Informator Maturalny Z Historii

CENTRALNA KOMISJA EGZAMINACYJNA
OKRGOWE KOMISJE EGZAMINACYJNE
INFORMATOR
O EGZAMINIE MATURALNYM
Z HISTORII
OD ROKU SZKOLNEGO 2014/2015
Materiay do Informatora opracowano w ramach projektu Pilota nowych egzaminw maturalnych,

Dziaanie 3.2. Rozwj systemu egzaminw zewntrznych,
Priorytet III Wysoka jako systemu owiaty,
Program Operacyjny Kapita Ludzki.
INFORMATOR
O EGZAMINIE MATURALNYM
Z HISTORII
OD ROKU SZKOLNEGO 2014/2015
opracowany przez Centraln Komisj Egzaminacyjn

we wsppracy z okrgowymi komisjami egzaminacyjnymi
w Gdasku, Jaworznie, Krakowie, odzi,
omy, Poznaniu, Warszawie i we Wrocawiu
Centralna Komisja Egzaminacyjna

Warszawa 2013
Centralna Komisja Egzaminacyjna

ul. Jzefa Lewartowskiego 6, 00-190 Warszawa
tel. 22 536 65 00
ckesekr@cke.edu.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Gdasku

ul. Na Stoku 49, 80-874 Gdask
tel. 58 320 55 90
komisja@oke.gda.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Jaworznie

ul. Adama Mickiewicza 4, 43-600 Jaworzno
tel. 32 616 33 99
oke@oke.jaworzno.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie

os. Szkolne 37, 31-978 Krakw
tel. 12 683 21 01
oke@oke.krakow.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w omy

ul. Nowa 2, 18-400 oma
tel. 86 216 44 95
sekretariat@oke.lomza.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w odzi

ul. Ksawerego Praussa 4, 94-203 d
tel. 42 634 91 33
komisja@komisja.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

ul. Gronowa 22, 61-655 Pozna
tel. 61 854 01 60
sekretariat@oke.poznan.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Warszawie

ul. Grzybowska 77, 00-844 Warszawa
tel. 22 457 03 35
info@oke.waw.pl
Okrgowa Komisja Egzaminacyjna we Wrocawiu

ul. Tadeusza Zieliskiego 57, 53-533 Wrocaw
tel. 71 785 18 94
sekretariat@oke.wroc.pl
Spis treci
Wstp .....
1.
Opis egzaminu maturalnego z historii na poziomie rozszerzonym ...................
1.1. Zakres wiadomoci i umiejtnoci sprawdzanych na egzaminie ...

1.2. Oglne informacje o egzaminie maturalnym z historii od roku szkolnego 2014/2015 ..
1.3. Arkusz egzaminacyjny z historii na poziomie rozszerzonym .....
1.4. Ocenianie odpowiedzi zdajcych ...
9
9
9
11
2.1. Przykadowe zadania z historii na poziomie rozszerzonym wraz z rozwizaniami .............
15
2.2. Informacja o egzaminie maturalnym z historii dla absolwentw niesyszcych ....
77
Opinia Konferencji Rektorw Akademickich Szk Polskich o informatorach maturalnych

od 2015 roku
137
Wstp
Wstp
Informator o egzaminie maturalnym z historii od roku szkolnego 2014/2015 jest podzielony
na dwie czci.
CZ PIERWSZA (1.1.1.4.) zawiera oglne informacje dotyczce egzaminu maturalnego
z historii, w tym zakres sprawdzanych wiadomoci i umiejtnoci, krtk charakterystyk
arkusza egzaminacyjnego oraz sposobu oceniania odpowiedzi w zadaniach zamknitych
i otwartych.
CZ DRUGA (2.1.2.2.) zawiera przykadowe zadania z historii, jakie mog pojawi si
w arkuszach egzaminacyjnych, w tym w arkuszach dla absolwentw niesyszcych.
Do kadego zadania:
przypisano najwaniejsze wymagania oglne i szczegowe z podstawy programowej
ksztacenia oglnego, do ktrych to zadanie si odnosi,
podano oczekiwane rozwizanie,
przedstawiono schemat punktowania oraz przykadowe realizacje zdajcych wraz
z punktacj.
Zadania w Informatorze:
nie wyczerpuj wszystkich typw zada, ktre mog wystpi w arkuszach
egzaminacyjnych,
nie ilustruj wszystkich wymaga z zakresu historii w podstawie programowej,
nie zawieraj wszystkich moliwych rodzajw materiaw rdowych, ktre mog
stanowi obudow zada.
Informator nie moe by zatem jedyn ani nawet gwn wskazwk do planowania procesu
ksztacenia z historii w szkole ponadgimnazjalnej. Tylko realizacja wszystkich wymaga
z podstawy programowej moe zapewni wszechstronne wyksztacenie uczniw szk
ponadgimnazjalnych.
Przed przystpieniem do dalszej lektury Informatora warto zapozna si z oglnymi zasadami
obowizujcymi na egzaminie maturalnym od roku szkolnego 2014/2015. S one okrelone
w rozporzdzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie
warunkw i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniw i suchaczy oraz
sposobu przeprowadzania sprawdzianw i egzaminw w szkoach publicznych (Dz.U. nr 83,
poz. 562, z pn. zm.), w tym w szczeglnoci w rozporzdzeniu z 25 kwietnia 2013 r.
zmieniajcym powysze rozporzdzenie (Dz.U. z 2013 r., poz. 520), oraz w skrconej
formie w czci oglnej Informatora o egzaminie maturalnym od roku szkolnego
2014/2015, dostpnej na stronie internetowej Centralnej Komisji Egzaminacyjnej
(www.cke.edu.pl) oraz na stronach internetowych okrgowych komisji egzaminacyjnych.
Informator o egzaminie maturalnym z historii od roku szkolnego 2014/2015
Opis egzaminu
1.
Opis egzaminu maturalnego z historii na poziomie rozszerzonym
1.1. Zakres wiadomoci i umiejtnoci sprawdzanych na egzaminie

Egzamin maturalny z historii sprawdza, w jakim stopniu absolwent spenia wymagania
z zakresu historii okrelone w podstawie programowej ksztacenia oglnego dla IV etapu
edukacyjnego w zakresie rozszerzonym i podstawowym. Zadania w arkuszu egzaminacyjnym
mog rwnie odnosi si do wymaga przypisanych do etapw wczeniejszych.
Podstawa programowa dzieli wymagania na oglne i szczegowe. Wymagania oglne
jako syntetyczne ujcie nadrzdnych celw ksztacenia informuj, jak rozumie
podporzdkowane im wymagania szczegowe, ktre odwouj si do cile okrelonych
wiadomoci i umiejtnoci.
W szczeglnoci zadania w arkuszu maturalnym z historii na poziomie rozszerzonym maj
na celu sprawdzenie umiejtnoci z zakresu:
chronologii historycznej,
analizy i interpretacji historycznej,
tworzenia narracji historycznej.
Wyrnione kompetencje integruj wiedz i umiejtnoci oraz stanowi podstaw
do ksztatowania mylenia historycznego modziey na wszystkich etapach edukacji
historycznej.
1.2. Oglne informacje o egzaminie maturalnym z historii od roku szkolnego 2014/2015
Od roku szkolnego 2014/20151 egzamin maturalny z historii moe by zdawany wycznie
jako przedmiot dodatkowy na poziomie rozszerzonym. Egzamin ma form pisemn i trwa 180
minut. Do egzaminu z historii moe przystpi kady absolwent, niezalenie od typu szkoy,
do ktrej uczszcza, oraz od przedmiotw, ktrych uczy si w zakresie rozszerzonym.
Wyniki czci pisemnej egzaminu maturalnego s wyraane w procentach i na skali
centylowej (por. punkt G. Ocenianie i wyniki egzaminu w CZCI OGLNEJ Informatora
o egzaminie maturalnym od roku szkolnego 2014/2015). Wyniki uzyskane w czci pisemnej
egzaminu maturalnego z historii podobnie jak z innych przedmiotw dodatkowych
nie maj wpywu na zdanie egzaminu maturalnego2.
1.3. Arkusz egzaminacyjny z historii na poziomie rozszerzonym
Arkusz egzaminacyjny z historii bdzie zawiera okoo 30 zada. Przy numerze kadego
zadania podana bdzie maksymalna liczba punktw, ktr mona uzyska za poprawne jego
rozwizanie. Zadania w arkuszu egzaminacyjnym:
bd dobrane w taki sposb, aby reprezentoway rnorodne wymagania oglne
i szczegowe z podstawy programowej;
W przypadku absolwentw technikw od roku szkolnego 2015/2016.

Z wyjtkiem sytuacji, w ktrej egzamin z historii zosta zadeklarowany przez zdajcego jako jedyny przedmiot
dodatkowy, po czym zdajcy nie przystpi do tego egzaminu lub egzamin ten zosta mu uniewaniony.
2
10
bd sprawdzay przede wszystkim umiejtnoci zoone, takie jak analiza,

porwnywanie, klasyfikacja, wnioskowanie, syntetyzowanie, uoglnianie;
bd zrnicowane pod wzgldem poziomu trudnoci oraz sposobu udzielania
odpowiedzi;
bd miay form zamknit lub otwart. W zadaniach zamknitych, np. wyboru
wielokrotnego, prawda / fasz, na dobieranie, zdajcy wybiera jedn z podanych opcji
odpowiedzi, natomiast w zadaniach otwartych tworzy odpowied samodzielnie.
W arkuszu bd przewaay zadania otwarte;
bd wystpoway pojedynczo lub w wizkach tematycznych;
bd odnosi si do rnorodnych materiaw rdowych zamieszczonych w arkuszu,
np. tekstu, mapy, diagramu, wykresu, tabeli, ilustracji, rysunku, tablicy genealogicznej;
bd uwzgldnia pi epok historycznych (staroytno, redniowiecze, dzieje
nowoytne, wiek XIX oraz wiek XX), problematyk historii Polski i historii powszechnej,
a take zagadnienia z zakresu historii politycznej, spoeczno-gospodarczej oraz historii
kultury.
Polecenie zawiera czasownik okrelajcy czynno, ktr naley wykona, rozwizujc

zadanie. Zdajcy powinien dokadnie zrozumie ten czasownik, aby poprawnie wykona
polecenie. Takich czasownikw w rnych zadaniach wystpuje wiele poniej zostay
wymienione i krtko scharakteryzowane te, ktrych zrozumienie czsto sprawia trudno
zdajcym.
Oce, czyli sformuuj (wydaj) opini o faktach/zjawiskach/procesach historycznych
na podstawie wasnej wiedzy i/lub materiau rdowego.
Porwnaj, czyli wska podobiestwa i/lub rnice midzy faktami/zjawiskami/procesami
historycznymi, take nazwij dostrzeone podobiestwa i/lub rnice.
Rozstrzygnij, czyli zajmij stanowisko, czy podane informacje s: prawdziwe/faszywe,
suszne/niesuszne, uyteczne/nieuyteczne itp.
Rozwa, czyli podaj argumenty i kontrargumenty dla podanej tezy oraz oce ich
prawdziwo (suszno).
Scharakteryzuj, czyli opisz przebieg wydarze historycznych z podaniem najwaniejszych
wydarze, przyczyn, nastpstw, gwnych uczestnikw wydarze.
Udowodnij, czyli dobierz odpowiednie argumenty dowodzce prawdziwoci/
nieprawdziwoci podanej tezy zwizanej z faktami/zjawiskami/procesami historycznymi.
Uzasadnij, czyli przedstaw argumenty pokazujce sposb rozumowania, a wic dochodzenia
do istnienia zwizkw/zalenoci midzy podanymi faktami/zjawiskami/procesami
historycznymi.
Wyjanij, czyli przedstaw rozumowanie, w ktrym na podstawie wasnej wiedzy
i/lub podanego materiau rdowego przedstawisz istot podanych faktw/zjawisk/procesw
historycznych; take przedstaw fakty i/lub przyczyny/skutki dziaa ludzkich (jednostek,
grup, instytucji), relacje/zalenoci midzy faktami/zjawiskami/procesami historycznymi;
take przedstaw przyczyny/skutki powstawania rnych interpretacji historii.
Wyka, czyli udowodnij, e istniej/nie istniej zwizki/zalenoci midzy faktami/
zjawiskami/procesami historycznymi.
Wymie (podaj), czyli na podstawie wasnej wiedzy i/lub podanego materiau rdowego
wypisz oczekiwane cechy faktw/zjawisk/procesw historycznych lub same fakty/zjawiska/
procesy historyczne, wedug podanego kryterium zawartego w poleceniu.
Arkusz egzaminacyjny z historii zawiera take zadanie rozszerzonej odpowiedzi.
Rozwizujc to zadanie, zdajcy powinien przygotowa wypowied pisemn na jeden
Opis egzaminu
11
z piciu podanych tematw. Tematy te s zrnicowane wedug epok (staroytno,

redniowiecze, dzieje nowoytne, XIX i XX wiek) oraz obszarw historii (historia polityczna,
spoeczno-gospodarcza oraz historia kultury). Obejmuj histori Polski i histori powszechn.
Cz tematw wypracowania jest dodatkowo zaopatrzona w materia rdowy.
Zadanie rozszerzonej odpowiedzi najpeniej sprawdza zoone umiejtnoci historyczne.
Odzwierciedla proces rozumowania, ktry zaley nie tylko od zasobu wiedzy, ale rwnie od
takich umiejtnoci historycznych, jak: analiza, porwnywanie, klasyfikacja, wnioskowanie,
syntetyzowanie, uoglnianie.
Zwikszenie puli tematw wychodzi naprzeciw zainteresowaniom osb zdajcych egzamin
maturalny z historii. Umoliwi zdajcym prezentacj wasnych zainteresowa historycznych.
Moe to take sprzyja indywidualizacji ksztacenia historycznego w szkole.
1.4. Ocenianie odpowiedzi zdajcych
Odpowiedzi udzielone przez zdajcego s oceniane przez egzaminatorw zgodnie
ze schematem punktowania okrelonym dla kadego zadania. W przypadku zada
zamknitych zdajcy moe otrzyma 1 punkt, jeeli udzieli poprawnej odpowiedzi, lub 0
punktw, jeeli udzieli odpowiedzi bdnej lub nie udzieli jej wcale. W przypadku zada
otwartych skala oceniania moe by bardziej rozbudowana, np. od 0 do 3 punktw.
Za odpowied egzaminator moe przyzna wycznie pene punkty (nie przyznaje si
powek punktu).
Dokonujc oceny odpowiedzi udzielonej przez zdajcego w zadaniu otwartym, egzaminator
odwouje si do przykadowego rozwizania opracowanego przez zesp ekspertw
Centralnej i okrgowych komisji egzaminacyjnych oraz konsultantw akademickich.
Rozwizanie to okrela wycznie zakres merytoryczny odpowiedzi i nie jest cisym
wzorcem oczekiwanego sformuowania (za wyjtkiem nazw wasnych, dat itp.). Kada
merytorycznie poprawna odpowied, speniajca warunki zadania, zostanie oceniona
pozytywnie.
SZCZEGOWE ZASADY OCENIANIA
W ZADANIACH OTWARTYCH
ODPOWIEDZI
UDZIELONYCH
PRZEZ
ZDAJCYCH
1. Zdajcy otrzymuje punkty tylko za poprawne rozwizania, precyzyjnie odpowiadajce

poleceniom zawartym w zadaniach.
2. Ocenianiu podlegaj tylko te fragmenty pracy zdajcego, ktre dotycz polecenia.
3. Komentarze, nawet poprawne, wykraczajce poza zakres polecenia nie podlegaj
ocenianiu.
4. Gdy do jednego polecenia zdajcy podaje kilka wzajemnie sprzecznych odpowiedzi,
uznaje si je za niepoprawne.
5. Jeeli zamieszczone w odpowiedzi informacje (rwnie dodatkowe, ktre nie wynikaj
z treci polecenia) wiadcz o zasadniczych brakach w rozumieniu omawianego
zagadnienia i zaprzeczaj udzielonej prawidowej odpowiedzi, to za odpowied tak
zdajcy otrzyma 0 punktw.
6. Jeli w zadaniu otwartym zdajcy w odpowiedzi poda wicej elementw (nazw, cech,
argumentw itd.), ni wynika z treci polecenia, to ocenionych zostanie tyle kolejnych
elementw odpowiedzi (liczc od pierwszej), ile wskazano w poleceniu.
12
SKALA OCENIANIA WYPOWIEDZI ZDAJCYCH W ZADANIACH ROZSZERZONEJ ODPOWIEDZI

Zadanie rozszerzonej odpowiedzi sprawdza rnorodne umiejtnoci historyczne, w tym
umiejtno tworzenia zgodnej z tematem, poprawnej merytorycznie wypowiedzi pisemnej.
Zadanie oceniane jest zgodnie z ustalonymi kryteriami oceniania, odpowiadajcymi
wymaganiom holistycznego sprawdzania osigni uczniw, gdzie ocenie podlega:
zawarto merytoryczna pracy (zgodno z aktualnym stanem wiedzy naukowej, dobr
treci, selekcja i hierarchizacja informacji),
umiejtno rozumowania historycznego (wnioskowanie przyczynowo-skutkowe,
dostrzeganie kontekstu historycznego, interpretacja i ocena faktw historycznych,
uwzgldnianie we wasnej refleksji rnych opinii i odmiennych stanowisk w ocenie
wydarze historycznych),
umiejtno skonstruowania przejrzystej i logicznej, spjnej wewntrznie wypowiedzi.
Dokonujc oceny wypowiedzi pisemnej, egzaminator patrzy na prac jako cao
i w zalenoci od stopnia realizacji tematu kwalifikuje wypowied na jeden z czterech
poziomw (IIV), a nastpnie przyznaje punkty z zakresu okrelonego dla kadego poziomu.
Egzaminator moe rwnie przyzna za wypowied 0 punktw. Maksymalnie za wypowied
pisemn mona uzyska 12 punktw.
Poziom
IV
912 pkt
Poziom
III
68 pkt
Na poziomie czwartym zdajcy:

wykaza si znajomoci i rozumieniem rnych aspektw danego problemu
do jego opisu w szerszym kontekcie interpretacyjnym. Przeprowadzi selekcj
i hierarchizacj informacji do narracji budowanej w ujciu statycznym
lub dynamicznym, zawartej w poprawnie okrelonych ramach
chronologicznych. Zaprezentowa tok rozumowania prowadzcy
do sformuowania konkluzji, wykazujc si umiejtnoci analizowania
przyczyn i skutkw, oraz wyjaniania rnych interpretacji historycznych.
Uzasadni postawione tezy, popierajc je argumentami. Wykaza si
umiejtnoci wyraania opinii i formuowania ocen oraz wizania
ich z treciami opisowo-wyjaniajcymi w narracji. Wykorzysta rda
informacji i przywoa je w narracji do uzasadnienia wnioskw.
Na poziomie trzecim zdajcy:
wykaza si znajomoci i rozumieniem wybranych aspektw danego problemu,
bez uwzgldniania w wystarczajcym stopniu kontekstu interpretacyjnego.
Przeprowadzi niekonsekwentn selekcj i hierarchizacj informacji do narracji
budowanej w ujciu statycznym lub dynamicznym, zawartej w poprawnie
okrelonych ramach chronologicznych. Zaprezentowa niepeny tok
rozumowania, podejmujc prb analizowania przyczyn i skutkw oraz
rozpoznawania rnych interpretacji historycznych. Podj take prb
formuowania opinii i ocen dotyczcych zarwno faktw historycznych,
jak i ich interpretacji. Wykorzysta rda informacji i przywoa je w narracji,
podejmujc prb wycignicia wnioskw.
Opis egzaminu
Poziom II
35 pkt
Poziom I
12 pkt
0 pkt
13
Na poziomie drugim zdajcy:

w niewystarczajcym stopniu wykaza si znajomoci i rozumieniem
wybranych aspektw danego problemu do jego opisu, bez ukazywania
zwizkw z kontekstem interpretacyjnym. W niewystarczajcym stopniu
przeprowadzi selekcj i hierarchizacj informacji do narracji budowanej
w ujciu statycznym lub dynamicznym, zawartej w poprawnie okrelonych
ramach chronologicznych. W niewystarczajcym stopniu zaprezentowa tok
rozumowania, podejmujc prb wyjanienia przyczyn i skutkw. Wykorzysta
niektre rda informacji i przywoa je w narracji.
Na poziomie pierwszym zdajcy:
w niezadowalajcym stopniu wykaza si znajomoci i rozumieniem
wybranych aspektw danego problemu do jego opisu, bez ukazywania
zwizkw z kontekstem interpretacyjnym. Przeprowadzi w niezadowalajcym
stopniu selekcj i hierarchizacj informacji do narracji budowanej w ujciu
statycznym lub dynamicznym, zawartej w poprawnie okrelonych ramach
chronologicznych. Zaprezentowa w niezadowalajcym stopniu tok
rozumowania, podejmujc prb zbudowania zda wyjaniajcych
i wartociujcych. Wykorzysta rda informacji w niezadowalajcym stopniu.
Jeli zdajcy poda informacje sabo zwizane lub niezwizane z tematem
oraz jeli podane informacje lub sposb narracji wskazuj, e zdajcy nie
rozumie tematu.
Opisy w powyszej tabeli bd doprecyzowywane w odniesieniu do poszczeglnych tematw

w kadej sesji egzaminu maturalnego. Doprecyzowanie moe dotyczy np. treci lub
zaczonego materiau rdowego.
14
Przykadowe zadania z rozwizaniami
2.1.
15
Przykadowe zadania z historii na poziomie rozszerzonym

wraz z rozwizaniami
Materiay do zadania 1.
rdo 1. Fragment dziea Plutarcha ywoty sawnych mw
Postpowanie [] byo takie: Kady otrzymywa skorupk i pisa na niej nazwisko
czowieka []. Tabliczk zanosi na umwione miejsce na agorze []. Tam najpierw
archonci przeliczali ca ilo skorupek. Bo jeeli gosujcych byo mniej ni sze tysicy,
wynik [] by niewany. [...]
Ot opowiadaj, e przy takim pisaniu imion na skorupkach ktry z niepimiennych
i zupenie prostych ludzi ze wsi poda wtedy swoj tabliczk Arystydesowi jako jednemu
z przygodnych ludzi i prosi, eby mu napisa na niej imi Arystydesa. Ten zdziwiony zapyta,
czy Arystydes wyrzdzi mu jak krzywd. Na to tamten odpowiedzia: adnej. Ja nawet
nie znam tego czowieka. Zoci mnie tylko, gdy sysz, e wszdzie nazywaj
go sprawiedliwym. Usyszawszy to Arystydes podobno nic nie odpowiedzia, wpisa imi
na skorupk i wrczy j temu czowiekowi.
rdo: Plutarch, ywoty sawnych mw, Wrocaw 1977, str. 19.
rdo 2. Fragment artykuu wspczesnego historyka Marka Wcowskiego

[Procedura ta] penia funkcj straszaka na liderw ewentualnych walk frakcyjnych
i dziaaa na takie walki agodzco. Raz do roku, by unikn ryzyka wygnania jednego
z przywdcw, skcone grupy polityczne musiay zawrze kompromis. Wymagao to
chociaby minimalnego zaufania zwanionych stronnictw [...]. Ateczycy dobrze zapamitali
skandal z 416 roku p.n.e., gdy dwaj zagroeni [wygnaniem] moni: w istocie niebezpieczny
dla demokracji Alkibiades i spolegliwy arystokrata Nikiasz, porozumieli si i czc gosy
swych poplecznikw, posali na wygnanie raczej niegronego demagoga Hyperbolosa. [...]
W ten sposb chroniono Ateny przed ostr walk wewntrzn, ktra w innych poleis ocieraa
si o wojn domow. [...] Powoujc do ycia t procedur, dalekowzroczny reformator
[Klejstenes] znalaz sposb na gwatowne obnienie temperatury politycznego sporu
w ateskiej polis.
rdo: Mwi wieki 2008, nr 5, str. 38, 4041.
Zadanie 1. (02)
Oce znaczenie procedury, o ktrej mowa w tekstach, dla funkcjonowania greckiej
polis, uwzgldniajc zarwno informacje podane przez pisarza staroytnego,
jak i wyniki bada wspczesnego historyka.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
16
Wymagania oglne
II. Analiza i interpretacja historyczna.
Zdajcy analizuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w kontekcie epok i dostrzega
zalenoci pomidzy rnymi dziedzinami ycia spoecznego; rozpoznaje rodzaje rde;
ocenia przydatno rda do wyjanienia problemu historycznego; dostrzega wielo
perspektyw badawczych oraz wielorakie interpretacje historii i ich przyczyny.
Wymagania szczegowe
I.2. Spoeczestwo, ycie polityczne i kultura staroytnej Grecji.
Zdajcy wyjania przemiany ustrojowe w Atenach i porwnuje formy ustrojowe greckich
polis.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Zdajcy powinien oceni znaczenie procedury (pozytywne

i negatywne) dla funkcjonowania polis, uwzgldniajc
informacje z dziea staroytnego historyka i artykuu
wspczesnego historyka.
2 pkt za dokonanie oceny z odniesieniem do informacji
zaczerpnitych z dwch rde.
1 pkt za dokonanie oceny z odniesieniem do jednego rda.
0 pkt za nieuwzgldnienie w ocenie informacji ze rde,
za brak oceny.
Procedura ta miaa zarwno
2 pkt zdajcy
pozytywne, jak i negatywne znaczenie uwzgldni w ocenie
dla funkcjonowania polis.
informacje z obu
Dziki stosowaniu ostracyzmu
rde.
wyciszano konflikty, zapobiegano
wojnom domowym, o czym pisze
wspczesny historyk, ale take sd
skorupkowy skazywa niewinnych
ludzi, o czym opowiada pisarz
staroytny.
W wyniku ostracyzmu czsto niewinni 1 pkt zdajcy
ludzie byli skazywani na wygnanie,
uwzgldni w ocenie
a wic procedura ta miaa negatywne
informacje z jednego
znaczenie w yciu politycznym polis. rda.
Ostracyzm by narzdziem walki
0 pkt zdajcy
politycznej.
nie dokona oceny
i nie uwzgldni
w odpowiedzi
informacji ze rde.
17
Materia do zadania 2.
Plan Jerozolimy
Na podstawie: Kultura biblijna. Sownik, Warszawa 1997, str. 109.
Zadanie 2. (01)
Czy ilustracja przedstawia plan Jerozolimy w czasach panowania krla Salomona?
Odpowied uzasadnij.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
18
Wymagania oglne
I. Chronologia historyczna.
Zdajcy porzdkuje i synchronizuje wydarzenia z historii powszechnej oraz dziejw
ojczystych; dostrzega zmienno i dynamik wydarze w dziejach, a take cigo procesw
historycznych.
Wymagania szczegowe
I.1.3. Cywilizacje Bliskiego i Dalekiego Wschodu.
Zdajcy rozpoznaje cechy charakterystyczne najwaniejszych osigni kulturowych
cywilizacji bliskowschodnich [...] w zakresie architektury, sztuki, nauki i pisma.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Zdajcy powinien zauway, e plan nie przedstawia

Jerozolimy w czasach panowania krla Salomona
(plan przedstawia miasto w innym okresie).
W odpowiedzi powinny znale si informacje przynajmniej
o jednym obiekcie takim jak, np.: witynia Heroda
wzniesiona na miejscu tej, ktr zbudowano na polecenie
Salomona; Paac Heroda rezydencja krla ydowskiego,
ktra powstaa w I w. p.n.e.; Paac Kajfasza arcykapana
ydowskiego, ktry prowadzi proces przeciwko Jezusowi;
Wieczernik miejsce Ostatniej Wieczerzy; Hakeldama pole
zakupione przez Judasza za pienidze, ktre otrzyma
on za zdrad Jezusa.
1 pkt za prawidowe zajcie stanowiska wraz z uzasadnieniem.
0 pkt za bdn odpowied lub brak odpowiedzi.
Nie. Na planie miasta zaznaczone
1 pkt za prawidowe
s budowle wzniesione w czasach
zajcie stanowiska
pniejszych ni czasy Salomona,
wraz z uzasadnieniem.
np. zwizane z Herodem krlem
ydowskim, ktry zbudowa
wityni na miejscu zniszczonej
wityni Salomona, a take Paac
Heroda z I w. p.n.e.
Nie. Wieczernik i Golgota, ktre
1 pkt za prawidowe
zostay zaznaczone na planie
zajcie stanowiska
Jerozolimy s miejscami
zwizanymi z Jezusem Chrystusem
(I w. n.e.) Ostatni Wieczerz
i ukrzyowaniem.
Nie jest to plan z czasw krla
0 pkt zdajcy
Salomona, ktry y w X w. p.n.e.
zaj stanowisko,
lecz nie uargumentowa
odpowiedzi.
19
rdo 1. Fragment kroniki Gotfryda de Villehardouin*
* Gotfryd de Villehardouin uczestnik IV krucjaty, autor kroniki opisujcej jej dzieje.
Doa Wenecji imieniem Henryk Dandolo, m niezwykej mdroci i mstwa, przyj

ich (tj. posw) wietnie (on sam i inni z jego otoczenia) i widzia ich bardzo rad.
A gdy posowie okazali listy swoich panw, bardzo si dziwi, w jakim celu przybyli do jego
ziemi. [] Panie! Przybylimy do ciebie od wysokich panw francuskich, ktrzy przyjli
znak krzya, aby pomci zniewag Jezusa Chrystusa i odzyska Jerozolim, jeli Bg
pozwoli. A poniewa wiedz, e aden nard nie jest mocen przyj z tak pomoc, jak ty
i twj lud, prosz was na Boga, abycie raczyli przyczyni si do dostarczenia im okrtw
transportowych i wojennych.
rdo: T. Maresz, K. Juszczyk, Historia w tekstach rdowych. Wypisy, t. 1, Toru 1994, str. 4849.
rdo 2. Mapa. Wschodnia cz basenu Morza rdziemnego w I poowie XIII w.
Na podstawie: J. Dowiat, Historia I, Warszawa 1981, str. 317.
20
rdo 3. List papiea Innocentego III do przywdcy krzyowcw, markiza Bonifacego

z Montferratu
Wy, nie majcy wzgldem Grekw adnych praw jako te wadzy, dalicie si pozna
tym, e wasi zoywszy luby czystoci, szybko si [im] sprzeniewierzyli, skoro zwrcilicie
bro nie przeciw Saracenom, lecz przeciw chrzecijanom. [] I nie wystarczyo wam
wyczerpanie bogactw cesarskich, jako te zupienie zarwno bogatych, jak i biednych, lecz
wycignlicie rce po skarby Kocioa, a co gorsze, po majtki kocielne, cigajc z otarzy
srebrne tablice, za po sprofanowaniu kocielnego sanktuarium grabic ikony, krzye
i relikwie. [Wszystko to po to,] aeby Koci grecki poniony takimi przeladowaniami
odmwi powrotu pod obediencj* Stolicy Apostolskiej.
*Obediencja posuszestwo wobec wadzy papiea.
rdo: Wiek VXV w rdach. Wybr tekstw rdowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli
historii i studentw, oprac. M. Sobaska-Bondaruk, S. B. Lenard, Warszawa 1997, str. 156.
Zadanie 3. (03)
3.1. Czy opisane w rdle 1. plany wyprawy krzyowej znajduj potwierdzenie
na mapie? Odpowied uzasadnij.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3.2. Podaj nazw miasta, w ktrym doszo do wydarze opisanych w zacytowanym licie
papiea Innocentego III.
.......................................................................................................................................................
3.3. Wyjanij, dlaczego papie Innocenty III z dezaprobat wypowiedzia si na temat
wydarze, do ktrych doszo podczas krucjaty.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
21
Wymagania szczegowe
II.3.1. Europa w okresie krucjat.
Zdajcy charakteryzuje polityczne, spoeczno-gospodarcze i religijne uwarunkowania
oraz ocenia skutki wypraw krzyowych do Ziemi witej.
3.1.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
3.2.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
3.3.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Zdajcy powinien zauway, e krzyowcy zamierzali dotrze

do Jerozolimy, a wyprawa zostaa skierowana
do Konstantynopola.
1 pkt za zajcie stanowiska wraz z uzasadnieniem.
0 pkt za bdne odpowiedzi lub brak odpowiedzi.
Nie, nie znajduj potwierdzenia,
1 pkt zdajcy
poniewa oglnym celem wyprawy zaj stanowisko
bya Jerozolima, a wyprawa dotara oraz je uzasadni.
do Konstantynopola.
Tak, poniewa krzyowcy docieraj 0 pkt zdajcy
do Konstantynopola.
bdnie odpowiedzia
na postawione pytanie.
Konstantynopol
1 pkt za podanie waciwej nazwy miasta.
Konstantynopol
1 pkt zdajcy poda
prawidow nazw
miasta.
Stambu
0 pkt zdajcy poda
ahistoryczn nazw
miasta.
Zdajcy powinien wyjani, e wydarzenia, o ktrych mowa
w rdle 3., mogy zaprzepaci szans na zaegnanie rozamu
w Kociele (konfliktu midzy Kocioem wschodnim
i zachodnim).
1 pkt za prawidowe wyjanienie.
Wydarzenia te w opinii papiea
1 pkt zdajcy
jedynie umocniy wrogo midzy
na podstawie wiadomoci
wyznawcami dwch rnych
ze rda 3. poprawnie
odamw chrzecijastwa
wyjani problem.
i spowodoway, e zmniejszyy si
szanse na zakoczenie podziau
w Kociele.
acinnicy le traktowali
0 pkt zdajcy
mieszkacw Konstantynopola,
nie odpowiedzia
ktrzy odpowiadali im tym samym. na postawione pytanie.
22
rdo: Encyklopedia historii gospodarczej Polski, t. 1, Warszawa 1981, str. 55.
Oznaczenie 1 zasig architektury romaskiej w XII w.

