T.C.

BLM, SANAY VE TEKNOLOJiSektrel

BAKANLII
Raporlar ve Analizler Serisi
Belge Bal

KMYA SEKTR
RAPORU
2012/1

SANAY GENEL MDRL

Sektrel Raporlar ve
Analizler Serisi

SANAY GENEL MDRL

Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

NDEKLER

Belge Bal

Tablolar Listesi .............................................................................................................................. 3

ekiller Listesi ............................................................................................................................... 3
Ksaltmalar Listesi ......................................................................................................................... 4
YNETC ZET ............................................................................................................................ 5
1. SEKTRN GENEL DURUMU .................................................................................................... 7
1.1. Sektrn Dnya Ekonomisi ve AB lkelerindeki Durumu ..................................................... 7
1.2. Sektrn Trkiyedeki Genel Durumu ................................................................................... 7
1.3. Sektrdeki retim Eilimleri ve retilen Balca rnler ..................................................... 9
1.4. Sektrn Alt Sektrleri ve Etkileim Halinde Olduu Dier Sektrler ................................. 10
1.5. Sektrn Blgesel Yaps ve Kmelenmeler ........................................................................ 10
1.6. Sektrn Kapasite Kullanm ............................................................................................... 11
1.7. Sektrn yeri Says ve stihdam ...................................................................................... 11
1.8. Sektrn retim Deeri ...................................................................................................... 12
1.9. Sektrn Cirosu ................................................................................................................... 12
1.10. Sektrn Katma Deeri ..................................................................................................... 12
1.11. Sektrn Ar-Ge Faaliyeti ................................................................................................... 13
1.12. Sektrn Elektrik Tketimi ................................................................................................ 13
1.13. Sektrn D Ticareti ......................................................................................................... 14
1.14. Sektrn Maliyet Bileenleri (enerji, igc, hammadde vb. genel deerlendirmeler,
oransal veriler, tespitler vb.) ...................................................................................................... 16
1.15. Sektrn 20132023 Projeksiyonu ................................................................................... 17
2. SEKTRN SON ALTI AYLIK DEERLENDRMES .................................................................... 19
2.1. Son Dnemdeki Sektre likin Trkiye ve Dnyadaki Gelimeler ...................................... 19
2.2. Sektrn retim Endeksi Deerlendirmesi ......................................................................... 20
2.3. Sektrn Kapasite Kullanm Oran Deerlendirmesi ........................................................... 21
2.4. Sektrn hracat ve thalat Deerlendirmesi ...................................................................... 21
2.5. Sektrn Ciro Endeksi Deerlendirmesi .............................................................................. 22
KAYNAKA .................................................................................................................................. 23

SANAY GENEL MDRL

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Tablolar Listesi

Belge Bal

Tablo 1. Yllara Gre Kapasite Kullanm Oran (Arlkl Ortalama %) ........................................ 11

Tablo 2. Kimya Sektrnde alan Says .................................................................................. 11
Tablo 3. Kimya Sektrnde Giriimci Says ................................................................................ 11
Tablo 4. retim Deeri (TL) ........................................................................................................ 12
Tablo 5. Kimya Sektr Cirosu (TL)............................................................................................. 12
Tablo 6. Kimya Sektr Katma Deeri (TL) ................................................................................. 12
Tablo 7. Kimya Sektrnde Ar-Ge Harcamas (TL) .................................................................... 13
Tablo 8. Kimya Sektrnde Elektrik Tketimi(MWh) ................................................................. 13
Tablo 9. Kimya Sektr thalat (Bin ABD Dolar) ....................................................................... 14
Tablo 10. Kimya Sektr hracat (Bin ABD Dolar) .................................................................... 14
Tablo 11. Kimya Sektrnde Corafi Blgelere Gre D Ticaret (ABD Dolar) .......................... 15
Tablo 12. Kimya Sektrnde Alt Sektrler tibariyle D Ticaret (ABD Dolar) ........................... 16
Tablo 13. ABdeki lkelerde Ve Trkiyede Kii Bana Yaplan Kimyasal Madde Sat ............ 19

ekiller Listesi
ekil 1. Kimya Sanayinin Dier Sektrlerle likisi .................................................................. 10
ekil 2. Sanayi retim Endeksi (2005=100) .............................................................................. 20
ekil 3. Kapasite Kullanm Oranlar .......................................................................................... 21
ekil 4. thalat Miktar Endeksi(2003=100) ................................................................................ 21
ekil 5. hracat Miktar Endeksi(2003=100) ............................................................................... 22
ekil 6. Kimya Sektr Ciro Endeksi ........................................................................................ 22

SANAY GENEL MDRL

3
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Ksaltmalar Listesi

AB
ABD
AEA
AKA
AR-GE
CEFIC
DPT
EUROSTAT
GSYH
KOB
LPG
NAFTA
REACH
TCMB
TEDA
TK
SGK

Belge Bal

Avrupa Birlii
Amerika Birleik Devletleri
Avrupa Ekonomik Alan
Avrupa Kimyasallar Ajans
Aratrma Gelitirme
Avrupa Kimya Sanayi Konseyi
Devlet Planlama Tekilat
Avrupa statistik Ofisi
Gayri Safi Yurtii Haslas
Kk ve Orta Byklkteki letmeler
Svlatrlm Petrol Gaz
Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlamas
Avrupa Birlii Kimyasallarn Kayd, Deerlendirilmesi ve zni Tz
Trkiye Cumhuriyeti Merkez Bankas
Trkiye Elektrik Datm Anonim irketi
Trkiye statistik Kurumu
Sosyal Gvenlik Kurumu

SANAY GENEL MDRL

4
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

YNETC ZET

Belge Bal

Kimya sanayi tarafndan retilen (plastikten kozmetie, ilalardan boyalara ) rnlerin % 30u
dorudan tketiciye ularken % 70i ise dier sektrlerde (tekstil, elektrikli eya, metal,
madeni rnler, inaat, otomotiv, kt, hizmet sektr) ara mal veya hammadde olarak
kullanlmaktadr. Bu zellii nedeniyle kimya sanayi hem yaammz hem de dier sektrler
iin vazgeilmez neme sahip bir sanayi daldr.
Kimya sektr olduka geni bir rn yelpazesine sahiptir. Sektr, temizlik rnleri, boya,
kozmetik rnleri, ilalar gibi tketim mallarnn yan sra, tarm sektr iin gbreler ve tarm
ilalar, kimya sanayinin de dhil olduu imalat sanayinin ihtiya duyduu organik ve
inorganik kimyasallar, boyalar, laboratuvar kimyasallar, termoplastikler ve benzeri rnleri
retmektedir.
Bylesine youn rn yelpazesine sahip olan kimya sektr ithalata baml bir sektrdr.
Kullanlan hammaddenin % 70i ithal edilmekte, % 30u ise yerli retimle karlanmaktadr.
Plastik ve kauuk sektr % 90 orannda petrokimya sektrne bamldr. Petrokimya sektr
ise Nafta, LPG gibi petrol rnleri veya doal gaza dayal temel girdileri kullanarak plastik,
lastik, elyaf hammaddeleri ve dier organik ara mallar reten, geni bir retim yelpazesine
sahip, byk lekli, sermaye ve teknoloji youn bir sektrdr. Kimyasal madde ve rnleri
sektrnn ithalata bamll, plastik ve kauuk sektrne gre daha dk seviyededir.
Sektrn nemli sorunlarndan bir dieri de yatrm yaplacak yer konusunda sknt
yaanmasdr. Bilindii gibi sektr tarafndan retilen birok kimyasal madde evre ve insan
sal zerinde olumsuz etki gstermekte ve bu tr kimyasallar tehlikeli kimyasallar olarak
kabul edilmektedir. Bu nedenle kimya sektrnde yaplacak yatrmlar evre kirlilii ile zde
tutulduu iin yatrm konusunda ciddi sorunlar yaanmaktadr. Ancak organize sanayi
blgelerinde, bilhassa ihtisas organize sanayi blgelerinde bu tr sorunlar en asgari seviyeye
indirgemek mmkn olmaktadr. Bu nedenle sektrn gelimesi asndan ihtisas organize
sanayi blgelerinde yaplacak yatrmlar ok nemlidir.
letmelerin rekabet gcnn artrlmasnda baarl bir yntem olarak kmelenme yaklam
son yllarda olduka yaygnlamtr. htisas organize sanayi blgelerinin yatrma almas ve
sektrel kmelenme modelinin desteklenmesi durumunda, sektrn evre sorununun zlmesi
yannda, rekabeti artlarda yatrm yeri de salanm olacaktr.
AB mevzuatnda kimya sanayine ilikin evre konulu birok dzenleme bulunmaktadr.
Bunlardan en nemlisi 17 Kasm 2005 tarihinde Avrupa Parlamentosu tarafndan kabul edilen
REACH (Kimyasallarn Kayd, Deerlendirilmesi ve zni) direktifidir. Avrupa Birlii
Kimyasallar Politikasn tekil eden REACH Tz 1 Haziran 2007de yrrle girmitir.
Sz konusu tze gre, AB+AEA (zlanda, Norve ve Lihtentayn) lkelerinde faaliyet
gsteren ve ylda 1 ton veya daha fazla miktarda kimyasal madde reten veya ithal eden
firmalarn sz konusu kimyasal maddeleri AB rgtlenmesi ierisinde yer alan Avrupa
Kimyasallar Ajans (AKA) ynetimindeki merkezi bir veri tabanna kaydettirmesi zorunludur.
Tzn tm uygulamalarndan ABdeki reticiler veya ithalatlar sorumlu olsalar da, bu
ykmllklerin AB dndan mal tedarik edilen firmalarla paylalmak zorunda olunmas
nedeniyle AB dndaki pazarlar da REACH ten etkilenmektedir.

