Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
NTO
elementos bsicos
ROBERTO FIGUEIRA
SETEMBRO/2012
O QUE O ESPERANTO
COMO ESTUDAR
O esperanto a mais fcil das lnguas porm, exige dedicao, rtmo e
disciplina. A melhor estratgia ser seguir os seguintes passos:
suficiente:
eu
me
banharei (mi banios);
Muito importante na internet
acessar o www.youtube.com
para
assistir centenas de pequenos vdeos
em
Esperanto.
Digite
a
palavra
Esperanto no navegador e voc
encontrar desde aulas bsicas com
INTERNET
Dentre milhares de sites existentes no momento, os melhores podem ser
considerados os seguintes, a partir dos quais voc pode descobrir muitos outros:
http://www.lernu.net
http://www.kurso.com.br
http://www.wikipedia.org
http://esperanto.net
http://bejo.esperanto.org.b
r
http://www.esperanto.org.
br
http://www.uea.org
http://www.esperanto.cc
http://www.musicexpress.c
om.br
http://www.ikso.net/kantar
o
http://www.tejo.org
http://radioverda.com
ORTOGRAFIA
O Esperanto uma lngua fontica, sua escrita representa o que se fala e
se fala como est escrito. Cada letra corresponde a um nico som e cada som
representado por uma nica letra. Seu alfabeto composto por 28 letras:
ABCDEFGHIJKLMNOPRSTUVZ
No h acentuao no Esperanto, as letras , , , , , e so caracteres
prprios. As letras Q, W, X e Y no so usadas em Esperanto.
As cinco vogais so: A, E, I, O, U.
so
m
ts
tch
gu
dj
h
r
i
j
L
R
S
l
rr
SS
x
u
explicao
exemplo
pronncia
Loko
Beto
Leciono
evalo
Geologio
entila
Helpi
Eo
Pajlo
urnalo
l-k
b-t
l-tsi--n
th-v-l
gu--l-gu
dj-n-t-la
r-l-pi
-rr
pai-l
jur-n-l
Malalta
Rivero
Sesa
ipo
Fralo
mall-all-ta
ri-v-r
s-ssa
xi-p
fru-l
SLABA TNICA
Em Esperanto, cada vogal determina uma slaba. Vejamos o exemplo:
geologio: ge-o-lo-gi-o = 5 slabas; leono: le-o-no = 3 slabas
A slaba tnica recai sempre na penltima vogal nas palavras com mais de
uma slaba.
No h excees. Exemplos:
bela (b-la); kodo (k-d); letero (l-t-r); sekreto (s-kr-t)
EXEMPLOS DE PRONNCIA
agi (-gui)
magio (m-gu-)
legi (l-gui)
gesto (gus-t)
argilo (ar-gu-l)
rigida (ri-gu-da)
genezo (gu-nz)
ao (-dj)
ardeno (djar-dn)
emelo (dj-ml)
fui (f-dji)
irafo (dji-r-f)
levii (l-v-dgi)
angalo (dja-n-gl)
kahelo (ka-r-l)
heroldo (r-rl-d)
hasti (hs-ti)
havi (r-vi)
haveno (ra-v-n)
hotelo (r-t-l)
eo (-rr)
majo (mi-)
ankora (a-n-krau)
eropo (u-r-p)
belaj (b-lai)
urnalo (jur-n-l)
rivero (ri-v-r)
sesa (s-ssa)
ipo (ch-p)
MORFOLOGIA
As palavras em Esperanto so formadas pela combinao de MORFEMAS
prprios, RADICAIS e AFIXOS (prefixos e sufixos), criados por Zamenhoff,
conforme critrios lgicos, absolutamente regulares.
Os morfemas prprios formam a base primitiva, inicial do vocabulrio ou
lxico da lngua, enquanto que os radicais foram elaborados a partir de
simplificaes de razes das principais lnguas europias tomando por base 60%
do Latim, 30% de Eslavas e 10 % das lnguas orientais.