Oznaczenie 2 zasig architektury gotyckiej w XV w.
Zadanie 4. (01)
Podaj dwa wydarzenia polityczne z XIIIXIV w., ktre wpyny na przesunicie zasigu
cywilizacji aciskiej w tej czci Europy w kierunku pnocno-wschodnim, wschodnim
i poudniowo-wschodnim.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
historycznych.
23
Wymagania szczegowe
II.5.1.5. Polska w okresie rozbicia dzielnicowego.
Zdajcy wyjania [] nastpstwa rozbicia dzielnicowego; [...] synchronizuje najwaniejsze
wydarzenia z okresu rozbicia dzielnicowego i dziejw Europy.
II.7.1.6. Polska w XIVXV w.
Zdajcy opisuje rozwj terytorialny pastwa polskiego w XIVXV w.; [...] synchronizuje
wydarzenia z okresu z dziejw Polski i Europy w XIVXV w.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Zdajcy moe w odpowiedzi uwzgldni nastpujce

wydarzenia z XIIIXIV w.:
powstanie pastwa zakonu krzyackiego w Prusach,
powstanie pastwa zakonu kawalerw mieczowych
w Inflantach,
unia polsko-litewska (i chrzest Litwy),
zajcie przez Polsk (Kazimierza Wielkiego) Rusi Halickiej.
1 pkt za poprawne podanie dwch wydarze.
0 pkt za podanie tylko jednego wydarzenia lub za bdn
odpowied, lub brak odpowiedzi.
Fragmenty eseju Henryka Samsonowicza o Kazimierzu Wielkim
Zakoczenie II wojny wiatowej stworzyo nowe warunki dla legendy
kazimierzowskiej. Tradycje piastowskie stay si wanym elementem propagandy na rzecz
programu rewindykacji ziem po Odr i Nys [...]. Zdecydowanie obniyo [to] lokat [krla
Kazimierza Wielkiego] w stosunku do Mieszka, Chrobrego, Henrykw lskich czy wasnego
ojca. Podobnie jak i jego polityka wschodnia. A wic bilans tej oceny po pierwszym
dziesicioleciu odrodzonej Polski by zdecydowanie ujemny [...].
[W latach 70. XX wieku] polityka sukcesw, w tym sukcesw gospodarczych, polityka
wielkich przemian spoecznych poszukiwaa bohaterw [...]. Std te, wrd uznanych
budowniczych Polski, Kazimierz zajmowa poczesne miejsce [...].
rdo: yciorysy historyczne, literackie i legendarne, pod red. Z. Stefanowskiej i J. Tazbira,
Warszawa 1980, str. 61, 63.
Zadanie 5. (01)
Wyjanij przyczyn dwch rnych ocen polityki Kazimierza Wielkiego.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
24
Wymagania oglne
historycznych.
Wymagania szczegowe
II.7.5. Polska w XIVXV w.
Zdajcy ocenia panowanie Piastw w dziejach Polski [].
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Zdajcy powinien w odpowiedzi uwzgldni informacje,

e aktualne potrzeby propagandowe wadz PRL (inne
po zakoczeniu II wojny wiatowej i inne w latach 70. XX w.)
byy przyczyn dwch rnych ocen polityki Kazimierza
Wielkiego.
1 pkt za podanie i wyjanienie przyczyn dwch rnych ocen
krla.
Aktualne potrzeby propagandowe
1 pkt zdajcy poda
wadz miay wpyw na formuowanie
i wyjani przyczyn
oceny polityki Kazimierza Wielkiego. rnych ocen krla.
W latach 50. XX w., po zmianie
granic, krl nie by postaci
pozytywnie ocenian, gdy dokona
ekspansji na Wschd i nie odzyska
Pomorza Gdaskiego oraz zrzek si
lska. W dekadzie Gierka, gdy
kadziono nacisk na unowoczenienie
i modernizacj gospodarcz pastwa,
Kazimierz Wielki by oceniany
pozytywnie.
W Polsce w pierwszych latach
0 pkt zdajcy
po II wojnie wiatowej oceniano
nie poda przyczyny
krla negatywnie, natomiast pniej
rnych ocen krla.
doceniano jego zasugi.
25
George Gower, Portret Elbiety I, krlowej Anglii (1588 r.)
rdo: D. McDowall, An Illustrated History of Britain, Harlow 2004, str. 74.
Zadanie 6. (02 pkt)

Interpretujc elementy graficzne obrazu, wyjanij jego tre propagandow dotyczc
celw polityki zagranicznej Anglii w XVI wieku.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
III. 2.3.6. Europa w XVIXVII w.
Zdajcy opisuje map polityczn i wyznaniow Europy w XVI w.; [...] charakteryzuje gwne
konflikty polityczne w XVIXVII w. [].
26
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Zdajcy powinien w odpowiedzi wyjani tre propagandow

obrazu przedstawienia krlowej Elbiety (propagowanie
imperialnej polityki, podkrelenie pozycji Anglii jako
mocarstwa wiatowego), odwoujc si do elementw obrazu
(globus kula ziemska, okrty flota, pokonana Armada).
2 pkt za wyjanienie treci propagandowej z uwzgldnieniem
dwch elementw obrazu.
jednego elementu obrazu.
Przedstawiona na portrecie krlowa
2 pkt zdajcy
Elbieta I opiera rk na kuli
poprawnie wyjani
ziemskiej, co moe symbolizowa
tre propagandow,
denie do ekspansji kolonialnej
odwoujc si
i imperialne ambicje polityczne.
do elementw
Posta krlowej zostaa przedstawiona z obrazu.
pomidzy dwoma obrazami.
Z jednej strony wida hiszpask
Armad, a z drugiej jej okrty rozbite
przez ywio, tym samym przestay
stanowi zagroenie, przeszkod,
dla morskich aspiracji Anglii.
Krlowa opiera do na wyobraeniu
1 pkt zdajcy
kuli ziemskiej, co jest podkreleniem
poprawnie okreli
imperialnej polityki.
tre propagandow,
ale odnis si tylko
do jednego elementu
z obrazu.
Wyeksponowana obok postaci
0 pkt zdajcy
krlowej korona oraz strj
zawar w odpowiedzi
wadczyni wiadcz o pozycji
elementy wiadczce
Anglii w Europie.
o niezrozumieniu
polecenia.
rdo 1. Fragment biografii Jana Zamoyskiego
Najwiksze jego dzieo, miasto Zamo, roso w czasach batoriaskich powoli.
Na papierze istnia plan miasta idealnego, zgodnego z now estetyk renesansu, wielkiego
dziea sztuki urbanistycznej, potnej, nowoczesnej fortecy, pomnika ambicji, gustu i potgi
fundatora. [...] Wytyczono ulice, [...] dziaki przy nich zabudowano drewnianym domkami,
wznoszonymi na koszt fundatora, by zachci nowych przybyszw. Mieli to by [...] w myl
przywileju lokacyjnego wycznie rzymscy katolicy.
rdo: S. Grzybowski, Jan Zamoyski, Warszawa 1994, str. 254.
27
rdo 2. Plan Zamocia. Pierwsza poowa XVII w.
rdo: Wielka historia Polski, t. 4, Krakw 2000, str. 236.
Zadanie 7. (01)
Rozstrzygnij, czy ograniczenie dotyczce osiedlania si w Zamociu, o ktrym mowa
w rdle 1., znajduje potwierdzenie w rdle 2. Uzasadnij odpowied.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
III. 3. 6 Rzeczpospolita w okresie renesansu i demokracji szlacheckiej.
Zdajcy ocenia sytuacj wyznaniow na ziemiach Rzeczypospolitej w XVI w., w tym
tolerancj wyznaniow oraz uni brzesk.
4.5. Rzeczpospolita Obojga Narodw w XVII w. Ustrj, spoeczestwo i kultura.
Zdajcy ocenia polsk specyfik w zakresie rozwiza ustrojowych, struktury spoecznej
i modelu ycia gospodarczego [...].
28
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Zdajcy powinien zauway, e ograniczenia dotyczce

osiedlania si w Zamociu zawarte w tekcie nie znajduj
potwierdzenia na planie, poniewa widniej na nim witynie
wyzna innych ni rzymskokatolickie, co oznacza,
e przedstawicielom innych wyzna i religii zezwolono
na zamieszkanie w tym miecie.
1 pkt za sformuowanie stanowiska i uzasadnienie odpowiedzi.
Ograniczenie dotyczce wyznania
1 pkt zdajcy zaj
zawarte w dokumencie lokacyjnym
stanowisko i uzasadni
musiao przesta obowizywa.
odpowied, zwracajc
Na planie Zamocia z I poowy XVII uwag na zaznaczone
wieku zaznaczono m.in. synagog
na planie witynie
i cerkiew.
innych religii i wyzna.
Zapisy z przywileju lokacyjnego
nie byy przestrzegane. W miecie
mieszkali wyznawcy rnych religii.
Zamocia nie obowizyway
w XVII wieku.
0 pkt zdajcy
w uzasadnieniu
nie uwzgldni informacji
z planu Zamocia.
0 pkt zdajcy
nie uzasadni
odpowiedzi.
Do Krla Jegomoci Zygmunta III
(wiersz propagandowy z pocztku XVII w.)
Ojcze nasz, krlu polski, ktry mieszkasz w Warszawie,
U nas w niedobrej sawie
wi si w Szwecyi imi Twoje,
Gdzie s z dawna twe pokoje.
Przyjd do krlestwa (twego) szwedzkiego,
A zaniechaj polskiego i ksistwa litewskiego.
Bd wola Twoja w Wandalech, jako pierwej bya,
Gdzie dobrych ledzi mia obfito sia.
Chleba naszego powszedniego
Zbawie nas za panowania swego.
Odpu nam anowe, poborowe, czopowe,
Bo bardzo ju s u nas rzeczy nienowe,
I nie uwd nas na pokuszenie na wojn z Szwedami,
Bo jej dla ciebie doma dosy mamy.
Ale nas zbaw od wszego zego,
A sam id prdko do Boga Wszechmogcego,
Albowiem Twoja moc nad nami
Lepiej ni radzi o nas z jezuitami. []
rdo: Wiek XVIXVIII. Wybr tekstw rdowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii,
studentw i uczniw, oprac. M. Sobaska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1998, str. 270.
29
Zadanie 8. (01)
Rozstrzygnij, czy podane zdania (13) s prawdziwe, czy faszywe. We waciwe miejsce
w tabeli wpisz znak X.
Prawda
1.
Wezwanie Bd wola Twoja w Wandalech, jako pierwej

bya odnosi si do rzdw Zygmunta III w Szwecji.
2.
Proba Odpu nam anowe, poborowe, czopowe

wynika z obawy szlachty przed zwikszeniem obcie
podatkowych.
3.
Stwierdzenie I nie uwd nas na pokuszenie na wojn

z Szwedami, bo jej dla ciebie doma dosy mamy odnosi
si do rokoszu Lubomirskiego.
Fasz
Wymagania oglne
historycznych.
Wymagania szczegowe
III.4.4. Rzeczpospolita Obojga Narodw w XVII w. Ustrj, spoeczestwo i kultura.
Zdajcy wyjania przyczyny kryzysw wewntrznych oraz zaamania gospodarczego
Rzeczypospolitej w XVII w.
Rozwizanie
Schemat punktowania
1, 2 prawda
3 fasz
1 pkt za trzy prawidowe odpowiedzi.
0 pkt za niepen odpowied, bdn odpowied
lub brak odpowiedzi.
30
rdo 1. Tytuy czterech rozdziaw monografii historycznej
Czeski zapalnik i pierwsze cesarskie zwycistwo

Duski somiany ogie i drugie zwycistwo cesarskie
Najazd szwedzki i trzecie zwycistwo cesarskie
Interwencja francuska i cesarska klska
rdo: J.F. Nol, wite cesarstwo, Warszawa 1998, str. 150153.
rdo 2. Fragment hasa encyklopedycznego

[] Zginli wszyscy przywdcy [] powstania i wybitniejsi uczestnicy wojny,
majtki ich ulegy konfiskacie, przekazano je przewanie arystokracji i szlachcie pochodzenia
niemieckiego. [Kraj] zosta przeksztacony z niezalenego prawie krlestwa w prowincj
monarchii habsburskiej.
rdo: Encyklopedia szkolna. Historia, Warszawa 1993, str. 765.
Zadanie 9. (02)
9.1. Podaj nazw wojny, ktrej dotycz rozdziay monografii historycznej opatrzone
wymienionymi tytuami.
.......................................................................................................................................................
9.2. Podaj nazw kraju, ktrego sytuacj po zakoczeniu tej wojny charakteryzuje tekst
ze rda 2.
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
III.2.6. Europa w XVIXVII w.
Zdajcy charakteryzuje gwne europejskie konflikty polityczne w XVIXVII w. [].
9.1.
Rozwizanie
Schemat punktowania
9.2.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Wojna trzydziestoletnia
1 pkt za poprawne podanie nazwy wojny.
Czechy
1 pkt za poprawne podanie nazwy kraju.
31

rdo 1. Tabela. Eksport zboa przez Gdask w latach 17511795 (rednio rocznie
w tys. asztw1)
Lata
17511760
Wywz
30,4
17611770
40,6
17711780
17,2
17811790
18,6
17911795
19,5
Na podstawie: A. Jezierski, C. Leszczyska, Historia gospodarcza Polski,

Warszawa 2002, str. 89.
1
aszt jednostka objtoci adunku okrtowego uywana dla artykuw sypkich; aszt pszenicy way
ok. 2,4 ton.
rdo 2.
rdo: A. Jezierski, C. Leszczyska, Historia gospodarcza Polski, Warszawa 2002 str. 70.
32
rdo 3. Mowa bratanka krla, ksicia Stanisawa Poniatowskiego, na sejmie

[fragment]
[...] Skar si ju obywatele nasi od kilku lat, e procent od towarw nie wedug
traktatu [...] dwanacie od sta, ale dwa i trzy razy tyle wybieraj, przez co ch wszelaka
posyania do Gdaska upada, a zabroniony tranzyt przez lsk oczywicie przeciwny
artykuowi drugiemu i dziewitemu tego traktatu niezmiernie nas krzywdzi i wszelki prawie
sposb wprowadzania pienidzy do kraju odejmuje. [...]
rdo: Historia Polski 17641795. Wybr tekstw, oprac. J. Michalski, Warszawa 1954, str. 47.
rdo 4. List Ottona Magnusa Stackelberga, ambasadora rosyjskiego w Warszawie,

do ksicia Mikoaja Repnina [fragment]
[] omwi tylko niektre szczegy tyczce si taryfy. Byem wiadkiem
zobowizania, ktre w tej sprawie zawarto z Polsk. Gdy jednak nie zrealizowano tego, los
handlu polskiego zosta podlegym cakowitej samowoli. Wszystkie artykuy zostay
otaksowane znacznie za wysoko. Na przykad pszenica zostaa oszacowana na 33 dukaty
aszt, podczas gdy za tak cen nie sprzedaje si jej w adnym z portw batyckich.
Niezalenie od tych obcie Polacy doznaj innej niedogodnoci, ktra nie ma granic. [...]
zdarzyo si mianowicie niejakiemu p. Trzeciakowi zapaci [...] przeszo 400 dukatw od
transportu [potau], podczas gdy podug samej taryfy naleao wymaga jedynie 101... [...].
Zadanie 10. (02)

Wyjanij przyczyny spadku eksportu przez Gdask, uwzgldniajc informacje ze rde
14.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
III. 6.1.2 Rzeczpospolita w XVIII w. Reformy owieceniowe i rozbiory.
Zdajcy charakteryzuje polityk Rosji, Prus i Austrii wobec Rzeczypospolitej i wskazuje
przejawy osabienia suwerennoci pastwa polskiego.
Rozwizanie
Schemat
punktowania
Przykadowe
odpowiedzi
zdajcych
33
Zdajcy powinien w odpowiedzi uwzgldni informacj o pierwszym

rozbiorze Polski oraz traktatach handlowych i wyjani wpyw zmian
terytorialnych i ce wprowadzonych traktatami na spadek eksportu
zboa przez Gdask oraz uwzgldni nieprzestrzeganie ustale
traktatw handlowych, nieuczciwe postpowanie zaborcy pruskiego.
2 pkt 1 pkt za poprawne wyjanienie przyczyn spadku eksportu
zwizanych ze zmianami terytorialnymi i barierami celnymi
wynikajcymi z traktatu rozbiorowego i traktatw handlowych oraz
1 pkt za uwzgldnienie w odpowiedzi informacji o postpowaniu
zaborcy pruskiego (amanie ustale traktatowych, nieuczciwo
celnikw).
1 pkt za wyjanienie bez uwzgldnienia informacji
o nieprzestrzeganiu zapisw traktatowych przez zaborc.
I rozbir Polski odci Gdask
2 pkt zdajcy
od Rzeczypospolitej. Zmiany terytorialne
prawidowo wyjani
utrudniay handel zboem, a wysokie ca
przyczyny,
na towary eksportowane z Polski przez
uwzgldniajc dwa
terytorium pruskie do Gdaska pobierane
elementy: czynnik
przez Prusakw na granicach, a take
terytorialny i problem
podwyszanie opat, nieuczciwo celnikw, ce, oraz odnis si
czyniy nieopacalnym wywz towarw
do amania ustale
przez Gdask.
traktatowych.
W wyniku I rozbioru Polski zosta
1 pkt zdajcy wyjani
utrudniony kontakt z Gdaskiem, poniewa przyczyn zjawiska,
Rzeczpospolita stracia Wielkopolsk
pomijajc informacj
i Pomorze Gdaskie. Zmiany terytorialne
o amaniu ustale
utrudniay handel zboem, bo zaborca
traktatu handlowego.
naoy wysokie ca na towary przewoone
do portu w Gdasku.
Polska stracia Gdask w wyniku
0 pkt zdajcy popeni
pierwszego rozbioru. Zaborca naoy
bd merytoryczny
bardzo wysokie opaty na towary
dotyczcy informacji,
przywoone do Gdaska.
ktra ma kluczowe
(istotne) znaczenie
dla wyjanienia
problemu.
W wyniku I rozbioru Polski w 1772 r.
0 pkt zdajcy nie
wprowadzono ca.
wyjani problemu.
34

rdo 1. Miedzioryt przedstawiajcy wjazd Napoleona do Warszawy w 1807 r.
rdo: A. Nieuwany, My z Napoleonem, Wrocaw 1999, str. 37.
rdo 2. Andrzej Zahorski, Napoleon czowiek wieku [fragment]

Zostaa po nim legenda i antylegenda. W ich ujciu rysuje si jako prekursor postpu,
realizator hase rewolucji, bd jako antychryst [...]. Dla jednych jest kontynuatorem,
dla drugich pogromc rewolucji [...]. Rzdy jego zapodniy wyobrani mas ludzkich,
bo prbujc tworzy now syntez dwch epok, przetumaczy milionom prostych ludzi
dostpne dotychczas tylko dla elity umysowej idee Wielkiej Rewolucji Francuskiej.
Przetumaczy je na jzyk codziennej praktyki wyraajcy si w kodeksie, ujednoliceniu miar
i wag, w zmianie pooenia chopstwa, w budowie nowego spoeczestwa i wreszcie
w romantycznej wizji nowego Imperium Romanum Stanw Zjednoczonych Europy,
ktrych budow przedsibra. [...] Geniusz Napoleona zawsze bdzie dziaa na wyobrani
ludzk, rozpala namitnoci, budzi zacieke spory. [...] Jedni uwaa bd jego losy
za przestrog, uzasadniajc, e obra drog zbrodni i klski, a inni wywodzi bd, i by
prekursorem postpu, dobroczyc ludzkoci, mczennikiem, czowiekiem wieku,
wskrzesicielem Polski.
rdo: Europa i wiat w epoce napoleoskiej, pod red. M. Senkowskiej-Gluck, Warszawa 1988, str. 8889.
35
Zadanie 11. (02)

W zacytowanym fragmencie pracy Andrzeja Zahorskiego przedstawione zostay dwie
oceny Napoleona I Bonapartego. Z ktr z nich koresponduje tre ilustracji?
Odpowied uzasadnij, podajc dwa argumenty.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
IV.1.4. Europa napoleoska.
Zdajcy wskazuje przykady i wyjania przyczyny zaangaowania si Polakw po stronie
Napoleona.
Rozwizanie
Schemat punktowania
W zacytowanym fragmencie pracy Andrzeja Zahorskiego

przedstawiono dwie oceny Napoleona I pozytywn
i negatywn. Zdajcy powinien zauway, e ilustracja zawiera
elementy podkrelajce pozytywne dokonania Napoleona.
Uzasadnienie:
Elementy ilustracji bdce odzwierciedleniem pozytywnej oceny
Napoleona I: zerwane acuchy oznaczajce zapowied
wolnoci dla Polakw; antyczna kwadryga i fanfary odniesienie
do triumfu odbywanego w Imperium Romanum, do ktrego
nawizywa zwyciski wdz Napoleon; otwarta ksiga moe
oznacza Kodeks Napoleona i prezentowa go jako prawodawc;
rg obfitoci jest zapowiedzi dobrobytu pod rzdami
Napoleona I.
2 pkt za zajcie stanowiska i uzasadnienie odpowiedzi
zawierajce odniesienia do dwch elementw ilustracji.
zawierajce odniesienie do jednego elementu ilustracji.
36
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Tre ilustracji koresponduje

z pozytywn ocen Napoleona
Bonapartego, gdy prezentuje
dokonania Napoleona (wymienione
przez autora tekstu), takie jak
popieranie de niepodlegociowych
Polakw (zerwane acuchy),
zapewnienie dobrobytu (kobieta
z rogiem obfitoci).
W tekcie przedstawiono argumenty,
ktrymi posuguj si zwolennicy
i przeciwnicy Napoleona Bonaparte.
Ilustracja propaguje Napoleona jako
wyzwoliciela Polski symbolicznie
zrywajcego krpujce acuchy,
a wic koresponduje z t pozytywn
ocen cesarza Francuzw.
Ilustracja pokazuje Napoleona jako
pozytywn posta.
2 pkt zdajcy zaj

waciwe stanowisko
i uzasadni odpowied,
odnoszc si do dwch
elementw ilustracji.
1 pkt zdajcy zaj

waciwe stanowisko
odnoszc si
do jednego elementu
ilustracji.
0 pkt zdajcy zaj
stanowisko, ale nie
uzasadni odpowiedzi.
37
Materia do zada 12. i 13.

Tablica genealogiczna (fragment). Dynastia habsbursko-lotaryska
Maria Teresa
17401780
x Franciszek Stefan
ks. Lotaryngii i Baru
Jzef II
17651790
Leopold II
17901792
x Maria Ludwika
c. Karola III, kr. Hiszpanii
Maria Antonina
x Ludwik XVI
kr. Francji
Franciszek II (I)
17921835
x Maria Teresa
c. Ferdynanda I, kr. Sycylii
Maria Ludwika
x Napoleon I;
x hr. Neipperg;
x hr. Bombelles
Franciszek Jzef I
18481916
x Elbieta
c. Maksymiliana,
ks. Bawarii
Zofia
Ferdynand I
18351848
x Maria Anna
c. Wiktora Emanuela I,
kr. Sardynii
Maksymilian I
cesarz Meksyku
x Karolina,
c. Leopolda I,
kr. Belgii
Gizela
x ks. Leopold
Bawarski
Franciszek
x Zofia c. Maksymiliana I,
kr. Bawarii
Karol Ludwik
Ludwik Wiktor
x Maria Annunziata,
c. Ferdynanda II,
kr. Sycylii
Rudolf
x Stefania,
c. Leopolda II,
kr. Belgii
Maria Waleria
x Franciszek
Salwator
Franciszek
Ferdynand
x Zofia hr.
Chotek
Elbieta
x Otto ks.
Windischgrtz
Maria Anna
Otto
x Maria,
c. Jerzego,
kr. Saksonii
Karol I
19161918
Uwaga: pod imionami wadcw Austrii i Austro-Wgier podano lata ich panowania.
Na podstawie: S. Grodziski, (...), Wrocaw 1983, str. 192193.
38
Zadanie 12. (03)

12.1. Na podstawie tablicy genealogicznej uzupenij tekst poniszego dokumentu.
W wykropkowane miejsca wpisz imi (imiona) wadcw.
My Ferdynand Pierwszy, z Boej aski Cesarz Austrii, Krl Wgier, Czech etc. Gdymy
wstpili na tron po zgonie p. Ojca Naszego, Cesarza ..........................................................,
jako jego prawny nastpca, przejci wietnoci i powag naszych obowizkw, bagalimy
przede wszystkim Boga o Jego pomoc [...].
[...] w ostatnich czasach, gdy udao si byo zbrodniczym usiowaniom zaburzy w jednej
czci Naszych pastw legalny porzdek i roztli wojn domow, przetrwaa mimo to
niezmierna wikszo Naszych ludw w winnej Monarsze wiernoci
Jednakowo nacisk wypadkw [] i niezbdna potrzeba wielkiego i wyczerpujcego
przeksztacenia naszych form pastwowych [] umocniy Nas w przekonaniu, e potrzeba
modszych si do popierania tego wielkiego dziea
Z tego powodu [] doszlimy do staego postanowienia zrzeczenia si niniejszym tronu
Cesarstwa Austriackiego [] na rzecz [] arcyksicia .......................................................... .
rdo: S. Grodziski, (...) , Wrocaw 1983, str. 5.
12.2. Podaj termin okrelajcy decyzj cesarza Ferdynanda I Habsburga.

...................................................................................................................................................
12.3. Wydarzenia, o ktrych mowa w podkrelonym fragmencie dokumentu, byy
czci oglnoeuropejskich wystpie rewolucyjnych w XIX w. Podaj ich nazw.
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
historycznych.
Wymagania szczegowe
IV.3.2. Ideologie XIX w.
Zdajcy wyjania zwizki pomidzy ideologiami liberalnymi i nacjonalistycznymi
a europejskimi ruchami niepodlegociowymi i zjednoczeniowymi, omawia [...] Wiosn
Ludw [...].
IV.6.1. Europa i wiat w XIX w.
Zdajcy charakteryzuje kierunki przemian spoecznych i politycznych w pastwach
europejskich [].
12.1.
Rozwizanie
Schemat punktowania
12.2.
Rozwizanie
Schemat punktowania
12.3.
Rozwizanie
Schemat punktowania
39
Kolejno: Franciszek [II (I)] i Franciszek Jzef [I]

1 pkt za poprawne podanie imion wadcw.
Abdykacja
1 pkt za poprawne podanie terminu.
0 pkt za podanie bdnego terminu lub brak odpowiedzi.
Wiosna Ludw
1 pkt za poprawne podanie nazwy wydarze.
0 pkt za podanie bdnej nazwy lub brak odpowiedzi.
Zadanie 13. (02)

Podaj, ktrego z wadcw uwzgldnionych w tablicy genealogicznej dotyczy
zamieszczony poniej tekst, i okrel dwa czynniki wpywajce na rnorodno ocen
tego wadcy.
W cigu swych 86 lat ycia i 68 lat panowania cesarz dorwna trzem pokoleniom.
Dziecistwo i modo przypady mu na czasy absolutyzmu [...]. Jego wiek dojrzay to czasy
konstytucyjnego liberalizmu [...]. Staro wypada mu na czasy [...] masowych ruchw
spoecznych i rozwijajcego si nacjonalizmu [...].
Jego czasy i otoczenie, jego dziaalno i jej skutki oto temat ogromnej liczby prac
naukowych, pnaukowych i zgoa publicystycznych. W tej rozlegej bibliografii nie brak
sdw skrajnych, od penego uwielbienia do surowej krytyki. Rnorodno tych ocen
wynika nie tylko z faktu, e badane zagadnienia inaczej rysuj si z perspektywy
Schnbrunnu, inaczej z zamku krlewskiego w Budzie [...], z Hradczan czy wreszcie
z Wawelu. Komplikuje j wielo barw, w jakich wystpuj autorzy i badacze: od czarnotej [barwy dynastii] do czerwonej.
rdo: S. Grodziski, (...), Warszawa 1983, str. 181.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
historycznych.
40
Wymagania szczegowe
Ludw [...].
europejskich [].
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Franciszek Jzef [I]

Zdajcy moe uwzgldni:
czynnik narodowociowy,
czynnik ideologiczny,
czas, w ktrym powstay biografie.
2 pkt 1 pkt za rozpoznanie wadcy i 1 pkt za dwa czynniki,
ktre wpywaj na opini historykw o tej postaci.
W tekcie jest mowa o Franciszku
2 pkt zdajcy
Jzefie I. Na rnorodno ocen tego
rozpozna wadc
cesarza mogy mie wpyw zarwno
i poda dwa rne
pogldy polityczne autorw,
poprawne czynniki.
jak i ich narodowo.
Autor tekstu pisze o Franciszku
1 pkt zdajcy
Jzefie. Badacze ycia i dokona
rozpozna wadc,
tego wadcy pochodzili z rnych
ale poda tylko jeden
pastw, a to miao wpyw na ocen
czynnik.
cesarza.

Henryk Kamieski, O prawdach ywotnych narodu polskiego (1844 r.)
Schodzc do przyczyn upadku Polski, nie bdziemy si zadawa w dugie historyczne
rozbiory, lecz w oglnoci chcemy je oznaczy [...]. Nard wielki, jakim jestemy, nie mg
upa, jak skutkiem wasnej niemocy; przyczyny, wic pierwotne naszych rozbiorw
i ponienia w nas samych leay [].
Do wysokiego stopnia doj musiaa nasza sabo, kiedy nas podbili i zawojowali
wrogi bardzo nieznaczcymi siami [....]. Gdyby cay nard by wrza zapaem niepodlegoci
i mioci ojczyzny, byby wobec grocego niebezpieczestwa siy swoje wszystkie poczy,
a tak aden podbj nie byby si sta podobnym, a wrg, ktry by mia na kraj nasz nastpi,
znalazby niezawodne zniszczenie, ziemia wolna by si pod jego stopami zapalia
i pochona go niezawodnie [...].
rdo: Polska myl demokratyczna w cigu wiekw. Antologia, Warszawa 1987, str. 132133.
41
Zadanie 14. (01)

Podaj argument wiadczcy o tym, e w zacytowanym fragmencie tekstu zawarta jest
opinia reprezentatywna dla krakowskiej szkoy historycznej.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
historycznych.
Wymagania szczegowe
IV.4.5.6. Walka o niepodlego Polski w okresie niewoli narodowej.
Zdajcy charakteryzuje koncepcje polityczno-spoeczne Wielkiej Emigracji XIX w. i ich wpyw
na ycie polityczno-spoeczne w trzech zaborach; ocenia dorobek kultury polskiej XIX w.
i jej wpyw na ksztatowanie si tosamoci narodowej Polakw.
Rozwizanie
Zdajcy powinien dostrzec, e w zacytowanym

fragmencie tekstu autor wyranie wskazuje na wewntrzne,
a nie na zewntrzne przyczyny utraty niepodlegoci.
Schemat punktowania
1 pkt za podanie argumentu.

