kan

waarheid verblijven. Aanvaarden vindt alleen plaats

zelfs gezond en heel positief zijn. Zelfbedrog is echter

als je ik-droom er niet meer is.

ongezond, of dat nu gebeurt in je eigen hoofd of tijdens

een discussie aan tafel.
142

Als er volledige acceptatie is van wat er nu op dit

moment is, komt het hele idee dat aanvaarding gezocht
143

moet worden in de toekomst niet eens meer bij je op.

Het concept 'aanvaarding' kan je zelfs gestolen wor
den. In feite is heel die op de toekomst gerichte zoek
tocht naar acceptatie gebaseerd op het niet-aanvaarden

Ontwaken

van wat er op dit moment is. Dat is toch krankzin

nig? Maar zie je het ook? Kijk. Je lichaam is hier, maar
je geest is daar, in gedachten over de toekomst. Als je
geest daar is zie je niet wat hier is, wat betekent dat je
niet ziet dat die toekomstgedachte nu opkomt. Als je
die gedachte niet ziet, ga je inderdaad geloven dat er
iets moet gebeuren in de toekomst, voordat er van ac
ceptatie sprake kan zijn. Dit is een grove leugen.
Je kunt een heel leven besteden aan het achterna
jagen van de illusie die de toekomstige acceptatie van
jezelf, van anderen en van het leven heet. Dat loopt
onvermijdelijk uit op een conflict tussen wat is en wat

De meeste mensen zijn, ook ai weten ze het niet,

in slaap. Ze slapen als ze geboren worden,

ze

leven

jij denkt dat er zou moeten zijn- tussen de realiteit van

terwijl ze slapen, ze trouwen in hun slaap, ze

dit moment en je doorlopende Hxatie op het volgende

brengen hun kinderen groot in hun slaap en ze

moment. Dit conflict veroorzaakt angst en spanning

sterven in hun slaap zonder dat ze ooit wakker

in je lichaam, waar ziekte en kwalen weer het gevolg

geworden zijn. Ze begrijpen nooit de lieflijkheid

van zijn. Artsen proberen ons dit al jaren te vertellen.

en schoonheid van wat we het menselijke bestaan

Je spirituele zoektocht zou wel eens kunnen bijdragen

noemen.

aan een vroege dood. Maak je daar geen zorgen over.

Anthony de Mello

Zie alleen die zoektocht telkens wanneer ze verschijnt.

Door dat te zien verliest je toekomstgerichte zoeken
zijn greep en wordt leven in het moment bevestigd.

akker worden uit de droom van afgescheidenbeid

is geen nieuwe godsdienst. Het is geen nieuw

geloofssysteem. Het is dat wat alle godsdiensten en ge

loofssystemen ziet. Je hoeft er niets voor te leren. Het is
datgene wat bewust is van alles wat zich voordoet. Er

144

145

hoeft niets te gebeuren om ontwaken te realiseren. Het

woon het is. Zie dat het alleen maar gedachten zijn

is hetzelfde als 's morgens je ogen opendoen en wak

die verwijzen naar een bestaande werkelijkheid in en

ker worden uit een droom. Het ziet heel die beweging

om je heen. Zie dat je niet afgesneden bent van deze

van het zelf en diens droom dat het middelpunt van het

bestaande werkelijkheid.

leven is en losstaat van alles. Het ziet tot in detail het

Zie dat het leven een symfonie is van beelden, ge

schitterende leven om je heen. Ben je klaar om wakker

luiden, geuren, gewaarwordingen, gedachten, gevoe

te worden? Meer bepaald, ben je klaar om te beseffen

lens, toestanden en ervaringen. Zie dat de prachtige

dat er niemand is om wakker te worden?

muziek van deze symfonie alleen volledig gerealiseerd

Pauzeer even na elke alinea op de volgende bladzij

den en haal een paar keer adem. Laat de woorden je

kan worden als er geen zelf is dat pretendeert de diri

gent te zijn.

hele wezen doordringen en je attent maken op de le

Zie, wanneer je naar buiten gaat, hoe mooi en

vendigheid van je lichaam en van alles om je heen. Ga

groot, maar ook hoe leeg, de ruimte om je heen is. Ze

er niet mee aan de slag op het niveau van instemming

eindigt nergens. Ze omarmt je.

of afwijzing. Laat het Zijn deze woorden lezen.

Als je aan het lezen bent, let er dan op of er iets is

Zie dat deze ruimte is wie jij bent. Ze is in jou. Ze

is jou.

waardoor je gaat.denken of voelen dat deze woorden je

Zie dat er geen problemen zijn, totdat er een ge

iets zullen opleveren. Ze kunnen je niet geven wat je al

dachte opkomt die iets binnen je veld van gewaarzijn

bent. Je bene al heel. Het beste wat ze kunnen doen is

bestempelt als 'een probleem.' Problemen zijn bij uit

je daarop wijzen.

stek geschikt om op jezelf gericht te blijven omdat je

Als je deze drie tekentjes ziet [***] dan is het de

steeds aan hen moet denken, ze voortdurend analyseert

bedoeling dat je even stopt met lezen. Leg het boek

en erover klaagt, je afvragend of en in hoeverre je ze te

neer, pak je gewone leven weer op en neem wat je net

boven zult komen. Zo houd je je focus op jezelf. Het

hebt gelezen mee als vingerwijzing naar het absolute

leven gebeurt gewoon. Het gebeurt niet speciaal voor

mysterie van het huidige moment- een mysterie waar

jou. Het gebeurt, of je je er nu tegen verzet of het ver

geen woorden voor zijn.

welkomt. Je denkt alleen maar dat het jou overkomt.

Kijk alleen maar.

Met deze manier van denken houd je de droom van

Zie dat je leeft in een stralend mysterie 'leven' ge

een afgescheiden zelf levend.

naamd. En zie vervolgens dat de woorden 'stralend,'

Zie de op het zelf gerichte aard van een gedachte, en

'mysterie,' en 'leven' nog niet in de verste verte kun

de volgende gedachte dat je niet op jezelf gericht moet

nen uitdrukken hoe schitterend en tegelijkertijd ge-

zijn. Het is allemaal een ego-gerichte droom.

146

147

Zie de gedachte dat je meer aanwezig zou moeten zijn.

Dat is onmogelijk. Je kunt nooit iets anders zijn dan
wat je al bent, en dat is hier, op dit moment, al aanwe
zig. Als er dus allerlei luidruchtige gedachten opkomen
of het idee dat je niet aanwezig bent, zie het dan alleen
maar. Dit zien is aanwezig zijn.
Zie wanneer er gedachten opkomen en wanneer
niet. Zie dat gedachten hebben geen probleem is. Er
zijn gedachten of er zijn geen gedachten. Dat het een
probleem zou zijn of dat het een belangrijker is dan het
ander is iets waar alleen het denken op kan komen. Zie
ook die gedachte.
Zie dat gedachten altijd verbonden zijn met een
van de drie ego-gerichte werelden: het verleden, de
toekomst en verzet tegen het nu. Zie dat, wanneer
een gedachte opkomt, er altijd een ik-gevoel in zit.
Vaak wil je aan zon gedachte vasthouden of er dieper
op ingaan omdat je er een verhaal aan ontleent over
wie je denkt te zijn. Zelfs je gedachten over ande
ren vertellen je wie je bent in relatie tot hen. Je kunt
het denken niet opgeven. Het is typisch iets voor het
denken om dit te proberen. Zien hoe je gedachten
komen en gaan is bevrijdend. Daardoor kunnen ze
jou opgeven.
***

Als je in je lichaam een negatieve emotie voelt, zie dan

dat er in je hoofd een verhaal wordt verteld dat past
binnen de drie ego-gerichte werelden.
148

Zie dat, wanneer het denken naar de toekomst reikt, er

in je lichaam bezorgdheid of angst kan opkomen. Die
bezorgdheid of angst laat je weten dat je een droom
bent binnengestapt die niet waar is. Deze droom heet
her afgescheiden ik.
Zie dat zoiets als een negatieve emotie niet bestaat,
totdat jij er dat etiket op plakt. Er is alleen energie die
in het lichaam opkomt. Wees volledig aanwezig bij die
energie. Probeer haar niet uit de weg te gaan of weg te
denken. Vermijd niet wat is.
Als er onenigheid ontstaat tijdens een gesprek of in
een bepaalde situatie, kijk dan of jij niet van tevoren al
had bedacht hoe dat gesprek of die situatie zou moeten
aflopen. Onenigheid ontstaat wanneer je dromen over
de werkelijkheid niet overeenkomen met de werkelijk
heid zelf. Omdat je je droom meenam in die situatie,
bracht je ook conflict mee. Niemand is de schuld van
jouw pijn. Je droomt simpelweg dat je alles onder con
trole kunt hebben. Kijk naar wat je aan het dromen
bent, in plaats van mensen, situaties of jezelf de schuld
te geven.
Zie dat wrok tegen anderen niets met hen te ma
ken heeft. Je gelooft simpelweg een droom die op dat
moment opkomt. In die droom wordt een persoon of
situatie verondersteld te doen wat jij wilt, en dat is niet
reel. De oorzaak van je pijn ligt nooit buiten jezelf,
maar in het feit dat je gehecht bent aan gedachten en
emoties die in jezelf opkomen. Probeer wrok niet te
ontstijgen of er iets aan te doen. Kijk alleen maar. Voel
hem tot in je vezels. Zie dat als iemand tegen je tekeer149

gaat, je uitscheldt of je beledigt, je daar niet op hoeft

Zie dat het beoordelen van anderen niet verdwijnt al

te reageren. De pijn van dat andere zelf dat jou aanvalt

leen omdat je hebt gehoord of gelezen dat het verkeerd

heeft niets met jou te maken. In zijn droom behoor je

is, of omdat je gelooft dat God het afkeurt. Beoordelen

te zijn zoals hij van je verwacht, maar dat heeft niets

verdwijnt vanzelf als je beseft dat het een methode is

met de werkelijkheid te maken. Wees de ruimte waar

waarmee je jezelf definieert met behulp van het den

in het allemaal gebeurt en kijk naar elke reactie die je

ken. In elk oordeel over iemand anders zit een inner

voelt opkomen. Als je vind dat je jezelf moet verdedi

lijke vergelijking verborgen. 'Hij is dik (ik ben dus

gen, laat dat dan gebeuren. Ontwaken betekent niet

niet dik)' 'Ze is stapelgek (ik ben dus slim).' Als het ik

dingen onderdrukken. Het betekent bewust zijn van

oplost, sterft ook die behoefte tot zelfdefiniring, en

wat is.

wordt beoordelen vanzelf minder.

Merk op dat wanneer je liegt, je meestal een illusi

Zie het wanneer je wilt dat anderen veranderen of

onair zelfbeeld probeert te beschermen. Als je eenmaal

dat ze zijn zoals jij van hen verlangt. Dat heeft niets met

ziet dat er geen zelf is dat psychologisch beschermd

de werkelijkheid te maken, maar alles met je droom.

moet worden, vallen de meeste leugens vanzelf weg.

Zie dat zo'n veelomvattend concept als 'verslaving'

Als iemand je niet de lof, dankbaarheid of goed

nooit werkelijk aangepakt kan worden. De enige goe

keuring geeft die je zoekt, merk dan op dat je je tekort

de manier om verslavingsgedrag het hoofd te bieden is

gedaan voelt. Besef dat het probleem niets te maken

kijken naar wat er nu verschijnt. Als er een hevig ver

heeft met wat anderen je al dan niet hebben gegeven.

langen of obsessie opkomt, kijk er dan naar, zonder het

Het probleem ontstond toen je niet meteen dat ge

te analyseren. Laat het opkomen in gewaarzijn. Luister

voel dat je tekort bent gedaan bespeurde zodra het in

niet naar verhalen die zeggen dat je niet mag ervaren

je lichaam opkwam. Vanaf dat moment voedde het

wat je ervaart. De werkelijkheid is wat zich ook maar

je pijnlijke en onware gedachten dat anderen verant

voordoet. Ga niet de strijd aan met de werkelijkheid,

woordelijk zijn voor jouw geluk en voldoening. Zie

want dat is waanzin. Wees je alleen maar bewust van

dat iets tekort komen een illusie is.

wat er verschijnt. Zie dat alle verlangens en obsessies

opkomen in het vormloze gewaarzijn in jezelf en dat ze

***

er ook weer in oplossen. Laat dat vormloze gewaarzijn

bewust worden van zichzelf. Als het eenmaal bewust is

Zie dat ieder mens en ieder ding prachtig en mysteri

van zichzelf, zul je merken dat verlangens en obsessies

eus is, totdat de droom waarin alles en iedereen wordt

steeds minder of helemaal niet meer opkomen. En als

beoordeeld er vat op krijgt.

dat toch nog gebeurt, dan zie je dat het niet de mon-

150

151

sters zijn waar je ze voor had gehouden. Ze hebben

***

alleen macht als ze onbewust blijven

In feite zijn het tijdelijke spoken zonder substantie
die geen macht over jou hebben zolang

ze

in volledig

gewaarzijn verschijnen.
Zie dat een veelomvattend concept als 'zaken voor
je uit schuiven' nooit werkelijk aangepakt kan worden.
Dat is een fictie. De enige fatsoenlijke manier om met
'zaken voor je uitschuiven' om te gaan is kijken naar

Kijk als je eet naar je hand die naar je bord gaat en dan
weer naar je mond. Voel hoe je je eten kauwt en het
doorslikt.
Voel het water dat over je handen stroomt als je aan
het afwassen bent.
Zie je vingers bewegen terwijl je iets op je pc aan
het typen bent, en zie ook de ruimte rond je vingers.

wat er opkomt. Als de gedachte opkomt dat je geen

Zie de schoonheid van een oud, vervallen gebouw.

zin hebt om de keuken schoon te maken, zie dan die

Het lost simpelweg op in het mysterie waar het ooit uit

gedachte. Het maakt niet uit of je nu wel of niet de

voortgekomen is.

keuken gaat schoonmaken. Kijk alleen maar naar die

Merk op dat als je naar muziek luistert met heel je

gedachte en de bijbehorende gedachte die je bij voor

wezen, in plaats van alleen maar met je oren of met je

baat schuldig laat voelen omdat je de keuken niet wilt

brein, het voelt alsof de klanken ergens diep van bin

schoonmaken. Door al deze gedachten te zien zodra ze

nen opborrelen en naar buiten stromen. Dit geldt niet

opkomen, wordt je geest stil. Een stille geest zegt niet

alleen voor muziek. Besef dat jij het instrument bent

dat de keuken wel of niet gepoetst moet worden. In een

waardoor het leven zichzelf leeft.

dergelijke helderheid wordt wel of niet actie onderno

men, zonder het onnodige geanalyseer vooraf. Een hel
dere geest is veel beter in staat om rustig en doeltreffend
te handelen. Analyseren stelt actie ondernemen alleen
maar uit en laat je ronddraaien in ego-gericht denken.
Zie ook de gedachten die je wijsmaken dat je te dik,
onaantrekkelijk, niet goed genoeg, niet slim genoeg,
lui of lichtvaardig bent. Deze beelden hebben niets te
maken met wie je werkelijk bent. Het zijn beelden uit

Zie hoe een boek op een bureau ligt, en sokken op

een vloer.
Zie de glimlach op het gezicht van je kind, en het
kwispelen van de staart van je hond.
Ruik de geuren om je heen, of het nu de geur is van
bloemen, een cake die in de oven staat of bedorven
etenswaren in een vuilnisbak.
Voel de warmte in de lucht en de bries die langs je
gezicht en door je haar strijkt.

het verleden die je terneerdrukken en je ervan weer

Voel de koude wind. Merk op dat als je gelooft dat

houden nu, op dit moment, helder en doeltreffend

je afgesneden bent van die kou, het kouder aanvoelt.

actie te ondernemen.

En dat, als je met je aandacht in je lichaam blijft en je

152

153

***

bewust bent van je geloof dat je afgesneden bent van

de kou, het lijkt alsof de wind warmer wordt.
Zie dat je hecht aan resultaten. Zie dat wanneer je 's
morgens onder de douche staat, je al nadenkt over wat
je die dag zult gaan doen. Zie dat als je naar je werk
rijdt, je nadenkt over wat je allemaal moet aanpakken
zodra je er bent. Zie dat wanneer je op je werk bent
aangekomen, je liever ergens anders zou willen zijn,
dat het project waar je aan werkt al af was, of dat het
al lunchtijd was of het einde van de dag. Zie dat als de
dag voorbij is, je nog steeds aan je wetk zit te denken.
Merk op dat als je met iets begint, je met je aan
dacht al bij het eindresultaat bent, in plaats van bij het
ontstaansproces op elk moment.
Zie dat het leven een rivier is die langs en door je
heen stroomt. Ze beweegt voortdurend, en toch is er in
jou een doodstil en bewegingloos gewaarzijn dat het hele
gebeuren gadeslaat. Gedachten, emoties, reacties, auto's,
boeken, etentjes, pennen, huisdieren, banen, woorden,
relaties en alle andere dingen bewegen door deze rivier.
Zie dat wanneer je geest vast komt te zitten in iets wat
zijn weg gaat in de rivier, het droom-ik de rivier pro
beert te stoppen en de teugels in handen wil nemen.
Lijden ontstaat omdat dit onmogelijk is. Zie echter dar,
als het doodstille, bewegingloze gewaarzijn in jou alleen

Zie dat, onder al die energie die steeds naar het ver
leden teruggrijpt of droomt over de toekomst, vrede
altijd hier is, in dit moment.
Merk op dat je lichaam altijd hier is, maar je ge
dachten daar, ergens in een droom over de toekomst
of over het verleden. Ga niet nadenken of je het met
deze laatste zin eens bent, en maak er ook geen geloof
van.
Houd anderen niet voor dat ze onbewust zijn of
niet aanwezig. Dat is wat je over hen droomt. Als je
mensen zo terechtwijst, zit je vast in een of ander idee
dat stamt uit het verleden. Als het denken een verhaal
verrelt uit het verleden of over de toekomst, merk dit
dan alleen maar op. Je aandacht zal dan automatisch
weer teruggaan naar het moment waarop het leven
werkelijk plaatsvindt, voorbij de behoefte tot oordelen
en geloven.
Merk op dat achter elk geluid stilte is en dat elk
geluid oprijst uit, en weer oplost in die stilte.
Voel hoe je adem naar binnen gaat en dan weer naar
buiten. Het leven ademt door jou. Hoe schitterend en
tegelijkertijd doodgewoon is dit! Je leeft, je bent het
leven zelf, je bent er op geen enkele manier van afge

maar die stromende rivier gadeslaat, zonder dat je vast

sneden. Je zou zelfs niet kunnen leven als er niet overal

komt re zitten in iets wat er doorheen stroomt, het is

lucht om je heen was.

alsof je een vrije val maakt in de ruimte, zonder dat je je

aan iets kunt vastgrijpen of ergens kunt neerkomen. Die
val berekent bevrijding van de ik-droom.
154

Zie dat als je over God begint na te denken, je een

droom van het denken binnengaat en de prachtige
manifestaties van God vlak voor je ogen mist.
155

Voel dat je gerriteerd bent als het je niet lukt de ka

Merk op hoe anderen zich voelen, wat ze zeggen, wat

potte broodrooster te repareren. Voel ook de ruimte

voor gedachten en emoties er in hen opkomen. Zie dat

rond je irritatie. Zie dat die kapotte broodrooster niet

er een sterke overeenkomst is tussen hun gedachten en

het probleem is, totdat jij er via je denken een pro

emoties en die van jou.

Luister naar de toon waarop je dierbaren praten,

bleem van maakt.

Merk op dat wanneer je helemaal hier bent, in dit

zie de diepte in hun ogen en hoor het geluid van hun

moment, de gedachte kan opkomen dat er geen licha

ademhaling. Denk niet over anderen na. Je gedachten

melijke pijn of ongemak zou mogen zijn. Dat klopt

over hen hebben niets met henzelf te maken, het zijn

niet met de werkelijkheid. Wees bij die pijn of het on

jouw interpretaties van wat is.

gemak. Vecht er niet tegen. Voel de ruimte er omheen

Concludeer niet dat er in die ander niemand is.

en erin. En neem dan een aspirine of ga naar de dokter

Conclusies kunnen niet zien. Kijk, luister en voel al

indien nodig.

leen maar. Wees de ruimte voor anderen.

Zie dat wanneer je naar een ster kijkt met de ge

Besef waarom dit moment nooit goed genoeg aan

dachte dat je een persoon bent die naar een ster kijkt,

voelt, en waarom de geest altijd vooruit wil. Merk op

het lijkt alsof die ster heel ver weg staat. Als je er echter

dat je niet echt vooruit gaat. 'Vooruit willen gaan' be

intens naar kijkt, in gewaarzijn en zonder de gedachte

tekent dromen. Zie de waanzin van iets te moeten be

dat 'jij' er bent, dan verdwijnt het hele ik-idee. Er is al

reiken telkens wanneer dat zich voordoet.

leen maar zien. En jij en de ster zijn n op een manier

waar het verstand nooit bij kan.

Waar ga je naartoe? Ja, zelfs in aanwezigheid heb je

het gevoel dat er een zelf is en dat het leven zich ont

Zie alles om je heen. En merk dan op hoe je overal

vouwt in de tijd, maar als je heel eerlijk kijkt, dan besef

een etiket op plakt: stoel, bureau, meubels, kamer, ge

je dat je niet weet waar dat zelf begint of eindigt, wat

bouw, straat, stad. Zie dat alleen het denken de wer

het leven is en of het ooit ergens naar toe gaat. Merk

kelijkheid opdeelt in stukjes. Door op zo'n moment

op dat het gevoel dat je een afZonderlijk zelf bent dat

gewaar te zijn zie je dat niets losstaat van elkaar.

zich door de tijd heen beweegt, alleen bestaat in het

Voel onder het lopen de grond onder je voeten en

zie de wolken boven je die door de onveranderlijke he

denken. Het leven is altijd dit moment. 'Dit.'

Merk op dat als er schaamte, spijt, wrok of boos
heid opkomt, je jezelf wijsmaakt dat iets wat is gebeurd

mel drijven.

niet had mogen gebeuren. Is dit waar? Hoe had dat

***

gekund? Wat gebeurd is, is gebeurd. Dat is de realiteit.

Dromen is denken dat dit niet mag. Zie elke gedachte

156

157

binnen je droom, en hoe die gekoppeld is aan het in

afgescheidenheid. Maak hier nu geen geloofssysteem

stand houden van het kernidee dat je een zelf bent dat

of religie van. Kijk alleen maar.

totaal is afgesneden van de rest van het leven. Alles

Door zo te kijken zie je het leven zoals het werke

wat je wilt weten over iets in het verleden komt naar

lijk is. Prachtig. Vol. Fris. Nieuw op elk moment. Je

boven zodra deze negatieve gevoelens opkomen. Voel

ziet het met de onschuld van een kind, in opperste

elke emotie op het moment dat die zich aandient.

verwondering, zonder de sluier van het verleden. Je

ziet dat het leven buitengewoon en heilig is, maar ook

***

doodgewoon en onopvallend. Het is de afuras doen en

Door zo te kijken ontwaak je vanzelf. Ontwaken is geen

iets op te rapen en je bewust zijn van elke stap naar

proces. Er is geen tijd voor nodig, wat betekent dat den

de vuilnisbak waarin je het weggooit. Het is elke stap

ken niet nodig is. Als er echter een gedachte opkomt, dan

opmerken die je zee, of zien dat je daar met je aandacht

is dat ok. Kijk alleen maar naar wat er op dat moment

juist niet bij bent. Het is het gevoel van de lakens om je

borden die tegen elkaar kletteren. Het is bukken om

van

heen als je 's avonds in je bed kruipt om te gaan slapen.

iets wat nog eenvoudiger, subtieler en vanzelfsprekender

Vreugde. Het is het opmerken van boosheid op het

is dan alles wat er gezien kan worden. Realiseer dat wat

moment dat ze in je lichaam opkomt. Het is het geluid

kijkt. Er is een Zijn dat aan alle gedachten, gevoelens,

van een hond die blaft en zichzelf schoon likt. Het is

reacties, etiketten, identiteit, wrok en problemen voor

de kus op de wang van je geliefde. Het gevoel op de

afgaat. Realiseer dit Zijn van binnenuit, en zie dat elke

huid. Liefde. Het is een dvd in de dvd-speler stoppen

gedachte en elk gevoel dat je ooit hebt gehad, daaruit is

die niet blijkt te werken. Vreugde. Het is op de bank

voortgekomen. Je bent niet al die tijdelijke gedachten

zitten en buiten het geluid van een draaiende automo

en gevoelens. Je bent het Zijn. Je bent het leven zelf Dit

tor horen, maar ook de diepe stilte waar dat geluid uit

Zijn doordringt alles wat je ziet, van een straatnaam

voortkomt. Vrede. Het zijn longen die ademen, het ge

bordje tot de oceaan, van de gedachte die nu opkomt

ritsel van papieren, klokken die tikken, lachende kin

tot de baby die huilt in haar wiegje. Als je je bewust bent

deren, wiebelende tenen, een hoofd dat zich omdraait

van de diepte van dit innerlijke leven, wordt de diepte

en benen die lopen, maar er is niemand die wat dan

van het hele leven aan je geopenbaard. Dit is het Ware

ook doet. Kun je dit zien, of ben je te druk bezig met

Zelf, voorbij het ego. Het is 'Dit.' Eenheid. God.

je illusionaire problemen en met het droom-zelf het

is, het maakt niet uit wat. En word je dan bewust

Dit stralende mysterie dat we leven noemen leeft

bestaan in te denken?

via jou. Jij bent het leven en het leven is jou. Zonder
158

159

al niet een idee van had, gebaseerd op wat je in het

verleden hebt geleerd? Misschien heeft iemand je ver
teld, of heb je in een zelfhulpboek gelezen of uit ei

Zie je die

gen ervaring geleerd dat een 'goed' mens dit doet en

lus?

een 'slecht' mens dat. Dus sla je een ideaalbeeld van

wat 'goed' is op in je hoofd en bedenkt vervolgens dat
je moet proberen daaraan te beantwoorden. Jij denkt
dat je spiritueel vooruitgaat als je je in gedachten be
zighoudt met dit ideaalbeeld of meent dat je daden
daaraan beantwoorden. In werkelijkheid houd je met
dat ideaalbeeld de focus op jezelf gericht. Je hele denk
wereld blijft zo om het ego draaien. Jij, een gedachte,
jaagt alleen maar een betere, toekomstige versie van
jezelf na, wat ook weer een gedachte is. Het denken

Er is maar n

koan die ergens toe dient: jij.

jaagt zichzelf na. Kun je dat zien?

Hiermee begint de illusionaire spirituele zoektocht.

Ikkyu

Je volgt een of ander idee of ideaalbeeld dat iemand of

iets je in het verleden heeft opgedrongen. Misschien

e geest is een luidruchtige, zich steeds herhalende

is dat het beeld van een spiritueel, religieus of verlicht

bandrecorder die alsmaar het verleden afspeelt.

persoon. Je hebt je onderworpen aan een autoriteit of

Opmerkingen als: 'Ik verheug me er toch z op om

denkbeeld buiten jezelf, wat betekent dat je onderwor

donderdag naar de bioscoop te gaan!' of: 'Ik werk hard

pen bent aan je eigen herinneringen. Je houdt jezelf

aan mezelf om een beter iemand te worden,' komen

voor de gek. Op die manier ben je niet op weg naar

voort uit vroegere conditioneringen. Het lijkt dan wel

vrijheid. Zo kom je niet dichter bij de waarheid of bij

alsof ze op de toekomst zijn gericht, maar hoe kun je

een authentieke spirituele transformatie. Je rent alleen

nou weten dat naar de bioscoop gaan leuk of prettig is

maar achter je eigen conditionering aan. Je bent op

als je dat niet eerder had ervaren of van iemand anders

een pad dat leidt naar nog meer 'ik.' Zie je die op het

had gehoord?

zelf gerichte gedachtelus? Denken is het geheugen (het

Hoe zou je geest in staat kunnen zijn om een toe

komstbeeld van een beter 'jij' te projecteren als je daar
160

verleden) dat in het moment komt en zichzelf projec

teert in een toekomstdroom waarin het dat wat het

al

161

kent (herinneringen uit het verleden) probeert te be

slachtoffer blijven en arrogante mensen nooit lijken te

vestigen en te versterken. Heel dit mechanisme houdt

veranderen. Om te weten wie ze zijn, waar ze vandaan

je gevangen in de illusie dat je iets moet worden en dat

komen en waar ze naartoe gaan, raadplegen ze alleen

jij het middelpunt van het leven bent.

wat er in hun eigen hoofd zit, dus het verleden. Ze zit

ten gevangen in de gedachtelus van het ego. Het ego is
een goed geoliede machine, geprogrammeerd om con

Ware goedheid

tinu achter zijn eigen herinneringen aan te hollen die

Ware goedheid is iets totaal anders dan jouw opvat

het naar buiten projecteert op een illusie, de toekomst

tingen over goed en kwaad. Ware goedheid is de liefde

geheten. In zo'n gedachtelus zal nooit iets nieuws kun

zelf. Ze bevindt zich buiten de gedachtelus die je hebt

nen ontstaan.

gecreerd en waarin je achter je eigen gedachten aan

Hiermee wil ik dus niet zeggen dat je die lus moet

holt. In werkelijkheid ben je alleen maar in het hier

voorzien van een nieuwe gedachte, een nieuw idee of

en nu, de enige en perfecte plek van waaruit je je ge

spirituele methode zodat je langs magische weg eruit

dachtelus kunt zien voor wat ze is en waardoor je de

kunt stappen. Nee, dat zou alleen maar betekenen dat

goedheid die zich daarbuiten bevindt, kunt realiseren.

je een ander beeld hebt gecreerd om na te jagen. Den

kan er alleen maar goedheid

ken grijpt altijd terug naar het verleden, dus wat je ook

zijn, terwijl de gedachtelus enkel en alleen op het ik

in je hoofd stopt, het is nooit iets nieuws. Het enige

is gericht.

wat ik je vraag is: kun je dat, op elk moment, ook zien?

Buiten de gedachtelus

Hiermee wil ik niet zeggen dat je je gedachten over

of herinneringen aan goed en kwaad moet onderdruk

Kijk je wel eens naar je gedachtelus?

