A

Al'IBER

D:.OTA SllRIA

William S.

BURROUGHS

pun
Pierwsze pene wydanie

AJllBEK

Warszawa
2004

Wstp
DOSTAJESZ TO, CO WIDZISZ"

eli szukasz ksiek o uzalenieniu od narkotykw, to nigdy nie byo

lepszej oferty. Istniej dziea z dziedziny historii spoecznej, polemiki na

temat zdrowia publicznego i polityczna krytyka wojny z narkotykami; stu

dia kulturowe i analizy etyczne; przegldy prawodawstwa w kwestii narko
tykw, psychologia uzalenie, farmakologia i metody leczenia; wspomnienia
osobiste, trzeciorzdne powieci i klasyczne dziea literackie.

pun to wsp

czesna ikona, a heroina ma swoj histori i mitologi tak jak chemia. A je

eli szukasz ksiek Williama Burroughsa, to masz do wyboru dwadziecia
par - wikszo, jesli nie wszystkie, mwi o narkotykach i uzalenieniach.
pun i Burroughs to jedno, jest on artyst narkomanem XX stulecia, ale do
tej pory nie napisa ksiki choby z grubsza przypominajcej jego pierw
sze dzieo -

puna.

Realistyczna, uczciwa proza"; dostajesz to, co widzisz"; uczciwe spra

wozdanie z bdnego kola uzalenienia" - takich komentarzy czytelnikw
z ksigarni online na stronie i nternetowej nikt nie uyby do opisania

Express, The Wild Boys czy The Westem Lands.

Nova

Jednak jest co, co mona

powiedzie o wszystkich ksikach Williama Burroughsa - ot gdy s

dzisz, e ju uda ci si je zdefiniowa, wtedy wanie ci umykaj. Dotyczy
to rwnie tej ksiki, mimo e wrd dzie Burroughsa tylko ona czciej
5

jest czytywana tak, jakby pozostawaa poza jego twrczoci, ni bya jej
czci. Pochaniaj j nawet ci czytelnicy, ktrzy przyznaj, e zadawili
si

Nagim lunchem.
pun jest w pewnym stopniu zapisem wczesnych lat heroinowych Burrou
ghsa i - powoajmy si na Luca Santego (autora low Life, klasycznego
studium zbrodni i narkotykw) - chapeaux bas! Duo w niej o marihuanie,
kokainie, benzedrynie, nembutalu, pejotlu, yage i antyhistaminach, a take
o opium i jego pochodnych, co sprawia, e staje si na poy farmakope.
Odzwierciedlaj c studia antropologiczne Burroughsa (najpierw na Harvar
dzie, a potem w Mexico City College}, naladuje etnograficzny raport tere
nowy: szczegowo przedstawia terytoria i obyczaje rnych ameryka
skich subkultur i dokumentuje ich powstanie oraz zmierzch w latach
powojennych. Zainteresowanie idiomami rodowiskowymi i argonem kry
minalnym czyni z tej ksiki studium lingwistyki wiata przestpczego. S
w niej nie tylko dziaania policji antynarkotykowej , prawnikw, lekarzy
i psychiatrw w szpitalach federalnych, ale te bogate informacje o ekono
mice zbiorw, wskazwki , jak dopomc szczciu, i wreszcie medytacje
o lojalnoci i zdradzie, samotnoci egzystencjalnej i wstrcie do wasnego,
ndznego ciaa. To dziennikarski reporta, rodzaj autobiograficznej spo
wiedzi i zarazem powie wzorowana na Ernecie Hemingwayu, Dashiellu
Hammetcie, Johnie O' Harze i F. Scotcie Fitzgeraldzie, a take na dialogach
z hollywoodzkich fi lmw klasy B. Ksik uwaa si za prost opowie
Burroughsa, nieskomplikowane, pouczajce sprawozdanie napisane zwy
czajnym, oschym stylem. Ale przeczytaj j ponownie, a znajdziesz pereki
prozy i dziwne, widmowe obrazy, niezwyke chwile prawdziwego zagroe
nia albo absolutn dwuznaczno zadajc kam pogldowi , e to lapidarny,
chrypliwy realizm; efekt bdzie tym bardziej niepokojcy, e czego takie
go wczeniej na pozr nie byo. Przeczytaj po raz trzeci i styl, daleki od
nudziarstwa i niezgrabnoci , okae si ywy i subtelny. Sprytnie wywoujc
efekty komiczne, obfituje te w przebiege sztuczki . Popatrz wic z rnych
stron, a obraz zacznie si zmienia przed twoimi oczami jak w kalejdosko
pie.
Ta dziwna, opniona w reakcjach logika pojawia si w wielu przebra
niach. Oto choby jedno z nich. William Lee mwi: Musisz mie dobre
maniery w ku z doktorami albo nigdzie nie zajedziesz". Na pierwszy rzut
oka jest to art z doktorw, wyglda na miertelnie powan ironi, jak
w zwrocie ciko pracujcy zodziej" i w wielu innych, w ktrych zwy
czajnym, kulturowo pozytywnym terminom zgrabnie przydaje si wywro6

towego znaczenia. Ale jak si temu przyjrze, sowa klucze to ju nie ma

niery w ku" i doktorzy", lecz zwrot per ty": nagle Lee nie mwi o dok
torach, on mwi , jak ty masz sobie z nimi dawa rad. Ta powtarzajca si
puapka taktyczna, insynuujca, e czytelnik zanurzony jest w wiecie prze
stpstwa, podkrelajc nasze podgldactwo, stanowi jedyn w swoim ro
dzaju cech stylu Burroughsa. Najbliszym jego ekwiwalentem jest zdanie
z

Krwawego ni wa

Hammetta: Nie nalea do tego rodzaju ludzi, ktremu

chciaby wycign pienidze z kieszeni, chyba e bardzo ufasz swoim

palcom"; a kusi nas, eby zastanowi si, jak bardzo ufamy swoim palcom
- czy mamy wsadza je, czy te nie do cudzej kieszeni? Innymi sowy: po
ktrej stronie granicy ze wiatem przestpstwa jeste naprawd i gdzie ry
sujesz t granic?
Chcialoby si wysnu wniosek, e zimna i uwodzicielska ksika Burr
oughsa jest dzieem zoonym i ironicznym, e jej pozorna prostota to wyra
finowany fortel, ktry ma ci otumani, ale to te jest zbyt proste i nie
oddaje wszystkiego. W rzeczywistoci, pierwsza powie Burroughsa jest
cakowicie rna od tego, co napisa pniej , a jednak nie mona jej czyta,
nie napotykajc na kadym kroku zwiastunw jego pisarstwa w przyszo
ci. To tak, jakby czyta dwie ksiki jednoczenie, jedn nietypowo prost.
drug charakterystycznie pokrcon. To jest jej paradoks, jej los - niekon
wencjonalnego dziea jednego z najbardziej niekonwencjonalnych pisarzy
amerykaskich.

. .

PRZYCZVN Ml NIEZNANYCH"

Historia tego, jak debiutancka powie zostaa napisana, jak i dlaczego

Burroughs zacz od niej karier, to dla nas intrygujca tajemnica. Ale nasz
apetyt na twarde fakty zawsze zrwnowaony jest intuicyjnym wyczuciem,
e tajemnica takiego pocztku winna pozosta nienaruszona. Moe dlatego.
e pisarz musi , na pewnym poziomie, pozostawi tajemnice tajemnicami,
by w ogle mc pisa, a my to szanujemy, cho przecie po czci je odkry
wamy. Tak czy inaczej , jest w tym sprzeczno, ktra siga samego sedna
powieci Burroughsa: jedna prawda ujta na dwa sposoby i wyoona we
dug najbardziej charakterystycznych cech. Oto fakty - to pierwsze ujcie,
kryjce obietnic, e otrzymamy wszystko, co chcemy wiedzie. I drugie.
jakby jego zaprzeczenie: nie ma klucza do strzeonej tajemnicy.
eby zgbi t ksik i zrozumie, co nowa edycja, w pidziesi t
rocznic ukazania si pierwszej , moe doda do naszego jej zrozumienia.
7

naley zacz od rzeczy najprostszej , od znamiennej , cho zaskakujcej

tajemnicy, od problemu, ktrego do tej pory nie poruszaem - od tytuu.
Tytuy nie powinny by tajemnicze. Ich zadaniem jest okrelenie myli prze
wodniej dziea, nadanie mu jasnej tosamoci, zdefiniowanie, w skrcie,
intencji autora. W tym przypadku historia maych, ale znaczcych zmian
oddaje dziwne losy wydawnicze ksiki .
Burroughs zaczyna swoj ksik o herze" w samym rodku XX stule
cia, zaledwie kilka miesicy po tym, jak pn jesieni 1 949 roku jego
rodzina przeniosa si do Mexico City. Uciekajc od ostrego reimu karne
go zimnowojennej Ameryki - po serii aresztowa za narkotyki - Burroughs
zaczyna egzystencj pisarza na wygnaniu, ktre, jak si okazao, byo du
gie: dwadziecia pi lat. Przekaza t wiadomo Jackowi Kerouacowi w li
cie z 1 O marca 1 950 roku, a musiaa to by wiadomo interesuj ca. Pi
lat wczeniej waciwie ju wsppracowali, piszc t powie, ale o ile
Kerouac jak nigdy pasjonowa si wtedy swoim pisarskim powoaniem jego pierwsza powie