Historycy krakowskiej szkoy
1 pkt zdajcy wskaza
historycznej w kocu XIX w. kadli
poprawny argument.
nacisk na wewntrzne przyczyny
upadku Rzeczypospolitej, np. wady
ustrojowe, i ta sama myl jest zawarta
we fragmencie tekstu Kamieskiego.
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Polska upada, bo j podbili

i zawojowali wrogowie.
0 pkt zdajcy
nie wskaza dobrego
argumentu, jedynie
przepisa fragment
tekstu.
42

rdo 1. Odpowiedzi Francuzw na ankiet dotyczc przygotowywanej pruskiej
ustawy o przymusowym wywaszczeniu Polakw w Poznaskiem i na Pomorzu
1907 r.*
*
Henryk Sienkiewicz w LEcho de Paris z 18 grudnia 1907 r. zamieci apel z prob o wypowiedzi
przedstawicieli wiata zachodniego na temat przygotowywanej ustawy. Odpowiedzi udzielio 254 respondentw.
Odpowied 1.
Moemy si spodziewa, e podobne metody zastosowane bd przeciw naszym
rodakom w Alzacji i Lotaryngii. Co by jednak powiedzieli prawnicy niemieccy, gdyby
Rosjanie w Inflantach i Kurlandii, gdyby Wgrzy w Siedmiogrodzie stosowali wzgldem
swych poddanych niemieckich te same metody wywaszczeniowe [...]. Nie pragn wcale,
aby podobne pogwacenie prawa dokonywao si gdzie indziej, nawet w stosunku
do Niemcw. [...] Gdybym by Niemcem rumienibym si z powodu takiej ustawy [...].
Odpowied 2.
Nie czekaem na wymowny protest Paski, by ze wszystkich si protestowa
przeciwko przeladowaniom niemieckim w Polsce. [...] I nadal protestowa bd [...]. Jako
Alzatczyk, nie mog zapomnie, e mj kraj jest chwilowo pod innym prawem ni
francuskie.
rdo: K. Dunin-Wsowicz, Francuska opinia publiczna wobec sprawy polskiej i Polakw w latach
18951914, Warszawa 1999, str. 69.
rdo 2. List ambasadora Francji w Niemczech do ministra spraw zagranicznych

Francji, Berlin, 20 grudnia 1907 r.
Jak surowych nie mielibymy sdw o polityce niemieckiej w Polsce, byoby bardzo
nie na miejscu, aby Francuzi interweniowali w tego rodzaju sprawach w Niemczech. Sytuacja
naszych rodakw na terenach anektowanych jest zbyt podobna do sytuacji Polakw, abymy
mogli bez bardzo ujemnych skutkw trwoni nasze sentymenty na rzecz tych ostatnich. [...]
W chwili, kiedy podejmowane s widoczne wysiki, aby zerwa wizy czce Rosj
z Francj, znaczyoby to dostarczy [Niemcom] przeciwko nam potnego ora u Rosjan
i obudzi podejrzenia, ktre nasze sympatie do Polski zawsze wzbudzay w Petersburgu.
rdo: J. W. Borejsza, Pikny wiek XIX, Warszawa 2010, str. 303304.
Zadanie 15. (03)

15.1. Wyjan, co pomogo respondentom, ktrych wypowiedzi zacytowano, zrozumie
sytuacj Polakw w Poznaskiem i na Pomorzu.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
15.2. Wyjanij, dlaczego autor rda 2. uwaa, e podjcie interwencji przez Francj
w sprawie, ktrej dotyczya ankieta, byo sprzeczne z francusk racj stanu.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
43
Wymagania oglne
historycznych.
Wymagania szczegowe
IV.3.3. Ideologie XIX w. Zdajcy porwnuje cele i charakter oraz ocenia polityczne
i spoeczno-gospodarcze skutki zjednoczenia Woch i Niemiec.
IV.4.1. Walka o niepodlego Polski w okresie niewoli narodowej. Zdajcy charakteryzuje
i porwnuje cele i metody polityki zaborcw wobec spoeczestwa polskiego w okresie
niewoli narodowej.
15.1.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
15.2.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Zdajcy powinien w wyjanieniu zawrze informacj

o podobiestwie sytuacji Francuzw mieszkajcych w Alzacji
i Lotaryngii do sytuacji Polakw pod panowaniem niemieckim.
1 pkt za poprawne wyjanienie.
0 pkt za bdne wyjanienie lub brak odpowiedzi.
Francuzi obawiali si,
1 pkt zdajcy
e mieszkacy Alzacji i Lotaryngii prawidowo wyjani,
podziel los Polakw z Pomorza
zwracajc uwag
i Wielkopolski; protestowali
na zwizek midzy sytuacj
przeciwko takiemu traktowaniu
obu spoecznoci bdcych
mniejszoci narodowych.
pod panowaniem
niemieckim.
Francuzi przegrali w wojnie
0 pkt zdajcy przytoczy
z Prusami i Alzacja oraz Lotaryngia poprawne informacje,
znalazy si w granicach Cesarstwa ale nie wyjani problemu.
Niemieckiego.
Zdajcy powinien w wyjanieniu zawrze informacj o obawach

wyraonych w licie przez ambasadora Francji: moliwoci
pogorszenia stosunkw z Rosj lub pretekstu dla Niemcw
do ataku na Francj oraz o zagroeniu poczucia bezpieczestwa
Francuzw w zajtej przez Niemcw Alzacji i Lotaryngii.
2 pkt za poprawne wyjanienie zawierajce informacje
o dwch aspektach francuskiej racji stanu.
1 pkt za poprawne wyjanienie odwoujce si do jednego
aspektu francuskiej racji stanu.
44
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Autor listu uwaa, e interwencja

na rzecz Polakw niesie grob
pogorszenia stosunkw Francji
z Rosj i moe sta si pretekstem
do odwetu niemieckiego
na Francuzach zamieszkaych
w Alzacji i Lotaryngii.
Ambasador Francji przestrzega
przed interwencj w sprawie Polakw,
poniewa obawia si, e moe
to spowodowa szykany
i przeladowania Francuzw
na terenach zaanektowanych
przez Niemcy.
2 pkt zdajcy
prawidowo wyjani
problem, zwracajc
uwag na dwa aspekty
francuskiej racji stanu,
o ktrych pisze w licie
ambasador.
1 pkt zdajcy odnis
si tylko do jednego
z wtkw poruszonych
w licie.
Ambasador Francji obawia si,

e w wyniku interwencji w obronie
Polakw moe doj do agresji
ze strony Niemiec na Francj i zajcia
przez Niemcw Alzacji i Lotaryngii.
0 pkt zdajcy
nie wyjani problemu,
popeni bd
merytoryczny.

Centrala telefoniczna. Litografia z Le Petit Journal z 1904 roku
rdo: G. Szelgowska, K. Szelgowska, Dzieje nowoytne i najnowsze 18151939.

wiczenia rdowe z historii dla szk rednich, Warszawa 1999, str. 183.
45
Zadanie 16. (01)

Wyjanij, dlaczego scena przedstawiona na litografii wiadczy o zmieniajcej si pozycji
spoecznej kobiet.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
IV.2.3. Europa i Stany Zjednoczone w epoce rewolucji przemysowej. Zdajcy ocenia
gospodarcze, spoeczne, kulturowe i ekologiczne skutki rewolucji przemysowej.
Rozwizanie

o aktywnoci zawodowej kobiet.
Schemat punktowania

Scena przedstawiona na litografii
1 pkt zdajcy
wiadczy o obecnoci kobiet na rynku prawidowo wyjani
pracy. Wczeniej kobiety, poza sub problem.
domow, nie pracoway zawodowo.
0 pkt zdajcy
wiadczy o tym, e na pocztku
nie wyjani problemu.
XX wieku zmienia si rola kobiet.
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
46
rdo: J. Krawczyk, O Polsce i Polakach, Warszawa 2004, str. 279.
Zadanie 17. (02)

17.1. Podaj nazw wydarzenia, do ktrego komentarzem jest zamieszczony plakat, oraz
usytuuj to wydarzenie w czasie, podkrelajc poprawne dokoczenie zdania.
Nazwa wydarzenia: ....................................................................................................................
47
Do wydarzenia doszo w roku

A.
B.
C.
D.
bolszewickiego przewrotu padziernikowego w Rosji.

wybuchu pierwszego powstania lskiego.
przeprowadzenia plebiscytu na Warmii i Mazurach.
podpisania traktatu pokojowego w Rydze.
17.2. Wyjanij, dlaczego Aleksandra Pisudska, oceniajc bitw, ktrej powiecono

plakat, uya nastpujcego porwnania:
Bolszewicka wizja wzniecenia rewolucji wiatowej na trupie Polski rozwiaa si wtedy
zupenie. wier tysiclecia przedtem or polski dokona podobnego rozstrzygnicia,
kiedy Jan Sobieski rozbi armi tureck pod Wiedniem.
rdo: A. Pisudska, Wspomnienia, Warszawa 1997, str. 238.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
historycznych.
Wymagania szczegowe
V.4.1. Odbudowa niepodlegoci i ycie polityczne II Rzeczypospolitej.
Zdajcy opisuje proces ksztatowania si terytorium II Rzeczypospolitej, w tym [...] wojn
polsko-bolszewick.
17.1.
Rozwizanie
Schemat
punktowania
17.2.
Rozwizanie
Schemat
punktowania
bitwa warszawska (bitwa o Warszaw, a take cud nad Wis)

C.
1 pkt za podanie poprawnej nazwy wydarzenia i wskazanie
odpowiedzi z waciwym rokiem wydarzenia.
0 pkt za niepen odpowied, bdn odpowied lub brak odpowiedzi.
Zdajcy w wyjanieniu powinien uwzgldni informacj
o podobnym znaczeniu obu bitew dla cywilizacji europejskiej.
1 pkt za poprawne wyjanienie, w ktrym zdajcy zwrci uwag
na aspekt ideowy obu zwycistw (fakt, e obie bitwy uchroniy
cywilizacj europejsk przed katastrof).
0 pkt za bdne wyjanienie lub brak wyjanienia.
48
Przykadowe
odpowiedzi
zdajcych
Obie bitwy miay oglnoeuropejskie,

fundamentalne znaczenie. Zwycistwo
Polakw w bitwie warszawskiej uchronio
Europ przed rewolucj bolszewick,
a pokonanie Turkw pod Wiedniem ocalio
chrzecijastwo europejskie.
W obu bitwach zwyciyli Polacy; w bitwie
warszawskiej pokonali Rosjan, a pod
Wiedniem Turkw.
1 pkt zdajcy
wyjani znaczenie
wydarze, zwracajc
uwag na aspekt
ideowy obu bitew.
0 pkt zdajcy
nie dostrzeg znaczenia
ideowego obu
zwycistw, ograniczy
odpowied
do informacji,
e w obu bitwach
pokonano najedcw.

Rysunek 1.
Rysunek 2.
l
rdo: Katalog wystawy Oswobodienije, Warszawa 2005, str. 48.
49
Zadanie 18. (01)

Rysunek 1. zosta zamieszczony w amerykaskiej prasie w 1939 roku, a w czasie
II wojny wiatowej publikowano go w Stanach Zjednoczonych jeszcze wielokrotnie.
W 1941 roku dokonano modyfikacji rysunku. Wyjanij przyczyn wprowadzenia
modyfikacji widocznej na rysunku 2.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
historycznych.
Wymagania szczegowe
V.6.2. Europa i wiat podczas II wojny wiatowej.
Zdajcy wyjania uwarunkowania wsppracy niemiecko-radzieckiej w latach 19391941
i jej konsekwencje dla pastw i narodw Europy rodkowej.
Rozwizanie
Schemat
punktowania
Przykadowe
odpowiedzi
zdajcych
Zdajcy powinien zauway, e od 1941 r. (agresja Niemiec na Zwizek

Radziecki) ZSRR sta si sojusznikiem USA. Z tego powodu w Stanach
Zjednoczonych zacierano pami o wczeniejszej wsppracy
aktualnego sojusznika z Niemcami (udziale w agresji na Polsk
i jej rozbiorze).
1 pkt za wyjanienie uwzgldniajce zmian stosunku USA do ZSRR
w 1941 roku i przyczyn tej zmiany.
W 1941 roku ZSRR zosta zaatakowany
1 pkt zdajcy
przez III Rzesz i doczy do koalicji
prawidowo wyjani
antyhitlerowskiej, sta si wic z czasem
zmian stosunku USA
take sojusznikiem USA. Dlatego z gowicy do ZSRR oraz jej
znikn sierp i mot symbol radzieckiej
przyczyn.
agresji we wrzeniu 1939 r. i wspudziau
w wojnie przeciw Polsce i jej rozbioru.
0 pkt zdajcy
przez Niemcy na froncie wschodnim.
nie wyjani przyczyny
wprowadzonej zmiany.
50

rdo 1. Fragment opracowania historycznego
Partia konserwatywna poniosa klsk! Oznaczao to po prostu, e przewaajca
wikszo w narodzie ma dosy rzdw konserwatywnych, e domagaa si nowej polityki
socjalnej []. Labour Party [Partia Pracy] znalaza si u steru rzdw w skomplikowanych
trudnych warunkach rzeczywistoci powojennej. Nard, a zwaszcza masy pracujce udzieliy
jej kredytu w nadziei, e nie powtrz si czasy po pierwszej wojnie wiatowej czasy
kryzysw gospodarczych, chronicznego bezrobocia i ndzy. Jako naczelnym hasem Labour
Party [...] byo welfare state pastwo powszechnej pomylnoci i dobrobytu, oparte
na rozbudowanym systemie ubezpiecze spoecznych.
rdo: A. Liebfeld, Churchill, Warszawa 1971, str. 493, 495.
rdo 2.
Rysunek satyryczny z prasy brytyjskiej z 1945 r. Churchill i Attlee
rdo: A. Liebfeld, Churchill, Warszawa 1971, wkadka po stronie 496.
51
Zadanie 19. (03)

Interpretujc elementy graficzne rysunku satyrycznego, wyjanij, w jaki sposb
problemy spoeczno-gospodarcze Wielkiej Brytanii wpyny na komentowane przez
rysownika zmiany polityczne w tym pastwie.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
V.9.1 Europa i wiat w okresie rywalizacji ZSRR i Stanw Zjednoczonych.
Zdajcy opisuje demograficzne, spoeczno-gospodarcze i polityczne skutki wojny.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Zdajcy powinien zauway, e Partia Pracy prezentowaa

program, ktry, w porwnaniu z programem konserwatystw,
by bardziej otwarty na wynikajce z trudnej sytuacji
gospodarczej problemy spoeczestwa brytyjskiego po II wojnie
wiatowej. To byo przyczyn klski konserwatystw
w wyborach i oznaczao zmian na stanowisku premiera
Wielkiej Brytanii, ktrym przesta by Winston Churchill.
Na rysunku ta posta przedstawiona jest w dwojaki sposb.
Komentujc sytuacj przed wyborami, kiedy Churchill udawa
si na konferencj do Poczdamu (napis na walizce), rysownik
ukaza sylwetk premiera, ktra rozmiarami i miejscem
na rysunku wyranie wiadczy, e jest to czoowa posta
delegacji brytyjskiej. Po wyborach, w roli premiera, wrci
do Poczdamu szef Partii Pracy (Clement Attlee),
a nie konserwatysta Churchill std druga jego sylwetka
na rysunku jest o wiele mniejsza od tej pierwszej.
3 pkt 1 pkt za wyjanienie, e problemy spoeczno
-gospodarcze doprowadziy do zmian politycznych; 1 pkt za
rozpoznanie, e dwie rne sylwetki Churchilla to efekt zmian
na stanowisku premiera; 1 pkt za stwierdzenie, e dokonao si
to w czasie konferencji w Poczdamie (napis na walizce).
2 pkt za dobre wyjanienie bez uwzgldnienia czasu wydarze
(konferencja w Poczdamie).
1 pkt za samo wyjanienie wpywu problemw spoecznogospodarczych na wyniki wyborw.
52
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Winston Churchill pojecha

na konferencj do Poczdamu jako
premier Wielkiej Brytanii. W czasie
trwania konferencji odbyy si
w Wielkiej Brytanii wybory
i premierem zosta Clement Attlee
lider Partii Pracy. Sposb
przedstawienia postaci ukazuje,
e Churchill sta si po wyborach
postaci drugoplanow na scenie
politycznej. Konserwatyci przegrali
wybory, bo spoeczestwo wybrao
program Partii Pracy, uwzgldniajcy
walk z bied i bezrobociem.
Winston Churchill by podczas
II wojny wiatowej premierem rzdu
brytyjskiego i by bardzo popularny,
a pniej t popularno straci.
3 pkt zdajcy
poprawnie
zinterpretowa zmian
w ukazaniu postaci
Churchilla,
poprawnie stwierdzi,
e do komentowanego
przez rysownika
wydarzenia doszo
podczas konferencji
w Poczdamie,
poprawnie okreli
przyczyn zmiany
sytuacji politycznej
w Wielkiej Brytanii.
0 pkt zdajcy udzieli
bdnej odpowiedzi

rdo 1. Niemiecki plakat z 1948 r.
Tumaczenie z jzyka niemieckiego tekstu na

plakacie:
Wolna droga dla planu Marshalla.
rdo 2. Polska wersja rysunku satyrycznego

Borysa Jefimowa z 1951 r.
Chomto cz uprzy w ksztacie kabka wkadana

na szyj koniowi pocigowemu.
rdo: Ksiki nieczytane. Katalog wystawy, Kielce 2005, str. 27; Kronika Polski, nr 35, Krakw 1998, str. 12.
53
Zadanie 20. (01)

Porwnaj interpretacj planu gospodarczego w obu rdach ikonograficznych
i wyjanij przyczyny rnic w prezentacji planu gospodarczego w tych rdach.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
V.9.3. Europa i wiat w okresie rywalizacji ZSRR i Stanw Zjednoczonych.
Zdajcy wyjania genez zimnej wojny i rozpoznaje jej przejawy w stosunkach midzy ZSRR
a Stanami Zjednoczonymi.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Zdajcy porwna interpretacj planu gospodarczego na obu

plakatach i wyjani przyczyny rnic w prezentacji planu
Marshalla, uwzgldniajc np.:
cele, ktrym miay suy rda: plakat i rysunek,
adresata, do ktrych byy skierowane rda,
miejsce powstania rde.
Plakat i rysunek miay suy rnym 1 pkt zdajcy
celom. Plakat propagowa pozytywny, waciwie wyjani
przychylny stosunek do pomocy
przyczyny rnic.
amerykaskiej dla Niemiec. Natomiast
rysunek prezentowa plan Marshalla
jako podstp Stanw Zjednoczonych
w celu uzalenienia od siebie pastw
Europy i w ten sposb tumaczy
odrzucenie planu przez Polsk.
Plakat niemiecki w przyjazny sposb
0 pkt zdajcy
interpretuje plan Marshalla, a rysunek nie wyjani
satyryczny Jefimowa krytykuje plan
przyczyny rnic.
pomocy gospodarczej.
54

Wykres. Emigracja legalna z Polski do RFN (i NRD), Izraela i pozostaych krajw
w latach 19601980*
* Kraj wyjazdu, na podstawie deklaracji paszportowych wyjedajcych.
rdo: D. Stola, Kraj bez wyjcia? Migracje z Polski 19491989, Warszawa 2010, str. 185.
Zadanie 21. (01)

Spord krzywych zamieszczonych na wykresie wska t, ktra obrazuje przebieg
emigracji do Izraela, i uzasadnij odpowied.
Krzywa obrazujca emigracj do Izraela oznaczona jest numerem . .
Uzasadnienie ................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
55
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
V.14.1. Polska w latach 19561980.
Zdajcy charakteryzuje i porwnuje etapy: 19561970 i 19701980.
Zdajcy wyjania przyczyny kryzysw spoeczno-politycznych: 1968 r.[...].
Rozwizanie
Schemat
punktowania
Przykadowe
odpowiedzi
zdajcych
Zdajcy powinien wybra krzyw nr 2, z nastpujcym uzasadnieniem:

emigracja do Izraela zwizana bya z wydarzeniami marcowymi
i kampani antysyjonistyczn w latach 19671969; wanie w tym czasie
wystpuje wyrane nasilenie tej emigracji.
1 pkt za udzielenie poprawnej odpowiedzi wraz z uzasadnieniem.
Krzywa obrazujca emigracj do Izraela
oznaczona jest numerem 2. Wykres wskazuje,
prawidowej
e najwicej emigrantw do Izraela byo
odpowiedzi, wybierajc
w roku 1968, co ma swoje potwierdzenie
odpowiedni krzyw
w historii. W roku tym, pod wpywem
oraz uzasadniajc swj
narastajcej propagandy antysemickiej, musiao wybr jej przebiegiem.
wyjecha z PRL wielu ydw.
Krzywa obrazujca emigracj do Izraela
0 pkt zdajcy bdnie
oznaczona jest numerem 1.
wybra krzyw
i nie uzasadni wyboru.

Przemwienie [fragmenty]
1.
Wielki jest ciar odpowiedzialnoci, jaka spada na mnie w tym

dramatycznym momencie polskiej historii. Obowizkiem moim
jest wzi t odpowiedzialno chodzi o przyszo Polski,
o ktr moje pokolenie walczyo na wszystkich frontach wojny
i ktrej oddao najlepsze lata swojego ycia. Ogaszam,
e w dniu dzisiejszym ukonstytuowaa si Wojskowa Rada
Ocalenia Narodowego.
2.
Moecie by, towarzysze, przekonani, e my, tak samo jak i wy,

jestemy ulepieni z tej samej gliny i nie mamy innego celu
jak ten, ktry emy zdeklarowali i to jest podstawowy program
naszego dziaania. Jeli nam pomoecie, to sdz, e ten cel uda
nam si wsplnie osign. Jak? Pomoecie?
Zdjcie
Imi
i nazwisko
rdo: Wiek XX w rdach. Wybr tekstw rdowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii,
studentw i uczniw, oprac. M. Sobaska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1998, str. 407;
A. Patek, Z. Zblewski, Polska i wiat w latach 19181993, Krakw 1998, str. 281282.
56
Przywdcy PZPR
Zdjcie 1.
Zdjcie 2.
Zdjcie 3.
Zdjcie 4.
rdo: http://encyklopedia.pwn.pl, [dostp z dnia26.02.2013]
Zadanie 22. (01)

Do fragmentu przemwienia dobierz osob, ktra je wygosia. Wpisz we waciwe
miejsce w tabeli numer zdjcia, ktre przedstawia osob wygaszajc przemwienie,
oraz podaj jej imi i nazwisko.
Wymagania oglne
historycznych.
Wymagania szczegowe
V.15.1.2. Polska w latach 19561980.
Zdajcy charakteryzuje i porwnuje etapy: 19561970 i 19701980; wyjania przyczyny
kryzysw spoeczno-politycznych: 1968 r., 1970 r., 1976 r. i 1980 r.
Zdajcy charakteryzuje pastwo i spoeczestwo w czasie stanu wojennego.
Rozwizanie
Schemat punktowania
1. zdjcie 1. Wojciech Jaruzelski

2. zdjcie 4. Edward Gierek
1 pkt za poprawne przyporzdkowanie oraz podanie
waciwych imion i nazwisk.
0 pkt za niepen odpowied, za bdn odpowied lub brak
odpowiedzi.
57

Fragment opracowania historycznego
Jednym z najwaniejszych problemw [] jest spr o to, czym bya PRL. [].
Zdecydowana wikszo [badaczy] opowiada si za traktowaniem PRL jako pastwa
polskiego o ograniczonej formie suwerennoci. [] Wzajemne relacje midzy imperium
a jego czci traktowane s z reguy w sposb dynamiczny. W wielu aspektach
politycznym, gospodarczym, spoecznym zwraca si uwag na znaczenie cezury
1956 roku i polskiego padziernika jako tych wydarze, ktre w istotny sposb wpyny
na ksztat owej zalenoci. Przewaa opinia, e jest to sprawa zasadnicza dla zrozumienia
fenomenu PRL. []
Drugie stanowisko reprezentuj badacze skonni traktowa PRL jako form jawnej
bd ukrytej okupacji. [] Cech charakterystyczn wyrniajc ten sposb postrzegania
PRL jest jego statyczno i ahistoryczno. Historia PRL traktowana jest jako co
niezmiennego, niepodlegajcego ewolucji, zarwno w aspekcie polityki wewntrznej, jak i na
arenie midzynarodowej.
rdo: R. Stobiecki, Historiografia PRL. Ani dobra, ani pikna..., ale skomplikowana. Studia i szkice,
Zadanie 23. (01)

Wyjanij, na jakie dwie rnice w stanowiskach historykw zajmujcych si dziejami
PRL zwraca uwag autor publikacji.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
Zdajcy prezentuje oceny polskiej historiografii dotyczce PRL.
58
Rozwizanie
Schemat
punktowania
Przykadowe
odpowiedzi
zdajcych
Zdajcy powinien zwrci uwag, e autor publikacji wskazuje

na rnic dotyczc oceny stopnia zalenoci PRL od ZSRR
oraz problem uwzgldnienia przez historykw zmian zachodzcych
w czasie w stopniu tego uzalenienia.
1 pkt za odpowied wyjaniajc dwie rnice.
odpowiedzi.
Jedni historycy uwaaj, e PRL
od pewnego momentu dysponowaa
prawidowej odpowiedzi,
niewielkim zakresem suwerennoci,
wskazujc dwie rnice
za drudzy uwaaj, e PRL nigdy
w stanowiskach
nie bya suwerenna, znajdowaa si
historykw.
pod okupacj radzieck. Ci pierwsi s
zdania, e od 1956 r. zwikszy si zakres
suwerennoci, a drudzy, e sytuacja
w ogle nie ulegaa zmianie.
Historycy nie mog bada dziejw PRL,
bo Polska bya wtedy pod okupacj.
bdnej odpowiedzi.

Fragment opracowania historycznego
Zwizek Sowiecki zosta nadwyrony nie tyle przez materialne koszty wojny,
ile przez polityczne jej skutki, zarwno w kraju, jak i za granic. Krajowy sprzeciw wobec
wojny nigdy nie osign takiej skali jak w Stanach Zjednoczonych podczas wojny
wietnamskiej: co takiego byo nie do pomylenia, zwaywszy na natur sowieckiego
systemu politycznego. Ale ryche uwiadomienie sobie, e inwazja bya bdem, moralna
odraza, jak zaczli odczuwa niektrzy ludzie nawet w rzdzie i armii, gniew zwykych
obywateli, gdy zaczli sobie uwiadamia, co si dzieje wszystko to zwikszyo presj
na politykw, eby znaleli drog wyjcia z tego bagna.
rdo: R. Braithwaite, []. Ostatnia wojna imperium, Krakw 2012, str. 374.
Zadanie 24. (01)

Zaznacz poprawne zakoczenia dwch zda (12).
1. Wojna, o ktrej jest mowa w tekcie, zostaa zapocztkowana radzieck inwazj na
A.
B.
C.
D.
Afganistan.
Czechosowacj.
Kore.
Wgry.
2. Nastpstwem wybuchu tej wojny byo

A.
B.
C.
D.
odsunicie od wadzy Nikity Chruszczowa.

powstanie Ukadu Warszawskiego.
zakoczenie okresu odprenia midzy mocarstwami.
potpienie kultu jednostki na XX Zjedzie KPZR.
59
Wymagania oglne
historycznych.
zalenoci pomidzy rnymi dziedzinami ycia spoecznego; ocenia przydatno rda
do wyjanienia problemu historycznego; dostrzega wielo perspektyw badawczych
oraz wielorakie interpretacje historii i ich przyczyny.
Wymagania szczegowe
Zdajcy charakteryzuje przyczyny i skutki przeomowych konfliktw zimnej wojny: wojny
koreaskiej, kryzysu kubaskiego, wojny w Wietnamie i wojny w Afganistanie.
Rozwizanie
Schemat punktowania
1. A.
2. C.
1 pkt za prawidowe dwie odpowiedzi.
0 pkt za niepen odpowied, bdn odpowied lub brak
odpowiedzi.
Zadanie 25. (012)

Temat: Czy zgadzasz si ze stwierdzeniem, e kultura w redniowiecznej Europie miaa
charakter uniwersalny? Odpowied uzasadnij.
Wymagania oglne
III. Tworzenie narracji historycznej.
Zdajcy tworzy narracj historyczn w ujciu przekrojowym lub problemowym; dostrzega
problem i buduje argumentacj, uwzgldniajc rne aspekty procesu historycznego;
dokonuje selekcji i hierarchizacji oraz integruje pozyskane informacje z rnych rde
wiedzy.
Wymagania szczegowe
III etap edukacyjny
12.1. Kultura materialna i duchowa aciskiej Europy.
Zdajcy wyjania kulturotwrcz rol Kocioa w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i ycia
codziennego redniowiecznego spoeczestwa.
Zdajcy porwnuje gwne elementy kultury rycerskiej i kultury miejskiej.
IV etap edukacyjny poziom rozszerzony
II.1.1. Bizancjum i Zachd a wiat islamu.
Zdajcy charakteryzuje krgi kulturowe: aciski, bizantyjski i arabski.
Zdajcy wyjania wpyw cywilizacji islamskiej na cywilizacj acisk i bizantyjsk.
II.8.1. Kultura redniowiecza.
Zdajcy wyjania uniwersalny charakter kultury redniowiecznej.
60
Kryteria oceniania
Poziom IV
(912 pkt)
Poziom III
(68 pkt)
Poziom II
(35 pkt)
Poziom I
(12 pkt)
Zdajcy:
wyjani zoono zjawisk historycznych, ukazujc rne ich aspekty
(np. zalenoci midzy rnymi dziedzinami ycia spoecznego, rne
poziomy kultury redniowiecznej Europy, zwizki midzy kultur
chrzecijask i muzumask),
poprawnie przeprowadzi selekcj i hierarchizacj informacji,
poprawnie wyjani zwizki przyczynowo skutkowe,
sformuowa swoje stanowisko, wnioski oraz podsumowa
rozwaania.
Zdajcy:
dokona celowej i trafnej selekcji faktw, wiadczcej o rozumieniu
ich znaczenia i hierarchii,
w wikszoci poprawnie ukaza zwizki przyczynowo-skutkowe
(np. zaleno midzy chrystianizacj a procesami kulturotwrczymi),
przedstawi omawiane zagadnienia w ujciu dynamicznym,
uwzgldniajc przemiany dokonujce si w czasie (np. proces
rozwoju kultury europejskiej w redniowieczu),
podj prb formuowania wnioskw (np. dotyczcych zwizkw
midzy kulturami rnych czci Europy),
podj prb odpowiedzi na sformuowane w temacie wypracowania
pytanie.
Zdajcy:
przedstawi czciow faktografi, ktra jest potrzebna
do opracowania tematu,
podj prb uporzdkowania podanej faktografii,
podj prb wyjanienia zwizkw przyczynowo-skutkowych.
Zdajcy:
w kilku/kilkunastu zdaniach odnis si do tematu,
poda kilka faktw zwizanych z tematem, zwykle bez wskazywania
zwizkw midzy nimi (np. poda niektre przejawy kultury,
wspomnia o roli chrzecijastwa, wspomnia o kulturze sakralnej
i wieckiej),
poprawnie umieci rozwaania w czasie i w przestrzeni.
Przykadowa realizacja zadania wypracowanie 1.

Problemem pracy dotyczcej kultury redniowiecznej Europy jest jasne okrelenie
przedmiotu rozwaa, bowiem pojcie kultury jest wieloznaczne. Na potrzeby tej pracy
posu si takim oto najprostszym okreleniem: kultura to wszystko, co wytworzyli ludzie,
zarwno w sferze materialnej, jak i duchowej.
Rwnie zoone jest okrelenie czasu historycznego, ktry bdzie obejmowa praca.
redniowiecze to wielka epoka w dziejach Europy. Zwykle przyjmuje si, e trwaa od upadku
cesarstwa rzymskiego na Zachodzie (476 r.) do drugiej poowy XV wieku (najczciej jako
umowna cezura zamykajca redniowiecze podawana jest data pierwszej wyprawy Krzysztofa
Kolumba, czyli 1492 r.). Oznacza to, e naleaoby rozwaaniami obj okres prawie tysica
lat, i to na obszarze od Atlantyku po Ural i od Sycylii do Skandynawii. Rozmiar tej pracy
nie pozwala na podjcie takich rozwaa. W zwizku z tym skupi si jedynie na kilku
wybranych aspektach tego tematu.
61
Analizujc kultur redniowiecznej Europy, naley zwrci uwag, e wyrosa ona

na podou, na ktre zoyo si kilka komponentw. Wrd nich na pierwszym miejscu naley
wymieni kultur i dziedzictwo antyku. Tradycje antyku, greckiego i rzymskiego, stanowiy
istotne spoiwo, czce wszystkich ludzi mieszkajcych we wczesnym redniowieczu zarwno
na wschodnich, jak i zachodnich, pnocnych i poudniowych wybrzeach Morza
rdziemnego. Dopiero podboje Arabw w VIII w. i powstanie gigantycznego imperium
muzumaskiego przyniosy nowy czynnik, czy te komponent, ktry wpyn na ksztat kultury
redniowiecznej Europy. Podboje arabskie rozerway jedno dawnego wiata rzymskiego.
Chrzecijastwo z czasem stao si jednym z najwaniejszych czynnikw jednoczcych
kulturowo Europ. Jego rola jest trudna do przecenienia. Chrzecijastwo byo spoiwem,
czcym ludy, ktre przybyway do Europy lub te mieszkay na jej peryferiach. Energicznie
prowadzona akcja misyjna wczya w obrb wiata chrzecijaskiego Sowian, pnocnych
Germanw, Batw, czy ugrofiskich Wgrw. Dziki temu nowe ludy z tzw. modszej Europy,
zyskay paszczyzn porozumienia z dotychczasowymi mieszkacami obszarw wiata
postrzymskiego.
Jednoczenie take wany wpyw na kultur redniowiecznej Europy miay kontakty
ze wiatem islamu. W efekcie podbojw arabskich, mieszkacy poudniowo-zachodnich
rejonw Europy albo znaleli si bezporednio pod ich panowaniem, albo yli w obliczu
cigego zagroenia. Zwykle jednak obok konfliktu ujawnia si take zjawisko swoistej osmozy
kulturalnej. Arabowie przynieli ze sob nowe zjawiska, odkrycia, wynalazki, ktre w jakiej
czci zostay przyjte przez Europejczykw.
Przechodzc do kolejnego wtku moich rozwaa, chc zwrci uwag, e kada
kultura, w tym take kultura redniowieczna ksztatuje si na wielu poziomach. Wanie
w odniesieniu do redniowiecza ten wtek ma istotne znaczenie. Zawsze istnieje kultura elit
(czyli tzw. kultura wysoka) oraz kultura ludowa (proci ludzie nie znali dzie filozoficznych
w. Augustyna czy Tomasza z Akwinu). Przejawy kultury elitarnej s nam znane, to kultura
ludowa jest dla nas tajemnic, gdy bya to kultura ludzi niepimiennych, oparta na myleniu
magicznym, w wielu wypadkach zwalczana przez Koci.
Rozpatrujc z tego punktu widzenia dzieje kultury redniowiecznej, moemy stwierdzi,
e zasadniczym spoiwem czcym kultur wysok bya tradycja antyku, a waciwie
chrzecijaska tradycja antyku. W Europie wystpowaa ona w dwch postaciach
aciskiej i greckiej (bizantyskiej). Gbokie podziay wewntrz chrzecijastwa, widoczne
ju w czasach pnego cesarstwa rzymskiego, doprowadziy do rozamu w Kociele w 1054 r.
Konflikt midzy acinnikami i prawosawnymi rozprzestrzeni si na ca Europ,
gdy misjonarze z kadej z tych dwch wielkich odmian chrzecijastwa, zdobywali wiernych.
Podzia ten widoczny jest w dziejach Europy do dzisiaj.
Tym niemniej Europa chrzecijaska to Europa wsplnej wiary, to znaczy take rytmu
ycia, wyznaczanego przez najwaniejsze wydarzenia kalendarza liturgicznego. To Europa
wsplnych budowli sakralnych, romaskich i gotyckich, w ktrych koncentrowao si ycie
duchowe wsplnoty chrzecijan. Jeli spojrzymy na panoram wikszoci miast europejskich
w XIV w., to nie mamy wtpliwoci, jak rol peniy rne, znajdujce si w nich budowle,
np. ratusze czy fary. W miastach redniowiecznej Europy dziaay zakony (franciszkanw
i dominikanw) oraz uniwersytety, takie jak paryska Sorbona, praski Uniwersytet Karola
czy krakowska Akademia.
Jeli do kultury zaliczymy take formy ycia spoecznego (a niewtpliwie powinnimy
je zaliczy), to do czynnikw jednoczcych Europ moemy wpisa podobny porzdek
spoeczny, ktry zwykle nazwany jest feudalizmem. Wywodzi si on z tradycji antycznych,
ale take z dowiadcze ludw, ktre wkroczyy na obszar dawnego cesarstwa rzymskiego
i adaptoway swoje zwyczaje do nowych warunkw. Feudalizm by w swoich postaciach
rny, lecz wywar wielki wpyw na kultur europejsk, gwnie za porednictwem tzw. kultury
62
rycerskiej. Z czasem staa si ona najwaniejszym przejawem wieckiej kultury wysokiej,