Als er iets nieuws wordt gepresenteerd, dan raad

ken. Alleen het denken zou zichzelf willen onderdruk

pleegt het denken onmiddellijk zijn databank, op zoek

ken. In dat geval zou het in je hoofd het beeld kunnen

naar iets bekends. Dan is het: '0, nou, dat nieuwe in

scheppen dat een verlicht persoon niet denkt. Vervol

zicht is hetzelfde als het vorige inzicht dat ik al ken.'

gens gaat het achter dat beeld aan- zijn eigen projec

Het nieuwe inzicht wordt weggestopt als 'ken ik al.'

tie. En dan zit je nog steeds in je gedachtelus.

Het denken is geneigd informatie die het niet eerder

Ik vraag je alleen of je kunt zien waar je mee te

in het geheugen heeft opgeslagen, te negeren. Het is al

maken hebt: een egocentrische gedachtelus. Je bene

leen genteresseerd in wat het herkent, want het enige

voortdurend bezig met het versterken van kennis uit

waar het op uit is, is bevestigen dat alles in

het verleden en die te projecteren op de toekomst.

dachtelus waar .i.s. De werkelijke waarheid echter kan

Dat is waarom slachtoffers vaak hun hele leven lang

nooit gekend worden via het denken. 'Waarheid' is een

162

zijn ge

163

andere benaming voor wie je, buiten je gedachtelus, in

gescheidenheid. Dit zal nooit ophouden, totdat je ziet

werkelijkheid bent. Gedachten, afkomstig van wat we

hoe deze gedachtelus werkt.

het denkbeeldige ego of de 'gedachtelus' noemen, kun

nen nooit ook maar in de buurt komen van de wer

Wijsheid ziet de lus

kelijkheid of de waarheid. Dat kan alleen gewaarzijn.

Werkelijk spiritueel inzicht berekent niet dar je een of

Alleen gewaarzijn kan zien wat nieuw is, terwijl alles

andere spirituele uitdrukking die je hebt geleerd als

wat in de gedachtelus zit oud is en zichzelf voortdu

maar herkauwt. Ook al geloof je dat 'denken altijd

rend herhaalt. Gewaarzijn ziet altijd her nieuwe omdat

teruggrijpt op het verleden' of wat dan ook wat een

gewaarzijn hetzelfde is als aanwezigheid. Her huidige

spirituele leraar je heeft verteld, zolang je niet ziet hoe

moment is altijd nieuw. Gewaarzijn ziet meteen wat

het werkt en op jouzelfslaat, zul je nooit werkelijk tot

in de gedachtelus opkomt. Door gewaarzijn in die ge

inzicht komen. Spirituele ideen herkauwen, hoe mooi

dachtelus re brengen, ontstaat er een nieuw inzicht.

ze ook klinken, is herinneringen herkauwen. Er is niets

Inzicht brengt altijd het besef met zich mee dat er geen

mis met spirituele ideen, maar werkelijk inzicht is al

ego is. In aanwezigheid wordt gewaarzijn bewust van

tijd fris en nieuw. Het betekent kijken naar wat er hier

zichzelf.

en nu in de geest opkomt. Door dat te zien, komt wijs

Binnen die gedachtelus beweegt het denken zich

heid tevoorschijn.

steeds tussen 'mee eens' en 'niet mee eens,' waardoor

Wijsheid is als frisse lucht die je inademt. Ze trans

de gedachtelus zelf en het feit dat hij losstaat van alle

formeert je totaal. Wijsheid betekent niet dat je niet

andere gedachtelussen, nog worden versterkt. Als in

zult genieten van de film op aanstaande donderdag.

een gedachtelus instemming is, wordt het bekende

Het betekent dat je je bewust bent van de film die er

bevestigd. Deze nieuwe instemming voedt zowel her

nu, op dit moment, in je hoofd speelt over de film die

geheugen als het denken, dat vervolgens op zoek gaar

je donderdag zult gaan zien. Wijsheid laat je zien dat,

naar nog meer versterking, nog meer bevestiging van

voorbij al je verhalen over goed en kwaad, wat jij van

zichzelf in de toekomst. Bij afwijzing gebeurt hetzelf

nature bent zuiver goedheid is.

de, maar dat levert weer een heel andere dimensie op.

Wijsheid is intelligente aanwezigheid. Aanwezig

Door her ergens niet mee eens te zijn kan een gedach

heid laat de ego-gerichte gedachtelus die je hebt op

telus zichzelf vergelijken met andere gedachtelussen en

gebouwd in je kindertijd of in je verdrietige verleden

zich daar regen afzetten. Hier is oppositie de brand

vanzelf oplossen. Aanwezigheid stelt je eindelijk in

stof. In beide gevallen wordt de gedachtelus gevoed en

staat het leven te zien zoals het werkelijk is. Niet langer

versterkt. Lijden ontstaat door ego-gerichtheid en af-

ervaar je dit moment door het doodse herhalen van het

164

165

verleden. Als er in het huidige moment door wijsheid

een spiritueel inzicht wordt verkregen, dan kan het niet
meegenomen worden in de tijd. Als dat wel gebeurt en
er een geloof van wordt gemaakt, gaat het deel uit

Wijsheid versus kennis

maken van de ego-gedachtelus. Het wordt spirituele

kennis, voedsel voor het spirituele ego dat denkt dat
het iets bijzonders weet en dat die kennis hem spiri
tueler maakt dan anderen. Daardoor heeft het zichzelf
opnieuw opgesloten in de ego-gerichte, afgescheiden
gedachtelus. Wijsheid ziet. Het bouwt geen zelf op uit
wat gezien wordt.

Ga niet op zoek naar de waarheid.

Hou alleen maar op met meningen te koesteren.
Zen gezegde
Stop met kijken vanuit je wolk vol wazige ge
dachten. Kijken vanuit een dergelijke positie is
pure waanzin. Kijk van achter die wolk van het
denken. Daar is het altijd helder.
Adyashanti

et idee dat 'Bewustzijn ontwaakt uit de droom

van het denken' behoort zelf ook tot de droom.

Het is een verhaal over wat is. In feite is het niet waar
dat bewustzijn 'ontwaakt.' Het is al ontwaakt. Toch is
166

167

die uitdrukking ook een manier om te verwijzen naar

onering, een conceptuele laag die het verstand over de

de waarheid die verlichting wordt genoemd.

werkelijkheid van wat is, heen heeft gelegd. Deze laag

houdt de illusie van afgescheidenbeid en ego-gericht

Kennis

heid levend. Wie zou hij immers zijn zonder zijn in

Het verschil tussen kennis en wijsheid wil ik gebruiken

terpretaties, zonder zijn verhaal (met inbegrip van zijn

om op nog een andere manier te verwijzen naar spiri

geklaag, etiketten plakken, uiteenzettingen, verwijten,

tueel ontwaken. In de met het denken gedentificeerde

meningsverschillen en opinies) in relatie tot wat hij

staat, of ego-droomstaat, gelooft een persoon dat hij

ziet? Zonder dat zou er geen afgescheiden zelf zijn, wat

een afgescheiden zelf is en dat alles wat hij over de wer

betekent dat alleen de werkelijkheid er zou zijn.

kelijkheid denkt, echt waar is. Dit is kenmerkend voor

Die conceptuele laag bevat zijn 'kennis.' Kennis be

verslaafd zijn aan, of gedentificeerd zijh met het den

staat uit een verzameling dossiers, opgeborgen in het

ken. In de droom vertellen iemands gedachten, zijn

geheugen. Het is zijn conditionering uit het verleden

interpretaties en alles wat hij gelooft, wie hij denkt te

die geconfronteerd wordt met wat hij op dit moment

zijn in relatie tot anderen, die ook slechts gedachten

beleeft en die geprojecteerd wordt op de toekomst. Het

in zijn droom zijn. In deze gedachtewereld is hij de

is het ego dat zichzelf wil handhaven en versterken,

heerser over zijn koninkrijk. Hij gelooft dat zijn gods

nu en in de toekomst. Deze kennis kan heel nuttig

dienst, zijn geloofssysteem, zijn gedachten over ande

zijn, vooral praktisch gezien. Kennis was nodig voor de

ren en de wereld, zijn meningen en interpretaties cor

overleving van de menselijke soort: zo wisten we wan

rect zijn. Om die illusie te kunnen handhaven moet

neer we moesten gaan schuilen voor een storm of hoe

hij anderen in het ongelijk stellen. Ook al zal hij dit

we voedsel konden vinden. Kennis is essentieel voor

niet altijd beseffen of hardop zeggen, toch is dit wat

de vooruitgang van de technologie, de geneeskunde en

hij denkt. 'Onbewust' betekent simpelweg 'niet zien'

het recht, maar als ze wordt gekaapt door het psycho

dat hij dit doet.

logische ego, is lijden het gevolg. Het ego speelt een

Als hij dit dus een 'tafel' noemt, denkt dat zijn

spel waarin het zich van denkbeeldige anderen afzon

vrouw 'niet zoveel moet kletsen,' van mening is dat

dert door het wel of niet met hen eens te zijn. Kennis,

'het christendom idioot is,' enzovoorts, dan gelooft

gekaapt door het ego, wordt een wapen om zich mee af

hij ten onrechte dat deze gedachten objectieve verkla

te scheiden. Dat is de reden waarom iemand zich 'aan

ringen zijn voor wat hij 'daarbuiten' in de wereld om

gevalJen' kan voelen en in de verdediging schiet zodra

zich heen ziet gebeuren. Hij ziet niet dat gedachten in

iemand anders zijn geloofssysteem ter discussie stelt of

essentie herinneringen zijn - een subjectieve conditi-

kritiek heeft op wat hij denkt of doet.

168

169

Het bindmiddel van het ego is angst. Dat is wat het

een mechanisme ter bescherming van het ik. Jij bent

ego bij elkaar houdt. Het ego is bang om zich kwets

het leven zelf. Met kennis kom je daar nooit achter.

baar en sensitief op te stellen. Het is bang om het bij

Kennis kan er hoogstens naar verwijzen en je erover

het verkeerde eind te hebben. Het is doodsbang om

laten nadenken.

openlijk lief te hebben. Uiteindelijk is het bang voor de

Wijsheid is het oog van God in ons, dat zich vol

dood, want die beschouwt het als het einde van zich

ledig bewust is van kennis. Kennis heeft niets met wijs

zelf. Daarom heeft het ego ook zo'n moeite met wer

heid te maken. Kennis laat je alleen maar denken en

kelijke intimiteit, want werkelijke intimiteit verslindt

oude tapes afspelen. Wijsheid ziet niet alleen wat je

het ego. In feite is het heel broos en dus wil het zichzelf

denke, maar ook dat er geen afgescheiden zelf is voor

beschermen. Alles bij elkaar genomen is het een illusie

bij die tapes. Er is geen zelf in het centrum van het

die zich heel veel moeite moet getroosten (voortdu

leven, wat het denken ook mag beweren.

rend moet denken) om zichzelf overeind te houden

Wijsheid laat je beseffen dat interpretaties (kennis)

en zich te beschermen tegen andere illusies die het als

een conceptuele laag vormen en dat die conceptuele

een bedreiging ervaart voor het voortbestaan van zijn

laag via het denken naar buiten wordt geprojecteerd.

afgescheidenheid. Het ego is verwikkeld in een felle

Wijsheid laat je beseffen dat alles een droom is. Het

strijd tussen van anderen houden en bang voor hen

is een zien dat veel dieper gaat en veel liefdevoller en

zijn. Ego, als het psychologische domein van kennis, is

barmhartiger is dan alles wat de droom tevoorschijn

een mechanisme ter bescherming van het ik.

kan toveren.
Wijsheid kan alleen gerealiseerd worden door de

Wijsheid

scherpe blik van iemand die aanwezig is. Verzet en af

Wijsheid is iets heel anders. Wijsheid betekent een

gescheidenheid worden recht in het gezicht gezien. In

stille geest die de werkelijkheid ziet zoals ze is. Het is

die zin maakt wijsheid kwetsbaar, ontvankelijk en lief

eerlijk naar binnen, naar die psychologische wereld,

devol. Dit is wat een mens niet alleen bevrijdt van het

kijken. Zonder eerlijk en oprecht naar binnen te kij

idee dat hij een zelf is, afgescheiden van de rest van het

ken blijft het ik gevangen in zijn ego-droom. Wijsheid

leven, maar ook van zijn angst voor de dood. Vanuit

is dat wat heel die droom op elk moment ziet functio

de droomstaat gezien lijkt het alsof wijsheid, die op elk

neren. Het is dat wat ziet dat kennis wordt misbruikt

moment laat zien wat er opkomt, nog meer zelfgericht

ter verdediging en bescherming van het zelf waardoor

heid betekent. Maar dat is d manier waarop de geest

het zijn angst niet rechtstreeks hoeft te voelen of open

het denken over het koninkrijk laat regeren, zodat hij

lijk liefheeft. Wijsheid weet dat jij veel meer bent dan

niet echt hoeft te kijken naar wat is en zijn angst onder

170

171

ogen moet zien. In werkelijkheid is wijsheid de weg

uit

onze zelfgerichtheid. De zin 'bewustzijn ontwaakt uit

de droom van het denken' is een andere manier om te
zeggen: 'wijsheid wordt bewust van kennis.'
Onderdruk niets, en zeker geen kennis. Laat ken
nis simpelweg verschijnen en verdwijnen zoals het uit

Naar de buitenwereld wijzen

is verwijzen naar je eigen droom

komt. Wijsheid laat zien hoe kennis naar buiten wijst,

naar een droom van eigen makelij. Kennis ziet enkel
haar eigen droom. Wijsheid kijkt voorbij de droom en
ziet de waarheid van wat is.

Een mens is wat hij ziet.

William Blake

Denken dat mensen anders zouden moeten doen

ofzijn dan wat ze zijn is hetzelfde als zeggen dat
die boom daar de lucht moet zijn. Ik heb dat
onderzocht en zo mijn vrijheid gevonden.
Byron Katie
r is een oud gezegde: 'De wereld is een weerspie

geling van je eigen geest.' J. Krishnamurti zei al

tijd: 'Jij bent de wereld en de wereld is jou.' Dit zijn

verwijzingen naar de werkelijkheid zelf, voorbij de
interpretaties van het ego en zijn illusie dat het van
172

173

alles is afgescheiden. Je gedachten vormen simpelweg

horen tot de wereld van de vormen. Je kunt daar uit

een eigen conceptuele laag: jouw interpretatie van de

drukking aan geven en mee spelen. Er is echter een

werkelijkheid. Ze zijn, objectief gezien, niet waar. Ze

vormloos gewaarzijn in jou dat ziet dat je alleen maar

vormen samen jouw droom.

wat feitjes vertelt, afkomstig uit jouw specifieke con

Als je over anderen oordeelt, dan verwijs je alleen

ceptuele laag. Gewaarzijn wordt bewust van zichzelf.

maar via een omweg naar je eigen droom van het den

Dit gewaarzijn heeft het nooit bij het verkeerde eind.

ken, je eigen opvattingen over hoe de dingen hadden

Het ziet dat denken op het zelf is gericht. Het ziet dat

moeten zijn of hoe

nu en in de toekomst behoren

denken ten diepste het projecteren van herinneringen

te zijn. Anderen beoordelen doe je vaker naarmate je

op de buitenwereld is, ter bevestiging van wat al be

meer angst of onzekerheid voelt. Het broze ego pro

kend is en met als doel het ik en het idee dat het is

beert zichzelf te beschermen door andere denkbeeldige

afgesneden van anderen, te versterken.

ze

ego's omlaag te halen. Heel die wereld waarin je alsmaar

Je kum niet zomaar uit de droom stappen. We kun

oordeelt over jezelf en anderen is een droom in je eigen

nen niet zomaar stoppen met denken omdat we dat

hoofd. Daarom is oordelen ook zo schadelijk: het is

zelf willen. Dat is verzet beantwoorden met verzet. In

niet gebaseerd op waarheid. ledereen gelooft altijd dat

feite moeten we niets willen onderdrukken. Gedach

hij of zij gelijk heeft. Dat komt omdat we ons identifi

ten willen onderdrukken is iets waar alleen het denken

ceren met het denken. Toch kan, objectief gezien, niet

op kan komen. Gewaarzijn is de sleutel tot spirituele

iedereen het bij het juiste eind hebben. 'Juist' is wat jij

transformatie. Gewaarzijn vindt echter alleen nu, op

gelooft dat juist is. Je ideen over 'juist' en 'goed' zijn

dit moment, plaats en niet ergens in de toekomst of

concepten die uitsluitend je eigenbelang dienen en die

door persoonlijke wilskracht. Gewaarzijn is al gewaar

de natuurlijke goedheid in jezelf verhullen.

op dit moment, je hoeft het alleen maar te zien.

Zie je wat er gebeurt in onze omgang met anderen?

Spiritueel ontwaken is glashelder zien dat, als het

Ten onrechte houden we onze gedachten, onze me

denken naar buiten wijst, naar de 'ander' en zegt: 'Dit

ningen en onze overruigingen voor waar. We zoeken

zou niet zo moeten zijn,' of: 'Dat had niet mogen ge

daarvoor bevestiging van anderen, zodat onze eigen

beuren,' de droom zichzelf droomt. Je verwoordt alleen

interpretatie van de werkelijkheid wordt versterkt - en

een stukje van je eigen conditionering. Je gedachten

bevestigd wordt wat we al weten. Dit is wat het bete

zijn niet feitelijk waar. Zolang dit niet wordt beseft,

kent om op het zelf gericht te zijn.

zal het leven altijd een strijd zijn. Zolang je nier ziet

Dit wil niet zeggen dat je nooit mag zeggen wat

dat je een droom creert (door in gedachten 'wat is'

je denkt. Gedachten, meningen en overtuigingen be-

te interpreteren) en vervolgens in discussie gaat met

174

175

je eigen schepping (naar buiten wijst, naar je eigen in

'ik ben manipulatief.' Zeg de waarheid. Je kunt niet je

terpretaties), blijft zelfgerichtheid voortbestaan. Het

schaduw-zelf overstijgen voordat je inziet dat het bij

is een gesloten systeem, perfect geschikt om innerlijk

jou hoort en beseft dat het niets met de ander te ma

lijden te veroorzaken. Lijden kan je echter leren dat je

ken heeft. Zodra je toegeeft dat het hele verhaal op jou

de weg bent kwijtgeraakt in een illusie waarin je een

slaat kun je, door je volledig bewust ervan te zijn dat

afgescheiden, ego-gericht individu bent.

het maar een ego-verhaal is en door de bijbehorende

D e droom van afgescheidenheid en ego-gerichtheid

gevoelens toe te laten, het overstijgen.

bevat ook wat sommige psychologen 'de schaduw of

Zie wat er gebeurt als je denkt dat anderen over

het afgewezen zelf ' noemen. Als je in iemand een ei

jou oordelen. Zelfs nog voordat ze hun mond heb

genschap ziet waar je een enorme hekel aan hebt, dan

ben opengedaan, kun je al het akelige voorgevoel heb

komt dat meestal omdat je een schaduw van jezelf in

ben dat ze iets negatiefs over je gaan zeggen. Dat is

die persoon ziet. Met andere woorden, als je vindt dat

dan meestal je eigen ego-projectie. Wat dit betreft is

iemand altijd dominant en manipulatief is, dan is dat

elke relatie een spiegel. Anderen functioneren louter

meestal omdat je die eigenschappen in jezelf hebt on

als een spiegel waarin eigenschappen die je in jezelf

derdrukt. En omdat je ze hebt weggeduwd, worden

hebt onderdrukt, worden teruggekaatst. Als je denkt

het schaduwen van je ego die je projecteert op ande

dat anderen jou bijvoorbeeld te dik, onontwikkeld,

ren. Het is niet voldoende om je bewust te zijn van

onspirirueel, arm of niet al te slim vinden, dan zijn dat

deze oordelen - of verhalen - zodra ze opkomen. Je

vaak onderdrukte ego-verhalen die naar je worden te

moet ook toegeven dat ze op jou slaan en beseffen dar

ruggekaatst. Je eigen denken produceert oordelen van

jouw meningen over anderen niets met hen te rnaken

anderen, ook al hebben die in werkelijkheid helemaal

hebben. Het kan best zijn dat de persoon in kwestie

geen oordeel over jou. Zolang je niet kunt zien dat je

inderdaad dominant en manipulatief is, maar waarom

op zo'n moment verstrikt zit in je eigen ego-verhaal,

wind je je daar

over op? Als je merkt dat dergelijke

blijf je erin gevangen en kun je geen heldere actie on

oordele bij je opkomen, kijk dan of je niet zelf domi

dernemen ter verbetering van je situatie. Mochten an

nante en manipulatieve trekken hebt die je onderdrukt

deren toch hun mond opendoen en iets negatiefs over

en projecteert op die ander. Als dat zo is, oordeel dan

je zeggen, let dan eens op wat er gebeurt. Als iemands

zo

niet over die ander, maar over jezelf. Bedenk dat het

oordeel over jou gewoon niet waar is, zul je heel weinig

een ego-verhaal is dat je hebt onderdrukt en naar bui

behoefte voelen je te verdedigen. Als het echter klopt

ten hebt geprojecteerd. Als je het moeilijk vindt om dat

met een of ander negatief zelfbeeld dat je hebt onder

toe te geven, zeg dan tegen jezelf: 'Ik ben dominant' en

drukt, zul je wl in de verdediging schieten en waar-

176

177

schijnlijk terugslaan. Als je die neiging voelt opkomen,

weet dan dat je ergens gelooft dat dit negatieve oordeel
waar is. Zolang je niet beseft dat relaties spiegels zijn
die constant je ego-verhaal onthullen, kun je werkelijk
spiritueel ontwaken wel vergeten. Werkelijk spiritueel
ontwaken gebeurt pas wanneer heel die beweging van
het zelf wordt toegegeven en overstegen door puur ge
waarzijn. Vanaf dat moment kun je handelen vanuit
een ontwaakt bewustzijn en niet vanuit een onderdrukt
of naar buiten geprojecteerd (onbewust) ego-verhaal.
Spiritueel ontwaken brengt een heel nieuwe manier
van in de wereld zijn met zich mee. Dit Zijn betekent
pure, onvoorwaardelijke liefde. Dat wil niet zeggen dat
je geen gedachten, meningen of overtuigingen meer
hebt. Die zijn er wel of niet. En die zul je al dan niet
met anderen delen of naar buiten brengen. Dat is iets
waar alleen het denken zich druk over zal maken. Dit
Zijn is DAT wat zich bewust is van al deze gedachten.
Het is de essentie van wie we zijn voorbij de droom.
Alles wat je ziet, denkt, aanraakt, voelt, proeft, hoort
en ruikt verschijnt in deze essentie. Het verschijnt in

beter op ieder moment kijken naar elke voorwaarde die

je aan mensen en situaties stelt. Merk het iedere keer
weer op als je naar de buitenwereld wijst, dus naar je
eigen droom. Deze voorwaarden kunnen alleen in het
donker blijven voortbestaan. Telkens wanneer er een
voorwaarde verschijnt in het licht van gewaarzijn, lost
ze vanzelf op. En als eenmaal die verzameling voor
waarden aan het oplossen is, lost ook het droom-zelf
op. Het enige wat dan overblijft, is onvoorwaardelijke
liefde.
Alleen door naar binnen te kijken zie je dat naar
buiten wijzen verkeerd is. Naar binnen kijken bevrijdt
je uit je ego-gerichte gedachtelus. Daardoor kun je
zien wie je werkelijk bent en niet wie je denkt dat je
bent, en ook dat anderen niet zijn wie jij denkt dat ze
zijn. Relaties met anderen verlopen dan om zo te zeg
gen niet meer via het denken, maar via het hart. Ver
lichting kan samengevat worden als 'liefde die zichzelf
overal begint te zien als zichzelf.' Liefde vernietigt de
denkbeeldige illusie tussen innerlijk en uiterlijk, tussen
het zelf en de ander.

de liefde zelf.
Het ego zal nooit onvoorwaardelijke liefde kunnen
realiseren omdat het in wezen gegrondvest is op een
aantal voorwaarden. Jij, een in het denken gewortelde
entiteit, stelt deze voorwaarden aan uiterlijke omstan
digheden en projecteert zo je ego-verhaal op de buiten
wereld. Jij bent de wereld en de wereld is jou. In plaats
van dat je nagaat of onvoorwaardelijke liefde mogelijk
is (en dus aan filosofische zelfbevrediging doet), kun je
178

179

De heilige oorlog in je jezelf

.... methodes hebben de mens verdeeld.

]ij hebt jouw methode, iemand anders heeft weer
zijn methode, maar al die methodes zijn altijd en
eeuwig met elkaar in strijd.
J. Krishnamurti

Je kunt de rest van je leven geweldloosheid preken,

ondertussen zaadjes van geweld zaaiend.
J. Krishnamurti

181

Is spiritueel inzicht van jou?

en inzicht is een 'aha' -moment waarop iets spiri

tueel heel helder wordt. De waarheid die in een

authentiek inzicht wordt gezien, wordt meestal niet als

zodanig herkend. Het is niet iets wat je simpelweg her
kent omdat het als een herinnering of feit in je hoofd
is opgeslagen, of omdat je het hebt geleerd uit een spi
ritueel boek, van een leraar of traditie. Alhoewel een
boek, leraar of traditie je in de richting van de waar
heid kunnen wijzen, is een authentiek inzicht totaal
iets anders dan een geloofsovertuiging of iets wat je
herkent omdat je het ooit hebt gehoord of in je ge
heugen hebt opgeslagen. Een inzicht komt niet uit de
gedachtelus (of taperecorder) van je conditionering. Je
zou kunnen zeggen dat het van God komt. Maar als je
met enige zekerheid wil zeggen dat het van God komt,
of door verlichting of zelfrealisatie, dan haal je dat 'aha'

183

eraf en breng je het terug tot iets wat je al kent, iets wat

altijd weer opnieuw in zijn gelijk bevestigd worden,

je hebt geleerd of onthouden. Inzicht wordt om zeep

waaruit blijkt hoe onstabiel en onzeker het is.

gebracht door het geheugen. Om naar de waarheid,

Herinneringen, geloof en kennis zijn nooit nieuw

die alleen in het nu is, te kunnen verwijzen, moet ie

en fris. Als een spiritueel inzicht uit het verleden weer

dere spirituele leraar, elk spiritueel boek, met inbegrip

wordt herinnerd, dan gelooft het verstand, tenzij het

van dit boek, zich nu eenmaal inlaten met de droom

heel alert is, ten onrechte dat er een nieuw inzicht

van het denken. Werkelijk inzicht krijg je alleen op dit

wordt gepresenteerd, zonder te beseffen dat het een

moment. Het is altijd nieuw en fris. Het is niet iets

eigen mentale projectie is. Gedachten brengen nooit

wat door de tijd heen doorgegeven kan worden. Tijd

een authentiek inzicht voort. Alleen gewaarzijn (dat

is denken, dus een inzicht doorgeven betekent dat het

wat het denken bezig ziet) levert inzicht op. Het den

een herinnering wordt. Herinneringen waar je je mee

ken kan alleen maar conceptualiseren wat er gezien

identificeert voeden het ego, maar een authentiek in

wordt, wat op zich best nuttig is. Zonder conceptua

zicht opent de geest voor wat is. Een inzicht is geen

liseren had dit boek tenslotte niet geschreven kunnen

gedachte. Inzicht betekent de ware aard van iets zien.

worden. Inzicht echter krijg je door op elk moment te

Het is dat wat het denken waarneemt. Het laat zien

kijken naar wat er verschijnt.

wat het ego in feite is: een droom waarin je een afzon

Spirituele inzichten zijn niet van jou. Ze behoren

derlijk individu bent. Een inzicht bevestigt niet wat je

niet toe aan het 'ik.' Het ego heeft er niets aan; je

verstand al weet, hoogstens bij toeval. In plaats van dat

wordt geen betere versie van jezelf. Werkelijk spi

het bevestigt wat je al weet of wie je denkt te zijn, haalt

ritueel inzicht stelt je in staat om het ik dat altijd

het je uit je ik. Bevestiging zoeken van wat je al weet

tweedracht, lijden en verdeeldheid op aarde zaait, te

betekent zoeken naar herkenning en bevestiging van

doorzien. Kijk naar onze oorlogen, religieuze conflic

je herinneringen, je conditionering, het verleden en je

ten, de politiek, terrorisme - de hele bliksemse boel.

geloof. Dit is de essentie van de spirituele zoektocht.

Geloofssystemen bestrijden elkaar en scheiden zich af

Het denken is op zoek naar verschijnselen in de

van andere geloofssystemen. Al die verdeeldheid en

werkelijkheid waarvan het kan zeggen: 'Ja, dit beves

strijd hebben niets te maken met de waarheid. Het

tigt wat ik al weet.' In die zin is het op zoek naar veilig

ene denken botst simpelweg op het andere denken.

heid en zekerheid, niet beseffend dat het resultaat nog

Het ene zelf verdedigt zijn interpretatie van de waar

meer conditionering is. Het is niet op zoek naar de

heid ten koste van het andere zelf. De mens is meer

waarheid, het heeft zichzelf wijsgemaakt dat het die al

genteresseerd geraakt in het verdedigen van zijn ei

kent. Wat het dus vindt is alleen zichzelf. Het ego wil

gen pad, methode, traditie, groep, land, godsdienst

184

185

en geloofssysteem dan in openheid en liefde en het

vernietigt het gevoel dat je een afgescheiden zelf bent.

ontdekken van wat absoluut waar is.

Daardoor zie je de waarheid, namelijk dat het zelf een

Als je eenmaal de inzichten die je in de loop der

droom is, gebaseerd op tweedracht en afgescheiden

tijd bij elkaar hebt verzameld met je meesjouwt, ga je

held. Deze afscheiding vindt op alle niveaus plaats -

er een geloofssysteem van maken. Aan de ene extreme

land tegen land, kerk tegen kerk, geloof tegen geloof,

kant kan dat erop uitlopen dat je met een vliegruig

echtgenoot tegen echtgenote. De menselijke geest is

een groot gebouw in vliegt of jezelf opblaast in een

gefragmenteerd geraakt in miljoenen tegenstellingen.

menigte, aan de andere kant kan je in discussies te

Het is pure waanzin. Als Eenheid wordt gerealiseerd,

rechtkomen in een online charroom, gewijd aan non

worden alle tegenstellingen verslonden. Alles wat niet

dualiteit, over een God die losstaat van een kerk of

waar is wordt opgeslokt.

over de aard van 'Dit.' Debatteert God? Doet hij dat

Wat inzicht vooral doet, is je laten zien wat je niet

wel eens? Discussieert 'Dit' met zichzelf? Wie discus

weet. Daarom is het ook zo ontwapenend,

sieert er met wie?