Os afixos definem as propriedades gramaticais e obedecem a uma
estrutura lgica que possibilita permutas entre si com as quais podemos
transformar uma funo gramatical em outra, de forma que um adjetivo pode se
transformar em advrbio ou verbo, passar para o plural ou antnimo, etc. O
sistema de afixos semelhante assemelha-se ao jogo LEGO, onde os blocos
elementares podem ser combinados entre si, formando centenas de brinquedos
diferentes a partir dos tijolinhos iniciais. justamente essa possibilidade de
+ RADICAL
PREFIXO
+ RADICAL
PREFIXO
SUFIXO
+ RADICAL +
+
SUFIXO
SUFIXO
ELEMENTOS GRAMATICAIS
PRONOMES: os pronomes pessoais so palavras prprias do Esperanto e
podem ser
transformadas em pronomes possessivos apenas acrescentando-se a letra
A ao final da palavra.
M
i
Vi
= eu
Mia
= Meu
Via
Li
i
i
Ni
Vi
Ili
=
=
=
=
=
ia
ia
Nia
Via
Ilia
Ela
Ele, ela, coisa, animal
ns
Vs, os senhores (as)
Eles, elas
Via
TEMPOS VERBAIS
Todos os verbos so regulares e no possuem nmero ou pessoa;
aprendendo um determinado verbo voc saber conjugar QUALQUER OUTRO
mesmo sem t-lo visto antes! Isso nos d um ganho de memria e economia de
esforos jamais encontrados em qualquer outra lngua.
Cada tempo verbal caracterizado
por
uma terminao
especfica.
I
AS
IS
Os
US
U
=
=
=
=
=
=
CONJUGAO VERBAL
Usa-se uma s forma para cada tempo. Ao ser conjugado, o verbo
exige o uso do pronome pessoal que designa a pessoa e o nmero.
O verbo FARI (Fazer) e qualquer outro, conjugado seguindo o presente
modelo:
PRONOME
PRESENT
E
PASSAD
O
FUTURO
CONDICIONA
L
IMPERATIV
O
MI
VI
farAS
farAS
farIS
farIS
farOS
farOS
farUS
farUS
farU
farU
LI
I
I
NI
VI
ILI
farAS
farAS
farAS
farAS
farAS
farAS
farIS
farIS
farIS
farIS
farIS
farIS
farOS
farOS
farOS
farOS
farOS
farOS
farUS
farUS
farUS
farUS
farUS
farUS
farU
farU
farU
farU
farU
farU
MARI
LEMBRAR
MALFERMI OUVIR
LERNI
OLHAR
MEMORIGI
ADI
RIGARDI
TRINKI
MANI
ALVENI
KURI
SUBIRI
DORMI
DIRI
KUII
KOMPRENI
PODER
PEGAR
PRECISAR
QUERER
SER
SABER
SOLTAR
SUBIR
SANTAR-SE
POVI
PRENI
BEZONI
VOLI
ESTI
SCII
LIBERIGI
SUPRENIRI
SIDII
ELIRI
SKRIBI
ESTI
PAROLI
FERMI
ATI
IRI
LEGI
SAIR
SENTIR
TELEFONAR
USAR
VIAJAR
VOLTAR
VER
VIR
ELIRI
SENTI
TELEFONI
UZI
VOJAI
REVENI
VIDI
VENI
AMPLIANDO VOCABULRIO
Uma nova palavra ou funo gramatical pode ser formada pela simples
troca ou acrscimo de um afixo ao radical, pela justaposio de outro radical ou
palavra, ou de todos esses elementos simultaneamente! Isso possvel pela
estrutura lgica e absolutamente regular do Esperanto.
Substituindo a TERMINAO de uma palavra, obtem-se outra, ligada
primeira, formando uma famlia. Isso possibilita um ganho de memria
imenso pois basta saber um radical e saberemos, no mnimo, 5 ou 10 palavras
novas, derivadas da inicial, que se ligam entre si de modo natural. Voc no
precisa decorar 5 ou 10 palavras diferentes, ligadas a uma mesma idia, para
aumentar o seu vocabulrio. Isso amplifica imensamente as capacidades
cognitivas do crebro. Conhecendo a palavra chave e a regra, o crebro saber
Paroli
Parol
o
Parol
a
Paroli
s
Rapid
a
Rapid
e
= par
ol
= par
ol
= par
ol
= par
ol
= rapi
d
= rapi
d
TRErapid
a
MALrapid
a
= tre
+ rapi
d
= ma + rapi
l
d
Ttremalrapi
da
= tr
e
+ ma + rapi
l
d
+ a = Muito lento
AUMENTATIVO E DIMINUTIVO
Para o aumentativo dos substantivos e adjetivos, acrescenta-se o sufixo
EG ao radical da palavra mas conservando o O ou o A final.