a jej wielka sia oddziaywania widoczna jest take i dzisiaj. Jej wartoci i wzory zachowuj
swoje znaczenie. Mona miao zaryzykowa stwierdzenie, e take i ona bya jednym
z najwaniejszych czynnikw kulturowego uniwersalizmu Europy.
Podsumowujc rozwaania, naley powrci do tematu. Trudno jednoznacznie
odpowiedzie na pytanie o uniwersalny charakter kultury w redniowiecznej Europie.
Oczywicie, w najoglniejszym wymiarze bya to kultura uniwersalna; uniwersalna, bowiem
wywodzia si z tych samych podstaw i dysponowaa wsplnym zakresem wartoci, poj
i wzorcw. Myl, e najlepsz odpowiedzi na pytanie postawione w temacie jest formua
wielo w jednoci. Mona odwoa si do porwnania kultury europejskiej do wazy,
w ktrej w rnych proporcjach mieszane s skadniki. Skadniki mog by rne, czy to
w Italii, czy w Anglii, czy w Polsce, ale spoiwo byo nadal wsplne. Myl, e cen, ktr
przyszo zapaci wspczesnej Europie za proces sekularyzacji jest utrata poczucia jednoci
kulturowej.
Poziom wykonania zadania
Liczba uzyskanych punktw: 12
Zawarto merytoryczna: poziom IV
Zdajcy sam okreli przedmiot swoich rozwaa, definiujc pojcie kultury. Trafnie wybra
zagadnienia omwione w pracy. Przedstawi rne aspekty funkcjonowania kultury
europejskiej w redniowieczu. Zwrci uwag na jej wewntrzne zrnicowanie oraz rne
rda pochodzenia. Dostrzeg religijne i wieckie przejawy redniowiecznej kultury
w Europie. Podsumowa rozwaania.
redniowiecze to epoka historyczna i epoka w kulturze, ktrej cezury wyznaczaj
wedle wikszoci historykw upadek cesarstwa rzymskiego na Zachodzie i odkrycie
Ameryki przez Kolumba. Ten tysicletni okres dziejw wyrniamy przede wszystkim
z perspektywy europejskiej, poniewa wtedy wanie doszo do powstania pojcia Europy jako
kontynentu stanowicego jedno kulturow. Dla Chin, pastw afrykaskich, czy cywilizacji
Ameryki przedkolumbijskiej pojcie redniowiecza jest cakowicie nieadekwatne.
Historycy od dawna kadli nacisk na to, e kultura europejska w redniowieczu bya
uniwersalna, czyli jednolita na obszarze caego kontynentu. Jedno kultury europejskiej
polegaa na tryumfie chrzecijastwa i jego dominacji zarwno na obszarach dawnego
cesarstwa rzymskiego, jak i ziem lecych na pnoc i pnocny-wschd od jego granic, czyli
ziem zamieszkanych we wczesnym redniowieczu przez Celtw, Germanw, Sowian i Batw.
Granica rozszerzania si chrzecijastwa w redniowieczu wyznaczya kulturowy zasig
tego obszaru, ktry dzi nazywamy Europ. Warto zauway, e spord wszystkich definicji
pojcia Europy, wanie kulturowa i historyczna jest najbardziej precyzyjna, bo wszystkie
pozostae w tym geograficzna s cakowicie umowne.
Chrzecijastwo stanowio fundament jednoci Europy w redniowieczu. Mentalno,
sposb mylenia, postrzeganie czasu poprzez kalendarz, rytm dnia i roku te wszystkie wane
skadniki kultury i ycia codziennego oparte byy w redniowieczu na chrzecijastwie
i wywodziy si z Biblii albo innych witych ksig Kocioa. Wyksztaceni ludzie w tej epoce
rozpoznawali na przykad konkretne daty w kalendarzu za pomoc pierwszych sw psalmw
piewanych w kocioach w danym tygodniu roku liturgicznego. Jzyk tumaczenia Biblii
acina lub greka byy w powszechnym uyciu jako jzyk ludzi uczonych i za pomoc tych
jzykw mogli si oni porozumiewa midzy sob, bez wzgldu na to, czy byli
63
Portugalczykami, Anglikami, Grekami, czy Rusinami. Ludzie wyksztaceni w redniowieczu

odwoywali si do tych samych tekstw, wyraali swoje myli za pomoc jednakowej
symboliki, naladowali te same wzorce pobonoci, ascezy, rycerskoci, walki w obronie
wiary. Naturalnie nie wszystkie obszary Europy ttniy yciem kulturalnym z jednakow
intensywnoci. Za centrum kultury redniowiecznej uzna mona szczeglnie obszar Francji
i zachodnich Niemiec i Woch. Stamtd bowiem promieniowaa na ca Europ teologia
uniwersytetu paryskiego (Sorbony), wzorce estetyczne (romaszczyzna i gotyk), wzorce ycia
zakonnego (benedyktyni, cystersi, franciszkanie).
Czy kultura redniowiecznej Europy miaa charakter uniwersalny? Nie do koca.
Co prawda wszdzie dominowaa kultura chrzecijaska, ale posiadaa ona dwie gwne
i kilka mniej istotnych odmian. Jeszcze przed rozamem, ktry nastpi w poowie XII wieku,
dominowaa w liturgii i twrczoci na Wschodzie greka, a na Zachodzie acina. Obydwie
wielkie postacie chrzecijastwa zaczy si zwalcza i zarzuca sobie wzajemnie herezj.
Pytanie o uniwersalizm kultury europejskiej owego czasu wzbudza take i inne
wtpliwoci. Pierwsza to spostrzeenie, e obok kultury elitarnej, istniaa take kultura
ludowa. Znajomo dzie teologicznych i filozoficznych nie bya powszechna, a w wielu
miejscach Europy w redniowieczu odwiedzano koci tylko raz w roku, przewanie
na Wielkanoc. Niedaleko Pocka, w malekiej wiosce Rokicie znajduje si romaski koci
z XIII wieku, w ktrego cianach zewntrznych znajduj si okrge wgbienia. Zdaniem
historykw miejscowa ludno w redniowieczu wierzya, e rozniecajc ogie za pomoc
pocierania rnych przedmiotw o ciany kocioa w Wielk Sobot zapewni sobie
pomylno i ogie ten zwalczy choroby, wypleni robactwo w domach itp. Z tego przykadu
mona wywnioskowa, e wizyta w kociele miaa raczej na celu praktykowanie magii
ni uczestnictwo w naboestwie i suchanie pobonych kaza (w jzyku, ktrego nikt prawie
nie rozumia!). Kultura ludowa redniowiecza opieraa si w wikszym stopniu nie na
chrzecijastwie, lecz na zwyczajach Germanw, Sowian czy Celtw. Czciej ni za pomoc
Biblii starano si zaradzi zu poprzez magi. Przestrzeganie moralnych zasad goszonych
przez Koci pozostawiao wiele do yczenia. Nawet duchowiestwo trudno byo przymusi
do przestrzegania podstawowych zasad, w tym celibatu.
Podstaw kultury europejskiej byy cigle ywe tradycje antyku grecko-rzymskiego.
Filozofia redniowieczna czerpaa wiele z Arystotelesa, a wielu chrzecijaskich mylicieli,
jak choby w. Augustyn, miao klasyczne wyksztacenie. Podsumowujc moje rozwaania,
chciabym zauway, e kultura redniowieczna bya uniwersalna ze wzgldu na dominacj
chrzecijastwa w dwch wersjach aciskiej i greckiej. Gdyby nie ten czynnik, byaby
zlepkiem rnych tradycji i wpyww.
Zawarto merytoryczna: poziom III
Zdajcy umiejtnie przedstawi podoe kultury europejskiej, w tym zwizki z antykiem.
Podj prb wyjanienia roli chrzecijastwa w dziejach Europy.
W pracy pominito bardzo istotny problem, jakim by wpyw kultury islamu na kultur
Europy, bdnie te umieszczono w czasie rozam w Kociele.
64
Temat: Wyjanij wpyw uwarunkowa midzynarodowych i lokalnych na gospodark

II Rzeczypospolitej. W pracy odwoaj si do materiaw rdowych.
Materiay rdowe
rdo A. Wykres. Wskaniki produkcji przemysowej w Polsce (19131938)
rdo: J. Skodlarski, Zarys historii gospodarczej Polski, Warszawa 2000, str. 314.
rdo B. Tabela. Podzia spoeczny mieszkacw Polski w odsetkach w latach 1921,

1931 i 1938 (wedug szacunkw Janusza arnowskiego)
1921
1931
1938
Wskanik 1938
(przy zaoeniu,
e rok 1921=100)
Robotnicy
27,5
29,3
30,2
109
Chopi
53,2
52,0
50,0
94
Inteligencja i pracownicy umysowi
5,1
5,6
5,7
112
Buruazja
1,1
0,9
0,9
82
Drobnomieszczastwo
11,0
10,6
11,8
107
Obszarnicy
0,3
0,3
0,3
100
Inne
1,8
1,3
1,1
61
100,0
100,0
100,0
Rok
Grupy spoeczne
Razem
rdo: A. Czubiski, Historia Polski 18642001, Warszawa 2002, str. 161.
65
rdo C.
Na podstawie: Wielka historia Polski, t. 9, Krakw 2003, str. 244;

J. Skodlarski, Zarys historii gospodarczej Polski, Warszawa 2005, str. 294.
Wymagania oglne
wiedzy.
66
Wymagania szczegowe
IV etap edukacyjny poziom podstawowy
2.5. Odrodzenie pastwa polskiego po I wojnie wiatowej.
Zdajcy wskazuje czynniki utrudniajce proces integracji odrodzonego pastwa polskiego.
Zdajcy wyjania cele i skutki reformy Wadysawa Grabskiego.
6.2. Gospodarka i spoeczestwo II Rzeczypospolitej.
Zdajcy porwnuje przejawy kryzysu gospodarczego na wiecie i w Polsce, wskazujc
jego specyficzne cechy.
Zdajcy opisuje osignicia gospodarcze II Rzeczypospolitej, w tym budow portu w Gdyni
i utworzenie Centralnego Okrgu Przemysowego.
5.2.1. II Rzeczpospolita. Spoeczestwo, gospodarka, kultura.
Zdajcy charakteryzuje i ocenia dorobek gospodarczy II Rzeczypospolitej.
Zdajcy analizuje struktur spoeczestwa II Rzeczypospolitej.
Zdajcy prezentuje oceny polskiej historiografii dotyczce II Rzeczypospolitej.
Kryteria oceniania
Poziom IV
(912 pkt)
Poziom III
(68 pkt)
Zdajcy:
dostrzeg i wyjani zoono zjawisk historycznych, ukazujc rne
ich aspekty,
powiza informacje z rnych obszarw historii (np. wpyw pogldw
politycznych na decyzje gospodarcze, wpyw wielkich sporw ideowych
wczesnego wiata na gospodark Polski),
trafnie i w peni wykorzysta materia rdowy (np. poda informacje
pochodzce ze rde),
poprawnie wyjani zwizki przyczynowo-skutkowe,
sformuowa wnioski i oceni wpyw uwarunkowa midzynarodowych
i lokalnych na gospodark II RP oraz podsumowa rozwaania.
Zdajcy:
w wikszoci poprawnie wyjani zwizki przyczynowo-skutkowe,
przedstawi zagadnienie w ujciu dynamicznym (np. zwrci uwag
na etapy rozwoju gospodarczego Polski i jej powizanie z gospodark
wiatow),
podj prb formuowania wnioskw (np. dotyczcych wysikw
na rzecz zacierania rnic midzy czciami pastwa w wyniku przemian
gospodarczych Polski; wpywu pooenia geopolitycznego na rozwj
gospodarczy Polski w analizowanym okresie),
w wikszoci wykorzysta materia rdowy,
podj prb oceny wpywu uwarunkowa midzynarodowych
i lokalnych na gospodark II RP.
Poziom II
(35 pkt)
Poziom I
(12 pkt)
67
Zdajcy:
przedstawi faktografi, ktra jest potrzebna do opracowania tematu
(np. wymieni niektre czynniki zewntrzne wpyw koniunktury
wiatowej, pooenie geopolityczne Polski, wewntrzne skutki
rozbiorw, rne koncepcje polityki gospodarczej pastwa, potencja
ekonomiczny pastwa polskiego),
podj prb wyjaniania zwizkw przyczynowo-skutkowych,
podj prb wykorzystania zaczonych materiaw rdowych
i przywoania ich w tekcie pracy.
Zdajcy:
zwizkw midzy nimi (np. reforma Grabskiego, wielki kryzys
gospodarczy, powstanie COP),
w stopniu niezadowalajcym przeprowadzi selekcj i hierarchizacj
podanych informacji,

II Rzeczpospolita narodzia si u schyku I wojny wiatowej. Jej powstaniu
towarzyszya rado, lecz ju wkrtce okazao si, e nowe pastwo bdzie musiao zmierzy
si z wieloma wyzwaniami. Jednym z najistotniejszych byy problemy gospodarcze. Polska
odziedziczya po minionym stuleciu baga dowiadcze, z ktrym naleao si upora. Jednym
z najistotniejszych czynnikw, ktre wpyny na losy Polski w XX wieku, a take i dzisiaj daj
o sobie zna, bya polityka pastw zaborczych wobec dawnych ziem Rzeczypospolitej.
Jednoczenie, po odzyskaniu niepodlegoci Polska si rzeczy wczya si w obieg
gospodarki europejskiej i wiatowej. Oznaczao to, e Polska nie jest samotn wysp,
lecz pozostaje w relacji z innymi pastwami. Bez zrozumienia tego oczywistego faktu, trudno
jest analizowa gospodarcze losy Polski w dwudziestoleciu midzywojennym.
Do gwnych czynnikw wewntrznych, wpywajcych na gospodark Polski w latach
19181939 naley spucizna rozbiorw. Pastwa zaborcze zasadniczo traktoway swj
kawaek dawnej Polski jako obszar peryferyjny. Wida to przede wszystkim w polityce
Austro-Wgier. Z drugiej strony, ponad sto lat pozostawania w cznoci z zaborcami wycisn
na tych ziemiach swoje pitno. Wida je byo w odziedziczonych rozwizaniach prawnych,
dziaajcych instytucjach spoecznych, nawykach mieszkacw, czy nawet rozstawie torw
kolejowych. Wystarczy spojrze na rdo C, aby zobaczy, e Polska w tamtej epoce wyranie
dzielia si na dwa nieprzystajce do siebie obszary, umownie nazywane Polsk A i Polsk B.
Wskaniki ekonomiczne pokazuj, e rni je przede wszystkim potencja gospodarczy.
W pewnym stopniu ten podzia utrzymuje si do dzisiaj. Niektrzy europejscy ekonomici
i politycy u progu polskiej niepodlegoci stawiali wprost tez, e trzy tak rne czci
nie bd mogy stworzy spjnej caoci. Teza ta miaa oczywicie podtekst polityczny, ale te
podparta bya realnymi zjawiskami.
Innym wanym czynnikiem decydujcym o losie odrodzonego pastwa polskiego bya
polityka gospodarcza, prowadzona przez kolejne rzdy niepodlegej Polski. Analizujc ten
problem, wida z jednej strony, jak niewielkie byy moliwoci wczesnych rzdw, a z drugiej
strony jak zmieniay si koncepcje oddziaywania pastwa na gospodark. Szczeglnie
ciekawy jest ten drugi problem, na lata trzydzieste przypadaj, bowiem narodziny i rozwj
koncepcji interwencjonizmu pastwowego. Powstaa ona w zwizku z dowiadczeniami
68
czasw wielkiego kryzysu gospodarczego i pocztkowo budzia gboki sprzeciw liberalnych

ekonomistw i politykw. Take w Polsce koncepcje interwencjonizmu pastwowego spotykay
si z niezrozumieniem. Dopiero po mierci Jzefa Pisudskiego zaczto je z powodzeniem
wciela w ycie. Ich efektem by Centralny Okrg Przemysowy, ktrego podwaliny
zbudowano do 1939 r. Jego budowa zainicjowana zostaa z powodw politycznych, ale te
zwykle przedsiwzicia gospodarcze pastwa maj za podstaw cele polityczne. Wystarczy
przypomnie budow portu w Gdyni, ktry mia Polsk uniezaleni od korzystania z portu
na terenie Wolnego Miasta Gdaska. Port w Gdyni poczono ze lskiem magistral
wglow, co zostao zaznaczone na mapie (rdo C).
Przechodzc do innego czynnika ksztatujcego gospodark Polski, warto zwrci
uwag na otoczenie midzynarodowe. Polska pooona bya midzy dwoma potgami
Niemcami i ZSRR. Pocztkowo wydawao si, e bd one na wiele dziesicioleci
pogrone w gbokim kryzysie wywoanym klsk wojenn i rewolucj. Tymczasem
stosunkowo szybko podjy one agresywn polityk zewntrzn, ktr wspiera rozwj
ich potencjau ekonomicznego. Dla Polski okazao si to wielkim zagroeniem, ktremu
sabsza gospodarka Polski nie bya w stanie sprosta.
Najwaniejszym czynnikiem, ktry ksztatowa polityk wszystkich pastw, w tym take
Polski, bya koniunktura na rynkach wiatowych. Przedstawia to wykres w rdle A.
Jego przebieg pokazuje, e Polska bya pastwem, ktrego rozwj zalea od waha
koniunktury. Wida na nim szczeglnie skutki kryzysu po I wojnie wiatowej i wielkiego
kryzysu gospodarczego, ktre stay si wanymi czynnikami ksztatujcymi nie tylko
gospodark, ale caoksztat ycia spoeczno-politycznego wczesnego wiata. Wystarczy
powiedzie, e dowiadczenia wielkiego kryzysu gospodarczego byy jednym
z najwaniejszych czynnikw przypieszajcych rozwj ideologii totalitarnych w wczesnym
wiecie.
Podsumowujc, mona powiedzie, e rozwj gospodarczy Polski w analizowanym
okresie przebiega w szczeglnie trudnych warunkach. By on warunkowany zarwno sytuacj
wewntrzn, jak i zewntrzn. Wadze pastwa miay stosunkowo niewielki wpyw na to,
co dzieje si w gospodarce. Z drugiej strony jednak staray si aktywnie na t gospodark
oddziaywa (reforma monetarna Wadysawa Grabskiego, a w drugiej poowie lat
trzydziestych gospodarka planowa Eugeniusza Kwiatkowskiego). rdo B pokazuje
przemiany struktury spoecznej w latach 19211938, a wic praktycznie w caym okresie
istnienia II Rzeczypospolitej. Pokazuj one, e stopniowo zmieniaa si struktura
spoeczestwa. Nastpowaa jego modernizacja, co wida we wzrocie procentowego udziau
inteligencji i klasy robotniczej, a z drugiej strony w zmniejszaniu si udziau ludnoci
chopskiej. Byy to zjawiska analogiczne do dokonujcych si w innych pastwach Europy.
Oznacza to, e gospodarka polska radzia sobie z istniejcymi problemami, cho niewtpliwie
dyskusyjny pozostaje problem, czy moga radzi sobie lepiej.
Zdajcy wskaza i wyjani istotne uwarunkowania, ktre wpyny na rozwj gospodarczy
II RP. Sposb przedstawienia zjawisk jest dojrzay. Zdajcy wykorzysta podane rda,
poddajc je analizie i interpretacji. W pracy nie ma bdw rzeczowych, a dobr
i hierarchizacja argumentw s poprawne. Ocena opisywanych zjawisk jest pena
i wywaona.
69

Na gospodark II Rzeczypospolitej, podobnie jak na gospodark kadego innego
pastwa w XX wieku, wpyway rne uwarunkowania zarwno midzynarodowe,
jak i lokalne, polskie.
Uczestniczc w europejskim i wiatowym rynku, gospodarka II Rzeczpospolitej bya
przede wszystkim uzaleniona od czynnikw zewntrznych. Mona to dostrzec wyranie,
analizujc poziom produkcji przemysowej. W latach 19181921 wida oywienie
gospodarcze spowodowane wojnami o granice naszego pastwa, w tym zwaszcza wojn
polsko-bolszewick. Potrzeby wojenne napdzay produkcj, lecz na dusz met nie mg
by to fundament zdrowej gospodarki. W latach 19231924, podobnie jak w caej Europie,
mamy do czynienia z inflacj. Jak wiadomo, w pastwach sabszych ekonomiczne, a do takich
naleaa midzywojenna Polska, tendencje inflacyjne oddziayway silniej, co doprowadzio
do hiperinflacji. Po ustabilizowaniu sytuacji finansowej Niemiec i wskutek pomocy
amerykaskiej (tzw. plan Dawesa) wiat wkroczy w picioletni okres wzrostu gospodarczego.
Wykres produkcji przemysowej pokazuje, e i w Polsce byy to lata dobre dla gospodarki.
Warto zwrci uwag na to, e ostatni przedkryzysowy rok statystyczny, czyli rok 1928, by
pod wieloma wzgldami najlepszym rokiem gospodarki II RP. W 1930 roku nastpuje
zaamanie, ktre stanowi konsekwencj krachu na giedach amerykaskich jesieni 1929
i zaamania systemu bankowego w roku 1930. Skala zaamania jest w Polsce proporcjonalnie
wielka w stosunku do saboci naszej gospodarki i jej nieodpornoci na negatywne trendy
wiatowe. Brak de w kierunku etatyzmu oraz interwencjonizmu pastwowego do poowy
lat 30-tych (COP dopiero od 1937) powoduje, e z kryzysu wychodzimy wolno, a wiele
parametrw gospodarczych nie osiga poziomu z lat 19281929.
Bardzo wanym zewntrznym uwarunkowaniem rozwoju gospodarczego II RP byo
nasze pooenie midzynarodowe, a zwaszcza stosunki z ssiadami. Oddziaywanie tego
czynnika byo zdecydowanie niekorzystne. Wany dla gospodarki polskiej w XIX wieku rynek
rosyjski by w praktyce zamknity z powodu zych stosunkw z ZSRR i autarkicznego
charakteru tamtejszej gospodarki. Niemcy, nasz najwikszy partner handlowy, prowadziy
z nami od 1925 r. wojn celn. Stosunki z Litw w ogle nie istniay do 1938 roku,
a w relacjach politycznych z Czechosowacj panowa chd. Rynki rumuski i otewski,
a te pastwa byy z nami zaprzyjanione, nie byy atrakcyjn ekonomicznie alternatyw.
Wrd uwarunkowa lokalnych na pierwsze miejsce wysuwa si szeroko rozumiane
dziedzictwo zaborw, czyli sytuacja spoeczno-gospodarcza pastwa u progu niepodlegoci
w 1918 roku. Negatywny wpyw na gospodark miao zrnicowanie prawne, monetarne
oraz infrastrukturalne, ktre trzeba byo przezwyciy, aby stworzy z Polski jednolity obszar
gospodarczy. Z tym zadaniem wadze uporay si nadzwyczaj sprawnie ju w pierwszych
latach niepodlegoci. Czynnikiem bez wtpienia negatywnym byo zaniedbywanie ziem
polskich przez zaborcw, poniewa z punktu widzenia Rosji, Niemiec i Austro-Wgier ziemie
polskie byy w mniejszym lub wikszym stopniu peryferyjnie pooone i celowo
niedoinwestowywane.
Kwesti dyskusyjn wydaje si wpyw poziomu gospodarczego trzech zaborw
na gospodark niepodlegej II RP. Z jednej strony kresy wschodnie i Galicja byy gospodarczo
niedorozwinite (i ilustruje to rdo C), ale z drugiej poczenie w jeden organizm terytoriw
posiadajcych rnorodne atuty np. dobr infrastruktur w zaborze pruskim, czy tani si
robocz w Galicji mogo stwarza pewne szanse dla polityki gospodarczej.
Istotnym wewntrznym czynnikiem warunkujcym rozwj gospodarki bya wanie
polityka pastwa. Nieatwo j oceni. Z jednej strony bowiem, trudno czyni zarzut wadzom
II RP, e nie podjy przebudowy spoeczestwa na wzr reimw totalitarnych
(komunistycznego czy faszystowskiego), poniewa mogoby to doprowadzi do wielkiej liczby
70
ofiar, ktre taka przebudowa za sob pocigaa. Z drugiej strony, maj racj ci, ktrzy
twierdz, e establishment polityczny II RP traktowa bied i niedorozwj gospodarczy
znacznej czci naszego spoeczestwa i pastwa, jako co naturalnego i nie podj na czas
intensywnych dziaa majcych zmieni ten stan rzeczy. Dla polityki pastwowej widziano
inne priorytety, choby obron suwerennoci, ktra stanowia nadrzdny cel polityki pastwa.
W latach dwudziestych polityka gospodarcza Polski to przede wszystkim dziaania
o charakterze integrujcym, nastpnie mobilizacja wojenna w obliczu zagroenia
bolszewickiego, a potem czciowo nieudana reforma rolna, stabilizacja waluty przez
Grabskiego i przezwycienie konfliktu celnego z Niemcami. Jeli uzna te wszystkie
przedsiwzicia za udane, nie mona jednoczenie domaga si intensyfikacji rozwoju
ekonomicznego na tak skal, eby mogo to doprowadzi do rewolucyjnych przemian
porwnywalnych do lat 19501955 lub 19892013.
Po mierci Pisudskiego, dla ktrego gospodarka nie bya z pewnoci priorytetem,
gr wziy tendencje etatystyczne. Minister Eugeniusz Kwiatkowski i jego wsppracownicy
opracowali 4letni, a nastpnie 15letni program inwestycyjny i przystpiono do budowy
COP. By to wielki sukces naszej polityki gospodarczej i zapowied wkroczenia Polski
na drog rozwoju ekonomicznego traktowanego jako pierwszorzdne zadanie pastwowe.
Zdajcy syntetycznie uj temat, odnoszc si do obu jego aspektw. Podj prb
uporzdkowania podanej faktografii oraz ukazania zwizkw przyczynowo-skutkowych
i sformuowania wnioskw.
Zdajcy nie odnis si do wszystkich podanych materiaw rdowych i informacji w nich
zawartych, nie podsumowa opisywanych zjawisk.
71
Temat: Scharakteryzuj proces stalinizacji Polski po II wojnie wiatowej. W pracy

wykorzystaj zaczone materiay rdowe.
Materiay rdowe
rdo A. 1949 Wrzesie 28. Warszawa. Pismo Bolesawa Bieruta do Jzefa Stalina
z prob o przeprowadzenie konsultacji ze stron sowieck w sprawie porzdku obrad
posiedzenia KC PZPR
cile tajne.
Do Towarzysza J. Stalina
Prosz Was o wyraenie zgody na przyjazd dla poradzenia si w nastpujcych sprawach:
1. Stosunek do Gomuki i Spychalskiego w wietle dowiadcze wypywajcych z procesu
budapeszteskiego*.
2. Sprawy wzmocnienia organw bezpieczestwa.
3. Dalsze stosunki z Kocioem katolickim i kwestia zawarcia z nimi tymczasowego
porozumienia.
Ustalenia w powyszych sprawach zostan uwzgldnione podczas plenum KC, ktre
planujemy odby pod koniec padziernika.
W przypadku Waszej zgody przyjechabym wraz z tow. Bermanem midzy 5 i 10
padziernika do Waszego uznania.
Bierut
*Proces budapeszteski w 1949 r. na Wgrzech przed sdem stan wczesny komunistyczny minister spraw
wewntrznych, Lszl Rajk wraz z grup towarzyszy; oskarono ich o spisek kontrrewolucyjny, a nastpnie
skazano na mier.
rdo: rda do dziejw Polski w XIX i XX wieku. Lata 19451956, t. 5, Putusk 2003, str. 219220.
rdo B. Tadeusz Trepkowski, Bd czujny wobec wroga narodu, plakat, 1953
rdo: A. Radziwi, W. Roszkowski, Historia 19391956.

Podrcznik dla szk rednich, Warszawa 1999, str. 275.
72
rdo C. Tabela. Liczba spdzielni produkcyjnych w Polsce w latach 19501956

Liczba spdzielni produkcyjnych w Polsce wedug stanu w dniu:
28 I 1950 r.
1 VII 1950 r.
31 XII 1955 r.
30 IX 1956 r.
332
7973
9798
10203
Na podstawie: D. Jarosz, Polityka wadz komunistycznych w Polsce w latach 19481956 a chopi,

Warszawa 1998, str. 108, 152.
rdo D. Indeks tytuw, jakimi w latach 19441956 obdarzano Jzefa Stalina

w polskich rodkach przekazu [fragment]
Budowniczy, organizator i twrca
Budowniczy nowego wiata
Budowniczy socjalistycznej kultury
Twrca ustroju kochozowego
Twrca niezomnej, braterskiej jednoci wolnych narodw
Czowiek
Czowiek bliski i drogi prostym ludziom
Czowiek, ktry ocali ludzko
Nadczowiek
Gos prawdy
Inynier naszych marze
Niemiertelny
Przywdca i wdz
Wdz narodw sowiaskich
Wdz ucinionych i wyzyskiwanych
Bojownik, dziaacz, komunista, rewolucjonista
Najwikszy bojownik o pokj
Nieprzejednany wrg ucisku mas pracujcych
Obroca, opiekun, strateg, zwycizca
Obroca ywotnych interesw narodw wszystkich krajw
Wielki wyzwoliciel
Wybawca
Geniusz
Genialny architekt komunizmu
Geniusz troski o czowieka
Nauczyciel, przewodnik, wychowawca
Nauczyciel polskiej klasy robotniczej
Ukochany nasz ojciec
Wielki wychowawca
Przyjaciel
Najlepszy i najmdrzejszy z przyjaci
rdo: M. Kula, Religiopodobny komunizm, Krakw 2003, str.147153.
73
Wymagania oglne
wiedzy.
Wymagania szczegowe
11.1 Polska w systemie komunistycznym.
Zdajcy wyjania okolicznoci przejcia wadzy w Polsce przez komunistw.
Zdajcy charakteryzuje system represji stalinowskich w Polsce i ocenia jego skutki.
Zdajcy charakteryzuje realia ycia gospodarczego i spoecznego PRL-u.
V.12.1 Europa rodkowo-Wschodnia po II wojnie wiatowej.
Zdajcy charakteryzuje proces uzaleniania pastw Europy rodkowo-Wschodniej od ZSRR,
z uwzgldnieniem sowietyzacji i stalinizacji.
V.14.1 Polska w latach 19481956.
Zdajcy porwnuje procesy stalinizacji pastwa polskiego i pastw Europy rodkowoWschodniej.
Zdajcy charakteryzuje system polityczny i spoeczno-gospodarczy Polski w okresie
stalinowskim, z uwzgldnieniem Konstytucji z 1952 r.
Zdajcy rozpoznaje charakterystyczne cechy gospodarki centralnie planowanej i ocenia
jej skutki;
Zdajcy charakteryzuje zjawisko socrealizmu w literaturze i sztuce.
Kryteria oceniania
Poziom IV
(912 pkt)
Zdajcy:
wyjani zoono zjawisk historycznych, ukazujc rne ich aspekty,
(np. midzynarodowy kontekst wydarze w Polsce, rne aspekty
stalinizmu jako systemu dcego do kontrolowania wszystkich sfer
ycia spoeczestwa),
trafnie i w peni wykorzysta materia rdowy (np. poda informacje
pochodzce ze rde),
sformuowa wnioski i ocen oraz podsumowa rozwaania.
74
Poziom III
(68 pkt)
Poziom II
(35 pkt)
Poziom I
(12 pkt)
Zdajcy:
(np. zwizki midzy rozwojem sytuacji u schyku II wojny wiatowej
a przejciem wadzy przez komunistw w Polsce),
przedstawi omawiane zagadnienia w ujciu dynamicznym (np. ukaza
nasilanie si procesu stalinizacji Polski),
podj prb formuowania wnioskw (np. dotyczcych spoecznego
odbioru stalinizmu jako systemu sprawowania wadzy),
podj prb oceny stalinizmu.
Zdajcy:
przedstawi czciow faktografi, ktra jest potrzebna do opracowania
tematu (np. wspomnia o sytuacji w Polsce od roku 1944,
scharakteryzowa gwne przejawy stalinizmu, wymieni najwaniejsze
postacie wczesnego ycia politycznego),
podj prb wyjanienia zwizkw przyczynowo-skutkowych,
Zdajcy:
zwizkw midzy nimi (np. przejcie wadzy przez komunistw,
przemiany w gospodarce, wprowadzenie konstytucji z 1952 r.),
Przykadowa realizacja zadania