The Town and t he City

wanie zostaa opublikowa

na - Burroughs zrezygnowa z pisania. W pniejszych latach powie, e to

wanie Kerouac mu powtarza, e jest pisarzem, ale w marcu 1950 roku nie
byo o tym wzmianki . Nazwa swoj powie po prostu

pun*

i pod koniec

roku ten wanie tytu figurowa na stronie tytuowej pierwszej wersji ma

nuskryptu, poprzedzajc jego

nom de plume

(zapoyczone z powieci Ke

rouaca): William Dennison. Kiedy ksika ukazaa si w 1953 roku, zarw

no tytu, jak i pseudonim ulegy zmianie. Zamiast Junk Williama Dennisona
byo Junkie:

Confessions of an Unredeemed D rug Addict**.

Burroughs sam wybra sobie inny pseudonim - w rzeczy samej by to

bardzo dwuznaczny wybr: uzna, e potrzebny mu pseudonim, eby ukry
tosamo przed rodzin, ale przewrotnie wybra ,,Lee", nazwisko panie
skie matki, i w ten sposb ujawni to, co, jak twierdzi, chcia ukry. Jednak
e zarwno tytu, jak i podtytu wybrane zostay bez wiedzy Burroughsa
przez wydawcw z Ace B ooks - to jedna z wielu zmian, ktre na nim
pniej wymogli. Allen Ginsberg, ktry w tym czasie dziaa jako agent
Burroughsa, walczy o jego spraw i przegra, zanim jeszcze, w lipcu 1952
roku, podpisano kontrakt z Ace. Naprawd uwaam

Junk

za waciwy

* W oryginale Junk. Junk to bardzo potoczna nazwa heroiny, czyli po polsku hera, std
powyej i poniej odniesienia do heroiny, a nie do zaywajcego j puna. Na jzyk polski
przetumaczono tytu nadany przez amerykaskiego wydawc: Junky
w innym wydaniu
Junkie co 1.naczy pun" (przyp. tum.).
** pun: wyznania nieulec:alnego narkomana (przyp. tum.).
-

tytu", pisa w kwietniu tego roku do wydawcy A.A. Wyna. Jest zabawny,
prosty, oryginalny, a jednak taki typowy dla slangu punw i charaktery
styczny dla autora. Uwaam, e naprawd smutn pomyk byoby zmieni
go wbrew mojej radzie" .1 Dlaczego zignorowano jego rad i wybr Burrou
ghsa? Wedug Carla Solomona, ktry zdoby ksik dla Ace, stao si tak
dlatego, e obawiano si wraenia, i ksika jest tandet* .
Te informacje mwi nam wiele o sytuacji Burroughsa jako dziewiczego
powieciopisarza, a zarazem daj wskazwk, jak wygldao pisanie i pu
blikowanie w tej szczeglnej epoce, ale sprawa na tym si nie skoczya.
Prawie dwadziecia pi lat pniej tytu zmieni si ponownie, tym razem
na Junky, w nieokrojonym i rozszerzonym wydaniu Penguina, ktre opuci
o drukarni w 1977 roku. Burroughs autoryzowa zmiany wprowadzone do
tej edycji, ale nadal jedn decyzj podjto za niego. W sierpniu 1 976 roku
pisa do swojego agenta Petera Matsona: Proponowabym, eby tytu no
wego wydania brzmia

Junk,

a nie

Junkie. Junk

to by oryginalny tytu,

ktry nadaem ksice, i zosta zmieniony przez A.A. Wyna z przyczyn mi

nieznanych". W nastpnym miesicu Matson zda spraw z werdyktu wy
dawcy z Penguina: Dickowi Seaverowi podoba si Junky, bo pomyl tylko:
bez y" brzmi to troch jak jakie mieci , jeli wybaczysz to okrelenie".2
O czym to wszystko wiadczy? Z punktu widzenia wydawcy ta dyskusja
uwidacznia czyst przypadkowo powieci Burroughsa: rol, ktr w niej,
z woli przypadku, odgrywaj decyzje innych, znane wybirczo. Z punktu
widzenia krytyki literackiej jest to ostrzeenie przed faktami", poniewa
i nterpretacje literatury zasadniczo opieraj si na milczcym zaoeniu, kt
re przecie moe okaza si faszywe: Ginsberg, A.A. Wynn i Richard Sea
ver wiedzieli, e ksika zatytuowana Junk to co zupenie innego ni zaty
tuowana Junki e albo Junky. A oglniej mwic, te uwagi nadaj cakowicie
materialny wymiar truizmowi, e nigdy nie czyta si dwa razy tej samej
powieci.
Kada ksika zmienia si do pewnego stopnia wraz z upywem czasu
i w nowych kontekstach, ale powie Burroughsa zmieniaa si dosownie
cigle, zarwno jeli chodzi o tytu , jak i zawarto. yczenie autora powin
no chyba wreszcie zosta uszanowane, choby pomiertnie, i nowe wydanie
1

Ginsberg do A.A. Wyna, 12 kwietnia 1 952 roku, Ginsberg Collection, Columbia Universi

ty.

* Junk znaczy te: dziadostwo, tandeta, graty (przyp. tlum.).

Burroughs do Petera Matsona, 25 sierpnia 1976 r., i Matson do Burroughsa, IO wrzenia

1 976 roku, Matson Collection, Columbia University.
9

naleao zatytuowa

Junk.

Jednak dziaalno wydawnicza tak samo dzi

jak i dwadziecia pi czy pidziesit lat temu pozostaje skrpowana wzgl

dami pragmatycznymi - w kocu racj ma dzia sprzeday: w ksigarniach
ludzie nadal bd pyta o

puna (Junky).

Ale i w krgach akademickich

kolejna zmiana oznaczaaby dodatkowe zamieszanie, poniewa z czasem

znajomy tytu obrs znaczeniami, nabra wagi i zyska szczeglny status:
na ze i na dobre Junky weszo do kanonu. I spraw zaatwiono podtytuem:

The D efinitiv e Text of Junk

- ostateczny tekst

Junk,

eby wskaza, e ta

wersja to ostatnie stadium w pidziesicioletniej historii. Celem tego wy

dania jest zatem wyjanienie i ustalenie tej historii poprzez przegld orygi
nalnych rkopisw Burroughsa, eby w peni przywrci pierwotny tekst,
cho nie - pierwotny tytu.

"' .. AMERYKA SKI CHOPAK"

Jak dalece autobiograficzny jest

pun (Junky)?

Albo, innymi sowy, co

czy Williama Burroughsa z Williamem Lee? Te pytania wymagaj od

powiedzi , poniewa pierwsza powie Burroughsa stanowia kopalni in
formacji o jego yciu przez jakie trzydzieci pi lat, do opublikowania
w 1 988 roku biografii pira Teda Morgana. W szczeglnoci

Prolog , w kt

rym Burroughs wprowadza brakujce to dla narracji, by zwykle przyjmo

wany jako cakowicie wiarygodny surowiec biograficzny: wikszo szcze
gw rzeczywicie si zgadza, nawet te najbardziej nieprawdopodobne (na
przykad opisy przypadkw z kliniki psychiatrycznej Payne'a Whitneya do
wodz, e lekarze Burroughsa nigdy nie syszeli o van Goghu"*), ale ostatnie
opracowania krytyczne prozy Burroughsa mimo wszystko wskazuj na to,
e mamy tu raczej do czynienia z przebiegoci ni z uczciwym przedsta
wieniem faktw. A co z reszt narracji? Ginsberg jako pierwszy wskaza na
oczywistoci - w

Anal izie krytycznej,

ktr napisa w 1952 roku (por.

aneks 4): To jest autobiografia jednego aspektu ycia autora. Nie mona jej
uzna za peny obraz osobowoci". Teraz, gdy dysponujemy dwiema bio
grafiami (druga jest pira Barry' ego Milesa), tomem listw z tego okresu
i mnstwem wywiadw, artykuw dziennikarskich i materiaw krytycz
nych, widzimy, jak fragmentaryczny jest opis ksikowy.
Zamiast wdawa si w szczegowe badanie, czy narracja jest dokadna,
czy te selektywna, rozsdniej jest, jak sdz, skoncentrowa si na dziu*Wszystkie fragmenty puna
IO

przckJadzie A. Ziembickiego (przyp. tlum. R.J.).

