Sie sind auf Seite 1von 34

Academicismo

Origem:Wikipdia,aenciclopdialivre.

Oacademicismoouacademismodesignam,
originalmente,omtododeensinoartstico
profissionalizanteconcebido,formalizadoe
ministradopelasacademiasdearteeuropeias.
Estemtodoestendeusuainflunciasobretodo
omundoocidentalaolongodevriossculos,
desdesuaorigemnaItliaemmeadosdo
sculoXVI,eteveumimpactoemvrias
sociedadesnoocidentaisporcontadas
conquistasdocolonialismo.Noentanto,os
termosnotmumaaplicaoconsistente
entreacrticaespecializada,esvezeselefoi
ampliado,esvezeslimitadooutransposto
paraoutrasreas.Paraalgunselessereferem
FranoisJosephHeim:CarlosXdistribuindoosprmiosnoSalo
versodomtodoconsolidadanaAcademia
de1824,1827
RealdePinturaeEsculturadaFrana,fundada
emParisem1648porumgrupodepintores
lideradosporCharlesLeBrun,queimpsumapedagogiafortementesistemtica,hierarquizadaeortodoxa.O
sucessodapropostafrancesaatornouomodeloparaafundaodeinmerasoutrasescolasdeartedenvel
superioremvriospases,degrandeimportnciaparaaevoluodascorrentesbarroca,neoclssicaeparteda
romntica.Outrosescritorespreferemempreglosparadescreverumestiloparticular,nascidonoscrculosdas
academiasouporsuainfluncia,tambmdenominadoarteacadmicaouestiloacadmico.[1][2]Finalmente,
paramuitosautores,sereferemespecialmentearteproduzidanombitodasacademiasquefuncionaramno
sculoXIX.[3][4][5]Apesardeseremtermosaplicveiscomtodaapropriedadeaqualquerdasartes,agrande
maioriadospesquisadorestemvoltadosuaatenoprincipalmenteaosefeitosdomodeloacadmicosobreas
artesvisuais,edentreelas,apintura.
Asacademiasnasceramparasuplantarosistemacorporativoeartesanaldasguildasmedievaisdeartistas,e
tinhamcomopressupostobsicoaideiadequeaartepodeserensinadaatravsdasuasistematizaoemum
corpodeteoriaeprticaintegralmentecomunicvel,minimizandoaimportnciadacriatividadecomouma
contribuiotodaoriginaleindividual.Valorizavamantesaemulaodemestresconsagrados,venerandoa
tradioclssica,eadotavamconceitosformuladoscoletivamentequepossuam,almdeumcarteresttico,
tambmumaorigemepropsitoticos.Asacademiasforamimportantesparaaelevaodostatusprofissional
dosartistas,afastandoosdosartesoseaproximandoosdosintelectuais.Tambmtiveramumpapel
fundamentalnaorganizaodetodoosistemadearteenquantofuncionaram,poisalmdoensino
monopolizaramaideologiacultural,ogosto,acrtica,omercadoeasviasdeexibioedifusodaproduo
artstica,eestimularamaformaodecoleesdidticasqueacabaramporseraorigemdemuitosmuseusde
arte.Essavastainflunciasedeveuprincipalmentesuaestreitaassociaocomopoderconstitudodos
Estados,sendoviaderegraveculosparaadivulgaoeconsagraodeideriosnoapenasartsticos,mas
tambmpolticosesociais.[2][6]Porisso,desdesuaorigem,departedegruposdeartistasquepermaneciam
margemdosreduzidoscrculosacadmicos,foramcercadasdeprotestoecontrovrsiaarespeitodoqueseria
umaarteoficial,esuasregulamentaesrestritivaseuniversalistassoconsideradasumreflexodo
absolutismo.[7][8]
ApartirdefinsdosculoXVIII,acentuandoseemmeadosdosculoXIX,osistemaacadmicotradicional,
queatentoforaumdosprincipaispromotoresdasvanguardaseorbitrodetodaaarte,perdeuparteda
conexovitalcomseucontextoecomeouaseratacadovigorosamentepelospraticantesdorealismoedo

impressionismo,queoacusaramdeserdogmtico,conservadorecontrrioexpressodaindividualidade,
entrandoosistemaemdeclnio.NoinciodosculoXXoantigomtodoacadmicoentrouemcolapsocoma
ascensodomodernismo,quecombateutodasasformasdetradioartsticaeprivilegiouaintuio,a
independnciacriativaeaexpressopessoallibertaderegrasapriorsticas.Entretanto,mesmoatravsdo
modernismo,diversosprincpiosdoantigoacademicismoenquantomtododeensinosobreviveramem
iniciativascomoadaBauhauseoutrasescolasdearte,ecomoelementoestilsticopodeserdetectadoat
mesmoemproduesparadigmticasdamodernidade,comonaintelectualizaoformalistadocubismoeno
usodesmbolosealegoriaspelossurrealistas.Aindaqueprofundamentereformado,partedoidealacadmico
primitivoemtemposrecentesvoltouaserconsideradovlidoereingressounocurrculodasescolasdeartedas
universidadeseoutrasinstituiesdeensinosuperior,apsoreconhecimentodeduasnecessidades:adeo
artistaterumpreparointelectualslidoparapodercriareinteragirnomundodaartecontempornea,eadese
formularalgunscritriosvalorativosdeusocomum.Aarteacadmicamaisantigaconseguiusobreviverao
modernismocomoummonumentodeeraspassadas,masaproduzidanasegundametadedosculoXIX,ada
geraoqueconviveucomosprecursoresmodernistas,somenteemtornodadcadade1970iniciouaser
recuperadapelacrtica.Atualmenteosseusprodutosjsoexibidosemvriosmuseusempdeigualdadecom
osdeescolasmaisprestigiadaseseuspreosdemercadoseelevam,masotermo"academicismo"ficou
impregnadocomumaconotaopejorativaeaindausadonalinguagemcorrenteparaindicartendncias
retrgradas,retricas,artificiais,tecnicistas,ortodoxas,tradicionalistasouconservadoras.[3][6][9]

ndice
1 Etimologia
2 Origensefundamentostericos
2.1 Asprimeirasacademiasdearte
2.2 Estabilizao:aacademiafrancesaeasartesvisuais
2.2.1 Ahierarquizaodosgneros
2.2.2 Crticasecontradies
2.2.3 Outrasartes:DanaeMsica
2.2.4 Arquitetura
3 Omtododeensinoacadmico
4 Transformaes,declnioedifusodomodelofrancs
4.1 Outrasgeografias
4.1.1 Inglaterra
4.1.2 EstadosUnidos
4.1.3 ndia
4.1.4 Alemanha
4.1.5 Brasil
5 Ocaso,continuidadeerecuperao
5.1 Aascensodomodernismo
5.2 Arenovaodomodeloacadmico:frmulasdecompromissoecontinuidade
5.3 Recuperaocrtica
6 Referncias
7 Vertambm
8 Ligaesexternas

Etimologia
Apalavra"academia"remontaGrciaAntiga(emgrego:,Akadimeia),denominandoumbosque
sagradodeoliveiraslocalizadonaperiferiadeAtenas,dedicadodeusaAtena.Seunomearcaicoera
Hekademia(),masnoperodoclssicoforatransformadoparaAkadimeia,porassociaocomo
herimticoAkademos,quepossuraostio.Osanturioeraespecialmenteveneradoeprotegido,eproduziao
leodeolivaqueeradistribudocomoprmionosJogosPanatenaicos.[10]NestelocalPlatofundouasua

escoladefilosofia,quefoiconhecidacomoAcademiaPlatnica.Dalio
termoacademiaatravessouaserasereapareceuem1427,quando
PoggioBracciolinichamousuavilladecampode"suaacademia",
possivelmenteinspiradoemCcero,queassimchamaraseuprprio
retirorural.Desdeentootermosetornoudeusocorrenteentreos
humanistasitalianosqueestavamatualizandooplatonismo.Nadcada
de1450ogrupodeintelectuaisreunidoemtornodeAlamanoRinuccini
seautointitulouChorusAchademiaeFlorentinae.Nadcadaseguinte,
PomponioLetoreuniuhumanistasnaAccademiaRomana,eemtorno
de1471ocardealBessarionformouumaacademiaquelevouseunome.
Maisimportante,porm,foiaAccademiaPlatonicadeMarsilioFicino,
organizadanadcadade1470equecontoucomnomescomoAngelo
Poliziano,CristoforoLandinoePicodellaMirandola.Onomeacademia
MosaicodePompeiamostrandoa
sedifundiupelaEuropaepassouadesignartantoumlocaldereunio
AcademiadePlato,sculoI
deintelectuaiseartistasedeestudosclssicos,comooprpriogrupode
estudiososetambmumacorrentefilosfica.Maistardeapalavra
ampliouaindamaissuaabrangncia,podendoseraplicadacomosinnimodeuniversidade,saladeconcertos,
teatroououtrainstituioougrupocultural,artsticooucientfico.Enquantoqueasprimeirasacademias
renascentistaseraminformais,nosculoXVIcomearamaserestruturadascommaiorrigidez,aindaquecom
poucaclarezadepropsitos.AprimeiraqueestabeleceuestatutosfoiaAccademiadeiRozzi,emSiena,em
1531.Seusnomeserammuitasvezesbizarros,comomostramasacademiasdosAcesos,dosInflamados,dos
Obscuros,dosRenovados,dosAdormecidos,dosAflitos,dosDesejosos,dosImaturos,dosNaufragados,e
assimpordiante.Seusmembrosrecebiamigualmentenomesfantasiosos.Todaselasseenvolviamemduas
linhasgeraisdeatividade:asfilolgicasfilosficaseascientficas,easacademiasespecificamenteparao
cultivodasartesnasceramumpoucomaistarde.[11]

Origensefundamentostericos
Asprimeirasacademiasdearte
OsurgimentodasacademiasdeartenosculoXVIsedeveunecessidadedeseresponderanovasdemandas
sociais.VriosEstadosnacionais,quesedirigiamparaomodeloabsolutista,entenderamqueeraprecisocriar
umaartequeosidentificasseespecificamenteeservissecomosmbolodeunidadecvica,etambmfossecapaz
deconsolidarsimbolicamenteostatusdeseusgovernantes.NesteprocessoaIgrejaCatlica,antesamaior
forapolticaeomaioraglutinantesocialdaEuropa,comeouaperderpartedesuainfluncia,coma
consequnciadamaiorlaicizaodassociedades.Aartesacra,aolongodaIdadeMdiadelongeomaior
campodeexpressoartstica,passouaconvivercomumaarteprofanaemexpanso,derivadadefontes
literriasclssicas,queestavamexperimentandoumlentoresgatedesdeosculoXIIequenaalturado
Renascimentoestavamerigidasnarefernciaculturalmaisprestigiadaeemmodelodequalidade.[12][13]
Estareemergnciadoclassicismoexigiuqueosartistassetornassemmaiscultos,afimdetranspordemaneira
competenteestereferencialparaasartesvisuais.Paralelamente,oantigosistemadeproduoartstica,
organizadopelasguildasassociaesdeclassedecarterartesanal,ligadasmaisaosofciosmecnicosdoque
erudiointelectualcomeouaservistocomodefasadoesocialmenteindigno,poisosartistascomearama
desejarumaequiparaoaointelectualversadonasartesliberais,umavezqueaprpriaartepassavaaser
encaradanoapenascomoumlabortcnico,comovinhasendohsculos,masprincipalmentecomouma
formadeaquisioetransmissodeconhecimento.Nestenovocontexto,sepassouaentenderapinturaea
esculturacomopassveisdeteorizao,assimcomojeramteorizadasoutrasartescomoaliteraturae
especialmenteapoesia.[12]Porm,seporumladoosartistasdefatoascenderamsocialmente,poroutro
perderamaseguranadainseronomercadoqueosistemadaguildaproporcionava,caindonasituaodeter
devivernaexpectativaincertadeumaproteoindividualporalgummecenas,semelhante,comodisse
Pevsner,aohumanistaquetinhademendigarnacortedospoderosos,sendoestaaorigemprimeiradavisodo

artistacomoumbomio,vivendoentreorgulhoemisria,queculminou
noromantismo.Duranteossculosseguintes,serumartistaequivaleua
escolherumavidadeaventuraeinseguranaeconmica.[14]
possvelqueaprimeiraacademiadeartetenhasidofundadapor
LeonardodaVinci,recebendoonomedofundador,umdosmaiores
artistasetericosdaAltaRenascena.Contudo,aexistnciadessa
academiadisputada,nohavendotestemunhosdocumentaisslidos.
Seexistiu,podetersidotambmumaacademiadecincias,dadoo
interessedeLeonardonessecampo.[15]Aprimeiraacademiadearte
cujofuncionamentofoibemdocumentadonasceuemFlorena,durante
omaneirismo.Fundadaem13dejaneirode1563peloduqueCosmoI
deMdici,porincentivodeGiorgioVasari,aAccademiaeCompagnia
dell'ArtedelDisegnofoiaprimeiraescoladearteamparadapeloEstado
asercriadanaEuropa.EmsuaorigemaCompagniaagregavatodosos
artistasativosemFlorena,enquantoqueumgruposeletodosmais
AutoretratodeGiorgioVasari.
eminentesformavaocorpodaAccademia,comaresponsabilidadede
superintendertodasasatividadesartsticasflorentinas,incluindoo
ensino,esalvaguardarastradiesculturaislocais.EntreosmembrosfundadoresestavamMichelangelo,
Vasari,BartolomeoAmmannati,AgnoloBronzinoeFrancescodaSangallo.[16]AfamadaAccademiase
espalhourpido,apontodeemapenascincomesesdefundadaartistasimportantesdeVeneza,comoTiciano,
Salviati,TintorettoePalladio,solicitaremadmisso,eem1567oreiFilipeIIdaEspanhafazerlheuma
consultaarespeitodosplanosparaoEscorial.[17]EmRomafundouseasegundaescolaoficialdearte,a
AccademiadeiPittorieScultoridiRoma,maisconhecidacomoAccademiadiSanLuca,patrocinadapelo
papadoedirigidaporFedericoZuccari.Suaorigem,contudo,remontavaaumaguildaativadesde1478.A
transformaofoigradual,sancionadaporumdecretodopapaGregrioXIIIem1577atravsdoestmulodo
pintorGirolamoMuziano.Afundaoefetivasedeuem1593,masseusestatutosforamaprovadossomenteem
1607.[18]Masaocontrriodaacademiaflorentina,queeramaisumconselhodenotveisdoquepropriamente
umaescola,aromana,conformeficouclaroemseusestatutos,centrouseuobjetivonoensino,atribuindo
grandeimportnciafrequncianaspalestrastericas,nosdebatesenasaulasdedesenho.Foramindicadosde
imediatodozeacadmicoscomoprofessores,estabelecendoumasriedemedidasdisciplinadorasdosestudose
instituindoosistemadepremiaoaosalunosmaiscapazes.[19]
Odesenhoeraconsideradoabaseealinguagemcomumdetodasasartesvisuais,omeiomaisimediatoparaa
expressomaterialdasideias,eoinstrumentopeloqualointelectoextraadasvriascoisasumprincpio
universale,deste,umjulgamento.Emitaliano,disegno,desenho,tinhaumaacepomaisvastadoquea
simplesgrafiadeumaimagem,significavatodooprocessomentaldeconcepoeelaboraodeumaideiaou
conceito.Estandointimamenteassociadoaprocessoscognitivoseintelectuais,aimportnciadodisegnose
estendeunoodequetodaartequepretendessepossuirimportnciadeveriaseraprendidapormeios
intelectuais,enosomenteatravsdaprticadireta,quepassavaadarapenasaformaotcnica,enquantoque
todoopanodefundodaarteeratransferidoparaomundodateoria.Naturalmente,paraumartistasetornar
proficientenestedisegno,deveriareceberumtreinamentointelectualquejamaistiveranaIdadeMdia,
passandoaaprendertambmgeometria,perspectiva,anatomia,matemticaehistria.LeonardodaVinci,um
dosgrandesartistasetericosdoRenascimento,pdeenfimdeclararque"todaaprticadeveser
fundamentadaemumateoriaslida".Esteprocessodeintelectualizaodoartistasecompletouaolongodo
RenascimentoatravsdodiscursodeAlberti,RafaeledomesmoLeonardo,entreoutrosartistastericos,eem
suafasefinal,omaneirismo,ocorpoconceitualavolumouse.[12][20]
TericosmaneiristascomoVasari,Bellori,LomazzoeZuccaridesenvolveramaconcepodequeodisegno
mentaleraumaexpressodoLogosdivino,nocontextodavalorizaorenascentistadoHomemcomoocentro
doUniverso,comorbitrodaNaturezaecomoimagemdaDivindade.Assim,odisegnodeveriaassumira
precedncianarealizaodaobra,antesdoqueaimitaodiretadasformasnaturais,consideradasimperfeitas
esujeitassimprecisesdaapreensosensorial,comoquedesdelogoseentendiaossentidosfsicoscomo

CarloMaratti:Aacademiade
desenho,umaalegoriadoensino
acadmicodedicada"aosjovens
estudantesdodesenho",c.1704
1709.Omestreapresentaumquadro
comfigurasgeomtricaseoprincpio
daperspectiva,aofundosev
estaturiaclssicaservindocomo
modelo,alunosemtornocopiame
discutemasobrasprimas,tudosoba
proteodedivindadesmticas

instrumentosinsuficienteseenganososparaaaquisiodoverdadeiro
conhecimento,spossvelatravsdointelecto.Destarte,oartista
deveriatomardaNaturezaapenasoquepudessecorroborarodisegno
mental.ImitaraNaturezasetornouentoumconceitocentralparaa
arte,masessaimitaoeraaimitaodaideiadeNatureza,uma
Naturezaaperfeioadapelamente,despidadeseusdefeitos,
idiossincrasiaseparticularidades,umprincpioquetinhainspiraona
teoriadasideiasdePlatoeAristteleseforaabsorvidopeladoutrina
crist,ondeseacreditavaqueDeushaviacriadoomundoeseusobjetos
eseresapartirdearqutiposouformasideaisperfeitas.Nessalinhade
pensamentos,oartistapassavaaserumcocriadordaNaturezaatravs
daarte,eassimaimitaoadquiriaocarterdecriaooriginal,tendo
buscadoasuainspiraonafonteprimriadasideiaseultrapassandoa
obradaNaturezapormostraroqueelapretendiamasnoeracapazde
realizar.[20][21][22]Aomesmotempo,sereconheciaaexistnciade
vriosideais,cadaumexpressandoumtipodefinidodecarterou
virtude,eseidentificavaBelezacomPerfeio.Entretanto,a
interpretaodetaisideaisdesdelogovariouconformeasescolas
regionaisdearte.Porexemplo,paraosromanos,aBelezaidealestava
nasesttuasclssicasosvenezianosencontravamsuaBeleza
diretamentenumbelomodelovivoparaoslombardos,aBeleza
significavagraaecharme,eosbolonhesesaencontravamnosvolumes
econtornos.Ademais,eraaceitopelosmaneiristasqueumartista
competentepossuasuaprpriamaneiradondeonomedoperodode
expressaressesideais,oque,juntocomoreconhecimentoda
diversidadedasescolasregionais,introduziuoconceitomodernode
estiloeatestaqueateoriadearteacadmicanofoiumcorpo
conceitualtorigidamenteunificadocomomuitasvezesospreconceitos
modernosqueremfazeracreditar.[23]

Dequalquermodo,oscorolriosproduzidosporessecorpoconceitual
foram:primeiro,quedaNaturezaincluindooserhumanosdeveria
serrepresentadonaarteoqueelatinhademelhoremaisdigno,e
segundo,umavezqueprovavelmentenenhumamenteindividualseria
capazdeconceberaNaturezaemsuaplenitudedeperfeio,os
exemplosdeexcelnciadaartedaAntiguidadedeveriamsertomados
comoinstrumentosauxiliaresdoconhecimentoparaquearepresentao
GiovanniLomazzo:Trattatodell'arte
modernaatingisseadesejadaqualidade.Comissoseoriginouumsenso
dellapittura,1584
derespeitotradioeautoridade.Taisconceitosestavamligadosa
princpiosnosomenteartsticos,mastambmticosehierrquicos.[21]
ParaRobertKlein,oacademicismopodeserdescritocomoopostuladodequetodaobradearteumaresposta
aproximativaaumatarefaqueexigeumasoluoideal,[24]eparaPierreBourdieuacriaodosistema
acadmicosignificouaformulaodeumateoriaemqueaarteeraumaencarnaodosprincpiosdaBeleza,
daVerdadeedoBem.Anfasenovirtuosismotcnicoenarefernciaaoantigoexpressavauma
correspondnciacomumaordemsocialconcebidaemfundamentosmorais,eserviuparadeslocarpartedo
interesseprincipaldodizeralgoparamostrarquobemalgoforadito,apresentandooartistacomoumerudito
eumhumanista.[25]
Noobstanteoatrelamentodaproduotradiodosmestresconsagrados,anoodequeodisegnodo
artistaerapartcipedaideaodivinapermitiuquehouvesseespaoparaainvenoeanovidade.Na
interpretaodeDuro,essadialticaentreregrasfixaseliberdadecriativapossibilitouacriaodeumsistema
dearteautoregulador,ondeoprodutoseriajulgadodeacordocomsuacorrespondnciacomestesistema.
Amparadosnessabaseterica,osartistasacadmicossealaramacimadasguildas,oravistascomoanti
intelectuaisemecnicas,servindoasacademiascomoinstnciasdecodificaoeconsagraodonovosistema.