Igualmente formamos o diminutivo usando o sufixo ET, entre o radical e
a terminao:
Domo = casa; Dometo = casinha; Domego = casaro;
Belega = belssimo, belssima; Beleta = bonitinho, bonitinha;
INTERROGAO
Para formar frases interrogativas usamos palavras criadas por
Zamenhof, prprias do Esperanto, chamadas interrogativos no incio
das sentenas.
Os principais so os seguintes:
Kio (o que, animais ou coisas): Kio estas li? (O que ele?);
Kia (de que tipo):
Kia estas la fralino (Como a moa?);
Kie (onde):
Kie vi loas? (Onde voc mora?);
Kiel (como):
Kiel vi fartas? (Como Voc est?);
Kiam (quando):
Kiam vi venos? (Quando voc vir?);
Kiom
(quanto):
Kiom mi uldas? (Quanto eu
devo?);
Kiu (quem, qual):
Kiu estas li? (Quem ele?);
Kial (por que, ao perguntar):
Kial li skribis? (Por que ele
escreveu?)
Sentenas interrogativas que no necessitem de interrogativos, devem
ser iniciadas pela palavra U (pronuncia-se TCH) no incio das frases:
u vi estas sana? = Voc est com sade?;
u vi foriros morga? = Voc ir amanh?;
u vi fartas bone? = Voc Passa bem?
OBJETO DIRETO
Para atuar como objeto direto na sentena, os substantivos,
adjetivos e pronomes, recebem a terminao N:
Mi manos panon = Eu comerei po;
Li havas belan domon = Ele tem uma bela casa;
Mi amas vin = Eu amo voc; Mi amas Marian = Eu amo Maria
COMPARAES
Para fazer comparaes, usamos as palavras chamadas
COMPARATIVOS, exclusivas do Esperanto com as seguintes estruturas:
TIEL + KIEL
= TANTO + QUANTO;
PLI + OL
= MAIS + QUE;
PLEJ + EL
= MAIS + DENTRE;
Sempre correlacionados numa mesma sentena:
Vejamos os exemplos:
Mi estas tiel alta kiel vi = Eu sou to alto quanto voc;
Vi estas pli forta ol li = Voc mais forte que ele;
i estas la plej bela el la lernantinoj = Ela a mais bela das estudantes;
La glaso estas malpli granda ol la botelo = O copo menos grande
que a garrafa;
Li estas La malplej diligenta el iuj = Ele o menos inteligente de todos.
NUMERAIS
No h outra lngua que possibilite aprender a numerao escrita ou
falada de modo to simples e em to pouco!
Os numerais cardinais so:
0 nulo
1 unu
5 kvin
6 ses
10 dek
11 dek unu
20 dudek
30 tridek
2 du
3 tri
4 kvar
7 sep
8 ok
9 na
12 dek du
13 dek tri
14 dek kvar
40 kvardek
50 kvindek
60 sesdek
Cent
Ducent
Tricent
Okcent
900
Nacent
1000
2000
10000
1.000.0
00
1787
Mil
Du mil
Dekmil
Miliono
110
1010
1100
Centdek
Mil dek
Mil cent
SENTENAS NEGATIVAS
No esperanto a negao simples, isto , faz-se apenas uma vez, ao
contrrio de alguns casos como no portugus e italiano.
Exemplos:
Mi ne estas laca =
Eu no estou cansado;
Mi estas neniam laca =
Eu nunca estou cansado
Mi ne volas kafon =
Eu no quero caf;
Mi ne deziras akvon = Eu no quero gua
Mas, ateno, Mi faris nenion significa Eu fiz nada. Se escrevssemos:
"mi ne faris nenion", teramos a negao de uma negao, ou seja: "mi faris
ion = Eu fiz algo.