SANAY GENEL MDRL

5
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

nsan salnn ve evrenin korunmasnn yan sra piyasann rekabeti ve etkin

Belgeyapsnn
Bal
korunmasnn da hedeflendii direktif, hem kimyasallardan kaynaklanan risklerin ynetiminde,
hem retilen kimyasallar hakknda salkl bilgilerin salanmas konusunda, sanayiye byk
sorumluluklar yklemektedir.
Sz konusu durumun, sektr firmalarmza, AB mevzuatn ve gei srecini takip edebilecek
yetkin personel istihdam etmeleri ve daha nemlisi, gei srecinde yaplacak dzenlemelere
ilikin maliyet unsurlarna katlanmalar ynyle nemli zorluklar douraca ngrlmektedir.
REACHin getirdii mali ve idari ykmllkler bir takvime balanmtr. Bu takvime gre 1
Haziran 2008 tarihinde balayan n kayt sreci, 1 Aralk 2008de son bulmutur. n kayt
ilemlerini tamamlayan irketler, kayt ilemlerini retim/ithalat tonajna ve maddenin risk
snflandrmasna gre kademeli olarak belirlenen tarihlerde (2010, 2013, 2018)
yaptracaklardr.
2011 ylnda, kimya sektr ithalat 37,8 milyar ABD dolar, ihracat ise 13 milyar ABD dolar
olarak gereklemitir. Kimya sektr, d ticaretinin yardan fazlasn AB lkeleri ile
yapmaktadr.
TK verilerine gre kimya sektrnde 2009 ylnda 229.465 kii istihdam edilmektedir.
Kimya sektr istihdamnn imalat sanayi iindeki pay 2009 ylnda % 8,8 olmutur.
2008 yl itibariyle kimya sektrnde 18.858 iyeri bulunurken bu rakam % 15,8 artarak 2009
ylnda 21.836 olmutur. Kimya sektr iyeri saysnn imalat sanayi iindeki pay 2009
ylnda % 6,81 olmutur.

SANAY GENEL MDRL

6
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

1. SEKTRN GENEL DURUMU

Belge Bal

1.1. Sektrn Dnya Ekonomisi ve AB lkelerindeki Durumu

Kimya Sanayi; nmzdeki yllarda kresel retim ve ticarette etkin olacak sektrlerden
otomotiv, bilgi ve iletiim teknolojileri, makine, yatrm ve tketim mallar sektrlerinin
tamamna girdi salamaktadr.
Dnyada kimya sektrnde bilimsel gelimeler nanoteknoloji, biyokimya, katalizr, genetik,
organik kimya ve polimer kimyas alanlarnda gzlenmektedir. Son yllarda bu alanlarda
yaplan aratrmalar meyvelerini vermeye balamtr.
Dnya kimya sanayinde nceki yllarda sren Avrupa Birlii hkimiyeti, son yllarda Uzak
Dou ve Asyaya gemi bulunmaktadr. 2010 ylnda dnyadaki toplam kimyasal madde sat
2.353 milyar avro olmutur. Bu satlarn 1.147 milyar avroluk blmn Asya lkeleri, 491
milyar avroluk blmn AB lkeleri, 455 milyar avroluk blmn NAFTA lkeleri
gerekletirmitir. Geri kalan satlar ise dier lkelerce gerekletirilmitir.
Dnyadaki kimyasal madde d ticaretinin corafi dalmna bakld zaman halen ABnin en
byk d ticaret hacmine sahip olduu grlmektedir. Dnya kimya ihracatnn % 44n
gerekletiren AB, dnya kimya ithalatnn da % 37sini yapmaktadr. Asya lkeleri ihracatn
% 33n, ithalatn ise % 37sini, NAFTA lkeleri ihracatn % 14n, ithalatn % 11ini,
Dier Avrupa lkeleri ise ihracatn % 5ini, ithalatn % 6sn yapmaktadr.
Dnyada kimya sanayinin yaklak % 38ini ana kimyasallar, % 27sini zel kimyasallar, %
25ini farmastikler ve % 10unu tketici kimyasallar oluturmakta olup; kimya retiminin
yaklak % 33 Asya, % 29u Avrupa Birlii, % 25i NAFTA lkeleri tarafndan
gerekletirilmektedir.
1.2. Sektrn Trkiyedeki Genel Durumu
Plastikten kozmetie, ilalardan boyalara kadar birok alanda salad nihai rnlerin yan
sra, pek ok sektre de ara mal ve hammadde temin eden bir sanayi dal olan Kimya
sektrnde retim 2007 ylnda % 8,7 artmasna karn, kresel ekonomik krizin etkisi sonucu
2008 ylnda % 0,3 orannda daralmtr.
Kimyasal madde ve rnleri imalat sektrnde retimde ilk daralmann sinyalleri 2008 yl
Eyll aynda alnmaya balamtr. Eyll aynda de geen endeks bu dn 2009 yl
Mart ayna kadar srdrmtr. 2009 yl Mart ayndan itibaren tekrar ykselmeye balayan
endeks, bu ykselii 2010 yl Ocak ayna kadar devam ettirmitir. 2010 yl Ocak ayndaki
d ksa srm ve endeks ubat ayndan itibaren tekrar ykselie gemitir. 2010 yl Aralk
aynda bir nceki yln ayn ayna gre % 7,1 orannda artan endeks, bu artn 2011 ylnda da
srdrm ve 2011 yl Aralk aynda bir nceki yln ayn ayna gre % 4,2 orannda artarak
149,5 olmutur
Kimya sektrnde kapasite kullanm, dier sektrlere verdii girdileri de gz nnde
bulundurursak, lkenin genel eilimine bal olarak gelime gstermitir. Son drt ylda
arlkl kapasite kullanm oran % 73,8 olmutur.