Po II wojnie wiatowej Polska znalaza si w strefie dominacji ZSRR. Lata 19441947
stanowiy okres przejciowy i charakteryzoway si walk komunistw z podziemiem zbrojnym
i politycznym, jak rwnie z opozycj legaln. Posugiwano si rozbudowanym systemem
represji. Byy i takie dziaania aparatu bezpieczestwa, jak sfaszowanie wynikw referendum
(1946 r.) oraz wyborw do Sejmu Ustawodawczego (1947 r.), ktre doprowadziy do rozbicia
PSL i ucieczki z kraju jej przywdcy, Stanisawa Mikoajczyka.
W 1947 r., po powstaniu Kominformu, rozpocz si proces tworzenia monopartii
w pastwach komunistycznych. Wzmoono take proces cilejszego uzaleniania ich
od Moskwy. W Polsce zjednoczenie PPR i PPS nastpio dopiero w grudniu 1948 r. z powodu
wybuchu konfliktu w kierownictwie PPR, ktry zwizany by z oskareniem Wadysawa
Gomuki o odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne i usuniciem go ze stanowiska sekretarza
generalnego PPR. Gomuce zarzucano nieufno wobec ZSRR, bdn ocen tradycji ruchu
robotniczego i niech do kolektywizacji rolnictwa.
Rok 1948 przyjmuje si za pocztek stalinizacji Polski. Przemawia za tym zwrot w linii
politycznej PPR i zmiana sekretarza generalnego tej partii. Natomiast zwrot padziernikowy
1956 r. uznaje si za zakoczenie procesu stalinizacji Polski. Stalinizm jako system
sprawowania wadzy realizowany by wedug sowieckiego modelu ustrojowego i polega na
dopasowywaniu do tego wzorca systemu politycznego, gospodarczego i spoecznego Polski.
75
Od 1948 r. pogbiaa si zaleno Polski od ZSRR. W okresie realizacji planu

szecioletniego (19501955), wykonujc wytyczne Moskwy w zwizku z wybuchem wojny
koreaskiej, dokonano rewizji planw gospodarczych i zwikszono wydatki na rozbudow
przemysu zbrojeniowego. Militaryzacja gospodarki sprzyjaa pogbianiu si trudnoci
zaopatrzeniowych, a brak podstawowych artykuw na rynku prowadzi do pogorszenia si
warunkw ycia spoeczestwa.
Najbardziej wymownym elementem zalenoci Polski od ZSRR bya kolektywizacja
rolnictwa realizowana od 1948 r. Tworzono spdzielnie produkcyjne i stosowano rne formy
nacisku, by chopi do nich wstpowali. Wprowadzono system dostaw obowizkowych, ktry
by wymierzony w gospodarzy penorolnych, nazywanych kuakami. Dla wadz stalinowskich
byli oni ideologicznymi wrogami. O tym, jak duy nacisk kadziono na tworzenie spdzielni
produkcyjnych, wiadcz dane umieszczone w rdle C. Z ich analizy wynika, e spdzielnie
produkcyjne na du skal pojawiy si w pierwszej poowie roku 1950. Ich wysyp by
niewtpliwie wynikiem nacisku wadz, ktre forsoway proces kolektywizacji.
Charakterystyczny dla stalinizmu by bezporedni wpyw Moskwy na decyzje
podejmowane przez polskich politykw. Pismo Bieruta do Stalina (rdo A) pokazuje, e takie
kluczowe kwestie jak sprawa Gomuki czy problem Kocioa katolickiego byy uzgadniane
przez Bieruta bezporednio ze Stalinem. Proces budapeszteski (Lszl Rajka) wiza si
z przyjciem przez pastwa bloku sowieckiego tezy Stalina o zaostrzaniu si walki klasowej
w systemie socjalistycznym i potrzebie zachowania czujnoci rewolucyjnej, ktra powinna
rwnie dotyczy najwyszych szczebli wadzy. Bierut, zwracajc si do Stalina w sprawie
Gomuki i Spychalskiego w wietle dowiadcze procesu budapeszteskiego, wyranie
oczekiwa wytycznych w kwestii odchylenia prawicowo-nacjonalistycznego, z ktrym si,
co prawda, uporano, ale nie ukarano winnych. Niewtpliwie od 1949 r. kierownictwo PZPR
przyjo kierunek wyznaczony tez Stalina o zaostrzaniu si walki klasowej. Rozbudowywano
aparat bezpieczestwa. Aresztowano Spychalskiego i Gomuk i przygotowywano im proces
polityczny. Po 1950 r., gdy zaostrzeniu ulega walka wadz pastwa z Kocioem, aresztowano
niektrych biskupw. Zorganizowany zosta pokazowy proces biskupa Czesawa Kaczmarka.
W 1953 r. wadze internoway prymasa Stefana Wyszyskiego.
Procesy polityczne miay charakter pokazowy, a ich celem byo zastraszanie
spoeczestwa. Symbolem ducha tamtych czasw jest plakat Tadeusza Trepkowskiego
(rdo B). Odwouje si on do powszechnej w tamtym czasie nieufnoci, wiadomie
rozbudzanej nienawici wobec si, ktre identyfikowano jako wrogie. Mona wic uzna,
e plakat ten wzorcowo oddaje atmosfer tamtych czasw.
W latach 19481956 za najwaniejsze naley uzna wprowadzenie zasady
nadrzdnoci PZPR wobec wadz pastwowych i objcie ich nadzorem na wszystkich
szczeblach. Doprowadzono do podporzdkowania partii prokuratury, sdownictwa, si
zbrojnych i organw bezpieczestwa, a take informacji i propagandy. Partia w przekazie
propagandowym funkcjonowaa jako przywdcza sia.
Wytycznym ideologii stalinizmu zostaa podporzdkowana owiata, nauka i wszelka
twrczo, ktra bya traktowana jako narzdzie propagandy politycznej. Wikszo pisarzy
polskich bd zaakceptowaa stalinizm, bd milczaa. Wszystkich twrcw obowizywa
tak zwany realizm socjalistyczny (socrealizm). Najbardziej podane byy utwory o tematyce
dotyczcej walki z imperializmem, planu szecioletniego, budowy Nowej Huty, przodownikw
pracy czy kolektywizacji wsi.
Cech charakterystyczn systemu stalinowskiego bya bezustanna mobilizacja
spoeczestwa. W tym celu organizowano rnorodne akcje, wspzawodnictwo, manifestacje
i obchody rocznicowe. Masowy charakter miay uroczystoci zwizane z rocznic urodzin
Stalina. Wiele wysiku propaganda komunistyczna wkadaa w upowszechnianie jego kultu.
Lista tytuw, jakimi obdarzono Stalina w prasie PRL (rdo D), pokazuje, e przypisywano
76
mu nadprzyrodzone cechy i przedstawiono go jako nadczowieka. Dowodzi rwnie,

e wizerunek Stalina upodabnia si do obrazu Boga wszechmogcego, o ponadludzkich
cechach. Ksztatowany w ten sposb wizerunek by rwnie jednym ze sposobw
legitymizowania wadzy, ktra sprawowana bya z nadania i w imieniu Najwikszego
bojownika o pokj. Te odniesienia do nadludzkich mocy Stalina wpisuj si w swoist
psychologi wadzy, ktra wykorzystuje mechanizmy prawdopodobnie na stae wbudowane
w ludzk wiadomo. Ludzie chtnie podporzdkowuj si autorytetom, szczeglnie
gdy otaczajca ich rzeczywisto (choby tylko wykreowana przez propagand) usilnie ich
do tego przekonuje.
Prawo w okresie stalinowskim stanowio jedno z narzdzi sprawowania wadzy
politycznej. Ustawa z 1950 r. o terenowych organach jednolitej wadzy pastwowej
likwidowaa samorzd terytorialny i wprowadzaa wzorem ZSRR system rad narodowych
podlegych Radzie Pastwa. Najwaniejsza ze zmian w prawie dotyczya uchwalenia
konstytucji w 1952 r., ktrej tekst osobicie zaakceptowa Stalin. Wedug jej postanowie
Rzeczpospolita Polska zmienia nazw na Polsk Rzeczpospolit Ludow. Konstytucja
zlikwidowaa instytucj prezydenta. Najwysz wadz mia sprawowa jednoizbowy sejm.
W praktyce wadz sprawowaa partia, na ktrej czele sta Bolesaw Bierut. W polskim
stalinizmie nie wyksztacia si jednoosobowa dyktatura. Faktyczn wadz sprawowao cise
kierownictwo partii, w ktrego skad wchodzili Bolesaw Bierut, Jakub Berman i Hilary Minc.
Podsumowujc, naley podkreli, e proces stalinizacji w Polsce by cile powizany
z pogbianiem si zalenoci od ZSRR, a gwnym zadaniem PZPR (do 1948 r. PPR) byo
dostosowanie instytucji politycznych, gospodarki i ycia spoecznego do wzorcw sowieckich.
W tym celu po 1948 r. likwidowano ostatnie elementy nieprzystajce do tego wzorca, czyli
prowadzono walk z Kocioem i kolektywizacj wsi. Partia nadzorowaa wszelkie instytucje
pastwowe, polityczne i spoeczne. Rozbudowano aparat bezpieczestwa, a wszechobecnej
kontroli ycia spoecznego towarzyszyy procesy polityczne i terror.
Zdajcy wszechstronnie przedstawi aspekty polityczne i spoeczne stalinizmu w kontekcie
midzynarodowym. Ukaza stalinizm jako polityczn form podporzdkowania dyktatowi
ZSRR. Przedstawi rne przejawy stalinizmu w yciu spoecznym Polski. Analizowane
przejawy stalinizacji stanowi podstaw formuowania trafnych ocen i opinii. Zdajcy
wykorzysta podane rda, poddajc je analizie i interpretacji.
Informacja dla absolwentw niesyszcych
2.2.
77
Informacja o egzaminie maturalnym z historii

dla absolwentw niesyszcych
Egzamin maturalny z historii dla absolwentw niesyszcych sprawdza podobnie jak

w przypadku arkusza standardowego w jakim stopniu absolwent spenia wymagania
z zakresu tego przedmiotu okrelone w podstawie programowej ksztacenia oglnego
dla IV etapu edukacyjnego w zakresie rozszerzonym i podstawowym. Zadania w arkuszu
egzaminacyjnym mog rwnie odnosi si do wymaga przypisanych do etapw
wczeniejszych.
Oglne informacje o egzaminie maturalnym z historii od roku szkolnego 2014/2015, krtka
charakterystyka arkusza egzaminacyjnego oraz najwaniejsze zasady dotyczce oceniania
wypowiedzi zdajcych, przedstawione w czci 1. Informatora, dotycz rwnie arkuszy
dla absolwentw niesyszcych. Jednak zgodnie z zapisami odpowiedniego rozporzdzenia
Ministra Edukacji Narodowej3, absolwenci niepenosprawni przystpuj do egzaminu
maturalnego w warunkach i formie dostosowanych do rodzaju ich niepenosprawnoci.
Dostosowania obejmuj:
w odniesieniu do formy egzaminu maturalnego m.in.
zmian sposobu sformuowania niektrych zada (zamiana sw, zwrotw lub caych
zda), jeeli mogyby one by niezrozumiae lub bdnie zrozumiane przez osoby
niesyszce (nie dotyczy to terminw typowych dla danej dziedziny wiedzy),
zmian schematu punktowania niektrych zada;
w odniesieniu do warunkw przeprowadzania egzaminu maturalnego m.in.
przeduenie czasu przewidzianego na przeprowadzenie egzaminu,
moliwo korzystania ze sownikw jzykowych.
Poniej przedstawione zostay przykadowe zadania ilustrujce dostosowania dla
absolwentw niesyszcych. Numeracja zada odpowiada numeracji zada w czci 2.1.
Jeeli zadanie nie zostao przedstawione poniej, oznacza to, e wersja dla niesyszcych
nie rni si niczym od wersji przedstawionej w czci 2.1.
Szczegowa informacja na temat zakresu dostosowania warunkw przeprowadzania
egzaminu maturalnego dla absolwentw niesyszcych ogaszana jest w komunikacie
Dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej w sierpniu poprzedzajcym rok szkolny,
w ktrym jest przeprowadzany egzamin maturalny, na stronie internetowej CKE.
Tj. 7 ust. 1 rozporzdzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunkw
organizowania ksztacenia, wychowania i opieki dla dzieci i modziey niepenosprawnych oraz
niedostosowanych spoecznie w przedszkolach, szkoach i oddziaach oglnodostpnych lub integracyjnych
(Dz.U. Nr 228, poz. 1490, z pn. zm.).
78
rdo 1. Fragment dziea Plutarcha ywoty sawnych mw
Postpowanie [] byo takie: Kady otrzymywa skorupk i pisa na niej nazwisko
czowieka []. Tabliczk zanosi na umwione miejsce na agorze [].
Ot opowiadaj, e przy takim pisaniu imion na skorupkach ktry z niepimiennych
i zupenie prostych ludzi ze wsi poda wtedy swoj tabliczk Arystydesowi jako jednemu
z przygodnych ludzi i prosi, eby mu napisa na niej imi Arystydesa. Ten zdziwiony zapyta,
czy Arystydes wyrzdzi mu jak krzywd. Na to tamten odpowiedzia: adnej. Ja nawet
nie znam tego czowieka. Zoci mnie tylko, gdy sysz, e wszdzie nazywaj
go sprawiedliwym. Usyszawszy to Arystydes podobno nic nie odpowiedzia, wpisa imi
na skorupk i wrczy j temu czowiekowi.
rdo: Plutarch, ywoty sawnych mw, Wrocaw 1977, str. 19.
rdo 2. Fragment artykuu wspczesnego historyka Marka Wcowskiego

[Procedura ta] penia funkcj straszaka na liderw ewentualnych walk frakcyjnych
i dziaaa na takie walki agodzco. Raz do roku, by unikn ryzyka wygnania jednego
z przywdcw, skcone grupy polityczne musiay zawrze kompromis. Wymagao to
chociaby minimalnego zaufania zwanionych stronnictw [...]. Ateczycy dobrze zapamitali
skandal z 416 roku p.n.e., gdy dwaj zagroeni [wygnaniem] moni: w istocie niebezpieczny
dla demokracji Alkibiades i spolegliwy arystokrata Nikiasz, porozumieli si i czc gosy
swych poplecznikw, posali na wygnanie raczej niegronego demagoga Hyperbolosa. [...]
W ten sposb chroniono Ateny przed ostr walk wewntrzn, ktra w innych poleis ocieraa
si o wojn domow. [...] Powoujc do ycia t procedur, dalekowzroczny reformator
[Klejstenes] znalaz sposb na gwatowne obnienie temperatury politycznego sporu
w ateskiej polis.
rdo: Mwi wieki 2008, nr 5, str. 38, 4041.
Zadanie 1. (02)
Oce znaczenie procedury, o ktrej mowa w tekstach, dla funkcjonowania greckiej
polis, uwzgldniajc zarwno informacje podane przez pisarza staroytnego,
jak i wyniki bada wspczesnego historyka.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
79
Wymagania szczegowe
I.2. Spoeczestwo, ycie polityczne i kultura staroytnej Grecji.
Zdajcy wyjania przemiany ustrojowe w Atenach i porwnuje formy ustrojowe greckich
polis.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Zdajcy powinien oceni znaczenie procedury (pozytywne

i negatywne) dla funkcjonowania polis, uwzgldniajc
informacje z dziea staroytnego historyka i artykuu
wspczesnego historyka.
2 pkt za dokonanie oceny z odniesieniem do informacji
zaczerpnitych z dwch rde.
1 pkt za dokonanie oceny z odniesieniem do jednego rda.
0 pkt za nieuwzgldnienie w ocenie informacji ze rde,
za brak oceny.
Procedura ta miaa zarwno
2 pkt zdajcy
pozytywne, jak i negatywne znaczenie uwzgldni w ocenie
dla funkcjonowania polis.
informacje z dwch
Dziki stosowaniu ostracyzmu
rde.
wyciszano konflikty, zapobiegano
wojnom domowym, o czym pisze
wspczesny historyk, ale take sd
skorupkowy skazywa niewinnych
ludzi, o czym opowiada pisarz
staroytny.
W wyniku ostracyzmu czsto niewinni 1 pkt zdajcy
ludzie byli skazywani na wygnanie,
uwzgldni w ocenie
a wic procedura ta miaa negatywne
informacje z jednego
znaczenie w yciu politycznym polis. rda.
Ostracyzm by narzdziem walki
0 pkt zdajcy
politycznej.
nie dokona oceny
i nie uwzgldni
w odpowiedzi
informacji ze rde.
80
Plan Jerozolimy
Na podstawie: Kultura biblijna. Sownik, Warszawa 1997, str. 109.
Zadanie 2. (01)
Czy ilustracja przedstawia plan Jerozolimy w czasach panowania krla Salomona?
Odpowied uzasadnij.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
81
Wymagania oglne
historycznych.
Wymagania szczegowe
I.1.3. Cywilizacje Bliskiego i Dalekiego Wschodu.
Zdajcy rozpoznaje cechy charakterystyczne najwaniejszych osigni kulturowych
cywilizacji bliskowschodnich [...] w zakresie architektury, sztuki, nauki i pisma.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Zdajcy powinien zauway, e plan nie przedstawia

Jerozolimy w czasach panowania krla Salomona
(plan przedstawia miasto w innym okresie).
W odpowiedzi powinny znale si informacje o jednym
obiekcie takim jak, np.: witynia Heroda wzniesiona
na miejscu tej, ktr zbudowano na polecenie Salomona;
Paac Heroda rezydencja krla ydowskiego, ktra powstaa
w I w. p.n.e.; Paac Kajfasza arcykapana ydowskiego, ktry
prowadzi proces przeciwko Jezusowi; Wieczernik miejsce
Ostatniej Wieczerzy; Hakeldama pole zakupione przez
Judasza za pienidze, ktre otrzyma on za zdrad Jezusa.
1 pkt za prawidowe zajcie stanowiska wraz z uzasadnieniem.
Nie. Na planie miasta zaznaczone
1 pkt za prawidowe
s budowle wzniesione w czasach
zajcie stanowiska
pniejszych ni czasy Salomona,
np. zwizane z Herodem krlem
ydowskim, ktry zbudowa
wityni na miejscu zniszczonej
wityni Salomona, a take Paac
Heroda z I w. p.n.e.
Nie. Wieczernik i Golgota, ktre
1 pkt za prawidowe
zostay zaznaczone na planie
zajcie stanowiska
Jerozolimy s miejscami
zwizanymi z Jezusem Chrystusem
(I w. n.e.) Ostatni Wieczerz
i ukrzyowaniem.
Nie jest to plan z czasw krla
0 pkt zdajcy
Salomona, ktry y w X w. p.n.e.
zaj stanowisko,
lecz nie uzasadni
odpowiedzi.
82
rdo 1. Fragment kroniki Gotfryda de Villehardouin*
* Gotfryd de Villehardouin uczestnik IV krucjaty, autor kroniki opisujcej jej dzieje.
Doa Wenecji imieniem Henryk Dandolo, m niezwykej mdroci(1) i mstwa,

przyj ich (tj. posw) wietnie (on sam i inni z jego otoczenia) i widzia ich bardzo rad(2).
A gdy posowie okazali(3) listy swoich panw, bardzo si dziwi, w jakim celu przybyli do
jego ziemi. [] Panie! Przybylimy do ciebie od wysokich(4) panw francuskich, ktrzy
przyjli znak krzya, aby pomci zniewag Jezusa Chrystusa i odzyska Jerozolim, jeli
Bg pozwoli. A poniewa wiedz, e aden nard nie jest mocen(5) przyj z tak pomoc, jak
ty i twj lud, prosz was na Boga, abycie raczyli przyczyni si do(6) dostarczenia im
okrtw transportowych i wojennych.
Sowniczek:
(1)
niezwykej mdroci bardzo mdry
(2)
widzia ich bardzo rad cieszy si z ich przybycia
(3)
okazali pokazali
(4)
wysokich tu: wanych
(5)
nie jest mocen nie potrafi
(6)
raczyli przyczyni si do zgodzili si na
rdo: T. Maresz, K. Juszczyk, Historia w tekstach rdowych. Wypisy, t. 1, Toru 1994, str. 4849.
rdo 2. Mapa. Wschodnia cz basenu Morza rdziemnego w I poowie XIII w.
Na podstawie: J. Dowiat, Historia I, Warszawa 1981, str. 317.
83
rdo 3. List papiea Innocentego III do przywdcy krzyowcw, markiza Bonifacego

z Montferratu
Wy, nie majcy wzgldem Grekw adnych praw jako te wadzy, dalicie si pozna
tym, e wasi zoywszy luby czystoci, szybko si [im] sprzeniewierzyli, skoro zwrcilicie
bro nie przeciw Saracenom, lecz przeciw chrzecijanom. [] I nie wystarczyo wam
wyczerpanie bogactw cesarskich, jako te zupienie zarwno bogatych, jak i biednych, lecz
wycignlicie rce po skarby Kocioa, a co gorsze, po majtki kocielne, cigajc z otarzy
srebrne tablice, za po sprofanowaniu kocielnego sanktuarium grabic ikony, krzye
i relikwie. [Wszystko to po to,] aeby Koci grecki poniony takimi przeladowaniami
odmwi powrotu pod obediencj* Stolicy Apostolskiej.
*Obediencja posuszestwo wobec wadzy papiea.
rdo: Wiek VXV w rdach. Wybr tekstw rdowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli
historii i studentw, oprac. M. Sobaska-Bondaruk, S. B. Lenard, Warszawa 1997, str. 156.
Zadanie 3. (03)
3.1. Czy na mapie mona znale potwierdzenie planw wyprawy krzyowej, ktre s
opisane w tekcie 1.? Odpowied uzasadnij.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
3.2. Podaj nazw miasta, w ktrym byy wydarzenia opisane w licie papiea
Innocentego III.
.......................................................................................................................................................
3.3. Wyjanij, dlaczego papie Innocenty III by niezadowolony z tego, co wydarzyo si
podczas wyprawy krzyowej.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
84
Wymagania szczegowe
II.3.1. Europa w okresie krucjat.
Zdajcy charakteryzuje polityczne, spoeczno-gospodarcze i religijne uwarunkowania
oraz ocenia skutki wypraw krzyowych do Ziemi witej.
3.1.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
3.2.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
3.3.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Zdajcy powinien zauway, e krzyowcy chcieli przyby

do Jerozolimy, a wyprawa zostaa skierowana
do Konstantynopola.
1 pkt za zajcie stanowiska wraz z uzasadnieniem.
Nie, nie mona znale
1 pkt zdajcy
potwierdzenia, poniewa celem
zaj stanowisko
wyprawy bya Jerozolima,
oraz je uzasadni.
a wyprawa posza
do Konstantynopola.
Tak, poniewa krzyowcy przybyli 0 pkt zdajcy
do Konstantynopola.
bdnie odpowiedzia
Konstantynopol
1 pkt za podanie waciwej nazwy miasta.
Konstantynopol
1 pkt zdajcy poda
prawidow nazw
miasta.
Stambu
0 pkt zdajcy poda
niewaciw nazw
miasta.
Zdajcy powinien wyjani, e wydarzenia, o ktrych mowa
w rdle 3., mogy spowodowa utrat szansy na zgod
w Kociele (zakoczenie konfliktu midzy Kocioem
wschodnim i zachodnim).
1 pkt za prawidowe wyjanienie.
Wydarzenia te w opinii papiea
1 pkt zdajcy
jedynie umocniy wrogo midzy
na podstawie wiadomoci
wyznawcami dwch rnych
ze rda 3. poprawnie
odamw chrzecijastwa
wyjani problem.
i spowodoway, e zmniejszyy si
szanse na zakoczenie podziau
w Kociele.
acinnicy le traktowali
0 pkt zdajcy
mieszkacw Konstantynopola,
nie odpowiedzia
ktrzy odpowiadali im tym samym. na postawione pytanie.
85
Fragmenty eseju Henryka Samsonowicza o Kazimierzu Wielkim
Zakoczenie II wojny wiatowej stworzyo nowe warunki dla legendy
kazimierzowskiej. Tradycje piastowskie stay si wanym elementem propagandy na rzecz
programu rewindykacji ziem po Odr i Nys [...]. Zdecydowanie obniyo [to] lokat [krla
Kazimierza Wielkiego] w stosunku do Mieszka, Chrobrego, Henrykw lskich czy wasnego
ojca. Podobnie jak i jego polityka wschodnia. A wic bilans tej oceny po pierwszym
dziesicioleciu odrodzonej Polski by zdecydowanie ujemny [...].
[W latach 70. XX wieku] polityka sukcesw, w tym sukcesw gospodarczych, polityka
wielkich przemian spoecznych poszukiwaa bohaterw [...]. Std te, wrd uznanych
budowniczych Polski, Kazimierz zajmowa poczesne miejsce [...].
rdo: yciorysy historyczne, literackie i legendarne, pod red. Z. Stefanowskiej i J. Tazbira,
Warszawa 1980, str. 61, 63.
Zadanie 5. (01)
Wyjanij przyczyn dwch rnych ocen polityki Kazimierza Wielkiego.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
II. Chronologia historyczna.
historycznych.
Wymagania szczegowe
II.7.5. Polska w XIVXV w.
Zdajcy ocenia panowanie Piastw w dziejach Polski [].
86
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Zdajcy powinien w odpowiedzi uwzgldni informacje,

e aktualne potrzeby propagandowe wadz PRL (inne
po zakoczeniu II wojny wiatowej i inne w latach 70. XX w.)
byy przyczyn dwch rnych ocen polityki Kazimierza
Wielkiego.
1 pkt za podanie i wyjanienie przyczyn dwch rnych ocen
krla.
Aktualne potrzeby propagandowe
1 pkt zdajcy poda
wadz miay wpyw na formuowanie
i wyjani przyczyn
oceny polityki Kazimierza Wielkiego. rnych ocen krla.
W latach 50. XX w., po zmianie
granic, krl nie by postaci
pozytywnie ocenian, gdy dokona
ekspansji na Wschd i nie odzyska
Pomorza Gdaskiego oraz zrzek si
lska. W czasie rzdw Gierka,
gdy wane byo unowoczenienie
i modernizacja gospodarcza pastwa,
Kazimierz Wielki by oceniany
pozytywnie.
W Polsce w pierwszych latach
0 pkt zdajcy
po II wojnie wiatowej oceniano
nie poda przyczyny
krla negatywnie, natomiast pniej
rnych ocen krla.
doceniano jego zasugi.
87
George Gower, Portret Elbiety I, krlowej Anglii (1588 r.)
rdo: D. McDowall, An Illustrated History of Britain, Harlow 2004, str. 74.
Zadanie 6. (02 pkt)

Analizujc elementy graficzne obrazu, wyjanij jego tre propagandow dotyczc
celw polityki zagranicznej Anglii w XVI wieku.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
III. 2.3.6. Europa w XVIXVII w.
Zdajcy opisuje map polityczn i wyznaniow Europy w XVI w.; [...] charakteryzuje gwne
konflikty polityczne w XVIXVII w. [].
88
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Zdajcy powinien w odpowiedzi wyjani tre propagandow

obrazu przedstawienia krlowej Elbiety (propagowanie
imperialnej polityki, podkrelenie pozycji Anglii jako
mocarstwa wiatowego), odwoujc si do elementw obrazu
(globus kula ziemska, okrty flota, pokonana Armada).
dwch elementw obrazu.
jednego elementu obrazu.
Przedstawiona na portrecie krlowa
2 pkt zdajcy
Elbieta I opiera rk na kuli
poprawnie wyjani
ziemskiej, co moe symbolizowa
tre propagandow,
denie do ekspansji kolonialnej
odwoujc si
i imperialne ambicje polityczne.
do elementw
Posta krlowej zostaa przedstawiona z obrazu.
pomidzy dwoma obrazami.
Z jednej strony wida hiszpask
Armad, a z drugiej jej okrty rozbite
przez ywio, tym samym przestay
stanowi zagroenie, przeszkod,
dla morskich aspiracji Anglii.
Krlowa opiera do na wyobraeniu
1 pkt zdajcy
kuli ziemskiej, co jest podkreleniem
poprawnie okreli
imperialnej polityki.
tre propagandow,
ale odnis si tylko
do jednego elementu
z obrazu.
Wyeksponowana obok postaci
0 pkt zdajcy
krlowej korona oraz strj
zawar w odpowiedzi
wadczyni wiadcz o pozycji
elementy wiadczce
Anglii w Europie.
o niezrozumieniu
polecenia.
rdo 1. Fragment biografii Jana Zamoyskiego
Najwiksze jego dzieo, miasto Zamo, roso w czasach batoriaskich powoli.
Na papierze istnia plan miasta idealnego, zgodnego z now estetyk renesansu [...].
Wytyczono ulice, [...] dziaki przy nich zabudowano drewnianym domkami, wznoszonymi
na koszt fundatora, by zachci nowych przybyszw. Mieli to by [...] w myl przywileju
lokacyjnego wycznie rzymscy katolicy.
rdo: S. Grzybowski, Jan Zamoyski, Warszawa 1994, str. 254.
89
rdo 2. Plan Zamocia. Pierwsza poowa XVII w.
rdo: Wielka historia Polski, t. 4, Krakw 2000, str. 236.
Zadanie 7. (01)
Zdecyduj, czy ograniczenie dotyczce osiedlania si w Zamociu, o ktrym mowa
w rdle 1., jest potwierdzone w rdle 2. Uzasadnij odpowied.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
III. 3. 6 Rzeczpospolita w okresie renesansu i demokracji szlacheckiej.
Zdajcy ocenia sytuacj wyznaniow na ziemiach Rzeczypospolitej w XVI w., w tym
tolerancj wyznaniow oraz uni brzesk.
4.5. Rzeczpospolita Obojga Narodw w XVII w. Ustrj, spoeczestwo i kultura.
Zdajcy ocenia polsk specyfik w zakresie rozwiza ustrojowych, struktury spoecznej
i modelu ycia gospodarczego [...].
90
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Zdajcy powinien zauway, e ograniczenia dotyczce

osiedlania si w Zamociu zawarte w tekcie nie s potwierdzone
na planie, poniewa s na nim witynie wyzna innych
ni rzymskokatolickie, co oznacza, e przedstawicielom innych
wyzna i religii zezwolono na zamieszkanie w tym miecie.
1 pkt za sformuowanie stanowiska i uzasadnienie odpowiedzi.
Ograniczenie dotyczce wyznania
1 pkt zdajcy zaj
zawarte w dokumencie lokacyjnym
stanowisko i uzasadni
musiao przesta obowizywa.
odpowied, zwracajc
Na planie Zamocia z I poowy XVII uwag na zaznaczone
wieku zaznaczono m.in. synagog
na planie witynie
i cerkiew.
innych religii i wyzna.
nie byy przestrzegane. W miecie
mieszkali wyznawcy rnych religii.
Zamocia nie obowizyway
w XVII wieku.
0 pkt zdajcy
w uzasadnieniu
nie uwzgldni informacji
z planu Zamocia.
0 pkt zdajcy
nie uzasadni
odpowiedzi.
91
Do Krla Jegomoci Zygmunta III
(wiersz propagandowy z pocztku XVII w.)
Ojcze nasz, krlu polski, ktry mieszkasz w Warszawie,
U nas w niedobrej sawie
wi si w Szwecyi imi Twoje,
Gdzie s z dawna twe pokoje.
Przyjd do(1) krlestwa (twego) szwedzkiego,
A zaniechaj(2) polskiego i ksistwa litewskiego.
Bd wola Twoja w Wandalech, jako pierwej bya,
Gdzie dobrych ledzi mia obfito sia(3).
Chleba naszego powszedniego
Zbawie nas za panowania swego.
Odpu nam anowe, poborowe, czopowe(4),
Bo bardzo ju s u nas rzeczy nienowe,
I nie uwd nas na pokuszenie na wojn z Szwedami,
Bo jej dla ciebie doma(5) dosy mamy.
Ale nas zbaw od wszego(6) zego,
A sam id prdko do Boga Wszechmogcego,
Albowiem Twoja moc nad nami
Lepiej ni radzi o nas z jezuitami. []
rdo: Wiek XVIXVIII. Wybr tekstw rdowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii,
studentw i uczniw, oprac. M. Sobaska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1998, str. 270.
Sowniczek:
(1)
przyjd do wr do
(2)
zaniechaj zrezygnuj z
(3)
sia bardzo duo
(4)
anowe, poborowe, czopowe rodzaje podatkw
(5)
doma tu: w kraju, w Rzeczypospolitej
(6)
wszego wszystkiego
Zadanie 8. (01)
Zdecyduj, czy podane zdania (13) s prawdziwe, czy faszywe. We waciwe miejsce
w tabeli wpisz znak X.
Prawda
1.
Wezwanie Bd wola Twoja w Wandalech, jako pierwej

bya dotyczy rzdw Zygmunta III w Szwecji.
2.
Proba Odpu nam anowe, poborowe, czopowe

jest zwizana z obaw szlachty przed zwikszeniem
podatkw.
3.
Proba I nie uwd nas na pokuszenie na wojn

z Szwedami, bo jej dla ciebie doma dosy mamy
dotyczy rokoszu Lubomirskiego.
Fasz
92
Wymagania oglne
historycznych.
Wymagania szczegowe
III.4.4. Rzeczpospolita Obojga Narodw w XVII w. Ustrj, spoeczestwo i kultura.
Zdajcy wyjania przyczyny kryzysw wewntrznych oraz zaamania gospodarczego
Rzeczypospolitej w XVII w.
Rozwizanie
Schemat punktowania
1, 2 prawda
3 fasz
1 pkt za trzy prawidowe odpowiedzi.
0 pkt za niepen odpowied, bdn odpowied
lub brak odpowiedzi.
rdo 1. Tytuy czterech rozdziaw monografii historycznej
Czeski zapalnik i pierwsze cesarskie zwycistwo

Duski somiany ogie i drugie zwycistwo cesarskie
Najazd szwedzki i trzecie zwycistwo cesarskie
Interwencja francuska i cesarska klska
rdo: J.F. Nol, wite cesarstwo, Warszawa 1998, str. 150153.
rdo 2. Fragment hasa encyklopedycznego