Een inzicht krijgen is nooit een reden tot zelfvoldaan

zo

liefdevol.

Het ene zelf (de ene verzameling herinneringen en

heid. Het maakt je niet hoger of beter dan iemand

conditioneringen) debatteert met een ander zelf (een

anders. Werkelijk inzicht betekent pure nederigheid,

andere verzameling herinneringen en conditionerin

een nederigheid die jou, als afgescheiden individu, ver

gen). Je kunt jezelf niet buiten schot houden door

slindt. Als een inzicht je ergens toe aanzet, dan gebeurt

te zeggen dat het geloof van een terrorist 'veel erger'

dat ten gunste van het geheel, ten gunste van de liefde,

of veel bedrieglijker is dan een ander geloof. Alleen

en niet omdat je er zelf beter van wordt of om jouw

al daarmee probeer je je eigen zelfzuchtige geloofssy

zogenaamde spirituele waarheid of jouw godsdienst te

steem te bevestigen. Het is een klassiek voorbeeld van:

bevestigen.

'Ik heb gelijk en jij niet.' Het betekent alleen maar nog

Wat er na een echte realisatie overblijft, is geen

meer afscheiding. Geloof is het ergste massavernieti

nieuw geloofssysteem, kerk, godsdienst of traditie,

gingswapen dat er is.

maar de liefde zelf. Liefde is geen gedachte of een ge

Om werkelijk spiritueel inzicht te krijgen moet je

loofssysteem. Liefde bestaat buiten het denken om.

kijken naar heel die beweging van het zelf, naar al die

Ze is altijd hier en nu. Ze maakt geen deel uit van de

manieren waarop conditionering je scheidt van je me

psychologische gedachtelus van het ego. Als het zelf en

demensen, je godsdienst je scheidt van andere gods

zijn tijdgebonden droom oplossen, wordt liefde gerea

diensten, je kerk je van andere kerken, je land je van

liseerd als de natuurlijke staat van de mensheid. Liefde

andere landen. Her besef daarentegen dat alles Een is,

onthult dat afgescheidenheld een mentale illusie is.

186

187

Werkelijk inzicht opent het gewaarzijn voor het besef

dat alles Een is.

Je godsdienst verliezen

Als

mensen hun gevoel van ontzag verliezen,

wenden ze zich tot religie.
Lao-tzu, Tao Te Ching

je zult altijd een hindoe, een parsi, een boeddhist

ofeen volgeling van een ofandere goeroe blijven.
Op die manier houd je verdeeldheid in stand,
en daardoor strijd.
'Wtlar strijd is, is ook pijn en lijden,
maar geen liefde.
J. Krishnamurti

D
188

it onderzoek is niet bedoeld als een aansporing

om je godsdienst op te geven, of om niet meer

189

naar de kerk, synagoge of moskee te gaan. Het is een

en je verlangen naar weten die maken dat je iets gelooft,

onderzoek dat, als je het op jezelf betrekt, je wakker

ook al is er geen direct bewijs voor.

maakt uit je conceptuele droom over godsdienst, waar

Maar waarom doe je dat eigenlijk? Waarom maak

door je veel meer aanwezig kunt zijn in het huidige

je die lijn zo wazig? Ben je op zoek naar een gevoel van

moment, daar waar de diepere werkelijkheid van God

zekerheid, veiligheid en vrede? Komt dit zoeken voort

en godsdienst zich bevinden - en dit overal kunt zien,

uit die overtuiging of hoop op en verlangen naar iets

ook in andere godsdiensten.

wat je kunt geloven? Komt het voort uit een innerlijk

De uitdrukking 'ik verloor mijn godsdienst' komt

gebrek aan zekerheid, veiligheid en vrede? Ben je niet

uit de zuidelijke streken van Amerika en betekent 'je

bezig met een spirituele zoektocht? Waar ben je naar

kalmte verliezen,' of 'door het lint gaan.' Blijkbaar is

op zoek? Beantwoord die vraag niet met nog meer din

de onderliggende gedachte dat godsdienst kalmte en

gen die je zeker meent te weten of die je gelooft. Kijk

vrede betekent.

alleen maar. Merk alles op.

Als je merkt dat je je eigen geloofSovertuigingen aan

Godsdienst en het valse gevoel van zekerheid

het verdedigen bent of er een punt van maakt dat die

en veiligheid

van anderen niet kloppen, dan heb je noch zekerheid en

Wat is godsdienst voor de conceptuele geest? Een ge

veiligheid, noch vrede gevonden. Wat je in plaats daar

loof, of een verzameling geloofsovertuigingen, ja? Kun

van hebt gevonden, is strijd. Alleen iets wat absoluut

je ware vrede vinden door een aantal dingen te gelo

waar is kan vrede brengen. Alles wat daar niet onder

ven? Of is ware vrede iets totaal anders? Probeer deze

valt wordt een geloof dat je moet verdedigen om je valse

vraag niet te beantwoorden met iets wat je zeker meent

gevoel van veiligheid en zekerheid niet te verliezen. Als

te weten, want dan krijg je weer een nieuwe godsdienst.

spiritualiteit niet probeert een antwoord te vinden op

Laten we samen eens kijken. Een geloof is een gedachte

de vraag 'wat is absoluut waar?' dan is het niet meer dan

die niet absoluut waar is of waarvan je niet zeker weet

een vlucht richting sprookjesland. Ego dus.

dat ze dat is, ok? Als het absoluut waar zou zijn, zonder
de minste twijfel en ondersteund door onomstotelijk,

De zelfgerichte aard van het denken

rechtstreeks bewijs, dan zou je toch niet het woord 'ge

loof' gebruiken? Dan zou je het 'de absolute waarheid'

arom ben je zo ongelukkig? Omdat 99,9 pro

of 'de waarheid' noemen. Natuurlijk kan die lijn in je

cent van alles watje denkt en doet voorjezelfis.

hoofd nogal wazig worden. Misschien wil je heel erg dat

En er is niemand

iets waar is, maar dan zijn het je overtuiging, je hoop op,
190

WeiWuWei
191

Om te zien wat waar is, moet je zien wat onwaar is. Als

wat er gebeurt als het in twijfel wordt getrokken. Wat

je op zoek bent naar zekerheid, waarom zoek je die dan

gebeurt er als iemand jouw gedachten in twijfel trekt?

via het denken? Een gedachte is een fragment, ze kan

Dan voel je je onzeker worden en schiet je in de ver

niet het hele leven overzien. Ze is alleen genteresseerd

dediging. Wat verdedig je? Verdedig je de waarheid?

in zichzelf. Als je denkt dat iets waar is, iets waarvan je

Nee, dat zeker niet. Je verdedigt het ik-gevoel dat met

niet zeker weet dat het absoluut waar is, dan ben je die

je gedachten is verweven.

gedachte, of niet soms? Je hebt je gedentificeerd met

Zelfgerichtheid is louter een product van het den

die gedachte, je zit er volledig in gevangen. Er zit een

ken. Als je een gedachte hebt over jezelf, dan ben je

ik-gevoel in die gedachte. Ben je het nu al met mij on

alleen genteresseerd in die gedachte. Je bent alleen

eens? Waar komt dat vandaan? Dat komt door dat ik

genteresseerd in het ik. Op die manier trek je een

gevoel dat je in je eigen gedachten hebt genvesteerd.

scheidslijn tussen jezelf en de rest van het leven. Dat is

In die investering zit echter geen vrede. Daarvoor is er

iets wat jijzelf doet. Objectief gezien ben je niet wer

teveel zelfbescherming en bestrijding, goedkeuring en

kelijk afgescheiden van het leven, maar door je eigen,

afkeuring in her spel.

subjectieve denkproces schep je de illusie dat er een

Het denken oordeelt, vergelijkt, dringt aan, vraagt,

scheidslijn loopt tussen jezelf en je medemensen, tus

verlangt, is op zoek, discussieert, beargumenteert,

sen wat jij gelooft en wat anderen geloven. Je wilt het

keurt goed, keurt af, beschrijft en definieert. Deze ge

bij het rechte eind hebben ren koste van de ander. Dat

dachtebewegingen vertellen je wie je denkt dat je bent

is een daad van spiritueel geweld.

in relatie tot de ander. Jij als schepsel, zich baserend op

Bekijk je gedachten eens een voor een. Zijn de

het denken, bent heel erg gecompliceerd. Hoe meer je

meeste ervan niet op het ik gericht, behalve wanneer

nadenkt over een situatie, hoe ingewikkelder het denk

ze simpelweg rapporteren wat je ziet of wanneer je wilt

proces wordt. Het is net een kanker die zich alsmaar

weten hoe iets in elkaar zit? Nu ga je misschien zeggen:

uitzaait. In dit constante denkgeweld is geen vrede te

'Niet alle gedachten zijn op het zelf gericht. Ik denk

vinden. Misschien dat je goedkeuring of afkeuring

niet altijd aan mezelf.' Kijk eens naar zelfs dt ant

vindt via het denken, waardoor het in het denken ge

woord. Wie verdedig je? Je verdedigt een in het den

wortelde zelf bevestigd wordt, maar met denken zul je

ken geworteld zelf dat beweert dat het niet op het zelf

nooit dar wat absoluut waar is, vinden. En daardoor

is gericht. Door dat te doen heb je jezelf opnieuw in

zul je ook geen vrede kennen. Als je toevallig een of

het middelpunt geplaatst. Je hebt het denken als ver

ander fraai geloof, gedachte of uitspraak tegenkomt en

dediger van het zelf in het middelpunt geplaatst. Oir

denkt dat het de absolute waarheid is, let dan eens op

zelf is hoofdzakelijk geobsedeerd door zichzelf. Her is

192

193

altijd bezig met zichzelf te verdedigen, over zichzelf na

een huis is, dat daar een weg, een hek, een postbode.

te denken, over zichzelf te praten, zichzelf met anderen

Kijk eens goed. Is dit absoluut waar? Is wat je zier in

te vergelijken, te beweren dat het God wel of niet heeft

gevonden, dat het wel of niet bestaar of dat het 'niet
altijd aan zichzelf denkt.'
Zelfs als je aan iets denkt wat op het eerste gezicht
niets met het zelf te maken heeft, is die gedachte dan
toch ook niet vaak op het zelf gericht? Je hebt alles om

derdaad wat het is? Is dit een postbode? Is dat een weg?
Ze hadden toch net zo goed een 'jugnu' en een 'hugit'
genoemd kunnen worden? De namen die we aan de
dingen geven hebben niets te maken met hun ware
essentie.
Als je eenmaal gelooft dat iets waar is, of bij alles

je heen geclassificeerd en van etiketten voorzien. Door

wat je ziet de bijbehorende gedachte plaatst, dan hoef

eindeloos alles te benoemen en te classificeren heb je

je toch niet meer te kijken? Gewaarzijn wordt stop

dit Ene Leven opgedeeld in talloze fragmenten. Van

elk fragment bepaal je de waarde, afhankelijk van wat
je eraan hebt of wat je er aan bevalt. Ik vraag je niet te
stoppen met namen en etiketten te gebruiken of om je
voorkeuren en afkeuren te onderdrukken. Dat zou trou
wens onmogelijk en belachelijk zijn. Geniet van het hele

gezet of verduisterd door die desbetreffende gedachte.

Dit heb je met alles op de wereld gedaan. En dus leef
je nu in een conceptuele laag, een op het denken geba
seerde droom waarin jij het middelpunt bent. De ware
schoonheid en Eenheid van het leven kun je niet meer
zien, omdat je met je denken alles verdoezelt en in

spel van benoemen en etiketten uitdelen, van je voor

stukken verdeelt. Niemand heeft daar schuld aan. On

keuren en afkeuren. Ik probeer je er niet van te overtui

schuld is simpelweg vervangen door zelfgerichtheid. Ik

gen dat het denken altijd op het zelf is gericht. Dan krijg
je alleen maar weer een nieuwe godsdienst waarmee je je
kunt afscheiden van andere mensen die dit niet zien. Ik
nodig je uit om met eigen ogen te kijken. Zie dat, vol
gens het denken, alles van jou is: jouw vrienden, jouw
baan, jouw auto, jouw partner, jouw leven, jouw land
en jouw godsdienst. Dat behoort allemaal tot de droom.
Buiten het denken bezit je helemaal niets. Ik vraag je
simpelweg: 'Zie je hoe het denken de droom waarin het
ik in het middelpunt van het leven staat, gaande houdt?
Je denkt altijd zeker te weten war alles is. Als je op
straat loopt, dan denk je dat je zeker weet dat dit hier
194

wil geen nieuwe godsdienst introduceren waarin een

scheidslijn loopt tussen zij die Eenheid zien, en zij die
dat niet zien. Dat zou nog meer waanzin geven. Ik no
dig je alleen uit om zelf te zien wat een ontstellend
groot verschil er is tussen het denken en de werkelijk
heid. Voorbij het denken is geen zelf.

De werkelijkheid ontvluchten in geloofssy

stemen

Waarom zoek je je toevlucht tot een geloofssysteem?

Is het niet zo dat je gelooft omdat je zekerheid zoekt?
Je gelooft dat het denken je die zekerheid kan geven.
195

Maar schuilt er achter al dat gezoek juist geen onze

schien wat subtieler: een paar vloeken en een licht ge

kerheid en angst? Natuurlijk is dat zo. Geef nog even

voel van frustratie? Als je goed kijkt dan zul je zien dat,

geen commentaar. Het eens of oneens zijn betekent

voordat je je autosleutel omdraaide, er een onbewust

nog meer geloof. Kijk naar wat er bij je opkomt zodra

geloof werkzaam was. Dat geloof was: 'Mijn auto moet

je je vastklampt aan een geloofsovertuiging. Zo ligt er

starten' of: 'Normaal gesproken moeten auto's starten.'

bijvoorbeeld aan het geloof dat 'morgen alles beter zal

Is dat absoluut waar? In werkelijkheid starten auto's

zijn,' in wezen de angst ten grondslag dat morgen alles

niet altijd. Soms doen ze dat wel, soms niet. Dat is de

juist niet beter zal zijn. In feite zou het hele idee dat

werkelijkheid. In Sprookjesland vertellen mensen ver

morgen alles beter zal zijn nooit kunnen opkomen als

halen over auto's die altijd moeten starten. Dat is een

er vandaag geen onbehagen, onzekerheid, angst en ge

godsdienst die, zodra een auto niet start, verwarring en

brek zouden zijn. Duik rechtstreeks in dat onbehagen,

frustratie oproept. Ben je bereid deze godsdienst op te

die onzekerheid, angst en gebrek die ten grondslag lig

geven? Je hoeft er geen moeite voor te doen, alleen al

gen aan dat soort geloof. Kijk naar hoe je wanhopig

door hem te zien valt hij vanzelf weg.

probeert die gevoelens te verbergen en doet alsof ze er

De term 'godsdienst' wordt meestal geassocieerd met

helemaal niet zijn. Ontvlucht je zo niet de werkelijk

een centrale godheid of God, maar in Sprookjesland is

heid? Je zoekt je toevlucht in Sprookjesland. Je hangt

het ego God. Het ego staat centraal. Het houdt er een

allerlei verhalen op over wat morgen zal brengen, in

uitgebreide verzameling overtuigingen op na waardoor

plaats van de confrontatie aan te gaan met wat zich nu

het over zijn koninkrijk kan blijven regeren. Zo ga je

voordoet.

op zondag naar de kerk, of misschien naar de synagoge,

Dit soort zaken volledig onder ogen zien bevrijdt

moskee of ander gebedshuis waar over de centrale posi

je ervan. Ben je bereid je conceptuele godsdienst hele

tie van God wordt gepraat. Daar hoor je over een God

maal op te geven en de werkelijkheid genadeloos onder

als opperwezen dat alles weet en alles in de hand heeft.

ogen te zien? Jouw godsdienst brengt geen vrede. Die

Die God prijs je met je geloof. Je zegt tegen jezelf en

brengt verwarring, onenigheid en afgescheidenheid en

je vrienden dat deze God de baas is. Dan verlaat je je

maakt de gerichtheid op het zelf alleen maar groter.

kerk en rijdt de weg op. Wat gebeurt er als de kerel in

Als ik de term 'godsdienst' gebruik, dan beperk ik

de auto voor je niet hard genoeg rijdt? Verlies je alweer

mij niet uitsluitend tot geloofsovertuigingen die met

je kalmte? Je godsdienst zegt blijkbaar dat mensen zich

God te maken hebben. Stel dat je vanmorgen wakker

moeten houden aan de maximumsnelheid of aan de

werd en dat je auto niet wilde starten. Verloor je toen je

snelheid die jou het beste uitkomt. Is dit absoluut waar?

kalmte, en 'ging je door het lint'? Of was je reactie mis-

Wie speelt er hier voor God? Wie is hier nu de centrale

196

197

Godheid? Dat ben jij. Dit is de reden dat het denken

Vind jij vrede in Sprookjesland? Brengt jouw gods

op het zelf is gericht. Zo blijft het altijd in het centrum

dienst vrede? Ik heb geen moeite met de wereldgods

staan. Mopperen over de vent in de auto voor je, geeft je

diensten zoals het christendom, hindoesme of de is

het gevoel dat je gelijk hebt of dat je 'beter bent.' Je ge

lam. Ze bevatten allemaal een diepe waarheid, maar

mopper voedt het idee dat je een afgescheiden individu

zoals Eekhart Tolle zegt, is een geloof in God een 'arm

bent. Een nadere blik leert echter dat die vent jou laat

zalig substituut' voor de levende werkelijkheid van een

zien wat voor godsdienst je belijdt. Hij is je spirituele le

God die zich op elk moment manifesteert. Ben jij n

raar. Hij leert je dat jouw godsdienst geen vrede brengt,

met die levende werkelijkheid (God) of leef je in een

alleen een permanent gevoel van afgescheidenheid.

droom waarin de werkelijkheid anders moet zijn dan

Als je hond te hard blaft, je man niet naar je luistert

ze is (Sprookjesland)?

zoals jij graag zou willen of je chef je niet de waardering

God kan niet gekend worden door de rede. De grote

geeft die je volgens jezelf verdient, kijk dan eens naar

godsdiensten berusten op een diepe waarheid die be

de onbewuste geloofsovertuigingen die aan je reacties

staat uit niet weten, je niet verzetten en geen controle

ten grondslag liggen. Neem je het op tegen de wer

willen uitoefenen. Het woord islam bijvoorbeeld be

kelijkheid? Bedek je de werkelijkheid met een uitge

tekent 'onderwerping' of de totale overgave aan God.

breide verzameling gedachten die jou in het centrum

Hiermee wordt de afw-ezigheid van het op het denken

plaatst? Geloof je dat er iets anders moet gebeuren dan

gebaseerde zelf, en dus het besef dat alleen God be

wat er gebeurt? Dan is dat je godsdienst. De werkelijk

staat, bedoeld. Wil jij, in plaats van deze waarheid die

heid is dat je nergens controle over kunt hebben en dat

boven elke godsdienst uitstijgt te zien, gewoon blijven

je niets weet. In Sprookjesland geloof je dat jij aan het

vasthouden aan je geloof in een God die alles in de

stuur

staat en dat je genoeg weet.

hand heeft? Geeft geloof het droom-zelf niet de illusie

van controle en kennis zodat het zich kan handhaven

De ware vrede van God

in het middelpunt van het leven? Is dat niet wat alle

godsdiensten doen? Jij gelooft dat jouw godsdienst de

God kun je niet begrijpen, want Hij gaat alle be

waarheid is en dat alle andere godsdiensten het bij het

grip te boven. Een meester heeft gezegd: .ltls- ik een

verkeerde eind hebben. Geloof scheidt en verdeelt de

God had die ik zou kunnen begrijpen, dan zou ik

werkelijkheid, dat kan niet anders. Om vol te kunnen

hem nooit voor God houden. '

houden dat zijn geloof, het christendom, waar is, moet

een christen wel geloven dat de islam onwaar is en vice

Meester Eekhart

198

versa. Zo werkt de droom van afgescheidenheid. De

199

mens is veel meer genteresseerd geraakt in het bewij

een tijdgebonden droom oftewel de ik-droom waarin

zen van zijn eigen geloofssysteem dan dat hij de waar

je de werkelijkheid vermijdt. Het bevindt zich niet

heid wil kennen waar het woord God naar verwijst.

in verdeeldheid zaaiende geloofsovertuigingen, con

Jij, het ego, bent daarom verantwoordelijk voor

cepten, tekens, symbolen, ideen of gedachten, die er

elke heilige en andere oorlog. Die is niet de schuld

enkel naar kunnen verwijzen. In Romeinen 12:2 zegt

van een of andere politicus, godsdienst of natie ergens

Paulus: 'U moet uzelf niet aanpassen aan deze wereld,

'daarbuiten' in de wereld. Oorlog is een manifestatie

maar veranderen door uw gezindheid te vernieuwen.'

van de geest. Elke keer als je benadrukt dat jouw ge

(Romeinen 12:2) Vernieuwen betekent dat iets op elk

loofssysteem superieur is, zet je een rimpeling van spi

moment nieuw en helder wordt. Aanpassen is aanpas

ritueel geweld in beweging. De geest projecteert zijn

sen aan het verleden. Geloof is een gedachtepatroon

gefragmenteerdheid, zijn gewelddadige en verdeeld

dat voortkomt uit het verleden. Het is nooit nieuw

heid zaaiende geloofssystemen naar buiten en stuurt

of helder, maar oud, afgezaagd, star en onbuigzaam.

ze de wereld in. Als hij een vijand ziet, ziet hij aspec

Geloof kan niet zien wat er hier en nu is, want het

ten van zijn eigen ego-droom. Vrede kan alleen gere

stoelt op het geheugen. Vernieuwing vindt plaats als

aliseerd worden als deze oorlogsmachine, het denken

gewaarzijn ontwaakt tot de werkelijkheid van nu, tot

genoemd, in het licht van gewaarzijn van het huidige

de onschuld en ware intelligentie van dit moment.

Door onvoorwaardelijke overgave aan het moment

moment is gebracht.

zelf kan de levende werkelijkheid van God zich via

In de Bijbel staat:

jou manifesteren. Je behoefte aan kennis, hang naar

'En toen Hem door de Farizeen gevraagd werd,

controle en verzet stopt. Als het 'ik' zich als afgeschei

wanneer het Koninkrijk van God zou komen,

den, op het denken gebaseerde schepsel volledig heeft

antwoordde Hij hun en zei: Het Koninkrijk van

overgegeven, verdwijnt het. En als het verdwijnt, krijgt

God komt niet op waarneembare wijze. En men

God zijn rechtmatige plaats als 'levende werkelijkheid.'

zal niet zeggen: Zie hier ofzie daar, want, zie, het
Koninkrijk van God is binnen in u.'

Dit is wat het betekent om in de werkelijkheid te leven

- in een volledige aanvaarding van wat is.
Wat is het resultaat van 'de vrede van God die alle be

(Lukas 17:20-21)

grip te boven gaat...' zoals in de bijbel staat? Mentale ze

kerheid, denk je? Bestaat die wel? Aan mentale zekerheid

Het koninkrijk van God bevindt zich in je binnenste.

ligt altijd twijfel en angst ten grondslag. Geloof schept

Het is hier en nu in de werkelijkheid van wat is, niet in

een persoonlijk en vals gevoel van veiligheid en zeker-

200

201

heid. Het zaait verdeeldheid en veroorzaakt strijd. Ge

loof kan niet het geheel zien. Het is alleen ginteresseerd
in het overeind houden van zichzelf Geloof staar op ge
spannen voet met alle andere geloven die er mee in strijd

Kom

zijn. Godsdienst zelf is geen probleem, het is een prachti

uit je huisje

ge uitdrukking van 'Dit.' Het kan een geweldig voertuig

naar de waarheid zijn. Voor sommigen kan het voor het
verkrijgen van de ware vrede van God zelfs noodzakelijk
zijn. Maar als godsdienst gekaapt wordt door het ego,
zijn lijden, verdeeldheid en strijd het gevolg.
De geest kan geen vrede kennen via het geloof.
Denken is beweging, niet rust. Denken is op zich geen
probleem, maar als we het niet observeren, niet zien
hoe het werkt, identificeren we ons ermee en geloven
we praktisch alles wat we denken. Het denken is al

Accepteer de waarheid,

tijd in beweging en probeert steeds de werkelijkheid

uit welke bron ze ook komt.

te ontvluchten of er tegenin te gaan. Vrede wordt ge

Moses Ben Maimon

realiseerd door te kijken, door te zien hoe de geest in

verzet is tegen wat is, hoe hij verdeeldheid zaait, tegen
de werkelijkheid ingaat en hoe hij zich laat leiden door
onbewuste geloofsovertuigingen.

'

v:

erlichting' beschrijft simpelweg wat er gebeurt

als je verder kijkt dan je door het verstand ge

Als de geest helder en rustig is en in eenheid leeft

maakte huisje en beseft dat jij het terrein bent waar alle

met wat is, is er vrede. Ware vrede gaat geloof verre te

huisjes op staan. Dit terrein is de diepste waarheid die

boven. Ben je klaar om het begrip godsdienst achter

alles insluit. Het is het Ene.

je te laten en de werkelijke diepte en vrede van God,

Het is gemakkelijk om je goed te voelen binnen

waar dat begrip op slaat, te kennen? Deze werkelijk

je eigen godsdienst, traditie, methode of programma.

heid overstijgt godsdienst, maar neemt hem regelijker

Dat is waar een spirituele zoeker meestal zijn ik-ge

tijd in zich op en bewijst hem eer. Als je daar klaar voor

voel vandaan haalt: zijn eigen specifieke godsdienst,

bent, begin dan je denken te observeren in plaats van

traditie, methode of programma. Hij leeft, figuurlijk

je denken de dienst uit te laten maken.

gesproken, in zijn eigen huisje waarin gewaarzijn geen

202

203

kans laijgt om de diepere waarheid van het leven te

woorden; gedachten die op dit moment opkomen en

zien. Als een bepaalde godsdienst, traditie, methode of

die verwijzen naar iets wat veel groter is: naar de waar

programma wordt gebruikt om anderen uit re sluiten,

heid van wie jij bent. Deze waarheid kan niet genoemd

verdeeldheid en onenigheid te zaaien of om een ik-ge

worden zonder haar tekort te doen. Zodra je je vast

voel en afgescheidenheid van andere groepen of men

klampt aan een idee of geloof waarvan jij denkt dat het

sen te versterken, dan is het niet de waarheid. En als

de waarheid is, heb je geen idee van wat ze is. Een deel

het niet om waarheid gaat, dan gaat het om jou en het

kan nooit het geheel zien.

feit dat je bent afgescheiden van iedereen die niet jouw

door het verstand geschapen ik-gevoel bevestigen.

Je kunt de goddelijke geest niet aanraken of hem

vasthouden, maar toch weet je absoluut zeker dat hij

Het verstand kan de echte waarheid niet bevatten.

er is. Hij is het leven dat jij bent. Als de waarheid dus

Wees bereid je geest wagenwijd open te zetten, want

'waar' is, dan moet ze niet alleen het denken (vormen)

zo zul je beseffen dat je niet bent wat je denkt of ge

maar ook de essentie (vormloosheid) bevatten.

looft. Je bent veel meer dan een taperecorder die draait

Uiteindelijk kan waarheid nooit in woorden, gedach

op je conditionering en je geheugen, en die zich moet

ten, geloofsovertuigingen, programma's, godsdiensten,

verdedigen tegen alle andere taperecorders. Je bent

methoden of tradities worden vastgelegd. Waarheid

veel meer dan wat je godsdienst, traditie, methode of

is de

programma beweert. Telkens wanneer je je gedwongen

dwijnt. Het is essentie die dit boek leest.

sen tie waarin dit alles

es

erschijm en weer ver

voelt je godsdienst, traditie, methode of programma te

Deze essentie in jou kan zien hoe je conditionering

verdedigen, verdedig je in feite alleen je eigen condi

en je geheugen functioneren. Dit is radicaal. Dit is wat

tionering en je herinneringen - je eigen huisje, ofte

aanwezigheid doet, en wat het is. Het stelt je in staat

wel je ego. Uitsluitend denken binnen het huisje van

om te zien hoe je een zelfgevoel ontleent aan wat je

je eigen godsdienst, traditie, methode of programma

denkt en jezelf daarna afscheidt van iedereen die het

weerhoudt je ervan om Eenheid te realiseren.

beeld dat je van jezelf hebt niet bevestigt. Als dit besef

De grootste spirituele waarheid is veel groter en

tot je doordringt, dan besef je ook dat er geen jij is,

veelomvattender dan welk huisje ook. Ze hoeft niet

noch godsdiensten, tradities, methodes of program

door jou verdedigd te worden. Ze beperkt zich niet

ms, behalve in de droom van het denken, dus in de

tot een bepaalde vorm of huisje. Ze is vormloos en

droom van afgescheidenheid.

bevat tegelijkertijd alle vormen. Vormloosheid is wat

Misschien zal het denken zich verzetten tegen wat

jij in wezen bent. Vormloosheid is bewustzijn. Soms

hier gezegd wordt. Misschien word je zelfs wel boos

wordt het 'goddelijke geest' genoemd. Dit zijn slechts

als je dit boek leest, vooral als het een vraagteken zet

204

205

bij een zienswijze waar je je aan vasthoudt. Dat is ok,

lijk gebeuren, maar ook in n keer. 'C' stelt de pure

maar wees vooral heel eerlijk tegenover jezelf. Een vol

vormloze 'plek' voor waar geen concepten verschijnen

wassen spiritualiteit vraagt boven alles eerlijkheid. Je

of waar ze worden gezien als onwaar of illusoir. Dan is

angst is er niet voor niets: hieruit blijkt dat je een vals

het zaak om niet te blijven steken in die vormloosheid.

zelfgevoel ontleent aan je godsdienst, traditie, metho

13lijf open staan. Sta ook in 'C' open voor vormen,

de of programma. Het zelf gaat uit van een bepaalde

wat betekent: trap niet in de val waarin je een niet be

zienswijze, en schept zo onenigheid in je leven. Die

staande lijn trekt tussen vorm en vormloosheid.

zienswijze hoeft niet alleen betrekking te hebben op

'13' stelt het evenwicht voor tussen vorm en vorm

religie of spiritualiteit, ze kan ook betrekking hebben

loosheid. '13' is de levende werkelijkheid van Eenheid

op politiek, filosofie, wetenschap of een andere activi

voorbij de ervaring ervan. '13' hoeft nooit meer te dis

teit of interesse. Het kan zelfs een simpele mening zijn

cussiren over het Ene of God, maar als er discussies

over jezelf, een vriend of echtgenoot.

zijn of mensen van mening verschillen, dan mag dat er

Een voorbeeld

'13' is vrij, zelfs vrij van het verlangen vrij te zijn, vrij

Ook al kunnen woorden en concepten nooit deze

van de behoefte dat anderen geloven dat het vrij is, vrij

ultieme waarheid uitdrukken, ze kunnen er wel naar

van het geloof dat anderen ook vrij moeten zijn. 13 is

verwijzen. Kijk bijvoorbeeld eens naar de horizontale

vrij van het idee dat het verlicht is of ontwaakt of wat

allemaal zijn. '13' is bevrijd van alle referentiepunten.

lijn hieronder waarop de letters A, 13, en <= zijn aange

voor term dan ook, wat niet wegneemt dat het vrij is

geven.

om deze woorden te gebruiken om ernaar te verwij

zen.