SANAY GENEL MDRL

7
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Kresel ekonomik krizin etkisi ile kimya sektrnde kapasite kullanm oranlarndaki
d
Belge Bal
2008 ylnn Austos aynda balam ve 2009 ylnn ubat ayna kadar devam etmitir. 2009
ubat aynda ykselmeye balayan kapasite kullanm oran 2009 yl Aralk aynda % 71,4
seviyesinde gereklemitir. 2010 yl Nisan ayna kadar inili kl bir grafik izleyen kapasite
kullanm oran Nisan ayndan itibaren tekrar ykselie gemi ve 2010 yl Aralk aynda bir
nceki yln ayn ayna gre 6,3 puan artarak % 77,7 olmutur. Endeks artn 2011 ylnda
devam ettirememi ve 2011 yl Aralk aynda bir nceki yln ayn ayna gre 1,4 puan
azalarak % 76,3 olmutur.
Kimya sektr sermaye-teknoloji youn bir sektr olduu iin igc younluu dktr. Bu
nedenle sektrn imalat sektr istihdam iindeki pay son be yldr ortalama % 8 dzeyinde
seyretmitir.
2011 ylnda 190 lkeye 13 milyar dolarlk ihracat yapan sektr, 139 lkeden ise 37,8 milyar
dolarlk ithalat yapmtr. Grld gibi sektr dnyann her ktasna mal satarken, dnyann
drt bir yanndan da ithalat yapmaktadr. Yapt ihracatla orta sralarda yer alan sektr, yapt
ithalatla birinci sraya yerlemitir.
NACE Rev.1 snflamasna gre 22 alt sektr ihracat iindeki paylar asndan
deerlendirildiinde; 2011 ylnda Kimyasal Madde ve rnleri Sektr % 5,4lk payla 7nci
srada, Plastik ve Kauuk rnleri sektr % 5lik payla 8 inci srada yer almaktadr.
NACE Rev.1 snflamasna gre 22 alt sektr ithalat iindeki paylar asndan
deerlendirildiinde; 2011 ylnda Kimyasal Madde ve rnleri Sektr % 18lik payla 1inci
srada, Plastik ve Kauuk rnleri sektr % 2,44lk payla 12inci srada yer almaktadr.
malat sanayinde yaratlan toplam katma deer ierisinde kimyasal madde ve rnleri sektr 4
nc srada, plastik ve kauuk sektr 9uncu srada yer almtr.
2000 ylnda 2,2 milyar dolar olan ihracatmz her yl kademeli bir ekilde artarak 2011 ylnda
13 milyar dolar olmutur. Kimya sektr bugn 22 bin firmann, 230 bin alan olan ve 2.600
madde ve mstahzarn retildii dev bir sektr haline gelmitir. Kimyasal madde ve rnleri
sektrnde son yllarda ihracatta gsterilen baarda kresel ekonomik kriz nedeniyle
kaybedilen pazarlarn, yeni pazarlarla telafi etme yoluna gidilmesi nem arz etmitir.
Kimya sektr, d ticaretinin yardan fazlasn AB lkeleri ile yapmaktadr. 2008 ylnda d
ticaretimizin % 52si AB lkeleri ile yaplrken, bu rakam 2009 ylnda % 51, 2010 ylnda %
49,2ye dmtr. Bunun temel nedeni ekonomik kriz nedeniyle sektrn yeni pazar arayna
girmesidir. 2009 ylnda d ticaretimizin % 27,2si Yakn ve Orta Dou lkeleri ve Dier Asya
lkeleri ile yaplrken bu oran 2010 ylnda % 29,4e ykselmitir. 2011 ylnda AB ile d
ticaretimiz % 47,3 oranna gerilerken, Yakn ve Orta Dou lkeleri ve Dier Asya lkeleri ile
bu oran % 31,7 ykselmitir.
Kimya sektr ierisinde plastik ve kauuk rnleri sektr nemli bir yere sahiptir. Kimya
sektrnde alanlarn % 59,3 ve giriimcilerin % 77si plastik ve kauuk rnleri imalat
sektrnde faaliyet gstermektedir. TUKin 2009 yl verilerine gre kimya sektrnde
yaplan ihracatn % 48,4 bu sektr tarafndan yaplmtr. 2010 ylnda bu oran % 46,2ye
gerilemesine ramen, 2011 ylnda sektrn yaratt yeni pazarlar etkisini gstermi ve kimya
sektr ihracatnn % 48i plastik ve kauuk rnleri sektr tarafndan gerekletirilmitir.

SANAY GENEL MDRL

8
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

1.3. Sektrdeki retim Eilimleri ve retilen Balca rnler

Belge Bal

Kimya sektr olduka geni bir rn yelpazesine sahiptir. Sektr, temizlik rnleri, boya,
kozmetik rnleri, ilalar gibi tketim mallarnn yan sra, tarm sektr iin gbreler ve tarm
ilalar, kimya sanayinin de dahil olduu imalat sanayinin ihtiya duyduu organik ve
inorganik kimyasallar, boyalar, laboratuvar kimyasallar, termoplastikler ve benzeri rnleri
retmektedir. Bu rnlerin % 83 KOBler tarafndan retilmektedir. Geriye kalan firmalar
Trkiye standartlarna gre byk firmalar olarak kabul edilebilir. Kimya sektrnde yaklak
2600 kimyasal madde ve mstahzar retilmektedir. Bu retimlerde kullanlan yntem ve
teknolojilerin bir ksm kresel rekabete ayak uydurabilecek seviyededir.
Petrokimya sektr, lkemizdeki toplam kimyasal retiminin % 25ini temsil etmektedir. Bu
sektrn en byk reticisi, PVC, AYPE, YYPE, PP, ACN, PTA, MEG, PA, DEG, TEG,
Benzen, P-X, C5 Karm, C4, Aromatik Ya, Ham Benzin, Sudkostik, Hidrojen, Masterbatch,
ve Plastik Mamulleri reterek 2011 ylnda yurtii talebin ancak % 25ini karlayabilmitir.
Deterjan ve temizlik maddeleri sektrnn hammadde asndan da baml olduunu
sylemek mmkndr. nemli girdilerden LAB, STPP, enzim, optik aartc ve parfm
ithalata dayaldr. Bunlarn dnda ambalaj olarak yerli retim kullanlmakla beraber bunun
hammaddesi de nemli lde ithal edilmektedir.
Sabun sektrnn nemli girdileri donya ve tropik bitkisel yalar, ambalaj sanayi rnleri,
kostik soda ve tuz olarak tanmlanabilir. Bunlardan en nemli ithal kalemini tekil eden
donya genellikle ABDden, tropik yalar ise Malezya veya Endonezyadan ithal
edilmektedir. retimin yaklak olarak % 40 kadar lke iinde tketilmekte, % 60 ise ihra
edilmektedir. Sektrn lke ekonomisi iindeki yeri miktar ve deer olarak ok nemli
olmamakla birlikte retiminin yardan fazlasn ihra eden ender sanayi kollarmzdan biridir.
la sanayi, en yksek katma deer salayan sektrlerin arasnda yer almaktadr. lkemizde,
sektr sahip olduu potansiyele ramen rekabet parametreleri deerlendirmesine gre dnya
pazarlarnda istenen rekabet gcne henz ulaamamtr. Sektrn dnya pazar iinde pay %
0,2 dolayndadr. Trkiye ila sektrnde yaklak 300 firma faaliyet gstermektedir.
Bunlardan 53nn retim tesisi mevcuttur. 42 adet yabanc sermayeli firmann 14
retimlerini kendi tesislerinde yapmaktadr.
Lastik sektrnn en nemli girdileri, tabii ve sentetik kauuk ve karbon karasdr. zellikle
tabii kauukta % 100 ithalat bamll bulunmaktadr. Dierlerinde ise ithal oran % 50nin
zerindedir. Lastik sektrnn ktsn talep eden kullanc sektr ise otomotiv endstrisidir.
Otomotiv endstrisinin krizde olduu dnemlerde, lastik sektr de dolayl olarak olumsuz
ynde etkilenmektedir. Lastik sektrnn rekabet gc, i piyasadaki ok dk fiyatlarla
Uzakdou lkelerinden ithal edilen lastikler sebebi ile azalmaktadr.
Trkiye, bugn sektrel yaps ve gc itibar ile Avrupann 6nc boya reticisi
konumundadr. Sektrn toplam retim kapasitesi yaklak 800 bin ton/yl olup, kapasite
kullanm oran % 65 dzeyindedir. Trk boya sanayisinin bu lek iinde dnya pazarlarndan
ald pay ise % 2 dolaylarndadr.
Trkiyede boya tketiminin, kullanm alanlarna gre dalm u ekilde gereklemektedir;
naat boya ve vernikleri % 55, ahap mobilya boyalar % 15, deniz boyalar % 3, otomotiv