rach" w niej, a s one tak wielkie, e atwo je przeoczy. Na przykad, s

tam portrety Herberta Huncke'a, kanciarza z Times Square, ktry podpo
wiedzia Kerouacowi sowo

beat

Junk

wystpuje jako Herman - oraz

zodzieja Phila White'a alias Marynarza, ktremu Burroughs pocztkowo

mia zamiar zadedykowa powie. White wystpuje w niej jako Roy. Ale
nie ma w niej ani sowa odniesienia do dwch najwaniejszych postaci,
z ktrymi w owym czasie Burroughs si przyjani - Ginsberga i Kerouaca.
Te znaczce nieobecnoci sprzyjaj uwydatnieniu kontrastu z dzieem Ke
rouaca: chocia Burroughs czyta

The Town and the City zaledwie na kilka

tygodni przed napisaniem wasnej pierwszej powieci, to Junky nie wejdzie

na drog grupowego mitotwrstwa, autobiograficznej fikcji charakterystycz
nej dla pisarstwa pokolenia bitnikw.
Bardzo mao jest tam take o jego onie, Joan Vollmer Adams. Jeli wzi
pod uwag to, na czym autor si koncentrowa, nie mogo by o niej wiele, ale
po wypadku z broni paln w padzierniku 1 95 1 roku (zgina), Burroughs
zosta postawiony w trudnej sytuacji, kiedy Ace naciskao go, eby napisa
wicej : O mierci Joan. Nie wiem, jak miabym to wple - pisa do Gins
berga w kwietniu 1952 roku . - Nie wchodz w ycie domowe w

Junk,

bo

ono nie byo, sowami Sama Johnsona do niczego potrzebne"3 Pniej,

tego samego miesica, narzeka, e dania Ace sprawiaj, i czuje si jak
czowiek przepiowywany na p przez niezdecydowanych wrogw", ale
z kolejnych listw wynika jasno, e to niezdecydowanie dotyczy w rwnym
stopniu i jego, i jego wrogw: ,,Jes1i chc, ja to napisz. W przeciwnym
wypadku mog po prostu wykreli wszystkie odniesienia do niej". W ko
cu zniknicie ony Lee i jej obecno pozostaj anomali: sporadyczne od
niesienia daj niepokojcy efekt: czytelnik chce wicej albo w ogle nic.
Niezdecydowanie B urroughsa sugeruje, e zachowanie konsekwentnego
stosunku do niej sprawiao mu trudno, i std dobrany styl pisarski. Z po
cztku chronologia jego dowiadcze tworzy pewn struktur - mona j
nazwa intryg" - ale to sprawia, e problemy zaczynaj narasta. Po cz
ci dlatego, e B u rroughs mia techniczne oraz wynikajce z temperamentu
trudnoci z podtrzymaniem realistycznej narracji, pospolit sabo, ktr
potem zamieni w zalet prozy eksperymentalnej. W rzeczy samej, chcc te
mat wyoy prosto", postanowi wyci najbardziej interesujce fragmenty,
ktre uzna za dygresje wobec gwnego wtku narracji. Ale to tylko pogor-

J Poza odniesieniami w przypisach wszystkie cytaty z listw Burroughsa pochodz z The

letters of William S. Burroughs: 1945-1959, Penguin, 1993) pod redakcj Olivera Harrisa.

11

szyo spraw, gdy przesta pisa o wydarzeniach osadzonych bezpiecznie

w przeszoci i zacz zaj mowa si dowiadczeniami biecymi. Burroughs
y ze zmor zgotowanej sobie samemu tragedii i nie potrafi ani o niej
napisa, ani zignorowa jej skutkw, koczy wic Junkie w coraz trudniej
szych czasach, na co wskazuje ostatnia jedna czwarta powieci.
Jeli bya jaka logika w wyczeniu kolegw-pisarzy, Ginsberga i Kerou
aca, to nie ma wytumaczenia dla innej kluczowej decyzji: dlaczego Bur
roughs uczyni swoje alter ego tak nieliterackim: przelotne uwagi Lee na
temat kultury masowej (George Raft, Jimmy Durante, Louis Armstrong interesujce trio) ostro kontrastuj z uwagami w
pisa, gdy jeszcze koczy

J unky

Pedale,

powieci , ktr

(Frank Harris i Jean Cocteau). W listach

Burroughs nazywa czasem opium kopem Cocteau", nawizujc do Opi um:

dziennik kuracji odwykowej ,

ale taka aluzja do francuskiego pisarza byaby

cakowicie nie na miejscu w przypadku Lee z Junky. W Prologu s bowiem

literackie odniesienia do Europy - do Oscara Wilde' a, Anatola France'a,
B audelaire ' a, nawet Gide' a" - chocia uywa si ich, eby odrni Burro
ughsa/Lee od amerykaskiego chopca tamtego czasu i miejsca". W Prolo

gu Burroughs mwi te,

e jest pod wielkim wraeniem autobiografii pew

nego wamywacza, zatytuowanej

Ni e mo esz wygra ( You Can 't Win). Pod

wieloma wzgldami jest to gwne odniesienie, to, ktre mwi najwicej

o J unky i szczeglnych relacjach, jakie ta ksika tworzy midzy literatur
a yciem.
Szedziesit lat po przeczytaniu jej po raz pierwszy Burroughs podejmu
je ryzyko i odpaca tworzcemu pod pseudonimem Jackowi B lackowi, pi
szc wstp do kolejnej publikacji

Ni e moesz wygra (Amok

Press Nowy

Jork 1 988). Burroughs wspomina w tym tekcie, jak by zafascynowany

rzutem oka na wiat przestpczy, wiat zapuszczonych blokw mieszkal
nych, sal bilardowych, burdeli i melin opiumowych, wiziennych ptasz
kw, wamywaczy i wczgw". Mona o tym powiedzie dwie rzeczy.
Jedna jest oczywista, druga atwa do przeoczenia. Pierwsza: Burroughs czer
pie czyst przyjemno z grypsery uywanej w tych lokalach. S makuje so
wa w tak oczywisty sposb przywodzce mu na myl zapomniany wiat,
wiat nocy, wiat podziemia okryty mg nostalgii . Burroughs, ktrego za
chwyca rwnie barwny, wielkomiejski wiat Damona Runyona, ywi po
dwjn fascynacj: do rodowiska kryminalnego, a zarazem do jego ywe
go argonu - wida to wszdzie w

Junky. Znalaz to

Ni e mo esz wygra

(wiat przestpczy chtnie korzysta z dziwnych sw", zauwaa Black)

i prawdopodobnie, troch piniej , w
12

Th e Big Con Davida Maurera ( 1940),

klasycznym dziele o codziennym yciu i slangu oszustw w Zotej Erze

trwajcej do lat dwudziestych4 Galeria kanciarzy Maurera naley do ywe
go, ale zanikajcego wiatka lecego poza chronionymi przedmieciami
dziecistwa Burroughsa spdzonego na rodkowym Zachodzie. W

Junky

oywia on po czci ten wiatek . ; Metro Mike, George Grek, Pantoponowa

Ra, Louie Pokojowiec, Eric Pedryl i Czarny Skurwiel to krewni Kida
Garkuchni i Boba Niechluja z ksiki Maurera albo witoszkowaty Kid,
Mordka, Sona Mary Jacka Blacka.
Majc takie wzory, Burroughs przedstawia w Junky rne czynnoci i opi
suje je argonem. Widzimy, jak potrafi on naszkicowa konspiracyjne ycie
zodziei i narkomanw i sprawi, e wyglda ono jak wiat alternatywny:
ycie sprowadza si do hery, jeden strza w y i szuka si nastpnego,
schowki i szpryce, kroplomierze i igy". Dla narkomana slang wzmacnia
take spoeczn rol samej substancji. Heroina bya naszym znakiem mwi Rodney King, niegdy partner Charliego Parkera i pun. - To byo
co, co mwio: my wiemy. Wy nie wiecie. Co, co dawao nam czonko
stwo jedynego w swoim rodzaju klubu, a dla tego czonkostwa oddawali
my wszystko, co mielimy na wiecie".5 wiadom schyku starych subkul
tur i powstawania nowych, Burroughs opowiada o zmianach, ktre zaszy
na nowojorskiej scenie od czasu, kiedy by tu po raz ostatni, eby pokaza,
jak przesunicie w kluczowych pojciach moe okreli egzystencj i - jak
haso - zezwoli na wejcie do niej: Dowiedziaem si o nowym sowniku
bitnikw [w oryginale hipst er]: marycha zamiast trawka, zakrcony zamiast
narbany,

cool jako sowo na kad okazj"*.