FALANDO ESPERANTO
Conhecendo-se sua estrutura que simples, lgica e absolutamente
regular, s adquirir vocabulrio e combinar palavras para formar novas
sentenas. A gramtica de hoje a mesma de 100 anos atrs, na China, na
frica, na Rssia, no Nepal
Vejamos como desenvolver o vocabulrio:
Mi parolas rapida (Eu falo rpido); mudando o adjetivo para advrbio
fica: mi parolas rapide(eu falo rapidamente); ou transformando em sua
negativa temos: mi ne parolas rapide (eu no falo rapidamente); ou ainda
para a interrogativa: u mi parolas rapide? (eu falo rapidamente?); ou para o
futuro e mundando o pronome: u i parolos rapide? (ela falar
rapidamente?), ou ainda u i parolos tre malrapide? (ela falal muito
devagarmente?), que, em portugus, constumamos pensar assim: ela vai
falar muito devagar?
Quanto ao objeto direto, talvez tenhamos, no incio, uma pequena
dificuldade em lembrar o N. Porm, mesmo esquecendo, seremos
compreendidos na China, no Tibet, na frica, graas estrutura lgica e genial
criada por Zamenhoff: Mi parolas Esperanton; mi ne parolas Esperanton;
Bonan ancon (boa sorte); De kie vi estas? (de onde voc ?), neste caso no
usamos o N pois no h objeto direto; Ne faru tion (no faa isso); Kion vi
faris? ( o que voc fez?).
PREPOSIES
Em Esperanto as preposies tm um significado exato, o que no
acontece no portugus e no incio da aprendizagem podem nos dar alguma
dificuldade.
Eis alguns exemplos:
Kio estas sur la tablo? = O que est sobre a mesa (em contato com a
superfcie)
Estas pomoj kaj glasoj = H mas e copos
Kiom da pomoj estas sur la tablo? = Quantas mas esto sobre a mesa?
Kio estas super la tablo? = O que est sobre a mesa? (a cima, sem fazer
contato)
Kiom da glasoj estas sur la tablo? = Quantos copos existem sobre a
mesa?
Kio estas sub la tablo? = O que h debaixo da mesa?
Estas oranoj kaj boteloj = H laranjas e garrafas
VORTARETO DE LIBROVENDEJO
vocabulrio de livraria
1 LIVRO
LIBRO
2 PRATELEIR
A
3 ESTANTE
BRETO
4 COMPUTA
DOR
5 PREO
KOMPUTIL
O
PREZO
6 DINHEIRO
MONO
7 CHEQUE
EKO
8 MESA
TABLO
9 CADEIRA
SEO
1 CAIXA
0
1 CAIXA
1
SKATOLO
BRETARO
KASEJO
2
1
2
2
2
3
2
4
2
5
2
6
2
7
2
8
2
9
3
0
3
1
QUANTO
KIOM
CUSTAR
KOSTI
TROUCO
NOME
RESTMO
NO
NOMO
AUTOR
ATORO
FUNCIONA
RIO
TRABALH
O
AGUARDA
R
VIR
OFICISTO
ATENDER
ATENTI
TELEFONA
R
FONI
LABORO
ATENDI
VENI
1
2
1
3
1
4
1
5
1
6
1
7
1
8
1
9
2
0
PAGAR
PAGI
GERENTE
LPIS
ADMINISTR
ANTO
KRAJONO
PAPEL
PAPERO
PARCELAR
PARTI
PRESTA
O
VIDRO
PARTOPAG
O
VITRO
PORTA
PORDO
TOALETE
TUALETO
3
2
3
3
3
4
3
5
3
6
3
7
BALCO
FECHAR
ABRIR
LIVRARIA
BIBLIOTEC
A
FOLHA
VENDOTA
BLO
FERMI
MALFER
MI
LIBRVEN
DEJO
BIBLIOTE
KO
FOLIO
Dilogo
Bom dia Senhor
O senhor pode entrar
Como posso lhe ajudar?
Eu procuro um livro
Qual livro o senhor quer?
Eu desejo um livro de fsica
Qual o nome do libro?
Ele se chama fsica para
iniciantes
O senhor conhece o autor?
Eu no lembro, desculpe
Por favor espere um minuto
Vou procurar
Ele deve estar na segunda estante
Aqui est seu livro
Quanto ele custa?
Somente trinta reais, senhor
Onde o caixa?
Como o senhor quer pagar ?
Com cheque ou dinheiro?
Eu posso pagar com cheque?
naturalmente
Fale com a nossa caixa
Muito obrigado
No h de que, at a vista
Volte sempe
Dilogo 2
Eu desejo comprar um dicionrio
Qual dicionrio o Sr. Est falando?