SANAY GENEL MDRL

9
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

boyalar % 9, metal boya ve vernikler % 9, toz boya % 7 ve dier boyalar yaklak

% 2
Belge Bal
orannda pay almaktadr.
Dnya boya retiminin yaklak % 40 ilk firma tarafndan gerekletirilmektedir.
Birlemeler ve satn almalar giderek artmakta, kreselleme hz kazanmaktadr.
1.4. Sektrn Alt Sektrleri ve Etkileim Halinde Olduu Dier Sektrler
Kimya sanayi, plastikten kozmetie, ilalardan boyalara kadar birok alanda salad nihai
rnlerin yan sra, pek ok sektre de ara mal ve hammadde temin eden bir sanayi dal olarak,
ekonomide nemli bir role sahiptir. Sektr hayat standardmz arttran, hastalklara kar
korunmay ve tedaviyi salayan, temizlik ve hijyen konularnda katkda bulunan, giyinme ve
beslenmede insanln ihtiyacn karlayan bir sanayi daldr.
ekil 1. Kimya Sanayinin Dier Sektrlerle likisi

Kaynak: CEFIC

Kimya sanayi; tarm ilalar, sentetik gbreler, veteriner ilalar, sentetik elyaflar, sabun,
deterjan, temizleyiciler, plastik hammaddeleri, beeri ila sanayi, kozmetik sanayi, boya,
yardmc maddeler, deri, tekstil, inaat (boru, levha, kap, pencere vb.), yaptrc, derz, dolgu
maddeleri, izolasyon malzemeleri, fotoraf malzemeleri, barut ve patlayclar gibi birok
sanayi alanna nihai ve ara rn salamaktadr.
1.5. Sektrn Blgesel Yaps ve Kmelenmeler
Kimya Sanayi, lojistik nemi asndan ounlukla lkenin ky blgelerinde lokalize olmutur.
Petrol ve petrol rnleri, deterjan, sabun, ila kimyasallar, boya gibi rnleri reten kimya
firmalarnn ou Marmara Blgesinin byk sanayi ili olan stanbul, Kocaeli ve
Sakaryada, Ege Blgesinde zmirde yerleim gsterirken, gbre ve petrol rnleri
firmalarnn ou Akdeniz Blgesinde toplanmtr. Ayrca Akdeniz blgesinde ana ham
maddelerden olan soda, bikromat gibi nemli retim merkezleri de bulunmaktadr. Karadeniz
Blgesinde ise yine gbre fabrikalar gze arpmaktadr.

SANAY GENEL MDRL

10
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

1.6. Sektrn Kapasite Kullanm

Belge Bal

Kimya sektrnde kapasite kullanm, dier sektrlere verdii girdileri de gz nnde

bulundurursak, lkenin genel eilimine bal olarak gelime gstermitir. Son drt ylda
arlkl kapasite kullanm oran % 73,8 olmutur.
Tablo 1. Yllara Gre Kapasite Kullanm Oran (Arlkl Ortalama %)
2008

2009

2010

2011

Kimyasallarn ve Kimyasal rnlerin malat

72,43

68,94

80,37

82,6

Temel Eczaclk rnlerinin ve Eczacla Ait Malzemelerin malat

75,12

70,85

72,27

74,7

Kauuk ve Plastik rnleri malat

74,49

64,34

73,05

76,2

KMYA SEKTR ORTALAMASI

74,01

68,04

75,24

77,8

Kaynak: TCMB (NACE REV.2 Kod:20-21-22)

1.7. Sektrn yeri Says ve stihdam

TK verilerine gre 2004 ylnda kimya sektrnde 191.348 kii istihdam edilirken bu rakam
be ylda % 19,92 artarak 2009 ylnda 229.465e ulamtr. Kimya sektr istihdamnn
imalat sanayi iindeki pay 2004 ylnda % 7,96 iken, 2009 ylnda % 8,88 olmutur.
Tablo 2. Kimya Sektrnde alan Says
2004

2005

2006

2007

2008

2009

GENEL TOPLAM

7.541.452

8.939.894

9.419.476

9.829.061

10.087.751

9.526.769

malat Sanayi

2.404.342

2.583.747

2.684.240

2.776.303

2.858.485

2.584.773

7,96

7,86

7,91

7,62

8,03

8,88

191.348

203.330

212.513

211.675

229.759

229.465

malat Sanayi erisindeki

Pay (%)
KMYA SEKTR

Kaynak: TK (NACE REV.2 Kod:20-21-22)

2009 yl itibaryla kimya sektrnde 21.836 giriimci bulunmaktadr. malat sanayindeki

firmalarn % 6,81i kimya sektrnde yer almaktadr.
Tablo 3. Kimya Sektrnde Giriimci Says
2004

2005

2006

2007

2008

2009

GENEL TOPLAM

2.002.834

2.393.578

2.473.841

2.567.704

2.583.099

2.483.300

MALAT SANAY

281.029

302.459

309.841

316.596

321.652

320.815

5,15

5,55

5,48

5,83

5,86

6,81

14.489

16.796

16.987

18.475

18.858

21.836

malat Sanayi erisindeki

Pay (%)
KMYA SEKTR

Kaynak: TK (NACE Rev 2 Kod:20-21-22)

SANAY GENEL MDRL

11
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

1.8. Sektrn retim Deeri

Belge Bal

TK verilerine gre kimya sektrnn 2009 ylndaki retim deeri 51 milyar TL olmutur.
Bu deerin % 43 Kimyasallarn ve Kimyasal rnlerin, %15i Temel Eczaclk rnlerinin
ve Eczacla Ait Malzemelerin ve % 42i ise Kauuk ve Plastik rnlerinin malat sektr
tarafndan gerekletirilmitir.
Tablo 4. retim Deeri (TL)
2009
Kimyasallarn ve Kimyasal rnlerin malat
Temel Eczaclk rnlerinin ve Eczacla Ait Malzemelerin malat
Kauuk ve Plastik rnlerinin malat
KMYA SANAY TOPLAMI

21.886.712.214
8.074.547.033
21.182.561.843
51.123.821.090

malat Sanayi indeki Pay (%)

MALAT SANAY TOPLAMI
Genel retim Deeri indeki Pay (%)
GENEL LKE RETM DEER
Kaynak: TK (NACE Rev 2 Kod:20-21-22)

12,2
420.380.698.940
5
956.651.294.368

1.9. Sektrn Cirosu

TK verilerine gre kimya sektrnn 2009 ylndaki cirosunun % 43 Kimyasallarn ve
Kimyasal rnlerin, %16s Temel Eczaclk rnlerinin ve Eczacla Ait Malzemelerin ve %
41i ise Kauuk ve Plastik rnlerinin malat sektr tarafndan gerekletirilmitir.
Tablo 5. Kimya Sektr Cirosu (TL)
2009
Kimyasallarn ve Kimyasal rnlerin malat
Temel Eczaclk rnlerinin ve Eczacla Ait Malzemelerin malat
Kauuk ve Plastik rnlerinin malat
KMYA SANAY TOPLAMI
malat Sanayi indeki Pay (%)
MALAT SANAY TOPLAMI
Genel Ciro indeki Pay (%)
GENEL LKE CROSU
Kaynak: TK (NACE Rev 2 Kod:20-21-22)

23.850.007.874
8.965.792.442
22.519.448.892
55.335.249.208
12,3
449.456.575.288
3,37
1.640.231.919.667