H epst er's D ict ionary pisze, e termin hip

Cab Calloway w

oznacza m

dry, wyrafinowany, kady, kto zdar buty" - ostatnie sformuowanie ozna

cza ycie na ulicy, obycie z jej obyczajem - a Burroughsa musiaa pociga
wiadomo, e outsider z kultury oficjalnej musi posi wiedz czowieka
ulicy. Jego wasna definicja sowa

hip jest

sprytnym wyzwaniem dla czytel

nika: To wyraenie nie daje si zdefiniowa, bo jeli nie kumasz, co ono

znaczy, to nikt ci tego nie wyjani". Burroughs pokazuje na pocztku

giego lunchu,

e stary nudziarz, ktry chce zosta

hip" ,

Na

jest dobrym

Por. David W. Maurer The Big Con: The Classic Story of the Confidence Manand the
Con,(tdence Trick Century, Londyn 1999.
5 Cytowane u Jill Jonnes Hep-Cats, Nan:s, and Pipe Dreams: A History of Ame rica's Ro
mance with I/lega/ Drugs, Scribner, Nowy Jork 1 996.
* Slowo cool pojawilo si w obecnym argonie modzieowym w Polsce. okresla jednak

wycznie co. co si podoba (przyp. tum.).

13

przykadem; czytelnikowi zgodniaemu porednio doznawanego dreszczy

ku emocji wiedzy, ale bez ryzyka jego dowiadczenia, Junky daje ostrzee
nie, e wchodzi w puapk jak w jednej z gier nacigaczy u Maurera.
B lack w

Ni e mo esz wygr a opisuje

swoj modziecz fascynacj Jes

se' em Jamesem - jako w latach osiemdziesitych XIX wieku - i konkludu

je: Ogldajc si teraz wstecz, widz jasno, jak chopaki Jamesa i podobne
postacie wpyny na to, ebym zwrci swoje myli ku przygodzie, a potem
ku przestpstwu". Przygoda i przestpstwo: Burroughs zauwaa w

J unky,

e zapany w puapk bogatego przedmiecia St. Loui s, odizolowany od

ycia miasta pienidzmi rodziny, widzi w tych sowach synonimy.

esz wygr a z

Nie mo

pewnoci zwrcio mys1i Burroughsa ku przygodzie i prze

stpstwu, a pniej ku pisarstwu. Ale pozostaa jedna rzecz niewypowie

dziana w

Prol ogu i tylko wspomniana mimochodem we wstpie Burroughsa

Ni e mo esz wygr a poprzez zwrot meliny opiumowe". Chocia jest to
typowe dla J unky podawanie szczegw autobiograficznych, cakowicie
do

zgodnych z rzeczywistoci, a zarazem pomijanie klucza do nich - pojawia

si pytanie: dlaczego Burroughs nie wspomnia o tym, e Jack B lack by
narkomanem, skoro po czci to wanie go pocigao i tak bezporednio
zawayo na

J unky?

Najbardziej prawdopodobne wytumaczenie jest takie, e chcia unikn

jakiegokolwiek nawizania do literackoci zarwno swoich dowiadcze, jak
i swojego pisarstwa, pomysu, e to dowiadczenie i to pisarstwo zainspiro
wane zostay lektur ksiek. Ten zabieg pomg oddzieli

Junky

od wiel

kiej tradycji romantycznej Coleridge'a i De Quinceya, ktrych Burroughs

zna tak dobrze. Jeli odar Lee z literackiej wiedzy i ambicji i nada priory
tet anonimowym zwierzeniom amerykaskiego zodzieja, a nie romantycz
nym poetom albo europejskim modernistom, to z pewnoci dlatego, e
chcia, aby jego pisarstwo zdaro buty".

"TEMAT JEST TERAZ GORCY"

Patrzc wstecz z dogodnej perspektywy pwiecza, wyrazy uznania, jakie
Burroughs zoy

Junky:

Ni e moesz wygr a,

w rwnym stopniu dotyczy mog

Zapisa rozdzia specyficznego amerykaskiego ycia, ktre ju

odeszo na zawsze". Jednak latem 1952 roku, gdy zamartwia si negocja

cjami z A.A. Wynem, Burroughs myla o dzieach bardzo wspczesnych.
W czerwcu napisa do Ginsberga: Ma zamiar opublikowa
Wyszy ju dwie ksiki na ten temat:
14

J unk czy nie?

D own All Your Streets i H is for

H eroin.

Sdz, e to pocztek potopu. Czas na publikowanie jest teraz albo

znajdziemy si na kocu i stracimy przewag czasu . . . Temat jest teraz gor

cy, ale dugo taki nie pozostanie".6 Chocia myli si w tej ostatniej kwestii
- ten temat nigdy nie ostygnie - jego punkt odniesienia jest odkrywczy.

Down All Your Streets, pierwsza duga powie o przestpstwie i narkoty

kach w Nowym Jorku , zyskaa umiarkowany poklask krytyki i dobry na
kad dla Leonarda B ishopa, kiedy Dial Press wydao j w I 952 roku. Davi
da Hulburda H

/sfor H eroin (Nastolatka opowiada swoj histori) to ksika

za dwadziecia pi centw w Popular Library. Do tej pory Burroughs go

dzi si na to, e Ace, wzgldnie nowy gracz redniej ligi w klasie tanich
czytade, jest najlepszym wydawc dla Junky. Ale myla ju o New Direc
tions, jednoosobowym wydawnictwie prowadzonym przez Jamesa Laugh
lina, synnego z niezwykle bogatej oferty literatury modernistycznej i wy
dawania interesujcych nowych talentw.
Przez ponad rok zarwno Ginsberg, jak i Kerouac w imieniu Burroughsa
namawiali Laughlina do wydania Junky . W lutym 1952 roku Kerouac ko
czy list wymownym zdaniem (powiedzianym mu przez Ginsberga): To
byby wstyd, gdyby pokny to w kocu tanie czytada po dwadziecia pi
centw z Gold Medal albo Signet, takie jak
Ace Double Book powie

Junkie

Ja, gangster".1

Wydana przez

(we wsplnej oprawie ze wspomnienia

mi Maurice'a Helbranta Narcotic Agent, za trzydzieci pi centw) zdecy

dowanie uplasowaa B urroughsa na rynku kioskowych i hipermarketowych
czytade, a nie na pkach z powan literatur. Mona by si zastanowi,
co staoby si z pierwsz powieci Burroughsa, gdyby wydao j nie Ace
Books, ale New Directions - jak zostaaby przyjta (Ace w pierwszym roku
sprzedao ponad sto tysicy egzemplarzy, ale recenzenci literaccy nie kupili
ani jednego), a take jaka byaby jej rzeczywista tre. Okazuje si bowiem,
e ostateczna forma i zawarto Junkie zostaa uksztatowana bezporednio
i porednio przez wydawcw.
Rynek, na ktry trafia ksika Burroughsa, sprzyja znacznie bardziej
popularnej powieci na ten temat, ktr nasz autor musia zna:

with t he Go lden Ann

The Man

Nelsona Algrena. Nominowana do nagrody Pulitzera

w.1950.roku...n agle uczynia z Algrena wan osobisto, a jego opi s Fran

kiego Maszyny, tytuowego puna-pokerzysty, sta si synny: jak zauway
6

Burroughs do Ginsberga, 15 czerwca 1952 roku, Ginsberg Colection, Columbia Universi

ty.

7 Jack Kerouac, Selected letters, 1940-1956, Viking, Nowy Jork 1 995), pod redakcj Ann
Charters, 333.

15

David Courtwright w swojej historii narkomanii opiumowej w Ameryce,

bohater Algrena wprowadza istotn pokoleniow zmian w kulturowym
stereotypie narkomana, teraz przedstawianym na uytek powojennej pu
blicznoci za porednictwem obrazu ulicznego przestpcy yjcego z kan
tw. 8 Ironia polega jednak na tym, e literackie ambicje Algrena i jego do
wiadczenie z narkotykami szyboway wysoko ponad poziomem ulicy.
W rzeczywistoci to jego agent namwi go do uczynienia z hery osi fabuy,
gdy tymczasem Algren, korespondujcy z Si mone de Beauvoir i finansowa
ny przez stowarzyszenia literackie, prawie nie zna prawdziwych punw.
W marcu 1950 roku, gdy Burroughs zaczyna prac nad

J unky,

Algren

dostawa zaproszenia do Hollywood (film na podstawie jego powieci, re

yserowany przez Otto Premingera, z Frankiem Sinatr, wszed na ekrany
w I 956 roku) i zosta uhonorowany nagrod literack National Book Award
for Fiction, wrczan przez Eleanor Roosevelt w Waldorf-Astoria. Cho
perspektywa takiego losu nie kusia Burroughsa, warto dowiedzie si, w jaki
sposb warunki wydawnicze okrelone przez Ace Books sprawiy, e jego
powie, niewydana w I 953 roku pod jego wasnym nazwiskiem i nawet
nie pod nadanym przez niego tytuem, stracia wszelkie szanse na zyskanie
sawy literackiej czy choby zainteresowania krytyki.
W I 952 roku Burroughs doskonale zdawa sobie spraw, e temat J unky
jest gorcy w kilku znaczeniach tego sowa. Z punktu widzenia wydawcy
by to rodzaj histori i , ktra sprzeda si jako czytado w mikkiej okadce,
nowy i zwykujcy interes. Ale paranoiczna i reakcyjna atmosfera panujca
w Ameryce - bya to era maccartyzmu - sprawiaa, e temat by take nie
bezpieczny. W gorczce obaw o kultur masow i jej zdolno do wichrzy
cielstwa przemys wydawniczy oparty na tanich wydaniach popularnych
ksiek sta si w 1 952 roku przedmiotem ledztwa Kongresu i zosta uzna
ny winnym. Tote czytado o narkomanii czyo w sobie dwa rodzaje mo
ralnego panikarstwa za cen jednego.