Eu estou falando sobre aquele
Que est naquela prateleira
Oh sim, aqule um grande
dicionrio
Ele caro?
No ele muito barat
Ele custa apenas 30 reais
Voc pode pagar em dinheiro ou
cheque
O preo est bom
Mas no tenho dinheiro
Eu prefiro voltar amanh
Muito bem amanh eu estarei aqui
timo ento eu virei, at amanh
PEQUENO VOCABULRIO
APRENDER
ANDAR
ABRIR
ACORDAR
ATRAVESSAR
BEBER
CHEGAR
COMER
COMEAR
CALAR
CORTAR
CORRER
CONCORDAR
CANTAR
COBRIR
DORMIR
DEITAR
DEITAR-SE
ENTRAR
ESTUDAR
ESCREVER
FECHAR
FALAR
FAZER
LERNI
MARI
MALFERMI
VEKI
TRAPASI
TRINKI
ALVENI
MANI
KOMENCI
SILENTI
TRANI
KURI
KONSENTI
KANTI
KOVRI
DORMI
KUIGI
KUII
ENIRI
LERNI
SKRIBI
FERMI
PAROLI
FARI, IGI
GOSTAR
IR
LER
LEVANTAR
LEVAR
OLHAR
OUVIR
PEGAR
PARAR
PULAR
PASSAR
QUERER
SAIR
SENTAR-SE
SUBIR
TERMINAR
VIR
VOLTAR
USAR
TRABALHAR
PO
QUEIJO
MANTEIGA
PEIXE
OVO
SOPA
CARNE
GALINHA
AUCAR
SAL
LEITE
CAF
CERVEJA
GUA
PEDRA
CABEA
CABELOS
ROSTO
OLHOS
NARIZ
BOCA
DENTES
ORELHAS
ATI
IRI
LEGI
LEVI
PORTI
RIGARDI
ADI
PRENI
HALTI
SALTI
PASI
VOLI
ELIRI
SIDII
SUPRENIRI
FINI
VENI
REVENI
UZI
LABORI
PANO
FROMAO
BUTERO
FIO
OVO
SUPO
VIANDO
KOKINO
SUKERO
SALO
LAKTO
KAFO
BIERO
AKVO
TONO
KAPO
HAROJ
VIZAO
OKULOJ
NAZO
BUO
DENTOJ
ORELOJ
BRAO
MO
DEDO
PERNA
P
CAMISA
CALAS
BOLSO
VESTIDO
SAIA
MEIAS
CHAPEU
SAPATOS
CULOS
BRAKO
MANO
FINGRO
KRURO
PIEDO
EMIZO
PANTALONO
POO
ROBO
JUPO
TRUMPOJ
APELO
UOJ
OKULVITROJ
TELHADO
TETO
PORTA
JANELA
PAREDE
PISO
SALA
BANHEIRO
PRIVADA
ESCADA
MESA
CADEIRA
SOF
CAMA
ARMRIO
PRATELEIRA
RELGIO
RADIO
TELEVISO
FILME
COMPUTADOR
NOTCIAS
DISCO
TELEFONE
CELULAR
FOGO
GELADEIRA
TEGMENTO
PLAFONO
PORDO
FENESTRO
MURO
PLANKO
AMBRO
BANEJO
NECESEJO
TUPARO
TABLO
SEO
SOFO
LITO
RANKO
BRETO
HORLOO
RADIO
TELEVIDO
FILMO
KOMPUTILO
NOVAOJ
DISKO
TELEFONO
POTELEFONO
FORNO
FRIDUJO
ELEVADOR
PRATO
GARFO
COLHER
FACA
COPO
GARRAFA
XCARA
LMPADA
SABO
PIA
TOALHA
TORNEIRA
ESPELHO
TESOURA
CASA
EDIFCIO
ANDAR
RUA
PARQUE
AVENIDA
CIDADE
PONTE
RIO
FRUTA
LANCHONETE
GATO
CINEMA
JORNAL
NIBUS
TAXI
TREM
BICICLETA
AVIO
NAVIO
AEROPORTO
FUMAA
RVORE
ENFERMEIRO
FLOR
FUNCIONRIO
CHOFER
SOLDADO
LIFTO
TELERO
FORKO
KULERO
TRANILO
GLASO
BOTELO
TASO
LAMPO
SAPO
LAVUJO
TUKO
KRANO
SPEGULO
TONDILO
DOMO
KONSTRUAO
ETAO
STRATO
PARKO
AVENUO
URBO
PONTO
RIVERO
FRUKTO
LUNEJO
KATO
KINEJO
URNALO
BUSO
TAKSIO
TRAJNO
BICIKLO
AVIADILO
IPO
FLUGHAVENO
FUMO
ARBO
FLEGISTO
FLORO
FUNKCIULO
OFORO
SOLDATO
CO
CU
SOL
LUA
TERRRA
MAR
LUZ
AR
FOGO
CHUVA
TROVO
VENTO
EMPURRAR
PUXAR
HUNDO
IELO
SUNO
LUNO
TERO
MARO
LUMO
AERO
FAJRO
PLUVO
TONDRO
VENTO
PUI
TIRI
FRASES USUAIS
No sei
Mi ne scias
Por favor, fale mais devagar
Bonvole parolu pli malrapide
Escreva isso pra mim
Skribu tion por mi
Espere um minuto
Atendu minuton
Como voc chama isso?
