PSTON (BYEL) KOLUNUN

KIRILMA ANALZ
Afyon Kocatepe niversitesi, Teknik Eitim Fakltesi, Makine Eitimi
Blm, Afyonkarahisar
Emrah AYDIN, Hseyin BULAT, Burak GRKAYA
Danman: Prof. Dr. Sleyman TAGETREN

zet
almamzda bir minibse ait dizel motor, piston (biyel) kolu hasar incelenmitir. Hasar piston (biyel) kolunun krank balant ksmndan eilmesi ve kolun tam orta ksmndan krlmas sonucu olumutur. Piston (biyel)
kolu ve hasarl blge incelenmitir. Fraktografik (krk yzey grnmlerine dayal ) inceleme sonucu hasarn snma ve tasarmsal hatalara dayal yorulma sonucu olutuu tespit edilmitir. Sonlu eleman yntemiyle
yaplan analizde krank ve piston kuvvetlerinin biyel kolu zerindeki etkisi ve keskin radysl kelerin krlma zerindeki etkisi incelenmitir. Hasarl paralardan alnan numuneler metalografik olarak incelenmi,
malzeme sertlii, i yaps ve iindeki element oranlar tespit edilmitir. Sonuta bu tip hasarlarn oluumunun nlenmesi iin gerekli tedbirler belirtilmitir.
Anahtar Kelimeler: Biyel kolu , Hasar analizi , Krlma analizi, Steel Cast

Biyel kolu, piston ile krank milini birbirine balayan paradr. Bir ucu
perno yardmyla pistona ve dier ucu veya byk taraf ise krank
pimi ile krank miline balanan biyel kollar, pistonun silindir iinde
yapt eksenel hareketi, dnme hareketine evirerek krank milinin
dnmesini salar.
Motorun piston pernosu ile birlikte mekanik olarak en ok yklenen
paralarndandr. Bu nedenle ok iddetli ve deiken ekme, bkme
ve basma kuvvetlerine maruz kalrlar.

Deneysel Yntemler
Optik, sertlik ve spectrometre analizi iin numuneler
lem basamaklar:
ncelenmek zere numuneler hazrland.
Metalografik deney. (Optik mikroskopta inceleme)
Mikro sertlikleri lld.
Spectrometre analiz ile malzeme yaps incelendi.
Von Msses gerilme analizi yapld.

Numune Hazrlama

Resim 1. Biyel Kolunun alma

Mekanizmas

Resim 2. Biyel Kolu

Ayrntlar

Biyel kolunun gvde ksmndan bir adet T kesit, bir adet

dikdrtgen kesit numune kesilerek karlr. Numuneler dzgnce
temizlenir. Sonra karlan bu numuneler kaln taneli zmparadan
ince taneli zmparaya geilecek ekilde zmparalama ilemleri
yaplr. Bu ilemlerin arkasndan parlatma ilemine geilir.
Parlatc olarak almina kullanld.
Parlatma ilemi bitince numune dalanr. Kullanlan dalayc;
- 75 ml HCl
- 25 ml HNO3
- 5 ml HF
karm kullanlmtr.
Hazrlanan numuneler
Resim 3. de gsterilmitir. Soldaki
numune spectro analize gnderilmi numunedir.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Piston pim yuvas

Piston pim burcu
Ya delii
Esnek saplama
T profilli piston kolu
Kep oturma yzeyi
Yataklar (yatak
kabuu)
8. Yatak kepi

1.

29.1

2.

14.9

3.

15.3

4.

20.7

5.

19.3

6.

18.3

Genel Ort.

19.6 HRC
(Sertlik)

Tablo 1. lm sonular

Resim 10. lm yaplm

numune

Spectrometre Analiz
Spektroskopi, maddenin zelliklerini, sorulan ve salnan paracklar, k, veya
ses aracl ile incelenmesidir. Spektroskopik analiz yntemlerinde rnek zerine
bir uyarc tanecik gnderilir ,bu uyarc tanecie (elektron, ntron, proton, atom,
molekl, gibi) kar davran llr ve iindeki maddelerin yzde (%) olarak
oranlar tespit edilir. Biyel kolumuzu da bu analize tabi tutarak hangi malzemeye
benzer zellikler tadn ve iindeki madde miktarlarnn krlma zerindeki
etkisini inceledik.
%

Si

Mn

Mo

Ni

Al

Cr

Ti

Mg

Biyel
Kolu

1.10

1.73

0.295

28.30

0.009

0.024

GX120
Cr29

0,90 1,30

max.
2,00

max.
1,00

27,00 30,00

max.
0,030

max.
0,045

Bu analizde biyel kolunun i yzeylerine karlkl olarak kuvvetler uygulanarak

alma annda hangi blgelerinde yorulma ve devamnda krlmaya dayal
zorlanma olutuunu ematik olarak tespit etmekteyiz. Biyelin dar ksmna
yaklak 75 N luk parabolik zorlama ile Y ynnde ykleme yapyoruz. Geni
ksmn ise radyal, dairesel ve eksenel olarak hareketsiz snr artlarn belirliyoruz.
Resim 7. Hazrlanan Numuneler