1.10. Sektrn Katma Deeri

Kimya sektrnn 2009 yl faktr maliyeti ile katma deerinin imalat sanayi iindeki pay %
13,77 olmutur. Burada dikkati eken Kauuk ve Plastik rnlerinin malat sektrnn katma
deerinin Kimyasallarn ve Kimyasal rnlerinin malat sektrnn zerinde olmasdr.
Tablo 6. Kimya Sektr Katma Deeri (TL)
2009
Kimyasallarn ve Kimyasal rnlerin malat
Temel Eczaclk rnlerinin ve Eczacla Ait Malzemelerin malat
Kauuk ve Plastik rnlerinin malat
KMYA SANAY TOPLAMI

SANAY GENEL MDRL

3.986.446.200
2.639.285.804
5.044.180.596
11.669.912.611

12
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

malat Sanayi indeki Pay (%)

MALAT SANAY TOPLAMI
Genel Katma Deer indeki Pay (%)
GENEL LKE KATMA DEER
Kaynak: TK (NACE Rev 2 Kod:20-21-22)

13,77
Belge Bal
84.735.484.301
4,51
258.386.157.884

1.11. Sektrn Ar-Ge Faaliyeti

2009 yl Ar-Ge Faaliyetleri Aratrmas sonularna gre kamu kurulular, vakf niversiteleri
ve ticari sektrdeki anket sonular ile devlet niversitelerinin bte ve personel dkmlerine
dayal olarak, Trkiyede Gayri Safi Yurtii Ar-Ge Harcamas 2009 ylnda bir nceki yla gre
% 17,3 artarak 8.087.452.600 TL olarak hesaplanmtr. Trkiyede Gayri Safi Yurtii Ar-Ge
harcamasnn Gayri Safi Yurtii Hasla (GSYH) iindeki pay % 0,85tir. Bu oran 2008 ylnda
% 0,73tr.
2008 ylnda 217.263.934 TL olan kimya sektr Ar-Ge harcamas, 2009 ylnda % 11,7
orannda artarak, 242.804.010 TL olmutur. Trkiyede kimya sektrne yaplan Ar-Ge
harcamasnn GSYH iindeki pay 2008 ylnda, % 0,02 iken bu oran 2009 ylnda % 0,03
olmutur.
Tablo 7. Kimya Sektrnde Ar-Ge Harcamas (TL) (2009)
NACE Rev.2
Cari Harcamalar
Personel
Dier Cari
Kimyasallarn ve Kimyasal rnlerin
37.494.894
malat
Temel Eczaclk rnlerinin ve
31.118.808
Eczacla likin Malzemelerin malat
Kauuk ve Plastik rnlerin malat
24.667.170
Kaynak: TK (NACE REV.2 Kod:20-21-22)

39.014.032

Yatrm Harcamalar
Makine
Sabit Tesis
Tehizat
15.510.644
2.126.871

Toplam
94.146.441

48.087.207

11.500.843

1.046.468

91.753.326

20.465.164

10.869.889

902.020

56.904.243

1.12. Sektrn Elektrik Tketimi

Kimya sektrnn elektrik tketimi 2007 ylnda 9.035.487 MWh olmutur. Bu tketim
kresel ekonomik krizin etkileri ile 2008 ylnda bir nceki yla gre % 9,67, 2009 ylnda ise
% 14,9 orannda azalarak 6.942.327 MWh olarak gereklemitir.
Tablo 8. Kimya Sektrnde Elektrik Tketimi (MWh)
Plastik ve kauuk rnleri imalat

2006
2.146.593

2007
3.212.843

2008
2.540.123

2009
2.461.983

Kimyasal madde ve rnlerin imalat

4.963.129

5.822.644

5.621.754

4.480.344

10,6
7.109.722
68.026.712
143.070.499

12,2
9.035.487
73.794.540
155.135.260

10,9
8.161.877
74.850.263
161.947.528

9,9
6.942.327
70.470.076
156.894.070

malat sanayi ierisindeki pay (%)

KMYA SANAY TOPLAMI
SANAY TOPLAMI
TRKYE NET TKETM
Kaynak: TEDA

SANAY GENEL MDRL

13
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

1.13. Sektrn D Ticareti

Belge Bal

Kimya sektr gnmzde sanayilemi lkelerde enerji, tarm, salk, ulatrma, gda, inaat,
elektronik, tekstil ve evre koruma gibi alanlara salad yksek katma deer ieren rnler ve
bu sektrlere salad teknolojik yenilikler nedeniyle lokomotif sektr konumundadr.
Kimya sektr ithalat 2006 ylndan itibaren her yl artarak 2008 ylnda 30 milyar ABD
dolarna ulamtr. Ekonomik krizin etkileri sonucu 2009 ylnda ithalat, 2008 ylna gre % 21
orannda azalarak 24 milyar ABD dolar olarak gereklemitir. 2010 ylnda ekonomik krizin
etkilerini atlatan sektrn ithalat 2009 ylna gre % 26,75 orannda artarak 30,5 milyar ABD
dolarna ykselmitir. 2011 ylnda ise bir nceki yla gre % 23,9 artarak 37,8 milyar ABD
dolar olarak gereklemitir.
Tablo 9. Kimya Sektr thalat (Bin ABD Dolar)
Kimyasallarn ve Kimyasal rnlerin
malat
Temel Eczaclk rnlerinin ve
Eczacla Ait Malzemelerin malat
Kauuk ve Plastik rnlerinin
malat
KMYA SANAY TOPLAMI
malat Sanayi indeki Pay (%)
MALAT SANAY TOPLAMI
Genel thalat indeki Pay (%)
GENEL LKE THALATI

2007

2008

2009

2010

2011

19.800.222

22.273.924

16.992.636

22.309.364

28.204.577

3.829.048

4.735.852

4.419.350

4.770.114

5.065.192

3.115.400

3.453.795

2.709.151

3.493.202

4.483.847

26.774.670

30.463.571

24.121.137

30.572.680

37.753.616

19,95

20,21

21,66

20,98

20,5

134.213.655

150.711.582

111.342.174

145.714.811

184.264.019

15,74

15,08

17,12

16,48

15,68

170.062.715

201.963.574

140.928.421

185.544.332

240.833.236

Kaynak: TK (ISIC Rev 4 Kod:20,21,22)

Kimya sektr ihracat 2006 ylndan itibaren her yl artarak 2008 ylnda 9,7 milyar ABD
dolarna ulamtr. Ekonomik krizin etkileri sonucu 2009 ylnda ihracat, 2008 ylna gre %
14,48 orannda azalarak 8 milyar ABD dolar olarak gereklemitir. 2010 ylnda ise
ihracatmz bir nceki yla gre % 27,42 orannda artarak 10,6 milyar ABD dolar olmutur.
2011 ylnda ise 2010 ylna gre % 22,5 orannda artarak 13 milyar ABD dolar olarak
gereklemitir.
Tablo 10. Kimya Sektr hracat (Bin ABD Dolar)
2007

Kimyasallarn ve Kimyasal rnlerin

malat
Temel Eczaclk rnlerinin ve
Eczacla Ait Malzemelerin malat
Kauuk ve Plastik rnlerinin
malat
KMYA SANAY TOPLAMI
malat Sanayi indeki Pay (%)
MALAT SANAY TOPLAMI
Genel hracat indeki Pay (%)
GENEL HRACAT
Kaynak: TK (ISIC Rev 4 Kod:20,21,22)