Kiel vi nomas tion?
O que isso significa?
Kion signifas tio?
Como voc se chama?
Kiel vi nomias?
Eu me chamo
Mi nomias...
Como voc vai? Kiel vi fartas?
Voc vai bem? u vi fartas bone?
Mais ou menos
plimalpli
Excelente, timo! Bonega, bonege!
Igualmente, pra voc tambm Same al vi!
Tchau, at a vista, at breve, adeus is, is revido, is balda, adia
Voc pode me ajudar? u vi povas helpi min?
Voc pode me dizer...? u vi povas diri al mi...?
Voc pode me dar...? u vi povas doni al mi...?
O que isso?
Kio estas tio?
Eu preciso de
Mi bezonas...
Onde posso adquirir...? Kie mi povas akiri...?
Voc tem... ?
u vi havas... ?
Onde est o banheiro? Kie estas la banejo?
Onde /est...?
Kie estas...?
Preciso ir agora Nun mi bezonas foriri
Estou aprendendo Esperanto Mi lernas Esperanto
Sou iniciante Mi estas comencanto
No lembro a palavra Mi ne memoras la parolo
Diga como fao Diru kiel mi faras
No sei dizer em Esperanto Mi ne scias diri en esperanto
Fale em Esperanto Parolu en Esperanto
Eu tenho um problema Mi havas problemon
Eu no conheo ele Mi ne konas lin
Desculpe/No h de que Mi bedaras/Ne dankinde
Qual a sua idade? Kiom vi aas?
Eu tenho 27 anos Mi estas 27-jara
Qual a sua profisso Kio estas via profesio?
CORRESPONDNCIA
Para se conseguir um correspondente em outro pas necessrio buscar um servio de
correspondncia na internet. Existem diversos geralmente chamados de KORESPONDA SERVO como por
exemplo no site http://esperanto-plus.ru/koresponda-servo/ que muito bom.
Abaixo vemos um modelo para incio de conversa ou amizade sem precisar de frases complicadas
ou longas. importante manter a simplicidade para se desenvolver gradativamente a linguagem.
Mia nomo estas Roberto kaj mi loas en Recife. Mi estas 26-jara kaj mi volas lerni. Mi estas
komencanta esperantisto kaj mi deziras renkonti novajn amikojn = Meu nome Roberto e eu moro em
Recife. Eu tenho 26 anos e quero aprender. Eu sou esperantista inciante e desejo encontrar novos amigos.
Mia nomo estas Joo kaj mi loas en Recife. Mi lernis Esperanton anta tri monatoj kaj mi
volas praktiki in kun aliajn Esperantistoj. Mi ne scias multajn vortojn, do estas malfacile paroli pri
miaj interesoj. Bonvolu mesai al mi. Mia retadreso estas Joo@etc.com = Meu nome Joo e eu moro
em Recife. Eu aprendi Esperanto ha trs meses e eu quero pratic-lo com outros esperantistas. Eu no sei
muitas palavras portanto difcil falar sobre meus interesses. Por favor mandar mensagem para mim. Meu
endereo na rede Joo@etc.com