Entretanto,paraDuroodescrditodasguildaspelosacadmicossobtaisargumentosfoiumainjustia
ultrajante,querevelatosomenteadisputadepodereatendnciaelitistaqueestavaportrsdetodoo
processodeformaodasacademias,poisaanlisedesapaixonadadaproduodasguildasdapocaevidencia
queeratoqualificadaquantoamelhorarteacadmica.[21]Essadisputadepodereoseuexclusivismoforam
fatoresquelevaramocrescimentoinicialdasacademiasnaItliaserlentoeincerto.[8]Aacademiaflorentina
chegouasertemporariamenteassimiladadevoltasguildasem1572,[26]nareformaestatutriade1585sua
estruturapraticamenteemnadajsedistinguiadeumaguildacomum,esuarecuperaostevelugarem
meadosdosculoXVII.Epoucosanosdepoisdefundada,aacademiaromanajseencontravasemi
abandonada,enfrentavaaoposiodasguildasetentava,semsucessosignificativo,umareformacurricular.
Suarecuperaotambmlevoudcadasparaacontecer,equandoofez,Parisjassumiraadianteira,
inaugurandoumaversoprpriadosistemaacadmicoquesereveloudeenormeimportnciafutura.
Entretanto,nestenterim,algumasoutrasacademiasestataiseramfundadaspelaItlia,comoemBolonhae
Milo,etambmsurgiamalgumasprivadasemBolonha,RomaeGnova,entreoutras.[27]

Estabilizao:aacademiafrancesaeasartesvisuais
SecoubeItliaomritodafundaodessenovotipodeinstituio,a
Franaseencarregoudelevaromodeloaumprimeiroestgiodegrande
ordemeestabilidade.Suasprimeirastentativasdeestabelecimentosde
academiascomoasitalianasaconteceramaindanosculoXVI,no
reinadodeHenriqueIII,especialmenteatravsdaatividadedeJean
AntoinedeBaf,quefundouumaacademialigadaCoroafrancesa.
Comoassimilaresitalianas,tinhaumcarteracimadetudofilolgico
filosfico,mastrabalhavatambmsobreconceitosrelativossartese
cincias.Emboratenhadesenvolvidoatividadeintensacomdebates
regulareseproduoterica,defendendoprincpiosclssicos,era
desprovidadeumaestruturaeducativaeteveumaexistnciabreve.Em
1635ocardealRichelieufundouaAcademiaFrancesa,dedicada
gramticadalnguafrancesa,marcandooinciodeumanormatizao
generalizadaeaceleradadavidaculturalfrancesa.[28]Seguindoo
exemplo,em1648umgrupodeartistaslideradosporCharlesLeBrun
fundouemParisaAcademiaRealdePinturaeEscultura,patrocinada
pelaregenteAnadeustria.Seuobjetivoerasemelhanteaoitaliano,
prestigiarosartistasetambmconcorrercomaguildaparisiensede
pintoreseescultores.Empoucotempoforamfundadasoutrasacademias
reaisparaadana(1661),amsica(1669)eaarquitetura(1671),todas
commesmosobjetivosreguladoresdesuasespecialidades.Depoisde
uminciopoucoefetivo,em1671aAcademiaRealdePinturae
EsculturapassouasercontroladaporJeanBaptisteColbert,que
confirmouLeBruncomodiretor.Elesatornaramoprincipalbrao
executivodeumprogramadeglorificaodamonarquiaabsolutistade
LusXIV,estabelecendodefinitivamenteaassociaodaescolacomo
Estadoecomissorevestindoadeenormepoderdiretivosobretodoo
sistemadeartenacional,oqueveioacontribuirparatornaraFranao
novocentroculturaleuropeu,deslocandoasupremaciaatento
italiana.Nesteperodoadoutrinaacadmicaatingiuoaugedeseurigor,
abrangncia,uniformidade,formalismoeexplicitude,esegundo
Baraschemnenhumoutromomentodahistriadateoriadaarteaideia
dePerfeiofoimaisintensamentecultivadacomoomaisaltoobjetivo
doartista,tendocomomodelomximoaproduodaAltaRenascena
italiana.Assim,aItliacontinuavaaserumarefernciainestimvel,
tantoquefoiinstitudaem1666umafilialemRoma,aAcademiada
FranaemRoma,tendocomoprimeirodiretorCharlesErrard,como

CharlesLeBrun:AapoteosedeLus
XIV,1677.AarteaserviodoEstado

AntoineCoysevox:AFamadeLus
XIVcavalgandoPgaso,17011702

objetivodeproverhospedagemeestruturadeapoioparaosvencedoresdoPrmiodeRoma,quepassavam
algunsanosnaItliaembuscadeaperfeioamento.Masenquantoqueparaosrenascentistasitalianosaarteera
tambmumapesquisadomundonatural,paraLeBruneraacimadetudooprodutodeumaculturaadquirida,
deformasherdadasedeumatradioestabelecida.[7][29]
Aestruturadaacademiafrancesadesdeoinciosedistinguiupelasuaestratificaodefinidaeseu
funcionamentoburocrtico,massuaregulamentaosseconsolidouem1655comaaprovaodeestatutos,
quedefiniramaseparaoentreosancioseosjovens,ouseja,osmembrosplenoseosestudantes,
organizaramocurrculo,osistemadeaulaseconferncias,einstituramosistemadasexposiespblicas
peridicasdaproduoacadmica,osfamososSales,ondeseconferiamprmiosaostrabalhosmais
qualificados.Tambmseconfirmouoeloentreaescolaeorei,quesecomprometeuafinanciarseu
funcionamentoeproverumasede.Comissoaacademiapassavaaserumainstituiodacoroafrancesa,
atendendosdemandasdapolticaculturaldamonarquia.Sintomaticamente,noanoseguintesuasedefoi
instaladanoPalciodoLouvre.Anosmaistardeforamfundadasvriasescolasprovinciaisnosmesmos
moldes,sobasupervisodocentroparisiense.SegundoSchwarcz,essaestruturarevelavaaexistnciadeuma
inclinaoparaentenderaartecomoumsistemaclaramentedemonstrveletransmissveldeacordocomregras
precisasquetinhamumcarterquasecientfico,ondeaprimaziadosacadmicosoumembrosplenoscomo
transmissoresdoconhecimentoedetentoresdaautoridadeeraindiscutvel.[30]Almdisso,comodisseSloane,
"Asideiasdegrandezamoralassociadaspessoadoreieseugovernoforamestendidas,em
parte,artequeporassimdizerestavaaseuservio.Mesmodesconsiderandoaeventual
qualidadedosresultadosproduzidos,seconferiacertanobrezasobrequalquerartequeestivesse
relacionadaaestasideiasgovernamentais.Nacionalismo,oamorpelaFrana,orespeitopela
autoridadeencarnadanopoderreal,eumdesejodeenraizaragrandezadaFrananopassado
longnquo,foramfatoresquecontriburamparaainegvelforadosistemaacadmico".[25]
Ahierarquizaodosgneros
ArepresentaodasvriasemoesfoicodificadaemdetalheporLeBrun,estendendosuadescrioparao
efeitodecadaumasobreafaceetambmsobreocorpo,[31]eosprpriosgnerosartsticosforamsubmetidosa
umaescaladeprestgio:notopoestavamostemashistricos,seguidopelos"gnerosmenores",oretrato,cenas
docotidiano,apaisagemeanaturezamorta.Estahierarquiadegnerosfoioficializadaem1669emuma
palestradotericoesecretriodaacademia,AndrFlibien,efoiadotadaportodasasoutrasacademiasquese
fundaram.DerivadadecritriospraticadosnoRenascimentoequetinhamorigemnaGrcia,definiaa
valorizaodemercadodasobrasbemcomooespaoquecadagruporecebiaemexposies,almde
emprestarumprestgiocorrespondenteparaosseusrespectivospraticantes.Ognerohistrico,omais
apreciado,incluaobrasqueveiculavamtemasdecarterinspiracionaleenobrecedor,essencialmentedefundo
tico,podendoincluir,almdeimagenspropriamentehistricas,peasreligiosas,mitolgicasoudederivao
literria,consistentescomatradiofundadapormestrescomoMichelangelo,RafaelSanzioeLeonardoda
Vinci.Nosretratosseincluamdescriesdepessoasemgrandesformatos,adequadasparaasuaglorificao
pblica,mastambmpeasmenoresdedestinaoprivada.Ascenasdocotidiano,tambmconhecidascomo
cenasdegnero,retratavamavidacomum,aspaisagensofereciamperspectivasdanaturezavirgemidealizada
oupanoramascitadinos,easnaturezasmortasconsistiamemagrupamentosdeobjetosdiversosem
composiesformais.Ajustificativadestahierarquizaoestavanaideiadequecadagneropossuaumafora
moralinerenteeespecfica.Assim,umartistapodiatransmitirumprincpiomoralcommuitomaispodere
facilidadeatravsdeumacenahistricadoque,porexemplo,atravsdeumanaturezamorta.Ademais,
seguindoconcepesgregas,acreditavasequeamaiselevadaformadearteeraarepresentaoidealdocorpo
humano,daquepaisagensenaturezasmortas,ondeohomemnoaparecia,tinhampoucoprestgio.Tendo
primariamenteumafunosocialedidtica,aarteacadmicapreferiaasgrandesobrashistricaseosretratos
emgrandesformatos,maisadequadosaumavisualizaoporgrandesgruposdeespectadoresemaisaptospara
decorarespaospblicos.[32][33]
Crticasecontradies

Juntocomessasistematizaosurgiuoproblemadaseletividadee
dogmatizaoexcessivasdaprticaartstica,oquelogo
desencadeouprotestoscontraarigidezdadoutrina.Partedos
argumentoscontrriosseorganizaramrevalorizandoaNatureza
comoelanomundorealcomofontedeinspiraolegtima,[21]e
partenasceudapolmicadesencadeadapelafamadeRubens,um
grandecolorista,apresentadocomoumaalternativaparaoestilode
Poussin,queprimavapelanfasenodesenhoeeraentoomais
importantedospintoreshistricosfranceses.LeBrundecidiu
oficialmenteemfavordodesenho,masnaprticaoproblema
NicolasPoussin:MidaseBaco,obra
continuousemsoluo.[34]Umaterceirafontededesconfortoentre
ilustrativadoprestigiado"gnero
osacadmicosfoiaquestodecomoencaixarognio
histrico",queincluatemasmitolgicos
independentenoseuesquema.Tradicionalmentelouvadocomoum
indivduodedotesexcepcionais,ognio,peloprpriobrilho
incomumdesuaproduo,assumiaprerrogativasdeliberdadecriativadificilmentesujeitveisformalizao
acadmica.Seuespritooriginal,essencialmenteindividualista,suanfasenaimaginaoesensibilidade
individuais,faculdadessubjetivas,eramumaafrontanoodequeaartepodiaserintegralmenteensinada
atravsderegrasprecisaseautomaticamentenegavamauniversalidadedadoutrinaacadmica.Tantoafigura
dognioquantoosoutrosargumentoscontestavamemsumaoprimadodaRazocoletivizanteeimpessoalna
arte,quenortearaafilosofiaacadmicaortodoxa.Apolmicanofoidecididaemdefinitivoereaqueceuse
periodicamenteaolongodossculosseguintes.[21]Poroutrolado,aindaqueaacademiafosseestreitamente
ligadaaoEstadoefosseinfluenciadadeformaimportantepelaIgreja,asimplesorganizaodetalfrumde
discussodearteestimulouodesenvolvimentodaEstticacomoumadisciplinaautnomaefavoreceuo
aparecimentodesingularidadesregionaiseindividuais.[35]
Outrasartes:DanaeMsica
TambmItliaaFranadeveoprimeirodesenvolvimentodesua
danacortes,eosprimeirostratadossobreoassuntoforamitalianos.
JenniferNeviledissequeosbailarinosdonorteitalianoensinaramtodas
ascorteseuropeiasadanar.DesdeotempodeLusXIImestresde
danaitalianosestabeleceramumasriedenormascoreogrficas
rapidamenteadotadasnaFrana,ecoletneasdemsicaitalianapara
danacirculavamemabundncia.Aarteeraregidaporumaguilda,a
CorporationdesMntriers,quefuncionavadesdeosculoXVe
formavatodososmestresdedana,educadosnosnacoreografiamas
tambmnacomposiomusicalenaprticadeinstrumentos,iniciando
osestudos,comonasoutrasartes,emtenraidade.Entretanto,a
transmissodoconhecimentoaindanohaviasidosistematizadae
institucionalizada.[36]
UmmovimentonessesentidoaconteceuquandoLusXIVfundoua
AcademiaRealdeDanaporpetiodealgunsmestresdedana,eno
mesmoatooreielegeutrezedosmaisantigoscomoacadmicos.Suas
funesdeveriamserelevaraqualidadedaarteeorganizaroensino,
considerandoadanacomoumaformadeconhecimentoque
proporcionariaaosseuspraticantesumpreparofsicotilparatodasas
situaesdavida.Infelizmenteasatividadesdestaacademiaso
Letraspatentesdafundaoda
escassamentedocumentadas,praticamentenadaseconhecesobreseus
AcademiaRealdeDana
mtodos,nadaelaboraramnateoriasobreestaarte,oupelomenosnada
sobreviveu,eoqueseconhecederivaantesderelatossobre
apresentaesdebailadoscortesos,quesobastanteilustrativosdos
resultadosobtidos.[37][38]Apartirdestasevidnciassabeseque,comonasoutrasartes,adanatingiusede

coressimblicasepolticas,versandosobretemasmitolgicosehistricoseprojetandosobreafiguradorei
todaaglriaetodaavirtude.LusXIVtinhaelevadoapreopeladanaeseapresentoupessoalmenteemvrias
oportunidadescomoprotagonistadebailadossuntuososdiantedetodaacorte,incorporandoafiguramticado
ReiSol.OprlogodoBalletdeFlore,dadcadade1660,umaencenaocomcanto,msicainstrumentale
dana,fala:"Esteballet,tomadoemseusentidoalegrico,assinalaapazqueoreirecentementeconcedeu
Europa,aabundnciaeafelicidadecomqueelecoroaseussditos,eorespeitodetodosospovosdaTerra
porSuaMajestade".[39]
FundousepoisumaideologiaquepermaneceuinfluenteatosculoXVIII,queenalteciaumaaparnciafsica
impecveleumcomportamentosocialelegante.Extraasignificadosdeumatradiodeetiquetacortesmais
antigaesimbolizavaumacondiodedesenvolvimentofsicoeatuaoemsociedadequedeveriamservirde
modeloparatodosossditos.Deixandodeserummeroentretenimentoouostentaodeluxodacorte,adana
passouaserumarepresentaoteatralizadadeideiasarticuladaspoliticamente,queemsuacomplexidadee
refinamentoilustravamarigorosaredederelaesdoespaosocial.[40]
Todaatividadecoreogrficaestavanadependnciadamsica.Havia
grandevariedadededanaspadronizadas,comoachaconne,o
passepied,asarabande,aentre,apassacaille,agavotte,ominuet,a
gigueeorigaudon,queeramtambmformasmusicaiseeramdanadas
emsolosouemgrupos.Cadaumadessasdanasveiculavauma
impressodistinta,comoporexemplo,agigueerarpidaeenrgica,
commuitossaltosasarabandeeraumadanaausteraelenta,ominuet
secaracterizavapelagraaeagilidade,eaentregraveeraamais
ritualsticaesolene.CarolLeedissequeapesardeosestatutosda
academiadedanapreveremumaestruturapotencialmenteeficaz,na
prticaelapermaneceuapenascomoumcentrodeconvviosocialeno
deensino.Essaacademiasobreviveunessasbasesat1780,comas
guildascontinuandoadominaracena.Oresultadomaissignificativoda
academiasedeveuaotrabalhoindividualdeumdeseusdiretores,Pierre
Beauchamp,afamadoemtodaaEuropa,quedesenvolveunovas
tcnicaseoprimeirosistemadenotaogrficadacoreografia,masa
teorizaodadanafrancesanoiniciousenonosculoXVIII,com
RaoulFeuillet,PierreRameaueJeanGeorgesNoverre,eento
desenvolveuserapidamente,dandoaobailarinoummelhorstatus
social.[41][42]