J\----------------------------13------------------------------<=

'13' is de opening waarin ervaringen, toestanden,

gevoelens, woorden, verwijzingen, gedachten, religies,

'1\. stelt de op het verstand gebaseerde toestand voor

geloofsovertuigingen enzovoorts al dan niet plaatsvin

waarin je verslaafd bent aan het denken, oftewel je

den. J\lles wat in deze open ruimte verschijnt wordt

identificeert met vorm. Je ontleent je ik-gevoel vrijwel

gezien als niet te scheiden van de ruimte zelf. '13' is be

uitsluitend aan je geloofssystemen en trekt een scheids

vrijding waarin je beseft dat vormloosheid je essentie

lijn tussen jezelf en andere mensen, andere geloofssy

is. J\lhoewel je niet meer hecht aan vorm of gedachten,

stemen en tegenovergestelde standpunten. J\ls non

ontken je het bestaan van vormen niet en onderdruk

duale aanwezigheid wordt gerealiseerd, dan beweegt

je evenmin je gedachten. Je blijft niet vastzitten in het

'1\. om zo te zeggen helemaal naar 'C. Dit kan geleide-

idee dat je enkel vormloosheid bent. Je identificeert je

206

207

noch met vorm, noch met vormloosheid, want zodra

al je gedachten opkomen die je vertellen dat er in het

er iets in de alomvattende waarheid niet wordt aan

leven scheidslijnen zijn. Zie ze voor wat ze zijn: louter

vaardt, is lijden het gevolg. Niets wordt weggeduwd.

gedachten. Laat ze opkomen zonder er veel aandacht

Woorden worden vrijelijk gebruikt, maar zonder dat je

aan te schenken. Dit zien is zien in het nu. Het is een

gelooft dat die woorden de waarheid zelf zijn. Je bent

tijdloze waarheid.

niet op zoek naar stilte, aanwezigheid, verlichting, de

'B' in het voorbeeld is allerminst een vast referentie

ontwaakte staat of God. Je ziet dat dit louter concepten

punt. 'B' is bevrijding. 'B' is openheid of de liefde zelf

zijn die verwijzen naar de onuitsprekelijke waarheid

waarin godsdiensten, tradities, methoden of program

overal om je heen en in jezelf. Er is geen middelpunt

ma's niet worden afgewezen. 'B' ziet zichzelf als zich

meer. Geen referentiepunt. Al het zoeken stopt. Er is

zelf, dus omvat het elk perspectief en ziet het nergens

alleen nog maar 'Dit' dat alles omvat. Alles is 'Dit.'

scheidslijnen.

In deze bevrijding is er zowel denken als niet denken,

Bevrijding betekent zien dat religies en tradities in

zonder enige voorkeur. 'B' is in lijn met wat is. Er is

feite nooit met elkaar in strijd zijn. Het enige wat er

een volmaakte aanvaarding van het leven in al haar

is, is een droom van afgescheidenheid die plaatsvindt

verschijningsvormen.

in de menselijke geest. Bevrijding is zien dat religies

Dit is waar verlichte leraren al duizenden jaren naar

geen oorlogen voeren, dat doen ego's. Het ene door het

verwijzen. Boeddha had het over de 'middenweg', 'B'

verstand bedachte ego gaat in discussie met een ander

dus: de levende realisatie van het evenwicht tussen

door het verstand bedachte ego, met als resultaat dat ze

vorm en vormloosheid. Zenmeesters spraken over de

met zijn allen elkaars geloofssystemen bestrijden. Be

verzoening russen geest en materie.

vrijding overstijgt alle godsdiensten en tradities maar

Dit alles is echter zuiver conceptueel, het kan de

sluit ze ook in, want ze is het ene licht dat hen allemaal

waarheid waar het naar verwijst niet werkelijk weerge

doordringt. Tegelijkertijd maakt bevrijding ook dui

ven. De essentie van waarheid is vrijheid, met inbegrip

delijk dat gehechtheid aan een bepaalde godsdienst of

van vrij zijn van vaste zienswijzen. Alles wat er hierbo

traditie (als de enige waarheid) slechts begoocheling is,

ven over is bedacht en gezegd verschijnt en verdwijnt

en de bron van lijden, strijd en verdeeldheid op aarde.

binnen de essentie waar het naar verwijst. De waarheid

Als deze helderheid er eenmaal is, dan wordt gezien

is nu, waar je ook bent, toegankelijk. Het is een waar

dat al die strikt van elkaar gescheiden huisjes op de

heid zonder pad. Ze is wat jij bent. Je hoeft er niets

wereld een illusie zijn. Bevrijding betekent niet meer

voor te doen, behalve zien wat er al gebeurt, namelijk

het leven waarnemen vanuit het vervormde, op het zelf

dat je geest verhalen vertelt over afgescheidenheid. Zie

gerichte perspectief van een huisje. Elke godsdienst of

208

209

traditie die een mens kan laten evolueren van een ego
gerichte zienswijze naar een bevrijde zienswijze wordt
gerespecteerd en gekoesterd. Gehechtheid aan een be
paald huisje is echter verdwenen. Eenvoudig gezegd, er
wordt gezien dat gehechtheid en droom samenvallen.

Liefde is waarheid

Strijd tussen geloofssystemen begint als een gehecht

heid in het hoofd en wordt vervolgens als droom naar
buiten geprojecteerd. De heilige oorlog zit in jezelf
Als je beseft dat afgescheidenheid en strijd het product
zijn van een innerlijke beweging van de geest, dan zie
je ook dat genezing van deze droom van afgeschei
denheid en strijd alleen van binnenuit verkregen kan
worden. Zoals de 13< eeuwse soefi dichter Rumi zegt:
'Voorbij alle ideen over goed en kwaad ligt een veld.
Daar zal ik jou ontmoeten. Als de ziel daar in het gras
ligt, is de wereld te vol om over te praten.' Dat veld is

Liefde vraagt niets terug,

de enige die iets terugvraagt ben jij.

al in jou aanwezig. Het is liefde.

Scott Kiloby.

210

211

Wclre liefde herkent 'ik' en 'jij' niet

'De liefde is geduldig en vol goedheid. De liefde

kent geen afgunst, geen ijdel vertoon en geen
zelfgenoegzaamheid. Ze is niet grofen niet zelf
zuchtig, ze laat zich niet boos maken en rekent
het kwaad niet aan, ze verheugt zich niet over het
onrecht maar vindt vreugde in de waarheid.'
(Corinthirs

1-13)

Kom uit de cirkel van de tijd

en stap in de cirkel van de liefde.
Rum i
ls non-dualiteit wordt gerealiseerd, verdwijnt het

'ik.' Poefl Weg. Ware liefde neemt de plaats in van

213

het 'ik.' Deze liefde was er altijd al, maar bleef verbor

illusie heen. Als ze dat wat verschijnt als een 'ik' of een

gen onder de dynamiek van het droom-ik. Door dit te

'jij' zo bezig ziet, dan weet ze dat dit gebaseerd is op de

zien wordt het 'ik' verslonden door het volle gewicht

misvatting dat hij of zij een afgescheiden individu is.

van deze liefde, die zich alleen bekommert om wat

Het is een droom die zich afspeelt in de geest.

waar is. Zeggen dat het 'ik' wordt verslonden is niet

Liefde bemint zichzelf overal waar ze zichzelf ziet,

helemaal juist. 'Het 'ik' is er nooit echt geweest, en nu

en ze ziet zichzelf, als zichzelf, in alles. Ze bemint en

wordt het gezien voor wat het in werkelijkheid is: een

ziet zichzelf in een ander mens, in een boom, in een

illusie.

colablikje en in een modderplas na een regenbui. Ze

Deze 'ware liefde' is niet de plakkerige, bezitterige,

weet dat alles Een is, en dat dit Ene altijd hier en nu

voorwaardelijke romantische liefde die het ego kent.

is, dat het nergens anders is en niet in een andere tijd.

Het ego is het 'ik.' Ware liefde weet dat het 'ik' niet

Liefde weet dat het opdelen van het Ene in stukken

echt is. Het 'ik' zou nooit de energie van de ware liefde

een poging is tot het begrijpen van het geheel aan de

die voor alles open staat kunnen bevatten. Daarvoor is

hand van de onderdelen. Hopeloos. In die zin is dit

het veel te druk bezig met scheidslijnen trekken, zich

hoofdstuk een hopeloze - maar liefdevolle - poging

zelf beschermen, verhalen ophangen, op het ego ge

om met woorden te beschrijven wat het brein nooit zal

richt zijn en zich verzetten tegen wat is. In de droom

kunnen begrijpen. De waarheid waarvan hier sprake is

staat kan liefde weliswaar op bepaalde momenten,

kan alleen gekend worden door de open energie van

wanneer het 'ik' enigszins op de achtergrond raakt,

de ware liefde zoals ze van moment tot moment leeft

doorschemeren, maar meestal regeert het 'ik' over zijn

en zich beweegt.

koninkrijk.

Alhoewel liefde ziet dat elke gedachte de droom van

Ware liefde staat onvoorwaardelijk voor alles open.

afgescheidenbeid in de ruimte en tijd reflecteert, her

Ze bemint wat is. Ze verslindt elke illusie die ze tegen

kent en reageert ze alleen op de waarheid die zegt dat

komt, in welke vorm dan ook. Omdat deze liefde het

er Een Leven is dat alleen nu, op dit moment, plaats

'ik' irrelevant vindt, kijkt ze dwars door de bijproduc

vindt. Op een manier die deze schrijver niet kan uit

ten van het 'ik' heen, inclusief de behoefte tot scheids

leggen, is liefde waarheid.

lijnen trekken, zichzelf beschermen, zich verzetten,

Liefde kent geen afgescheidenbeid in de ruimte. Ze

doordraven, gelijk willen hebben, anderen de schuld

verdeelt zichzelf niet in twee. Ze ziet de ander niet als

geven, in discussie gaan en kwetsen. Niet dat ze deze

'de ander.' Ze ziet alleen dat ze doet alsof ze een 'ander'

bijproducten niet ziet, ze weet alleen dat ze voortko

is. Als je dus binnen de droom van afgescheidenbeid

men uit n kernillusie: het 'ik.' Liefde ziet door deze

praat tegen deze liefde, dan herkent ze 'jou' niet. Ze

214

215

herkent alleen liefde. Misschien vindt

jouw droom

veranderen, enzovoorts. Zo ontstaat lijden. De droom

wel grappig, of een beetje droevig of zelfs tragisch, maar

(tijd, denken) wordt ten onrechte aangezien voor de

wat ze vooral ziet is dat het er niet toe doet- niet om

werkelijkheid (het nu, liefde). Lijden maakt alleen deel

ze

dat ze niet met je begaan is, maar juist omdat ze heel

uit van de droom die over het 'ik' gaat. Deze denkbe

erg met je begaan is. Ze is tenslotte liefde, en wie kan

wegingen zijn illusionaire pogingen om wat er gebeurd

er nog meer met je begaan zijn dan de liefde zelf? Ze

is, wat er nu is en wat er zou moeten gebeuren, onder

is echter alleen begaan met wat waar is, en dat 'jij' als

controle te krijgen en te veranderen. Liefde ziet deze

afgescheiden individu bestaat is niet waar. De grootste

bewegingen als pogingen van de geest om zich los te

uiting van liefde is beseffen dat lijden niet bestaat, be

maken van de waarheid en haar dus te trotseren. Dit

halve in de droom van het denken. De waarheid is dat

is onmogelijk. En omdat ze niet waar zijn, verzwelgt

'jij' er nooit bent geweest. Misschien weet je dit niet,

ze deze denkbeeldige bewegingen. Ze onderkent deze

maar liefde weet het wel. 'Jij' en 'ik' zijn wel de laatsten

vormen of bewegingen, maar ze ziet wel dat ze onwaar

die dit weten. De onuitsprekelijke waarheid is dat een

zijn en tot de droom behoren. Ze zijn altijd onwaar

volledig tot bloei gekomen, menselijke liefde alleen ge

geweest, alleen het 'droom-ik' en het 'droom-jij' heb

kend kan worden als 'jij' en 'ik' afwezig zijn.

ben altijd gedacht dat ze echt waren.

Liefde bestaat alleen nu. Ze splitst zich dus ook niet

Liefde vindt al deze verhalen over gisteren en mor

tijdelijk in tween. Telkens wanneer het denken refe

gen en verzet regen dit moment irrelevant. Liefde, als

reert aan een 'ik' in het verleden of in de toekomst,

waarheid, kan alleen geopenbaard worden als er een

wordt dit gezien als een illusionaire beweging die af

totale overgave is aan wat er nu, op dit moment, is.

wijkt van wat waar is. Liefde kent geen verzet of hang

Als liefde de 'ik' -illusie verzwelgt is niet het 'ik'

naar controle, dus probeert ze zich niet te verzetten

meer actief, maar liefde. In tegenstelling tot het 'ik' is

tegen, of controle uit te oefenen over, wat er nu, op

liefde nooit uit op resultaat, beloning of rendement.

dit moment, gebeurt. Ze weet dat wat er nu gaande

Dat soort dingen ziet ze als tekenend voor de droom.

is gewoon is wat is, oftewel de waarheid. Je tijdelijke

Het 'ik' probeert zich liefde toe te eigenen voor per

droom manifesteert zich in allerlei vormen wals: vroe

soonlijk gewin. Het wil voor zijn daden ooit iets te

ger was ik gelukkiger dan nu, gisteren was het erger

rugkrijgen. Het verwacht liefde terug, want het weet

dan vandaag, gisteren ging het beter dan vandaag, dit

niet wat onvoorwaardelijke liefde is. Liefde herkent

had niet mogen gebeuren, dat moet nu gebeuren, ei

niet de voorwaarden die het 'ik' aan de werkelijkheid

genlijk zou ik nu gelukkig moeten zijn, ik mag niet w

stelt. Liefde wil nooit iets terug, dat willen alleen 'jij'

verdrietig zijn, hij zou moeten veranderen, zij mag niet

en 'ik.'

216

217

De ontwaakte liefde maakt geen onderscheid. Ze heeft

niet de ene vorm liever dan de andere. Dit moet Jezus
bedoeld hebben toen hij zei: 'Heb uw vijanden lief'
Hij moet geweten hebben dat liefde geen vijanden

Liefde is al aanwezig

heeft, alleen 'jij' hebt vijanden. Hij zegt dus dat zowel
'jij' als je 'vijanden' deel uitmaken van je droom en dat
liefde daar doorheen ziet. Hij zegt eenvoudigweg dat
je moet zijn wie je werkelijk bent. Je bent geen 'ik' of
'jij.' Dat zijn maskers. Jij bent liefde.Jezus probeerde je
te vertellen dat God liefde is en dat jij niet afgesneden
bent van de liefde of van wat dan ook.

'Dit' is een wijde, open ruimte met genoeg plaats

voor een hele wereld die zindert van een radicale
en onvoorwaardelijke liefde, een liefde die nooit
begrepen kan worden door een geest die is opgeslo
ten in de zoektocht naar meer.
Jeff Foster

a eens even rustig zitten en kijk naar wat er in je

hoofd opkomt. Als je heel goed kijkt, dan vang je

een glimp op van een geest die stil is. Je hebt de ruimte
van gewaarzijn in jezelf geopend, en dat is wie je wer
kelijk bent. In deze ruimte bevindt zich een liefde die
degene die jij denkt te zijn, verslindt. De stille liefde
van deze ruimte doordringt heel je wezen. Ze door
dringt alles in het leven. Ze is er voordat er een ge218

219

dachte opkomt, met inbegrip van gedachten over deze

in onszeif is als om ons heen, en dat wij er niet van zijn

stilte. Ze was er toen jij werd geboren, nog voordat een

afgesneden. Als je diep in deze stilte in jezelf duikt, dan

op het ik gericht verhaal haar begon te verduisteren.

zul je merken dat er geen verschil is tussen binnen en

Ze is er altijd, verborgen onder het verhaal.

buiten. Alles is Een. Deze stilte neemt alle vormen in

Als jij bent wals de meeste mensen, dan heb je je

zich op en brengt ze voort: gedachten, gevoelens, rela

hele leven gevangen gezeten in de herrie van je verhaal.

ties, auto's, banen, promoties, prestaties, kerstcadeaus,

Daarom is het leven w' n strijd. Een drukke geest komt

de lijst is eindeloos. Als de geest echter door al deze

nooit echt in contact met de werkelijkheid. Hij inter

vormen totaal in beslag wordt genomen, dan wordt de

preteert haar en denkt erover na, meestal ten behoeve

liefde, die vormloos is, over het hoofd gezien. Je zou

van een luidruchtig, op het denken gebaseerd 'ik' dat

kunnen zeggen dat we God heel hard wegduwen ten

zichzelf als middelpunt ziet. Een stille geest staat onder

gunste van onze eigen zelfgerichtheid.

dat luidruchtige verhaal wel in contact met de werke

Als je heel goed je gedachten observeert, dan zal

lijkheid. Alles in het leven is vervat in deze stilte. Een

die onophoudelijke denkactiviteit stoppen, ook al is

stille geest, wu je kunnen zeggen, is de liefde zelf. Hij

het maar voor even. Mentaal ben je dan in rust. Er is

heeft geen centrum.

vrede. Stilte. Je bent ergens terechtgekomen waar ook

Op een dag kreeg ik een mooie e-mail van een

Bobby terecht was gekomen. Deze stilte is wie jij bent.

vriend waarin deze spirituele waarheid beter verwoord

Blijf in deze stilte, telkens wanneer je haar opmerkt.

was dan ik ooit wu kunnen. Hij bevatte de antwoor

Zo rust je in je ware aard. Observeer je gedachten zo

den van kinderen van vier tot acht jaar oud op de vraag:

dra ze weer opkomen, het zal je helpen om de stilte die

'Wat is liefde?' Een jongetje van zeven dat Bobby heet

er al is te realiseren. Observeren maakt je open voor

te, had geantwoord: 'Liefde is wat er in de kamer met

de stilte - voor de waarheid. Kijk naar jezelf als je in

Kerstmis bij je is als je stopt met cadeautjes open te

beslag wordt genomen door kerstcadeaus, je auto, je

maken en luistert.' Bobby is verbonden met het god

computer en je werk. Dit betekent: wees bewust van

delijke. Hij is niet in de war wals zoveel volwassenen.

je gedachten over al dat soort zaken en hoe ze je in

Als Bobby zegt dat liefde 'in de kamer is,' dan ver

beslag nemen. Buiten het denken bestaat er niet zoiets

wijst hij naar de stilte die er is vr het denken. Ze is er

als dingen bezitten. Als je je bewust wordt van wat je

vr de kerstcadeaus. Ze is er voor elke andere vorm,

bezighoudt, luister je, wals Bobby zegt, naar wat er al

of het nu een fysieke vorm is of een gedachte, een ge

is, vr al dat andere.

voel, een reactie, een etiket, een naam of welk 'ding'

Zo realiseer je je ware aard die liefde is. Dan zie je

dan ook. 'In de kamer' wil zeggen dat deze liefde zowel

dat je niet op zoek hoeft te gaan of je huis uit moet om

220

221

ergens anders liefde te vinden. Je hoeft het niet meer

van anderen te eisen of zelfs maar te verwachten. Je
kunt niet iets krijgen, zoeken, vinden, vragen of ver

De weg,

wachten wat je al bent. Door deze zelfrealisatie is alles

wat je doet doortrokken van liefde. Je hoeft er niets

maar

niet jouw weg

voor te doen, behalve zien dat deze liefde er al is. Besef

dat jij dit bent. Jij bent die uitgestrekte, stille kamer,
'liefde' genoemd.

Kijk naar de bomen: ze laten de vogels op hun

takken rusten en weer wegvliegen zonder de
behoefte hen te roepen als ze eraan komen en
zonder te verlangen dat ze terugkomen als ze weer
wegvliegen. Als de harten van de mensen als die
bomen konden zijn, dan zouden ze nooit de Weg
kwijt raken.
Langya
angya refereert hier aan de Tao Te Ching, vertaald

als 'Het boek van de Weg,' zo'n 2500 jaar geleden

geschreven door Lao-tzu. Tao betekent 'de weg.' Langya

had het over een verlichte manier van zijn, een manier
die op n lijn staat met de werkelijkheid of met God.
In Matthias 6 spreekt Jezus ook over deze toestand:

222

223

'Daarom zeg ik jullie: maak je geen zorgen over

In de op het 'ik' gerichte droom waarin de meeste

jezelfen over wat je zult eten ofdrinken, noch

mensen leven, geloof je dat je liefde kunt ontlenen

over je lichaam en over watje zult aantrekken ...

aan een bepaalde vorm (bijvoorbeeld een voorwerp of

Wie van jullie kan door zich zorgen te maken ook

een persoon). Je houdt van de mooie, met sneeuw be

maar n el aan zijn levensduur toevoegen? En

dekte bergen en de leuke vrouw in de groentewinkel,

wat maken jullie je zorgen over kleding? Kijk eens

maar de rotzooi in de vuilnisbak, het lelijke oude be

naar de lelies, kijk hoe ze groeien in het veld. Ze

hang in de badkamer en de naar drank en sigaretten

werken niet en weven niet.,

ruikende dakloze kunnen je gestolen worden. Je hart

hecht zich louter aan zaken waarvan je denkt dat je

Wat wil dat zeggen, dat je hart als een boom is en

er iets aan hebt of die je een beter zelfgevoel geven. Je

je geest als een lelie? Dat betekent dat je je nergens

gelooft ten onrechte dat ze jou liefde kunnen 'geven'.

meer aan hecht. Onthechting wordt nogal eens mis

Hoe kan iets jou geven wat je al bent? Zie je dan niet

verstaan als zijnde apathie. Spirituele onthechting

dat je zelf liefde bent? Een liefde die veel groter is dan

betekent niet dat je je nergens meer om bekommert

jouw verhaal waarin het leven je altijd goed gezind

of alles opgeeft. Het is precies het tegenovergestelde.

moet zijn?

Je bekommert je nog wel degelijk, maar dan om alles

In de ego-droom houdt de geest zich bezig met een

in het leven, niet alleen om wat jou toevallig goed

ingewikkeld dassiflcatieproces. Het leven wordt ver

uitkomt. Je doet het ook niet omdat je denkt: 'Dit is

deeld in dingen die je fijn vindt en dingen die je verve

precies wat ik moet doen,' of omdat dit boek je erop

lend vindt of waar je niets aan hebt. Zoals de spirituele

wijst. Je bekommert je om iets zoals een arm om een

leraar Nisargadatta Maharaj heeft gezegd: 'De droom

been dat bloedt. De arm verkiest niet het been boven

is geen probleem. Jouw probleem is dat je het ene stuk

de nek. Hij reikt niet naar beneden om voor het been

van je droom prettig vindt, maar het andere niet. Hou

te zorgen omdat hij daarvoor iets terug krijgt. Hij

van alles of van niets, en stop met klagen.'

vraagt niet aan het been of hij kan helpen. Nee, hij

Zo vind je het bijvoorbeeld heerlijk om met een ge

reikt naar het been omdat arm en been Een zijn. Ze

voel van ontzag naar die grote, prachtige berg met zijn

zijn niet van elkaar gescheiden.

besneeuwde top te kijken, maar dat grindpad achter je

Als je spiritueel onthecht bent, dan verandert je

huis vind je niks bijzonders.

ego-gerichte, kleverige gehechtheid aan specifieke din

Je geniet van het gevoel van herkenning en vreugde

gen en aan mensen die jou daar iets voor teruggeven in

dat in je hele wezeq opborrelt als de priester of spiritu

een oprechte liefde voor wat is.

ele leraar van je eigen godsdienst dingen zegt waarmee

224

225

je je kunt identificeren of die je al gelooft. Maar als

alleen genteresseerd in zijn eigen plezier. Het speelt

je iemand van een andere godsdienst over zijn totaal

graag voor God.

andere geloofssysteem hoort praten, trek je een grimas

en kreun je inwendig zachtjes.

Het wil steeds plezierige dingen uit het verleden op

nieuw beleven en alles wat pijn doet of waar het niets

Je geniet van de lichamelijke sensatie wanneer je je

aan heeft, vermijden. Het wil altijd scoren. Het gelooft

tegoed doet aan chocoladekoekjes, drugs, alcohol of

ten onterechte dat pijn en plezier, goed en kwaad er

wat je verslaving ook mag zijn, maar je ergert je aan

gens 'daar' zijn, in de dingen buiten hem. Het beseft

de vrouw naast je in het park die per se een sigaret wil

niet dat de ego-geest de eigenschappen van pijn en

opsteken, of aan een kind dat luid gillend van plezier

plezier, goed en kwaad, op die dingen projecteert. De

de andere kinderen in de kamer achternazit.

geest is niets anders dan een projector. En de wereld

Je vindt het fijn als je tijdens een discussie over poli

weerspiegelt de geest.

tiek met een vriend gelijk krijgt, maar als er iemand is

Als je in de ego-staat naar iets kijkt en het 'slecht'

die je laat ziet dat je het bij het verkeerde eind hebt, voel

noemt, dan zie je niet dat dit alleen maar jouw etiket

je je hl erg klein worden en in de hoek gedrukt.

is. Je plakt het op een persoon of ding, meestal omdat

Je vindt het geweldig als je partner je laat weten dat

je daar op de een of andere manier voordeel bij hebt.

jij de liefste en slimste man bent die ze kent, maar je

Je begeeft je in de droom die je schept met je denken,

voelt roch wel een heel klein beetje jaloezie opkomen

zonder te zien dat het jouw droom is.

als ze iets teveel onder de indruk raakt van die knappe

vent in de kamer.

In deze toestand draait alles om jou- of jij iets fijn

of vervelend vindt, of iets jou al dan niet uitkomt, of jij

Je geniet van een warme dag midden in de maand

het al dan niet met iemand anders eens bent, of je iets

mei wanneer de natuur is losgebarsten in de prachtig

wel of niet mooi vindt. Dingen goed of slecht noemen

ste kleuren, maar de doodse, scherpe kou van de win

houdt het 'ik' op zijn plek. Het is niet verkeerd om

ter is niets 'voor jou.' Eerlijk gezegd, je hebt de pest in

voor- en afkeuren te hebben, maar als je je dusdanig

als je het ijs van je autoraam moet krabben.

met je etiketten identificeert dat je er je zelfgevoel aan

Zie je dat de ego-droom van nature op het zeifis ge

ontleent, zijn lijden en afgescheidenbeid het gevolg.

richt? Het doet wat het wil, wanneer het dit wil, en op

Miljoenen mensen die hier op aarde rondlopen zijn

zijn eigen manier. Dit nu is de oorzaak van het lijden.

hoofdzakelijk met zichzelf bezig, zich afvragend hoe

Het ego is niet genteresseerd in de werkelijkheid, het

het toch komt dat de aarde vernietigd wordt en waar

enige wat het wil is zijn ik-gerichte droom laten voort

om er zoveel oorlogen, strijd, drugsgebruik, armoede

bestaan. Het ego is veeleisend, wil de baas spelen en is

enzovoorts is. Zo lang de geest niet ziet dat hij het alle-

226

227

maal zelf op de wereld projecteert en dat het probleem

den persoon, bent in feite dankbaar. Dankbaarheid is

niet ergens 'daar buiten' is, kan er geen echte transfor

er gewoon als het ego-gerichte 'jij' niets van een situ

matie plaatsvinden.

atie vraagt. Dus als er geen vogel in de buurt is, dan is

We moeten ten diepste beseffen dat heel die wet

er toch dankbaarheid. Je probeert niet een situatie uit

van de paren van tegengestelden (goed versus slecht,

het verleden op te roepen om opnieuw die dankbaar

armoede versus rijkdom, jij versus ik, zij versus wij,

heid te voelen. Je hoeft die vogel niet per se te zien. Je

pijn versus genot) zich afspeelt in de ruimte die jij

houdt gewoon van wat is - wat het ook is.

bent. Jijzelf bent geen enkele van de vormen die toe

vallig in deze ruimte verschijnen.

Ware dankbaarheid en liefde gaan veel verder

dan de droom van het ik

Een voorwerp of een persoon kan je geen liefde ge

ven. Jij bent de liefde zelf. En ook al lijkt het alsof er
contact plaatsvindt tussen jou en iets wat losstaat van
jezelf waardoor je liefde denkt te krijgen, in werkelijk
heid heeft liefde contact met zichzelf. Er is geen sub

Om een liefhebber te zijn van wat is, moet je een hart

ject noch object, er is alleen liefde. Zeggen dat het ene

hebben dat net is als een boom: een hart dat zo vol is

aspect van dit Ene Leven beter of gunstiger is dan een

van liefde dat er geen woorden voor zijn, maar dat het

ander aspect betekent dat je droomt.

desondanks heerlijk vindt zichzelf uit te drukken. Dit

Liefhebben 'wat is' betekent dat je het fijn vind als

hart houdt evenveel van alles wat komt als wat weer

je hond op je schoot springt, maar ook als hij weer

weggaat. Deze liefde wordt alleen gerealiseerd in het

weg springt en meer genteresseerd is in het bot op de

veld voorbij de ideen over 'goed' versus 'kwaad' en

vloer dan in jouw aandacht. Het betekent dat het niet

'juist' versus 'onjuist' waar de ego-geest zich zo graag

uitmaakt of je dit boek wel of niet hebt gekocht. Deze

aan vastklampt. Dit veld omvat alles.

liefde weet dat de waarheid niet in deze woorden ligt

In dit veld vind je het prachtig als er een vogel aan

komt vliegen, maar je vindt het ook prachtig als hij

besloten. De waarheid is het leven zelf.