SANAY GENEL MDRL

2008

2009

2010

2011

3.669.303

4.532.480

3.831.254

5.123.778

6.154.235

391.706

467.475

468.698

606.099

615.477

3.951.129

4.768.598

4.049.187

4.908.302

6.262.310

8.012.138
7,9

9.768.553
7,8

8.349.139
8,7

10.638.179
10

13.032.022
10,3

101.945.194
7,5
107.271.750

125.943.353
7,4
132.027.196

96.143.485
8,2
102.142.613

106.347.366
9,3
113.883.219

127.049.454
9,7
134.954.362

14
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

2011 ylnda kimya sektrnde en fazla ihracat yaptmz lke grubu 5.3 milyar Belge
dolar Bal
ile AB27 lkeleri olmutur. AB-27yi 2.978 milyon dolarla Yakn ve Ortadou lkeleri, 1.6 milyar
dolarla Dier Avrupa lkeleri izlemitir.
2011 ylnda kimya sektrnde en fazla ithalat yaptmz lke grubu 18.8 milyar dolarla AB27 olmutur. AB-27yi 7.9 milyar dolarla Dier Asya lkeleri izlemitir.
Tablo 11. Kimya Sektrnde Corafi Blgelere Gre D Ticaret (ABD Dolar)
2010
LKE GRUBU
ISIC Rev 4
hracat
thalat
hracat

2011
thalat

Avrupa Birlii 27

20-21-22

4.207.356.982

16.078.390.867

5.274.789.532

18.768.801.579

Dier
Avrupa
(A.B Hari)

20-21-22

1.314.026.397

2.338.946.843

1.555.152.245

2.917.019.296

Kuzey Afrika
Dier Afrika

20-21-22
20-21-22

751.739.145
197.565.819

876.557.513
48.652.163

661.281.748
298.527.346

912.982.352
69.654.516

Kuzey Amerika

20-21-22

309.503.106

1.895.935.848

371.589.749

2.557.808.807

Orta Amerika ve
Karayipler

20-21-22

61.427.906

116.694.506

49.656.748

153.017.243

Gney Amerika
Yakn ve Orta
Dou
Dier Asya

20-21-22
20-21-22

153.806.143
2.208.924.902

211.090.574
2.708.858.233

173.005.535
2.978.021.657

285.298.447
3.762.773.886

20-21-22

1.205.651.234

5.999.091.241

1.386.822.780

7.989.694.815

Avustralya
ve
Yeni Zelanda
Dier Okyanusya
ve Kutup Bl.
lkeleri
Kesinlememi
lke ve Askeri
Blgeler
Serbest Blgeler

20-21-22

38.881.223

76.375.114

57.139.281

65.526.839

20-21-22

1.311.888

84,218

1.339.458

28.127

20-21-22

651.871

866.640

920.611

2.800.512

20-21-22

187.333.173

221.136.453

223.775.222

268.209.692

TOPLAM
10.638.179.789
Kaynak: TK (NACE Rev 2 Kod:20-21-22)

30.572.680.213

13.032.021.912

37.753.616.111

Kimya sektr 2011 ylnda en fazla ihracat 3.717 milyon dolar ile Plastik rnlerin malat
sektrnde yapmtr. Bu sektr 2.047 milyon dolar ile Temel Kimyasal Maddelerin malat,
1.382 milyon dolar ile ve D Lastik malat sektr izlemitir.
2011 ylnda en fazla ithalat yaptmz alt sektr 10.814 milyon dolar ile Birincil Formda
Plastik ve Sentetik Kauuk malat sektr olmutur. Bu sektr 7.902 milyon dolar ile Temel
Kimyasal Maddelerin malat, 5.1 milyar dolar ile Eczaclkla lgili rnlerin, Tbbi Kimyasal
ve Bitkisel rnlerin malat sektr izlemitir.

SANAY GENEL MDRL

15
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Belge Bal

Tablo 12. Kimya Sektrnde Alt Sektrler tibariyle D Ticaret (ABD Dolar)
2010
ISIC
Rev.4
2011

ISIC ad

Temel Kimyasal Maddelerin

malat
2012
Kimyasal Gbre ve Azotlu
Bileiklerin malat
2013
Birincil Formda Plastik ve
Sentetik Kauuk malat
2021
Haere lalar ve Dier ZiraiKimyasal rnlerin malat
2022
Boya, Vernik ve Benzeri
Kaplayc Maddeler le
Matbaa Mrekkebi ve Macun
malat
2023
Sabun Ve Deterjan, Temizlik
ve Parlatc Maddeleri;
Parfm; Kozmetik Ve Tuvalet
Malzemeleri malat
2029
Baka Yerde
Snflandrlmam Dier
Kimyasal rnlerin malat
2030
Suni Veya Sentetik Elyaf
malat
2100
Eczaclkla lgili rnlerin,
Tbbi Kimyasal ve Bitkisel
rnlerin malat
2211
Ve D Lastik malat
2219
Dier Kauuk rnleri malat
2220
Plastik rnlerin malat
Yl Toplam
Kaynak: TK (NACE Rev 2 Kod:20-21-22)

2011

hracat

thalat

hracat

thalat

1.625.872.568

6.218.568.296

2.046.771.832

7.901.572.016

205.222.480

1.352.115.888

236.380.305

1.738.454.876

719.850.106

8.214.186.701

922.271.546

10.814.180.648

64.311.222

277.032.205

72.009.241

360.846.572

400.923.823

701.710.408

465.080.884

835.512.059

1.101.082.247

1.065.281.001

1.254.428.424

1.257.078.246

418.369.599

2.350.378.126

488.857.732

2.720.129.936

588.145.959

2.130.091.719

668.434.994

2.576.802.935

606.099.359

4.770.113.702

615.477.448

5.065.192.239

996.515.674
873.661.050
3.038.125.702
10.638.179.789

657.173.597
668.315.137
2.167.713.433
30.572.680.213

1.381.991.025
1.162.929.454
3.717.389.027
13.032.021.912

885.415.056
851.908.946
2.746.522.582
37.753.616.111

1.14. Sektrn Maliyet Bileenleri (enerji, igc, hammadde vb. genel deerlendirmeler,
oransal veriler, tespitler vb.)
Bilindii gibi kimya sektr tarafndan retilen birok kimyasal madde evre ve insan sal
zerinde olumsuz etki gstermekte ve bu tr kimyasallar tehlikeli kimyasallar olarak kabul
edilmektedir. Bu nedenle kimya sektrnde yaplacak yatrmlar evre kirlilii ile zde
tutulduu iin yatrm konusunda ciddi sorunlar yaanmaktadr. Fabrika yeri bulmak ve
yatrm btn brokrasiyi tamamlayarak gerekletirmek daha yatrm aamasnda maliyetleri
etkilemektedir.
Kimya sektr gerek hammadde gerek teknoloji olarak ithalata bamldr. retimde
hammadde ithalat nemli bir maliyet unsurudur. Gmrk vergi oranlar sfr dahi olsa
hammadde ithalat yzde on maliyet yaratmaktadr.
Kimya sektr ok fazla dzenlemeye tabi olan bir sektrdr. Btn bunlarn sektrdeki
firmalara byk maliyetler yaratmas kanlmazdr. zellikle AB reglasyonlar nedeniyle
SANAY GENEL MDRL