LouisGuillaumePcour:Coreografia
paraumaentre,baseadanosistema
deBeauchamp

Emvistadofracassodapropostainicial,LusXIVdirecionousuaatenoparaaAcademiaRealdeMsica,
criandonelaumcorpodebaileerenomeandoacomoAcademiaRealdeMsicaeDanaem1672,anoemque
JeanBaptisteLullyassumiuadireo.Homemambicioso,Lullyinstaurouumaverdadeiraditadurasobrea
msica,danaeteatrodopas,esemsuaautorizaonenhumteatropodiaoferecerespetculos,com
penalidadesseverasparaosinfratores.[43]Apesardoseucarterserinvariavelmentedescritocomoardilosoe
desptico,foiumgrandeartista,consideradoofundadordaperafrancesa,eatravsdela,juntocomPhilippe
Quinault,foioreformadordadicodapoesianacional,docantolricoetambmdastcnicasdedana,da
representaodramticaedacenografia,unificandotodasestasartesnumtodocoesoepoderosoquesetornou
umsmboloculturaldanao.[44][45]Asatividadesdestaacademiaerammaisgerenciaisdoqueeducativas,e
naprticafuncionoumaiscomoumacompanhiadeproduodeperas,contemplandoapenasosaspectosde
ensinonecessriosparagarantiraperidicasubstituiodosmsicosdasuaorquestra,permanecendoa
principaltransmissodoconhecimentodentrodombitodasucessofamiliar.Mesmoassim,ainstituiotudo
monopolizou,eestabeleceuumelevadopadrodequalidadenaprticaorquestraleteatral,impondoumnovo
gostosobreopblico.NovamenteaartefoipostaaserviodoEstado,ercitasgrandiosasfizerampartedo
programaculturaledapropagandadoabsolutismofrancs.[46]

precisoressalvar,porm,queasescolasprofissionalizantesdemsicanonasceramnaFrana.Aprimeira
grandeescolademsicadoocidentedequesetemnotcia,oOrfanotrfio,datadosculoIV,fundadoem
ConstantinoplaporConstantinoI.Comoonomesugere,eraumorfanato,ondemeninosrecebiamuma
educaomusicalesmerada.Suasinterpretaescorais,sempredemsicasacra,atraammultidesea
instituiosetornoupoderosaeinfluentepormuitossculos,produzindoumasriedemsicosecompositores
importantes.[47]Outrosestabelecimentossimilaresaparecerammaistarde,comooOrphanotrophiumdeRoma,
postosobaproteopapal[48]aolongodaIdadeMdiaoensinodateoriamusicalmasnodaprticaj
faziapartedocurrculodasprimeirasuniversidades,juntocomasoutrasartesliberais,porserconsideradaum
ramodamatemtica,[49]edesdeosculoXVsepodiamobtergrausuniversitriosemmsicanaInglaterra.
MassegundoBianconi,omodeloadministrativoinstitudopelaFranadeLusXIVnoteveparalelos
anterioresnememestruturanememobjetivo,inaugurandoatradiodosmodernosconservatrios.[46]
Arquitetura
AAcademiaRealdeArquiteturafoioutradasacademiasreaisfundadas
porLusXIV.Seuprimeirodiretor,FranoisBlondel,foiincumbido
comatarefadecriarumcurrculo,codificandoosprincpiosdoprojeto
clssico,deformasemelhanteaoqueaconteciacomapintura.Tambm
deveriadisseminaroconhecimentoatravsdeduaspalestrassemanais.
Ocernedadoutrinaarquitetnicaeraosprincpiosdoarquitetoda
RomaAntigaVitrvio,comalgumainspiraonostratadistas
renascentistascomoAlberti.Seutrabalhocontribuiuparadisciplinaro
quesepercebiacomoexcessosdaarquiteturabarroca,estabelecendo
umafilosofiadeclareza,harmoniaeequilbrio.Emseudiscurso
inaugural,Blondelconvocouosestudantesparaamissoderestaurara
arquiteturaaoseuantigoesplendor,eenfatizouanecessidadedeum
estudoslidoedeamplohorizonte.SeutratadotericoCours
d'Architecture(1675)foioprimeiroaserescritonaFrana.Suasideias
foramcorroboradasporRenOuvrardnotratadoArchitecture
harmonique(1677),acrescentandoqueaBelezaderivadeumsistema
clarodepropores,similaraoqueeraencontradonamsica,insistindo
FranoisBlondel:Frontispciodo
Coursd'Architecture

aindamaisqueBlondelnaestritaobservnciadasregrasclssicas.[50]

Origordasistematizaonodemorouaseratacadoporumarquiteto
quepermaneciamargemdaacademia,ClaudePerrault.Perrault
elaborouumanovatraduodeVitrvioe,aproveitandopassagensemqueoantigomestrelouvavaaliberdade
deumarquitetohelenista,defendeuumaflexibilizaonoprogramaacadmicoeafirmouquesuapocano
seguiaomesmogostodosromanos,equeporissoumaadernciaestritasregrasantigasimpediriatodoo
progresso.Logoseacendeuumapolmicaentreos"antigos"eos"modernos",queseestendeuporumsculo
inteiro.Seuirmo,CharlesPerrault,quesetornouumacadmicoinfluente,continuounasualinha,advogando
aliberdadedecriaosemanecessidadedasanodopassado.[50]
Osprincpiosacadmicosforamrepetidamentequestionadosaolongodosanos,masainstituiopdemostrar
umaflexibilidadesuficienteparaabsorverinovaesecontinuarcomoumainstncianormativaprestigiadae
influente,norteandoasmaisimportantesobrasarquitetnicasrealizadasnesseperodo,revestindoasdeuma
solenidadecaractersticaesubmetendoosprojetosaumahierarquizaorigorosa.Somenteedifciospblicose
osdepossedacasarealpodiamostentartodaapanpliadasordensmaiores,diferenciandoosdaedificao
mesmodaaltanobreza,queficavalimitadaaumesquemamenosimponente,compoucavariao.[51]

Omtododeensinoacadmico

Umadescriodomtododeensinoempregadoparaapinturapode
servircomoexemplogeral.Aprimeiraacademiafrancesaeramais
umcentroorganizadordoqueumaescola,poisoprincipaldo
ensinoeradadonosatelisdosmestres,comquemosdiscpulos
viviameaquemajudavamcomopartedeseuaprendizado,oque
refletiaaheranadosistemadasguildas.Consolidandoseaescola,
comotempopassouseaoferecervriasdisciplinasprticasnas
suasprpriasdependncias.Mesmoentreosdiscpuloshaviauma
gradaohierrquicacorrespondenteaograudeseuprogresso.Os
novatosiniciavammaiscomoservosdomestredoquecomo
WilhelmBendz:Classedemodelovivo,
aprendizes,edesempenhavamtodasastarefasmaisbraaisdo
1826.
atelier,comolimparolocal,acenderofogonoinvernoe
providenciarventilaonovero,cuidardaconservaodos
materiaisepreparlosparausodosdiscpulosgraduadosedomestre.Nopoucotempoquelhesrestavaeram
introduzidosnodesenhoelementarenacpiadeobrasdidticasdegravuraoudesenho,quereproduziam
composiesdemestresconsagradosmodernosepeasdaAntiguidadeclssica.Aseguir,passavamacopiar
esculturas,edepoisdesenhavamapartirdomodelovivo.Acpiadeobrasconsagradaseraumpasso
indispensvelparaaaquisiodeumsensodeformaeestiloedesenvolveraaptidonarepresentao
anatmicaenomanejodaluzesombraparaacriaodevolumes.Quandoeraconsideradocapacitadoem
todososaspectosbsicosdacriaoeraautorizadoatentaroingressoformalnaacademiacomoestudante,
sempreatravsdarecomendaodeummestrejmembroemedianteaapresentaodeumportefliode
desenhosacabados.Seaceito,ingressavaeiniciavaumaetapadequalificaosuperior,comestudos
aprofundadosdeanatomia,tcnicasartsticasespecficasacadamodalidadedearte,geometria,perspectivae
culturageral,incluindoteoriadaarte,religio,mitologiaehistriaantiga.[6][30]
Ocorpotericoquenorteavaoensinoacadmicodeviamuitonoo
deinterdependnciadasartesentresiecomasartesliberais,ondea
literaturaearetricadesempenhavamumpapelimportante.Partedo
ensinoerarealizadotomandoseumaobracomotemadeumapalestra,e
apartirdelaumpreceptordiscorriasobreassuasqualidadesedefeitos
tcnicos,sobresualinhagemestilsticaesobreseussignificadose
refernciasparaouniversoculturalcomoumtodo.Porexemplo,muitos
dostratadosdepinturaerambaseadosemobrassobreretrica,poisesta
artebuscavadesenvolveracapacidadedeatrairaatenodaaudinciae
convencladopontodevistadefendidonodiscurso.Obomorador
faziausodeumasriedefigurasdelinguagem,deumagestualidade
eficiente,deexpressescuidadosamenteselecionadasnafaceepor
vezessevaliaatmesmodostrajesqueusava,recorrendoatodosos
recursosparatentarformarparaaplateiaumpanoramasobreotema
tratadoquetinhamuitoocarterdeumadramatizaoteatraledeuma
CharlesLeBrun:Aadmirao,parte
visualizaomental.Boapartedesserepertriodalinguagemverbale
deumasriedegravurassobrea
daencenaofoitranspostodiretamenteparaasartesvisuais,edeu
expressodasemoesoferecida
origemaumaiconografiapadronizadaque,comotempo,formouos
comomodeloparaosalunos
elementosbsicosdalinguagemvisual,assimcomoaspalavrasosodo
discursofalado,sendocompreendidosportodossemdificuldadee
carregandoautomaticamentealeituradecadapersonagempintadodedeterminadamaneiraparaumsignificado
convencionalprestabelecido.[52]
Paraarealizaodeumaobrahistricabemsucedidaopintordeveriadominarumamplorepertriodeformas
padronizadasdeexpresso,queveiculavamsignificadosprecisos.Nasclassesseofereciammodelosde
expressesfaciais,deatitudescorporais,deambientaocnicaepaisagsticadosgruposdefiguras,de
representaodevesturio,seexplicavaasimbologiadascoresedosgestos,paraqueosalunososabsorvessem
ereproduzissemmaistardeemobrasnovas.Numaobrahistricatudoerasmbolo,aluso,conveno,cada
elementoindividualnaobratinhaumsignificadoeumajustificativaparaestarl,eoparadoxodestaarte

altamenteritualizadaeraquepretendiarepresentaraverdadeira
natureza,masnoumanaturezanatural,nosentidoderealismo
descritivo,masumanaturezacorrigidaeexibidaemsuasformasideais,
purificadasdosacidentesedefeitostransitriosencontradosnosobjetos
domundoreal.[53][54]Entretanto,almdedominarosimbolismodas
formas,opintordeveriapossuirumprofundoconhecimentodasformas
naturais,abasedetodaarepresentao,oqueaproximavaaarteda
cinciaeainstituacomoumaformadeaquisioetransmissode
conhecimento.Porissoagrandeinsistncianotreinamentopreliminare
prolongadonasdisciplinasdaanatomia,dageometria,daperspectivae
dodesenho.Flibienem1669escrevera:
"(Oartistaprimeiro)deveterumperfeitoconhecimentodacoisaque
pretenderepresentar,daspartesqueacompem,edosmeiospelos
quaissedeveproceder.Eesteconhecimentoqueobtido,eque
criadoatravsdessasregras,oquechamodeArte.[55]
Maselereconheciaqueameraimitaodascoisasnaturaisum
processomecnico,eograndeartistaseriaaqueleque,usandoo
conhecimentotcnico,oaplicasseparaarepresentaodosfeitosnobres
dahumanidade,comosefosseumverdadeirohistoriador.[56]Depoisde
vriosanosdeumaprendizadogradualesistemticoosdiscpuloseram
PedroWeingrtner:Estudodenu,
autorizadosaajudarnaelaboraodasobrasdosmestres,jqueo
1878,umdosinmerosestudos
trabalhonoateliererasemprecoletivo.Regularmenteeramrealizadas
anatmicosimpostospeladisciplina
provasprticasparatestaroprogressodosalunos,concedendose
acadmica
prmiosaosmaisbemcolocadosemsalespblicos.Atingidoumnvel
adequado,eralhespermitidoinscreverobrasnograndeSalooficial
paratentaroPrmiodeRoma,oprmiomximodaacademia,queautomaticamenteconcediaaovencedoro
ingressonaacademiacomoassociado,depoisdeumperododeaperfeioamentonaItliasobaorientaode
mestresfamosos,ondepodiaentraremcontatocomumgrandeacervodepeasdaAntiguidadeedaproduo
maisgabaritadadoRenascimento.Aetapafinalnaascensoprofissionaleraaaceitaodoassociadocomoum
membroplenopelaacademia,oqueotornavaum"acadmico",oquedependiadesuaconstncianasexibies
nossalesedapermannciadesuaproduoemumpatamardeexcelncia.[6][30]

Transformaes,declnioedifusodomodelofrancs
DepoisdofimdoreinadodeLusXIVoestiloacadmicofortementeassociadosuamonarquiacomeouase
difundir,acompanhandoocrescimentodanobrezaurbanaeoaparecimentodeumasriedeoutrasacademias
importantespelaEuropa,inspiradasnosucessodoexemplofrancs:Nuremberg(1674),Polnia(1694),Berlim
(1697),Viena(1705),SoPetersburgo(1724),Estocolmo(1735),Copenhage(1738)eMadrid(1752).Nos
sculosXVIIIeXIXdiversasoutrasacademiasmenoresapareceramemvriascidadeseuropeiaseomodelose
expandiuparaaAmrica,sendofundadaem1783aAcademiadeSoCarlosnoMxico,em1805aAcademia
deBelasArtesdaPensilvnianosEstadosUnidos,[6][33]eem1826aAcademiaImperialnoBrasil.[57]
Enquantoisso,naItliaapareciaoutrograndecentrodeirradiao,Veneza,lanandoatradiodasvistas
urbanasedos"caprichos",cenaspaisagsticasfantasiosaspovoadasderunasdaAntiguidade,quesetornaram
prediletasdosnobresviajantesnoGrandTour.[33]
Mesmocomsuaamplairradiao,osistemaacadmicocomeouaserseriamentecontestadoatravsda
atuaodeintelectuaisligadosaoiluminismo.Paraeles,oacademicismohaviasetornadoummodelo
ultrapassado,excessivamentergidoedogmticocriticavamametodologia,quejulgavamproduzirumaarte
meramenteservilaexemplosantigos,econdenavamaadministraoinstitucional,queconsideravamcorruptae
desptica.[58]Entretanto,umiluministaimportantecomoDiderotsubscreveumuitodoidealacadmico,
apoiavaahierarquiadosgnerosedisseque"aimaginaonocrianada".[59]NofinaldosculoXVIII,

acompanhandootumultodaRevoluoFrancesa,searmouuma
verdadeiracampanhacontraoensinodaAcademia,quefoiidentificada
comoumsmbolodoAntigoRegime.Em1793opintorJacquesLouis
David,antigovencedordoPrmiodeRomaeintimamenteligadoaos
revolucionrios,assumiuadireodosassuntosartsticosdanova
repblicae,depoisdeacatarasolicitaodenumerososartistas
insatisfeitoscomaburocraciaesistemadeprivilgiosdainstituio,
dissolveuasacademiasparisiensesetodasasoutrasacademiasreaisdo
interior.Contudo,aextinodasantigasescolasfoitemporria,poisem
seguidafoiorganizadoumComitparaasartes,quelevoufundao
em1795deumanovainstituio,oInstitutodeFrana,queincluauma
seoartsticaeseresponsabilizoupelareorganizaodosistemade
artesnacional.[58]
AsmudanasnaFrana,contudo,forammaisnominaisdoquereais.Os
cursosdeartevoltaramafuncionaremlinhasgeraisnosmesmos
moldesdeantes,damesmaformaseressuscitouahierarquiados
gneros,osprmiosesalesforammantidos,afilialemRoma
permaneceuativa,eoEstadocontinuouaseromaiorpatrocinadorda
arte.QuatremredeQuincy,osecretriodonovoInstituto,quenascera
comoumaparelhodarenovaorevolucionria,paradoxalmente
acreditavaqueasescolasdearteserviamparapreservartradies,eno
parafundarnovas.[58]Asmaioresnovidadesqueeleintroduziuforama
ideiadereunificaodasartessobumaatmosferadeigualitarismo,
eliminandottuloshonorficosdosmembrosealgunsoutrosprivilgios,
esuatentativadetornaraadministraomaistransparente,decarter
eminentementepblicoefuncional.Nareinterpretaodateoria
platnicadequeasartessoquestionveisporseremimitaes
imperfeitasdeumarealidadeidealabstrata,considerouestaideiaapenas
numaesferamoral,politizouaerepublicanizoua,relacionandoa
verdadedasartesverdadedasinstituiessociais.Edissequea
realidadepolticadarepblicaeraumreflexodarepblicadasartesque
elebuscouinstaurar.Masparaalmdasideias,naprtica,o
autoritarismo,quefoiumdosmotivosalegadosparaaextinodas
academiasreais,continuouaserpraticadonaadministrao
republicana.[60]

JacquesLouisDavid:Ojuramento
dosHorcios,1784.Umatpicaobra
histricadoperodoneoclssico,
polticaeeticamenteengajada

AntonioCanova:Napoleocomo
Martepacificador,1811,umsmbolo
do"imperialismocivilizatrio"
glorificado

Outravertentedeataqueaomodeloacadmicosurgiuatravsdosprimeirosromnticos,naviradadosculo
XVIIIparaosculoXIX,quepregavamumaprticacentradanaoriginalidadeeindependnciaindividuais.
Diziaemtornode1816ThodoreGricault,umdosexpoentesdoromantismofrancs:
"Essasescolasmantmosseusalunosnumestadodeemulaoconstante...Observocomtristeza
quedesdeotempodoestabelecimentodessasescolashouveumgrandeefeito:deramservioa
milharesdetalentosmedocres...Ospintoresentramalinovosdemais,eporissoostraosde
individualidadequesobrevivemAcademiasoimperceptveis.Podesever,comrealdesgosto,
cercadedezoudozecomposiestodoanoquetmumaexecuopraticamenteidntica,poisna
suabuscadeperfeioperdemaoriginalidade.Umasformadedesenhar,umtipodecor,um
arranjoparatodosossistemas..."[61]
ParaRobertRosenblum,comNapoleoseouviuo"cantodocisne"doconceitodeartecomoveculodevalores
moraiseespelhodavirtude.Eledesenvolveuativopatronatoeempregandoosartistaspararetrataremaglria
desuapessoa,daptriaedesuasconquistaspolticasemilitares.Depoisdeleafragmentaoe
enfraquecimentodosideaiscomearamasefazervisveiseirreversveis.[62]Comoarrefecimentodoardor
libertriodosprimeirosromnticos,comofracassofinaldoprojetoimperialistadeNapoleo,ecoma

popularizaodeumestiloecltico,quemesclavaromantismoe
neoclassicismoadaptandoosaospropsitosdaburguesia,quese
tornavaumadasmaiorespatrocinadorasdasartes,observouse,como
disseSchwarcz,oaparecimentodeumsentimentogeralderesignao,e
umacrescenteprevalnciadogostoindividualdoburguscontraos
sistemascoletivosidealistas.Logoasprefernciasdestaclassesocial,
agoratoinfluente,penetraramnasescolassuperioresesetornaram
objetodignoderepresentao,alterandoseahierarquiadosgnerose
proliferandoosretratosetodososchamadosgnerosmenores,comoa
cenadocotidianoeanaturezamorta,oqueseacentuoumedidaqueo
sculoprogredia.[63]
Oapoiodosburguesesaosacadmicoseraumaformadedemonstrar
educaoeadquirirprestgiosocial,aproximandoosdaselitesculturais
epolticas.Enfim,orevivalismoNeogtico,odesenvolvimentodo
JeanAugusteDominiqueIngres:
gostopelopitorescocomoumcritrioestticoautnomo,oresgatedo
RetratodeLouisFranoisBertin,
ecletismohelenstico,oprogressodosestudosmedievalistas,
1832,umaclebreimagem
orientalistasefolclricos,acrescenteparticipaofemininanaproduo
consagratriadaburguesiaascendente
dearte,avalorizaodoartesanatoedasartesaplicadas,abriramoutras
frentesdeapreciaodasartesvisuais,encontrandooutrasverdades
dignasdeapreoquehaviamsidoantesdesprezadaserelegadasparaas
margensdaculturaoficial.[35][64][65]Tambmaarquiteturaacadmica,soboimpactodessasnovastendncias,
passouamostrarumecletismoluxuriante,sobrecarregandodeornamentaes,queempregavaarbitrariamente
refernciashistricasdspareseelementosexticosdooriente,comissocriandomuitasvezescriavaespaosde
poucafuncionalidade.[66][67]Comoresultadodessagrandetransformaocultural,omodeloeducativo
acadmico,parasobreviver,tevedeincorporaralgumasdessasinovaes,masmanteveemlinhasgeraisa
tradioestabelecida,conseguindosetornaratmaisinfluente,continuandoainspirarnosaEuropa,mas
tambmaAmricaeoutrospasescolonizadospeloseuropeus,aolongodetodoosculoXIX.[68]
Outrofatornessarevivescnciaacadmica,mesmodiantedeumcenrio
emprofundamutao,foiareiteraodaideiadeartecomoum
instrumentodeafirmaopolticapormovimentosnacionalistasem
vriospases.ComolembrouKaufmann,
"Afundaodegaleriasnacionaiseoutrasformasdeinstituies
nacionaisdearteemvriospasesdaEuropa,adecoraodeedifcios
pblicoseainstalaodemonumentos,foramemgrandeparte
inspiradospelodesejodesedeterminarocarternacionaldaarteou
dedemonstrarcomoartefatosculturaispodiamrefletirtraos
AperadeParis,exemplotpicodo
nacionais.Motivaessimilaresguiarammuitodaliteraturasobrearte
desdeofimdosculoXIXatmeadosdosculoXX.Emlivroseartigos
ecletismoarquitetnicodofimdo
incontveis,aarteeraexplcitaouimplicitamentevistacomooproduto
sculoXIX
deumaentidadedistinta,aqual,comofezGoethe,foiprimeiro
identificadacomaexpressodeumaculturamasento,comoem
Herder,comumpovo,efinalmente,quandoaspessoasvieramaseidentificarcomumanao,
comanao.Umavezquearaapoderiatambmserumsubstitutoparaoconceitodepovoou
nao,oupresumidacomobasedaformaodeumpovo,ideiasracistasestavamenvolvidasem
muitodessediscurso.Mesmonoesgeogrficasmaisamplas,comonorteversussul,ocidente
versusoriente,tambmentraramnodiscursoeforamcombinadasaoutrosconceitos...num
esforodedeterminarcomoaarteeradefinidaoulimitadapelageografia,erelacionadacom
povosparticularesemlugaresparticulares...Ocultivodofolclore,afundaodemuseusde
histria,deartepopular,deartesanato,eaescritadehistriasnacionais,sotodossignosda
criaodeidentidadesnacionaisnestapoca.[68]