Liefhebben 'wat is' betekent dat je geniet van de

weer wegvliegt. Het maakt je niets uit. Je bent simpel

verrukkelijke, uitnodigende geuren van een feestdiner

weg dankbaar dat je hier bent en zit te kijken naar wat

dat op tafel staat te wachten om opgegeten te worden,

hij aan het doen is. Je bent niet dankbaar in die zin dat

maar ook van de stapel vuile borden naast de gootsteen

je al je vrienden wilt vertellen hoe dankbaar je wel niet

na afloop.

bent of probeert het te zijn door aan vogels te denken.

Deze liefde vindt het heerlijk als je naar een film

Nee, het is een soort dankbaarheid waarbij je simpel

gaat waar je al maanden naar hebt uitgekeken, maar

weg dankbaar bent voor wat is. Niet jij, als afgeschei-

ook als hij voorbij is.

228

229

Deze liefde vindt het fijn als de dokter zegt dat je kern
gezond bent, maar ook als ze zegt dat je een tijdje in
bed moet blijven om te herstellen van je griep.
Deze liefde geniet ervan als je vrouw vol aandacht
luistert naar een verhaal over je werk dat je aan het
vertellen bent, maar ook wanneer ze, duidelijk niet ge
nteresseerd in de details, wegloopt.
Deze liefde houdt van het leven en van de dood.
Ze maakt van beide geen probleem, wat niet wil zeg
gen dat ze gevoelloos op het leven neerkijkt. Nee, deze
liefde viert juist het leven. Ze doet ons beseffen dat
we veel en veel meer zijn dan individuele lichamen en
onze verhalen.
Het ego weet niets van de ware Weg die bestaat uit
leven en sterven zoals bomen en lelies: moeiteloos en
zonder enig probleem. Ze maken zich geen zorgen, ze
werken niet en weven niet. Her ego daarentegen doet
niet anders dan zich zorgen maken, werken en weven.
Als je niet in harmonie leeft met de Weg, dan ge
loof je misschien ten onrechte dat je leven in elkaar zal
storten als je je niet verzet tegen wat er gebeurt. Mis
schien geloof je dat je over dingen moet nadenken,
dat je moet beslissen over wat goed en wat verkeerd
is en dat je actie moet ondernemen op grond van wat
je denkt, niet beseffend dat je daarmee de illusie van
afgescheidenheid alleen maar versterkt. Geloven dat
het goede op de een of andere manier afhangt van
wat jij denkt, is het toppunt van zelfgerichtheid. Kun
je dan niet zien dat jij die arm bent? Zie je niet dat
het idee dat die arm eerst moet nadenken of hij het
230

bloedende been wel moet helpen, pure ego-gerichte

waanzin is?
Liefde is de natuurlijke staat van zijn. Liefde simpelweg is. Ze doet gewoon wat ze doet, ongeacht onze
pogingen haar onder controle te krijgen, haar te be
grijpen, over haar na te denken, haar te verwachten of
haar aan onszelf toe te schrijven.
De Weg waar Langya het over heeft, en met hem
in
vele andere spirituele leraren, is een weg waarbij je
het nu bent, zonder dat er sprake is van enig verzet.

Wat voor actie ook nodig is, er wordt niet gehandeld

vanuit de egostische, op het ik gerichte droom, maar
id. Er
vanuit de Weg die in lijn is met de werkelijkhe
niet
wordt gehandeld ten behoeve van het geheel en
van het ik.
Doe niets om deze Weg te vinden. Zie alleen dat
hij er al is. Wees nieuwsgierig en sta open voor

"':at er

voor je neus verschijnt, wat het ook is. Probeer Jezelf

niet aan te praten dat het 'goed' of 'slecht' is. Nee,

er naar. Zie wat de essentie ervan is. Sta je bewustziJn

roe om het te zien zoals het is. En observeer dan elk
oordeel dat er in je opkomt, hetzij in de vorm van een
gedachte, hetzij in de vorm van een emotie, als excuus
om je ertegen te verzetten of verhalen te verzinnen. Zie
wat er ook maar verschijnt rechtstreeks onder ogen.
Zorg dat je een leeg vat bent zodat God

oor jou

heen kan werken. Zoals Meester Eekhart zegt: Vol van

dingen zijn is leeg zijn voor God. Leeg van dingen zijn

is vol zijn van God.' Raak niet verstrikt in je concept n

over God of over wat dan ook in het leven. Gebrmk
231

je verstand op je werk, om je auto te repareren, een

nieuwe vaardigheid te Ieren of een stuk speelgoed voor
je kind in elkaar te zetten, en kom dan terug in dit mo
ment, de enige plek waar het leven zich afspeelt. Het

De ruimte

van

de liefde

leven in dit moment is van nature vrij, helder, vredig,

intelligent, barmhartig en vol liefde.
De Weg is liefde, maar niet de plakkerige, onvrije,
zelfzuchtige liefde waar het ego aan gewend is. Het is
een liefde voor het geheel, voor wat is. Het is een liefde
voor het leven. Jij bent dat leven. Nu, op dit moment
sta je, door volledig aanwezig te zijn, toe dat het leven
door je heen werkr. Dan lig je nier langer met het leven
overhoop. Je bent als de lelies in het veld, als de bomen
waar Langya over sprak. Je werkt niet, zwoegt niet en
je maakt je geen zorgen. Je eist niets, je verzet je niet
en je weet niets. Het enige wat overblijft is de Weg, een
pure ruimte vol liefde, niet gehinderd door je beperkte
visie en zelfzuchtige streven. Dit is war er wordt be
doeld met de uitspraak: 'Uw wil geschiede.'

Als je iedereen die in de ruimte van het Nu komt

ontvangt als een edelegast, als je ieder mens laat
zijn wie hij is, beginnen ze te veranderen.
Eekhart Tolle
Vijk eens naar wat er in je lichaam en in je geest ge
eurt als iemand van wie je houdt een kwetsende

opmerking maakt, iets zegt waar je het totaal niet mee

eens bent of iets doet wat je ergert. Soms voel je dan

een samentrekking en een beweging naar voren, als

van een slang die op het punt staat aan te vallen.

Verwacht je van dit boek dat ik je uitleg hoe je dat

samentrekkende gevoel kunt vermijden? Nee, de bood

schap van dit hele boek kan worden samengevat in n
woord: 'Kijk.' Kijken berekent die samentrekking voe-

232

233

len en zien zodra ze zich voordoet. Op dat moment

gieveld?.... Hoe meer aandacht je eraan besteedt,

komt aanvaarding vanzelf. Liefde heelt van binnenuit.

hoe duidelijker en sterker dit gevoel zal worden ...

Als dit nu toch een soort uitleg is, het zij zo. Maar er

Voel het innerlijke lichaam, ook als je met je

is niets in dit boek wat jou kan geven war je al hebt. Jij

gewone dagelijkse dingen bezig bent. Voel de stilte

bent het gewaarzijn waar dit boek naar verwijst.

diep van binnen. Houd de poort open.

Aanvaarding betekent niet dat je het altijd eens

bent met wat iemand zegt of doet. Instemming en

Eekhart verwijst naar de ruimte van liefde die al in je

afkeuring zitten zo vaak vast in het rijk van het ego.

zelf zit. Hier is een oefening die je kan helpen om deze

Werkelijk aanvaarden betekent voor iemand de ruimte

innerlijke ruimte te ervaren. Leg n hand op je borst

zijn. Alleen aanwezigheid aanvaardt. Aanwezigheid is

en de andere op je maag. Doe je ogen dicht en neem je

de ruimte van de liefde.

handen weg. Hoe vindt je je innerlijke borst en maag

Als ik 'de ruimte van de liefde' zeg, dan bedoel ik

terug zonder je handen en ogen te gebruiken? Laat je

naar binnen gaan. Hier is een voorbeeld. Stel dat je op

innerlijke gewaarzijn die ruimte vinden. Deze ruimte

de kap van een auto zit onder een hemel vol sterren.

is wie jij bent. Die ruimte vindt zichzelf.

Je wacht op een vallende ster. Je weet dat als je ook

Als je naar binnen gaat, dan besef je dat jouw in

maar even je aandacht niet op de hemel gericht houdt,

terpretatie van de buirenwereld slechts een projectie is

je die vallende ster misschien net zult missen. Je moet

van je eigen geest. Jouw droom. Je geest projecteert

dus heel alert blijven. Observeer zo je geest en je inner

simpelweg een droom waarin mensen en situaties an

lijke lichaam als je met anderen bent. Als je naar bin

ders zouden moeten zijn dan ze zijn. Als jij gelooft dat

nen gaat, dan zie je dat jouw essemie en de essentie van

degene van wie je houdt anders moet zijn dan ze is,

degene van wie je houdt dezelfde energie is, dezelfde

dan heb je helemaal geen relatie met haar. Je hebt een

ruimte. Als je met heel je aandacht gericht bent op deze

relatie met een ideaalbeeld in je hoofd. Je hebt een re

innerlijke ruimte, dan ontplooit de liefde zich vanzelf

latie met je eigen gedachten. In je droom iets willen

Adem in en voel de liefdevolle uitnodiging van

Eekhart Tolle:

verhelpen aan je geliefde of in discussie met haar gaan

is hetzelfde als iets willen doen aan de pixels op het
scherm die worden geprojecteerd vanuit je eigen geest.

Kun je dat subtiele energieveld voelen dat heel je

Het is niet waar dat degene van wie je houdt moet zijn

lichaam doordringt en dat elk orgaan en elke cel

zoals jij wilt. Ze moet precies zo zijn zoals ze is, want

voedt met bruisend leven? Kun je het tegelijkertijd

dat is wie ze nu, op dit moment, is. Door dat te zien

in alle delen van je lichaam voelen, als n ener234

wordt de ruimte van de liefde vanzelf gerealiseerd.

235

Als

jij jezelf als deze innerlijke ruimte realiseert, dan

zie je duidelijk dat gedachten over jezelf en anderen

in deze ruimte opkomen. Deze ruimte is er altijd, ze
is wie jij bent. Ze was er toen je twee jaar oud was, en
ze zal er zijn als je op je sterfbed ligt. Gedachten en
emoties komen op en gaan weer weg in deze ruimte.
Houd geen enkele gedachte of emotie vast. Observeer
hoe ze verschijnen en weer verdwijnen in deze ruimte,
een ruimte die zelf niet verschijnt en weer verdwijnt,
maar die onveranderlijk en tijdloos is.
Kijk naar de gedachten en emoties die opkomen
wanneer je je geliefde wilt aanvallen of in de verdediging
schiet. Zie vervolgens een tweede laag waarin je weer
stand zit: gedachten en emoties waarvan de boodschap
luidt dat je niet mag voelen of denken wat je op dit
moment voelt of denkt. Deze tweede laag is om

te

zeggen het ego dat klaar staat om te oordelen en via de

achterdeur naar binnen komt. Dit is kenmerkend voor
de spirituele wektocht. Het ego wil je aanpraten dat er
iets anders moet gebeuren dan er gebeurt. Dat is waan
zin. Jij bent niet die eerste laag gedachten en emoties,
de conditionering op grond waarvan je wilt aanvallen
en verdedigen. Je bent ook niet de tweede laag waarin
de eerste laag veroordeeld en gerationaliseerd wordt. Jij
bent de ruimte waarin dit alles plaatsvindt. Zie wat heel
die interactie gadeslaat. Het is iets heel subtiels. Diep
van binnen is een stille waarnemer aanwezig. Dat is wie
jij bent, maar het is ook wat jouw geliefde is.
Kun je de ruimte zijn waarin degene van wie je
houdt aan het praten is, waarin haar woorden opko-

h om
Het klinkt zelfs komisc
men en weer weggaan?
t die
ruimte zijn?' want je ben
dit te vragen: 'Kun je de
het
ter: 'Besef je dit? Kun je
ruimte al. De vraag is ech
wat er
l je wezen?' Observeer
zien en voelen met hee
elf pro
je geliefde aanvalt of jez
innerlijk gebeurt als je
zij heeft
antwoord op wat hij of
beert te verdedigen als
eigen
e zijn waarin zelfs jouw
gezegd. Kun je de ruimt
er weggaat?
reactie verschijnt en we
aruit
gevoel in je lichaam wa
Zie elke gedachte, elk
aliseren
beer het niet te ration
boosheid spreekt. Pro
ust.
es je er volledig van bew
of weg te krijgen. We
op wie
maken met de persoon
Boosheid heeft niets te
da t op
s met het droom-'ik'
je boos bent, maar alle
weg
n. Je maakt jezelf simpel
zichzelf gericht wil blijve
n je de
et zijn zoals jij wilt. Ku
wijs da t het leven mo
en ge
n deze boze gedachten
ruimte aanvoelen waari
boze
bent die ruimte, niet de
voelens verschijnen? Jij
energie.

alsof
en, dan lijkt het vaak
Als we ergens op reager
Ge
en onze geest in slaap is.
gewaarzijn in ons lichaam
strikt
in slaap, het is alleen ver
waarzijn is echter nooit
komen.
en emoties die erin op
geraakt in de gedachten
esneden
onrechte dat je bent afg
Daardoor geloof je ten
zig zijn
en. Verlichting of aanwe
van de rest van het lev
laat zijn
t van gewaarzijn gewaar
betekent dat je het lich
n gezien
reacties kunnen worde
van zichzelf, zodat alle
t ziet de
ze verschijnen. Dit lich
op het moment dat
droom.
r buiten wijzen in de
onwaarheid van het naa
heid.
droom van afgescheiden
Oordelen versterken de
niet, zie ze alleen.
Onderdruk je oordelen
237

236

Kijk wat er innerlijk gebeurt. Je innerlijk is je innerlijke

lichaam en je geest, de ruimte waarin alles plaatsvindt.
Observeer elke afkeuring die in je eigen geest opkomt.
Sta jezelf toe de ruimte te zijn waarin ook goedkeuring
en afkeuring opkomen en weer verdwijnen.
Als het nodig is dat je voor jezelf opkomt tegenover
je geliefde en uitlegt dat zijn of haar gedrag kwetsend

kunnen zeggen dat deze ruimte de diepere liefde is die

jullie met elkaar verbindt als Een, maar juister is: in
deze ruimte voorbij alle verhalen besef je dat die ver
binding nooit is verbroken. Er was alleen een droom.
Als je ten diepste beseft dat jij deze ruimte bent en in
de ogen van je geliefde kijkt, dan weet je dat je naar
jezelf kijkt. Het Ene realiseert zichzelf.

is, dan komt je reactie voort uit deze ruimte van liefde.
Dit is handelen vanuit overgave, wat alleen plaatsvindt
als jij afWezig bent. Probeer dus niet zelf deze ruimte
te fabriceren, want liefde laat zich niet fabriceren. Er
is niets wat je kunt doen om haar te bewerkstelligen,
want liefde is je natuurlijke toestand, verborgen onder
alle moeite die je doet. Alles wat vanuit deze ruimte
komt is van een totaal andere energie dan de energie
waarmee het ego anderen aanvalt of zich verdedigt. Als
je vrouw dan toch nog doorgaat met je aan te vallen,
zeg dan eenvoudigweg: 'Dank je. Dank je wel dat je
me vertelt wie je bent en wat belangrijk voor jou is.'
Voel dan de pijn, als die er nog is. Die pijn maakt je
wakker uit de droom van afgescheidenheid.
Er is maar n persoon nodig om aanwezigheid te
verwelkomen in een relatie, zodat die relatie getrans
formeerd kan worden. Als n droom-'ik' oplost, is er
voor het andere droom-'ik' niets meer om aan te vallen
of zich tegen te verdedigen. De ruimte van de liefde
die overblijft nadat het droom- 'ik' is opgelost, is wie
jij en degene van wie je houdt in werkelijkheid zijn,
voorbij alle verhalen die jullie over elkaar bedenken.
Deze verhalen zijn de oorzaak van jullie strijd. Je zou
238

239

Bevrijding uit de droom

van afgescheidenheid

Liefde is picknicken met een boterham met pin

dakaas en jam in de schaduw van een eik terwijl
alle andere mensen aan het zoeken zijn naar God
of Verlichting- of beweren die te hebben
gevonden.
Scott K.iloby

241

Het naadloze Ene

En God sprak tot Mozes:

1K BEN DIE IK BEN'
Exodus 3:14

Er is geen worden,
ALLES IS.
WeiWuWei

Het oog waarmee ik God zie is hetzelfde oog als

waarmee God mij ziet: mijn oog en Gods oog zijn
n oog, n zien, n weten, n liefde.
Meester Eekhart

243

Er is slechts Een.

geschapen entiteit wordt gezien voor wat het is: nie

Er is nooit en te nimmer veel,

mand. Er is niemand hier. In dat besef komt heel het

universum tot leven.

ofzelfs maar twee.

De woorden 'het universum komt tot leven' ver

David Carse

schijnen in de droom. Het universum leefde echter

altijd al. Juister gezegd: als de wolk van begooche

iets staat los van elkaar. Er is alleen het naadloze

ling eenmaal is opgetrokken, ziet gewaarzijn dat het

Ene. 'Dit.' God. Eenheid wordt ook wel 'non

universum een en al leven is. Het ziet zichzelf als dat

dualiteit' of 'geen twee' genoemd. Er is niemand hier

universum. Gewaarzijn ziet door jouw fixatie op het

om te denken dat alles wat zich in dit Ene voordoet

denken, op het zelf, heen. Alleen al door te beweren

op zichzelf staat, totdat het denken de kop opsteekt en

dat 'gewaarzijn zichzelf ziet als het universum,' wordt

probeert iemand te zijn. Zodra het denken verschijnt

de naadloze uitgestrektheid van 'Dit' van haar kracht

en er een 'ik' ontstaat in relatie tot de rest van het le

ontdaan en veranderd in een begrip. Alhoewel begrip

ven, ontstaan ook illusies. Het denken steekt de kop

pen niet te scheiden zijn van het naadloze Ene, kun je

op uit het niets, grijpt een fragment uit het Ene en

gemakkelijk de weg kwijtraken in de gefragmenteerde,

beschouwt het vervolgens als afgescheiden van en dus

conceptuele wolk en zo het Ene- de actuele werkelijk

belangrijker dan het geheel. Het brein verdeelt dit Ene

heid -mislopen. De actuele werkelijkheid is daar waar

in miljoenen andere fragmenten. Om te weten wie het

het totale mysterie is. Het is daar waar de waarheid is.

is in relatie tot de rest, voorziet het droom-ik al deze

De actuele werkelijkheid wordt alleen nu, op dit mo

fragmenten van namen en etiketten.

ment, gerealiseerd.

Zolang het ik zich dan weer aan dit, dan weer aan

Boeken en leringen verwijzen naar de waarheid, ge

dat probleem, concept, idee of misleidende geloof

bruikmakend van begrippen, maar de actuele waarheid

vastklampt, blijft het voordeven in zijn illusies. Het

moet gezien en gerealiseerd worden. Ze gaat de begrip

schept een conceptuele wolk die de werkelijkheid ver

pen die naar haar verwijzen te boven. Onlangs nam ik

duistert. Zo mist het de pure schoonheid en eenvoud

deel aan een satsang bijeenkomst. De deelnemers zaten

van het geheel.

verspreid in de kamer een tekst van een leraar te lezen,

Als gewaarzijn volledig bewust wordt van zichzelf

maar er was geen leraar aanwezig. Ze zaten allemaal met

en van de denkbeweging die verantwoordelijk is voor

hun neus in een boek en keken alleen op om iets voor te

het afgescheiden 'ik,' sterft het door het verstand ge

lezen en te praten over 'wat het betekende.' 'Wat heeft

creerde, persoonlijke verhaal. De door het denken

die leraar nou gezegd?' 'Wat bedoelde hij daarmee?'

244

245

Neuzen begraven in boeken.

innig omhelst. Bemerk de ruimte tussen je vingers,

rond je lichaam en rond elk voorwerp dat je ziet. Uit

Hoofden begraven in woorden en leringen.

alles blijkt dat ruimte en voorwerpen naadloos in el

kaar overgaan. Dit is het Ene. Jij bent het Ene. Op

Begraven in begrippen, in stukjes.

een manier waar je met je verstand nooit bij kunt, zijn

ruimte en voorwerpen niet van elkaar gescheiden.

Ze missen de actuele werkelijkheid. 'Dit.'

Voel dat deze uitgestrekte ruimte ook in jezelf is. Jij

bent die ruimte. 'Jij' begint en eindigt nergens. Binnen

Ik wilde tegen iedereen zeggen: 'Stop! Kijk om je heen.

en buiten vormen n naadloze ruimte. Waar is dat

Zie je het dan niet? 'Dit' is het. 'Dit' is waar je naar op

afgescheiden 'jij' dan? Als je deze vraag je gewaarzijn

zoek bent. Je kunt er niet uit weg. Jij bent 'Dit.' Als je

laat openbreken en de behoefte van het denken om

steeds maar weer met je neus in dat boek, in die lering

een antwoord te vinden verdwijnt, dan lost ze op in de

zit, mis je het volledig.' Maar ik zei niets. Ik besefte dat

ruimte waar ze uit voortgekomen is. Waar kwam die

er geen anderen zijn om te ontwaken. Het voelt raar

vraag vandaan? Waar is ze naartoe gegaan? Ze kwam

dat ik ooit dit boek heb geschreven - dat ik besefte

op in de ruimte en loste er weer in op. Door het in

dat er geen zelf is om te ontwaken, en vervolgens toch

woorden te vatten gaat het verstand weer denken het

een boek schrijf dat denkbeeldige anderen leert hoe ze

begrepen te hebben. Er valt echter niets te begrijpen

moeten ontwaken.

en er is niemand die iets begrijpt. Het idee dat 'een

Als er iets is om te leren, dan is het dat je nooit

gedachte opkomt in de ruimte en er weer in oplost' is

afhankelijk mag worden van de lering of leraar in de

zelf ook weer 'een gedachte die opkomt in de ruimte

droom. Gebruik hen als hulpmiddel. Laat gewaarzijn

en er weer in oplost.' Zo leidt de ene gedachte naar de

zo ruim worden dat alles, binnen en buiten, gezien

volgende gedachte, het ene fragment naar het andere

wordt als n naadloos geheel. Laat dan gewaarzijn de

fragment. Daarom zal het denken 'Dit' nooit kunnen

hulpmiddelen zelf verbranden. Waarheid verbrandt al

zien. 'Dit' wordt alleen gezien als het op het denken

les wat onwaar is.

gebaseerde 'ik' dat probeert het te zien, afwezig is.

Als er een gedachte opkomt, bemerk dan dat je niet

Het naadloze zien

kunt zien waar en wanneer ze begon. Gedachten en de

Als je klaar bent met lezen, ga dan rustig in je stoel

ruimte waar ze uit voortkomen gaan naadloos in elkaar

zitten of loop even rond, dat maakt niet uit. Voel de

over. Gedachten ebben weg uit gewaarzijn en keren er

uitgestrekte ruimte overal om je heen, voel hoe ze je

weer in terug. Er vindt dus een naadloze slingerbewe-

246

247

ging plaats tussen het denken en gewaarzijn. Aan die

naadloosheid zie je dat alles Een is.
Maar is het nu wel waar dat 'een gedachte opkomt in
de ruimte en er weer in oplost'? Wat zijn gedachten en
wat is ruimte? Het zijn menselijke begrippen die wor
telen in het verleden en die hun opwachting maken in
het nu. Het brein ziet een duidelijk verschil tussen vorm
en vormloosheid, een verschil waar rekening mee moet
worden gehouden. Want zeg nou zelf, 'vorm is vorm
loosheid' klinkt heel wat minder waar als je wordt aan
gereden door een vrachtwagen. Die vrachtwagen is zelf
ook voortgekomen uit vormloosheid en ook hij zal daar
weer in oplossen, wat 'daarin' ook mag zijn.
Als het lichaam-geest complex, 'ik' genoemd, sterft,
zal het weer teruggaan naar waar het vandaan kwam,
maar omdat het daar niet los van staat, gaar her niet
werkelijk ergens naar toe. Waarom ben je bang voor
de dood? De dood is alleen het einde van een verhaal,
een verhaal dat sowieso niet waar is. Waar zou je naar
toe moeten? Je persoonlijke verhaal sterft, maar wie jij
werkelijk bent kan niet gedood worden. Jij bent het
leven zelf. Jij bent 'Dit.' Dat hele proces van bevruch
ting, geboren worden, groeien, sterven en ontbinding
laat zien dat alles naadloos in elkaar overgaat.
Elke vorm verschijnt en lost weer op in waar hij
vandaan kwam. Er is n naadloze beweging vanuit
het niets naar het verschijnen van iets (een gedachte,
een vrachtwagen, jij) en weer terug naar het niets.
Maar als je het hebt over 'niets' en 'iets,' dan gaar her
denken alweer geloven dat je weer waar je over spreekt.
248

Alleen al zeggen dat vorm opkomt uit vormloosheid

is misleidend. Vorm en vormloosheid dansen samen
n naadloze dans, zonder begin en zonder einde. Het
ene is niet afgescheiden van het andere. Vorm is vorm
loosheid, en vormloosheid is vorm, alleen het denken
maakt onderscheid russen die twee.
Er is alleen maar niets dat verschijnt als alles wat
er is. Er is een droom waarin afscheiding bestaat. En
toch is er ook maar Een Leven. Al deze uitdrukkingen
verwijzen naar dezelfde waarheid. Deze waarheid valt
op geen enkele manier uit te leggen, en toch blijven
er woorden in haar opkomen. Het verstand kan geen
vat krijgen op 'Dit.' Ook al probeert het dat, het enige
waar het mee op de proppen komt zijn fragmenten
- het eindeloze categoriseren en beschrijvingen van
onderdelen. Alles onderverdelen en scheidslijnen trek
ken vindt dus enkel en alleen plaats in het denken, in
het conceptualiseren. De werkelijkheid zelf kent geen
onderverdelingen of scheidslijnen.
Waar ben je van plan vandaag naar toe te gaan?
Naar de supermarkt misschien, of naar het park? Waar
je ook naar toe gaar, je bent altijd in het Ene. Je bent
het Ene, je komt nooit van jezelf af. En dus ben je hele
maal alleen in het Ene, als het Ene. Je bent energie, en
je ziet jezelf overal, in een schitterende en doodgewone
hoeveelheid van vormen. Hoezeer het denken ook wil
geloven dat dit hier een supermarkt is of een park, her
zijn enkel gedachten -verhaaltjes over wat is. 'Jij' als
afgescheiden persoon bent ook een illusie. Binnen deze
verhalen kan het geheel nooit worden gezien.
249

Je kunt het Ene niet zoeken omdat je het al bent. Dat

besef kun je niet afdwingen. Alles wat je doet om het
te krijgen zal het juist tegenhouden. En glimp ervan,
hoe kort ook, is genoeg om de hele waarheid te zien.
Wees, in plaats van ernaar te zoeken - wat absurd is
omdat je het immers al bent - simpelweg bij wat zich

ziet dat de waarheid daar altijd al was, maar door zijn

gezoek bleef ze simpelweg verborgen. Zien wat zich
nu, op elk moment, voordoet heeft een totaal andere
energie dan de energie van de in de tijd gewortelde
zoektocht.
Zie hoe je jezelf voor de gek houdt. In plaats van de

aan je voordoet. Zoeken ontstaat uit gedachten als: 'Ik

waarheid te zoeken in de werkelijkheid, zoek je haar in

heb het niet,' of 'ik zie het niet.' De spirituele zoek

het denken. Zie je die boekenkast daar tegen de muur?

tocht kan dus getypeerd worden als iets anders willen

Nee, dat doe je niet. Dat is geen boekenkast. Je reageert

zien dan je al ziet.

alleen op je eigen gedachte 'boekenkast.' Het is deze

Hier is een verhaaltje over mijn twee honden dat

de waanzin van zoeken naar war altijd aanwezig is tref
fend illustreert. Op een dag had ik nog wat gehakt op
mijn bord liggen dat over was van de lunch. Ik besloot
het aan mijn twee honden te geven. Toen ze even niet
keek, deed ik wat gehakt in Josies bak. Daarna liep ik
naar de andere kamer waar ik de rest in Mai-Lings bak
deed. Josie, op zoek naar het gehakt dat ze de afgelopen
twintig minuten had geroken, rende naar de etensbak
van Mai-Ling. De twee begonnen tegen elkaar te blaf
fen. Josie besefte niet dat er in haar eigen bakje ook
gehakt lag. Ik moest haar er naarroe slepen zodat ze
het met eigen ogen kon zien. Toen ze eenmaal besefte
dat haar eten daar lag, was ze tevreden. Zo vergaat het

gedachte die maakt dat je je afgescheiden voelt van dat

andere 'ding' dat een boekenkast wordt genoemd. Kijk
eens wat beter- zonder mentaal commentaar, zonder
de gedachte 'boekenkast' of 'boeken.' Als deze of een
andere gedachte opkomt, kijk er dan naar en laat haar
gewoon wegebben. Dat gebeurt vanzelf. Zoals alle vor
men is ze slechts tijdelijk en bestaat ze niet los van iets
anders, met inbegrip van waar ze vandaan kwam.
Als je kijkt zonder gedachten is er geen 'jij.' Er is
alleen kijken, maar zelfs dat is een verhaal, een com
mentaar.
Maar door zo te kijken zie je dat 'Dit' naadloos is.
'Dit' heeft geen begin en geen einde. Geen persoon en
geen boekenkast. Er is alleen een briljant eenvoudig

ook een spirituele zoeker. Hij zoekt overal - in drugs,

mysterie dat veel verder gaat dan alles wat het verstand

banen, relaties, seks, eten, boeken, leraren, godsdienst,

kan begrijpen. Kijk altijd zo, waar je ook bent. Kijk

methoden en technieken - naar de waarheid, behalve

naar je hand terwijl je een beker koffie of thee oppakt.

in zijn eigen bak. Hij zoekt overal waar ze niet is, maar

Zie dat je geest het net allemaal heeft bedacht: het idee

als hij eenmaal met zijn aandacht naar binnen gaat en

dat er een hand is die iets oppakt dat een beker heet

zich richt op het nu, dan blijkt ze daar te liggen. Hij

om iets te drinken dat koffie of thee wordt genoemd.