[] Zginli wszyscy przywdcy [] powstania i wybitniejsi uczestnicy wojny,
majtki ich ulegy konfiskacie, przekazano je przewanie arystokracji i szlachcie pochodzenia
niemieckiego. [Kraj] zosta przeksztacony z niezalenego prawie krlestwa w prowincj
monarchii habsburskiej.
rdo: Encyklopedia szkolna. Historia, Warszawa 1993, str. 765.
Zadanie 9. (02)
9.1. Napisz nazw wojny, ktrej dotycz cztery podane rozdziay monografii
historycznej.
.......................................................................................................................................................
9.2. Podaj nazw kraju, ktrego sytuacj po zakoczeniu tej wojny charakteryzuje tekst
ze rda 2.
.......................................................................................................................................................
93
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
III.2.6. Europa w XVIXVII w.
Zdajcy charakteryzuje gwne europejskie konflikty polityczne w XVIXVII w. [].
9.1.
Rozwizanie
Schemat punktowania
9.2.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Wojna trzydziestoletnia
1 pkt za poprawne podanie nazwy wojny.
Czechy
1 pkt za poprawne podanie nazwy kraju.

rdo 1. Tabela. Eksport zboa przez Gdask w latach 17511795 (rednio rocznie
w tys. asztw1)
Lata
17511760
Wywz
30,4
17611770
40,6
17711780
17,2
17811790
18,6
17911795
19,5
Na podstawie: A. Jezierski, C. Leszczyska, Historia gospodarcza Polski,

1
aszt jednostka objtoci adunku okrtowego uywana dla artykuw sypkich; aszt pszenicy way
ok. 2,4 ton.
94
rdo 2.
rdo: A. Jezierski, C. Leszczyska, Historia gospodarcza Polski, Warszawa 2002 str. 70.
rdo 3. Mowa bratanka krla, ksicia Stanisawa Poniatowskiego, na sejmie

[fragment]
[...] Skar si ju obywatele nasi od kilku lat, e procent od towarw nie wedug
traktatu [...] dwanacie od sta, ale dwa i trzy razy tyle wybieraj, przez co ch wszelaka
posyania do Gdaska upada, a zabroniony tranzyt przez lsk oczywicie przeciwny
artykuowi drugiemu i dziewitemu tego traktatu niezmiernie nas krzywdzi i wszelki prawie
sposb wprowadzania pienidzy do kraju odejmuje. [...]
rdo 4. List Ottona Magnusa Stackelberga, ambasadora rosyjskiego w Warszawie,

do ksicia Mikoaja Repnina [fragment]
[] omwi tylko niektre szczegy tyczce si taryfy. Byem wiadkiem
zobowizania, ktre w tej sprawie zawarto z Polsk. Gdy jednak nie zrealizowano tego, los
handlu polskiego zosta podlegym cakowitej samowoli. Wszystkie artykuy zostay
otaksowane znacznie za wysoko. Na przykad pszenica zostaa oszacowana na 33 dukaty
aszt, podczas gdy za tak cen nie sprzedaje si jej w adnym z portw batyckich.
Niezalenie od tych obcie Polacy doznaj innej niedogodnoci, ktra nie ma granic. [...]
zdarzyo si mianowicie niejakiemu p. Trzeciakowi zapaci [...] przeszo 400 dukatw od
transportu [potau], podczas gdy podug samej taryfy naleao wymaga jedynie 101... [...].
95
Zadanie 10. (02)

Wyjanij przyczyny zmniejszenia eksportu towarw przez Gdask, uwzgldniajc
informacje ze rde 14.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
III. 6.1.2 Rzeczpospolita w XVIII w. Reformy owieceniowe i rozbiory.
Zdajcy charakteryzuje polityk Rosji, Prus i Austrii wobec Rzeczypospolitej i wskazuje
przejawy osabienia suwerennoci pastwa polskiego.
Rozwizanie
Schemat
punktowania
Przykadowe
odpowiedzi
zdajcych
Zdajcy powinien w odpowiedzi uwzgldni informacj o pierwszym

rozbiorze Polski oraz traktatach handlowych z zaborcami i wyjani
wpyw zmian terytorialnych i ce wprowadzonych traktatami na spadek
eksportu zboa przez Gdask oraz uwzgldni nieprzestrzeganie
ustale traktatw handlowych, nieuczciwe postpowanie zaborcy
pruskiego.
2 pkt 1 pkt za poprawne wyjanienie przyczyn spadku eksportu
zwizanych ze zmianami terytorialnymi i barierami celnymi
wynikajcymi z traktatu rozbiorowego i traktatw handlowych oraz
1 pkt za uwzgldnienie w odpowiedzi informacji o postpowaniu
zaborcy pruskiego (amanie ustale traktatowych, nieuczciwo
celnikw).
1 pkt za wyjanienie bez uwzgldnienia informacji
o nieprzestrzeganiu zapisw traktatowych przez zaborc.
I rozbir Polski odci Gdask
2 pkt zdajcy
od Rzeczypospolitej. Zmiany terytorialne
prawidowo wyjani
utrudniay handel zboem, a wysokie ca
przyczyny,
na towary eksportowane z Polski przez
uwzgldniajc dwa
terytorium pruskie do Gdaska pobierane
elementy: czynnik
przez Prusakw na granicach, a take
terytorialny i problem
podwyszanie opat, nieuczciwo celnikw, ce, oraz odnis si
czyniy nieopacalnym wywz towarw
do amania ustale
przez Gdask.
traktatowych.
96
W wyniku I rozbioru Polski zosta

utrudniony kontakt z Gdaskiem, poniewa
Rzeczpospolita stracia Wielkopolsk
i Pomorze Gdaskie. Zmiany terytorialne
utrudniay handel zboem, bo zaborca
naoy wysokie ca na towary przewoone
do portu w Gdasku.
Polska stracia Gdask w wyniku
pierwszego rozbioru. Zaborca naoy
bardzo wysokie opaty na towary
przywoone do Gdaska.
W wyniku I rozbioru Polski w 1772 r.

wprowadzono ca.
1 pkt zdajcy wyjani

przyczyn zjawiska,
pomijajc informacj
o amaniu ustale
traktatu handlowego.
0 pkt zdajcy popeni
bd merytoryczny
dotyczcy informacji,
ktra ma bardzo wane
(istotne) znaczenie
dla wyjanienia
problemu.
0 pkt zdajcy nie
wyjani problemu.

rdo 1. Miedzioryt przedstawiajcy wjazd Napoleona do Warszawy w 1807 r.
rdo: A. Nieuwany, My z Napoleonem, Wrocaw 1999, str. 37.
97
rdo 2. Andrzej Zahorski, Napoleon czowiek wieku [fragment]

Zostaa po nim legenda i antylegenda. W ich ujciu rysuje si jako prekursor postpu,
realizator hase rewolucji, bd jako antychryst [...]. Dla jednych jest kontynuatorem,
dla drugich pogromc rewolucji [...]. Rzdy jego zapodniy wyobrani mas ludzkich,
bo prbujc tworzy now syntez dwch epok, przetumaczy milionom prostych ludzi
dostpne dotychczas tylko dla elity umysowej idee Wielkiej Rewolucji Francuskiej.
Przetumaczy je na jzyk codziennej praktyki wyraajcy si w kodeksie, ujednoliceniu miar
i wag, w zmianie pooenia chopstwa, w budowie nowego spoeczestwa i wreszcie
w romantycznej wizji nowego Imperium Romanum Stanw Zjednoczonych Europy,
ktrych budow przedsibra. [...] Geniusz Napoleona zawsze bdzie dziaa na wyobrani
ludzk, rozpala namitnoci, budzi zacieke spory. [...] Jedni uwaa bd jego losy
za przestrog, uzasadniajc, e obra drog zbrodni i klski, a inni wywodzi bd, i by
prekursorem postpu, dobroczyc ludzkoci, mczennikiem, czowiekiem wieku,
wskrzesicielem Polski.
rdo: Europa i wiat w epoce napoleoskiej, pod red. M. Senkowskiej-Gluck, Warszawa 1988, str. 8889.
Zadanie 11. (02)

W zacytowanym fragmencie pracy Andrzeja Zahorskiego przedstawione zostay dwie
oceny Napoleona I Bonapartego. Do ktrej z nich pasuje tre ilustracji? Odpowied
uzasadnij, podajc dwa argumenty.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
IV.1.4. Europa napoleoska.
Zdajcy wskazuje przykady i wyjania przyczyny zaangaowania si Polakw po stronie
Napoleona.
98
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
W zacytowanym fragmencie pracy Andrzeja Zahorskiego

przedstawiono dwie oceny Napoleona I pozytywn
i negatywn. Zdajcy powinien zauway, e ilustracja zawiera
elementy podkrelajce pozytywne dokonania Napoleona.
Uzasadnienie:
Elementy ilustracji bdce dowodem na pozytywn ocen
Napoleona I: zerwane acuchy oznaczajce zapowied
wolnoci dla Polakw; antyczna kwadryga i trby odniesienie
do triumfu odbywanego w Imperium Romanum, do ktrego
nawizywa zwyciski wdz Napoleon; otwarta ksiga moe
oznacza Kodeks Napoleona i przedstawia go jako prawodawc;
rg obfitoci jest zapowiedzi bogactwa pod rzdami
Napoleona I.
zawierajce odniesienia do dwch elementw ilustracji.
zawierajce odniesienie do jednego elementu ilustracji.
Tre ilustracji pasuje do pozytywnej
2 pkt zdajcy zaj
oceny Napoleona Bonapartego, gdy
waciwe stanowisko
pokazuje dokonania Napoleona
(wymienione przez autora tekstu),
odnoszc si do dwch
takie jak popieranie de
elementw ilustracji.
niepodlegociowych Polakw
(zerwane acuchy), zapewnienie
dobrobytu (kobieta z rogiem obfitoci).
W tekcie przedstawiono argumenty,
1 pkt zdajcy zaj
ktrymi posuguj si zwolennicy
waciwe stanowisko
i przeciwnicy Napoleona Bonaparte.
Ilustracja propaguje Napoleona jako
odnoszc si
wyzwoliciela Polski symbolicznie
do jednego elementu
zrywajcego krpujce acuchy,
ilustracji.
a wic pasuje do pozytywnej oceny
cesarza Francuzw.
Ilustracja pokazuje Napoleona jako
0 pkt zdajcy zaj
pozytywn posta.
stanowisko, ale nie
uzasadni odpowiedzi.
99
Materia do zada 12. i 13.

Tablica genealogiczna (fragment). Dynastia habsbursko-lotaryska
Maria Teresa
17401780
x Franciszek Stefan
ks. Lotaryngii i Baru
Jzef II
17651790
Leopold II
17901792
x Maria Ludwika
c. Karola III, kr. Hiszpanii
Maria Antonina
x Ludwik XVI
kr. Francji
Franciszek II (I)
17921835
x Maria Teresa
c. Ferdynanda I, kr. Sycylii
Maria Ludwika
x Napoleon I;
x hr. Neipperg;
x hr. Bombelles
Franciszek Jzef I
18481916
x Elbieta
c. Maksymiliana,
ks. Bawarii
Zofia
Ferdynand I
18351848
x Maria Anna
c. Wiktora Emanuela I,
kr. Sardynii
Maksymilian I
cesarz Meksyku
x Karolina,
c. Leopolda I,
kr. Belgii
Gizela
x ks. Leopold
Bawarski
Franciszek
x Zofia c. Maksymiliana I,
kr. Bawarii
Karol Ludwik
Ludwik Wiktor
x Maria Annunziata,
c. Ferdynanda II,
kr. Sycylii
Rudolf
x Stefania,
c. Leopolda II,
kr. Belgii
Maria Waleria
x Franciszek
Salwator
Franciszek
Ferdynand
x Zofia hr.
Chotek
Elbieta
x Otto ks.
Windischgrtz
Maria Anna
Otto
x Maria,
c. Jerzego,
kr. Saksonii
Karol I
19161918
Uwaga: pod imionami wadcw Austrii i Austro-Wgier podano lata ich panowania.
Na podstawie: S. Grodziski, (...), Wrocaw 1983, str. 192193.
100
Zadanie 12. (03)

12.1. Na podstawie tablicy genealogicznej uzupenij tekst poniszego dokumentu.
W wykropkowane miejsca wpisz imi (imiona) wadcw.
My Ferdynand Pierwszy, z Boej aski Cesarz Austrii, Krl Wgier, Czech etc. Gdymy
wstpili na tron po zgonie p. Ojca Naszego, Cesarza ..........................................................,
jako jego prawny nastpca, przejci wietnoci i powag naszych obowizkw, bagalimy
przede wszystkim Boga o Jego pomoc [...].
[...] w ostatnich czasach, gdy udao si byo zbrodniczym usiowaniom zaburzy w jednej
czci Naszych pastw legalny porzdek i roztli wojn domow, przetrwaa mimo to
niezmierna wikszo Naszych ludw w winnej Monarsze wiernoci
Jednakowo nacisk wypadkw [] i niezbdna potrzeba wielkiego i wyczerpujcego
przeksztacenia naszych form pastwowych [] umocniy Nas w przekonaniu, e potrzeba
modszych si do popierania tego wielkiego dziea
Z tego powodu [] doszlimy do staego postanowienia zrzeczenia si niniejszym tronu
Cesarstwa Austriackiego [] na rzecz [] arcyksicia .......................................................... .
rdo: S. Grodziski, (...) , Wrocaw 1983, str. 5.
12.2. Podaj nazw, jak okrela si decyzj cesarza Ferdynanda I Habsburga.

...................................................................................................................................................
12.3. Wydarzenia, o ktrych mowa w podkrelonym fragmencie dokumentu, byy
czci oglnoeuropejskich wystpie rewolucyjnych w XIX w. Podaj ich nazw.
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
historycznych.
Wymagania szczegowe
Ludw [...].
europejskich [].
12.1.
Rozwizanie
Schemat punktowania
12.2.
Rozwizanie
Schemat punktowania
12.3.
Rozwizanie
Schemat punktowania
101
Kolejno: Franciszek [II (I)] i Franciszek Jzef [I]

1 pkt za poprawne podanie imion wadcw.
Abdykacja
1 pkt za poprawne podanie nazwy.
Wiosna Ludw
1 pkt za poprawne podanie nazwy wydarze.
Zadanie 13. (02)

Podaj, o ktrym z wadcw uwzgldnionych w tablicy genealogicznej mwi tekst,
i okrel dwa czynniki wpywajce na rne oceny tego wadcy.
W cigu swych 86 lat ycia i 68 lat panowania cesarz dorwna trzem pokoleniom.
Dziecistwo i modo przypady mu na czasy absolutyzmu [...]. Jego wiek dojrzay to czasy
konstytucyjnego liberalizmu [...]. Staro wypada mu na czasy [...] masowych ruchw
spoecznych i rozwijajcego si nacjonalizmu [...].
Jego czasy i otoczenie, jego dziaalno i jej skutki oto temat ogromnej liczby prac
naukowych, pnaukowych i zgoa publicystycznych. W tej rozlegej bibliografii nie brak
sdw skrajnych, od penego uwielbienia do surowej krytyki. Rnorodno tych ocen
wynika nie tylko z faktu, e badane zagadnienia inaczej rysuj si z perspektywy
Schnbrunnu, inaczej z zamku krlewskiego w Budzie [...], z Hradczan czy wreszcie
z Wawelu. Komplikuje j wielo barw, w jakich wystpuj autorzy i badacze: od czarnotej [barwy dynastii] do czerwonej.
rdo: S. Grodziski, (...), Warszawa 1983, str. 181.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
historycznych.
102
Wymagania szczegowe
Ludw [...].
europejskich [].
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Franciszek Jzef [I]

Zdajcy moe uwzgldni:
czynnik narodowociowy,
czynnik ideologiczny,
czas, w ktrym powstay biografie.
2 pkt 1 pkt za rozpoznanie wadcy i 1 pkt za dwa czynniki,
ktre wpywaj na opini historykw o tej postaci.
W tekcie jest mowa o Franciszku
2 pkt zdajcy
Jzefie I. Na rnorodno ocen tego
rozpozna wadc
cesarza mogy mie wpyw zarwno
i poda dwa rne
pogldy polityczne autorw,
poprawne czynniki.
jak i ich narodowo.
Autor tekstu pisze o Franciszku
1 pkt zdajcy
Jzefie. Badacze ycia i dokona
rozpozna wadc,
tego wadcy pochodzili z rnych
ale poda tylko jeden
pastw, a to miao wpyw na ocen
czynnik.
cesarza.

Henryk Kamieski, O prawdach ywotnych narodu polskiego (1844 r.)
Schodzc do przyczyn upadku Polski, nie bdziemy si zadawa w dugie historyczne
rozbiory, lecz w oglnoci chcemy je oznaczy [...]. Nard wielki, jakim jestemy, nie mg
upa, jak skutkiem wasnej niemocy; przyczyny, wic pierwotne naszych rozbiorw
i ponienia w nas samych leay [].
Do wysokiego stopnia doj musiaa nasza sabo, kiedy nas podbili i zawojowali
wrogi bardzo nieznaczcymi siami [....]. Gdyby cay nard by wrza zapaem niepodlegoci
i mioci ojczyzny, byby wobec grocego niebezpieczestwa siy swoje wszystkie poczy,
a tak aden podbj nie byby si sta podobnym, a wrg, ktry by mia na kraj nasz nastpi,
znalazby niezawodne zniszczenie [...].
rdo: Polska myl demokratyczna w cigu wiekw. Antologia, Warszawa 1987, str. 132133.
103
Zadanie 14. (01)

Podaj argument wiadczcy o tym, e w zacytowanym fragmencie tekstu zawarta jest
opinia charakterystyczna dla krakowskiej szkoy historycznej.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
historycznych.
Wymagania szczegowe
IV.4.5.6. Walka o niepodlego Polski w okresie niewoli narodowej.
Zdajcy charakteryzuje koncepcje polityczno-spoeczne Wielkiej Emigracji XIX w. i ich wpyw
na ycie polityczno-spoeczne w trzech zaborach; ocenia dorobek kultury polskiej XIX w.
i jej wpyw na ksztatowanie si tosamoci narodowej Polakw.
Rozwizanie
Zdajcy powinien dostrzec, e w zacytowanym

fragmencie tekstu autor wyranie wskazuje na wewntrzne,
a nie na zewntrzne przyczyny utraty niepodlegoci.
Schemat punktowania
1 pkt za podanie argumentu.

Historycy krakowskiej szkoy
1 pkt zdajcy wskaza
historycznej w kocu XIX w. kadli
poprawny argument.
nacisk na wewntrzne przyczyny
upadku Rzeczypospolitej, np. wady
ustrojowe, i ta sama myl jest zawarta
we fragmencie tekstu Kamieskiego.
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Polska upada, bo j podbili

i zawojowali wrogowie.
0 pkt zdajcy
nie wskaza dobrego
argumentu, jedynie
przepisa fragment
tekstu.
104

rdo 1. Odpowiedzi Francuzw na ankiet dotyczc przygotowywanej pruskiej
ustawy o przymusowym wywaszczeniu Polakw w Poznaskiem i na Pomorzu
1907 r.*
*
Henryk Sienkiewicz w LEcho de Paris z 18 grudnia 1907 r. zamieci apel z prob o wypowiedzi
przedstawicieli wiata zachodniego na temat przygotowywanej ustawy. Odpowiedzi udzielio 254 respondentw.
Odpowied 1.
Moemy si spodziewa, e podobne metody zastosowane bd przeciw naszym
rodakom w Alzacji i Lotaryngii. Co by jednak powiedzieli prawnicy niemieccy, gdyby
Rosjanie w Inflantach i Kurlandii, gdyby Wgrzy w Siedmiogrodzie stosowali wzgldem
swych poddanych niemieckich te same metody wywaszczeniowe [...]. Nie pragn wcale,
aby podobne pogwacenie prawa dokonywao si gdzie indziej, nawet w stosunku
do Niemcw. [...] Gdybym by Niemcem rumienibym si z powodu takiej ustawy [...].
Odpowied 2.
Nie czekaem na wymowny protest Paski, by ze wszystkich si protestowa
przeciwko przeladowaniom niemieckim w Polsce. [...] I nadal protestowa bd [...]. Jako
Alzatczyk, nie mog zapomnie, e mj kraj jest chwilowo pod innym prawem ni
francuskie.
rdo: K. Dunin-Wsowicz, Francuska opinia publiczna wobec sprawy polskiej i Polakw w latach
18951914, Warszawa 1999, str. 69.
rdo 2. List ambasadora Francji w Niemczech do ministra spraw zagranicznych

Francji, Berlin, 20 grudnia 1907 r.
Jak surowych nie mielibymy sdw o polityce niemieckiej w Polsce, byoby bardzo
nie na miejscu, aby Francuzi interweniowali w tego rodzaju sprawach w Niemczech. Sytuacja
naszych rodakw na terenach anektowanych jest zbyt podobna do sytuacji Polakw, abymy
mogli bez bardzo ujemnych skutkw trwoni nasze sentymenty na rzecz tych ostatnich. [...]
W chwili, kiedy podejmowane s widoczne wysiki, aby zerwa wizy czce Rosj
z Francj, znaczyoby to dostarczy [Niemcom] przeciwko nam potnego ora u Rosjan
i obudzi podejrzenia, ktre nasze sympatie do Polski zawsze wzbudzay w Petersburgu.
rdo: J. W. Borejsza, Pikny wiek XIX, Warszawa 2010, str. 303304.
Zadanie 15. (03)

15.1. Wyjan, na podstawie rda 1., co pomogo Francuzom odpowiadajcym
na ankiet zrozumie sytuacj Polakw w Poznaskiem i na Pomorzu.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
15.2. Wyjanij, dlaczego autor rda 2. uwaa, e interwencja Francji w sprawie,
ktrej dotyczya ankieta, byaby sprzeczna z francusk racj stanu.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
105
Wymagania oglne
historycznych.
Wymagania szczegowe
IV.3.3. Ideologie XIX w. Zdajcy porwnuje cele i charakter oraz ocenia polityczne
i spoeczno-gospodarcze skutki zjednoczenia Woch i Niemiec.
IV.4.1. Walka o niepodlego Polski w okresie niewoli narodowej. Zdajcy charakteryzuje
i porwnuje cele i metody polityki zaborcw wobec spoeczestwa polskiego w okresie
niewoli narodowej.
15.1.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych

o podobiestwie sytuacji Francuzw mieszkajcych w Alzacji
i Lotaryngii do sytuacji Polakw pod panowaniem niemieckim.
Francuzi obawiali si,
1 pkt zdajcy
e mieszkacy Alzacji i Lotaryngii prawidowo wyjani,
znajd si w takiej samej sytuacji
zwracajc uwag
jak Polacy z Pomorza
na zwizek midzy sytuacj
i Wielkopolski; protestowali
obu spoecznoci bdcych
przeciwko takiemu traktowaniu
pod panowaniem
mniejszoci narodowych.
niemieckim.
Francuzi przegrali w wojnie
0 pkt zdajcy poda
z Prusami i Alzacja oraz Lotaryngia poprawne informacje,
znalazy si w granicach Cesarstwa ale nie wyjani problemu.
Niemieckiego.
15.2.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Zdajcy powinien w wyjanieniu napisa o obawach wyraonych

w licie przez ambasadora Francji: moliwoci pogorszenia
stosunkw z Rosj lub pretekstu dla Niemcw do ataku
na Francj oraz o zagroeniu poczucia bezpieczestwa
Francuzw w zajtej przez Niemcw Alzacji i Lotaryngii.
2 pkt za poprawne wyjanienie zawierajce informacje
o dwch aspektach francuskiej racji stanu.
1 pkt za poprawne wyjanienie odwoujce si do jednego
aspektu francuskiej racji stanu.
106
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Autor listu uwaa, e interwencja

na rzecz Polakw moe spowodowa
pogorszenie stosunkw Francji
z Rosj i moe sta si pretekstem
do odwetu niemieckiego
na Francuzach zamieszkaych
w Alzacji i Lotaryngii.
Ambasador Francji przestrzega
przed interwencj w sprawie Polakw,
poniewa obawia si, e moe
to spowodowa przeladowania
Francuzw na terenach zajtych
przez Niemcy.
2 pkt zdajcy
prawidowo wyjani
problem, zwracajc
uwag na dwa aspekty
francuskiej racji stanu,
o ktrych pisze w licie
ambasador.
1 pkt zdajcy odnis
si tylko do jednego
z aspektw poruszonych
w licie.
Ambasador Francji obawia si,

e w wyniku interwencji w obronie
Polakw moe doj do agresji
ze strony Niemiec na Francj i zajcia
przez Niemcw Alzacji i Lotaryngii.
0 pkt zdajcy
nie wyjani problemu,
popeni bd
merytoryczny.

Centrala telefoniczna. Litografia z Le Petit Journal z 1904 roku
rdo: G. Szelgowska, K. Szelgowska, Dzieje nowoytne i najnowsze 18151939.

wiczenia rdowe z historii dla szk rednich, Warszawa 1999, str. 183.
107
Zadanie 16. (01)

Wyjanij, dlaczego scena przedstawiona na litografii wiadczy o zmieniajcej si pozycji
spoecznej kobiet.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
IV.2.3. Europa i Stany Zjednoczone w epoce rewolucji przemysowej. Zdajcy ocenia
gospodarcze, spoeczne, kulturowe i ekologiczne skutki rewolucji przemysowej.
Rozwizanie
Zdajcy powinien w wyjanieniu napisa o aktywnoci

zawodowej kobiet.
Schemat punktowania

1 pkt zdajcy
wiadczy o obecnoci kobiet na rynku prawidowo wyjani
pracy. Wczeniej kobiety, poza sub problem.
domow, nie pracoway zawodowo.
0 pkt zdajcy
wiadczy o tym, e na pocztku
nie wyjani problemu.
XX wieku zmienia si pozycja
spoeczna kobiet.
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
108
rdo: J. Krawczyk, O Polsce i Polakach, Warszawa 2004, str. 279.
Zadanie 17. (02)

17.1. Podaj nazw wydarzenia, ktrego dotyczy plakat, oraz okrel czas tego
wydarzenia, podkrelajc poprawne dokoczenie zdania.
Nazwa wydarzenia: ....................................................................................................................
109
Wydarzenie byo w roku

A.
B.
C.
D.
bolszewickiego przewrotu padziernikowego w Rosji.

wybuchu pierwszego powstania lskiego.
przeprowadzenia plebiscytu na Warmii i Mazurach.
podpisania traktatu pokojowego w Rydze.
17.2. Wyjanij, dlaczego Aleksandra Pisudska, oceniajc bitw, ktrej dotyczy plakat,
uya porwnania:
Bolszewicka wizja wzniecenia rewolucji wiatowej na trupie Polski rozwiaa si wtedy
zupenie. wier tysiclecia przedtem or polski dokona podobnego rozstrzygnicia,
kiedy Jan Sobieski rozbi armi tureck pod Wiedniem.
rdo: A. Pisudska, Wspomnienia, Warszawa 1997, str. 238.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
historycznych.
Wymagania szczegowe
V.4.1. Odbudowa niepodlegoci i ycie polityczne II Rzeczypospolitej.
Zdajcy opisuje proces ksztatowania si terytorium II Rzeczypospolitej, w tym [...] wojn
polsko-bolszewick.
17.1.
Rozwizanie
Schemat
punktowania
17.2.
Rozwizanie
Schemat
punktowania
bitwa warszawska (bitwa o Warszaw albo cud nad Wis)

C.
1 pkt za podanie poprawnej nazwy wydarzenia i wskazanie
odpowiedzi z waciwym rokiem wydarzenia.
Zdajcy w wyjanieniu powinien uwzgldni informacj
o podobnym znaczeniu tych dwch bitew dla cywilizacji europejskiej.
1 pkt za poprawne wyjanienie, w ktrym zdajcy zwrci uwag
na znaczenie ideowe tych dwch zwycistw (fakt, e te dwie bitwy
uchroniy cywilizacj europejsk przed katastrof).
110
Przykadowe
odpowiedzi
zdajcych
Te dwie bitwy miay oglnoeuropejskie,

fundamentalne znaczenie. Zwycistwo
Polakw w bitwie warszawskiej uchronio
Europ przed rewolucj bolszewick,
a pokonanie Turkw pod Wiedniem ocalio
chrzecijastwo europejskie.
W tych dwch bitwach zwyciyli Polacy;
w bitwie warszawskiej pokonali Rosjan,
a pod Wiedniem Turkw.
1 pkt zdajcy
wyjani znaczenie
wydarze, zwracajc
uwag na aspekt
ideowy obu bitew.
0 pkt zdajcy
nie dostrzeg znaczenia
ideowego obu
zwycistw, ograniczy
odpowied
do informacji,
e w obu bitwach
pokonano najedcw.

Rysunek 1.
Rysunek 2.
l
rdo: Katalog wystawy Oswobodienije, Warszawa 2005, str. 48.
111
Zadanie 18. (01)

Rysunek 1. opublikowano w amerykaskiej prasie w 1939 roku. W 1941 roku
na rysunku wprowadzono zmian. Wyjanij przyczyn wprowadzenia zmiany widocznej
na rysunku 2.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
historycznych.
Wymagania szczegowe
V.6.2. Europa i wiat podczas II wojny wiatowej.
Zdajcy wyjania uwarunkowania wsppracy niemiecko-radzieckiej w latach 19391941
i jej konsekwencje dla pastw i narodw Europy rodkowej.
Rozwizanie
Schemat
punktowania
Przykadowe
odpowiedzi
zdajcych
Zdajcy powinien zauway, e od 1941 r. (agresja Niemiec na Zwizek

Radziecki) ZSRR sta si sojusznikiem USA. Z tego powodu w Stanach
Zjednoczonych zacierano pami o wczeniejszej wsppracy
aktualnego sojusznika z Niemcami (udziale w agresji na Polsk
i jej rozbiorze).
1 pkt za wyjanienie uwzgldniajce zmian stosunku USA do ZSRR
w 1941 roku i przyczyn tej zmiany.
1 pkt zdajcy
przez III Rzesz i doczy do koalicji
prawidowo wyjani
antyhitlerowskiej, sta si wic z czasem
zmian stosunku USA
take sojusznikiem USA. Dlatego z gowicy do ZSRR oraz jej
znikn sierp i mot symbol radzieckiej
przyczyn.
agresji we wrzeniu 1939 r. i wspudziau
w wojnie przeciw Polsce i jej rozbioru.
0 pkt zdajcy
przez Niemcy na froncie wschodnim.
nie wyjani przyczyny
wprowadzonej zmiany.
112

rdo 1. Fragment opracowania historycznego
Partia konserwatywna poniosa klsk! Oznaczao to, e [] wikszo w narodzie
ma dosy rzdw konserwatywnych, e domagaa si nowej polityki socjalnej []. Labour
Party [Partia Pracy] znalaza si u steru rzdw w skomplikowanych trudnych warunkach
rzeczywistoci powojennej. Nard, a zwaszcza masy pracujce udzieliy jej kredytu
w nadziei, e nie powtrz si czasy po pierwszej wojnie wiatowej czasy kryzysw
gospodarczych, chronicznego bezrobocia i ndzy. Jako naczelnym hasem Labour Party [...]
byo pastwo powszechnej pomylnoci i dobrobytu, oparte na rozbudowanym systemie
ubezpiecze spoecznych.
rdo: A. Liebfeld, Churchill, Warszawa 1971, str. 493, 495.
rdo 2.
Rysunek satyryczny z prasy brytyjskiej z 1945 r. Churchill i Attlee
rdo: A. Liebfeld, Churchill, Warszawa 1971, wkadka po stronie 496.
113
Zadanie 19. (03)

Analizujc elementy graficzne rysunku satyrycznego, wyjanij, w jaki sposb problemy
spoeczno-gospodarcze Wielkiej Brytanii wpyny na zmiany polityczne w tym
pastwie.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
V.9.1 Europa i wiat w okresie rywalizacji ZSRR i Stanw Zjednoczonych.
Zdajcy opisuje demograficzne, spoeczno-gospodarcze i polityczne skutki wojny.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Zdajcy powinien zauway, e Partia Pracy prezentowaa

program, ktry, w porwnaniu z programem konserwatystw,
by bardziej otwarty na wynikajce z trudnej sytuacji
gospodarczej problemy spoeczestwa brytyjskiego po II wojnie
wiatowej. To byo przyczyn klski konserwatystw
w wyborach i oznaczao zmian na stanowisku premiera
Wielkiej Brytanii, ktrym przesta by Winston Churchill.
Na rysunku ta posta przedstawiona jest w dwojaki sposb.
Komentujc sytuacj przed wyborami, kiedy Churchill udawa
si na konferencj do Poczdamu (napis na walizce), rysownik
ukaza sylwetk premiera, ktra rozmiarami i miejscem
na rysunku wyranie wiadczy, e jest to czoowa posta
delegacji brytyjskiej. Po wyborach, w roli premiera, wrci
do Poczdamu szef Partii Pracy (Clement Attlee),
a nie konserwatysta Churchill std druga jego sylwetka
na rysunku jest o wiele mniejsza od tej pierwszej.
3 pkt 1 pkt za wyjanienie, e problemy spoeczno
-gospodarcze doprowadziy do zmian politycznych; 1 pkt za
rozpoznanie, e dwie rne sylwetki Churchilla to efekt zmian
na stanowisku premiera; 1 pkt za stwierdzenie, e dokonao si
to w czasie konferencji w Poczdamie (napis na walizce).
2 pkt za dobre wyjanienie bez uwzgldnienia czasu wydarze
(konferencja w Poczdamie).
1 pkt za samo wyjanienie wpywu problemw spoecznogospodarczych na wyniki wyborw.
114
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Winston Churchill pojecha

na konferencj do Poczdamu jako
premier Wielkiej Brytanii. W czasie
trwania konferencji odbyy si
w Wielkiej Brytanii wybory
i premierem zosta Clement Attlee
lider Partii Pracy. Sposb
przedstawienia postaci ukazuje,
e Churchill sta si po wyborach
postaci drugoplanow na scenie
politycznej. Konserwatyci przegrali
wybory, bo spoeczestwo wybrao
program Partii Pracy, uwzgldniajcy
walk z bied i bezrobociem.
Winston Churchill by podczas
II wojny wiatowej premierem rzdu
brytyjskiego i by bardzo popularny,
a pniej t popularno straci.
3 pkt zdajcy
poprawnie
zinterpretowa zmian
w ukazaniu postaci
Churchilla,
poprawnie stwierdzi,
e do komentowanego
przez rysownika
wydarzenia doszo
podczas konferencji
w Poczdamie,
poprawnie okreli
przyczyn zmiany
sytuacji politycznej
w Wielkiej Brytanii.
bdnej odpowiedzi

rdo 1. Niemiecki plakat z 1948 r.
Tumaczenie z jzyka niemieckiego tekstu na

plakacie:
Wolna droga dla planu Marshalla.
rdo 2. Polska wersja rysunku satyrycznego

Borysa Jefimowa z 1951 r.
Chomto cz uprzy wkadana na szyj koniowi

pocigowemu.
rdo: Ksiki nieczytane. Katalog wystawy, Kielce 2005, str. 27; Kronika Polski, nr 35, Krakw 1998, str. 12.
115
Zadanie 20. (01)

Porwnaj interpretacj planu gospodarczego w rdach ikonograficznych i wyjanij
przyczyny rnic w prezentacji planu gospodarczego w tych rdach.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
Zdajcy wyjania genez zimnej wojny i rozpoznaje jej przejawy w stosunkach midzy ZSRR
a Stanami Zjednoczonymi.
Rozwizanie
Schemat punktowania
Przykadowe
odpowiedzi zdajcych
Zdajcy porwna interpretacj planu gospodarczego na plakacie

i rysunku oraz wyjani przyczyny rnic w prezentacji planu
Marshalla, uwzgldniajc np.:
cele, ktrym miay suy rda: plakat i rysunek,
adresata, do ktrych byy skierowane rda,
miejsce powstania rde.
Plakat i rysunek miay suy rnym 1 pkt zdajcy
celom. Plakat propagowa pozytywny, waciwie wyjani
przychylny stosunek do pomocy
przyczyny rnic.
amerykaskiej dla Niemiec. Natomiast
rysunek prezentowa plan Marshalla
jako podstp Stanw Zjednoczonych
w celu uzalenienia od siebie pastw
Europy i w ten sposb tumaczy
odrzucenie planu przez Polsk.
Plakat niemiecki w przyjazny sposb
0 pkt zdajcy
interpretuje plan Marshalla, a rysunek nie wyjani
satyryczny Jefimowa krytykuje plan
przyczyny rnic.
pomocy gospodarczej.
116

Wykres. Emigracja legalna z Polski do RFN (i NRD), Izraela i pozostaych krajw
w latach 19601980*
* Kraj wyjazdu, na podstawie deklaracji paszportowych wyjedajcych.
rdo: D. Stola, Kraj bez wyjcia? Migracje z Polski 19491989, Warszawa 2010, str. 185.
Zadanie 21. (01)

Spord krzywych ktre s na wykresie wska t, ktra przedstawia emigracj
do Izraela, i uzasadnij odpowied.
Krzywa przedstawiajca emigracj do Izraela oznaczona jest numerem . .
Uzasadnienie ................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
117
Wymagania oglne
Wymagania szczegowe
Zdajcy charakteryzuje i porwnuje etapy: 19561970 i 19701980.
Zdajcy wyjania przyczyny kryzysw spoeczno-politycznych: 1968 r.[...].
Rozwizanie
Schemat
punktowania
Przykadowe
odpowiedzi
zdajcych
Zdajcy powinien wybra krzyw nr 2, z nastpujcym uzasadnieniem:

emigracja do Izraela zwizana bya z wydarzeniami marcowymi
i kampani antysyjonistyczn w latach 19671969; wanie w tym czasie
wystpuje duy wzrost tej emigracji.
1 pkt za udzielenie poprawnej odpowiedzi wraz z uzasadnieniem.
Krzywa przedstawiajca emigracj do Izraela
oznaczona jest numerem 2. Wykres wskazuje,
prawidowej
e najwicej emigrantw do Izraela byo
odpowiedzi, wybierajc
w roku 1968, co ma swoje potwierdzenie
odpowiedni krzyw
w historii. W roku tym, pod wpywem coraz
oraz uzasadniajc swj
wikszej propagandy antysemickiej, musiao
wybr jej przebiegiem.
wyjecha z PRL wielu ydw.
Krzywa przedstawiajca emigracj do Izraela
0 pkt zdajcy bdnie
oznaczona jest numerem 1.
wybra krzyw
i nie uzasadni wyboru.