ComodisseKino,osculoXIXfoioperododeapogeudasacademias,
nosentidodequesuaproduosetornouextremamentebemaceita
entreumpblicomuitomaisvastomasmuitasvezesmenoscultoe
menosexigente,dandoarteacadmicaumapopularidadetogrande
comoadequehojedesfrutaocinema,ecomumatemticaigualmente
popular,abrangendotudo,desdeostradicionaistemashistricosat
vinhetascmicas,deretratosadociadosesentimentaisacenas
medievalistasoupitorescasdepasesexticosdooriente,algo

WilliamAdolpheBouguereau:O
caranguejo,1869,cenasdavida
comumcomotemadignoda
representaoacadmica

impensvelduranteoAntigoRegime.[3]Oparadoxoqueaomesmo
tempoemqueatingiamseuauge,iniciavaseudeclnio.Poroutros
setoresdacrticaasacademiaseramconfrontadas,edecertaforma
enfraquecidaspornovastendnciasdeatribuiodevaloresttico,epor
umamultiplicidadedenovasvisessobreanatureza,sobreanatureza
darepresentaoesobreoquesignificavabeleza,formaevalor.Antes
desprezadocomoolocalondea"verdadeira"belezaabelezaideal
eradesfiguradapelosacidenteseazaresdotempoedodestino,o
cotidianopassouaserafonteprimriadaartemaisvital,especialmente
comocrescenteprestgiodemodalidadesderepresentaoformuladas
pelasescolasdonaturalismoedorealismo,dasegundametadedo
sculoXIXemdiante.Agoraconsideradacomodinmicaenomais
comoincertaouinevitavelmentedefeituosa,anaturezacomumpassou,
paraasnovascorrentes,aserumafontedevaloreumestmulopara
experimentaes,adaptaesemudanas,numapocaemqueas
cinciasconheciamtambmgrandedesenvolvimento,colocavama
naturezasobsuaslentes,contestavamdogmasreligiososefaziam
descobertasperturbadorasquealteravamaformacomoomundoera
concebidoedescrito.Nessaesteira,muitaartecomeouadaratenoao
processodecriaocomoumtpicodeinteresseemsi,esepreocupar
emcaptarojogoentreforasdinmicas,deixandogradualmentedelado
sistemasconceituaisapriorsticosepurezasestticasabsolutas.[69]
Aindaqueestasejaafasequeatraiumaiscrticasposteriores,no
significaqueasacademiastenhamficadodespovoadasdeartistasde
grandemritoeenormefamaemseutempo,equerecentemente,depois
delongoolvido,vmganhandonovaprojeo.[70]

JeanLonGrme:Vendedorde
pelesnoEgito,1869,umapeloao
exotismodooriente

Diantedainsatisfaodecrescentenmerodeartistasexcludosdos
salesoficiaisdaacademiafrancesa,em1863NapoleoIIIinstituiuo
SalodosRecusados,queconsideradoumdosmarcosiniciaisdo
modernismo.Mesmocomessaconcesso,areaodopblicofoi
negativa,eumacrticaannimapublicadanaocasioresumeaatitude

geral:
"Estaexposiotristeegrotesca...salvoporumaouduasexceesquestionveis,nohuma
nicaobraquemereaahonradeserexibidanasgaleriasoficiais.Hatmesmoalgodecruel
sobreestaexposio,aspessoasriemcomosetudonopassassedeumafarsa".[1]
SeguindooexemplodeCourbet,queem1855abriraumaexposioindividualaquechamoudePavilhodo
Realismo,em1867Manet,recusadonoSalooficial,exibiudeformaindependente,eseisanosdepoisum
grupodeimpressionistasfundouoSalodosIndependentes.Apartirdessasiniciativasomercadodearte
comeouaseabrirparaescolasalternativas,enquantoquemarchandsdenovoscriadoresesociedadesprivadas
iniciavamcampanhasagressivasdedivulgaodeseusprpriosartistas,abrindovriosespaosdeexposio
paracaptarointeressedopblicoconsumidorburgus.Tambmoscrticoseliteratosindependentes
desempenharamumpapelimportantenodeslocamentodocentrodegravidadeeconmicaesocialdosistema
dearte,protegendoepromovendovriosartistasnoacadmicoseprovendoumaespciedeeducao

informaldopblicoatravsdapublicaodeartigosnaimprensa,quesetornouumgrandefrumdedebates
artsticos,edeamploalcance.Nesseprocesso,ainstituiooficialdaacademia,orarenomeadacomoEscolade
BelasArtesetendocortadasualigaocomogoverno,comeouaperderterrenorapidamente,iniciandoseu
declniocomoinstnciaconsagradoraeeducativa.[1][71][72]

Outrasgeografias
Nopossveldescreverasparticularidadesdodesenvolvimentodafilosofiaacadmicaemtodosospasese
regiesondeelafoicultivadasemtornaradescrioexaustiva.Denis&Troddassinalaramqueestudos
recentesvmfazendoumlevantamentodessasderivaes,evidenciandoqueaocontrriodeumcenrio
unificado,aindaquecompartilhandodemuitosprincpiosgerais,oacademicismo,emespecialnosculoXIX,
foiumcaleidoscpiodeteoriaseprticasdiferenciadas.[73]Seguemalgunsdadossobrealgumasescolas
regionaisattulodeexemplo.
Inglaterra
DuranteoRococ,naInglaterra,ondeem1768foifundadaaRoyal
Academy,aortodoxiadaacademiabarrocafrancesasofreuumadas
primeirastentativasconsistentesdeadaptaoaosnovostemposea
outroscontextos,atravsdaatuaodeJoshuaReynolds,chamado
porDenis&Troddde"osintetizadoracadmicoarquetpico".Para
Reynoldsopropsitodaarteiaalmdabuscaobsessivapor
unidadeseestruturasclssicas,procurandoemvezdaraoproduto
umavisualidadedenfasemaismaterial,maiscorprea.[69]Emseu
IXDiscurso,de1780,escreveu:
"Aartequeprofessamostembelezaporcausadeseu
objeto,quenossodeverdescobrireexpressarmasa
belezaquebuscamosgeraleintelectual,umaideia
quesubsisteapenasnamenteoolhonuncaaviu,nem
amoaretratou:umaideiaqueresidenocorao
doartista,aqualeleestsemprelaborandopor
expressar,masmorresemconseguirfazlo".[69]

JoshuaReynolds:Retratodeumameninae
seuco,1780,imagemdasensibilidade
rococ

Abriaseassimumafendanosistemaconceitualmonoliticamente
afirmativodaacademiabarrocaeseintroduziaapossibilidadede
questionamentodoprpriosistema,masporoutroladosesugeria
umafluidificaoadaptativanaideologiadominanteeaperspectiva
deumadiversificaodeabordagensevalores,elementosqueaolongodosculoXIXformaramuma
linguagemacadmicaecltica.[69]Apesardaimportnciadesuatentativadeatualizaroacademicismoedeseu
papelnahistriadasacademiascomoumdosltimosgrandestericosnaantigatradio,osucessodeseus
discursosfoiambguo,poisseorasemostravadispostoaaceitarinovaes,emoutrosmomentosmostrouse
rgidoedogmtico,evriasvezesevidenciouestardesatualizadoemrelaoaoprpriocontextoonde
trabalhava,poisomercadodeartedeentopoucocasofaziadapinturahistricaqueeledefendiacomtanto
vigor.[74]
Contudo,ainflunciadaRoyalAcademycresceu,medidaqueseconsolidavasuaassociaocomoEstado.
NaprimeirametadedosculoXIX,aRoyalAcademyjexerciaumcontrolediretoouindiretosobreumavasta
rededegalerias,museus,exposieseoutrassociedadesartsticas,esobreumcomplexodeagncias
administrativasqueincluaaCoroa,oparlamentoeoutrosdepartamentosestatais,queencontravamsua
expressoculturalatravsdesuasrelaescomainstituioacadmica.MasnosomentesobreasIlhas
BritnicasaRoyalAcademyexerceuumpoderdominante,tambmteveumpapelfundamentalorientandoa
produoartsticadosEstadosUnidosedoCanad,exercendoinflunciatambmnandiaeoutraspossesses
britnicasquandooimprioseexpandiu.medidaqueosculoavanava,comearamasurgircontestaesa

essaprimazia,exigindoqueseclarificassesuasrelaescomogoverno,eainstituiopassouaprestarmais
atenoaaspectosdemercadonumasociedadequesetornavamaisheterogneaecultivavatendncias
estticasmltiplas.Tambmforamabertasescolassubsidiriasemvriascidadesparaatenderademandas
regionais.EmmeadosdosculoXIXaRoyalAcademyjhaviaperdidoocontrolesobreaproduoartstica
britnica,confrontadacomamultiplicaodecriadoreseassociaesindependentes,mascontinuava,
enfrentandotensesinternas,atentarpreservlo.Emtornode1860estavanovamenteestabilizadaatravsde
novasestratgiasdemonopolizaodopoder,incorporandonovastendnciasparadentrodesuarbita,tais
comopromovendoaantesignoradatcnicadaaquarela,quesetornaravastamentepopular,aceitandoa
admissodemulheres,exigindodenovosmembrosnumquadroampliadoquerenunciassemsuafiliaoa
outrassociedadesereformandosuaestruturaadministrativaparaaparecercomoumainstituioprivada,mas
imbudadeumobjetivocvicoeumcarterpblico.Destaforma,conseguiuadministrarexpressivapartedo
universoartsticobritnicoaolongodetodoosculoXIX,eadespeitodaoposiodesociedadesegruposde
artistascomoosPrRafaelitas,conseguiucontinuarsendoumaagnciadisciplinadora,educativae
consagradoradamaiorimportncia,capazdeacompanharemboamedidaoprogressodomodernismo,
contradizendoumavisocomumdequeasacademiassoinvariavelmentereacionrias.[75][76]
EstadosUnidos
Comofoimencionado,ainflunciadaRoyalAcademyseestendeuatravsdooceanoedeterminoufortementea
fundaoeconduodaartenorteamericanadesdefinsdosculoXVIIIatmeadosdosculoXIX,quandoo
pascomeouaestabelecersuaindependnciacultural.Algunsdosprincipaisartistaslocaisestudaramem
LondressobaorientaodaRoyalAcademyeoutros,queseradicaramnaInglaterra,continuaramaexercer
influnciaemseupasnatalatravsdoenvioregulardeobrasdearte.FoiocasodeJohnSingletonCopley,a
influnciadominanteemseupasatoinciodosculoXIX,etambmodeBenjaminWest,quesetornouum
doslderesdomovimentoneoclssicoromnticoinglseumdosprincipaisnomeseuropeusemsuageraono
campodapinturahistrica.Fezdiversosdiscpulosconterrneos,comoCharlesWillsonPeale,GilbertStuarte
JohnTrumbull,todosgrandesartistas,esuainflunciafoisimilardeCopleyparaapinturanorte
americana.[77][78]
AprimeiraacademiaasercriadanosEstadosUnidosfoia
AcademiadeBelasArtesdaPensilvnia,fundadaem1805eat
hojeematividade.[79]AiniciativapartiudopintorCharlesPealee
doescultorWilliamRush,juntocomoutrosartistasecomerciantes.
Seuprogressofoilento,eseuapogeusfoiatingidonofinaldo
sculoXIX,quandopassouareceberimportantesuportefinanceiro,
abriuumagaleriaeformouumacervoprprio,tornandoseum
bastioantimodernista.[80]Opassomaisdecisivoparaaformao
deumaculturaacadmicanorteamericanafoidadonafundaoda
AcademiaNacionaldeDesenhoem1826,porSamuelF.B.Morse,
AsherB.Durand,ThomasColeeoutrosdescontentescoma
orientaodaacademiadaPensilvnia.Cedosetornouainstituio

AlbertBierstadt:Entreasmontanhasda
SierraNevada,apaisagemcomo
celebraopatritica

artsticamaisrespeitadadopas.[81][82]Seumtodoseguiaomolde
acadmicotradicional,centrandosuaatenonodesenhoapartirdemodelosclssicosedomodelovivo,alm
deoferecerpalestrassobreanatomia,perspectiva,histriaemitologia,entreoutrostemas.[83]ColeeDurand
foramtambmosfundadoresdaEscoladoRioHudson,ummovimentoestticoqueiniciouumagrande
tradiodepintura,vigorandoportrsgeraescomnotvelunidadedeprincpios,equeapresentavaa
paisagemsobumvispico,idealistaesvezesfantasioso.Entreseusintegrantessedestacaramsobremaneira
AlbertBierstadteFredericEdwinChurch,osmaiscelebrizadospintoresdesuageraonosEstados
Unidos.[84][85][86][87]AEscoladoRioHudson,cujosprincpiosenfatizavamobompreparoprofissionaldo
artista,foiomovimentoartsticoquemaisrepercutiusobreopblicodosEstadosUnidosnosculoXIX,ea
originalidadedesuaconcepopanormicadopaisagismonoteverivalnaEuropa.[88]Seusartistasestavam
imbudosdeumamissopatriticaequasereligiosanarepresentaodapaisagemnacional,[89]eogrande

conjuntodeobrasqueproduziusetornouemblemticoda
identidadenorteamericanaedeumarelaopositivaeharmoniosa
comanatureza.OimaginriocriadopelaEscolafoiapontando
comoumdosprecursoresdaestticadocinemacristodosculo
XX,[90]temsetornadoummodeloderepresentaodapaisagem
imitadoporumaquantidadedeoutrospintoresefotgrafos
modernos,reproduzidoincontveisvezesemlivros,cartes
postaiseoutraspublicaes,[91]ehojeparteintegraldochamado
"sonhoamericano".[92]
Nocampodaescultura,porm,ainflunciamaiorveiodas
academiasitalianas,especialmenteatravsdoexemplodeAntonio
Canova,quefoiaprincipalfiguradoneoclassicismoeuropeu,
educadoempartenaAcademiadeVenezaeemRoma.[93][94]A
Itliaofereciatodoumpanodefundohistricoeculturalde
irresistvelinteresseparaosescultores,oambienteeradinamizado
pelaexistnciademonumentos,runaseacervosinestimveis,eas
condiesdetrabalhoeraminfinitamentesuperioresdoqueasdo
NovoMundo,ondeescasseavamtantoomrmorecomoassistentes
capazesparaauxiliaremoartistanacomplexaelaboriosaartede
DanielChesterFrench:AbrahamLincoln,
esculpirnapedraefundirembronze.HoratioGreenoughfoi
1920,umconedaculturanorteamericana
apenasoprimeirodeumagrandelevadenorteamericanosase
fixarementreRomaeFlorena.OmaisnotveldelesfoiWilliam
WetmoreStory,quedepoisde1857assumiualideranadaverdadeiracolnianorteamericanaquesehavia
criadoemRoma,sendoumarefernciaparatodososrecmchegados.ApesardesuapermanncianaItlia,o
grupocontinuouasercelebradoemseupas,esuasconquistasartsticasrecebiamcontnuacoberturapela
imprensaatavoganeoclssicasedissiparnaAmricadoNorteapartirdadcadade1870.Aestaalturaos
EstadosUnidosjhaviamsedimentadosuaculturaecriadocondiesgeraisparaimpulsionarumaproduo
escultricalocalconsistenteedealtonvel,adotandoumaeclticasntesedeestilos.[95][96][97]Taisescultores
tambmabsorveramdeformamarcanteainflunciadaacademiaparisiense,vriosdelesforameducadosl,ea
suaproduopovoouamaiorpartedosespaospblicosedasfachadasdegrandesedifciosnorteamericanos
emsuagerao,comobrasdeforteinspiraocvicaegrandeformalismoquesetornaramconesdacultura
local,comoaesttuadeAbrahamLincolndeDanielChesterFrencheomemorialdeRobertGouldShaw,
criadoporAugustusSaintGaudens.[98]
Em1875aposiodeprincipalacademiadeartenorteamericanafoitomadapelaArtStudentsLeague,
fundadaporestudantesinspiradosnomodelodaEscoladeBelasArtesdeParis,estabelecendoaslinhasparao
ensinoartsticonacionalataIIGuerraMundial,abrindosuasclassestambmparamulheres.SegundoScott&
Rutkoff,oferecendocondiesdetrabalhomelhoresdoqueseumodeloparisiense,aLeaguefoicriadapor
artistasqueviamnoambienteacadmicofrancsumapelodeculturaecivilizaoeacreditavamqueeste
modelodisciplinariaoimpulsodemocrticonacional,transcendendoregionalismosediferenassociais,
refinariaogostodoscapitalistasecontribuiriaparaelevarasociedadeeaprimorarsuacultura.[99]
OdeclniodoacademicismonorteamericanocomeoucomapenetraodainflunciadaEscoladeBarbizon,
ligadaaoimpressionismo.Emtornodadcadade1880,quandooimpressionismoeuropeucomeavaaperder
seustraosmaisradicais,oestilocomeougradualmenteaserapreciadoporcolecionadoresnorteamericanos,
ejovenstalentosnativospassaramabuscarinspiraonestatendncia,queperduroumaisoumenosvivaatos
anos1920.[100]UmapenetraomaisintensadomodernismonosEstadosUnidossaconteceunaviradaparao
sculoXX,quandoaobradePicassoeMatissecomeouaserdivulgadaali,namesmaalturaemquejovens
artistasnegrospassaramaexplorarasqualidadesformaisdaarteafricana,formandoummovimento
especfico.[101]Partedesseprocessosedeveuconsolidaodeumaculturaurbanatipicamentelocal,
amparadanorpidodesenvolvimentoeconmicodopas,quetrouxetambmumasriedeoutrosvalores
culturaisesociais,novasformasdeentretenimentoenovostemasparaaarte,bemdistantesdoideal