Junkie by produktem tamtych czasw. Ace Books chciao zarobi na tym

interesie - wydajc powie w szczeglnie drastycznej , zakrawajcej na
podgldactwo okadce - i ochroni wasny tyek, zaczajc seri nerwo
wych dementi. Ta prba ocenzurowania powieci Burroughsa zaowocowa
a jednak niezamierzon ironi. Przypisy do tekstu przewrotnie sugeroway
dwie rzeczy: albo, e tam, gdzie nie ma zaprzeczenia lub polemiki (To

8 Por. David T. Courtwright Dark Paradise: A History of Opiate Addiction in America,

Harvard University Press. Cambridge 200 I.

16

stwierdzenie oparte jest na pogoskach" czy te Przecz temu uznane auto

rytety medyczne"), tekst moe mwi tylko prawd; albo e gos cenzora
nieumylnie wskazuje naprawd wane fakty. Ace dodao te

nicz

Not wydaw

(por. aneks 5), w ktrej przypisywano powieci rol odstraszacza;

miaa ona, twierdzono, zniechci do naladownictwa spragnionych wra

e nastolatkw". Ironii tych rodkw Burroughs nie mg nie zauway
i we

W stpie

do pierwotnego rkopisu

J unk

(por. aneks 2) wyranie i bez

ogrdek przedstawia swoje stanowisko: Oficjalna propaganda przeciwsta

wia si rzeczowej wiedzy na temat heroiny, tote na ten temat nie napisano
prawie niczego zgodnego z rzeczywistoci". Przebicie si przez mity mia
o znaczenie, poniewa, jak wiedzia z wasnego dowiadczenia narkomana,
w roku 1 950 Ameryka przeywaa szczyt powojennej epidemii . Czymkol
wiek jeszcze byaby ta ksika, pozostaje ona precyzyjn relacj naocznego
wiadka o zasadniczych zmianach w kraju.
Na pocztku i pod koniec

J unky

Burroughs robi odniesienia do ustawy

o narkotykach, autorstwa Harrisona, z 1 9 1 4 roku. Ta kluczowa ustawa w hi

storii legislacji dotyczcej narkomanii zostaa, prawd mwic, pomylana
jako narzdzie podatkowe, ktre ureguluje rynek, ale wkrtce zinterpreto
wano j jako prawo zabrani ajce sprzeday opiatw. ycie urodzonego
w 1 914 roku Burroughsa zbiego si z prohibicj narkotykw, a ta zbie
no miaa znaczenie nie tylko symboliczne, lecz i ze wzgldu na zwizki
rodzinne. Uzaleniwszy si podczas terapii medycznej od morfiny, wujek
Burroughsa, Horace, popeni samobj stwo - zaledwie kilka dni po wejciu
w ycie ustawy Harrisona, w marcu 1 9 1 5 roku. I tak ju targany konfliktami
wuj uzna, e naga kryminalizacja stanu psychiczno-fizycznego, w ktrym
si znajduje, to ju za duo. By on jedn z pierwszych ofiar. Co ciekawe,
Burroughs nie wskazuje jednak na ustaw Harrisona jako na wydarzenie,
ktre wepchno narkomanw w wiat przestpstwa, odcinajc im legalne
dostawy. W ten sposb unikn sytuacji, ktr wspczeni historycy uza
lenie przedstawiaj jako rodzaj rozpowszechnionego mitu, uproszczenia
pomijajcego zjawisko powstawania subkultur narkomaskich na dugo
przed u stawodawstwem pastwowym. Burroughs obserwuje raczej cay
wachlarz zachowa, ktre dokadnie ukazuj zmiany w uywaniu narkoty
kw w ponadpidziesicioletni m okresie, i czyni to ze zdumiewajc pre
cyzj i zrozumieniem istotnych szczegw.
Wemy pierwszy odnonik w ksice. W

Pr ol ogu

Burroughs wspomina

dziecko, ktre syszy, jak suca mwi o paleniu opium, i wyznaje, jaki to
mi ao na nie wpyw: Bd pali opium, kiedy dorosn". Prawda zawarta
2-

pun

17

w tej anegdocie nie ley w tym, czy to rzeczywicie si zdarzyo, ale e jest
historycznie trafna. Wedug Davida Courtwrighta, biali palacze opium, w od
rnieniu od Chi czykw, pojawili si w Ameryce w kocu XIX wieku
i zawsze kojarzeni byli z wiatem przestpczym dow spoecznych: z pro
stytutkami, hazardzistami, pomniejszymi kryminalistami - nawet z podej
rzanymi pokojwkami opiekujcymi si podatnymi na wpywy synami z bo
gatych rodzin mieszczaskich. Istotnie, rozpowszechnione byy obawy, e
palenie opium rozcignie si na klasy wysze, szczeglnie na leniwych bo
gaczy. Dekadencki arystokrata oczarowany fajk z opium sta si szablono
w postaci, ktr Burroughs sparodiowa pniej w autoportrecie: ,,Jako
mae dziecko chciaem zosta pisarzem, poniewa pisarze byli bogaci i saw
ni. Prnowali po Singapurach i Rangunach, palc opium, ubrani w te
jedwabne stroje". 9 Ale poza arystokratycznymi i artystycznymi skojarze
niami palacz opium jest jedynie istotn wzmiank, bo kiedy zakazano im
portu towaru" (ustawa wykluczajca opium do palenia z 1 909 r.), heroina
byskawicznie zaja jego miejsce.
Wzrost spoycia heroiny zbieg si ze znaczc zmian profilu i rodowi
ska typowego narkomana, a istota tych zmian udokumentowana jest w po
wieci Burroughsa poprzez szczegy, ktre skdind mog si wydawa
bez znaczenia. eby przedstawi tylko kilka przykadw: akcja

puna

za

czyna si w Nowym Jorku, w 1 945 roku, w wielkomiejskim centrum hero

inizmu w chwili, gdy linie zaopatrzeniowe znw zaczy dziaa po prze
rwie spowodowanej wojn; swojemu woskiemu kontaktowi na dolnym East
Endzie Burroughs nadaje ksyw Short Count Tony*, a byo to wtedy, gdy
woscy gangsterzy zastpili ydowskich dealerw i jako ulicznej heroiny
gwatownie si pogorszya, co z kolei doprowadzio do wzrostu aplikowa
nia doylnego, eby maksymalizowa kopa; kluczowa transformacja uza
lenienia, powd, dla ktrego przenioso si ono do wiata przestpczego,
ma pocztki w zmianie podejcia lekarzy do problemu . Posta taka jak Mat
ty, ktrego Lee spotyka w Lexington, jest charakterystyczna dla starszego
pokolenia (W nag wcign go pewien lekarz. ydowski skurwysyn wspomina Many - . . . Ale poaowa, e mnie w ogle pozna.); do wcze
nie Burroughs koncentruje si na szczeglnej kamienicy na Broadwayu,
eby okres1i terytorium, a take typ narkomanw (Szpanujce puny jaz
zowe nigdy si nie pokazyway na Sto Trzeciej ulicy. Chopcy ze Sto Trze-

9 The Adding Machine, Calder. London 1985).

*W polskim tumaczeniu wystpuje jako Tony (przyp. tum.).