250

251

Het is een prachtig verhaal, maar is het ook waar?

einde. Ze is niet alleen hier of alleen daar te vinden. Ze

In het drinken van die thee of koffie is n naadloze

is niet van jou, en toch kan ze zonder jou niet gereali

beweging gaande, terwijl er niemand is die het drinkt.

seerd worden. Zo belangrijk ben jij, maar niet als een

Maar ook dit is alweer een verhaal. Wat we ook zeg

afzonderlijk schepsel. Nee, jij bent de opening waar

gen over 'Dit,' het is enkel een verhaal. We zitten met

door deze liefde zichzelf overal kan zien, de opening

onze neus begraven in begrippen. Als schrijver heb ik

waarin een begrip als 'persoon' verschijnt. Deze liefde

de paradoxale taak om je, met gebruikmaking van be

is de ruimte, ze is gewaarzijn, maar ze is ook dit li

grippen, te wijzen op de actuele werkelijkheid die bui

chaam, deze gedachten, die boekenkast.

ten alle begrippen ligt maar die, ook weer paradoxaal

Als je ontwaakt bent in wat is, dan verliezen zelfs

genoeg, alle begrippen insluit. Is dat niet verbijste

de woorden 'liefde' en 'het Ene' hun betekenis. Er

rend? Ja, dat is het zeker. Het is zo verbijsterd dat hoe

is alleen nog maar 'Dit.' 'Dit' is zo vol dat er geen

eerder je stopt met het te willen begrijpen, hoe eerder

woorden voor zijn. En toch praten we erover omdat

je het zult beseffen. 'Dit' doet niets liever dan zich

zelfs woorden en begrippen (zodra er niet meer wordt

zelf uitdrukken, maar het enige wat 'Dit' altijd zegt is:

geloofd dat ze verwijzen naar afzonderlijke dingen)

'Gebruik wat er gezegd wordt als springplank naar dat

op de een of andere mysterieuze manier net zo goed

waarnaar wordt verwezen.'

'Dit' zijn, net zo mooi en belangrijk zijn als wat dan

'Dit' is n ondeelbare liefde

onafscheidelijk binnen het gewaarzijn dat ze ziet.

'Dit' is een bloem in het park, de wind die waait, de

Kijk zelf maar eens. Op het eerste gezicht lijkt het

geur van karbonaadjes op een barbecuerooster, de

alsof een gedachte opkomt in wat jij bent, alsof die

hondenpoep naast de bank en de ruimte om al deze

gedachte los staat van wat jij bent, namelijk gewaar

'dingen' heen die hen naadloos omarmt. Deze dingen

zijn. Maar kijk nog eens goed. Kijk of je een scheids

staan op geen enkele manier los van elkaar.

lijn kunt vinden tussen gewaarzijn en de gedachten

ook. Elke gedachte, elk woord en elk beeld verschijnt

Als gezien wordt dat er niet werkelijk een zelf is,

die in gewaarzijn opkomen. Die is er niet. Als je een

als iets wat is afgesneden van al deze dingen en van de

scheidslijn hebt gevonden, dan wil dat alleen maar

rest van het leven, wordt liefde volledig gerealiseerd.

zeggen dat je een andere gedachte hebt gevonden, een

Ze wordt echter niet door 'jou' gerealiseerd. Jij wordt

ander mentaal beeld.

er niet beter van. Deze liefde is zo sterk dat ze het af

Zie dat alles, elke gedachte, emotie, toestand, ge

gescheiden jij verslindt. Net als met alle aspecten van

waarwording en ervaring onafscheidelijk verschijnt en

dit naadloze Ene, kent deze liefde geen begin en geen

verdwijnt in het gewaarzijn dat het allemaal ziet. Deze

252

253

naadloosheid is overaL Onscheidbaarheid is de aard

van het leven. Zelfs de bewering dat wij alleen ruimte
zijn of zuiver gewaarzijn, los van begrippen, betekent
dat 'Dit' in stukken wordt gehakt.
'Dit' ziet dat vorm en vormloosheid naadloos in el

De innerlijke diepte

kaar overgaan en hoe zinloos het is om ook maar te

proberen 'Dit' te beschrijven. Jij bent 'Dit.' Zeggen dat
n stukje van het naadloze Ene belangrijker is dan het
andere bewijst dat je droomt. Toch zijn volgens spiri
tuele leringen de begrippen 'liefde,' 'het Ene' en 'Dit,'
het belangrijkst, totdat er wordt beseft dat ze dat niet
zijn. Het zijn slechts woorden die verschijnen in 'Dit.'
Met andere woorden, we kunnen net zo goed gaan
genieten van de barbecue of op de bank zitten naast de
hondenpoep. Ook dat is 'Dit.'

De meest sublieme waarheid van alle is nooit uit

gesproken, opgeschreven ofgezongen. Niet omdat
ze zo ver van ons afstaat en nooit bereikt kan wor
den, maar juist omdat ze zo intiem en dichtbij is,
dichterbij dan alles wat gezegd kan worden.
Gangaji

J\ ls een spirituele lering alleen je geest prikkelt, je

..l"\..intellectueel bezighoudt, je het eens of oneens laat
zijn of je op een zoektocht stuurt die gericht is op de
toekomst, dan komt die lering niet uit de juiste bron
of zit je denken muurvast in de conceptuele droom.
Voor het denken kunnen woorden zo belangrijk
lijken. Als je ze leest, dan lijkt het alsof ze de waar
heid zelf zijn, maar hoe mooi de woorden ook klin254

255

ken, en of ze nou van Gangaji afkomstig zijn of van

Voel je innerlijke lichaam, voel hoe het onlosmakelijk

iemand anders, ze

ijzen slechts naar de waarheid.

verbonden is met alles wat wordt waargenomen in de

Niemand heeft deze waarheid in pacht. Ze is niet het

buitenwereld- 'buiten' je lichaam. Jij leeft en bent heel

exclusieve bezit van spirituele leraren of van mensen

als Een Leven, zowel innerlijk als in de buitenwereld.

die haar duidelijker aan het licht kunnen brengen dan

Dit Ene Leven bevat innerlijke vrede, de diepe bron

anderen. Jij bent de waarheid. Het is een waarheid die

van liefde in jezelf. Als je eenmaal deze innerlijke diep

'zo intiem en dichtbij is, dichterbij dan alles wat ge

te hebt gerealiseerd, dan zie je dat er geen scheidslijn

zegd kan worden.'

loopt tussen wat ik 'innerlijk' en 'uiterlijk' noem.

verw

Als je tijdens het lezen van dit boek merkt dat je op

de mee eens I niet mee eens toer zit, stop dan met le

Hoe je innerlijke diepte kunt ervaren

zen. Een waarachtig spirituele lering wijst je op de die

Hier is een oefening. Schrijf op een stuk papier het

pere en simpele waarheid van wie je bent, niet op het

woord 'hond,' en maak daarnaast een tekening van een

in de tijd gewortelde verhaal in je hoofd dat voortkomt

hond. Wie van de twee is nu de echte hond?

uit het denken. Alhoewel gedachten opkomen in wie

Allebei niet, h? Het ene is een woord dat naar iets

jij bent, ben jijzelf niet je gedachten. Eigenlijk juister

verwijst, het andere is een tekening. Geen van beide

gezegd: je gedachten en jijzelf staan niet los van elkaar.

is wat wij een hond noemen. Haal nu je hond 'Sally'

Omdat de meeste mensen echter hechten aan wat ze

en ga rustig bij haar zitten. Nu heb je een echte hond

denken - de oorzaak van de illusie van afgescheiden

gevonden, is het niet? Nee, je bent alleen bezig met

heid- wordt in dit boek vooral gesproken over hoe het

je eigen gedachten. Op een bepaald moment in je le

bewustzijn bevrijd kan worden van die verslaving aan

ven is je verteld dat dit 'ding' een hond is. Dus begon

het denken.

je de letters die samen het woord HOND vormen te

Laat de woorden van dit en elk ander spiritueel boek

associren met dit volslagen mysterieuze leven dat nu

je meenemen naar een plek ergens diep in je innerlijk.

bij je zit. Maar het had net zo goed een 'wallup' kun

Met de woorden 'Een,' 'God,' of 'Dit' verwijs ik niet

nen heten. Zittend naast Sally zou je er dan helemaal

alleen naar het oneindige universum of de ruimte die

van overtuigd zijn geweest dat je weet wat een wallup

zich overal om je heen bevindt, maar ook naar een

is: een dier dat uitgerekend nu naast je zit. Dan ben

diepe ruimte in jezelf. Er is een universum in jezelf

je echter nog altijd bezig met je eigen gedachten over

dat rechtstreeks toegankelijk is door je bewust te zijn

wat een 'wallup' is, gedachten die allemaal terug zijn te

van je innerlijke lichaam. Jij, als een door het denken

voeren op je herinneringen. Op je conditionering. Op

geconstrueerd verhaal, zal dit nooit kunnen zien.

het denken. Op niets anders. Het denken zal je nooit

256

257

de diepgang van iets kunnen tonen. Denken gaat nooit

je partner, gebaseerd op een conditionering in het ver

verder dan de oppervlakte. Het kan je nooit het mys

leden. Dat is niet wie hij of zij is. Je gelooft dat je weet

terie tonen. Het kan je niet het leven laten zien, want

wat alles is, louter en alleen omdat je met je denken

het enige wat het doet i s het leven juist ontkennen.

hebt uitgemaakt dat het

Het plakt alleen maar wat oppervlakkige etiketten op

de dingen.

zo

is.

Als je bij Sally, je partner of wie dan ook bent, ob

serveer dan elk verhaal dat in je geest opkomt in een

Blijf nog even naast Sally zitten en kijk met heel je

vergeefse poging dit mysterie te begrijpen. Deze verha

wezen naar wat je een hond noemt. Leg je handen op

len benemen je de mogelijkheid om iedere innerlijke

haar. Voel haar ademhaling. Voel je eigen ademhaling.

diepte te zien en te voelen. Op het niveau van het den

Sally heeft geen zeggenschap over haar ademhaling, net

ken kunnen deze verhalen kloppen, maar als je, om het

zo min als jij. Noch jij, noch Sally heeft zeggenschap

leven werkelijk te kunnen voelen en begrijpen, te rade

over het pompen van jullie harten. Ook zijn de meeste

gaat bij zo'n oppervlakkig hulpmiddel als het denken,

van je gedachten over Sally (haar ras, waar je haar hebt

zal de absolute, veel diepere waarheid van het leven

gekocht) volslagen willekeurig en het resultaat van je

je ontgaan. De absolute waarheid is ondoorgrondelijk,

conditionering in het verleden. Voel de essentie van

maar tegelijkertijd volledig toegankelijk in de vorm

het leven in Sally. Voel dezelfde essentie in jezelf. Voel

van het leven dat jij op dit moment bent. Ze is dat wat

die innerlijke diepte.

al die verhalen ziet.

Wie doet dit allemaal? Wie laat harten pompen,

wie ademt, wie denkt, kijkt, en leeft? Niet jij. Het le

'Dit' kan niet worden bedreigd

ven leeft om zo te zeggen zichzelf door jou en door

De ware aard van 'Dit' is veel mysterieuzer, dieper, lief

Sally. Maar door dit zo te stellen lijkt het alweer alsof

devoller en mooier dan alles wat je je ook maar kunt

het conceptuele denken het kan begrijpen, wat het

voorstellen. Het leven is heilig. 'Heilig' is ook weer

nier kan. Het leven vindt plaats op een niveau dat veel

zo'n gedachte. Het is een geweldige verwijzing en het

dieper gaat dan het denken.

klinkt erg spiritueel, maar ook dat verhaal zal uitein

Er zit een soort onbewuste arrogantie in het geloof

delijk moeten sterven opdat jij kunt zien wat er hier

dat her denken-wat niet meer is dan het interpreteren

en nu in werkelijkheid is -wie jij werkelijk bent en

van uiterlijkheden -de innerlijke diepte van het le

hoe diep dat gaat en hoe heilig 'Dit' is. Er is niets mis

ven kan verklaren. Zo denk je bijvoorbeeld dat je weet

met het woord 'heilig.' Gebruik het, het is een prachtig

wie je partner is. Je bent je er niet van bewust dat je

woord, maar weet dat het verwijst naar iets wat nog

voortdurend in de weer bent met je eigen verhaal over

oneindig veel prachtiger is.

258

259

Als je de verhalen die de diepte van het leven verbergen

een sacrale ruimte die nooit, op geen enkele manier,

eenmaal kunt zien, verdwijnen ze vanzelf Dit is heel

bedreigd kan worden. Om dit te beseffen en ten volle

mooi uitgedrukt in her boek Een cursus in wonderen:

te kunnen leven moet eerst je mentale 'ik' sterven. Als

je de diepte van het leven kunt zien, word je bevrijd

Niets werkelijks kan bedreigd worden.

van je angst voor de dood. Als de angst voor de dood

Niets onwerkelijks bestaat.

verdwijnt, verdwijnt ook de angst om te leven. Het ego

Hierin ligt de vrede van God

sterft, maar niet omdat jij dat wilt. Alleen een ego wil
van zichzelf af. Het sterft omdat het een droom was.

Wanneer je deze innerlijke diepte helemaal kunt aan

Wat overblijft, is war werkelijk is. In dit besef ligt de

voelen, dan zie je dat je niet losstaat van het wezen

vrede van God.

dat je 'Sally' noemt, noch van je partner. Iets helemaal

kunnen aanvoelen betekent dat je iets voelt of weet met
heel je wezen, het met heel je hart hebt opgezogen. Dit
weten gaat veel verder dan het begrijpen op conceptu
eel niveau. Het is veel intiemer. Het gaat zo diep dat
het de manier waarop je naar alles kijkt totaal veran
dert. Als je vanuit zo'n innerlijke diepte naar Sally of
naar je partner kijkt, kijk je naar jezelf, naar het leven
voorbij de verhalen en ideen die het beschrijven. Het
leven is zich bewust van zichzelf, en jij bent het middel
waardoor dat gebeurt. Die innerlijke diepte is Eenheid.
Als je die Eenheid realiseert, dan is dat onmiskenbaar.
Je beseft dat er in jou een universum aanwezig is, een
universum dat ook aanwezig is in alles wat je ziet.
Op een dag zal je lichaam, dat van je partner en
dat van je hond er niet meer zijn. Het zijn vormen
die opkomen en weer verdwijnen in 'Dit,' maar dat
diepe, bezielende principe van het leven sterft nooit. Je
kunt het leven niet doden. Door verder te kijken dan
het verhaal van het 'ik,' je partner en Sally betreed je
260

261

Heideggers uitspraak is niet de opening, het is slechts

een verwijzing. Hij verwijst naar wie je in werkelijk

Jij

de onnoembare opening

heid bent: een onnoembare opening waardoor het hele

universum zich bewust is van zichzelf. Ja, door het een
'onnoembare opening' te noemen, heb ik er toch een
etiket op geplakt. Dat is de paradoxale valkuil van de
waarheid. Als je over deze opening praat of denkt heb
je nu eenmaal begrippen nodig, maar geen enkel be
grip kan 'het' verwoorden. Begrippen komen en gaan
in 'het.' In feite is het zelfs geen 'HET.' Het is geen
ding. Het is dat wat aan alle dingen vooraf of voor
bij gaat en tegelijkertijd alle dingen omvat. Door de
tweedeling subject/object die eigen is aan taal, lijkt het

Een mens is geen ding ofeen proces, maar een

opening waardoor het absolute zich manifesteert.
Martin Heidegger
robeer nu Heideggers uitspraak te vergeten. Ver

geet hem totaal. Denk er niet meer aan. Probeer

hem niet te onthouden en er met anderen over te pra

ten. Verdiep je er niet in. Hij is weg. Je hebt hem daar
net gelezen en nu lees je dit. Of, onthoud die uitspraak,
denk erover na, verdiep je er in en praat er met anderen
over. Deze opening is dat waarin dingen gebeuren of
niet gebeuren. Maak er geen probleem van of dingen
wel of niet gebeuren. Bijt je niet vast in n aspect van
de werkelijkheid. Kijk alleen maar. De opening doet
de rest.

alsof 'de opening' een object is, maar dingen, zelfstan

dige naamwoorden, werkwoorden, onderwerpen en
voorwerpen verschijnen en verdwijnen in die opening.
Zoals David Carse zegt: 'Waarheid bestaat, maar ze
kan niet worden uitgedrukt.' Lao Tzu verwoordde het
als: 'De Tao waarover gesproken kan worden is niet de
eeuwige Tao.'
Ben je nu in verwarring gebracht? Goed zo! Zie dat
gene waarin verwarring verschijnt. Dat is de opening.
Voor zover verwijzingen van dienst kunnen zijn, vol
doet die van Heidegger uitstekend. Ze is heel scherp.
Ze is als een wegwijzer langs de weg die je

zo

precies

als maar mogelijk is zegt waar die opening is. Maar het
rare van wegwijzers is dat de waarheid veel dichterbij is
dan de wegwijzer. Ze is zo dichtbij dat ze meestal over
het hoofd wordt gezien. Er zijn mensen die God weet
hoeveel levens al op zoek zijn naar de waarheid en die

262
263

worstelen met vragen als: is ze nu wel of niet te vinden

Valkuilen

en kun je haar ook weer kwijtraken? De oorzaak van

Een van de valkuilen is denken dat je, om vrij te kun

al dat geworstel ligt in het feit dat ze niet beseffen dat

nen zijn, eerst een geweldige spirituele ervaring moet

zoeken, vinden en kwijtraken zich voordoen binnen de

hebben gehad. Als ik het woord 'ontwaken' in dit boek

droom van het denken.

gebruik, dan bedoel ik niet een gebeurtenis in de tijd.

Je kunt de waarheid niet vinden, noch haar verlie

zen. Je bent haar zelf.

Het is zien in aanwezigheid. Voor sommige mensen is

ontwaken inderdaad een geweldige gebeurtenis, voor

Met waarheid bedoel ik de opening waar Heideg

anderen weer niet. Als je op zoek bent naar een ge

ger naar verwijst. En met 'opening' bedoel ik de on

beurtenis in de toekomst, dan versterk je het ego. Je

beweeglijke diepe stilte die jij bent en die gerealiseerd

versterkt het verhaal dat gebonden is aan tijd. Evenzo

wordt als je geen waarde meer hecht aan het denken.

bedoel ik met het woord 'Eenheid' niet de ervaring van

Men heeft dit de Bron genoemd, Het Ene, het Inzicht,

Eenheid of het moment van verlichting waarop alles,

God en het Ware Zelf, al naargelang de conditionering

inclusief de droom van het afgescheiden ik wegvalt en

op grond waarvan het is beschreven. Die diepe stilte

je jezelf ziet als de muur, de gootsteen en de kat. Dat

die jij bent heeft niets te maken met het ego. Het ego

is het type ervaring zoals Paulus die had op weg naar

verschijnt en lost weer op in deze opening. Geen van

Damascus. Trap niet in de val door te geloven dat er

deze woorden is de opening zelf, het zijn slechts ver

ergens in de toekomst iets bijzonders moet gebeuren.

wijzingen.

Ook al heeft schrijver dezes wel zo'n ervaring gehad,

Zie je nu wat een paradoxale valkuil het is? Woor

ik heb met heel veel mensen gesproken voor wie het

den gebruiken die naar deze opening verwijzen kan

geen geweldige gebeurtenis is geweest. Dat is gewoon

verraderlijk zijn, tenzij je er diep van doordrongen

niet nodig.

bent dat woorden hetzelfde zijn als materie dat in de

Degenen die een geweldige ervaring hebben ge

ruimte zweeft. Jij bent die opening waarin materie en

had noemen die alleen maar zo omdat vlak daarvoor

de ruimte zich voordoen. De opening is echter geen

hun afgescheidenheld nog zo echt, nog zo waar leek.

ding, het is openheid. En zodra je probeert de waarheid

Die ervaring deed hun gevoel van afgescheidenheld in

te vinden door je op maar n deeltje van de materie te

n klap teniet, alsof plotseling het licht aanging. Het

focussen (bijvoorbeeld op een woord of een concept)

is het contrast tussen donker en licht dat zo opvalt.

of alleen op de ruimte, splits je je ervaring in twee.

Vandaar dat aan de ervaring zelf meer belang wordt

Een stukje van de waarheid kan nooit de hele waar

gehecht dan nodig is. Bij anderen valt het gevoel van

heid zien.

afgescheidenheld langzaam weg. In hun geval lijkt het

264

265

meer op een lichtdimmer die langzaam hoger wordt

Na een eerste inzicht of ervaring van Eenheid kan het

gezet. Het resultaat is hetzelfde: de bevrijding van het

denken weer terugkomen om opnieuw een 'ik' op te

gevoel van afgescheidenheid. En de 'ingang' daartoe is

bouwen. Misschien probeen het ontwaken af te doen

altijd het huidige moment.

als verre van volledig of lang niet

zo

diepgaand als bij

Een andere valkuil waar je in kunt trappen is dat

de Boeddha, Krishnamurti of een andere leraar. Dat

je inderdaad een overweldigende ervaring hebt gehad

is ok. Twijfel en verklaringen komen er ook in op, zij

waardoor je gaat denken dat jij een hogere staat van

het dat elke verklaring een poging van het ego is om

bewustzijn hebt bereikt. Maar ervaringen, bewust

terug te keren naar zijn oude droom-ik, alsof de waar

zijnstoestanden enzovoorts verschijnen en verdwijnen

heid nooit is gerealiseerd. Angst slaat weer toe. Het zal

in de opening. Een ervaring van Eenheid maakt alleen

proberen zich opnieuw te identificeren met zijn func

maar duidelijk dat jij, als afgescheiden 'ik,' een illusie

tie en andere rollen of personages waar het zich mee

bent die opkomt en weer verdwijnt in de opening die

identificeerde vr zijn ontwaken.

'Een' wordt genoemd. Het woord 'Een' verwijst dus

In plaats van weg te vluchten voor ontwaken kan

naar die opening waarin er geen ik meer is dat een ego

een ego ook een nieuw zelf gaan creren op basis van

verhaal ophangt en beweert dat het verlicht is of iets

de inzichten die het tijdens zijn verlichtingservaring

heeft bereikt wat 'Eenheid' wordt genoemd. Het is he

heeft gekregen. Het kan een nieuw geloofssysteem

lemaal niet iets wat je kunt bereiken! Het is een verlies,

op poten zetten of gaan geloven dat het een spiri

maar dat verlies betekent volmaakte voldoening, vrede

tuele leraar of een verlicht iemand is. Ook dit soort

en vrijheid, zonder enige behoefte om op persoonlijk

denkbewegingen worden gevoed door angst. Door

vlak wat dan ook te claimen.

een vals gevoel van mentale zekerheid te zoeken of

De opening is veel dichterbij en veel eenvoudiger

te geloven dat het spiritueel boven anderen verheven

dan wat voor ervaring of toestand dan ook die erin

is, probeert het denken zich te beschermen tegen de

verschijnt. De opening wordt ook Zijn genoemd. Het

pure liefde, kwetsbaarheid, onschuld en intimiteit

woord 'Een' is echter gemakkelijker te begrijpen en

die tijdens het ontwaken werden onthuld. Dit soort

geeft aan dat deze opening alles omvat. Er blijkt ook

op angst gebaseerde gedachten zijn illusies, gescha

uit dat de ervaring van Eenheid in die opening plaats

pen door een ego dat op de vlucht is geslagen voor de

vindt, net als het schoonmaken van je wc, een erva

ultieme werkelijkheid waardoor het dreigt te worden

ring die even echt is alle andere. Alle ervaringen vinden

verslonden. Titels, rollen, personages, angsten, twij

plaats in deze opening. De 'opening' is niet iets waar

fel en verklaringen verschijnen en verdwijnen in de

het verstand bij kan. Het is openheid.

opening.

266

267

Er zijn nog meer potentile verlichtingsvalkuilen. Zo

ding roepen, per definitie betekent dat ze zich identifi

kun je je gemakkelijk verliezen in het begrip 'vormloos

ceren met vorm. Ze missen die verrukkelijke innerlijke

heid', zelfs zodanig dat je alleen nog maar met minach

tegenstrijdigheid tussen het besef dat je vormloos bent

ting praat over vormen (bijvoorbeeld woorden en be

en de identificatie met vorm, die alles opsplitst. Zo

grippen). Je zou bij wijze van spreken kunnen zeggen

dra je waarde hecht aan begrippen, zelfs aan begrippen

dat het ego zich identificeert met het gevoel 'vormloos'

over Eenheid, is het afgescheiden zelf bezig.

te zijn. Ironisch genoeg schept het ego dan dualiteit

Zie je die tegenstrijdigheid? Prachtig! Probeer het

binnen de non-duale wereld. Dit komt veel voor in

niet te begrijpen. Zie dat waarin die tegenstrijdigheid

kringen waarin men genteresseerd is in verlichting en

opkomt. Dit is de opening. Als je genteresseerd bent

non-dualiteit en in discussiegroepen op het web. Dat

in de waarheid, dan is dit een mooie oefening: kijk of

soort ego's zijn typisch degenen die voortdurend het

je in dit boek uitspraken kunt vinden die in tegen

taalgebruik van anderen corrigeren of hen aansporen

spraak zijn met wat hier gezegd wordt, of kijk of je

non-duale termen als 'puur gewaarzijn' of 'Eenheid'

andere leraren, schrijvers, godsdiensten, tradities of ge

te hanteren. Ze raken gefixeerd op de manier waarop

loofssystemen kunt vinden die in tegenspraak zijn met

dingen worden uitgedrukt en op bepaalde woorden,

dit boek. Zie dan dat je zelf de opening bent waarin al

blijkbaar in de veronderstelling dat de waarheid ber

deze tegenspraken zich voordoen. Leraren, leerlingen,

haupt kan worden uitgedrukt. David Carse bespreekt

leringen, zoekers, tradities, godsdiensten, tegenspra

deze valkuil in zijn boek Perfect Brilliant Stillness:

ken, haarballen, treinen, agenten en dieven manifeste

ren zich in de opening.

Zegt er iemand: 'Ik ben blij dat je gekomen bent.' War

Sommige leraren zullen je vertellen dat de wereld

op die ander antwoordt: 'Wie? Wie is blij?' Volgens mij

van de vormen een illusie is. Ook al is dat misschien

slaapt de denkpolitie van de advaita nooit. Een oude

wel waar, als je een baksteen naar je hoofd krijgt, dan

Ch'an meester zou zo iemand met zijn stok een klap op

doet dat heel erg pijn. Een leer die zegt dat alle vorm

zijn hoofd geven. 'Wt zeg je nou, wie is blij? Zij is blij,

illusie is, spreekt dus niet de hele waarheid. Hij houdt

halvegare die je bent, en ze is ook nog zo eerlijk om je dat

geen rekening met de hele werkelijkheid van het le

te zeggen.'

ven. Net als je eraan gewend bent geraakt je te baden

in pure, verrukkelijke vormloosheid, komt vorm weer

De denkpolitie van de advaita, zoals Carse het noemt,

terug om je een klap op je hersens te geven. Zo'n klap

ziet niet dat de behoefte tot corrigeren, debatteren en

kan komen in de vorm van een baksteen, een termina

anderen qua taalgebruik en denkwijze ter veranrwoor-

le ziekte of een belediging die iemand je toeschreeuwt

268

269

en die een diepe kras maakt op een oud zelfbeeld waar

Je bent noch ruimte noch materie.

je je, zonder het in de gaten te hebben, nog mee iden

tificeerde. Sta elke ervaring toe. Elke ervaring, gedach

Noch gewaarzijn noch denken.

te, angst, grief, pijn, wrok, etiket, rol, personage en

gehechtheid snakt ernaar te sterven in het licht van

Noch stilte noch geluid.

gewaarzijn. Alles is Een. Liefde komt terug voor alles,

wat betekent dat ze terugkomt voor zichzelf.

Noch vormloosheid noch vorm.

De opening waar deze woorden naar verwijzen is

de Middelste Weg van de Boeddha. Ze heeft geen re

Noch vrede noch onvrede.

ferentiepunt. De opening omvat de hele waarheid. Ze

is noch vorm, noch puur gewaarzijn. Zelfs een onder

Vraag jezelf eens af of je absoluut zeker weet dat je een

scheid maken tussen deze twee en beweren dat een van

van deze dingen wel of niet bent, of er berhaupt een

de twee de hele waarheid is, is ... nou ja ... onwaar. Het

onderscheid te maken valt en of er een jij is die dat alle

geheel verslindt al je pogingen om je te verbergen in

maal kan weten. Als je vasthoudt aan n aspect van de

een stukje ervan. Elk stukje onwaarheid wil naar boven

werkelijkheid, dan maak je een scheiding tussen jouw

komen om verslonden te worden door de waarheid.

referentiepunt en het tegenovergestelde daarvan, en

'Werk, zoals Anthony de Mello zegt, dus 'mee met het

heb je dus je ware aard als de opening niet gerealiseerd.

onvermijdelijke.'

Je bent verslaafd aan een droom. Ja, het klopt dat het

Een zenmeester waarschuwt zijn leerling om niet

woord stilte verwijst naar je ware aard, maar deze stilte

vast te blijven zitten in dualiteit noch non-dualiteit.

gaat veel verder dan alles wat het verstand kan begrij

Wat wordt daarmee bedoeld? Nou, er zijn heel wat

pen. Ze heeft niets te maken met de letters s-t-i-1-t-e.

woorden die naar de opening verwijzen: alertheid,

Dat woord is slechts een symbool. Als jij denkt dat je

aanwezigheid, gewaarzijn, stilte, vrede, leegte, ruimte.

stilte bent, dan zul je, zodra er lawaaierige gedachten

Dat zijn geweldige woorden, ze helpen je vooral om in

opkomen, je al gauw afVragen waar de stilte is geble

te zien dat je geen ding of proces bent, zoals Heidegger

ven. Ga niet op zoek naar stilte als er lawaai opkomt en

zegt. Maar ook niet alert zijn, denken, herrie, onvrede,

vice versa. Zo zet je je zoektocht alleen maar voort.

geen-ruimte en alle andere vormen verschijnen en ver

Het woord opening wordt hier niet gebruikt om,

dwijnen onafscheidelijk in en door deze stille, onbe

naast gewaarzijn of Eenheid, nog een ander begrip te

weeglijke opening. Een atoombom is niet te scheiden

introduceren, maar als een simpele verwijzing: zorg dat

van de stilte.

je niet gefixeerd raakt op wat dan ook dat zich al dan

270

271

niet voordoet. Als je echter merkt dat dit toch gebeurt,

lusie trapt dat je een afgescheiden zelf bent dat dingen

kijk er dan naar. De opening is simpelweg open voor

al dan niet kan krijgen. Als je wegvlucht in of zoekt

wat is. Zoeken, op iets gefixeerd zijn en wegvluchten

naar een bepaald denkbeeld, toestand, geloof of ander

worden in die opening verslonden. s je totaal aan

aspect, sluit je je af voor het geheel. Je sluit je af voor

wezig bent voor wat zich voordoet, dan besef je dat je

de waarheid.

niet alleen de opening bent, maar ook alles wat er in

verschijnt. Anders gezegd: er is alleen maar 'Dit.'