acadmico,trabalhadosemumaabordagemrealista,comoosbairrospobrescomsuasprostitutasebbados,
cenriosindustriais,docasporturiasecenasdocotidianourbano,temticaquefoiapreferidadachamada
AshcanSchool.[102][103][104]
ndia
Ocasodandiarefleteopredomnioculturaldospaseseuropeussobre
colniasquepossuamjumaantigatradioartsticaprpria.Depois
deserintroduzidanandianosculoXVI,aarteocidentalcomeoua
ganharforanofimdosculoXVIII.Em1798foifundadaaprimeira
escoladearteemPune,paradarassistnciaaartistasinglesesvisitantes,
masteveexistnciamodestaeefmera.Antesprincipalmentededicadaa
temassagrados,aarteindianacomeouasesecularizar,comoprovao
crescenteinteressenoretrato,masaindaassimmuitostraostpicosda
artelocalsemantinhamvisveisnessanovaproduo.Noinciodo
sculoXIXfoifundadaaprimeiraacademiaimportante,oLiceude
Calcut,dedicadosartesecinciaseoferecendopalestrastericas,
aulasprticaseorganizandoexposies.Emseguidaoutrasescolas
comearamaserfundadasemvrioslocais,inspiradasnaRoyal
AcademydeLondres,sendoinfluentesasdeMadraseBombaim.Em
meadosdosculoXIXaInglaterravitorianainiciousuaconquistae
desencadeouumprocessodereproduoemlargaescaladesuacultura
nopasdominado.Comissotodoosistemadeartelocalsofreu
profundamudana,apoiadapelaeliteindiana.Foramfundadasnovas
RaviVarma:ShantanueSatyavati,
instituiesealgumasdasprimeirasacademiaspassaramaser
1890,temticanativaemuma
subvencionadaspeloEstadobritnico.Significadosefunesforam
abordagemocidental
substitudos,artistasprotegidosporricosmecenasassumiramolugar
dosartesostradicionaiseostatusdosartistasnasociedadesealterou,
adquirindocontornosencontradostipicamentenoromantismoeuropeu.Odiscursodosprpriosindianos
empregadosnasinstituiesdeensinoespelhavafielmenteprincpioseuropeus,estimulandovaloresmorais
ocidentaisepregandoumtipodepreparotcnicoatentodesconhecidoali.PorvoltadofimdosculoXIXos
grandesprncipeslocaisjadquiriamcoleesdearteeuropeia,e,aindaqueatemticapraticadalocalmente
fosseemboapartenativaoqueeraestimuladopelaelitebritnicaemtermosdeestiloetcnicamuitodaarte
indianajestavaclaramenteocidentalizada,rehierarquizadaeelitizada.Omaisconhecidorepresentantedo
academicismoindianofoiRaviVarma.[105]
NoinciodosculoXX,contudo,comafermentaodomovimentonacionalista,aprimaziadomodelo
europeucomeouasercontestada,ganhandoforacomaatuaodecrticoscomoOrdhendraGangolye
AnandaCoomaraswamy,quedefendiamumaarteinteiramentebaseadanastradieslocais.Emboratenham
levantadoumaquestoimportanteparaonacionalismoindiano,essaposturafoicriticadaporoutroscomo
ignorantedosfatoshistricosefalsapordesejarrecriarumatradioqueviamcomoextinta.Acenaartsticase
dividiuradicalmenteentretradicionalistaseocidentalistas,eapolmicaserviucomoumadasforasparase
fundarummodernismoindianoeparainstitucionalizartodoosistemadeartesobrenovasbases,masos
padresacadmicosocidentaiscontinuaramaexercerconsidervelinfluncianaartelocalaolongodetodoo
sculoXX.[106][107]
Alemanha
NaAlemanhaoespritoacadmicoencontrouinicialmentealgumaresistnciaparasuaplenaimplantao.No
fimdosculoXVIIItericoscomoBaumgarten,SchillereKantimpulsionaramaautonomiadaEstticaatravs
doconceitodaartepelaarte,eenfatizaramaimportnciadaautoeducaodoartista,contraamassificao
impostapelacivilizaoesuasinstituies,vendoaestruturacoletivizanteeimpessoaldaacademiacomouma
ameaaaosseusdesejosdeliberdadecriativa,inspiraoindividualistaeabsolutaoriginalidade.Nessalinha,a

crticadeartecomeavaasetingirdecoresmarcadamente
sociolgicas.[108]Partedessareaosedeveuatividadedos
Nazarenos,umgrupodepintoresquebuscavaumretornoaumestilo
renascentistaeaprticasmedievaisdentrodeumespritodeausteridade
efraternidade.Porsuainflunciaforamintroduzidasmasterclasses
paradoxalmentedentrodasprpriasacademiasqueprocuraram
agruparestudantespromissoresemtornodeummestre,queficava
responsabilizadoporsuainstruo,mascommuitomaisateno
concentradaecuidadodoquenosistemamaisgeneralistafrancs,
baseadosnopressupostodequetaltratamentomaisindividualizado
poderiafornecerumaeducaomaisslidaemaisprofunda.Este
mtodofoiinstitudoprimeironaacademiadeDusseldorfeprogrediu
lentamente,masaolongodosculoXIXsetornoucomumatodasas
academiasalems,sendoimitadotambmemoutrospasesdonorteda
Europa.Pevsnerdissequeestafoiainovaomaisimportantena
histriadasacademiasduranteaquelesculo,masadmitiuqueoprojeto
foimaisbrilhantedoqueoseuresultadoprtico,conduzindoauma
melhoriaapenasmodestanaeducaoartsticagermnica.
Possivelmenteporquepermitiuumcontroleaindamaiordomestresobre
osdiscpulos,acompanhandoumatendnciaregularizaoestritade
todasasdisciplinasdoconhecimentoedofuncionamentodasociedade,
abandonandocomotempooaltrusmoidealistaqueforaseumvel
propulsorinicialeobjetivandoarepressodequalquerfilosofia
potencialmentesubversiva.Resultadosinteressantesdasmasterclasses
foramoinciodeumatradiodepinturamuralemgrandespropores
eaconduodasvanguardaslocaisdentrodelinhasmenosiconoclastas
doqueasparisienses.[109]

PetervonCornelius,dogrupodos
Nazarenos:Aparboladasvirgens
sbiasedasvirgenstolas,c.1813,
revertendoapadresrenascentistas

Apartirdadcadade1890,quandonasceramosmovimentos
secessionistasemBerlim,VienaeMunique,atoinciodaIIGuerra
Mundial,quandoHitlercondenouomodernismocomo"arte
degenerada",asartesvisuaisalemssecaracterizaram,segundoWest,
porumaambivalnciaeumatensorelacionadasaoquesepercebia
ArnoBreker:DerSieger,1939.Arte
comoasuamissocultural.Parisfoi,nesteperodo,areferncia
patrocinadapelonazismo
principal,masumromantismoidealistatipicamentegermnico
continuouinfluenteatdentrodosculoXX,cultivadoatpor
modernoscomoosexpressionistasdosgruposDerBlaueReitereDieBrcke.Oprincipalobjetivodosistema
deartedeentofoiencontrarumafrmulaunificadoraentreasvriasregiesalems,quehistoricamente
haviammantidoelevadograudeautonomia.Oimpulsounificadorsetornoumaisacentuadocoma
uniformizaodoidiomaeapadronizaodoensino,enessesentidoasacademiasdesempenharamumpapel
niveladoreaglutinadorimportante,aindamaisquandoasacademiasregionaisdosculoXIXforam
substitudasnosculoXXporinstituiesnacionaismaiseficientes.Ooutroladodesteprocessofoio
surgimentodevriosmovimentosmodernistasqueabriramnovosfrunsdedebate,alternativosaosistema
acadmico,edevriasescolasdearteprivadas,tambmadotandometodologiasdiferentesevisandouma
internacionalizaodeestticaseprticas.Comissoseformouumnovomercadoparaaartemoderna,e
Berlim,porvoltade1914,seorganizaracomoomaiorcentrodeirradiaodomodernismoparatodoomundo
germnico.Adespeitodapropagandadaunidade,divulgadamaciamentepelaimprensaepelasinstituies,
comotodosospasesjovens,aAlemanhanestapocaeradefatoumhbridodecorrentesemconflito,algumas
advogandoatradioeoutrasarenovao,numenfrentamentoqueseperpetuouaolongodetodaaprimeira
metadedosculoXX.QuandoHitlerqueemsuajuventudehaviatentadosemsucessoseguirumacarreira
comopintoracadmicosubiuaopoder,omultiformeModernismoalemofoisuprimido,eemseulugarfoi
oficialmentereinstaladaumaestticauniformizadoraclassicistaderivadadoAcademicismo,destinadaa
cumprirumamissopolticaesocialdepropagandadonazismoedeglorificaodaetniaarianaedanao
alem,gerenciadaporumaburocraciargida,repressivaecentralizadora.[110]

Brasil
OacademicismoorganizoutodoosistemadeartenoBrasildoinciodosculoXIXatoinciodosculoXX,
diretamenteinspiradonosprincpiosdaacademiafrancesa.NasceucomaEscolaRealdeCincias,Artese
OfciosfundadaporDomJooVIem1816[57][111]porincentivodaMissoArtsticaFrancesa,noperodode
vignciadoneoclassicismo,estilodoqualfoiumdosprincipaismotoresdedifuso,determinandoagradual
supressodaescolabarrocaqueaindaerafortenestapoca.Depoisabsorveuestticasromnticas,realistas,
simbolistaseoutrasquederamotomviradadosculoXIXparaoXX,expurgandodelasoquenose
enquadrassenaformalidadedaAcademia.AfrmulapropostaporJoachimLebreton,lderdaMisso,era
abrangente,eorientouofuncionamentoprticodaEscolaReal,reorganizadapoucomaistardecomoAcademia
ImperialdeBelasArtes,aolongodetodasuaexistncia,inspirandoacriaodecursossemelhantesemoutras
regiesbrasileiras.Aquelafrmula,porm,nuncapdeserimplementadaemsuacompletudenaAcademia
Imperial,tantoporconstantesdisputasinternascomopelaperenecarnciaderecursosmateriaisehumanos,
almdenapocaomercadodearteserextremamentelimitado.NasegundametadedosculoXIX,atravsdo
mecenatodeDomPedroII,osistemaacadmicoatingiuoseuauge,quandoaestruturaadministrativaeo
ensinoseestabilizaram,umasucessodealunosemestresnotveisfrequentaramasclasseseacenaartstica
passouacontarcomacrescenteedinmicaparticipaodeartistasestrangeiros,quemuitasvezesvinhamj
comabagagemdeestudoscompletosemacademiaseuropeiasecontribuamdandoaulas.[112][113][114]
Seguindooexemplodaacademiafrancesa,noBrasiltambmforaminstitudos,apartirde1845,osprmiosde
viagemaoexteriorparaoaperfeioamentonatcnicaeampliaodoshorizontesculturaisgeraisdosalunos
maisdestacados,experinciaconsideradafundamentalparaacompletudedoprocessodeeducao
acadmica.[115]

VictorMeirelles:Aprimeiramissano
Brasil,1861,construindoavisualidadedo
passadocomosmbolodeidentidadede
umajovemnao

Aestreitaligaodaarteacadmicabrasileiracomopoder
constitudofezdoacademicismonacionalumatopoltico,como
umlaboratrioparaaformulaodeimportantessmbolosda
identidadenacionaleumavitrineparaasuadivulgao.Essaarte,
almdepatentearailustraodaseliteseauxiliarnaeducaodo
povo,funcionavacomouminstrumentoideolgicoeumcartode
visitasparaainserodoBrasilnumaordemcapitalista
internacional.Oseutempodevignciafoiumdosmaisricos,
complexoseinteressantesdahistriadaartebrasileira,eseulegado
permanecesignificanteatosdiasdehojeparaaculturanacional.
Apinturasemprefoiocampoartsticomaismovimentadoe
florescenteduranteoacademicismobrasileiro,produzindograndes
nomescomoVictorMeirelles,PedroAmrico,RodolfoAmoedoe
AlmeidaJnior.Naestaturia,RodolphoBernardelliofuscoutodos
osdemaisemsuagerao.Aarquiteturapermaneceusempreem
segundoplano,masaintensaatuaodofrancsGrandjeande
Montignydesdeoincio,edepoisadeseusalunos,comoJoaquim
CndidoGuilhobeleJosMariaJacintoRebelo,renovoua
paisagemurbanadoperodo.OprojetodoprdiodaAcademia
Imperial,deGrandjean,foitalvezoprottipooficialdaedificao
neoclssicanoBrasil.Amsica,quedeveriaconstarnoprograma
deLebreton,nofoioferecidapelaAIBAdeincio,eo
academicismonasartesmusicaisdoBrasilencontroumeiosde
cultivoemoutrainstituio,oConservatriodoRiodeJaneiro,
fundadoporFranciscoManueldaSilvaem1841,mascujo
funcionamentofoiemtudomodesto.[113][114][116][117]

AuladeanatomianoInstitutodeArtesda
UFRGS,1928

Oreduzidoeprovincianomercadoconsumidordaarteacadmica
foiinicialmenteoprprioEstadoeafamliaimperial,conforme
reconheceuArajoPortoalegreem1854.[112]Entretanto,entre

1870e1880senotouumaexpansonacirculaodeobrasentreorestantedanobrezaeaburguesiaabastada,a
partirdapopularizaodeobrascujatemticaeradespolitizada,comoaspaisagens,ascenasdegnero,os
retratoseasnaturezasmortas,edaaberturadaprimeiragaleriacomercialdearteem1875,noRiodeJaneiro.
Outroestmulofoiacrescenteespecializaodacrticadearte,ondepontificavaGonzagaDuque,esua
divulgaoemrevistasejornaisdegrandecirculao,quecontribuamparaaeducaodemaioresparcelasdo
pblicoetambmparainiciaroataqueaoacademicismobrasileiro,consideradoporDuqueetambmpor
AngeloAgostini,outrocrticoinfluente,comoanmico,retrgradoeservilamodelosestrangeiros.[118]Nesse
momentopolmico,quandopartedacrticasemovimentavapelarenovaodosistemaartsticonacional,o
Salode1879daAcademiaImperialsetornouummarco.Neleseexpuseramduasimportantesobras
acadmicas,aBatalhadoAva,dePedroAmricoeaBatalhadosGuararapes,deVictorMeirelles,comum
sucessodepblicosimplesmenteestrondoso,atraindopraticamentetodaapopulaodoRiodeJaneiroe
desencadeandoumdebatepblicosobrearteenacionalismoqueficariaacesopormesesafio.[119]Quandose
reformulouoensinosuperiordoBrasil,asucessorarepublicanadaAcademiaImperial,aEscolaNacionalde
BelasArtes,foiem1931absorvidapelaUFRJ,significandoofimdeumsistemaeoinciodeumoutro,
passandoaserintroduzidososvaloresdomodernismo,quedesdeaSemanadeArteModernade1922se
tornaraummovimentodegranderepercussoespecialmenteentreaeliteintelectualpaulista,entoamais
sintonizadaaosacontecimentosrecentesdaarteinternacional.MassegundoBiasolieAmaral,noBrasilo
modernismoatmeadosdosculoXXpermaneceucirculandoemambientesrelativamentelimitadosesem
umaexpressogeneralizada,persistindoportodoesteperodoaheranadosculoXIX.[57][120][121]

Ocaso,continuidadeerecuperao
Aascensodomodernismo
Muitosautoresconcordamqueonascimentodomodernismopodeserdescritocomoofimdosvalores
coletivoseanegaodaartecomoessencialmenteumveculodeprincpiosmorais.fatoqueobras
moralizantesehistricascontinuaramaserproduzidasaolongodetodoosculoXIX,mascomumimpacto
tododiverso,quandonoperodovitorianomoralidadepassouasignificaracimadetudocastidade.[122][123]O
modernismotambmtemsidodescritocomoresponsvelporumprocessodepulverizaodashierarquiase
peloinciodoreinadodoindividualismoedasubjetividadeemarte,deumaformamuitomaisprofundadoque
jhaviasidosugeridopelosromnticosoumesmopelosmaneiristasmuitoantes,criandoumamultiplicidade
deestticaspessoaisquenoseconsolidaramnumalinguagemcomumeuniformizada,comescassaou
nenhumapreocupaodeinseriraproduoemumsistemaorganizadooudecriarumaartesocialmente
engajada.Hqueosacuseatdeterempraticadoumaversoprpriadaditaduraelitistaquecondenavamnos
acadmicos.[122][124][125]
Depoisdaafirmaomodernistacomoestticapredominante,tornouseumlugarcomumidentificaro
academicismocomoumaforanegativa,associadacomamecanizaodaculturaeaautoridaderepressoradas
instituies,enquantoqueasvanguardaseramchamadasdehericas,lutandosupostamentecontraosagentes
dabanalidadeedoconformismo,contraumaarteinstitucionalmentepoderosamasempobrecidaesteticamente.
Emparteligadaaonascimentodacrticasocialdaquelapoca,queprocuravaarticularastransformaes
sociaiseeconmicasemcurso,[126]arejeiodoacademicismogerouumchoqueculturalqueseestendeupor
vriasdcadaselevantouumdosmaisacirradosdebatespblicosdahistriadaEstticaedacrticadearte,
repercutindoigualmentenaformacomoseconstruiuahistriadaarteeamuseologianosculoXX.[127]
CliveBell,ligadoaoGrupodeBloomsburydomodernismoingls,afirmouem1914queemmeadosdosculo
XIXaartemorrera,perdendotodooseuinteresseesttico,eatmesmoatradiodeixaradeexistir[128]o
crticonorteamericanoClementGreenbergem1939dissequetodaarteacadmicakitsch,nosentidode
banal,comercialista,etentouassociaroacademicismocomosproblemasdocapitalismoindustrial,almde
ligarumnovoconceitode"bomgosto"comaticadoradicalismopolticodeesquerda,antiburgus.Paraele
asvanguardaserampositivasporseremumaexpressoafetivadeumaconscinciasociallibertria,eerampor
issomaisverdadeirasemaislivres,oquefoirepetidoadinfinitumdepois,seguindoaseguintelgica:

acadmico=reacionrio=mau,versusvanguardista=radical=
bom.[5][129]Vriosoutroscrticosinfluentes,comoHerbertReade
ErnstGombrich,devotaramgrandesesforospararompercomos
padresacadmicostradicionais.Emtodaaquestodoensino,no
apenasnoensinodearte,passouseadargrandeimportncia
criatividadecomopontodepartidaparaoprocessodeaprendizado,
pregandoseoabandonoderegraseformalismos,ealinhandosea
propostasdeeducadoresefilsofosdaeducaocomoMaria
MontessorieJeanOvideDecroly.Atmesmovriosdosmais
importantesartistasmodernos,comoKandinsky,Klee,Maleviche
MoholyNagy,sededicaramacriarescolaseformularnovas
OprdiodaBauhaus
teoriasparaaeducaoartsticaapartirdessasideias,comdestaque
paraapropostadaBauhaus,fundadaemWeimarporWalter
Gropius.Paraosmodernistas,criatividadeeraumafaculdadeinatadepercepoeimaginao,possudapor
todasaspessoas,equantomenosinfluenciadaporteoriasenormas,maisricaefrtilseria.Nessecontexto,a
educaoartsticaobjetivavaapenasdarosmeiosparaqueessacriatividadelivre,guiadapelossentimentose
emoes,pudesseserexpressamaterialmentecomoumaobradearte,umaformanicaeoriginalquepossua
suaprpriasintaxeenodependiaderefernciasprvias.[130]
Aproduoacadmicamaneirista,barroca,rococeneoclssicaconseguiupassarrelativamenteinclumepela
crticamodernistaegarantirseulugarnahistria,masodestinodaseclticascorrentesacadmicasdasegunda
metadedosculoXIXfoimelanclico:ridicularizadasedesvalorizadasapontodeaolongodosculoXXa
maiorpartedessasobrasserdescartadadecoleesparticulares,verseuspreosdemercadodespenharemem
quedalivreeserremovidadeexibionosmuseus,relegadaaoesquecimentoemseusdepsitos.[70][125][131]
Damesmaforma,aarquiteturaoitocentistafoiintensamentecriticadaporcontadosexcessosornamentaiseda
suapoucaclareza,passandoaserprivilegiadasafuncionalidade,aeconomia,aintegraoentreformaefuno
eentreexterioreinterior,almdesepreferirmateriaisetecnologiasinovadores.[132][133]Namsicaoprotesto
sedefiniuprimeirocomoumareaocontraoromantismo,logosurgindopesquisasparaacriaodeuma
linguagemmusicalinteiramentenova,cujosprincipaisresultadosforamodescartedosistematonalesuas
hierarquias,aadoodoatonalismoeasubsequenteinvenodododecafonismo,ondetodosossonstm
democraticamenteigualimportncia,almdousoderitmoseestruturasincomunsnouniversoerudito,muitas
vezesderivadosdofolcoreoudeculturasditasprimitivas.[134]
Peladcadade1950todososltimospraticantesdoantigoacademicismohaviamsidojogadosnaobscuridade.
Maisdoqueisso,apuraoposioaosacadmicossetornaraumadasprincipaisforasdecoesodomovimento
moderno,eanicacoisaqueinteressavaaoscrticosligadosvanguardaeraaprpriavanguarda.[135]
Considerandoqueentreasmotivaesbsicasdosistemaacadmicoestavacriarumaartesocialmente
relevantesobrevaloresconsideradosuniversaiseperenes,GilbertChaseresumiunadcadade1960algumas
dasquestescentraisdapolmica,perguntando:
"Emquepontoaartesetornamerapropaganda?Quantaimportnciadeveserdadaao
componenteestticonaartequeestpreocupadacomalcanarsignificnciasocial?Umacausa
polticapodeserservidacommaiseficinciaporumaarteacadmicaouumaartequeassimilou
asinovaestcnicaseexpressivasdeseuprpriotempo?Qualartemaisvaliosa,aquelaque
retrataosproblemasepaixesdomomento,eporissodesencadeiaumarespostaimediata,ou
aquelaqueprocuratransmitirparaasfuturasgeraesvaloreseternosdeforma,estiloe
expresso?...Amaiorpartedahistriadasartesvisuaisdesde1900poderiaserescritanostermos
dessasquestesedasrespostasqueforamdadasaelas".[136]