18

ciej to byli wycznie weterani . . . "), w ten sposb wyranie przestrzennie

i czasowo wyrnia to, co zrobi potem w Meksyku

hipst er has gone underground:

(No zoot-suiters. The

,,adnych facetw w modnych garniturach

z wypchanymi ramionami. Bitnicy zeszli do podziemia"). Wprowadza wic

wymiar etniczny (garnitury o szerokich wypchanych ramionach noszone
byy przez Meksykano-Amerykanw i kojarzone z napiciami rasowymi
i buntami w poudniowej Kalifornii w I 943 roku) i wyznacza rozwj praw
dziwej kontrkultury heroinowej; w zakoczeniu

puna opisuje oglnokra

jow histeri", ktra wysza z legislacji pastwa policyjnego" wprowadzo

nej w Luizjanie, co stanowi odniesienie do ustawy Boggsa z 1951 roku,
ferujcej z mocy prawa surowe wyroki w czasie, gdy powojenna epidemia
ju waciwie wygasaa - znak, jak twierdzi Burroughs w licie z tego cza
su, e prawdziwa wymowa tych skandalicznych praw jest polityczna".
Wreszcie, dugi fragment

puna,

osadzony w realiach Szpitala Uzale

nie Publicznej Suby Zdrowia w Lexington, ma szczeglne znaczenie,

poniewa daje opis, z pierwszej rki, kluczowej i nstytucji federalnej wanej
nie tylko dla leczenia uzalenie, ale rwnie ze wzgldu na naukowe bada
nia medyczne (od lat pidziesitych wchodziy w to tajne eksperymenty
CIA) i zmiany w polityce przez czterdzieci lat. Lexington otwarto w 1935
roku, kiedy narkomania w terminologii zdrowia publicznego widziana bya
jako choroba zakana, a farma dla narkomanw zostaa pomylana, co wy
kazaa Caroline Acker, jako sposb na wyrwanie uzalenionych z systemu
wiziennego i, by moe, w celu rehabilitowania ich za pomoc technik
moralnego i spoecznego dostosowania w. W 1946 roku Lexington przyjo
600 osb; w 194 9 byo ich prawie 3000; w 1950 ponad 5500. Ten wielki
wzrost odzwierciedla dwie kluczowe przemiany demograficzne: 1) jak za
uwaa Jill Jonnes, w 1949 roku przyjto 2 I 4 Murzynw; w I 950 ju 1460.
2) Nastpi rwnie spektakularny wzrost liczby modych narkomanw,
a w I 951 roku otwarto nowy, specjalny oddzia dla modocianych, eby
upora si z tym problemem; jak stwierdza Bill Gains, triumfalnie si przy
tym umiechaj c : Tak, Lexington jest teraz pene maolatw".
Bill Gains rzeczywicie zasuguje na specjaln wzmiank. Ze swym okrut
nym, wampirycznym umiechem jest wanym wyjtkiem potwierdzajcym
regu

puna.

Naturalnie, majc towar, potrzebujesz klientw", zauwaa

Lee; ale Gains by jednym z niewielu punw, ktrzy doznaj osobliwej

'" Por. Caroline Jean Acker Creating the American Junkie: Addiction Research in the Clas
sic Era of Nan:otic Control, Johns Hopkins University Press, Baltimore 2002).
19

uciechy, widzc, jak inni wpadaj w nag". Obserwacje Burroughsa na

temat handlu narkotykami stanowczo przecz jednej z zasad tego, co w pier
wotnym wstpie do J unk nazywa oficjalnie sponsorowanym mitem": Nar
koman chce, eby inni te zaywali". Jak na ironi, Burroughs daje do zro
zumienia, e z kilkoma wyjtkami zasady ekonomii handlu her s bardziej
etyczne ni legalny biznes. Dominujcej retoryce zimnowojennej : trzeba
nas1adowa i odstrasza oraz zachowywa moralne pozycje, Burroughs mwi
po prostu nie".
Komisarz do spraw narkotykw Harry J. Anslinger - ktry take, w 1953
roku, opublikowa ksik

The Trafjic in Narcotics

podtrzymywa ofi

cjalne mity tak dugo, jak byo to moliwe. Ale, jak zauwaa David Court
wright, twarde dane epidemiologiczne - na przykad statystyki przyj do
Lexington - potwierdzaj to, co B urroughs mwi w

p unie,

e narkoma

nia nie jest wad moraln albo psychopatologi wymagajc kary jako
terapi i, ale chorob ryzyka. B urroughs, ktry spdzi w Lexington dwa
tygodnie w styczniu 1948 roku, sta si dan statystyczn oczywistej po
raki motywowanych politycznie i coraz bardziej drakoskich praw pro
hibicyjnych. Pidziesit lat pniej , gdy Ameryka wtrcia do wizie
pl miliona przestpcw na tle narkotycznym - zdumiewajcy rozwj
wydarze, przerastajcy nawet proroctwa Burroughsa - zawarta w

nie

pu

kategoryczna odmowa oszczdzania moralnej , medycznej , prawnej

i politycznej hipokryzji wok narkomanii stawaa si, niestety, coraz bar

dziej istotna.
Niemniej, byoby bdem uznanie tej uwagi za ostateczne przesanie, po
dobnie jak bdem byoby odczytywanie zawartego u Burroughsa opisu han
dlu narkotykami jako wycznie krytyk kapitalizmu albo odpowied na
opowiastki o heroinowym zagroeniu". W kocu, i to nie tylko z przyczyn
literackich, powie Burroughsa jest czym wicej - i czym innym - ni
miaym, wnikliwym reportaem. Jego kliniczne obserwacje zachcaj do
gbokich spostrzee, do wzlotw wyobrani naukowej na temat narko
manii, a z pierwotnie napisanego wstpu wida jasno, e wiod one ku
okres1onej tezie. Autor przedstawia tam, na przykad, bez ogrdek, logik
kryjc si za wieloma scenami powieci, logik sugerujc, e heroina jest
rodzajem widmowego wampira erujcego na tych, ktrzy j zaywaj:
Nie unikr.k si uczucia, e hera jest w jaki sposb ywa". Hera jest
pasoytem" i tak dalej . Zanim Burroughs pjdzie dalej, bdzie musia napi
sa

Pedaa

pod wieloma wzgldami mniej znaczcy tekst, a jednak, z in

nych powodw, znacznie i stotniejszy dla jego rozwoju - ale ju tu nawizu20

je do teorii wirusa, clou jego pisarstwa, poczwszy od

Innymi sowy,

pun jest

Nagiego lunc hu.

embrionaln fonn powieci eksploracyjnej , tek

stem eksperymentalnym, jak wszystkie te, ktre Burroughs napisa pniej,

a ostatnie zdania wstpu, ktry wyci, mog zosta uznane za maksym
jego twrczoci. ,,Znane fakty wykorzystuj jako punkt wyjciowy, prbu
jc sign do tych, ktre znane nie s".
Burroughs zacz pisa

J unk

w pocztkach roku 1950, tymczasem Ace

Books wydao ksik 1 5 kwietnia 1953 roku, ale to, co stao si z manu
skryptem - w tym czasie, jak i pniej - mwi sporo o wczesnym etapie
jego kariery i znaczco zmienia utrwalon wiedz o jego pisarskich poczt
kach. Jest to fascynujcy i zoony epizod w znacznie szerszej historii , ktr
opowiedziaem gdzie indziej 11, skoncentruj si wic tutaj na najpilniejszej
sprawie; mianowicie na tym, jak skadanie tej opowieci w jedn cao po
raz pierwszy uwidocznio prawdziwe dzieje wydawnicze powieci B urrou
ghsa, cznie z jej obecn edycj.
Histori rkopisu Burroughsa mona podzieli na trzy czci . Do koca

1950 roku zakoczy stupidziesiciostronicowy szkic, ktry przepisaa na

maszynie Alice Jeffries, ona przyjaciela z emigracyjnego rodowiska Me
xico City. Burroughs wysa manuskrypt w grudniu, poczt do Luciena Car
ra - Ginsberg dopiero piniej zacz odgrywa rol agenta literackiego.
Rkopis liczy dwadziecia dziewi rozdziaw (numerowanych do trzy
dziestego, ale, o dziwo, nie byo tam rozdziau smego) i koczy si w mo
mencie, kiedy Lee po raz pierwszy spotyka Starego Ike'a w jego prawni
czym gabinecie. Badacze dziea B urroughsa dawno ju uznali, e pierwotny"
manuskrypt zagin; w rzeczywistoci, mimo braku kilku stron.jest on prze
chowywany na Uni wersytecie Columbia. Burroughs, w 1951 i 1952 roku ,
zmieni sporo szczegw, ale nigdy nie zmieni rkopisu jako takiego. Po
tem, poczynajc od marca 195 1 roku, napisa i wczy do powieci kilka
krtkich fragmentw, rozpoczynajcych si od tego, co nazwa epizodem
meksykaskim, a w kwietniu zdecydowa si na jeden znaczcy skrt: usu
n rozdzia 28, dug dygresj, w ktrej zastosowa do narkomanii teorie
Wilhelma Reicha. Nastpna faza rozpocza si w pocztkach 1952 roku,
kiedy Burroughs dopisa krtkie uzupenienie, a w marcu dokona drugiego
znaczcego skrtu: usun rozdzia 27, dug dygresj na temat gospodarki
11