16
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

uyulmas gereken mevzuatn lkemiz mevzuatna uyarlanmas ve Avrupa

Birlii
Belge Bal
standartlarnda bir evre kalitesine ulamamz iin yaplmas gereken yatrmlara, KOBler
ancak %30 seviyesinde uyum salayabilmektedir.
2008 yl TK verilerine gre sanayi grubu tarafndan 12.481.633 ton atk retilmitir.
retilen bu atn 997.464 tonu kimya sektr tarafndan retilmitir. Kimya sektr atn
460.705 tonunu geri kazanm, 536.759 tonunu ise bertaraf etmitir.
REACH Tz 2007 ylnda uygulamaya girmitir. Sz konusu tze gre, AB+AEA
(zlanda, Norve ve Lihtentayn) lkelerinde faaliyet gsteren ve ylda 1 ton veya daha fazla
miktarda kimyasal madde reten veya ithal eden firmalarn sz konusu kimyasal maddeleri AB
rgtlenmesi ierisinde yer alan Avrupa Kimyasallar Ajans (AKA) ynetimindeki merkezi bir
veri tabanna kaydettirmesi zorunludur. Bu durum ihracatnn yarsna yakn bir ksmn AB
lkelerine yapan kimya sektrn yakndan ilgilendirmektedir. Her bir kimyasal maddenin
kayd iin, maddenin nitelii ve madde saysna gre, tahmini harcama tutar 15 ila 30 bin avro
arasnda deimektedir. Bu tutarn rn says artka firmalar zerinde ciddi bir maliyeti
olacaktr.
Kimya sektrnde birok rnn depolama ve tama maliyetleri dier sektrlere gre daha
yksektir. Tehlikeli maddelerin insan salna, dier canl varlklara ve evreye zarar
vermeden gvenli ve dzenli bir ekilde tanmasn salamak amacyla yrrle konulan her
mevzuat, sektrn retim maliyetlerini artrmaktadr.
Kimya sektrnde alanlarn saat bana creti imalat sanayi ortalamasnn zerindedir.
Sektrn, birok alt sektrnde yksek ve teknik retim grm personel kullanlmaktadr.
stihdam edilen personel okullarda aldklar eitimlere ek olarak alt birime gre ayrca
eitim almaktadr. Bu durum kimya sektrndeki cretleri dolays ile retim maliyetlerini
etkilemektedir.
1.15. Sektrn 20132023 Projeksiyonu
Kimya sektrn temsil eden zel sektr kurulular, kamu kurulular ve niversite
temsilcilerinin katklar ile hazrlanan Kimya Sektr Strateji Belgesi ve Eylem Plan Austos
2011 tarihinde Ekonomi Koordinasyon Kuruluna teslim edilmitir.
Trkiye Kimya Sektr Strateji Belgesi ve Eylem Plan; dnyada ve lkemizde deien
ekonomik ve sosyal koullar, Dokuzuncu Kalknma Plan Stratejisi (20072013), Orta Vadeli
Program (20102012), 2010 yl program, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl 20102014
Stratejik Plan ve Trkiye Sanayi Stratejisi Belgesi (2011-2014) yer alan temel ilkeler,
vizyonlar, amalar ve hedefler dikkate alnarak hazrlanmtr.
20122015 yllarn kapsayan Trkiye Kimya Sektr Stratejisi Belgesinin genel amac
Yksek katma deerli, evreye ve insan salna duyarl sre ve rnlerle, kimya sektrnde
srdrlebilir ve rekabeti bir ekilde d ticaret dengesini lke lehine gelitirerek dnyada sz
sahibi bir konuma gelmek eklinde belirlenmitir.
Bu genel amac gerekletirmek zere, kimya sektrnn ncelikli sorun alanlarndan da yola
klarak, alt hedef tespit edilmitir. Tespit edilen alt hedefe ulamak iin 37 eylemin hayata
geirilmesi planlanmaktadr. Kimya sektrnn nmzdeki drt yl ierisinde hedefi, 37
eylemi gerekletirerek genel amaca ulamak olacaktr-.
SANAY GENEL MDRL

17
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Belge Bal

Trkiyenin ihracat stratejisi iin kresel ve sektrel ngrler 2023 almas yaplmtr.
Yaplan bu alma ile dnya ekonomisi, dnya ticareti, dnya ihracat pazarlar ve sektrleri
iin 2023 ylna kadar olan dneme ilikin saysal ngrler hazrlanmtr.
Yaplan almada, kresel ekonomik krizin etkisi ile daralan dnya ticaretinin 2010 ve
2011de beklenenden daha hzl toparlanma srecine girecei tahmin edilmektedir. Buna
ramen dnya ticaretinin ancak 2013te 2008 yl seviyesine ulamas beklenmektedir.
20092013 yllar arasnda; lkelerde daha dengeli i tketim ve ihracat artna dayal bir
bymenin olaca, gelimi lkelerde tasarruf, gelien lkelerde tketim eiliminde art
olaca, piyasalarda dzenleme ve gzetim otoritelerinin glenecei, gelien lkelerin dnya
ticaretinden ald payn artaca ngrlmektedir.
Kimya sanayisi, 19972007 yllar arasnda kresel lekte yllk ortalama yzde 5 bymtr
(byme toplam satlar itibariyle). Bu dnemde yllk ortalama byme AB ve NAFTA
blgesinde yzde 4, Asyada yzde 6 ve Ortadouda yzde 9 olmutur.
2020 ylna kadar olan dnemde (20062020 dnemi iin) kimya sanayinde kresel lekte
byme oran yllk ortalama yzde 4,4 olarak ngrlmektedir. Bymeler ABde yzde 3,7,
NAFTA blgesinde yzde 3,2, Asyada yzde 5,9, Ortadouda yzde 7,5 olacaktr.
Bu byme ngrlerine bal olarak 2007 ylnda 3,6 trilyon dolar olan sat hacmi 2015
ylnda 5,1 trilyon dolara, 2020 ylnda 6,3 trilyon dolara ulaacaktr.
Kimyevi maddeler ve mamullerine olan talep zellikle Asya-Pasifik merkezli gelien lkeler
bata olmak zere artacaktr. Kimyevi maddeler ve mamulleri, petrol trevi ve sentetik eklinde
daha ok sanayi girdisi olarak kullanlmaktadr. Bu girdileri kullanan sanayilerin Asya-Pasifik
blgesinde younlamas ile talep bu blgede daha hzl genilemektedir. Nihai tketim
rnlerine ynelik talep de kii ba gelir ve refah art yaanan gelien lkelerde daha hzl
artmaktadr.
Kimyevi madde ve mamullere ynelik kuvvetli talep art, ilave kapasite ihtiyacn da
tetiklemektedir. 2020 ylna kadar olan dnemde ilave kapasitelerin nemli bir blm in
bata olmak zere Asyada ve Ortadouda kurulacaktr. in hzla genileyen i talebi
karlamak iin byk kapasiteli yatrmlar srdrecektir. Japonya ve G.Korenin evre
kstlar ile ilave yatrmlar snrlandrmas yeni kapasitelerin in ve dier blge lkelerinde
toplulamasna yol aacaktr. Krfez lkeleri de ham petrol rnleri ile birlikte ilenmi
rnlerin retimi ve ihracatn da hedeflemektedir. Bu nedenle Ortadouda ileme kapasitesi
genileyecektir.
Kimya sanayinde teknolojik yenilikler alt sektrlerde ve rnlerde gelimeleri nemli lde
ekillendirecektir. malat sanayi iinde teknolojik ilerlemelerin en ok etkili olaca sektrlerin
banda kimya sanayi gelmektedir. Teknolojik gelimeler ila ve eczaclk rnlerinin
eitlenmesi ve ok sayda yeni rn retimi, yeni organik ve inorganik kompozit rnler
yaratlmas, polimer-monomer, etilen tabanl yeni malzemeler yaratlmas ve retilmesi,
polimer tabanl malzeme retimi ve tketiminin genilemesi, fonksiyonel ve sentetik yeni
rnlerin yaratlmas ve retilmesi alanlarnda younlaacaktr.