Arenovaodomodeloacadmico:frmulasdecompromissoecontinuidade

Apesardograndepreconceitoquerevestiuasacademiasequeaindaperduraemmuitossetoresdacrticae
entreosprodutores,comparandoseaessnciadateoriaacadmicacomateoriaqueinformaaproduoe
educaoartsticacontemporneaeinformouatmesmoosmodernistasiconoclastas,constatasequealguns
princpiosgeraisdoantigoacademicismopermaneceramemvigorininterruptamenteaolongodetodoosculo
XX,especialmentedepoisqueosmodernistascomearamaobterposiesdeprofessoresdentrodasescolasde
arte.[137][138]Apermannciaatestadapelosseguintesfatos:
Indiferentesspropostasdavanguardamodernista,inmeras
escolasdearteimportantesemvriospasespermaneceram
ematividadeseguindoummtodobasicamentetradicional
pelosculoXXadentro.[138]
Mesmoamaisarrojadaartecontemporneacompartilhacom
osantigosacadmicosaideiadequepelomenosemalgum
grauaartepodeserensinada,equeenvolvemuitode
pesquisaintelectual,eissoprovadopelaexistnciade
inumerveisescolasdeartedenvelsuperiornosdiasde
NovoprdiodaAcademiadeBelasArtes
hoje.[137]
deMunique,Alemanha
Aproduocontemporneatambmsevaledeumcorpo
tcnicoconceitualformalizadoesistematizadoparasua
prtica,orientandoaobtenodeefeitosartsticosespecficoseconvencionaiscomoumsensode
composio,sombreado,perspectiva.[137]
Aideiadequeainstruonateoriadearteparaaformaodeumbomartistaimportantepermaneceu
inabalada,eatualmentetemumprestgioquetalvezsuperaoantigo.Ocurrculouniversitriomoderno
ofereceaosestudantesumavastabateriaderecursostericoseospreparaespecificamenteparaomanejo
dapalavraedaideiaparaarticulao,justificaoedivulgaodoseutrabalhoprtico,incluindonesse
preparoumasriededadosoriundosdedisciplinasqueosprimeirosacadmicosjamaisimaginaram
incluirousequerviraexistir,comoapsicologia,sociologia,antropologia,semitica,computao,etc.
ComodisseJamesElkins,emcomparaocomVasariouPierodellaFrancesca,oscontemporneosso
"monstrosdaretrica".[137]
Grandenmerodosprincipaisexpoentesdaartecontemporneapossuiumgrauuniversitrio,ea
admissodeumdocenteemqualquerescolasuperiordearteexigedeleumgrauacadmico,
frequentementedosmaiselevados,comoodedoutor.Paraaobtenodessesgraus,aapresentaodeum
ensaiotericodiantedeumabancademestresecrticosprrequisitoindispensvel.[137]
Todaavastaproduotextualsobreartequebrotaatualmentetambmenfatizaanecessidadedepreparo
intelectualdopraticanteefazconstantesrefernciasautoridadedeumasequnciacannicademestres
consagradoscomomodelosdequalidade,assimcomo,guardadasasdiferenashistricas,faziamos
acadmicosqueveneravamosclssicosnenhumcrticodeartesriohojeemdia,mesmopodendo
ignorarosclssicos,negariaaimportnciadoexemplodeumadinastiarecentedemodelosconsagrados,
comoPicasso,DeKooning,WarholeBeuys,quepassaram,todoseles,porescolassuperioresdeartee
servemdeinspiraoparamuitosoutrosartistas.[137]
Dificilmentealgumartistacontemporneoaceitariafalardesimesmocomoumacadmico,emvistada
cargapejorativaqueotermoadquiriu,pormumfatoqueboapartedamelhorarteproduzidanosdias
dehojeaparecenombitodasinstituiesacadmicasouproduzidaporartistasqueforampreparados
nelas,edevepartedesuaconsagraoaconceitoseprticasqueforamestabelecidossculosatrs.[137]
Masaindaquesejammuitasassemelhanasentreasprticasantigaemoderna,podeserproblemtico
determinaratquepontoelastmomesmosignificado,eaindahmuitaresistncianaaceitaodaideiade
queaartepossasertestadaeavaliadaporcritriosobjetivos.Permanecemuitovivoodebateentreteoriae
prticanosambientesacadmicosatuais,arelativizaodosconceitossetornouamplamentedifundida,
tornandodifcilparaosprofessoresdeterminarqualquerparmetroconsistentedeatribuiodesignificadose
deavaliaoqualitativa,enoparecehaverumaperspectivadesoluodascontradiesentreteoriaeprtica
parabreve,umavezqueoprpriodebatepartedoscurrculoseincentivadocomoumaformadeaquisio
deconhecimentoeconscincia,como,deresto,vemsendohsculosnoambienteacadmico.[137][139][140]

Recuperaocrtica

Emquepeseodescrditogeneralizadoemqueoacademismocaiu,vriospesquisadoresaolongodosculo
XXempreenderamoestudodofenmenoacadmico.Barlowafirmouqueadespeitodaampladivulgaodo
modernismonoinciodosculoXX,asbasestericasdesuarejeioaoacademicismoforam
surpreendentementepoucoaprofundadaspelosseusproponentes,formandoseacimadetudoumaespciede
"mitoantiacadmico",maisdoqueumacrticaconsistente.[126]Denis&Troddresumiramafortunacrticado
academicismodizendoqueaspesquisassobreamatriatenderamaseconcentraremtrsdiferentes
abordagens:asqueprocuraramrastrearageraoetransformaodasprticasmateriaisesistemasconceituais
daarteacadmicaasrevisionistas,quebuscaramrevalorizaroAcademicismocomoumprecursordo
modernismo,easqueexploraramossistemaspictoriaiseastradieseprocessosdaculturaacadmicano
contextodasnovasredeseestruturasderepresentaoqueemergiramnossculosXVIIIeXIX.Detodosos
engajadosnesseestudo,NikolausPevsnerfoitalvezomaisimportante,descrevendonosanos1940ahistria
dasacademiasemumaescalapica,masseconcentrounosaspectosinstitucionaiseorganizadores,
desvinculandoosdosestticosegeogrficos.[141]
Namsicaarecuperaocomeoucedo,enoentreguerras,
segundooquedisseIgorStravinsky,jseouviammuitasobrasque
foramchamadasdeneoclssicas.[142]Nasartesvisuais,foimais
tardia,ocorrendoapartirdadcadade1970,quandocomeouaser
criticadaaseparaoentreintelectoesensibilidadequefoi
instauradacomoomodernismoesuascorrentesabstratas.
ConformeanalisouEhrenzweigem1967,comopassardotempoo
modernismoesgotouaforaliberadoraqueteveemsuaorigem,e
"assensibilidadesabstratassetornaramaindamaislimitantesdo
AlexandreCabanel:Onascimentode
[143]
Vnus,1863.ExpostanoMuseud'Orsay
queorealismoacadmicodeantigamente".
Nesserumo,
verificouseumdeclniodoprimadodoesteticismoaartepela
arteedacriatividadenosentidomodernistacomoguias
fundamentaisnacrticadearte.Vriosautorescomearamaentenderaapreciaodeumaobracomoum
fenmenomuitomaiscomplexodoqueumaexperinciapuramenteindividualeintuitiva,sendonecessrios
parasuacompletacompreensopelomenosalgumpreparoelementaremhistriadaarteedacultura,afimde
queoobservadorpossacontextualizaroobjetoedarlheumvalormaisindependentedevisesherdadasapenas
domodernismo.Paravriosescritoresrecentes,setornouclaroquenenhumaobradeartepodefalarsomente
porsimesma,queestudoscomparadosdoModernismoedoAcademicismostendemabeneficiarambasas
escolas,queoacademicismotambmfoicapazdeexpressarcrticasocialeconstruirestruturasvisuais
complexas,renovadoraseinteressantes,equeumentendimentopluralistadaartebemvindo.[144][145]
EntreosagentesinstitucionaisdesseresgatesecontamoMuseudeArteDahesh,dosEstadosUnidos,
especializadoemarteacadmicadosculoXIX,[70]oArtRenewalCenter,tambmsediadonosEstados
Unidosededicadoapromoveroacademicismo,ou,comoelechamadoali,de"realismoclssico",comobase
paraaformaoqualificadadefuturosmestres,[146]eoMuseud'OrsayemParis,cujapropostacuratorial
exporladoaladoarteacadmicaenoacadmicadofimdosculoXIXeinciodosculoXX,soba
justificativadequeambassodocumentosigualmentevaliososemtermoshistricos,refletindoascontradies
dapoca,edequeoslimitesentreambasmuitasvezessodedifcildeterminao.Segundodeclaraesde
seusadministradores,comissonosepretendeuprivilegiaraarteacadmicadestafase,massimoferecerum
painelcompletodosmovimentosartsticosdeento,documentandoademocratizaonogostoqueocorreu
naqueleperodo.[147]OprprioGreenbergreviusuaopinioemlivroeditadopostumamente,em1999,dizendo
queaarteacadmicanonecessariamenteruimpelosimplesfatodeseracadmica,masredefiniuentoo
termocomodescrevendoaquelaartequenoexcitaacuriosidade,nooferecesurpresasnemimpedesafios
paraopblico,econtinuoudizendoquenessesentido"arteacadmica"independedeperodo,origeme
contexto,citandocomoexemplosdeacademicismoosurrealismo,apoparteorealismomgico.[148]
Partedosnovoshistoriadorestemprocuradoreavaliaroacademicismonaperspectivadoliberalismopluralista,
querelativizaaprimaziadacrticanegativadeheranamodernistaeestabeleceumavisomaisabrangentedo
desenvolvimentodaculturamoderna.ComissoaobrademestrescomoCabanel,Bouguereaueoutros,devasta

famaemvida,temsidoreapreciadacomosmbolosdeestabilidadedeumaordemcoletivaecomoumadefesa
contraacorrosivaautocrticadasvanguardasmodernistas.Poroutrolado,essesescritorescomfrequncia
derivamparaumalegitimaoquestionveldosistemaacadmicoembloco,ouusamseusargumentospara
atacaroantiesteticismodaculturacontempornea.Outrapartedelesprocurareveroacademicismodosculo
XIXcomoumelodeligaoentreatradioclssicaeomodernismo,encontrandoneleaspectosdeambasas
correntes.Outroproblemaqueseencontranabibliografiarecenteumatendnciadecontinuaranalisandotodo
ofenmenoacadmicoapartirdapticaparisiense,ignorandoouminimizandoaimportnciadeversesde
outrasgeografiaseoutroscontextos,gerandonovosequvocosinterpretativosalmdosquejvmsendo
patenteadospelahistoriografia.Masoprodutodoesforodealgunspesquisadoresquevmcentrandosua
atenoemregionalismosespecficosestademonstrarquenosculoXIXpodeterocorridotudo,menosuma
uniformidadedeprticaseconceitosnasvriasacademiasnacionaisespalhadaspeloocidente,eseParis
continuavasendoumareferncia,ainterpretaodeseuspreceitoseaformaeintensidadedesuaaplicao
variouimensoemcadalocal,apontodeformaremhistriasaltamenteindividualizadas.Finalmente,deixando
parteovalorintrnsecoqueoacademicismopossaounopossuir,ousuaeventualrelevnciaparaostempos
atuais,continuamuitocomumacondenvelposturaentrepartedacrticadejulgloapartirdepressupostos
aplicveissomenteartemoderna/contempornea,negligenciandoaapreciaodeseusvaloresessenciais
contraopanodefundodaculturadesuaprpriapoca.Dequalquerforma,osegmentoespecficodo
academicismodosculoXIXeinciodosculoXXvemsebeneficiandodaquantidadedenovosestudos
produzidosrecentemente,vemreconquistandoprestgioeperdendoaospoucosasuaconotaonegativa,
emboraapolmicaemseuredorcontinueacesa.[73][149]

Referncias
1.Kleiner,Fred.Gardner'sArtThroughtheAges:The
WesternPerspective(http://books.google.com.br/book
s?id=UK_jTggtYl8C&pg=PT320&dq=%22academic+
art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny
_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&cd=3
#v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=false).
CengageLearning,2009.Vol.II,13ed.p.655
2.Academicismo(http://www.itaucultural.org.br/aplicext
ernas/enciclopedia_ic/index.cfm?fuseaction=termos_te
xto&cd_verbete=349).EnciclopdiaItaCulturalde
ArtesVisuais.Atualizadoem29/12/2008
3.Kino,Carol.Returningthegaze(http://www.thenatio
nal.ae/apps/pbcs.dll/article?AID=/20090821/REVIE
W/708209994/1008).TheNational.August20.2009
11:11AMGMT
4.Kulka,Tom.Kitschandart(http://books.google.co
m.br/books?id=J8UXbeysl2EC&pg=PA60&dq=%22a
cademic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0
&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_br
r=3&cd=4#v=onepage&q=%22academic%20art%22&
f=false).PennsylvaniaStateUniversityPress,1996.
p.60,nota23
5.Greenberg,Clement&JohnO'Brian(editor).The
CollectedEssaysandCriticism:Modernismwitha
vengeance,19571969(http://books.google.com.br/bo
oks?id=5UrtClwacUC&pg=PA299&dq=%22academi
c+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_mi
ny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&cd
=23#v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=fals
e).UniversityofChicagoPress,1995.p.299
6.AcademicArtStyle(http://www.visualartscork.com/
historyofart/academicart.htm).Encyclopediaof
IrishandWorldArt

7.Schwarcz,LiliaMoritz.OSoldoBrasil:Nicolas
AntoineTaunayeasdesventurasdosartistas
francesesnacorteded.Joo.SoPaulo:Companhia
dasLetras,2008.pp.6566
8.AcademyofArtinRome(http://www.visualartscork.
com/historyofart/academyofartrome.htm).
EncyclopediaofIrishandWorldArt
9.Critic'sTurn(http://www.daheshmuseum.org/about/cr
itics.php)[ligaoinativa].DaheshMuseumofArt
10.Schmitz,Leonhard.Academus.INSmith,William.
DictionaryofGreekandRomanBiographyand
Mythology.Boston,1870.Vol.1,p.5
11.Pevsner,Nikolaus.Academiasdearte:passadoe
presente(http://books.google.com/books?id=E9lMWx
20zrAC&pg=PA50&dq=%22academic+art%22&lr=&
as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_max
m_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=266
#v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=false).
CompanhiadasLetras,2005.pp.69727678
12.Duro,Paul.AcademicTheory:15501800(http://book
s.google.com.br/books?id=gsy7RPJKI8MC&pg=PA8
8&dq=%22academic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_
minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy
_is=&as_brr=3&cd=22#v=onepage&q=%22academi
c%20art%22&f=false).INSmith,Paul&Wilde,
Carolyn.Acompaniontoarttheory.Wiley
Blackwell,2002.pp.8990
13.Tanner,Jeremy.Thesociologyofart:areader(http://
books.google.com.br/books?id=dWExGc232XEC&pg
=PA5&dq=%22academic+art%22&lr=&as_drrb_is=q
&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_
maxy_is=&as_brr=3&cd=24#v=onepage&q=%22acad
emic%20art%22&f=false).Routledge,2003.p.4

14.Pevsner,pp.9798(http://books.google.com/books?id
=E9lMWx20zrAC&pg=PA50&dq=%22academic+ar
t%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_i
s=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=266#v=onepage&q=%22academic%20art%22
&f=false)
15.Pevsner,pp.8994(http://books.google.com/books?id
=E9lMWx20zrAC&pg=PA50&dq=%22academic+ar
t%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_i
s=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=266#v=onepage&q=%22academic%20art%22
&f=false)
16.Cennistorici(http://www.aadfi.it/index.htm)[ligao
inativa].AccademiadelleArtidelDisegno
17.Pevsner,pp.110111(http://books.google.com/books?
id=E9lMWx20zrAC&pg=PA50&dq=%22academic+ar
t%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_i
s=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=266#v=onepage&q=%22academic%20art%22
&f=false)
18.Storia(http://www.accademiasanluca.it/storia.html)
[ligaoinativa].AccademiaNazionalediSanLuca
19.Pevsner,pp.118119(http://books.google.com/books?
id=E9lMWx20zrAC&pg=PA50&dq=%22academic+ar
t%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_i
s=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=266#v=onepage&q=%22academic%20art%22
&f=false)
20.Barasch,Moshe.TheoriesofArt:FromPlatoto
Winckelmann(http://books.google.com/books?id=n07
eWPU1RnAC&pg=PA316&dq=%22academic+art%2
2&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&
as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR&
cd=95#v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=fa
lse).Routledge,2000.p.320
21.Duro,pp.9093(http://books.google.com.br/books?id
=gsy7RPJKI8MC&pg=PA88&dq=%22academic+ar
t%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_i
s=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&cd=22#
v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=false)
22.Collingwood,W.G.TheArtTeachingofJohnRuskin
(http://books.google.com.br/books?id=sSV9kC4FxE4
C&pg=PA71&dq=%22academic+art%22&lr=&as_drr
b_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=
0&as_maxy_is=&as_brr=3&cd=7#v=onepage&q=%2
2academic%20art%22&f=false).ReadBooks,2008.
p.71
23.Barasch,pp.321322(http://books.google.com/book
s?id=n07eWPU1RnAC&pg=PA316&dq=%22academi
c+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_mi
ny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl
=ptBR&cd=95#v=onepage&q=%22academic%20ar
t%22&f=false)
24.Klein,Robert.AFormaeoInteligvel:escritossobre
oRenascimentoeaArteModerna(http://books.googl
e.com/books?id=ibjZXLaeR0kC&pg=PA365&dq=aca
demismo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_mi
ny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl
=pt