Przemwienie [fragmenty]
1.
Wielki jest ciar odpowiedzialnoci, jaka spada na mnie w tym

dramatycznym momencie polskiej historii. Obowizkiem moim
jest wzi t odpowiedzialno chodzi o przyszo Polski,
o ktr moje pokolenie walczyo na wszystkich frontach wojny
i ktrej oddao najlepsze lata swojego ycia. Ogaszam,
e w dniu dzisiejszym ukonstytuowaa si Wojskowa Rada
Ocalenia Narodowego.
2.
Moecie by, towarzysze, przekonani, e my, tak samo jak i wy,

jestemy ulepieni z tej samej gliny i nie mamy innego celu
jak ten, ktry emy zdeklarowali i to jest podstawowy program
naszego dziaania. Jeli nam pomoecie, to sdz, e ten cel uda
nam si wsplnie osign. Jak? Pomoecie?
Numer
zdjcia
Imi
i nazwisko
rdo: Wiek XX w rdach. Wybr tekstw rdowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii,
studentw i uczniw, oprac. M. Sobaska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1998, str. 407;
A. Patek, Z. Zblewski, Polska i wiat w latach 19181993, Krakw 1998, str. 281282.
118
Przywdcy PZPR
Zdjcie 1.
Zdjcie 2.
Zdjcie 3.
Zdjcie 4.
rdo: http://encyklopedia.pwn.pl, [dostp z dnia26.02.2013]
Zadanie 22. (01)

Do fragmentu przemwienia dobierz osob, ktra je wygosia. Wpisz we waciwe
miejsce w tabeli numer zdjcia, ktre przedstawia osob, oraz podaj jej imi i nazwisko.
Wymagania oglne
historycznych.
Wymagania szczegowe
V.15.1.2. Polska w latach 19561980.
Zdajcy charakteryzuje i porwnuje etapy: 19561970 i 19701980; wyjania przyczyny
kryzysw spoeczno-politycznych: 1968 r., 1970 r., 1976 r. i 1980 r.
Zdajcy charakteryzuje pastwo i spoeczestwo w czasie stanu wojennego.
Rozwizanie
Schemat punktowania
1. zdjcie 1. Wojciech Jaruzelski

2. zdjcie 4. Edward Gierek
1 pkt za poprawne przyporzdkowanie oraz podanie
waciwych imion i nazwisk.
odpowiedzi.
119
Zadanie 25. (012)

Temat: Czy zgadzasz si ze stwierdzeniem, e kultura w redniowiecznej Europie miaa
charakter uniwersalny? Odpowied uzasadnij.
Wymagania oglne
wiedzy.
Wymagania szczegowe
III etap edukacyjny
Zdajcy wyjania kulturotwrcz rol Kocioa w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i ycia
codziennego redniowiecznego spoeczestwa.
Zdajcy porwnuje gwne elementy kultury rycerskiej i kultury miejskiej.
Zdajcy charakteryzuje krgi kulturowe: aciski, bizantyjski i arabski.
Zdajcy wyjania wpyw cywilizacji islamskiej na cywilizacj acisk i bizantyjsk.
II.8.1. Kultura redniowiecza.
Zdajcy wyjania uniwersalny charakter kultury redniowiecznej.
Kryteria oceniania
Poziom IV
(912 pkt)
Poziom III
(68 pkt)
Zdajcy:
wyjani zoono zjawisk historycznych, ukazujc rne ich aspekty
(np. zalenoci midzy rnymi dziedzinami ycia spoecznego, rne
poziomy kultury redniowiecznej Europy, zwizki midzy kultur
chrzecijask i muzumask),
poprawnie wyjani zwizki przyczynowo skutkowe,
sformuowa swoje stanowisko, wnioski oraz podsumowa
rozwaania.
Zdajcy:
dokona celowej i waciwej selekcji faktw, wiadczcej
o rozumieniu ich znaczenia i hierarchii,
(np. zaleno midzy chrystianizacj a procesami kulturotwrczymi),
przedstawi omawiane zagadnienia w ujciu dynamicznym,
uwzgldniajc przemiany dokonujce si w czasie (np. proces
rozwoju kultury europejskiej w redniowieczu),
podj prb formuowania wnioskw (np. dotyczcych zwizkw
midzy kulturami rnych czci Europy),
podj prb odpowiedzi na sformuowane w temacie wypracowania
pytanie.
120
Poziom II
(35 pkt)
Poziom I
(12 pkt)
Zdajcy:
przedstawi czciow faktografi, ktra jest potrzebna
do opracowania tematu,
podj prb wyjanienia zwizkw przyczynowo-skutkowych.
Zdajcy:
w kilku/kilkunastu odpowiedzia na pytanie,
zwizkw midzy nimi (np. poda niektre przejawy kultury,
napisa o roli chrzecijastwa, napisa o kulturze sakralnej
i wieckiej),
poprawnie okreli czas i przestrze.

Problemem pracy dotyczcej kultury redniowiecznej Europy jest jasne okrelenie
przedmiotu rozwaa, bowiem pojcie kultury jest wieloznaczne. Na potrzeby tej pracy
posu si takim oto najprostszym okreleniem: kultura to wszystko, co wytworzyli ludzie,
zarwno w sferze materialnej, jak i duchowej.
Rwnie zoone jest okrelenie czasu historycznego, ktry bdzie obejmowa praca.
redniowiecze to wielka epoka w dziejach Europy. Zwykle przyjmuje si, e trwaa od upadku
cesarstwa rzymskiego na Zachodzie (476 r.) do drugiej poowy XV wieku (najczciej jako
umowna cezura zamykajca redniowiecze podawana jest data pierwszej wyprawy Krzysztofa
Kolumba, czyli 1492 r.). Oznacza to, e naleaoby rozwaaniami obj okres prawie tysica
lat, i to na obszarze od Atlantyku po Ural i od Sycylii do Skandynawii. Rozmiar tej pracy
nie pozwala na podjcie takich rozwaa. W zwizku z tym skupi si jedynie na kilku
wybranych aspektach tego tematu.
Analizujc kultur redniowiecznej Europy, naley zwrci uwag, e wyrosa ona
na podou, na ktre zoyo si kilka komponentw. Wrd nich na pierwszym miejscu naley
wymieni kultur i dziedzictwo antyku. Tradycje antyku, greckiego i rzymskiego, stanowiy
istotne spoiwo, czce wszystkich ludzi mieszkajcych we wczesnym redniowieczu zarwno
na wschodnich, jak i zachodnich, pnocnych i poudniowych wybrzeach Morza
rdziemnego. Dopiero podboje Arabw w VIII w. i powstanie gigantycznego imperium
muzumaskiego przyniosy nowy czynnik, czy te komponent, ktry wpyn na ksztat kultury
redniowiecznej Europy. Podboje arabskie rozerway jedno dawnego wiata rzymskiego.
Chrzecijastwo z czasem stao si jednym z najwaniejszych czynnikw jednoczcych
kulturowo Europ. Jego rola jest trudna do przecenienia. Chrzecijastwo byo spoiwem,
czcym ludy, ktre przybyway do Europy lub te mieszkay na jej peryferiach. Energicznie
prowadzona akcja misyjna wczya w obrb wiata chrzecijaskiego Sowian, pnocnych
Germanw, Batw, czy ugrofiskich Wgrw. Dziki temu nowe ludy z tzw. modszej Europy,
zyskay paszczyzn porozumienia z dotychczasowymi mieszkacami obszarw wiata
postrzymskiego.
Jednoczenie take wany wpyw na kultur redniowiecznej Europy miay kontakty
ze wiatem islamu. W efekcie podbojw arabskich, mieszkacy poudniowo-zachodnich
rejonw Europy albo znaleli si bezporednio pod ich panowaniem, albo yli w obliczu
cigego zagroenia. Zwykle jednak obok konfliktu ujawnia si take zjawisko swoistej osmozy
kulturalnej. Arabowie przynieli ze sob nowe zjawiska, odkrycia, wynalazki, ktre w jakiej
czci zostay przyjte przez Europejczykw.
Przechodzc do kolejnego wtku moich rozwaa, chc zwrci uwag, e kada
kultura, w tym take kultura redniowieczna ksztatuje si na wielu poziomach. Wanie
121
w odniesieniu do redniowiecza ten wtek ma istotne znaczenie. Zawsze istnieje kultura elit
(czyli tzw. kultura wysoka) oraz kultura ludowa (proci ludzie nie znali dzie filozoficznych
w. Augustyna czy Tomasza z Akwinu). Przejawy kultury elitarnej s nam znane, to kultura
ludowa jest dla nas tajemnic, gdy bya to kultura ludzi niepimiennych, oparta na myleniu
magicznym, w wielu wypadkach zwalczana przez Koci.
Rozpatrujc z tego punktu widzenia dzieje kultury redniowiecznej, moemy stwierdzi,
e zasadniczym spoiwem czcym kultur wysok bya tradycja antyku, a waciwie
chrzecijaska tradycja antyku. W Europie wystpowaa ona w dwch postaciach
aciskiej i greckiej (bizantyskiej). Gbokie podziay wewntrz chrzecijastwa, widoczne
ju w czasach pnego cesarstwa rzymskiego, doprowadziy do rozamu w Kociele w 1054 r.
Konflikt midzy acinnikami i prawosawnymi rozprzestrzeni si na ca Europ,
gdy misjonarze z kadej z tych dwch wielkich odmian chrzecijastwa, zdobywali wiernych.
Podzia ten widoczny jest w dziejach Europy do dzisiaj.
Tym niemniej Europa chrzecijaska to Europa wsplnej wiary, to znaczy take rytmu
ycia, wyznaczanego przez najwaniejsze wydarzenia kalendarza liturgicznego. To Europa
wsplnych budowli sakralnych, romaskich i gotyckich, w ktrych koncentrowao si ycie
duchowe wsplnoty chrzecijan. Jeli spojrzymy na panoram wikszoci miast europejskich
w XIV w., to nie mamy wtpliwoci, jak rol peniy rne, znajdujce si w nich budowle,
np. ratusze czy fary. W miastach redniowiecznej Europy dziaay zakony (franciszkanw
i dominikanw) oraz uniwersytety, takie jak paryska Sorbona, praski Uniwersytet Karola
czy krakowska Akademia.
Jeli do kultury zaliczymy take formy ycia spoecznego (a niewtpliwie powinnimy
je zaliczy), to do czynnikw jednoczcych Europ moemy wpisa podobny porzdek
spoeczny, ktry zwykle nazwany jest feudalizmem. Wywodzi si on z tradycji antycznych,
ale take z dowiadcze ludw, ktre wkroczyy na obszar dawnego cesarstwa rzymskiego
i adaptoway swoje zwyczaje do nowych warunkw. Feudalizm by w swoich postaciach
rny, lecz wywar wielki wpyw na kultur europejsk, gwnie za porednictwem tzw. kultury
rycerskiej. Z czasem staa si ona najwaniejszym przejawem wieckiej kultury wysokiej,
a jej wielka sia oddziaywania widoczna jest take i dzisiaj. Jej wartoci i wzory zachowuj
swoje znaczenie. Mona miao zaryzykowa stwierdzenie, e take i ona bya jednym
z najwaniejszych czynnikw kulturowego uniwersalizmu Europy.
Podsumowujc rozwaania, naley powrci do tematu. Trudno jednoznacznie
odpowiedzie na pytanie o uniwersalny charakter kultury w redniowiecznej Europie.
Oczywicie, w najoglniejszym wymiarze bya to kultura uniwersalna; uniwersalna, bowiem
wywodzia si z tych samych podstaw i dysponowaa wsplnym zakresem wartoci, poj
i wzorcw. Myl, e najlepsz odpowiedzi na pytanie postawione w temacie jest formua
wielo w jednoci. Mona odwoa si do porwnania kultury europejskiej do wazy,
w ktrej w rnych proporcjach mieszane s skadniki. Skadniki mog by rne, czy to
w Italii, czy w Anglii, czy w Polsce, ale spoiwo byo nadal wsplne. Myl, e cen, ktr
przyszo zapaci wspczesnej Europie za proces sekularyzacji jest utrata poczucia jednoci
kulturowej.
Zdajcy sam okreli przedmiot swoich rozwaa, definiujc pojcie kultury. Trafnie wybra
zagadnienia omwione w pracy. Przedstawi rne aspekty funkcjonowania kultury
europejskiej w redniowieczu. Zwrci uwag na jej wewntrzne zrnicowanie oraz rne
122
rda pochodzenia. Dostrzeg religijne i wieckie przejawy redniowiecznej kultury

w Europie. Podsumowa rozwaania.
redniowiecze to epoka historyczna i epoka w kulturze, ktrej cezury wyznaczaj
wedle wikszoci historykw upadek cesarstwa rzymskiego na Zachodzie i odkrycie
Ameryki przez Kolumba. Ten tysicletni okres dziejw wyrniamy przede wszystkim
z perspektywy europejskiej, poniewa wtedy wanie doszo do powstania pojcia Europy jako
kontynentu stanowicego jedno kulturow. Dla Chin, pastw afrykaskich, czy cywilizacji
Ameryki przedkolumbijskiej pojcie redniowiecza jest cakowicie nieadekwatne.
Historycy od dawna kadli nacisk na to, e kultura europejska w redniowieczu bya
uniwersalna, czyli jednolita na obszarze caego kontynentu. Jedno kultury europejskiej
polegaa na tryumfie chrzecijastwa i jego dominacji zarwno na obszarach dawnego
cesarstwa rzymskiego, jak i ziem lecych na pnoc i pnocny-wschd od jego granic, czyli
ziem zamieszkanych we wczesnym redniowieczu przez Celtw, Germanw, Sowian i Batw.
Granica rozszerzania si chrzecijastwa w redniowieczu wyznaczya kulturowy zasig
tego obszaru, ktry dzi nazywamy Europ. Warto zauway, e spord wszystkich definicji
pojcia Europy, wanie kulturowa i historyczna jest najbardziej precyzyjna, bo wszystkie
pozostae w tym geograficzna s cakowicie umowne.
Chrzecijastwo stanowio fundament jednoci Europy w redniowieczu. Mentalno,
sposb mylenia, postrzeganie czasu poprzez kalendarz, rytm dnia i roku te wszystkie wane
skadniki kultury i ycia codziennego oparte byy w redniowieczu na chrzecijastwie
i wywodziy si z Biblii albo innych witych ksig Kocioa. Wyksztaceni ludzie w tej epoce
rozpoznawali na przykad konkretne daty w kalendarzu za pomoc pierwszych sw psalmw
piewanych w kocioach w danym tygodniu roku liturgicznego. Jzyk tumaczenia Biblii
acina lub greka byy w powszechnym uyciu jako jzyk ludzi uczonych i za pomoc tych
jzykw mogli si oni porozumiewa midzy sob, bez wzgldu na to, czy byli
Portugalczykami, Anglikami, Grekami, czy Rusinami. Ludzie wyksztaceni w redniowieczu
odwoywali si do tych samych tekstw, wyraali swoje myli za pomoc jednakowej
symboliki, naladowali te same wzorce pobonoci, ascezy, rycerskoci, walki w obronie
wiary. Naturalnie nie wszystkie obszary Europy ttniy yciem kulturalnym z jednakow
intensywnoci. Za centrum kultury redniowiecznej uzna mona szczeglnie obszar Francji
i zachodnich Niemiec i Woch. Stamtd bowiem promieniowaa na ca Europ teologia
uniwersytetu paryskiego (Sorbony), wzorce estetyczne (romaszczyzna i gotyk), wzorce ycia
zakonnego (benedyktyni, cystersi, franciszkanie).
Czy kultura redniowiecznej Europy miaa charakter uniwersalny? Nie do koca.
Co prawda wszdzie dominowaa kultura chrzecijaska, ale posiadaa ona dwie gwne
i kilka mniej istotnych odmian. Jeszcze przed rozamem, ktry nastpi w poowie XII wieku,
dominowaa w liturgii i twrczoci na Wschodzie greka, a na Zachodzie acina. Obydwie
wielkie postacie chrzecijastwa zaczy si zwalcza i zarzuca sobie wzajemnie herezj.
Pytanie o uniwersalizm kultury europejskiej owego czasu wzbudza take i inne
wtpliwoci. Pierwsza to spostrzeenie, e obok kultury elitarnej, istniaa take kultura
ludowa. Znajomo dzie teologicznych i filozoficznych nie bya powszechna, a w wielu
miejscach Europy w redniowieczu odwiedzano koci tylko raz w roku, przewanie
na Wielkanoc. Niedaleko Pocka, w malekiej wiosce Rokicie znajduje si romaski koci
z XIII wieku, w ktrego cianach zewntrznych znajduj si okrge wgbienia. Zdaniem
historykw miejscowa ludno w redniowieczu wierzya, e rozniecajc ogie za pomoc
pocierania rnych przedmiotw o ciany kocioa w Wielk Sobot zapewni sobie
pomylno i ogie ten zwalczy choroby, wypleni robactwo w domach itp. Z tego przykadu
123
mona wywnioskowa, e wizyta w kociele miaa raczej na celu praktykowanie magii

ni uczestnictwo w naboestwie i suchanie pobonych kaza (w jzyku, ktrego nikt prawie
nie rozumia!). Kultura ludowa redniowiecza opieraa si w wikszym stopniu nie na
chrzecijastwie, lecz na zwyczajach Germanw, Sowian czy Celtw. Czciej ni za pomoc
Biblii starano si zaradzi zu poprzez magi. Przestrzeganie moralnych zasad goszonych
przez Koci pozostawiao wiele do yczenia. Nawet duchowiestwo trudno byo przymusi
do przestrzegania podstawowych zasad, w tym celibatu.
Podstaw kultury europejskiej byy cigle ywe tradycje antyku grecko-rzymskiego.
Filozofia redniowieczna czerpaa wiele z Arystotelesa, a wielu chrzecijaskich mylicieli,
jak choby w. Augustyn, miao klasyczne wyksztacenie. Podsumowujc moje rozwaania,
chciabym zauway, e kultura redniowieczna bya uniwersalna ze wzgldu na dominacj
chrzecijastwa w dwch wersjach aciskiej i greckiej. Gdyby nie ten czynnik, byaby
zlepkiem rnych tradycji i wpyww.
Zdajcy umiejtnie przedstawi podoe kultury europejskiej, w tym zwizki z antykiem.
Podj prb wyjanienia roli chrzecijastwa w dziejach Europy.
W pracy pominito bardzo istotny problem, jakim by wpyw kultury islamu na kultur
Europy, bdnie te umieszczono w czasie rozam w Kociele.
124
Temat: Wyjanij wpyw uwarunkowa midzynarodowych i wewntrznych

na gospodark II Rzeczypospolitej. W pracy wykorzystaj materiay rdowe.
Materiay rdowe
rdo A. Wykres. Wskaniki produkcji przemysowej w Polsce (19131938)
rdo: J. Skodlarski, Zarys historii gospodarczej Polski, Warszawa 2000, str. 314.
rdo B. Tabela. Podzia spoeczny mieszkacw Polski w odsetkach w latach 1921,

1931 i 1938 (wedug szacunkw Janusza arnowskiego)
1921
1931
1938
Wskanik 1938
(przy zaoeniu,
e rok 1921=100)
Robotnicy
27,5
29,3
30,2
109
Chopi
53,2
52,0
50,0
94
Inteligencja i pracownicy umysowi
5,1
5,6
5,7
112
Buruazja
1,1
0,9
0,9
82
Drobnomieszczastwo
11,0
10,6
11,8
107
Obszarnicy
0,3
0,3
0,3
100
Inne
1,8
1,3
1,1
61
100,0
100,0
100,0
Rok
Grupy spoeczne
Razem
rdo: A. Czubiski, Historia Polski 18642001, Warszawa 2002, str. 161.
125
rdo C.
Na podstawie: Wielka historia Polski, t. 9, Krakw 2003, str. 244;

J. Skodlarski, Zarys historii gospodarczej Polski, Warszawa 2005, str. 294.
Wymagania oglne
wiedzy.
126
Wymagania szczegowe
Zdajcy wskazuje czynniki utrudniajce proces integracji odrodzonego pastwa polskiego.
Zdajcy wyjania cele i skutki reformy Wadysawa Grabskiego.
Zdajcy porwnuje przejawy kryzysu gospodarczego na wiecie i w Polsce, wskazujc
jego specyficzne cechy.
Zdajcy opisuje osignicia gospodarcze II Rzeczypospolitej, w tym budow portu w Gdyni
i utworzenie Centralnego Okrgu Przemysowego.
Zdajcy charakteryzuje i ocenia dorobek gospodarczy II Rzeczypospolitej.
Zdajcy analizuje struktur spoeczestwa II Rzeczypospolitej.
Zdajcy prezentuje oceny polskiej historiografii dotyczce II Rzeczypospolitej.
Kryteria oceniania
Poziom IV
(912 pkt)
Poziom III
(68 pkt)
Zdajcy:
dostrzeg i wyjani zoono zjawisk historycznych, ukazujc rne
ich aspekty,
powiza informacje z rnych obszarw historii (np. wpyw pogldw
politycznych na decyzje gospodarcze, wpyw wielkich sporw ideowych
wczesnego wiata na gospodark Polski),
waciwie i w peni wykorzysta materia rdowy (np. poda informacje
pochodzce ze rde),
sformuowa wnioski i oceni wpyw uwarunkowa midzynarodowych
i lokalnych na gospodark II RP oraz podsumowa rozwaania.
Zdajcy:
dokona celowej i waciwej selekcji faktw, wiadczcej o rozumieniu
w wikszoci poprawnie wyjani zwizki przyczynowo-skutkowe,
przedstawi zagadnienie w ujciu dynamicznym (np. zwrci uwag
na etapy rozwoju gospodarczego Polski i jej powizanie z gospodark
wiatow),
podj prb formuowania wnioskw (np. dotyczcych wysikw
na rzecz zmniejszania rnic midzy czciami pastwa w wyniku
przemian gospodarczych Polski; wpywu pooenia geopolitycznego
na rozwj gospodarczy Polski w analizowanym okresie),
podj prb oceny wpywu uwarunkowa midzynarodowych
i lokalnych na gospodark II RP.
Poziom II
(35 pkt)
Poziom I
(12 pkt)
127
Zdajcy:
przedstawi faktografi, ktra jest potrzebna do opracowania tematu
(np. wymieni niektre czynniki zewntrzne wpyw koniunktury
wiatowej, pooenie geopolityczne Polski, wewntrzne skutki
rozbiorw, rne koncepcje polityki gospodarczej pastwa, potencja
ekonomiczny pastwa polskiego),
podj prb wyjaniania zwizkw przyczynowo-skutkowych,
Zdajcy:
zwizkw midzy nimi (np. reforma Grabskiego, wielki kryzys
gospodarczy, powstanie COP),
w stopniu niezadowalajcym przeprowadzi selekcj i hierarchizacj
podanych informacji,

II Rzeczpospolita narodzia si u schyku I wojny wiatowej. Jej powstaniu
towarzyszya rado, lecz ju wkrtce okazao si, e nowe pastwo bdzie musiao zmierzy
si z wieloma wyzwaniami. Jednym z najistotniejszych byy problemy gospodarcze. Polska
odziedziczya po minionym stuleciu baga dowiadcze, z ktrym naleao si upora. Jednym
z najistotniejszych czynnikw, ktre wpyny na losy Polski w XX wieku, a take i dzisiaj daj
o sobie zna, bya polityka pastw zaborczych wobec dawnych ziem Rzeczypospolitej.
Jednoczenie, po odzyskaniu niepodlegoci Polska si rzeczy wczya si w obieg
gospodarki europejskiej i wiatowej. Oznaczao to, e Polska nie jest samotn wysp,
lecz pozostaje w relacji z innymi pastwami. Bez zrozumienia tego oczywistego faktu, trudno
jest analizowa gospodarcze losy Polski w dwudziestoleciu midzywojennym.
Do gwnych czynnikw wewntrznych, wpywajcych na gospodark Polski w latach
19181939 naley spucizna rozbiorw. Pastwa zaborcze zasadniczo traktoway swj
kawaek dawnej Polski jako obszar peryferyjny. Wida to przede wszystkim w polityce
Austro-Wgier. Z drugiej strony, ponad sto lat pozostawania w cznoci z zaborcami wycisn
na tych ziemiach swoje pitno. Wida je byo w odziedziczonych rozwizaniach prawnych,
dziaajcych instytucjach spoecznych, nawykach mieszkacw, czy nawet rozstawie torw
kolejowych. Wystarczy spojrze na rdo C, aby zobaczy, e Polska w tamtej epoce wyranie
dzielia si na dwa nieprzystajce do siebie obszary, umownie nazywane Polsk A i Polsk B.
Wskaniki ekonomiczne pokazuj, e rni je przede wszystkim potencja gospodarczy.
W pewnym stopniu ten podzia utrzymuje si do dzisiaj. Niektrzy europejscy ekonomici
i politycy u progu polskiej niepodlegoci stawiali wprost tez, e trzy tak rne czci
nie bd mogy stworzy spjnej caoci. Teza ta miaa oczywicie podtekst polityczny, ale te
podparta bya realnymi zjawiskami.
Innym wanym czynnikiem decydujcym o losie odrodzonego pastwa polskiego bya
polityka gospodarcza, prowadzona przez kolejne rzdy niepodlegej Polski. Analizujc ten
problem, wida z jednej strony, jak niewielkie byy moliwoci wczesnych rzdw, a z drugiej
strony jak zmieniay si koncepcje oddziaywania pastwa na gospodark. Szczeglnie
ciekawy jest ten drugi problem, na lata trzydzieste przypadaj, bowiem narodziny i rozwj
koncepcji interwencjonizmu pastwowego. Powstaa ona w zwizku z dowiadczeniami
128
czasw wielkiego kryzysu gospodarczego i pocztkowo budzia gboki sprzeciw liberalnych

ekonomistw i politykw. Take w Polsce koncepcje interwencjonizmu pastwowego spotykay
si z niezrozumieniem. Dopiero po mierci Jzefa Pisudskiego zaczto je z powodzeniem
wciela w ycie. Ich efektem by Centralny Okrg Przemysowy, ktrego podwaliny
zbudowano do 1939 r. Jego budowa zainicjowana zostaa z powodw politycznych, ale te
zwykle przedsiwzicia gospodarcze pastwa maj za podstaw cele polityczne. Wystarczy
przypomnie budow portu w Gdyni, ktry mia Polsk uniezaleni od korzystania z portu
na terenie Wolnego Miasta Gdaska. Port w Gdyni poczono ze lskiem magistral
wglow, co zostao zaznaczone na mapie (rdo C).
Przechodzc do innego czynnika ksztatujcego gospodark Polski, warto zwrci
uwag na otoczenie midzynarodowe. Polska pooona bya midzy dwoma potgami
Niemcami i ZSRR. Pocztkowo wydawao si, e bd one na wiele dziesicioleci
pogrone w gbokim kryzysie wywoanym klsk wojenn i rewolucj. Tymczasem
stosunkowo szybko podjy one agresywn polityk zewntrzn, ktr wspiera rozwj
ich potencjau ekonomicznego. Dla Polski okazao si to wielkim zagroeniem, ktremu
sabsza gospodarka Polski nie bya w stanie sprosta.
Najwaniejszym czynnikiem, ktry ksztatowa polityk wszystkich pastw, w tym take
Polski, bya koniunktura na rynkach wiatowych. Przedstawia to wykres w rdle A.
Jego przebieg pokazuje, e Polska bya pastwem, ktrego rozwj zalea od waha
koniunktury. Wida na nim szczeglnie skutki kryzysu po I wojnie wiatowej i wielkiego
kryzysu gospodarczego, ktre stay si wanymi czynnikami ksztatujcymi nie tylko
gospodark, ale caoksztat ycia spoeczno-politycznego wczesnego wiata. Wystarczy
powiedzie, e dowiadczenia wielkiego kryzysu gospodarczego byy jednym
z najwaniejszych czynnikw przypieszajcych rozwj ideologii totalitarnych w wczesnym
wiecie.
Podsumowujc, mona powiedzie, e rozwj gospodarczy Polski w analizowanym
okresie przebiega w szczeglnie trudnych warunkach. By on warunkowany zarwno sytuacj
wewntrzn, jak i zewntrzn. Wadze pastwa miay stosunkowo niewielki wpyw na to,
co dzieje si w gospodarce. Z drugiej strony jednak staray si aktywnie na t gospodark
oddziaywa (reforma monetarna Wadysawa Grabskiego, a w drugiej poowie lat
trzydziestych gospodarka planowa Eugeniusza Kwiatkowskiego). rdo B pokazuje
przemiany struktury spoecznej w latach 19211938, a wic praktycznie w caym okresie
istnienia II Rzeczypospolitej. Pokazuj one, e stopniowo zmieniaa si struktura
spoeczestwa. Nastpowaa jego modernizacja, co wida we wzrocie procentowego udziau
inteligencji i klasy robotniczej, a z drugiej strony w zmniejszaniu si udziau ludnoci
chopskiej. Byy to zjawiska analogiczne do dokonujcych si w innych pastwach Europy.
Oznacza to, e gospodarka polska radzia sobie z istniejcymi problemami, cho niewtpliwie
dyskusyjny pozostaje problem, czy moga radzi sobie lepiej.
Zdajcy wskaza i wyjani istotne uwarunkowania, ktre wpyny na rozwj gospodarczy
II RP. Sposb przedstawienia zjawisk jest dojrzay. Zdajcy wykorzysta podane rda,
poddajc je analizie i interpretacji. W pracy nie ma bdw rzeczowych, a dobr
i hierarchizacja argumentw s poprawne. Ocena opisywanych zjawisk jest pena
i wywaona.
129