Zodra je ontwaakt, verschijnt er vreugde. Bevrijd

zijn van gehechtheid aan vormen brengt automatisch
vreugde met zich mee. Bespeur je in jezelf een gevoel

De junkie en de goeroe in jezelf

van vreugde? Misschien is het een subtiel, tintelend

Als je met een heronejunk praat, dan zal hij je vertel

gevoel in je lichaam, of heb je het gevoel dat je in een

len dat drugs een middel is om aan de werkelijkheid

vrije val door het luchtruim zweeft. Prachtig. Geniet

van het nu te ontsnappen. Ook al krijgt een junkie zijn

ervan, maar bedenk dat vreugde een bijproduct is van

shot, hij is altijd op zoek naar de volgende of nog betere

de opening. De opening is datgene waarin dit bijpro

drug. Spiritualiteit kan een drug worden. In plaats van

duct verschijnt. Als je dat niet duidelijk ziet, wordt

herone wordt de drug een moment in de toekomst

je net als die heronejunk die gefixeerd is op het bij

waarop de zoeker gelooft dat hij volmaakte leegheid,

product, steeds op zoek naar de volgende shot, zich

gewaarzijn, Eenheid, aanwezigheid, verlichting, bevrij

afvragend waar de vreugde is gebleven zodra er verwar

ding, de vervulling van een of ander geloofssysteem of

ring of pijn in de opening verschijnt. De waarheid is

eenheid met God zal vinden. Maar zoals Adyashanti

zowel een moment lang ondergedompeld kunnen zijn

zegt is de werkelijkheid 'volmaakte eenheid zonder

in puur liefdevol Zijn als een baksteen tegen je hoofd

een enkel referentiepunt, zonder dat je ergens naar

krijgen- dat is allemaal hetzelfde.

toe kunt en met niets om je aan vast te houden.' Spi

Er is n uitdrukking die heel duidelijk aangeeft

rituele volwassenheid betekent n zijn met de altijd

wat de opening is, en dat is 'geen-zelf' van de Boed

aan verandering onderhevige werkelijkheid van dit

dha. Het is een goede uitdrukking, want daardoor be

moment, in welke vorm dan ook. Dit houdt in dat je

sef je dat je alleen op iets gefixeerd kunt zijn omdat

niet meer op de loop gaat voor je angsten of probeert

de geest een centrum waarneemt. Het is dit centrum

weg te vluchten in een of andere veilige plek of in een

dat gaandeweg gefixeerd raakt op een bepaalde eigen

toekomstig ideaal. Het wil zeggen dat je je niet meer

schap, een bijproduct of een referentiepunt. Met het

vastklampt aan wat je hebt en niet meer zoekt naar

besef dat jij als een op het denken gebaseerd, afge

wat je niet hebt. Het betekent dat je niet meer in de il-

scheiden schepsel helemaal niet bestaat, verdwijnt ook

272

273

het centrum. Maar kijk dan hoe het denken door de

Een goede manier om te zien waar je bent vastgelopen

achterdeur weer naar binnen komt en opnieuw pro

is kijken naar wat er gebeurt als je iemand probeert uit

beert uit te maken wie jij bent. De junkie is weer te

te leggen dat hij geen afgescheiden persoon is, dat hij

rug. Hij zoekt een ander referentiepunt, een andere

vormloosheid is of dat alles Een is, en hij is het niet met

definitie van zichzelf, een ander centrum. Misschien

je eens. Stel dat het een christen of een hindoe is. Kijk

dat je dan gaat zeggen dat je bevrijd bent, dat je de

naar je eigen reactie. Voel je de behoefte opkomen om

eenvoud zelf bent of aanwezigheid, Een, vormloos

hem te overtuigen omdat je vindt dat hij beter moet

heid, het universum, leven, verlichting, gewaarzijn,

weten? Op zo'n moment steekt het spirituele ego de

een kind van God of geen-zelf. Dat is allemaal best.

kop op, het zoveelste idee dat vecht om de overhand

Geef niet af op het gebruik van deze kwalificaties, til

te krijgen boven andere ideen (christendom, hindoe

er gewoon niet te zwaar aan. De uitdrukking: 'Jij bent

isme) in de wereld van de vormen.

de onnoembare opening,' bedoel ik luchtig. Dit boek,

met al zijn concepten, is net een handvol meel. Ik

Maak daar geen probleem van. Realiseer de ope

ning waarin willen overtuigen en vechten plaatsvindt.

blaas in mijn handpalm, en het meel stuift de lucht

Hoe verlicht je je ook voelt, op dat moment is die

in als een witte wolk. De wolk illustreert dat het meel

christen of hindoe jouw leraar. Als je echter nog wat

en de lucht n zijn. Dan valt hij naar beneden, en

beter kijkt, dan zie je dat de behoefte hem te overtui

er blijft niets meer van over. Geen fixatie. Geen cen

gen je ware leraar is. Dit is de innerlijke goeroe. Terwijl

trum. Vastlopen in n bepaald aspect betekent dat

de junkie altijd de waarheid najaagt of gelooft dat hij

de waarheid verborgen blijft, een waarheid die 'niet

die heeft bereikt, laat de innerlijke goeroe zien dat die

uitgedrukt' of begrepen kan worden via het denken,

hele beweging van najagen en bereiken een illusie is.

hoe precies de woorden ook zijn gekozen.

De goeroe vertelt je precies waar je vastzit. Hij vertelt

Ben je vrij van het verlangen om vrij te zijn, zonder

je wie je denkt dat je bent, ook al houd je hardnekkig

geen enkel houvast? Als dat niet het geval is, klamp je

vol dat je je met niets meer identificeert. Hij wijst je

je vast aan een stukje binnen het geheel. Een stukje

altijd op je ware aard als de onnoembare opening. Dat

kan nooit het geheel zien.

is wat waarheid doet. Ze verslindt alles wat onwaar is.

Als de geest zich niet meer identificeert met allerlei

concepten die naar de waarheid verwijzen zoals vorm
loosheid, Eenheid, aanwezigheid of verlichting, dan
kunnen al deze woorden zonder probleem gebruikt
worden.
274

275

daar van harte in bevestig. Dat is iets wat ik

niet doe. Ik blaas hun concepten op... Alle ken
nis is onwetendheid.

Bevrijding

Nisargadatta Maharaj

De enige ware wijsheid is weten dat je niets weet.

Soeraces

je kunt niet als een lemming een spiritueel pad

volgen naar verlichting. Zo werkt het gewoonweg
niet. Als je niet bereid bent om elke stap onderweg
kritisch te bekijken, zulje al gauw op een dood
Wie is de meester die nu, op dit moment, kijkt
en hoort? Als je antwoordt, zoals de meesten
doen, dat het de geest is, of de natuur, de Boed
dha, je gezicht voordat je geboren werd, je

spoor komen. Het pad naar verlichting

is

bezaaid

met memen die onderweg hebben gekozen voor

een bepaald standpunt of identiteit. En hoe dich
ter je bij verlichting komt, over hoe meer lijken je

oorspronkelijke thuis, koan, het Zijn, het niets,

leegte, vorm ... het gekende, het ongekende,

zult stappen, totdat je ten slotte uit jezelfstapt en

waarheid of begoocheling, en ofje nu iets zegt of

al bent geweest. Alleen is daar nu niemand meer

zwijgt, het ziet als verlichting of als onwetend

aanwezig.

het doel hebt bereikt, precies daar waar je altijd

heid, dan heb je het meteen al mis.

Adyashanti
Huang Po

Er komen memen hier naartoe met een of ander

et dingen te geloven of gedachten te koesteren

als 'Alles is Een,' of 'er is geen zelf,' word je niet

diepzinnig spiritueel concept. Ze denken dat ze

verlicht. Het zijn niet meer dan ideen. Het zijn ge

spirituele kennis hebben en willen dat ik hen

weldige verwijzingen, maar de geest kan gemakkelijk

gaan geloven dat de waarheid in de woorden zit. Zelfs

276

277

bewust kiezen voor stilte en gewaarzijn en dergelijke

realiseerd door te zien wat het niet is. Bevrijding gaat

kan een hinderpaal vormen. Daardoor kan het denken

geloven en het denken te boven, terwijl die er wel deel

vast blijven zitten in de droom van het zelf. Geloof

van uitmaken. Met andere woorden, een bevrijd ie

kan 'Dit' niet zien, want geloof betekent je identifice

mand speelt met voorkeuren en concepten, zonder er

ren met het denken. En identificatie met het denken

belang aan te hechten. Hij hoeft er geen zelfgevoel aan

is per definitie ego. Misschien is de simpelste defini

te ontlenen. Ware bevrijding betekent dat het je niets

tie van het ego de innerlijke beweging die maakt dat

meer kan schelen wat voor kenmerken er aan worden

je in het denken blijft hangen en bepaalde gedachten

toegeschreven, met inbegrip van het kenmerk 'bevrij

blijft koesteren waardoor ze veranderen in een geloof.

ding.' Geen wonder dat Jezus sprak in parabels. De

Geloof wil altijd zeggen dat je een identiteit in stand

ultieme waarheid kan niet worden uitgedrukt. Elk

houdt van een persoon die ervan uitgaat dat hij iets

woord en elk concept is een parabel, hoe nauwkeurig

weet. Als je alleen maar genteresseerd bent in het be

het ook naar de waarheid verwijst.

schermen en opbouwen van je standpunten en je ge

Dit geldt ook voor non-dualiteit of Eenheid. Als je

loofssysteem, zul je nooit de vrijheid kennen die veel

naar leraren in non-dualiteit luistert of boeken erover

verder gaat dan alle standpunten en geloofssystemen

leest, dan begint het brein dit soort dingen al gauw te

bij elkaar. Deze vrijheid is alleen beschikbaar als je elke

geloven. Het verliest zich weer in begrippen en gaat

gedachte gewoon laat passeren, als een briesje dat waait

geloven dat alles Een is, maar geloof kan 'Dit' nooit

in de lucht. Dit slaat ook op je gedachten over spiritu

zien. 'Dit' is iets wat het intellect niet kan begrijpen.

aliteit en vrijheid. Er is alleen maar 'Dit.' 'Dit' is vrij,

'Dit' is onmetelijk groot en het omvat alles. 'Dit' raakt

liefdevol en open. 'Dit' heeft geen voorkeur voor de

nooit gevangen in het denken, ook niet in het idee dat

eigenschappen die we eraan toeschrijven, onze menin

we alleen maar bepaalde woorden ervoor mogen ge

gen erover of de identiteit die we eraan ontlenen. Ge

bruiken of dat woorden het zelfs maar zouden kunnen

dachten zijn tijdelijk, altijd op het ik gericht en voor

uitdrukken. Met andere woorden, 'Dit' raakt nooit ge

het grootste gedeelte onwillekeurig. Geloven dat het

vangen in het ik. 'Dit' is datgene waarbinnen uitingen

denken je werkelijk kan venellen wie jij bent of wat

van 'Dit' verschijnen.

'Dit' of God is, betekent dat je droomt.

Als je zegt dat de goddelijke geest op een bepaalde

manier moet worden uitgedrukt of dat het een bepaald

Wat is 'Dit'?

iets is, ga je uit van een referentiekader, wat betekent

Wat is 'Dit' dus? Wat is verlichting? Het is niet het

dat je je identificeert met het denken. Met het 'ik'. Als

woord 'Dit,' Een, verlichting of God. 'Dit' wordt ge-

ik het woord 'God' of 'Allah' hier gebruik en jij bent

278

279

een christen of moslim, dan zal iets in je hersenen dat

dat de hele wereld een droom is, weerspiegeld door het

woord registeren als de waarheid. Aan de andere kant,

denken, en dat een werkelijke transformatie van onze

als je heel veel boeken over non-dualiteit leest, zal een

wereld dus alleen van binnenuit, daar waar begooche

woord als'Een' of'aanwezigheid' een vertrouwde men

ling is, kan komen.

tale response opwekken. Het denken zit simpelweg ge

Als iemand zegt: 'H, kijk eens naar dit stuk papier,'

vangen in woorden en geloofsovertuigingen. Het rent

dan geloof ik niet werkelijk dat het een stuk papier is.

achter zijn eigen ideen aan. Gevangen zijn betekent

Of juister gezegd, ik weet niet wat het is. Om prakti

dat de waarheid van 'Dit' verborgen blijft.

sche redenen ga ik er in mee, maar ik heb het gevoel

Verlichting is geen affirmatief geloof Het is een eli

dat ik die persoon eigenlijk een knipoog zou moeten

minatieproces - de ontkenning van alles wat niet ab

geven of haar even zou moeten aanstoten, alsof ik wil

soluut waar is. Hoe ontken je wat onwaar is? Dat doe

zeggen: 'Jij gelooft toch ook niet werkelijk dat dit een

je niet. Alleen het denken houdt zoiets voor mogelijk.

stuk papier is, h?' Hoeveel mensen het er ook over

Het onware valt automatisch weg als gewaarzijn op elk

eens zijn dat dit papier heet, daardoor is het nog geen

moment het droom-zelf ziet in al zijn vormen. Wat

papier. Woorden zijn niet wat ze beschrijven. Ik pro

overblijft nadat alles is weggevallen is de onnoembare,

beer niet slim of leuk te zijn. Ik zou echt niet zeker

oneindig diepe en liefdevolle waarheid. Wat overblijft

weten of 'Dit' gewaarzijn is, of Eenheid, eenzaamheid,

is 'Dit.' Het Goddelijke.

verlichting, aanwezigheid of God. Meester Eekhart

zegt dit duidelijk:

Bevrijding is geen-zelf
Bevrijding betekent dat er geen enkel referentiepunt
meer is. Geen centrum. Het betekent 'geen zelf ' meer.
Daarom betekent bevrijd zijn alles diep, volledig en
vrij liefhebben. Er is alleen observeren en signaleren.
Alle referentiepunten worden gezien. Er wordt gezien
waar het brein is vastgelopen, en dat bevrijding nooit

Geen enkel idee vertegenwoordigt ofbetekent

zichzelf Het verwijst altijd naar iets anders, waar
het een symbool van is. En aangezien de mens
geen ideen heeft, behalve degene die zijn afgeleid
van externe dingen via de zintuigen, kan hij niet
gezegend zijn door een idee.

een referentiepunt kan zijn binnen het veld van ge

waarzijn. Bevrijd zijn betekent kijken naar alle referen

Om met elkaar te kunnen communiceren, noemen

tiepunten. Door dat te beseffen raakt het bewustzijn

we dit dus papier en dat een pen. Voor het overbren

los van zijn akelige gehechtheid aan het denken, van

gen van spirituele leringen is 'gewaarzijn' een gewel

de illusie een afgescheiden zelf te zijn. Er wordt beseft

dige verwijzing. Deze woorden lijken echter te impli-

280

281

ceren dat er zoiets bestaat als mentale zekerheid, of

bent geen van die rollen, en geen van alle is waar.

dat de mens gezegend kan zijn door een idee. Is dat

Deze zelfbeelden zijn in feite overblijfselen uit het

wat 'Dit' is? Is dit gewaarzijn? Is dit Eenheid? Is dit

verleden die je gevangen houden in je ideen over

God? Dat zijn allemaal ideen. Omwille van dit boek

jezelf. Ze vormen je ik-gerichte droom. Of je het nu

zijn deze ideen gebruikt om het onbeschrijfelijke te

beseft of niet, je bent op zoek naar omstandigheden

beschrijven.

die bevestigen wat je al denkt te weten over jezelf en

Laten we elkaar echter niets wijsmaken over de

echte waarheid. De echte waarheid is: 'Ik weet niets.'

over het leven. Die zoektocht verduistert de liefde die

jij in werkelijkheid bent.

Niets weten is een feit. Het is geen geloof of een ge

'Ik weet niets' klinkt misschien idioot voor iemand

dachte. Maar zelfs dt doet er niet toe. Voor wie doet

die zich identificeert met het denken. Voor een spi

het er wel toe? Alleen voor het denken, voor een men

rituele zoeker die het een en ander heeft opgestoken

taal ik dat er iets aan wil ontlenen. De geest wil im

over non-dualiteit klinkt het misschien heel verlicht,

mers houvast hebben. Hij wil iemand zijn in relatie

maar 'Ik weet niets' zegt op zichzelf niets. Het denken

tot anderen (beter, slechter, treuriger, beklagenswaar

zal het opvatten vanuit elk perspectief dat zijn referen

diger, rijker, knapper, spiritueler, verlichter). Maar het

tiepunt versterkt. Maar wie gebruikt 'Ik weet niets' als

leven is vergankelijk en altijd aan verandering onder

springplank om in een vrije val te komen? Dat is 'Dit.'

hevig. Elke poging je ergens aan vast te houden ver

Bevrijding. Ware liefde. Het denken zal alles doen

oorzaakt lijden en strijd. De waarheid zal steeds weer

om een vrije val in het alomvattende 'Ik weet niets' te

de illusie vernietigen dat je weet wie je bent, wat God

voorkomen, maar zodra het in dit proces terechtkomt,

is of wat de zin van het leven is, totdat je je volledig

weet het onmiskenbaar dat het in de waarheid is be

overgeeft aan de waarheid, namelijk dat je niets weet.

land. Door in een staat van niet-weten te komen wordt

In dit niet weten komt liefde volledig tot bloei. Wan

het op een onverklaarbare manier mogelijk om alles te

neer je niet langer probeert om de waarheid te pakken

weten via het hart, een niveau dat veel dieper gaat dan

te krijgen, neemt liefde haar rechtmatige plaats in als

het verstand.

de waarheid zelf.

Als je een referentiepunt hebt, ben je niet in een

Het kan zijn dat je hecht aan de rol die je speelt:

vrije val. Als je iets heel zeker weet, ben je niet in de

dat je een slachtoffer bent bijvoorbeeld, of een moe

waarheid. Als je gelooft dat je gewaarzijn bent of een

der, vader, zoon, dochter, ingenieur, wetenschapper,

kind van God, dan heb ik nog een stuk moeras aan de

spirituele leraar, iemand die kanker of een verslaving

Noordpool voor je te koop. Als ik geloof dat alles wat

heeft overwonnen, dokter of secretaresse. Maar jij

in dit boek is gezegd echt de waarheid is, dan mag jij

282

283

dar stuk moeras aan mij terug verkopen. Als wij allebei

Als je eenmaal ten volle beseft dat de woorden 'Een'

geloven dar er een afgescheiden ik en een afgescheiden

en 'God' niet de ultieme waarheid zijn maar er slechts

jij bestaan die al dit soort zaken kunnen hebben, weten

naar verwijzen, dan verliezen ze de loodzware beteke

of geloven en die het daarover eens of oneens kunnen

nis die ze in de droom hebben.

zijn, dan moeten we samen in dar grondstuk investe

ren. We zouden het Dromenland noemen.
Aanwezigheid is een geweldig woord omdat in to

Hecht je belang aan de begrippen 'Een' of 'non-dua

liteit?'

tale aanwezigheid het denken rot rust komt, en als er

gedachten opkomen, dan is dat nooit een probleem.

Hecht je belang aan de begrippen 'gewaarzijn' of

Aanwezigheid betekent vrij zijn van de identificatie

'vormloosheid?'

met her denken. Als je niet langer verslaafd bent aan

het denken, dan zie je dar alles Een is. Je ziet God

Hecht je belang aan de begrippen 'jij,' 'ik,' of'wij?'

en je ziet dat jij, een kind, en God nier losstaan van

elkaar. Jij bent de stoel, het huis en ook de weg. 'Dit'

Hecht je belang aan het begrip 'God?'

bevat alles.'Dit' bevat de droom van afgescheidenbeid

tussen schijnbare dingen. Het bevat alle woorden,

Hecht je belang aan de begrippen 'godsdienst,' 'mijn

woorden zoals 'wij,' 'ik' en 'jij.' Het bevat de uitdruk

godsdienst,' 'jouw godsdienst,' of 'hun godsdienst?'

king 'kind van God.' De waarheid die jij in wezen

bent weet echter dat woorden niet de ultieme waar

Hecht je belang aan de begrippen 'zelf ' of 'geen-zelf?'

heid zijn. Ze komen er alleen maar in op. Ook al kan

de ene manier om de goddelijke geest uit te drukken

Hecht je belang aan de begrippen 'het denken' of'aan

nauwkeuriger zijn dan een andere manier, om'Dit' te

wezigheid?'

realiseren, moer je kunnen zien dat alle verwijzingen

uiteindelijk niet waar zijn. Concepten kunnen deze

Hecht je belang aan het begrip 'Dit?'

waarheid verduisteren, een waarheid die zo intiem, zo

onontkoombaar dichtbij en zo vanzelfsprekend is om

Er is niets om belang aan te hechten. Het is allemaal

dat ze het leven zelf is dat nu, op dit moment, geleefd

een droom. De mens kan niet gezegend worden door

wordt. Zoals Jeff Poster zegt, de waarheid is onmid

een idee. Als je je ergens druk om maakt, zit je vast in

dellijk beschikbaar als de 'door en door natuurlijke'

het idee dat het denken iets kan weten of onder con

eenvoud van wat is.

trole kan hebben. Dat is

284

285

allebei onmogelijk. Het denken weet alleen dingen die

zekerheid de waarheid kennen. De woorden in dit boek

het zelf belangrijk vindt. Het droom-zelf maakt van

verwijzen, met voorbijgaan aan zichzelf, naar een plek

elk concept een fundamentalistische doctrine, niet be

zonder referentiepunten. Hiermee wil ik geen nieuw

seffend dar er niets is waar je je aan kunt vasddampen.

referentiepunt scheppen, ik wil alleen maar vragen:

Er is alleen maar 'Dit.' Door een referentiepunt op te

Zie je dar wat dichterbij is dan alles wat erover gezegd

bouwen en vervolgens anderen te zoeken die het er al

kan worden? Realiseer je je dat je het leven zelf bent?

dan nier mee eens zijn, wordt de ego-gerichte droom

Besef je dat Zijn simpelweg is? Jij bent, nog vr elke

en afgescheidenheid alleen maar versterkt, hoe verlicht

gedachte, idee, beschrijving of typering en nog vr je

dat referentiepunt ook klinkt. Als je een referentiepunt

opvatting dar je een zelf of geen-zelfbent ofal dan niet

hebt, klamp je je vast aan een fragment van 'Dit.' Je

een religie hebt.

gaat uit van iets onwaars wat zich voordoer als waar.

De hoogste waarheid is Niet Weten. Dat is 'geen

Identificatie met het denken is er de oorzaak van dar

zelf' hebben. Voor het verstand klinkt dit misschien

mensen het al eeuwenlang met elkaar oneens zijn over

angstaanjagend of onzinnig, maar het is de hoogste

God. Ze zijn het niet oneens over dat waar het woord

waarheid. Als je ontwaakt bent wordt een hogere intel

God naar verwijst. Dat waar het naar vetwijst kan nooit

ligentie zichtbaar die er altijd al is geweest, want ze is

door onze onbeduidende conceptuele meningsverschil

het enige wat er is. Niet hoger in de zin van beter, maar

len beroerd worden. De ene gedachte is het gewoon

in de zin van geen waarde meer hechten aan begrippen

oneens met een andere gedachte. Het ene droom-zelf

zoals beter versus slechter ofhoger versus lager. Het is

zonden zich af van een ander droom-zelf. Omdat be

dar waarin heel die wet van de paren van tegengesrel

wustzijn zich identificeert met het denken, verschijnen

den zich afspeelt. Alleen het denken bestempelt iets als

er mensen die het met elkaar oneens zijn, wat uitloopt

hoger of lager, beter of slechter. De hoogste waarheid

op groepen, naties en religies die het met elkaar oneens

is bevrijd van het geloof dat ze de hoogste waarheid is.

zijn, wat weer uitloopt op strijd en oorlog. Dit komt al

Meester Eekhart drukt dit prachtig uit: 'God verwacht

lemaal voort uit een fundamenteel misversrand over wie

maar n ding van je, en dat is dat je uit jezelf treedt

we in wezen zijn. 'Zijn,' 'Eenheid' of liefde zouden we

voor zover je een menselijk schepsel bent en God God

kunnen zeggen, als er aan die woorden nier zo zwaar zou

laat zijn in jou.' Eekhart heeft het over nederigheid.

worden getild. Her woord is niet wat het beschrijft. Dat

God God laten zijn in jezelf betekent dat je je preoc

kan niet vaak genoegd gezegd worden.

cupatie met het afgescheiden zelf en wat het wel of niet

'Dit' kan met geen enkele mentale zekerheid be

noemd worden. We kunnen nooit met enige mentale
286

wil bereiken laat sterven zodat de vrede van God via

jouw lichaam en geest gerealiseerd kan worden.
287

De goddelijke geest zoekt niet zichzelf. Hij is al heel

ik-droom. Om zijn identiteit, kennis of standpunten

en hier, op dit moment, aanwezig. Alleen het denken

te bevestigen, gaat het ego dan meestal met anderen

rent achter de goddelijke geest aan, niet beseffend dat

in discussie. Als het ego zich richt op iemand anders

gehechtheid aan het denken juist voorkomt dat hij

en vol blijft houden dat de opvatting van die ander

wordt herkend. De mensheid is altijd op zoek geweest

over de waarheid niet juist is, dan kan het denken geen

naar de goddelijke geest, zonder er bij stil te staan dat

kant meer op, vastgelopen als het is in de conceptuele

we dat zelf al zijn. Spiritueel op zoek zijn kan worden

modder. Wat betreft de goddelijke geest is her brein

samengevat als: het denken gelooft dat het denken de

doof, blind en stom. De belangrijkste les van non-du

waarheid kent en gaat vervolgens op zoek om haar te

aliteit is dat alle conceptuele referentiepunten kunnen

vinden of gelooft dat ze haar gevonden heeft.

dienen als springplank naar dat wat aan alle referen

Het Ene leven

non-dualiteit verwijst naar bevrijding, met inbegrip

tiepunten voorafgaat en ze tevens omvat. Het woord

van bevrijding van alle geloofssysremen en concepten.
Iedereen weet dat de druppel opgaat in de oceaan,

Een bevrijd iemand speelt met alle referentiepunten,

slechts weinigen weten dat de oceaan opgaat in de

concepten en geloofsovertuigingen, zonder daar een

druppel.

zelfgevoel aan te ontlenen. Deze waarheid is zo onzeg

baar en toch zo wonderbaarlijk waar wanneer je haar
Kabir

eenmaal hebt gerealiseerd!

Eenheid belichamen betekent op elk moment lief

Er is een enorm verschil tussen geloven in God of con

de belichamen, met andere woorden beseffen dat jij

ceptueel begrijpen wat Eenheid is en elk moment op

die liefde bent en dat niets daarvan is uitgezonderd.

nieuw in deze waarheid leven. Met een klein beetje

Al je discussies, meningsverschillen en ideen over de

spirituele kennis of oefening kan het ego al gauw vast

waarheid komen dus op in de droom van het ik. Hoe

komen te zitten. Het intellect identificeert zich met

je je gedraagt ren opzichte van anderen en de manier

spirituele begrippen en zo wordt het spirituele ego ge

waarop je door het leven gaat zegt alles over hoe diep

boren. Her gelooft dat het iets bijzonders weer en dat

de realisatie van Eenheid in je lichaam en geest ge

het spiritueler is dan anderen, of het gelooft dat het

worteld is. Dit is wat Kabir bedoelt met de oceaan die

iets mist en minder spiritueel is dan anderen. Meer of

opgaat in de druppel. Als je bijvoorbeeld gelooft dat

minder spiritueel bestaat echter niet, er is alleen god

christenen dom zijn of aanhangers van de scientology

delijke geest. Het denken zit gewoon weer vast in de

niet goed snik, of als je volhoudt dat jouw beschrijving

288

289

van verlichting de enige juiste is, dan kun je er van op

Een heilige oorlog begint niet met een geweer. Hij ont

aan dat je je identificeert met het concept Eenheid in

staat wanneer het bewustzijn zich identificeert met een

plaats van dat je Eenheid ervaart als een realiteit. En als

spiritueel inzicht uit het verleden. Elke organisatie die

je een christen bent en in discussie gaat met een boed

georganiseerd is rond een geloofssysteem dat een on

dhist of met iemand die zegt dat alles Een is, reken dan

derscheid maakt tussen hun aanhangers en zij die dat

maar dat je je identificeert met een idee over God in

niet zijn, is de slaaf van een idee, van een fragment.

plaats van dat je in de waarheid van God leeft. Er zijn

Van een wapen dat verdeeldheid zaait. Uit authentieke

geen twee waarheden - het denken is simpelweg ge

spirituele inzichten kan nooit een godsdienst of een

fragmenteerd. Een fragment kan niet het geheel zien.

geloofssysteem gecreerd worden. Alleen een droom

Het is alleen genteresseerd in het in stand houden van

ego dat zich met een bepaald idee vereenzelvigt om

zichzelf zijn eigen godsdienst, geloofssysteem of pad.

zich af te zetten tegen denkbeeldige anderen die 'het

Dat is de aard van het ego.

niet snappen' of 'het niet geloven,' koestert de ambi

Spiritueel van mening verschillen is een gekma

tie een inzicht door te geven. Werkelijk inzicht toont

kend spel van op het zelf gerichte begoocheling.

steeds dat alles Een is en dat verdeeldheid daarom per

'Dit' simpelweg is, voorbij het ego dat graag zijn

definitie onwaar is.

klauwen i n concepten over 'Dit' slaar. De diepste

Je vindt God pas wanneer je stopt met over hem te

waarheid van het Zijn is bevrijd van gehechtheid aan

dromen en niet langer probeert jezelf en anderen ervan

conceptuele uitdrukkingen van zichzelf. Alleen een

te overtuigen dat hij wel of niet bestaat of dat je hem

droom-ik dat erop uit is om iets te zijn, te weren of

al dan niet hebt gevonden. Dan besef je dat God al

te worden in relatie tot anderen vindt het belang

hier en nu, op dit moment, aanwezig is. De spirituele

rijk om dat illusionaire spel te winnen. In het spel

zoektocht eindigt wanneer het tot je doordringt dat

dat nederigheid heet is liefde de hoofdprijs. Die prijs

je nooit en te nimmer de onbeweeglijke, onverander

kun je nooit winnen, want hij wordt uitgereikt in

lijke goddelijke geest in jezelf zou kunnen verbeteren.

jouw afwezigheid. Als er wordt beseft dat het ik een

Alleen het denken (een tijdelijke gedachte die door

droom is, dan is er alleen nog maar liefde en is ieder

de goddelijke geest heen beweegt), kan je op het idee

een de winnaar. De goddelijke geest verschilt nooit

brengen dat een en ander 'verbeterd' moet worden.

van mening, dat doet alleen het denken. Heilige

Met de uitdrukkingen 'geen zelf,' 'geen centrum' en

oorlogen zij n spirituele zoektochten die vele vormen

'geen referentiepunt' wordt bedoeld dat je van het Ene

kunnen aannemen. Ze hoeven niet altijd uit te lopen

of God geen mentaal referentiepunt moet maken. Veel

op fysiek geweld.

concepten hebben betekent dat er geen plaats is voor

290

291

God. Geen concepten hebben betekent vol zijn van

vrij zijn van het idee dat waarheid werkelijk overge

God. Zodra je belang hecht aan of je identificeert met

bracht kan worden. Het betekent vrij zijn om kennis

het concept dat er slechts Een Leven is of dat er een

te gebruiken als een nuttige kaart waarop 'Dit' aange

God is of geen zelf, wordt je een droom-ik - en ben

wezen en uitgelegd kan worden, zonder ooit de kaart

je weer afgescheiden. Je voert strijd, een heilige oor

te verwarren met de werkelijkheid waarnaar wordt

log, ook al ben je nog zo overtuigd van je eigen heilig

verwezen. Vrij om woorden en gedachten vrijelijk te

heid. Als er de gedachte bij je opkomt dar je verlicht,

laten stromen, zonder er een identiteit aan te ontle

aanwezig, een kind van God of bevrijd bent of dat je

nen of een standpunt van re maken. Het staat ons vrij

spirituele kennis hebt, laat die gedachte dan gewoon

de woorden 'wij,' 'jij' en 'ik' te gebruiken zonder ons

opkomen. Kijk er naar. Er is niets van waar, en niets

erom te bekommeren of ze ons uit het besef van Een

ervan ben jij. Er is geen zelf dar deze dingen kan bezit

heid halen. Dat kunnen ze niet. Ook al bouwen we

ten of zijn. Er is alleen goddelijke geest. 'Dit.'

voornaamwoorden zo groot als wolkenkrabbers, dan

Bevrijd zijn in niet weten betekent leven in een leeg

nog zijn we altijd in 'Dit.' We kunnen niet aan 'Dit'

te die wordt opgevuld door het goddelijke. Bevrijd zijn

ontkomen. Mocht je je nog steeds afVragen wat 'Dit'

wil niet zeggen dat ideen en concepten opeens ver

is, kijk dan eens naar de cognitieve ruimte waarin 'je

het intellect

afvragen' opkomt. Dat is 'Dit.' Paradoxaal genoeg is

geen vijand. Daarom zei Huang Po dat het verkeerd is

alles wat in 'Dit' verschijnt ook 'Dit.' Non-dualiteit,

om bevrijding het gekende of ongekende te noemen.