BR&cd=19#v=onepage&q=academismo&f=false).
EdUSP,1998.p.365
25.Grenfell,Michael&Hardy,Cheryl.Artrules:Pierre
Bourdieuandthevisualarts(http://books.google.co
m/books?id=ao6emzDlvIAC&pg=PA117&dq=%22aca
demic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&a
s_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3
&hl=ptBR&cd=65#v=onepage&q=academic&f=fals
e).BergPublishers,2007.pp.110111
26.Hughes,Anthony.AnAcademyforDoing:The
AccademiadelDisegno,theGuildsandthePrincipate
inSixteenthCenturyFlorence.OxfordArtJournal,
vol.9,no.1.(1986),pp.310.
27.Pevsner,pp.112113120133(http://books.google.co
m/books?id=E9lMWx20zrAC&pg=PA50&dq=%22ac
ademic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&
as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=
3&hl=ptBR&cd=266#v=onepage&q=%22academic%
20art%22&f=false)
28.Yates,FrancesAmelia.TheFrenchacademiesofthe
sixteenthcentury(http://books.google.com/books?id=r
XsOAAAAQAAJ&pg=PA140&dq=academy+%22hist
ory+of+architecture%22&lr=&as_brr=3&hl=ptBR&c
d=13#v=onepage&q=academy%20%22history%20o
f%20architecture%22&f=false).Taylor&Francis,
1988.pp.140141275279
29.Barasch,pp.330333(http://books.google.com/book
s?id=n07eWPU1RnAC&pg=PA316&dq=%22academi
c+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_mi
ny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl
=ptBR&cd=95#v=onepage&q=%22academic%20ar
t%22&f=false)
30.Schwarcz,pp.6668
31.Barasch,pp.333334(http://books.google.com/book
s?id=n07eWPU1RnAC&pg=PA316&dq=%22academi
c+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_mi
ny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl
=ptBR&cd=95#v=onepage&q=%22academic%20ar
t%22&f=false)
32.HierarchyoftheGenres(http://www.visualartscork.
com/historyofart/hierarchyofgenres.htm).
EncyclopediaofIrishandWorldArt
33.Kemp,Martn.TheOxfordhistoryofWesternart(htt
p://books.google.com.br/books?id=95JppmZmt8C&p
g=PA218&dq=%22academic+art%22&lr=&as_drrb_is
=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&a
s_maxy_is=&as_brr=3&cd=51#v=onepage&q=%22ac
ademic%20art%22&f=false).OxfordUniversityPress
US,2000.pp.218219
34.Driskel,MichaelPaul.Representingbelief:religion,
art,andsocietyinnineteenthcenturyFrance,Volume
1991(http://books.google.com/books?id=8YU7gjhxs
C&pg=PA41&dq=%22academic+art%22&lr=&as_drr
b_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=
0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=142#v=on
epage&q=%22academic%20art%22&f=false).
PennsylvaniaStateUniversityPress,1992.pp.4749
35.Tanner,p.5(http://books.google.com.br/books?id=d
WExGc232XEC&pg=PA5&dq=%22academic+art%2
2&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&

as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&cd=24#v=o
nepage&q=%22academic%20art%22&f=false)
36.Nevile,Jennifer.Dance,spectacle,andthebody
politick,12501750(http://books.google.com/books?i
d=97SF7x99R0MC&pg=PT66&dq=%22Acad%C3%
A9mie+Royale+de+Danse%22&lr=&as_drrb_is=q&a
s_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_ma
xy_is=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=7#v=onepage&q=%
22Acad%C3%A9mie%20Royale%20de%20Danse%2
2&f=false).IndianaUniversityPress,2008.pp.9798
37.Hilton,Wendy.Danceandmusicofcourtandtheater:
selectedwritings(http://books.google.com/books?id=
7uUAq_lZUX4C&pg=PA27&dq=%22Acad%C3%A9
mie+Royale+de+Danse%22&lr=&as_drrb_is=q&as_
minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy
_is=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=6#v=onepage&q=&f=
false).PendragonPress,1997.pp.4554
38.Lee,Carol.Balletinwesternculture:ahistoryofits
originsandevolution(http://books.google.com/book
s?id=a9Ht2zcHc6wC&pg=PA358&dq=academy+%22
history+of+dance%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_
is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&a
s_brr=3&hl=ptBR&cd=39#v=onepage&q=academy%
20%22history%20of%20dance%22&f=false).
Routledge,2002.pp.6872
39.Cowart,Georgia.Thetriumphofpleasure:LouisXIV
&thepoliticsofspectacle(http://books.google.com/b
ooks?id=t0ZH0SXtZHMC&pg=PA83&dq=%22Aca
d%C3%A9mie+Royale+de+Danse%22&lr=&as_drrb
_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0
&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=8#v=onepa
ge&q=%22Acad%C3%A9mie%20Royale%20de%20
Danse%22&f=false).UniversityofChicagoPress,
2008.pp.8083
40.Foster,SusanLeigh.DancingtheBodyPolitic(http://
books.google.com/books?id=hwLBGiLGyjIC&pg=PA
169&dq=%22Acad%C3%A9mie+Royale+de+Danse%
22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=
&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR
&cd=42#v=onepage&q=&f=false).INMelzer,Sara
E.&Norberg,Kathryn.Fromtheroyaltothe
republicanbody:incorporatingthepoliticalin
seventeenthandeighteenthcenturyFrance.
UniversityofCaliforniaPress,1998.pp.169170
41.Hilton,pp.2354(http://books.google.com/books?id=
7uUAq_lZUX4C&pg=PA27&dq=%22Acad%C3%A9
mie+Royale+de+Danse%22&lr=&as_drrb_is=q&as_
minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy
_is=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=6#v=onepage&q=&f=
false)
42.Lee,pp.8089(http://books.google.com/books?id=a9
Ht2zcHc6wC&pg=PA358&dq=academy+%22history+
of+dance%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as
_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3
&hl=ptBR&cd=39#v=onepage&q=academy%20%22
history%20of%20dance%22&f=false)
43.Hilton,pp.2732(http://books.google.com/books?id=
7uUAq_lZUX4C&pg=PA27&dq=%22Acad%C3%A9
mie+Royale+de+Danse%22&lr=&as_drrb_is=q&as_
minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy

_is=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=6#v=onepage&q=&f=
false)
44.Lang,PaulHenry.Introduction(http://books.google.c
om/books?id=X88AAAAIAAJ&pg=PA196&dq=%22
Acad%C3%A9mie+Royale+de+Danse%22&lr=&as_d
rrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is
=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=49#v=on
epage&q=&f=false).INAnthony,JamesR.&Heyer,
JohnHajdu.JeanBaptisteLullyandthemusicofthe
FrenchBaroque:essaysinhonorofJamesR.
Anthony.CambridgeUniversityPress,1989.pp.34
45.Lee,p.74(http://books.google.com/books?id=a9Ht2z
cHc6wC&pg=PA358&dq=academy+%22history+of+d
ance%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_min
y_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=
ptBR&cd=39#v=onepage&q=academy%20%22histor
y%20of%20dance%22&f=false)
46.Bianconi,Lorenzo.Musicintheseventeenthcentury
(http://books.google.com/books?id=iZtB8qS8UTcC&
pg=PA67&dq=%22Acad%C3%A9mie+Royale+de+M
usique%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_
miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&
hl=ptBR&cd=26#v=onepage&q=&f=false).
CambridgeUniversityPress,1987.pp.6668
47.Taft,R.F.EasternSaints'LivesandLiturgy(http://b
ooks.google.com/books?id=g7qgycMHBWIC&pg=P
A50&dq=orphanotropheion&lr=&as_drrb_is=q&as_m
inm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_i
s=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=5#v=onepage&q=orpha
notropheion&f=false).INSkira,JaroslavZ.&
Attridge,MichaelS.InGod'shands:essaysonthe
ChurchandecumenisminhonourofMichaelA.
Fahey,S.J..PeetersPublishers,2006.p.50
48.Miller,TimothyS.TheorphansofByzantium:child
welfareintheChristianempire(http://books.google.c
om/books?id=DZ1LWm4_NnUC&pg=PA217&dq=%
22schola+cantorum%22&lr=&as_drrb_is=q&as_min
m_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=
&as_brr=3&hl=ptBR&cd=9#v=onepage&q=%22sch
ola%20cantorum%22&f=false).CaliforniaUniversity
Press,2003.pp.214217
49.Willmann,Otto.TheSevenLiberalArts(http://www.c
atholicity.com/encyclopedia/l/liberal_arts,seven.html).
TheCatholicEncyclopedia
50.Mallgrave,HarryFrancis.AnAnthologyfrom
Vitruviusto1870(http://books.google.com/books?id=
qlpM14cWNhQC&pg=PA70&dq=%22royal+academy
+of+architecture%22+louis+xiv&lr=&as_brr=3&hl=p
tBR&cd=2#v=onepage&q=%22royal%20academy%2
0of%20architecture%22%20louis%20xiv&f=false).
WileyBlackwell,2006.pp.7082
51.Goode,Patrick.TheOxfordcompaniontoarchitecture
(http://books.google.com/books?id=S7iJpekO1G8C&
pg=PA334&dq=%22royal+academy+of+architecture%
22+louis+xiv&lr=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=8#v=on
epage&q=%22royal%20academy%20of%20architectur
e%22%20louis%20xiv&f=false).OxfordUniversity
Press,2009.Volume1,pp.134135
52.Smith,Paul&Wilde,Carolyn.Acompaniontoart
theory.WileyBlackwell,2002,pp.111113
53.Schwarcz,pp.7273

54.Minarikova,Zuzana.AcademiesofArt:OfficialArt
Institutions.ArtRenewalCenter,Jan18,2009
55.Connelly,FrancesS.Thesleepofreason:primitivism
inmodernEuropeanartandaesthetics,17251907(h
ttp://books.google.com/books?id=YicKdQqfAI4C&pg
=PA27&dq=%22academic+art%22&lr=&as_drrb_is=
q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as
_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=78#v=onepage
&q=%22academic%20art%22&f=false).Pennsylvania
StateUniversityPress,1999.p.31
56.Connelly,p.32(http://books.google.com/books?id=Yi
cKdQqfAI4C&pg=PA27&dq=%22academic+art%22&
lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_
maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR&cd
=78#v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=fals
e)
57.Eullio,Alexandre.OSculoXIX.InTradioe
Ruptura.SntesedeArteeCulturaBrasileiras.So
Paulo:FundaoBienaldeSoPaulo,198485(1984
85).p.121
58.Schwarcz,pp.7072
59.Ledbury,Mark.DenisDiderot(http://books.google.co
m/books?id=ohgGbVgrSvwC&pg=PA107&dq=%22ac
ademic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&
as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=
3&hl=ptBR&cd=130#v=onepage&q=%22academic%
20art%22&f=false).INMurray,Chris.KeyWriters
onArt:Fromantiquitytothenineteenthcentury.
Routledge,2003.pp.108109
60.Lavin,Sylvia.QuatremredeQuincyandthe
inventionofamodernlanguageofarchitecture(http://
books.google.com/books?id=oQTYfRtWbioC&pg=P
A15&dq=academy+%22history+of+architecture%22&
lr=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=9#v=onepage&q=acade
my%20%22history%20of%20architecture%22&f=fals
e).MassachusettsInstituteofTechnologyPress,
1992.pp.159167
61.Schwarcz,pp.118119
62.Rosenblum,Robert.Transformationsinlate
eighteenthcenturyart(http://books.google.com/book
s?id=ugP_jMmel98C&pg=PA104&dq=%22academic+
art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny
_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=242#v=onepage&q=%22academic%20art%2
2&f=false).PrincetonUniversityPress,1970.p.p
102103
63.Schwarcz,pp.117118142144
64.Collingwood,pp.7374(http://books.google.com.br/b
ooks?id=sSV9kC4FxE4C&pg=PA71&dq=%22acade
mic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_
miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&
cd=7#v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=fals
e)
65.Doy,Gen.HiddenfromHistories:womenhistory
paintersintheearlyninetheenthcenturyFrance(htt
p://books.google.com/books?id=FGTF47gkM78C&pg
=PA3&dq=%22academic+art%22&lr=&as_drrb_is=q
&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_
maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=10#v=onepage&
q=%22academic%20art%22&f=false).INDenis,
RafaelCardoso&Trodd,Colin.Artandtheacademy

inthenineteenthcentury.ManchesterUniversity
Press,2000.pp.7185
66.Millais,Malcolm.ExplodingtheMythsofModern
Architecture(http://books.google.com/books?id=pVI6
IX0k_CAC&pg=PA60&dq=%22royal+academy+of+a
rchitecture%22+louis+xiv&lr=&as_brr=3&hl=ptBR
&cd=9#v=onepage&q=%22royal%20academy%20o
f%20architecture%22%20louis%20xiv&f=false).
FrancesLincolnLtd.,2009.pp.6365
67.Kimball,Fiske&Edgell,GeorgeHarold.Historyof
Architecture(http://books.google.com/books?id=dBIf
YTsM3rAC&pg=PA515&dq=academy+%22history+o
f+architecture%22&lr=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=17
#v=onepage&q=&f=false).Research&Education
Assoc.,2001.pp.498499
68.Kaufmann,ThomasDaCosta.Towardageographyof
art(http://books.google.com/books?id=2MRNTJ0pQ
2wC&pg=PA54&dq=%22academic+art%22&lr=&as_
drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_i
s=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=207#v=
onepage&q=%22academic%20art%22&f=false).
UniversityofChicagoPress,2004.pp.5455
69.Denis,RafaelCardoso&Trodd,Colin.Introduction:
academicnarratives(http://books.google.com.br/book
s?id=FGTF47gkM78C&pg=PA3&dq=%22academic+
art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny
_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&cd=1
0#v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=false).
INDenis,RafaelCardoso&Trodd,Colin.Artand
theacademyinthenineteenthcentury.Manchester
UniversityPress,2000.pp.23
70.Farmer,J.David.Foreword(http://books.google.co
m.br/books?id=yKENfWWPSR0C&pg=PR11&dq=%
22academic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is
=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_
brr=3&cd=16#v=onepage&q=&f=false).IN
Weisberg,GabrielP.Againstthemodern:Dagnan
Bouveretandthetransformationoftheacademic
tradition.RutgersUniversityPress,2002.pp.xixii
71.Alexander,VictoriaD.Sociologyofthearts:
exploringfineandpopularforms(http://books.googl
e.com.br/books?id=culzSAeFgz0C&pg=PA83&dq=%
22academic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is
=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_
brr=3&cd=32#v=onepage&q=%22academic%20art%2
2&f=false).WileyBlackwell,2003.pp.8386
72.Elkins,Jamesetalii.SecondRoundtable(http://book
s.google.com.br/books?id=kNs3QKJ641UC&pg=PA2
44&dq=%22academic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as
_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_max
y_is=&as_brr=3&cd=37#v=onepage&q=%22academi
c%20art%22&f=false)INElkins,James&Newman,
Michael(eds).Thestateofartcriticism.Routledge,
2007.pp.243244
73.Denis&Trodd,pp.49(http://books.google.com.br/b
ooks?id=FGTF47gkM78C&pg=PA3&dq=%22academ
ic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_m
iny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&cd
=10#v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=fals
e)

74.Mount,Harry.JoshuaReynolds(http://books.google.c
om/books?id=ohgGbVgrSvwC&pg=PA107&dq=%22a
cademic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0
&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_br
r=3&hl=ptBR&cd=130#v=onepage&q=%22academi
c%20art%22&f=false)INMurray,Chris.KeyWriters
onArt:Fromantiquitytothenineteenthcentury.
Routledge,2003.pp.116119
75.Fyfe,Gordon.AuditingtheRA:officialdiscourseand
theninetheenthcenturyRoyalAcademy(http://books.
google.com/books?id=FGTF47gkM78C&pg=PA3&dq
=%22academic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm
_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&
as_brr=3&hl=ptBR&cd=10#v=onepage&q=%22acad
emic%20art%22&f=false).INDenis,RafaelCardoso
&Trodd,Colin.Artandtheacademyinthe
nineteenthcentury.ManchesterUniversityPress,
2000.pp.117128
76.Barlow,Paul.Fearandloathingoftheacademic,or
justwhatisitthatmakestheavantgardesodifferent,
soappealing?(http://books.google.com/books?id=FG
TF47gkM78C&pg=PA3&dq=%22academic+art%22&
lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_
maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR&cd
=10#v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=fals
e)INDenis,RafaelCardoso&Trodd,Colin.Artand
theacademyinthenineteenthcentury].Manchester
UniversityPress,2000.p.17
77.Jaffee,David.ArtandIdentityintheBritishNorth
AmericanColonies,17001776(http://www.metmuse
um.org/toah/hd/arid/hd_arid.htm).InHeilbrunn
TimelineofArtHistory.NewYork:TheMetropolitan
MuseumofArt,2000
78.AmericanPortraitsoftheLate1700sandEarly
1800s(http://www.nga.gov/collection/gallery/gg62/gg
62over1.html#jump).NationalGalleryofArt,
Washington,DC.2009
79.PennsylvaniaAcademyoftheFineArts(http://www.a
rtinfo.com/galleryguide/22274/8792/pennsylvaniaaca
demyofthefineartsphiladelphia/about/)
80.Hamilton,JohnMcLure.MenIHavePainted.
London:T.FisherUnwinLtd.,1921,p.176180
81.Jaffee,David.PostRevolutionaryAmerica:1800
1840(http://www.metmuseum.org/toah/hd/pram/hd_pr
am.htm).InHeilbrunnTimelineofArtHistory.New
York:TheMetropolitanMuseumofArt,2000.
82.Dulap,William.AHistoryoftheRiseandProgress
oftheArtsofDesignintheUnitedStates.C.E.
Goodspeed&Co.,1918.Vol.3,pp.5257.
http://books.google.com/books?
id=0FJLAAAAMAAJ&pg=PA52
83.HistoryoftheSchool(http://www.nationalacademy.or
g/pageview.asp?mid=1&pid=56)[ligaoinativa].
NationalAcademyMuseumandSchoolofFineArts
84.Avery,KevinJ.TheHudsonRiverSchool(http://ww
w.metmuseum.org/toah/hd/hurs/hd_hurs.htm).In
HeilbrunnTimelineofArtHistory.NewYork:The
MetropolitanMuseumofArt,2000.
85.Caffin,CharlesH.TheStoryofAmericanPainting(h
ttp://books.google.com/books?id=1_TFxLl6BNMC&
pg=PA76&dq=%22James+McDougal+Hart%22&lr=

&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_ma
xm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&as_pt=ALLTYPE
S#PPA77,M1).KessingerPublishing,1999.pp.7677
86.'WilliamStanleyHaseltine(http://www.nga.gov/cgibi
n/pbio?14250)[ligaoinativa].NationalGalleryofArt
87.AlbertBierstadt(http://www.hollistaggart.com/artists/
biography/albert_bierstadt/)[ligaoinativa].Hollis
TaggartGalleries
88.Born,Wolfgang.StillLifePaintinginAmerica(htt
p://books.google.com/books?id=sxhONZzMkYC&pg
=PA38&dq=%22hudson+river+school%22&lr=&as_d
rrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is
=0&as_maxy_is=&as_brr=3&as_pt=ALLTYPES).
KessingerPublishing,2005.p.38
89.Corbett,DavidPeters.BeyondtheBorders:
nineteenthcenturyBritishandAmericanartin
comparativeperspective(http://books.google.com/boo
ks?id=kXqgwtSEupQC&pg=PA214&dq=%22academi
c+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_mi
ny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl
=ptBR&cd=33#v=onepage&q=%22academic%20ar
t%22&f=false).INGroseclose,BarbaraS.&
Wierich,Jochen.Internationalizingthehistoryof
Americanart:views.PennsylvaniaStateUniversity
Press,2009.p.84
90.Lindvall,Terry.Sanctuarycinema:originsofthe
Christianfilmindustry(http://books.google.com/book
s?id=CmHaIkBiLpgC&pg=PA118&dq=%22hudson+r
iver+painters%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0
&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_br
r=3&as_pt=ALLTYPES#PPA38,M1).NewYork
UniversityPress,2007.pp.38207220235(nota
87)
91.Clark,GregoryHalloran,Michael&Woodford,
Allison.ThomasCole'sVisionof"Nature"andthe
ConquestThemeinAmericanCulture(http://books.go
ogle.com/books?id=yaeKlTFaWYC&pg=PA261&dq
=%22hudson+river+school%22&lr=&as_drrb_is=q&a
s_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_ma
xy_is=&as_brr=3&as_pt=ALLTYPES#v=onepage&q
=%22hudson%20river%20school%22&f=false).IN
Herndl,CarlGeorge&Brown,StuartCameron.
GreenCulture:EnvironmentalRhetoricin
ContemporaryAmerica.UniversityofWisconsin
Press,1996.p.261
92.Boime,Albert.ArtinanAgeofCivilStruggle,1848
1871(http://books.google.com/books?id=sEb4RL2Ru
1kC&pg=PA448&dq=%22hudson+river+school%22&
lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_
maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&as_pt=ALLTY
PES).UniversityofChicagoPress,2008.p.448
93.CarmelArthur,Judith.CanovaandScarpain
Possagno(http://books.google.com/books?id=56km1p
KXy6cC&pg=PA8&dq=%22antonio+canova%22&lr=
&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1970&a
s_maxm_is=0&as_maxy_is=2009&as_brr=3&hl=ptB
R#v=onepage&q=%22antonio%20canova%22&f=fals
e).INBryant,RichardCarmelArthur,Judith&
Scarpa,Carlo(eds).CarloScarpa:Museo
Canoviano,Possagno.Volume22deOpusSeries.
AxelMenges,2002.pp.612