Na gospodark II Rzeczypospolitej, podobnie jak na gospodark kadego innego
pastwa w XX wieku, wpyway rne uwarunkowania zarwno midzynarodowe,
jak i lokalne, polskie.
Uczestniczc w europejskim i wiatowym rynku, gospodarka II Rzeczpospolitej bya
przede wszystkim uzaleniona od czynnikw zewntrznych. Mona to dostrzec wyranie,
analizujc poziom produkcji przemysowej. W latach 19181921 wida oywienie
gospodarcze spowodowane wojnami o granice naszego pastwa, w tym zwaszcza wojn
polsko-bolszewick. Potrzeby wojenne napdzay produkcj, lecz na dusz met nie mg
by to fundament zdrowej gospodarki. W latach 19231924, podobnie jak w caej Europie,
mamy do czynienia z inflacj. Jak wiadomo, w pastwach sabszych ekonomiczne, a do takich
naleaa midzywojenna Polska, tendencje inflacyjne oddziayway silniej, co doprowadzio
do hiperinflacji. Po ustabilizowaniu sytuacji finansowej Niemiec i wskutek pomocy
amerykaskiej (tzw. plan Dawesa) wiat wkroczy w picioletni okres wzrostu gospodarczego.
Wykres produkcji przemysowej pokazuje, e i w Polsce byy to lata dobre dla gospodarki.
Warto zwrci uwag na to, e ostatni przedkryzysowy rok statystyczny, czyli rok 1928, by
pod wieloma wzgldami najlepszym rokiem gospodarki II RP. W 1930 roku nastpuje
zaamanie, ktre stanowi konsekwencj krachu na giedach amerykaskich jesieni 1929
i zaamania systemu bankowego w roku 1930. Skala zaamania jest w Polsce proporcjonalnie
wielka w stosunku do saboci naszej gospodarki i jej nieodpornoci na negatywne trendy
wiatowe. Brak de w kierunku etatyzmu oraz interwencjonizmu pastwowego do poowy
lat 30-tych (COP dopiero od 1937) powoduje, e z kryzysu wychodzimy wolno, a wiele
parametrw gospodarczych nie osiga poziomu z lat 19281929.
Bardzo wanym zewntrznym uwarunkowaniem rozwoju gospodarczego II RP byo
nasze pooenie midzynarodowe, a zwaszcza stosunki z ssiadami. Oddziaywanie tego
czynnika byo zdecydowanie niekorzystne. Wany dla gospodarki polskiej w XIX wieku rynek
rosyjski by w praktyce zamknity z powodu zych stosunkw z ZSRR i autarkicznego
charakteru tamtejszej gospodarki. Niemcy, nasz najwikszy partner handlowy, prowadziy
z nami od 1925 r. wojn celn. Stosunki z Litw w ogle nie istniay do 1938 roku,
a w relacjach politycznych z Czechosowacj panowa chd. Rynki rumuski i otewski,
a te pastwa byy z nami zaprzyjanione, nie byy atrakcyjn ekonomicznie alternatyw.
Wrd uwarunkowa lokalnych na pierwsze miejsce wysuwa si szeroko rozumiane
dziedzictwo zaborw, czyli sytuacja spoeczno-gospodarcza pastwa u progu niepodlegoci
w 1918 roku. Negatywny wpyw na gospodark miao zrnicowanie prawne, monetarne
oraz infrastrukturalne, ktre trzeba byo przezwyciy, aby stworzy z Polski jednolity obszar
gospodarczy. Z tym zadaniem wadze uporay si nadzwyczaj sprawnie ju w pierwszych
latach niepodlegoci. Czynnikiem bez wtpienia negatywnym byo zaniedbywanie ziem
polskich przez zaborcw, poniewa z punktu widzenia Rosji, Niemiec i Austro-Wgier ziemie
polskie byy w mniejszym lub wikszym stopniu peryferyjnie pooone i celowo
niedoinwestowywane.
Kwesti dyskusyjn wydaje si wpyw poziomu gospodarczego trzech zaborw
na gospodark niepodlegej II RP. Z jednej strony kresy wschodnie i Galicja byy gospodarczo
niedorozwinite (i ilustruje to rdo C), ale z drugiej poczenie w jeden organizm terytoriw
posiadajcych rnorodne atuty np. dobr infrastruktur w zaborze pruskim, czy tani si
robocz w Galicji mogo stwarza pewne szanse dla polityki gospodarczej.
Istotnym wewntrznym czynnikiem warunkujcym rozwj gospodarki bya wanie
polityka pastwa. Nieatwo j oceni. Z jednej strony bowiem, trudno czyni zarzut wadzom
II RP, e nie podjy przebudowy spoeczestwa na wzr reimw totalitarnych
(komunistycznego czy faszystowskiego), poniewa mogoby to doprowadzi do wielkiej liczby
130
ofiar, ktre taka przebudowa za sob pocigaa. Z drugiej strony, maj racj ci, ktrzy
twierdz, e establishment polityczny II RP traktowa bied i niedorozwj gospodarczy
znacznej czci naszego spoeczestwa i pastwa, jako co naturalnego i nie podj na czas
intensywnych dziaa majcych zmieni ten stan rzeczy. Dla polityki pastwowej widziano
inne priorytety, choby obron suwerennoci, ktra stanowia nadrzdny cel polityki pastwa.
W latach dwudziestych polityka gospodarcza Polski to przede wszystkim dziaania
o charakterze integrujcym, nastpnie mobilizacja wojenna w obliczu zagroenia
bolszewickiego, a potem czciowo nieudana reforma rolna, stabilizacja waluty przez
Grabskiego i przezwycienie konfliktu celnego z Niemcami. Jeli uzna te wszystkie
przedsiwzicia za udane, nie mona jednoczenie domaga si intensyfikacji rozwoju
ekonomicznego na tak skal, eby mogo to doprowadzi do rewolucyjnych przemian
porwnywalnych do lat 19501955 lub 19892013.
Po mierci Pisudskiego, dla ktrego gospodarka nie bya z pewnoci priorytetem,
gr wziy tendencje etatystyczne. Minister Eugeniusz Kwiatkowski i jego wsppracownicy
opracowali 4letni, a nastpnie 15letni program inwestycyjny i przystpiono do budowy
COP. By to wielki sukces naszej polityki gospodarczej i zapowied wkroczenia Polski
na drog rozwoju ekonomicznego traktowanego jako pierwszorzdne zadanie pastwowe.
Zdajcy syntetycznie uj temat, odnoszc si do obu jego aspektw. Podj prb
uporzdkowania podanej faktografii oraz ukazania zwizkw przyczynowo-skutkowych
i sformuowania wnioskw.
Zdajcy nie wykorzysta wszystkich podanych materiaw rdowych i informacji w nich
zawartych, nie podsumowa opisywanych zjawisk.
131
Temat: Scharakteryzuj proces stalinizacji Polski po II wojnie wiatowej. W pracy

wykorzystaj materiay rdowe.
Materiay rdowe
rdo A. 1949 Wrzesie 28. Warszawa. Pismo Bolesawa Bieruta do Jzefa Stalina
z prob o przeprowadzenie konsultacji ze stron sowieck w sprawie porzdku obrad
posiedzenia KC PZPR
cile tajne.
Do Towarzysza J. Stalina
Prosz Was o wyraenie zgody na przyjazd dla poradzenia si w nastpujcych sprawach:
1. Stosunek do Gomuki i Spychalskiego w wietle dowiadcze wypywajcych z procesu
budapeszteskiego*.
2. Sprawy wzmocnienia organw bezpieczestwa.
3. Dalsze stosunki z Kocioem katolickim i kwestia zawarcia z nimi tymczasowego
porozumienia.
Ustalenia w powyszych sprawach zostan uwzgldnione podczas plenum KC, ktre
planujemy odby pod koniec padziernika.
W przypadku Waszej zgody przyjechabym wraz z tow. Bermanem midzy 5 i 10
padziernika do Waszego uznania.
Bierut
*Proces budapeszteski w 1949 r. na Wgrzech przed sdem stan wczesny komunistyczny minister spraw
wewntrznych, Lszl Rajk wraz z grup towarzyszy; oskarono ich o spisek kontrrewolucyjny, a nastpnie
skazano na mier.
rdo: rda do dziejw Polski w XIX i XX wieku. Lata 19451956, t. 5, Putusk 2003, str. 219220.
rdo B. Tadeusz Trepkowski, Bd czujny wobec wroga narodu, plakat, 1953
rdo: A. Radziwi, W. Roszkowski, Historia 19391956.

Podrcznik dla szk rednich, Warszawa 1999, str. 275.
132
rdo C. Tabela. Liczba spdzielni produkcyjnych w Polsce w latach 19501956

Liczba spdzielni produkcyjnych w Polsce wedug stanu w dniu:
28 I 1950 r.
1 VII 1950 r.
31 XII 1955 r.
30 IX 1956 r.
332
7973
9798
10203
Na podstawie: D. Jarosz, Polityka wadz komunistycznych w Polsce w latach 19481956 a chopi,

Warszawa 1998, str. 108, 152.
rdo D. Indeks tytuw, jakimi w latach 19441956 obdarzano Jzefa Stalina

w polskich rodkach przekazu [fragment]
Budowniczy, organizator i twrca
Budowniczy nowego wiata
Budowniczy socjalistycznej kultury
Twrca ustroju kochozowego
Twrca niezomnej, braterskiej jednoci wolnych narodw
Czowiek
Czowiek bliski i drogi prostym ludziom
Czowiek, ktry ocali ludzko
Nadczowiek
Gos prawdy
Inynier naszych marze
Niemiertelny
Przywdca i wdz
Wdz narodw sowiaskich
Wdz ucinionych i wyzyskiwanych
Bojownik, dziaacz, komunista, rewolucjonista
Najwikszy bojownik o pokj
Nieprzejednany wrg ucisku mas pracujcych
Obroca, opiekun, strateg, zwycizca
Obroca ywotnych interesw narodw wszystkich krajw
Wielki wyzwoliciel
Wybawca
Geniusz
Genialny architekt komunizmu
Geniusz troski o czowieka
Nauczyciel, przewodnik, wychowawca
Nauczyciel polskiej klasy robotniczej
Ukochany nasz ojciec
Wielki wychowawca
Przyjaciel
Najlepszy i najmdrzejszy z przyjaci
rdo: M. Kula, Religiopodobny komunizm, Krakw 2003, str.147153.
133
Wymagania oglne
wiedzy.
Wymagania szczegowe
Zdajcy wyjania okolicznoci przejcia wadzy w Polsce przez komunistw.
Zdajcy charakteryzuje system represji stalinowskich w Polsce i ocenia jego skutki.
Zdajcy charakteryzuje realia ycia gospodarczego i spoecznego PRL-u.
V.12.1 Europa rodkowo-Wschodnia po II wojnie wiatowej.
Zdajcy charakteryzuje proces uzaleniania pastw Europy rodkowo-Wschodniej od ZSRR,
z uwzgldnieniem sowietyzacji i stalinizacji.
Zdajcy porwnuje procesy stalinizacji pastwa polskiego i pastw Europy rodkowoWschodniej.
Zdajcy charakteryzuje system polityczny i spoeczno-gospodarczy Polski w okresie
stalinowskim, z uwzgldnieniem Konstytucji z 1952 r.
Zdajcy rozpoznaje charakterystyczne cechy gospodarki centralnie planowanej i ocenia
jej skutki;
Zdajcy charakteryzuje zjawisko socrealizmu w literaturze i sztuce.
Kryteria oceniania
Poziom IV
(912 pkt)
Zdajcy:
wyjani zoono zjawisk historycznych, ukazujc rne ich aspekty,
(np. midzynarodowy kontekst wydarze w Polsce, rne aspekty
stalinizmu jako systemu dcego do kontrolowania wszystkich sfer
ycia spoeczestwa),
waciwie i w peni wykorzysta materia rdowy (np. poda informacje
pochodzce ze rde),
sformuowa wnioski i ocen oraz podsumowa rozwaania.
134
Poziom III
(68 pkt)
Poziom II
(35 pkt)
Poziom I
(12 pkt)
Zdajcy:
dokona celowej i waciwej selekcji faktw, wiadczcej o rozumieniu
(np. zwizki midzy rozwojem sytuacji u schyku II wojny wiatowej
a przejciem wadzy przez komunistw w Polsce),
przedstawi omawiane zagadnienia w ujciu dynamicznym (np. ukaza
nasilanie si procesu stalinizacji Polski),
podj prb formuowania wnioskw (np. dotyczcych spoecznego
odbioru stalinizmu jako systemu sprawowania wadzy),
podj prb oceny stalinizmu.
Zdajcy:
przedstawi czciow faktografi, ktra jest potrzebna do opracowania
tematu (np. wspomnia o sytuacji w Polsce od roku 1944,
scharakteryzowa gwne przejawy stalinizmu, wymieni najwaniejsze
postacie wczesnego ycia politycznego),
podj prb wyjanienia zwizkw przyczynowo-skutkowych,
Zdajcy:
zwizkw midzy nimi (np. przejcie wadzy przez komunistw,
przemiany w gospodarce, wprowadzenie konstytucji z 1952 r.),
Przykadowa realizacja zadania

Po II wojnie wiatowej Polska znalaza si w strefie dominacji ZSRR. Lata 19441947
stanowiy okres przejciowy i charakteryzoway si walk komunistw z podziemiem zbrojnym
i politycznym, jak rwnie z opozycj legaln. Posugiwano si rozbudowanym systemem
represji. Byy i takie dziaania aparatu bezpieczestwa, jak sfaszowanie wynikw referendum
(1946 r.) oraz wyborw do Sejmu Ustawodawczego (1947 r.), ktre doprowadziy do rozbicia
PSL i ucieczki z kraju jej przywdcy, Stanisawa Mikoajczyka.
W 1947 r., po powstaniu Kominformu, rozpocz si proces tworzenia monopartii
w pastwach komunistycznych. Wzmoono take proces cilejszego uzaleniania ich
od Moskwy. W Polsce zjednoczenie PPR i PPS nastpio dopiero w grudniu 1948 r. z powodu
wybuchu konfliktu w kierownictwie PPR, ktry zwizany by z oskareniem Wadysawa
Gomuki o odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne i usuniciem go ze stanowiska sekretarza
generalnego PPR. Gomuce zarzucano nieufno wobec ZSRR, bdn ocen tradycji ruchu
robotniczego i niech do kolektywizacji rolnictwa.
Rok 1948 przyjmuje si za pocztek stalinizacji Polski. Przemawia za tym zwrot w linii
politycznej PPR i zmiana sekretarza generalnego tej partii. Natomiast zwrot padziernikowy
1956 r. uznaje si za zakoczenie procesu stalinizacji Polski. Stalinizm jako system
sprawowania wadzy realizowany by wedug sowieckiego modelu ustrojowego i polega na
dopasowywaniu do tego wzorca systemu politycznego, gospodarczego i spoecznego Polski.
135
Od 1948 r. pogbiaa si zaleno Polski od ZSRR. W okresie realizacji planu

szecioletniego (19501955), wykonujc wytyczne Moskwy w zwizku z wybuchem wojny
koreaskiej, dokonano rewizji planw gospodarczych i zwikszono wydatki na rozbudow
przemysu zbrojeniowego. Militaryzacja gospodarki sprzyjaa pogbianiu si trudnoci
zaopatrzeniowych, a brak podstawowych artykuw na rynku prowadzi do pogorszenia si
warunkw ycia spoeczestwa.
Najbardziej wymownym elementem zalenoci Polski od ZSRR bya kolektywizacja
rolnictwa realizowana od 1948 r. Tworzono spdzielnie produkcyjne i stosowano rne formy
nacisku, by chopi do nich wstpowali. Wprowadzono system dostaw obowizkowych, ktry
by wymierzony w gospodarzy penorolnych, nazywanych kuakami. Dla wadz stalinowskich
byli oni ideologicznymi wrogami. O tym, jak duy nacisk kadziono na tworzenie spdzielni
produkcyjnych, wiadcz dane umieszczone w rdle C. Z ich analizy wynika, e spdzielnie
produkcyjne na du skal pojawiy si w pierwszej poowie roku 1950. Ich wysyp by
niewtpliwie wynikiem nacisku wadz, ktre forsoway proces kolektywizacji.
Charakterystyczny dla stalinizmu by bezporedni wpyw Moskwy na decyzje
podejmowane przez polskich politykw. Pismo Bieruta do Stalina (rdo A) pokazuje, e takie
kluczowe kwestie jak sprawa Gomuki czy problem Kocioa katolickiego byy uzgadniane
przez Bieruta bezporednio ze Stalinem. Proces budapeszteski (Lszl Rajka) wiza si
z przyjciem przez pastwa bloku sowieckiego tezy Stalina o zaostrzaniu si walki klasowej
w systemie socjalistycznym i potrzebie zachowania czujnoci rewolucyjnej, ktra powinna
rwnie dotyczy najwyszych szczebli wadzy. Bierut, zwracajc si do Stalina w sprawie
Gomuki i Spychalskiego w wietle dowiadcze procesu budapeszteskiego, wyranie
oczekiwa wytycznych w kwestii odchylenia prawicowo-nacjonalistycznego, z ktrym si,
co prawda, uporano, ale nie ukarano winnych. Niewtpliwie od 1949 r. kierownictwo PZPR
przyjo kierunek wyznaczony tez Stalina o zaostrzaniu si walki klasowej. Rozbudowywano
aparat bezpieczestwa. Aresztowano Spychalskiego i Gomuk i przygotowywano im proces
polityczny. Po 1950 r., gdy zaostrzeniu ulega walka wadz pastwa z Kocioem, aresztowano
niektrych biskupw. Zorganizowany zosta pokazowy proces biskupa Czesawa Kaczmarka.
W 1953 r. wadze internoway prymasa Stefana Wyszyskiego.
Procesy polityczne miay charakter pokazowy, a ich celem byo zastraszanie
spoeczestwa. Symbolem ducha tamtych czasw jest plakat Tadeusza Trepkowskiego
(rdo B). Odwouje si on do powszechnej w tamtym czasie nieufnoci, wiadomie
rozbudzanej nienawici wobec si, ktre identyfikowano jako wrogie. Mona wic uzna,
e plakat ten wzorcowo oddaje atmosfer tamtych czasw.
W latach 19481956 za najwaniejsze naley uzna wprowadzenie zasady
nadrzdnoci PZPR wobec wadz pastwowych i objcie ich nadzorem na wszystkich
szczeblach. Doprowadzono do podporzdkowania partii prokuratury, sdownictwa, si
zbrojnych i organw bezpieczestwa, a take informacji i propagandy. Partia w przekazie
propagandowym funkcjonowaa jako przywdcza sia.
Wytycznym ideologii stalinizmu zostaa podporzdkowana owiata, nauka i wszelka
twrczo, ktra bya traktowana jako narzdzie propagandy politycznej. Wikszo pisarzy
polskich bd zaakceptowaa stalinizm, bd milczaa. Wszystkich twrcw obowizywa
tak zwany realizm socjalistyczny (socrealizm). Najbardziej podane byy utwory o tematyce
dotyczcej walki z imperializmem, planu szecioletniego, budowy Nowej Huty, przodownikw
pracy czy kolektywizacji wsi.
Cech charakterystyczn systemu stalinowskiego bya bezustanna mobilizacja
spoeczestwa. W tym celu organizowano rnorodne akcje, wspzawodnictwo, manifestacje
i obchody rocznicowe. Masowy charakter miay uroczystoci zwizane z rocznic urodzin
Stalina. Wiele wysiku propaganda komunistyczna wkadaa w upowszechnianie jego kultu.
Lista tytuw, jakimi obdarzono Stalina w prasie PRL (rdo D), pokazuje, e przypisywano
136
mu nadprzyrodzone cechy i przedstawiono go jako nadczowieka. Dowodzi rwnie,

e wizerunek Stalina upodabnia si do obrazu Boga wszechmogcego, o ponadludzkich
cechach. Ksztatowany w ten sposb wizerunek by rwnie jednym ze sposobw
legitymizowania wadzy, ktra sprawowana bya z nadania i w imieniu Najwikszego
bojownika o pokj. Te odniesienia do nadludzkich mocy Stalina wpisuj si w swoist
psychologi wadzy, ktra wykorzystuje mechanizmy prawdopodobnie na stae wbudowane
w ludzk wiadomo. Ludzie chtnie podporzdkowuj si autorytetom, szczeglnie
gdy otaczajca ich rzeczywisto (choby tylko wykreowana przez propagand) usilnie ich
do tego przekonuje.
Prawo w okresie stalinowskim stanowio jedno z narzdzi sprawowania wadzy
politycznej. Ustawa z 1950 r. o terenowych organach jednolitej wadzy pastwowej
likwidowaa samorzd terytorialny i wprowadzaa wzorem ZSRR system rad narodowych
podlegych Radzie Pastwa. Najwaniejsza ze zmian w prawie dotyczya uchwalenia
konstytucji w 1952 r., ktrej tekst osobicie zaakceptowa Stalin. Wedug jej postanowie
Rzeczpospolita Polska zmienia nazw na Polsk Rzeczpospolit Ludow. Konstytucja
zlikwidowaa instytucj prezydenta. Najwysz wadz mia sprawowa jednoizbowy sejm.
W praktyce wadz sprawowaa partia, na ktrej czele sta Bolesaw Bierut. W polskim
stalinizmie nie wyksztacia si jednoosobowa dyktatura. Faktyczn wadz sprawowao cise
kierownictwo partii, w ktrego skad wchodzili Bolesaw Bierut, Jakub Berman i Hilary Minc.
Podsumowujc, naley podkreli, e proces stalinizacji w Polsce by cile powizany
z pogbianiem si zalenoci od ZSRR, a gwnym zadaniem PZPR (do 1948 r. PPR) byo
dostosowanie instytucji politycznych, gospodarki i ycia spoecznego do wzorcw sowieckich.
W tym celu po 1948 r. likwidowano ostatnie elementy nieprzystajce do tego wzorca, czyli
prowadzono walk z Kocioem i kolektywizacj wsi. Partia nadzorowaa wszelkie instytucje
pastwowe, polityczne i spoeczne. Rozbudowano aparat bezpieczestwa, a wszechobecnej
kontroli ycia spoecznego towarzyszyy procesy polityczne i terror.
Zdajcy wszechstronnie przedstawi aspekty polityczne i spoeczne stalinizmu w kontekcie
midzynarodowym. Ukaza stalinizm jako polityczn form podporzdkowania dyktatowi
ZSRR. Przedstawi rne przejawy stalinizmu w yciu spoecznym Polski. Analizowane
przejawy stalinizacji stanowi podstaw formuowania trafnych ocen i opinii. Zdajcy
wykorzysta podane rda, poddajc je analizie i interpretacji.
Opinia KRASP o informatorach maturalnych od 2015 roku
137
Opinia Konferencji Rektorw Akademickich Szk Polskich

o informatorach maturalnych od 2015 roku
Konferencja Rektorw Akademickich Szk Polskich z wielk satysfakcj odnotowuje

konsekwentne denie systemu owiaty do poprawy jakoci wyksztacenia absolwentw
szk rednich. Konferencja z uwag obserwuje kolejne dziaania Ministerstwa Edukacji
Narodowej w tym zakresie, zdajc sobie spraw, e od skutecznoci tych dziaa w duym
stopniu zale take efekty ksztacenia osigane w systemie szkolnictwa wyszego.
W szczeglnoci dotyczy to kwestii waciwego przygotowania modziey do studiw
realizowanych z uwzgldnieniem nowych form prowadzenia procesu ksztacenia.
Podobnie jak w przeszoci, Konferencja konsekwentnie wspiera wszystkie dziaania
zmierzajce do tego, by na uczelnie trafiali coraz lepiej przygotowani kandydaci na studia.
Temu celowi suya w szczeglnoci pozytywna opinia Komisji Edukacji KRASP z 2008 roku
w sprawie nowej podstawy programowej oraz uchwaa Zgromadzenia Plenarnego KRASP
z dn. 6 maja 2011 r. w sprawie nowych zasad egzaminu maturalnego.
Z satysfakcj dostrzegamy, e wane zmiany w egzaminie maturalnym, postulowane
w cytowanej wyej uchwale zostay praktycznie wdroone przez MEN poprzez zmian
odpowiednich rozporzdze.
Przedoone do zaopiniowania informatory o egzaminach maturalnych opisuj form
poszczeglnych egzaminw maturalnych, przeprowadzanych na podstawie wymaga
okrelonych w nowej podstawie programowej, a take ilustruj te wymagania wieloma
przykadowymi zadaniami egzaminacyjnymi.
Po zapoznaniu si z przedoonymi materiaami, KRASP z satysfakcj odnotowuje:
w zakresie jzyka polskiego:
-
wzmocnienie roli umiejtnoci komunikacyjnych poprzez odejcie od prezentacji na

egzaminie ustnym i zastpienie jej egzaminem ustnym, na ktrym zdajcy bdzie musia
ad hoc przygotowa samodzieln wypowied argumentacyjn,
rezygnacj z klucza w ocenianiu wypowiedzi pisemnych,
zwikszenie roli tekstw teoretycznoliterackich i historycznoliterackich na maturze
rozszerzonej;
w zakresie historii:
-
kompleksowe sprawdzanie umiejtnoci z zakresu chronologii historycznej, analizy

i interpretacji historycznej oraz tworzenia narracji historycznej za pomoc rozbudowanej
wypowiedzi pisemnej na jeden z zaproponowanych tematw, cznie pokrywajcych
wszystkie epoki oraz obszary historii;
w zakresie wiedzy o spoeczestwie:

-
pooenie silniejszego akcentu na sprawdzanie umiejtnoci zoonych (interpretowanie

informacji, dostrzeganie zwizkw przyczynowo-skutkowych) w oparciu o poszerzony
zasb materiaw rdowych: teksty (prawne, naukowe, publicystyczne), materiay
statystyczne, mapy, rysunki itp.
138
w zakresie matematyki:
-
istotne zwikszenie wymaga na poziomie rozszerzonym poprzez wczenie zada

z rachunku rniczkowego i poj zaawansowanej matematyki,
istotne poszerzenie wymaga z zakresu kombinatoryki oraz teorii prawdopodobiestwa;
w zakresie biologii oraz chemii:

-
zwikszenie znaczenia umiejtnoci wyjaniania procesw i zjawisk biologicznych

i chemicznych,
mierzenie umiejtnoci analizy eksperymentu sposobu jego planowania,
przeprowadzania, stawianych hipotez i wnioskw formuowanych na podstawie
doczonych wynikw;
w zakresie fizyki:
-
zwikszenie znaczenia rozumienia istoty zjawisk oraz tworzenie formu matematycznych

czcych kilka zjawisk,
mierzenie umiejtnoci planowania i opisu wykonania prostych dowiadcze, a take
umiejtnoci analizy wynikw wraz z uwzgldnieniem niepewnoci pomiarowych;
w zakresie geografii:
-
uwzgldnienie interdyscyplinarnoci tej nauki poprzez sprawdzanie umiejtnoci

integrowania wiedzy z nauk przyrodniczych do analizy zjawisk i procesw zachodzcych
w rodowisku geograficznym,
znaczne wzbogacenie zasobu materiaw rdowych (mapy, wykresy, tabele
statystyczne, teksty rdowe, barwne zdjcia, w tym lotnicze i satelitarne), take
w postaci barwnej.
Konferencja Rektorw Akademickich Szk Polskich z zadowoleniem przyjmuje te

informacj o wprowadzeniu na wiadectwach maturalnych od 2015 roku dodatkowej formy
przedstawiania wyniku uzyskanego przez zdajcego w postaci jego pozycji na skali
centylowej, tj. okrelenie, jaki odsetek zdajcych uzyska taki sam lub sabszy wynik od
posiadacza wiadectwa. Wprowadzenie tej dodatkowej skali uwolni szkoy wysze od
dotychczasowego dylematu odnoszenia do siebie surowych wynikw kandydatw na studia
rekrutowanych na podstawie wynikw egzaminw maturalnych o istotnie rnym poziomie
trudnoci rekrutacja stanie si prostsza i bardziej obiektywna.
Reasumujc, w opinii Konferencji Rektorw Akademickich Szk Polskich zaprezentowana
w przedoonych informatorach forma matury istotnie przyczyni si do tego, e modzie
przekraczajca progi uczelni bdzie lepiej przygotowana do podjcia studiw wyszych.
5 lipca 2013 r.
Przewodniczcy KRASP
prof. zw. dr hab. Wiesaw Bany

Informator Maturalny Z Historii

Hochgeladen von

Dokumentinformationen

Originaltitel

Copyright

Verfügbare Formate

Dieses Dokument teilen

Dokument teilen oder einbetten

Freigabeoptionen

Stufen Sie dieses Dokument als nützlich ein?

Sind diese Inhalte unangemessen?

Copyright:

Verfügbare Formate

Informator Maturalny Z Historii

Hochgeladen von

Copyright:

Verfügbare Formate

CENTRALNA KOMISJA EGZAMINACYJNA

OKRGOWE KOMISJE EGZAMINACYJNE

Materiay do Informatora opracowano w ramach projektu Pilota nowych egzaminw maturalnych,

opracowany przez Centraln Komisj Egzaminacyjn

Centralna Komisja Egzaminacyjna

Centralna Komisja Egzaminacyjna

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Gdasku

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Jaworznie

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w omy

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w odzi

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Warszawie

Okrgowa Komisja Egzaminacyjna we Wrocawiu

Opis egzaminu maturalnego z historii na poziomie rozszerzonym ...................

1.1. Zakres wiadomoci i umiejtnoci sprawdzanych na egzaminie ...

2.1. Przykadowe zadania z historii na poziomie rozszerzonym wraz z rozwizaniami .............

2.2. Informacja o egzaminie maturalnym z historii dla absolwentw niesyszcych ....

Opinia Konferencji Rektorw Akademickich Szk Polskich o informatorach maturalnych

Informator o egzaminie maturalnym z historii od roku szkolnego 2014/2015

Opis egzaminu maturalnego z historii na poziomie rozszerzonym

1.1. Zakres wiadomoci i umiejtnoci sprawdzanych na egzaminie

W przypadku absolwentw technikw od roku szkolnego 2015/2016.

Informator o egzaminie maturalnym z historii od roku szkolnego 2014/2015

bd sprawdzay przede wszystkim umiejtnoci zoone, takie jak analiza,

Polecenie zawiera czasownik okrelajcy czynno, ktr naley wykona, rozwizujc

z piciu podanych tematw. Tematy te s zrnicowane wedug epok (staroytno,

1. Zdajcy otrzymuje punkty tylko za poprawne rozwizania, precyzyjnie odpowiadajce

Informator o egzaminie maturalnym z historii od roku szkolnego 2014/2015

SKALA OCENIANIA WYPOWIEDZI ZDAJCYCH W ZADANIACH ROZSZERZONEJ ODPOWIEDZI

Na poziomie czwartym zdajcy:

Na poziomie drugim zdajcy:

Opisy w powyszej tabeli bd doprecyzowywane w odniesieniu do poszczeglnych tematw

Informator o egzaminie maturalnym z historii od roku szkolnego 2014/2015

Przykadowe zadania z rozwizaniami

Przykadowe zadania z historii na poziomie rozszerzonym

rdo 2. Fragment artykuu wspczesnego historyka Marka Wcowskiego

Informator o egzaminie maturalnym z historii od roku szkolnego 2014/2015

Zdajcy powinien oceni znaczenie procedury (pozytywne

Przykadowe zadania z rozwizaniami

Na podstawie: Kultura biblijna. Sownik, Warszawa 1997, str. 109.

Informator o egzaminie maturalnym z historii od roku szkolnego 2014/2015

Zdajcy powinien zauway, e plan nie przedstawia

Przykadowe zadania z rozwizaniami

Doa Wenecji imieniem Henryk Dandolo, m niezwykej mdroci i mstwa, przyj

rdo 2. Mapa. Wschodnia cz basenu Morza rdziemnego w I poowie XIII w.

Na podstawie: J. Dowiat, Historia I, Warszawa 1981, str. 317.

Informator o egzaminie maturalnym z historii od roku szkolnego 2014/2015

rdo 3. List papiea Innocentego III do przywdcy krzyowcw, markiza Bonifacego

Przykadowe zadania z rozwizaniami

Zdajcy powinien zauway, e krzyowcy zamierzali dotrze

Informator o egzaminie maturalnym z historii od roku szkolnego 2014/2015

rdo: Encyklopedia historii gospodarczej Polski, t. 1, Warszawa 1981, str. 55.

Oznaczenie 1 zasig architektury romaskiej w XII w.

Przykadowe zadania z rozwizaniami

Zdajcy moe w odpowiedzi uwzgldni nastpujce

Informator o egzaminie maturalnym z historii od roku szkolnego 2014/2015

Zdajcy powinien w odpowiedzi uwzgldni informacje,

Przykadowe zadania z rozwizaniami

rdo: D. McDowall, An Illustrated History of Britain, Harlow 2004, str. 74.

Zadanie 6. (02 pkt)

Informator o egzaminie maturalnym z historii od roku szkolnego 2014/2015

Zdajcy powinien w odpowiedzi wyjani tre propagandow