SANAY GENEL MDRL

18
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Teknolojik gelimeler ile birlikte temel kimyevi maddelerin yerine sentetik rnlerin
ve yeni
Belge Bal
malzemelerin kullanlmas ve zellikle bunlarn srdrlebilir byme, enerji verimlilii, evre
koruma hassasiyetlerine bal taleplerin artmas ile birlikte temel rnlerin tketim ve retim
artlar snrlanacaktr. Yine bu hassasiyetlere bal olarak geri kazanma ve yeniden kullanm
eilimlerinin de kuvvetlenmesi retim artn snrlandracaktr.
Tm bu ngrler dorultusunda kimya sektrnn, Trkiyenin dnyadaki petrol ve doal
gazn % 70inin bulunduu blge ile en byk enerji tketen blge arasnda, adeta bir enerji
koridoru zerinde bulunma zelliklerini de kullanarak, yksek katma deerli retim yapsna
geerek ve ara girdi ithalatn azaltarak, ihracatn ithalat karlama orann 2023 yl itibariyle
% 71e karmas beklenmektedir.
2. SEKTRN SON ALTI AYLIK DEERLENDRMES
2.1. Son Dnemdeki Sektre likin Trkiye ve Dnyadaki Gelimeler
Dnya kimya sanayinde nceki yllarda sren Avrupa Birlii hkimiyeti, son yllarda Uzak
Dou ve Asyaya gemi bulunmaktadr. 2010 ylnda dnyadaki toplam kimyasal madde sat
2.353 milyar avro olmutur. Bu satlarn 1.147 milyar avroluk blmn Asya lkeleri, 491
milyar avroluk blmn AB lkeleri, 455 milyar avroluk blmn NAFTA lkeleri
gerekletirmitir. Geri kalan satlar ise dier lkelerce gerekletirilmitir.
Dnyadaki kimyasal madde d ticaretinin corafi dalmna bakld zaman halen ABnin en
byk d ticaret hacmine sahip olduu grlmektedir. Dnya kimya ihracatnn % 44n
gerekletiren AB, dnya kimya ithalatnn da % 37sini yapmaktadr. Asya lkeleri ihracatn
% 33n, ithalatn ise % 37sini, NAFTA lkeleri ihracatn %14n, ithalatn % 11ni, Dier
Avrupa lkeleri ihracatn % 5ini, ithalatn ise % 6sn yapmaktadr.
Kimya sanayinin yapm olduu satlara lkelerde kii bana den sat asndan baklacak
olursa, Trkiyenin AB lkelerinin ok gerisinde olduu grlr. AB lkeleri iinde en arpc
rnek rlandadr.
Tablo 13. ABdeki lkelerde Ve Trkiyede Kii Bana Yaplan Kimyasal Madde Sat
lke
Milyar Euro
Toplam AB iindeki pay (%)
Nfus
Almanya

Kii Ba Euro

147

0,240

82.500.849

1.783,25

Fransa

92

0,150

62.518.571

1.470,76

talya

77

0,125

58.462.375

1.310,67

ngiltere

58

0,094

60.059.900

959,41

spanya

44

0,071

43.038.035

1.011,27

Hollanda

37

0,060

16.305.526

2.255,68

Belika

39

0,064

10.445.852

3.755,75

rlanda

34

0,056

4.109.173

8.353,99

Polonya

10

0,017

38.173.835

272,99

Avusturya

0,013

8.206.524

971,06

Danimarka

0,013

5.411.405

1.472,63

Finlandiya

0,011

5.236.611

1.287,66

Macaristan

0,010

10.097.549

607,08

SANAY GENEL MDRL

19
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

ek Cum.
Trkiye
Kaynak: CEFIC ve Eurostat

6
14

0,009

10.220.577
71.611.001

539,79
Belge Bal
195,50

Kimya sektr ihracatnn yarsn yapt Avrupa pazarnda kresel kriz nedeniyle yaanan
talep daralmasn, kresel krizden etkilenmeyen Libya, Suriye ve Irak gibi pazarlara ynelerek
amtr. zellikle Kuzey Irak, Cezayir ve Tunusun inaat sektrnde patlama yaanmas,
kimya sanayi alt sektrlerimize olan talebi ykseltmitir.
2010 ylnda kimya sektrnde yaanan en nemli gelime Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu
tarafndan verilen rafineri lisansdr. 10 milyon ton/yl kapasiteli rafinerinin retime gemesi ile
lkemizin petrokimyasal rn talebinin % 40 karlanm olacaktr. Dier bir gelime ise
Adana ilinde yaplmas planlanan rafineri yatrm ile ilgilidir. 14,8 milyar TL tutarndaki sabit
yatrm ile tek bana 2010 ylndaki byk proje yatrmlarnn % 70ini meydana
getirmektedir. 2011 ylnda ise en nemli gelime Trkiye'nin ithal ara mal bamlln
azaltmak ve cari ak problemine katk salamak amacyla Girdi Tedarik Stratejisi kapsamnda
almalarn balatlmasdr.
Sermaye ve teknoloji youn bir sektr olan kimya sektrnde en nemli sorun hammadde
tedarikidir. Kullanlan hammaddelerin % 70i ithal edilmekte, % 30u ise yerli retimle
karlanmaktadr. Kimya sektrnde ithalatn azaltlmas ve katma deeri yksek rnler
retilmesini temin etmek amacyla 5174 sayl Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii ile Odalar ve
Borsalar Kanununun 57nci maddesine dayanlarak Trkiye Kimya Sanayi Meclisi altnda ArGe ve novasyon alt komitesi oluturulmutur. Komite, 5 Austos 2010 tarihinde ilk
toplantsn yaparak almalara balamtr.
2.2. Sektrn retim Endeksi Deerlendirmesi
Kimya sektrnde aylk sanayi retim endeksi 2011 yl Temmuz aynda bir nceki yln ayn
ayna gre % 1,74, Ekim aynda % 9 ve Aralk aynda % 4 artarak 149,5 seviyesine ulamtr.
ekil 2. Sanayi retim Endeksi (2005=100)

Kaynak: TK (NACE Rev.2 Kod 20, 21, 22).

SANAY GENEL MDRL

20
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

2.3. Sektrn Kapasite Kullanm Oran Deerlendirmesi

Belge Bal

Merkez Bankas verilerine gre kimya sektrnde arlkl kapasite kullanm oran 2011
ylnda 77,8 olmutur. Son drt yln ortalamas ise 73,8dir.
Kimya sektrnde 2011 yl Temmuz aynda kapasite kullanm oran, 2010 ylnn ayn ayna
gre 1,2 puan azalmtr. Austos aynda bir nceki yln ayn ayna gre 2,4, bir nceki aya
gre ise 1,3 puan artmtr. Aralk aynda bir nceki yln ayn ayna gre 1,4 puan d
olmutur.
ekil 3. Kapasite Kullanm Oranlar

Kaynak: T.C. Merkez Bankas (NACE Rev.2 Kod 20, 21, 22).

2.4. Sektrn hracat ve thalat Deerlendirmesi

thalat: Geici d ticaret verilerinden hesaplanan 2003=100 temel yll d ticaret endekslerine
gre; 2011 yl Temmuz aynda bir nceki yln ayn ayna gre, ithalat miktar deer endeksi
% 2,8, Eyll aynda % 13,5 artm, Aralk aynda ise bir nceki yln Aralk ayna gre % 3,5
azalarak 198,3 olmutur.
ekil 4. thalat Miktar Endeksi(2003=100)

Kaynak: TK(ISIC.REV.3 Kod 24,25)

SANAY GENEL MDRL

21
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

hracat: Geici d ticaret verilerinden hesaplanan 2003=100 temel yllBelge

d Bal
ticaret
endekslerine gre; 2011 yl Temmuz aynda bir nceki yln ayn ayna gre, ihracat miktar
deer endeksi % 7,4, Ekim aynda % 8,1 artm ve Aralk aynda ise % 0,15 artarak 253,9
olmutur.
ekil 5. hracat Miktar Endeksi(2003=100)

Kaynak: TK(ISIC.REV.3 Kod 24,25)

2.5. Sektrn Ciro Endeksi Deerlendirmesi

Kimya sektrnde aylk ciro endeksi 2011 yl Temmuz aynda bir nceki yln ayn ayna gre
% 18, Ekim aynda % 27,8 ve Aralk aynda % 17,3 artarak 212 seviyesine ulamtr
ekil 6. Kimya Sektr Ciro Endeksi

Kaynak: TK (NACE Rev.2 Kod 20, 21, 22).

SANAY GENEL MDRL

22
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi

Belge Bal

KAYNAKA
1.
2.
3.
4.

DPT Dokuzuncu Kalknma Plan Kimya Sanayi zel htisas Komisyonu Raporu
CEFC Kimya Sektr Raporu (2011)
Trkiye Kimya Sektr Strateji Belgesi ve Eylem Plan Tasla (20122015)
TK

SANAY GENEL MDRL

23
Sektrel Raporlar ve Analizler Serisi