94.Cicognara,condeLeopoldo.BiographicalMemoir(ht
tp://books.google.com/books?id=ljUGAAAAQAAJ&p
rintsec=frontcover&hl=ptBR&source=gbs_book_oth
er_versions_r&cad=5#v=onepage&q=&f=false).IN
Bohn,HenryG.(ed).TheWorksofAntonioCanova,
inSculptureandModelling,engravedinOutlineby
HenryMoseswithDescriptionsbyCountess
Albrizzi,andaBiographicalMemoirbyCount
Cicognara.Londres:HenryG.Bohn,1823.Vol.I,
pp.ivi
95.Tolles,Thayer.AmericanNeoclassicalSculptors
Abroad(http://www.metmuseum.org/toah/hd/ambl/hd
_ambl.htm).InHeilbrunnTimelineofArtHistory.
NewYork:TheMetropolitanMuseumofArt,2000
96.Tolles,Thayer.AmericanBronzeCasting(http://ww
w.metmuseum.org/toah/hd/abrc/hd_abrc.htm).In
HeilbrunnTimelineofArtHistory.NewYork:The
MetropolitanMuseumofArt,2000
97.Peck,Amelia.AmericanRevivalStyles,18401876(h
ttp://www.metmuseum.org/toah/hd/revi/hd_revi.htm).
InHeilbrunnTimelineofArtHistory.NewYork:The
MetropolitanMuseumofArt,2000
98.Scott,WilliamB.&Rutkoff,PeterM.NewYork
Modern:TheArtsandtheCity(http://books.google.c
om/books?id=YgALtJ2GKIUC&pg=PA7&dq=%22ac
ademic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&
as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=
3&hl=ptBR&cd=69#v=onepage&q=%22academic%2
0art%22&f=false).JohnsHopkinsUniversityPress,
2001.pp.89]
99.Scott&Rutkoff,p.7(http://books.google.com/book
s?id=YgALtJ2GKIUC&pg=PA7&dq=%22academic+a
rt%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_
is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=69#v=onepage&q=%22academic%20art%22
&f=false)
100.Weinberg,H.Barbara.AmericanImpressionism(htt
p://www.metmuseum.org/toah/hd/aimp/hd_aimp.htm).
InHeilbrunnTimelineofArtHistory.NewYork:The
MetropolitanMuseumofArt,2000.
101.Murrell,Denise.AfricanInfluencesinModernArt(ht
tp://www.metmuseum.org/toah/hd/aima/hd_aima.htm).
InHeilbrunnTimelineofArtHistory.NewYork:The
MetropolitanMuseumofArt,2000
102.Jaffee,David.AmericaComesofAge:18761900(htt
p://www.metmuseum.org/toah/hd/amer/hd_amer.htm).
InHeilbrunnTimelineofArtHistory.NewYork:The
MetropolitanMuseumofArt,2000
103.RealistsoftheEarly1900s(http://www.nga.gov/colle
ction/gallery/gg71/gg71over1.html#jump).National
GalleryofArt,Washington,DC.2009
104.Zurier,Rebecca.Picturingthecity:urbanvisionand
theAshcanSchool(http://books.google.com/books?id
=MSaGxzpm7TYC&printsec=frontcover&dq=Ashcan
+School&lr=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=1#v=onepage
&q=&f=false).UniversityofCaliforniaPress,2006.
pp.16305310
105.Mitter,Partha.ArtandnationalismincolonialIndia,
18501922:occidentalorientations(http://books.goog
le.com/books?id=9mRTtkri8E0C&pg=PA355&dq=ind
ia+%22academic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_min

m_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=
&as_brr=0&hl=ptBR&cd=1#v=onepage&q=%22acad
emic%20art%22&f=false).CambridgeUniversity
Press,1994.pp.1245
106.Mitter,pp.261356(http://books.google.com/books?i
d=9mRTtkri8E0C&pg=PA355&dq=india+%22academ
ic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_m
iny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=0&hl
=ptBR&cd=1#v=onepage&q=%22academic%20art%
22&f=false)
107.GuhaThakurta,Tapati.LineagesoftheModernin
IndianArt(http://books.google.com/books?id=5alC23
WnyJEC&pg=RA2PA76&dq=india+%22academic+a
rt%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_
is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=0&hl=pt
BR&cd=4#v=onepage&q=india%20%22academic%20
art%22&f=false).INGanesh,Kamala&Thakkar,
Usha.Cultureandthemakingofidentityin
contemporaryIndia.Sage,2005.pp.8393
108.Tanner,pp.57(http://books.google.com.br/books?id
=dWExGc232XEC&pg=PA5&dq=%22academic+ar
t%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_i
s=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&cd=24#
v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=false)
109.Vaugham,William.CultivationandControl:the
"Masterclass"andtheDsseldorfAcademyinthe
nineteenthcentrury(http://books.google.com/books?id
=FGTF47gkM78C&pg=PA3&dq=%22academic+art%
22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=
&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR
&cd=10#v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=
false).Denis,RafaelCardoso&Trodd,Colin.Art
andtheacademyinthenineteenthcentury.
ManchesterUniversityPress,2000.pp.150152
110.West,Shearer.ThevisualartsinGermany1890
1937:Utopiaanddespair(http://books.google.com/b
ooks?id=JCSsgp4V7eYC&pg=PA23&dq=%22academ
ic+art%22+germany&lr=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=3
#v=onepage&q=&f=false).ManchesterUniversity
Press,2000.pp.110181182
111.Academicismo(http://www.itaucultural.org.br/aplicext
ernas/enciclopedia_ic/index.cfm?fuseaction=termos_te
xto&cd_verbete=349&lst_palavras=&cd_idioma=2855
5&cd_item=8).EnciclopdiaItaCultural
112.Migliaccio,Luciano.OSculoXIX.INAguilar,
Nelson(org).MostradoRedescobrimento:Artedo
SculoXIX.SoPaulo:FundaoBienaldeSo
PauloAssociaoBrasil500AnosArtesVisuais,
2000.p.101
113.Biscardi,Afrnio&Rocha,FredericoAlmeida.O
MecenatoArtsticodeD.PedroIIeoProjeto
Imperial(http://www.dezenovevinte.net/ensino_artisti
co/mecenato_dpedro.htm).In:19&20Arevista
eletrnicadeDezenoveVinte.VolumeI,n.1,maiode
2006.
114.Fernandes,CybeleVidalNeto.OEnsinodePinturae
EsculturanaAcademiaImperialdasBelasArtes(htt
p://www.dezenovevinte.net/ensino_artistico/aiba_ensin
o.htm).In:19&20Arevistaeletrnicade
DezenoveVinte.VolumeII,n.3,julhode2007

115.Valle,Arthur.PensionistasdaEscolaNacionalde
BelasArtesnaAcademiaJulian(Paris)durantea1
Repblica(18901930)(http://www.dezenovevinte.ne
t/ensino_artistico/academia_julian.htm).In:19&20
ArevistaeletrnicadeDezenoveVinte.VolumeI,n.3,
novembrode2006.
116.Vale,VandaArantesdo.Apinturabrasileirado
sculoXIXMuseuMarianoProcpio(http://www.d
ezenovevinte.net/artistas/mprocopio.htm).In:19&20
ArevistaeletrnicadeDezenoveVinte.VolumeI,n.1,
maiode2007
117.Mariz,Vasco.HistriadaMsicanoBrasil.Nova
Fronteira,2005.pp.6671
118.Denis,Rafael.Academicism,Imperialismand
nationalidentity:thecaseofBrazil'sAcademia
ImperialdeBelasArtes(http://books.google.com/boo
ks?id=FGTF47gkM78C&pg=PA56&dq=academy+bra
zil&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=
&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&as_pt=A
LLTYPES#PPA63,M1).InDenis,Rafael&Trodd,
Colin.Artandtheacademyinthenineteenthcentury.
ManchesterUniversityPress,2000.p.63
119.Cardoso,Rafael.RessuscitandoumVelhoCavalode
Batalha:NovasDimensesdaPinturaHistricado
SegundoReinado(http://www.dezenovevinte.net/critic
as/rc_batalha.htm).In:19&20Arevistaeletrnica
deDezenoveVinte.VolumeII,n.3,julhode2007
120.Biasoli,CarmenLciaAbadie.AFormaodo
ProfessordeArte:doensaio...encenao(http://bo
oks.google.com/books?id=gj46PuJI_4C&pg=PA53&
dq=academismo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&
as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=
3&hl=ptBR&cd=5#v=onepage&q=academismo&f=fa
lse).PapirusEditora,1999.pp.6167
121.Amaral,Aracy.ArtesplsticasnaSemanade22(htt
p://books.google.com/books?id=LHuZVkUgsP8C&pg
=PA197&dq=academismo&lr=&as_drrb_is=q&as_mi
nm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is
=&as_brr=3&as_pt=ALLTYPES).Editora34,1998.
5ed.,pp.2122
122.Harris,JonathanP.etalii.Writingbacktomodern
art:afterGreenberg,Fried,andClark(http://books.g
oogle.com/books?id=3bkhM7ua6l4C&pg=PA48&dq
=%22academic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm
_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&
as_brr=3&hl=ptBR&cd=237#v=onepage&q=%22aca
demic%20art%22&f=false).Routledge,2005.pp.17
20
123.Rosenblum,pp102107(http://books.google.com/boo
ks?id=ugP_jMmel98C&pg=PA104&dq=%22academic
+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_min
y_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=
ptBR&cd=242#v=onepage&q=%22academic%20ar
t%22&f=false)
124.MeloeCastro,ErnestoManuelde.Ofimvisualdo
sculoXXeoutrostextoscrticos(http://books.googl
e.com/books?id=725M0G11eIC&pg=PA77&dq=acad
emismo&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_min
y_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=
pt

BR&cd=119#v=onepage&q=academismo&f=false).
EditoradaUniversidadedeSoPaulo,1993.p.77
125.Thompson,JamesMatheson.Twentiethcentury
theoriesofart(http://books.google.com/books?id=VZ
r9rCBG_t4C&pg=PA99&dq=%22academic+art%22&
lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_
maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR&cd
=124#v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=fal
se).McGillQueen'sPress,1990.pp.101102
126.Barlow,pp.1617(http://books.google.com/books?id
=FGTF47gkM78C&pg=PA3&dq=%22academic+art%
22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=
&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR
&cd=10#v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=
false)
127.Preziosi,Donald.TheArtofArtHistory:ACritical
Anthology(http://books.google.com.br/books?id=sDx
JK4uGPU8C&pg=PA215&dq=%22academic+art%22
&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&a
s_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&cd=17#v=on
epage&q=%22academic%20art%22&f=false).Oxford
UniversityPress,2009.pp.214216
128.Bell,Clive.Art(http://books.google.com/books?id=U
aulwLdx7twC&pg=PA114&dq=%22academic+art%22
&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&a
s_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR&c
d=58#v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=fal
se).BiblioBazaar,LLC,reimpressode2007.p.114
129.Barlow,p.18(http://books.google.com/books?id=FG
TF47gkM78C&pg=PA3&dq=%22academic+art%22&
lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_
maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR&cd
=10#v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=fals
e)
130.DeDuve,Thierry.WhenFormHasBecomeAttitude
AndBeyond(http://books.google.com/books?id=FY5
RSCm9yYC&pg=PA20&dq=%22academic+art%22
&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&a
s_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR&c
d=59#v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=fal
se).INKocur,Zoya&Leung,Simon.Theoryin
contemporaryartsince1985.WileyBlackwell,2005.
pp.2021
131.Denis&Trodd,p.9(http://books.google.com.br/book
s?id=FGTF47gkM78C&pg=PA3&dq=%22academic+
art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny
_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&cd=1
0#v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=false)
132.Millais,p.65(http://books.google.com/books?id=pVI
6IX0k_CAC&pg=PA60&dq=%22royal+academy+of+
architecture%22+louis+xiv&lr=&as_brr=3&hl=ptBR
&cd=9#v=onepage&q=%22royal%20academy%20o
f%20architecture%22%20louis%20xiv&f=false)
133.Kimball&Edgell,p.593(http://books.google.com/bo
oks?id=dBIfYTsM3rAC&pg=PA515&dq=academy
+%22history+of+architecture%22&lr=&as_brr=3&hl
=ptBR&cd=17#v=onepage&q=&f=false)
134.Cunningham,LawrenceS.&Reich,JohnJ.Culture
&Values,VolumeII:ASurveyoftheHumanitieswith
Readings(http://books.google.com/books?id=KiW8x
Oi0FvYC&pg=PA597&dq=%22modern+music%22&l

r=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_
maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR&cd
=17#v=onepage&q=%22modern%20music%22&f=fal
se).CengageLearning,2009.pp.486488
135.Kulka,p.60(http://books.google.com.br/books?id=J8
UXbeysl2EC&pg=PA60&dq=%22academic+art%22&
lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_
maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&cd=4#v=onepa
ge&q=%22academic%20art%22&f=false)
136.Chase,Gilbert.TheArtist(http://books.google.com/b
ooks?id=6YmaAAAAIAAJ&pg=PA106&dq=%22acad
emic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as
_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3
&hl=ptBR&cd=31#v=onepage&q=%22academic%20
art%22&f=false).INJohnson,JohnJ.Continuityand
ChangeinLatinAmerica.StanfordUniversityPress,
1964.p.106
137.Elkins,James.Whyartcannotbetaught:ahandbook
forartstudents(http://books.google.com.br/books?id
=_CgtDdZyk4C&pg=PA43&dq=%22academic+art%
22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=
&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&cd=2#v=
onepage&q=%22academic%20art%22&f=false).
UniversityofIllinoisPress,2001.pp.4345
138.Pevsner,pp.309336(http://books.google.com/book
s?id=E9lMWx20zrAC&pg=PA50&dq=%22academic
+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_min
y_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=
ptBR&cd=266#v=onepage&q=%22academic%20ar
t%22&f=false)
139.Snider,Alfred&Schnurer,Maxwell.Manysides:
debateacrossthecurriculum(http://books.google.co
m/books?id=2eynIlbR0OQC&pg=PA165&dq=%22aca
demic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&a
s_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3
&hl=ptBR&cd=214#v=onepage&q=%22academic%2
0art%22&f=false).Idea,2002.pp.164169
140.Fehr,DennisE.RealWorldReadingsinArt
Education:ThingsYourProfessorNeverToldYou(ht
tp://books.google.com/books?id=NQ3J7KwFL6cC&p
g=PA50&dq=%22academic+art%22&lr=&as_drrb_is
=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&a
s_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=263#v=onepag
e&q=%22academic%20art%22&f=false).Taylor&
Francis,1999.pp.5152
141.Denis&Trodd,pp.35(http://books.google.com.br/b
ooks?id=FGTF47gkM78C&pg=PA3&dq=%22academ
ic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_m
iny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&cd
=10#v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=fals
e)
142.Salles,PaulodeTarso.Aberturaseimpasses:ops
modernismonamsicaeseusreflexosnoBrasil,
19701980(http://books.google.com/books?id=lDcI0

Vertambm
Maneirismo
Classicismo
Neoclassicismo

6tgDAC&pg=PA102&dq=academismo&lr=&as_drrb_
is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&
as_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=103#v=onepa
ge&q=academismo&f=false).EditoradaUniversidade
doEstadodeSoPaulo,2005.p.104
143.Ehrenzweig,Anton.Thehiddenorderofart:astudy
inthepsychologyofartisticimagination(http://books.
google.com/books?id=KFDYgyLw7soC&pg=PA145&
dq=%22academic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_mi
nm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is
=&as_brr=3&hl=ptBR&cd=85#v=onepage&q=%22a
cademic%20art%22&f=false).Universityof
CaliforniaPress,1967.p.146
144.Millon,Henry.ArtandArchitecturalHistoryinthe
TwentiethCentury(http://books.google.com/books?id
=bVGbrsvKcLYC&pg=PA219&dq=%22academic+ar
t%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_i
s=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=pt
BR&cd=64#v=onepage&q=%22academic%20art%22
&f=false).INBearn,AlexanderG.Useful
Knowledge:theAmericanPhilosophicalSociety
millenniumprogram.DianePublishing,1999.pp.
219222
145.Barlow,p.29(http://books.google.com/books?id=FG
TF47gkM78C&pg=PA3&dq=%22academic+art%22&
lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_
maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR&cd
=10#v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=fals
e)
146.Ross,Fred.TheARCPhilosophy(http://www.artrene
wal.org/articles/Philosophy/ArtScam/artscam.php).
ArtRenewalCenter
147.Schneider,AndreaKupfer.CreatingtheMuse
d'Orsay:thepoliticsofcultureinFrance(http://book
s.google.com.br/books?id=i4oA2tB9lSsC&pg=PA62
&dq=%22academic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_
minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy
_is=&as_brr=3&cd=20#v=onepage&q=%22academi
c%20art%22&f=false).PennsylvaniaStateUniversity
Press,1998.pp.6164
148.Greenberg,Clement.HomemadeEsthetics:
ObservationsonArtandTaste(http://books.google.co
m.br/books?id=AivIqAcH10MC&pg=PA118&dq=%2
2academic+art%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=
0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_b
rr=3&cd=9#v=onepage&q=%22academic%20art%22
&f=false).OxfordUniversityPressUS,1999.p.118
149.Barlow,pp.1823(http://books.google.com/books?id
=FGTF47gkM78C&pg=PA3&dq=%22academic+art%
22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=
&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=3&hl=ptBR
&cd=10#v=onepage&q=%22academic%20art%22&f=
false)

Romantismo
Modernismo
PsModernismo
Teoriadaarte
Educaoartstica
Pedagogia
Didtica
AcademismonoBrasil
Listadeacademiasdearte

Ligaesexternas
DaheshMuseumofArt(http://www.daheshmuseum.org/index.php)Museudedicadoarteacadmica
ArtRenewalCenter(http://www.artrenewal.org/)Websitededicadoaoresgatedaarteacadmica
Mused'Orsay(http://www.museeorsay.fr/fr/accueil.html)ArtedemeadosdosculoXIXaoinciodo
sculoXX
Obtidade"https://pt.wikipedia.org/w/index.php?title=Academicismo&oldid=46407329"
Categoria: Academicismo
Estapginafoimodificadapelaltimavez(s)23h02minde9deagostode2016.
EstetextodisponibilizadonostermosdalicenaCreativeCommonsAtribuioCompartilhaIgual
3.0NoAdaptada(CCBYSA3.0)podeestarsujeitoacondiesadicionais.Paramaisdetalhes,
consulteasCondiesdeUso.

Das könnte Ihnen auch gefallen