Metalografik Deney

Hasarl biyel kolu zerinde yaplan ilk incelemelerde hasarn biyel

kolunun tam ortasndan krlmas ve krank miliyle balant ksmnda
atlayp, yamulmas ile gerekletii grlmtr. lk dndmz
sebeplerden birisi kt ve eksik yalama ile buna bal olarak ar
snma ve ar snmadan kaynaklanacak yorulma atlak balangc
ihtimali. Bununla beraber tasarmdaki keskin kelerde oluabilecek
gerilme konsantrasyonlar ve tabi ki de malzemenin ar sert bir
malzemeden yaplm olma ihtimali. k bu tarz paralar darbeli
almaktadrlar ve titreimi absorbe etmeleri gerektii iin karbon
oran yksek ar sert malzemelerden yaplmamaldrlar, ayet
yaplrsalar gevrek krlmaya maruz kalabilirler.

Bir hasar analizinin en nemli aamasn parlatlm ve dalanm

kesitlerin optik mikroskop ve elektro-optik tekniklerle
incelenmesi oluturmaktadr. Parann metalografik incelenmesi
sonucunda biyel kolunun malzemesinin yap ve snf hakknda
mikroskopla alma sonucunda ise parann imalat yntemi ve
maruz kald sl ilemler hakknda bilgi edinilmi olur.
Analiz 1. Ykleri belirleme

Analiz 3. Hasar alabilecek

blgeler ve keskin kelerdeki
zorlanmalar

Resim 4. Krlma Yzeyinin

ncelenmesi

Analiz 2. Analiz sonucu

Analiz 4. Buradaki krmz

blgeler emniyet faktr altnda
kalan hasarl blgeler

Sonular Ve Tartma

Resim 8. Numunelerin optik mikroskop iyap grntleri

Sonu
Malzeme i yaps perlit etraf sementit ayla evrili, tane
yapsnda yayvanlama mevcut olan tektoid st eliktir. Scak
dvme ve sl ilem uygulanm olabilir. Malzememizin iyap
olarak genel hatlarna baklarak elikten yaplm olduu ve
dkm yoluyla imal edildii sonucunu kartyoruz.

Rockwell Sertlik lme Yntemi

Bu deneyde hem , malzemenin
yzeyine batrlan bir uca kars
gsterdii direnci lerek bunu
en uygun malzemenin sertlii
ile
kyaslayarak
kendi
malzememizi bulmaya altk ,
hem de parann krlma
sebebine dair
veriler elde
etmeye altk.
Resim 6. Hasar uram biyel kolunun grn

Sonular

Von Msses Gerilme Analizi

Hasarl Biyel Kolunun n ncelemesi

Malzeme zerindeki sl ton farklarna da dikkatlice baklacak

olursa scakln krlma zerindeki etkisi de grlmektedir.

lml
er

Tablo 2. Numunemizin iinde bulunan malzeme (%) oranlar

Resim 3. Biyel Kolunun

Solidworks izimi

Resim 5. Hasarl Yzeyin

ncelenmesi

RockWell C

HRC
(1471 N)

Giri

Resim 9. Rockwell sertlik

lme diyagram

Bir minibse ait dizel motor biyel kolu hasar incelenmitir. Hasar biyel kolunun
tam ortasndan krlmas sonucu olumutur. Fraktografik (krk yzey
grnmlerine dayal ) inceleme sonucu hasarn yorulma sonucu olutuu tespit
edilmitir. Yorulma atla biyel kolu gvdesindeki radysten etkisi olduu
grlmtr. nceleme sonucu hasarn biyel kolu I Profil kegen radys
deerinin gereinden kk olmasndan dolay ve piston kol yataklarnn kk
tutulmas bir tasarm hatasdr. nk dizel motorlarda piston kollarna gelen ar
ykler piston yataklar byk tutularak karlanmaktadr. Fakat bizim paramzda
standart deerlere gre dk tutulmutur. Spectro analizimize gre paramz
GX120Cr29 dkme elik (steel cast) malzemesi ile benzer zellikler tamakta.
Yalamaya dayal scaklk sorunu ise Dkme elikler de rastlanabilecek bir
sorundur. Ve kullanc hatasdr. Parann krlmasn tm bunlarn bir araya
gelerek olutuu kanaatine varlmtr. Sonlu eleman yntemiyle yaplan analizde
gei blgesindeki yuvarlatma yarapnn gerilme dalm zerindeki etkisi
incelenmitir.
zm olarak malzeme tasarmn gerilme konsantrasyonlarna kar keskin
kelerden kurtararak radysleri bytmeliyiz. Biyel kolunun kesitini bytp,
piston yataklarn da byk tutarak biyel kolu zerine gelen ar yklere kar
dayanmn arttrabiliriz. Bununla beraber malzeme zellii olarak scakla kar
dayanm deerleri daha yksek olan elik kullanabiliriz.

Kaynaklar
1. Eryurek . B., Hasar Analizi, Birsen Yaynevi, stanbul, 1993.
2. Hasar Analizi Yksek Lisans - Doktora Ders notlar - Do.Dr.rfan AY
3. h4. http://www.metallograf.de/start-eng.htm?werkstoffkartei-eng/2721/2721-3.htm