Por.: William Burroughs and the Secret of Fuscination, Southern Illinois University Press,
Carbondale 2003.
21

doliny Rio Grande. Pomys polega na tym - mwi Ginsbergowi - eby

ograniczy si do prostej narracji".
Cz trzecia historii rkopisu jest najbardziej znaczca i odkrywcza, ale
poniewa tak wiele fragmentw ulego rozproszeniu lub zostao uznanych
za zaginione, a do tej pory nie mona byo dokona szczegowego zesta
wienia. Zaczyna si ona w kwietniu 1952 roku , kiedy Ginsberg informuje
A.A. Wyna, e Burroughs zacz

Pedaa - mimo

e pisany w trzeciej oso

bie, zaczyna si jako cig dalszy Junk. Ku irytacji Burroughsa Wyn zasto
powa negocjacje do czasu, kiedy zobaczy nowy rkopis, z myl, e doda
go do Junk; ale kiedy w czerwcu zobaczy to, co Burroughs zdy napisa,
odrzuci ksik (w mniejszym stopniu ze wzgldu na homoseksualny kon
tekst ni ze wzgldu na zupenie inn jako pi sarstwa). Wyn da teraz
czterdziestu kolejnych stron

Junk,

zanim zgodzi si podpisa umow. Bur

roughs by w cieky - Wyn wymg ju na nim napisanie autobiograficzne

go prologu - i z kolei on odmwi pracy nad nowym materiaem do chwili
podpisania kontraktu, co stao si 5 lipca. W nieprzekraczalnym terminie

15 sierpnia, zgodnie z planem, zakoczy zarwno Prolog, jak i trzydziesto

omiostronicowy rkopis (Nie jestem w peni zadowolony - powiedzia
Ginsbergowi - szczeglnie z tej kurewskiej przedmowy").12
Poza dwustronicow wstawk napisan w 1977 roku ten dodatkowy r
kopis odpowiada ostatnim trzydziestu stronom opublikowanej powieci. Ze
wzgldu na opisywane wydarzenia, ostatnich kilka stron nowego manu
skryptu mogo zosta napisane od nowa w lipcu 1952 roku , podczas gdy
pierwsze dziesi stron to prawdopodobnie zapoyczenia z odcinka mek
sykaskiego", ktry Burroughs zacz w 1951 roku. Natomiast obszern
cz rodkow, ponad poow tego rkopisu, mona obecnie potraktowa
jako przerbk materiau zaczerpnitego z pierwszej poowy

Pedaa.

Do

kadne porwnanie nowo odkrytego rkopisu pozwala dokadnie przeledzi

jak, gdzie i dlaczego Burroughs wzi z jednego, eby doda do drugiego;
i rzeczywicie, ukazuje on sposb, w jaki dosownie wycina fragmenty z ko
pii uczynionych przez kalk i skleja razem delikatne kawaki. Ta kanibaliza
cja materiau - stanie si ona istotnym znakiem handlowym Burroughsa jako
pisarza - pozwala nam zrozumie po raz pierwszy, a zarazem bardzo wni
kliwie, jakie s relacje midzy tymi dwoma powieciami, co umoliwi czy
telnikowi - i krytykowi - zdumionemu nagle objawionymi i uderzajcymi
rnicami , nowe ich zrozumienie.
12

22

Burroughs do Ginsberga, 20 sierpnia 1952, Ginsberg Collection, Columbia University.

Gdy tylko rkopis Burroughsa trafi do Ace Books, redaktorzy zasiedli do

pracy. W grudniu 1952 roku podjli decyzj, eby wyda j w jednym tomie
z

Narcotic Agen t

(przeraajcy pomys", jcza Burroughs, chocia pi

niej przyzna: wspomnienia nie byy takie ze, jak si spodziewaem").

Potem przeredagowali powie, eby miaa pitnacie rozdziaw, wycili
liczne fragmenty, dokonali mnstwa ingerencji cenzorskich, usuwajc zbyt
draliwe, ich zdaniem, ustpy (niektre mae: pierdoleni chuligani" stali
si chuliganami znikd"; inne pokainiejsze), i zamiecili siedem przypi
sw od wydawcy. Wreszcie, w lutym 1953 roku Ace wstrzymao cykl wy
dawniczy, gdy tylko wydawcy dowiedzieli si, e Burroughs, ktry wanie
podrowa po Ameryce rodkowej i Poudniowej, zamierza napisa o swojej
wyprawie po narkotyk o nazwie yage. A Burroughs wycofa si, bo nie
chcia znw da si zrobi w konia: ,,Zaczli swoje stare sztuczki : dwie
ksiki, jedna zaliczka" - i dwa miesice piniej ksika bya w sprzeday
na stacjach kolejowych w caej Ameryce.
Pierwsze wydanie Ace osigno nakad sprzedany 1 1 3 170 egzemplarzy midzy kwietniem a kocem 1953 roku - (96 382 w Stanach Zjednoczonych,

16 578 w Kanadzie, reszta gdzie indziej) i zarobio 1129,60 dolarw, ale

Burroughs nigdy nie otrzyma rzetelnych tantiem i cigle narzeka, e Ace nie
dotrzymao umowy. Tymczasem Ginsberg skary si na co innego. Po spo
tkaniu z Wynem w patdziemiku, obszed wszystkie stoiska i ksigarnie wo
k Ttmes Square, Czterdziestej Drugiej ulicy i Greenwich Village w poszuki
waniu Junkie i nie znalaz ani jednego egzemplarza wystawionego na sprzeda.
A e byy to, jak piniej z uraz mwi Wynowi, najbardziej heroinowe tere
ny, wic naj lepsze dla ksiki, pojawia si pytanie, skd pochodzio owe sto
tysicy czytelnikw powieci Burrougsa, kim byli i co z niej zrozumieli.
Poza brytyjskim wznowieniem z 1957 roku, wydanym przez Digit Books,

J un kie nie zosta opublikowany oddzielnie - ani nawet pod wasnym nazwis
kiem Burroughsa - a do wydania Ace z 1964 roku, ktre wznowiono w 1970
i t 973, podczas gdy inne wydania ukazay si nakadem Olympia Press
( t 966, wznowione w 1969 i 1972) oraz Bruce and Watson (1973). Powie
przetumaczono na wiele jzykw, od holenderskiego po japoski, w tym
rwnie na woski

(La scimmia su/ la schiena

- Mapa na plecach), z ob

szernym opisem kuracji apomorfinowej . Burroughsowi zaleao na tym,

eby t wersj przedrukowano w wydaniu Ace z 1964 roku (ten passus
doda godnoci i sensu publikacji"13), ale zabiega o to bez skutku. W poowie
I)

Burroughs do Carla Solomona, I I padziernika 1964, New York University.

23

lat siedemdziesitych, za porednictwem swojego agenta Petera Matsona

i prawnika Eugene'a Winicka, wreszcie podj kroki przeci wko Ace B ooks
za pogwacenie umowy, przedstawi przytaczajce dowody i uzyska z po
wrotem prawa autorskie. To otworzyo drog do nowego wydania Penguina
z 1977 roku oraz do wielu zmian, korekt i przywrce fragmentw tekstu
dokonanych przez Jamesa Grauerholza i autoryzowanych przez Burroughsa.
Rnice midzy

Junky

a pierwszym wydaniem

Junkie

s znaczne, ale

mona je poda w skrcie: zmieniony zosta tytu (a podtytu odrzucony);

wycito dedykacj

(Dl a A.L. Am.

zagadkowe odniesienie do Adelberta

Lewisa Markera, rzeczywistego odpowiednika Allertona, obiektu poda

nia Lee w

Pedale);

not od wydawcy pira Carla Salomona zastpiona zo

staa nowym wstpem Allena Ginsberga; rozdziay Ace zastpiono tekstem

cigym podzielonym jedynie wiatami ; zmieniono akapity; ingerencje cen
zorskie zagodzono i przywrcono kilkanacie prawdziwych nazwisk; wy
rzucone zostay przypisy od wydawcy; poprawiono pewn liczb pomyek,
cho pojawiy si nowe (czsto z powodu pomyek we wznowieniu Ace
z 1973 roku, ktre zostao wykorzystane jako podstawa do wydania Pengui
na); i wreszcie, wczono fragmenty z oryginalnego rkopisu Burroughsa,
na przykad o dolinie Rio Grande. W sumie dokonano jakich dwustu pi
dziesiciu skrele, korekt i dodatkw, a dla samej narracji efekt kocowy
by taki , e gdy

Junkie

stao si

J unky,

zyskao trzy tysice osiemset pi

dziesit sw, stracio niecae sto, a i z innych, bardziej subtelnych wzgl

dw, ksika wygldaa i czytaa si jak inna powie.