Eenheid. Onafscheidelijkheid. Liefde. Dat is waar deze

Bevrijding impliceert dar ook het intellect kan worden

woorden naar verwijzen. Je hoeft alleen maar te kijken.

gezien als een perfecte uitdrukking van de goddelijke

Wees vrij. Leef zonder scheidslijnen. Als je nog steeds

geest. Het intellect verwerpen is hetzelfde als vorm ver

onderscheid maakt tussen 'Dit' en 'dat,' dan mis je de

werpen en dus de goddelijke geest verwerpen. Bevrijd

liefde, en heb je alleen afgescheidenheid.

dwijnen. Een bevrijd iemand maakt

van

zijn betekent ideen en concepten gebruiken in dk'lSt

van de liefde (van het goddelijke dus) in plaats van in

Liefdes stille transformatie

dienst van het droom-ik.

Als je geen vaststaande mentale standpunten meer

Zie je nu hoe waanzinnig het is? 'Dit' gaat vooraf

hebt, is er geen afgescheiden 'jij ' meer. Er is alleen nog

en voorbij aan alle karakteriseringen zoals 'Een,' 'Dit,'

maar liefde. Alles in het leven ... elke gedachte, emotie,

en God en sluit ze tegelijkertijd allemaal in. Zodra we

toestand, ervaring, gebeurtenis, object... wordt gezien

dit beseffen spelen we als kinderen in de waarheid. In

als een bries die door de lucht waait. De lucht en de

waarheid leven wil simpelweg zeggen vrij zijn, inclusief

bries zijn Een. Ze bestaan niet los van elkaar. In het be293

292

------

--

--

--------

gin lijkt het misschien alsof je alleen nog maar de lucht

den. Het denken schept scheidslijnen. Ze zijn slechts

bent. Alsof denken IN jou plaatsvindt. Maar uiteinde

schijn. Als dat wordt gezien, resteert alleen nog maar

lijk wordt zelfs DAT gezien als een heel subtiel, men

liefde. Dit is liefdes stille transformatie. Het ik en de

taal standpunt. Ook dat is een scheidslijn, getrokken

ander zijn niet van elkaar te scheiden. Iran en Amerika

door het verstand. Ergens los van staan betekent nog

zijn niet van elkaar te scheiden. Christenen en moslims

steeds dualiteit. Er kan sprake zijn van afstand houden,

zijn niet van elkaar te scheiden. Democraten en repu

zelfs van apathie. Dat is niet wat ik bedoel, ik bedoel

blikeinen zijn niet van elkaar te scheiden. Gewaarzijn

perfecte liefde. Non-dualiteit.

en alles wat er in verschijnt zijn niet van elkaar te schei

Uiteindelijk gaat dit boek niet over gewaarzijn,

den. Vorm is niets anders dan leegte, en leegte is niets

voor zover daarmee wordt bedoeld getuige zijn van iets

anders dan vorm. Al deze 'dingen' verschijnen samen

waar je eigenlijk los van staat. Geloof nooit goeroes

in een onafscheidelijke dans. Ze bestaan nooit alleen,

die je vertellen dat je gewaarzijn bent. Dat is ook weer

los van elkaar. Als het ene verschijnt, verschijnt ook het

een religie. Gebruik de verwijzing 'gewaarzijn' alleen

andere. De lijn daartussen is puur conceptueel. Als je

als een instrument waardoor je kunt zien dat alles lijkt

ziet dat het gezichtspunt dat je verwerpt niet losstaat

te verschijnen in gewaarzijn, en dat het LIJKT alsof jij

van jezelf, doorzie je alle strijd. Wat overblijft is liefde.

gewaarzijn bent. Laat dan de dualiteit tussen gewaar

Dit is geen boodschap die het leven of de wereld

zijn en dar wat in gewaarzijn verschijnt, in elkaar klap

ontkent. Het is ook geen boodschap die concepten

pen. Bevrijd je van die scheidslijn.

ontkent. Concepten zijn prachtig en perfect als je be

Als je werkelijk gelooft dat je gewaarzijn bent, wees

seft dat ze niet werkelijk verwijzen naar afgescheiden

je er dan van bewust dat je nog steeds een heel sub

dingen. Als je dat ziet, ben je vrij om al dan niet te

tiel mentaal standpunt hebt. Laat het helemaal vallen.

denken. Het maakt niets meer uit. Wat zou vrijheid

Zie dat, wanneer er een gedachte opkomt, ze niet op

anders zijn?

zichzelf bestaat, los van het gewaarzijn dat haar ziet.

Deze boodschap is geen standpunt waaruit blijkt

Het is als een stoomwolk die in de ruimte verschijnt.

dat je door alle afscheidingen heen moet kijken. Het

De stoom en de ruimte zijn onlosmakelijk met elkaar

is berhaupt geen standpunt, maar een wegwijzer uit

verbonden. Het zijn 'geen twee.'

de standpunten waarin je bent vastgelopen. Het gaat

Kijk of je een lijn kunt vinden tussen gewaarzijn

om zien. Om de wereld te vieren, met al haar moge

en de dingen die zich in gewaarzijn voordoen. Merk

lijkheden. Om juist diversiteit, ja dualiteit te vieren.

op dat, telkens wanneer je denkt zo'n lijn gevonden

De lijn tussen dualiteit en non-dualiteit is immers

te hebben, je alleen een andere gedachte hebt gevon-

ook zuiver conceptueel. Als je daar doorheen ziet,

294

295

dan kun je niet weten of je een zelf of geen zelf bene.

Je zult niet langer je ego-projecties op leraren loslaten

Je kunt niet weten dat niets bestaat of dat alles los van

en stoppen met te geloven dat zij iets hebben wat jij

elkaar bestaat. Je kunt alleen maar zijn wat je bent, in

niet hebt. Je zult je medemensen en de kikker langs de

welke vorm dan ook. Kijk om je heen. Alles verschijnt

weg oneindig meer liefhebben dan ooit, maar niet op

en verdwijnt in een voortdurende stroom die alsmaar

aanraden van een boek of omdat je gelooft dat je liefde

verandert. Jij bene DAT. Dit betekent vrij zijn van

bent of omdat God dit van je verlangt. Je zult de liefde

alle dualistische uitersten. Dit is wat het betekent om

die jij bent verwerkelijken en jezelf zien in je mede

het leven te leven op een volslagen onverdeelde en

mensen en in de kikker langs de weg. Als je echter te

liefdevolle manier.

vroeg gelooft wat ik allemaal heb gezegd, dan kom je

niet terecht in Eenheid maar in een begoocheling, een

Je zult pas weten dat je non-dualiteit hebt gerealiseerd

geloof dat jou scheidt van hen die het niet geloven.

als je het zelf gaat ervaren. Dan doe je dit boek dicht

Geloof probeert de waarheid uit te leggen. Dit boek

en opent het nooit meer. Ik heb dit boek geschreven

ook. Waarheid simpelweg is.

in de wetenschap dat als jij de waarheid realiseert waar

Als alle leraren en leringen in non-dualiteit en

het naar verwijst, je stopt met lezen. Als bevrijding je

verlichting van de aardbodem zijn verdwenen, heeft

treft, dan zie je je lievelingsgoeroe niet anders dan je

de liefde zichzelf volledig gerealiseerd. Non-duali

buurman of een kikker langs de weg. Je zult er geen

teit is de enige boodschap die geen klanten oplevert.

punt meer van maken dat je goeroe, je buurman en

Waarheid verbrandt al het onware, met inbegrip van

de kikker niet losstaan van elkaar. In je hart zul je dit

leraren en leringen. Als het bewustzijn bevrijd is van

weten, maar je zult ook zien dat de energie waarmee

de identificatie met vormen, wordt er beseft dat de

je anderen jouw mening wilde opdringen, alleen maar

geest pure liefde is. Liefde realiseert zichzelf als her

een denkbeeldig afgescheiden zelf schept, bekend als

Ene. Liefde bemint onvoorwaardelijk alles wat ze

'jij.' Je zult ophouden met van God een punt te ma

ziet. Ze wil bevrijden en vrij zijn omdat ze ten diepste

ken, alsof je ook maar in de verste verte zou weten wie

al vrij is. Ze bemint niet gedeeltelijk. Ze creert geen

of wat hij is. Of je zult daar toch nog mee doorgaan,

nieuwe godsdienst van wat er in dit boek of waar

zonder het idee te hebben dat je meningen ook maar

dan ook gezegd wordt. Ze laat geen bloed vergieten

iets te maken hebben met waar het woord God naar

in een heilige oorlog. Ze geeft anderen nergens de

verwijst. Je zult beseffen dat je de waarheid bent en

schuld van. Ze loopt niet vast in referentiepunten,

dat je heel goed zonder boeken kunt die er alleen maar

of die nu over God gaan of over hoe anderen zich

naar verwijzen, inclusief het mijne.

gedragen.

296

297

Liefde ligt niet overhoop met de werkelijkheid van wat

ven op dit moment wilt ontvluchten. Achter elk ge

is, ze heeft er altijd vrede mee. Ze ziet de werkelijk

voel van hoop op een betere roekomst ligt een subtiele

heid als zichzelf. Ze handelt zonder er iets voor terug te

angst verscholen dat de toekomst geen vervulling zal

verlangen. Ze spreekt en handelt helder en duidelijk,

brengen. 'Hopen' zou niet bij je opkomen als er geen

soms ook krachtig, maar altijd zonder enige hang naar

onderliggende ontevredenheid was met het huidige

controle.

moment en angst voor de toekomst. Zie die illusionai

Je bent al bevrijd, of juister gezegd, er is niemand

re denkbewegingen zodra ze zich voordoen. Het zijn

hier om bevrijd te worden. Een verhaal waarin je iets

spoken - hersenschimmen. Ze verduisteren de volheid

moet worden heeft dat besef verduisterd. Als je hoopt

van het leven dat zich nu afspeelt. Als her droom-zelf

dat je ergens in de toekomst bevrijding zult vinden,

oplost, lossen zowel hoop als angst op omdat her altijd

zie je niet dat hoop slechts een gedachte is die in

illusies zijn geweest. Omdat liefde geen illusie is, is dat

het nu opkomt, een gedachte waardoor je meer tijd

het enige wat overblijft.

krijgt, nog langer moet zoeken en dus je ik versterkt.

Reken er niet op dat je ergens in de toekomst, in

'Hoop' staat bevrijding in de weg. Bevrijding kun je

de droom, gelukkig zult worden. Waar je ook mag

alleen

vinden. Hoop is een verzinsel van de geest

denken dat je zelfbedachte spirituele pad zal eindigen,

die niet n is met het leven op dit moment. Als je nu

het is je eigen projectie. Een projectie die voortkomt

volmaakt gelukkig zou zijn en wist dat het nooit meer

uit je eigen gedachten, je herinneringen, uit alles wat

weg zou gaan, dan zou het woord 'hoop' je niets meer

je hebt geleerd. Het is een gedachtelus die regelrecht

nu

zeggen. Verlichting is radicaal. Verlichting verandert

voortvloeit uit ik-gerichtheid. Als je je eigen projectie

alles. Het hele droom-zelf wordt opgegeven voor de

najaagt, dan is het enige wat je ooit zult vinden die

bevrijding in 'Dit.' 'Dit' is het huidige moment. De

projectie. Je eigen herinneringen. Ware bevrijding is

droom waarin je hoop koestert is een droom over

onherkenbaar. Ze komt niet tevoorschijn uit je geheu

morgen, een droom dus die je constant wegvoert van

gen. Ze is dat war ziet hoe je geheugen je gevangen

'Dit.' Als 'Dit' is gerealiseerd, blijft het leven zich

houdt in egocentrisme. Ware liefde besraat buiren het

ontvouwen en wordt ook het doel waarvoor je hier

droom-zelf.

bent gerealiseerd, maar er is geen afgescheiden zelf

Als je bevrijd bent, maakt bevrijding van het per

meer dat daar nog iets aan wil ontlenen. Het geheel

soonlijke zelf niets meer uit. Er is geen afgescheiden

(of God als je wilt) werkt via jou.

zelf meer dat bevrijding zoekt. Een zelf kan sowieso

Angst is de keerzijde van hoop. Zowel hoop als

nooit bevrijding vinden. Onvoorwaardelijke liefde en

angst zijn denkbeeldige gevoelens waardoor je het le-

bevrijding worden alleen gevonden als de droom van

298

299

het zelf met al zijn gedachten is opgelost. Zodra het ik

vervangen door compleetheid. Alle verhalen over iets

bevrijding als droom zoekt, zit het gevangen. Probeer

willen worden, vooruitgaan en verandering zijn mooi

je gedachten niet te onderdrukken. Dat is typisch iets

en geweldig als er op het persoonlijke vlak geen gevoe

voor het denken. Laat alles wat opkomt gewoon op

lens van gemis zijn. Er wordt gezien dat het onmogelijk

komen. Daardoor zul je beseffen dat bevrijding niet

is om nog iets toe te voegen aan compleetheid terwijl,

tegenstaande al het gezoek en gegraai er altijd al is ge

paradoxaal genoeg, niets je tegenhoudt om dingen in

weest. Maak bevrijding niet tot doel in de toekomst.

je leven te veranderen. Kortom, liefde wordt volledig

Het verstand maakt alles tot doel, en dit houdt het ik

belichaamd in jou als mens, met andere woorden, de

en de zoektocht alleen maar aan de gang. Het maakt

oceaan gaat op in de druppel. Het leven wordt gevierd.

verlichting tot doel, het zelf, geen zelf, denken, niet

Je bent eindelijk in staat om te leven zonder de angst

denken, Eenheid, liefde, aanwezigheid, zelfonderzoek,

die samengaat met het geloof dat je een afgescheiden

God en bevrijding. Het doel staat bevrijding in de weg.

individu bent. Zo leven betekent ook het leven zich

Het doel is het ik, een fragment, gezichtspunt, droom,

laten ontvouwen binnen een verhaal, maar het maakt

het obstakel voor de tijdloze God.

je niet meer uit hoe dat verhaal zich ontwikkelt. Zelfs

Door de grond van het Zijn in het huidige moment

het verhaal van het zelf is Eenheid.

te realiseren, wordt het afgescheiden zelf overstegen.

Hoe wordt nu die liefde en vrijheid gerealiseerd?

Dan gaat alles gewoon door, maar het ego is niet lan

Die is er al, nu, op dit moment, onder al die ener

ger gevangen in een zoektocht naar zichzelf. In plaats

gie van het droom-ik dat vastzit in de zoektocht naar

daarvan wordt Eenheid belichaamd in een menselijke

het volgende moment. Het is precies daar waar je nu

vorm. Verlichting raakt niet meer verloren in persoon

bent en toekijkt. Het ziet alles, hoort elk geluid, ruikt

lijke doestellingen, prestaties, titels, rollen, paden, ge

elke geur en ademt elke adem. Het is dat wat ziet dat

loofsovertuigingen, standpunten en personen. Bij ver

lijden alleen plaatsvindt in de droom van het ik, en

lichting is er nog steeds een conventioneel zelf, als een

vervolgens iemand helpt om dat in te zien. Het is de

soort fictie, maar dat zelf staat op geen enkele manier

geur van warm appelgebak, het geluid van de stem van

los van de rest van het leven. Iets worden is niet langer

je vriend, voetstappen die naar je voordeur lopen, een

verbonden met het idee dat een ik daar iets aan kan (of

eenzaam stukje onkruid in je tuin, regendruppels op je

zelfs maar wenst) te ontlenen. Als het zelf is verdwenen,

voorhoofd, de warme zon op je armen, een vogel die

is ook het gevoel verdwenen dat er iets ontbreekt. De

op een dak zit, de snijdende kou van sneeuw en ijs, het

waanzin van de persoon die iets moet worden en daar

geluid van mensen die met elkaar aan het discussiren

op zoek naar is- ht kenmerk van het droom-zelf,- is

zijn en van een toilet dat wordt doorgespoeld. Het is

300

301

de kat aaien, een dutje doen op de bank, je auto was

niet in de tijd - in het denken. Ze is niet afhankelijk

sen, boodschappen doen, een gedachte zien, een ge

van wat er gebeurd is, wat nu gebeurt of wat er nog zal

voel voelen, en zien dat je daar niet altijd op let. Het is

gebeuren. Alleen jij, het droom-zelf, bent afhankelijk.

een zijn met alles wat er verschijnt, terwijl je beseft dat

Liefde stelt geen voorwaarden en ze heeft geen agenda.

het enige wat er verschijnt liefde is, en dat er niemand

Ze is er gewoonweg. Ze bemint simpelweg.

is die daar verder iets van verlangt.

Waarheid is liefde. Liefde weet dat deze woorden

Elk moment is een leermoment. Maar wat we leren

niet de waarheid zijn. Liefde is wat uit je ogen kijkt

is geen verzameling ideen, die we alsmaar met ons

en wat deze woorden ziet. Zoeken en lijden eindigen

meeslepen. We worden geen spirituele ego's die den

wanneer je niet langer leugens en verhalen ophangt,

ken dat ze iets weten. Het leven leert ons dat we er

wanneer je stopt met het leven te leven via geloofs

niet los van staan en dat leven betekent: niet weten, je

overtuigingen, en wanneer je de liefde opmerkt die

niet verzetten, geen hang naar controle. Steeds meer

zich bewust is van deze leugens, verhalen en geloofs

ideen opslaan schept per definitie een star, afgeschei

overtuigingen. Waarheid betekent niet het ene ver

den droom-zelf dat altijd dingen wil weten, zich verzet

haal inruilen voor een ander verhaal, het ene geloof

en controle wil uitoefenen. Zo'n zelf is in oorlog met

voor een ander geloof. Je vindt haar niet als je van

het leven.

een negatief verhaal overgaat op een positief verhaal.

Inzicht is altijd fris, nieuw, onschuldig en duidelijk.

Het kan niet meegenomen worden naar het volgende

Negatief en positief zijn relatieve waarheden die op

komen in 'Dit.'

moment. Werkelijke spirituele kennis heeft niets te

Er is een diepere waarheid in jou die veel verder

maken met dingen in je geheugen opslaan. Het be

gaat dan je ego-verhaal. Deze waarheid is dat wat het

tekent van moment tot moment gewaarzijn van wat

spel ziet tussen positief en negatief. Ze ziet alles en is

verschijnt en weer verdwijnt. Niets willen vasthouden.

alles, dus ziet ze alleen zichzelf. Ze kan niet benoemd

Het is wijsheid die ziet dat het leven begint en eindigt

worden omdat ze is wat kijkt naar alle naamgevingen

in dit moment. Het maakt je steeds wakker uit je refe

en verhalen. Ze gaat aan alle vormen, verhalen, namen,

rentiepunten, uit je onware mentale zekerheden en uit

ideen, geloof en zeiven vooraf. Ze bevat en omarmt

je droom van afgescheidenbeid - uit je hele verleden

dit alles, zonder er aan gehecht te zijn. Ze is er onlos

dat je met je meesleept.

makelijk mee verbonden. Niets is alles. Dichterbij kun

Liefde vraagt niets anders dan zichzelf op elk mo

je met woorden niet komen.

ment te realiseren. Je hoeft dit verlangen alleen maar

Wie had kunnen weten dat jij onder al je gezoek in

te zien. Zie dat jij dat verlangen bent. Liefde bestaat

werkelijkheid liefde bent en dat liefde het enige is wat

302

303

er is, wat een andere manier is om te zeggen dat God

zichzelf overal ziet. Liefde is wat wij zijn, voorbij al

het enige is wat er is? Dat leren ze ons niet op school.

onze meningen. Liefde is dat wat alle gezichtspunten

Zoeken naar iets wat er altijd al was en is, is pure waan

omarmt.

zin. Verlichting is je geboorterecht omdat dit is wat je

Als je je dat werkelijk realiseert, dan heb je je de

bent, ondanks al die ingewikkelde verhalen over ken

ultieme waarheid, waar dit boek alleen maar naar kan

nis moeten opdoen, iets moeten bereiken en het zelf.

verwijzen, eigen gemaakt.

De punten die ik in dit boek ter sprake heb ge

bracht behoren tot het verleden. Ze zijn van 'Scott.'
Scott is een droom-leraar die droom-leringen schrijft
over spirituele inzichten die hij in het verleden heeft
gehad. 'Scott' en zijn inzichten in dit boek verschijnen
in 'Dit.' Dit boek speelt in de bevrijding die liefde met
zich meebrengt. Als je dat niet ziet, of als je het niet
met 'Scott' of dit boek eens bent, zit je met je denken
vast in een referentiepunt- een geloofssysteem waar
door het droom-zelf versterkt wordt.
Er is geen persoon hier of waar dan ook met wie
je het oneens kunt zijn of dingen kunt uitvechten.
Je conflicten met anderen bestaan alleen in je eigen
mentale droom waarin de werkelijkheid van wat nu
opkomt niet overeenstemt met de herinneringen en
verwachtingen die in je hoofd zijn opgeslagen. Er is
geen spirituele autoriteit hier of ergens anders. Een au
toriteit speelt niet. Hij verduistert liefde. Hij heeft het
te druk met zich af te zonderen van het geheel. Een au
toriteit vertelt, concludeert, voert argumenten aan en
loopt vast in standpunten. Hij houdt star vast aan zijn
eigen opvattingen over de waarheid. Dat zijn allemaal
illusies die vernietigd worden door de echte waarheid.
De echte waarheid is dat er alleen maar liefde is die

304

305

Eerder verschenen bij uitgeverij Samsara

Adarns, Robert - Stilte van het hart, deel 1

Aanbevolen literatuur

Adams, Robert - Stilte van het hare, deel 2

Adyashanri-Dansende leegte
Adyashanti -Ware meditatie
Adyashanci-Het einde van je wereld
Balsekar, Ramesh- Er was eens ...
Bancroft, Anne-Woorden van Boeddha
Beimema, Rica- Jnana yoga in de praktijk
Bongers, Sally-Alledaagse verlichting
Boogaard, Han v.d. I Wei Wu Wei - Leven zonder tranen
Byrom, Thomas-Het hart van bewustzijn
Cohen-Bene u net zo gelukkig als uw hond?
Cohen, Alan -Wijsheid uit het hart
Crowley, Gary-Van hier naar hier
Delden, Jan van-Terug van nooit weggeweest

Alles van de volgende aureurs:

Jiddu Krishnamurti

Delden, Jan van - Zelfrealisatie, is dit nu alles?

Dych, William-Anthony de Mello, een bloemlezing
Poseer, Jeff- Leven zonder middelpunt
Poster, Jeff-Een buitengewone afwezigheid

Meister Eekhart

Foudraine, Jan-Metanoia

JeffFoster

Gangaji -Vrijheid in overgave

Eekhart Tolle
Adyashanti

Gieles, Lenne -Thuis

Glassman, Bernie-Oneindige cirkel
Greven, John-En

Byron Katie

Hamill, Sam I Lao Tse - Tao Te Tsjing

David Carse

Harding, Douglas-Open voor de bron

Gangaji
Unmani Liza Hyde
John Astin

Harrison, Steven - Zoek geen antwoord

Harrison, Steven-Het gelukkige kind
Harrison, Steven - En-zijn in relaties
Hartong, Leo - Ontwaken in de droom
Heyboer, Ancon-De filosofie

van

een oorspronkelijke geest

Heyboer, Anton-The philosophy of an original mind

Hillig, Chuck-Verlichting voor beginners
Hillig, Chuck - Parels voor de ziel
Hyde, Unmani Liza- Ik ben het leven zelf

306

Inzicht, vingers wijzend naar de maan

Smit, Paul- Non-dualiteit voor managers

Jourdain, Stephen I Farcet, Gilles-Zomaar verlicht

Smit, Alexander-Kennendbeid

Karz, Jerry- Non-Dualiteit

Tathagara, Florian-Zijn

Keers, Wolter-Vrij zijn

Tollifson, Joan-Ontwaken in het alledaagse

Keers, Wolter-Jnana Yoga

V ingerwijzingen-Artikelen uit tien jaar InZicht

Kicken, Patriek & Smit, Paul -Praten over bewustzijn

Watts, Alan-Word wat je bent

Kiloby, Scott -Liefdes stille revolutie

Wei Wu Wei-Onwerelds wijs

Krishnamurti, U.G.-De denkbeeldige geest

W henary, Roy-De structuur van zijn

Lake, Gina-Het mechanisme van verlangen

Zuijderhoudt, C.B.-Meester Eekhart versus advaita

Lammers van Toorenburg, Wendy-Hoogbegaafd, nou n?

Lammers van Toorenburg, Wendy-Werkboek Hoogbegaafd
Lawry, Kalyani- Sailor Bob Adamson, leven en leer
Liquorman, Wayne-Never mind
Lucille, Francis - Eeuwigheid NU!
McKenna, Jed- Spirituele verlichting? Vergeet het maar!
McKenna, Jed-Spiritueel Incorrecte Verlichting
McKenna, Jed- Spirituele Oorlogvoering
McKenna, Jed-Notities
Mello, Anrhony de-Bewustzijn
Mello, Anthony de- De weg van stilte
Morinaga, Soko-Van leerling tot meester
Nisargadatta Maharaj -In woord en beeld
Norquist, S. -De waarheid over verlichting
Oever, Jan van den-Ik weet nier wie ik ben
Parsons, Tony-Zoals het is
Parsons, Tony-Niemand hier
Parsons, Tony-Niemand daar
Parsons, Tony -Alles en Niets
Parsons, Tony- Het open geheim
Raaijmakers, Annette-Volledig vrij
Ram Tzu -Wie zoekt zal niet vinden

Ramana Maharshi - In woord en beeld

Rigter, Bob-Zen tijd
Rossum, Jan van-Je bent niet wat je denkt
Schoonderwoerd, Sirnon - Een christen op satsang
Sengtsan-Oorspronkelijke Geest
ShantiMayi-Ons hart weet alles
Shapiro, Isaac-Het gebeurt vanzelf

Voor een overzicht van onze titels

(met tekstfragmenten)
kunt u ook kijken op onze website:
www.samsarabooks.com
Daar vindt u informatie over de boeken in voor
bereiding, de agenda met informatie over lezingen
van onze auteurs en kunt u zich opgeven voor onze
nieuwsbrief of een catalogus aanvragen.
Samsara Uitgeverij bv
Herengracht 341
1 0 16 AZ Amsterdam
Telefoon: 020- 5550366
Fax: 020- 5550388
E-mail: info@samsarabooks.com

Een verwend joch, begaafd liedjesschrijver,

een gefrustreerd minnaar, drugsverslaafde en

advocaat, snakkend naar liefde en waardering,

altijd op zoek naar manieren om een einde te
maken

Dat

aan

was

zijn diepe gevoelens van onvrede.

Scott Kiloby voordat hij ontwaakte.

In dit prachtig geschreven boek vertelt hij

hoe dit in zijn werk ging.
In glasheldere bewoordingen stelt . hij all e
ideen aan de kaak die ons opgesloten houden

in afgescheidenheid en strijd. Hij wijst ons de

weg naar bevrijding, naar wie en wat we in
werkelijkheid zijn.
Kiloby zegt: "Als

je dit boek uit hebt en denkt

een nieuw gelooftsysteem te hebben gevonden,
heb je het niet begrepen. Dvt boek is in de eerste

plaats een uitnodiging om te stoppen met te geloven

dat we weten wat leven is. In de vrije val van het
niet weten worden alle scheidslijnen in de geest
doorzien. Uilt overblijft is geen gelooftsysteem of
mentaal standpunt. Uilt overblijft is z6 vrij dat het
verstand er geen woord voor kan bedenken. Je zou
het 'liefde' kunnen noemen."