59

cum extra hoc Regnum celebrandum ipsam Ecclesiae guberna

tionem aliter observandam constitueret, parati essent, in Eccle
siis ipsorum ommittendaommittere, ad idem accedere, et cum
omnibus in uno ovili vitam ducere.

(Deest sua huic Instrumento conclusio. Fascic. 3. Nr. 8.)

Diees Schrifttck findet ich, jedoch offenbar fehlerhaft, abge

druckt in: Anton. Szere dai Notitia Capituli Albensis Transs.
pag. 167169. Die eingeklammerten Stellen ind, bis auf eine,
Bemerkungen deselben Herausgebers.

./8. 5.
1 5 4 6.

Pius D0ctusque Vir, D0minuS Adalbertus Wurmloch eX Bi

stricia, 0ppid0 Transsylvaniae: ad Suum D0ct0rem Johannem

HeSSUm Par0chum WratislavienSem.
De Hungaris et Turcis 1546.

Nonsum nescius, Doctissime Hesse, Pios animos flagrare

amore religionis: Hoc etiam Barbara commendat Scriptura. Osten
tat Christus in hujus Regni Barbarie suam Clementiam, bonita
tem atque potentiam. Crescit quidem Ecclesia Christi hic in
Transsylvania in dies inter furias non solum Turcicas sed et

papisticas, ut quivis non solum intelligere, sed et cernere queat,

non hominis sed Dei esse negotium. Reformatae sunt hic in
Transsylvania Ecclesiae urbium Saxonicarum, Dei beneficio,

magna ex parte, etiam in Hungaria, Audimus et certo intelligi

mus, Budae, paucis illic relictis Hungaris praedicari syncerum
Euangelium, et crassum quendam Sathanam papisticum vehe
menter obstetisse, ita ut res pertraheretur ad praefectum urbis
exercitusque. Qui, audita controversia, plus visus est, appro
bare Euangelium, maxime ob has causas, quia doceat, unum
colendum deum, reprobetque abusum imaginum, quas Turcae
abominantur. Et nos propter illas plurimum. Respondit tamen

praefectus, se non esse collocatum a Caesare suo, ad diluendas

Religionis nostrae controversias, sed ad conservandum Regnum

60

Caesaris ea in qua possit, tranquillitate Est et alia Hungariae

civitas Segedinum nomine, cui praeest Bassa quidam Turcicus,
quidefendit Euangelium et illius ministros praedicatores, contra
omnem impetum et furias Papistarum. Nec illud praetereun

dum censeo. Esthic quaedam gens, non solum moribus et lin

gua, sed et religione a nobis diversa, quqm Walachos nomina
mus. Qui tametsi Christum fateantur, nunquam tamen Romanae
Ecclesiae subjectifuerunt. In ceremoniis prorsus dissentiumt a
Nostris. Baptisant e flumine. Conficiunt Coenam Domini pan

fermentato et vino imposito. Legunt Euangelia et Epistolas Pau

linas, non sua, sed peregrina lingua, quam nos nominamus: Die
Raczische Sprach. Quam nec Idiotae illorum intelligunt, nisi
sacerdote illorum interpretante. Ex Nostratibus multi quidem
sunt eorum linguae peritissimi. Translatus est Catechismus in
linguam Walachicam atque impressus Cibinii (quae urbs nobis
Saxonibus in Transsylvania est metropolis) caracteribus, ut vo
cant Racianicis, qui quasi referunt formam Graecarum littera
rum. Et multi ex Sacerdotibus amplectuntur eum libellum,
tamquam sacrosanctum; multiautem prorsus contemnunt.
Haec ille in sua Epistola ad Hessum.
-

Obiger Brief wurde uns, als der gegenwrtige Aufatz bereits

druckfertig war, vom Director des evang. Gymnaiums in Schburg,
G. D. Teutch, in Abchrift gtigt mitgetheilt. Obgleich derelbe
keine neuen Daten enthlt, o mag er doch einen Platz hier finden,
als einziges chriftliches Denkmal eines um die Reformation uners

Gaues hochverdienten Mannes. Aus derelben Quelle erfahren wir,

da, nach den im Hermanntdter Capitular-Archive aufgefundenen Ori
ginalacten die erte allgemeine Synode der chichen Geitlichkeit in
Mediach am 17. Mai 1545 abgehalten wurde; wornach wir die An
merkung 1 auf Seite 26 zu berichtigen bitten.
-