J unky (1977) bya cakowicie nieokrojona, ale nie bya kompletna - w

sen

sie odtworzenia jedynego, ostatecznego rkopisu - jako e, waciwie rzecz

ujmuj c , takie dzieo nigdy nie istniao. Uycie rkopisu zawsze jest kwe
sti pewnej delikatnoci w podejmowaniu decyzji (mona nakreli zasady,
ale trzeba je stosowa elastycznie) i szczcia (w przeciwiestwie do puzzli
nigdy nie wiadomo, czy jakie mae fragmenty nie czekaj na odkrycie),
a take interpretacji (znalezienie dodatkowych dowodw nie zawsze ozna
cza, e nie ma ju dwuznacznoci). Poza nieco ponad stu zmianami, w obec
nym wydaniu dodano do Junky w przyblieniu t sam ilo nowego mate
riau (okoo czterech tysicy sw), co w J unky wzgldem Junkie, ale metoda
jest - i powinna by - zupenie inna.
W tym wydaniu

Junky

wykorzystano nowe, wane odkrycia rkopisw,

co daje lepsze zrozumienie starego materi au; manuskrypt z poowy lipca

1952 roku, cay rozdzia o Wi lliamie Reichu, pierwotny wstp Burroughsa i

szkic sownika, rkopi s
24

Ped a a

te i inne fragmenty byy niedostpne lub

uwaano je za zagubione w 1 977 roku. Z drugiej strony, imprimatur samego

Burroughsa nie jest ju osigalne. To wany powd, dla ktrego signem
po szczegy, eby jak najbardziej uwidoczni procesy przemian midzy
jednym a drugim wydaniem, a tam, gdzie przekaz rdowy jest niepewny
albo wtpli wy, ostronie interweniowaem. Okoo trzech czwartych nowe
go materiau nie zostao doczone do tekstu: ponad piset sw z rkopi
sw Junky i

Pedaa zostao podane w przypisach*.

Mnstwo wiedzy znala

zo si w krtkich aneksach.
Aneks l , dawno zaginiony rozdzia 28 (znaleziony w Ginsberg Collection
na Uniwersytecie Stanforda), jest tak znaczcy, e a kusi myl, eby przy
wrci go do

Junky.

Jest z pewnoci bardziej odkrywczy ni fragment

o dolinie, przed ktrym umieszczony jest w rkopi sie, a jednak Burroughs

postanowi go take wyci. Ale taka niedwuznaczna decyzja autora to nie
kwestia lekcewaenia. (Reich zostanie usunity z caym majdanem", po
wiedzia Ginsbergowi w maju 1951 roku ; Nie wydaje mi si, eby ta cz
o Reichu i fragmenty filozoficzne pasoway tutaj ; zamiecaj narracj", po
wtrzy w kwietniu 1952 roku). Powstaje pytanie, jaki efekt na cao wy
wrze przywrcenie tego materiau.
Chocia zawiesza to narracj, a proza jest tu dziwnie drtwa, brakuje jej
tej zwodniczej pynnoci i rytmu, ktry wystpuje gdzie indziej , prawdzi
wym powodem , dla ktrego Burroughs chcia go wyci, jest to, e ten
fragment przedstawia reszt powieci w zupenie innym wietle. Nagle Bur
roughs przemawia wasnym gosem, j akby ulyo mu, e moe pozby si
ogranicze narratora, a osoba, ktra si pojawia, jest spekulatywnym filo
zofem, teoretykiem uzalenie. Nie sposb wyobrazi sobie Williama Lee
czytajcego Reicha

The Cancer B iopathy

(Biopati raka) - jak to uczyni

Burroughs w czerwcu 1949 roku - albo budujcego akumulator orgonowy

(jak to zrobi w listopadzie tego roku), ale lektura tego fragmentu powodu
je, e zwracamy uwag na obecno podobnego materiau rozsianego w ca
ej powieci , ktry w przeci wnym wypadku atwo jest przeoczy. Jednocze
nie wiadczy to o czym jeszcze, jeli chodzi o Burroughsa. Reich by
niegdy jednym z czoowych mylicieli-psychoanalitykw, ale w powojen
nej Ameryce zaczto na niego patrze jak na nawiedzonego naukowca albo
medycznego szarlatana. Niektre przemylenia Burroughsa na temat uza
lenie okazay si wrcz wizjonerskie, dosownie profetyczne, ale inne uka
zay go jako amatora na mwnicy, zewirowanego ekscentryka; mwic
* Pominito je w polskim wydaniu (przyp. wyd.).
25

Burroughs przyznaje, e moe by wzity za wariata". Byo zatem kilka

powodw, dla ktrych Reich zosta usunity z caym majdanem".
Pierwotny wstp Burroughsa (rwnie pochodzcy z Ginsberg Colection
na Uniwersytecie Stanforda) ma wiele wsplnego z rozdziaem 28 i to nie
przypadek, e w kwietniu 1 952 roku Burroughs postanowi go skorygowa,
w tym samym czasie, kiedy potwierdzi, e Reich ma zosta usunity. Bur
roughs uzna, e w wyniku cigych korekt jego powie ulega zmianie
i chocia kilka fragmentw rozdziau 28 przetrwao w nowym autobiogra
ficznym

Prologu ,

o napisanie ktrego go poproszono, to nie zachowa si

ani jeden kawaek pierwszego wstpu. I znw jest to bardzo odkrywczy

tekst, w ktrym autor snuje rozwaania na temat rwnowagi hormonalnej
narkomanw i promuje warto kuracji antyhistaminowej (jako cudownego
narkotyku, dla Burroughsa prekursora apomorfiny). Burroughs pisze te
absolutnie bez ogrdek o tym, co postanowi: przebi si poza dezinforma
cj powszechnie panujcych mitw.
List Burroughsa do A.A. Wyna (Ginsberg Colection, Uniwersytet Co
lumbia) napisany gdzie w 1 959 roku, ale prawdopodobnie nigdy niewysa
ny, zaczony zosta z dwch powodw. Po pierwsze, daje podstawy do
sprostowania kilku nieautoryzowanych zmian naniesionych na powie
Burroughsa przez Ace Books, zmian, ktre przytoczono jako przykady naj
bardziej racych okalecze" rkopisu. Po drugie, ukazuje on, jak wag
przywizywa Burroughs do szczegu, nie tylko jeli chodzi o poprawne
uycie idiomw, ale o powie jako cao: Rok strawiem nad tym rkopi
sem. Wiele razy sprawdzaem kade sowo". Mona to odczyta jako upo
mnienie wobec tych, ktrym si wydawao, e Burroughs niedbale podcho
dzi do swojego pisarstwa. Ale, eby by bardziej precyzyjnym, sugeruje to,
e podczas gdy w Nagim lunchu

po raz pierwszy wydanym w 1959 roku -

i wczesnych okrojonych tekstach godzi si na pewn przypadkowo i prze

oczenia, ktre inny autor nazwaby pomykami, nie jest tak w jego pierw
szej powieci.
Aneks 4,

A naliza krytyczna Ginsberga z kwietnia 1952 roku (wczeniej

publikowana w Deliberate Prose: Selected Essays, 1952-1995), jest nie
mniej interesujcy, gdy peen bdw rzeczowych na temat ycia Burrou
ghsa. Istotnie, kontrast, ktry tworzy z

Prologiem

autorstwa Burroughsa,

opublikowanym przez Ace, jest intrygujcy, szczeglnie e, jak wskazuj

zawarte w nim wskazwki , Burroughs wymodelowa swj wasny szkic
autobiograficzny na podstawie tekstu Ginsberga. Zgadza si to w przypad
ku wielu szczegw: podobnie jak Ginsberg, Burroughs wspomina Gide' a
26

i Baudelaire ' a wrd swoich lektur, ale nie

wyej wspomnianych) czy W.B. Yeatsa

Op ium Cocteau (dla przyczyn

A Vision (dzieo fi lozoficzne zbyt

zawie i ekscentryczne); zachowa dla siebie incydent z obcinaniem sobie

palca, ale nie wypadek strzelecki Joan, a pierwsza dojrzaa prba literacka
w dziedzinie beletrystyki, Twilight's Last Gl eaming (wedug okrelenia Gins
berga: dwudziestostronicowa, krtka sztuka"), take pozostanie poza tek
stem wraz z wszelkimi sugestiami na temat literackiego ta Junky. Ten frag
ment jest interesujcy, bo ukazuje, e Ginsberg natychmiast zorientowa si,
i Burroughs napisa wany dokument"; archiwum wiata przestpcze
go". Z drugiej strony, ukazuje rwnie, jak bardzo Ginsberg sptany jest
albo uwaa, e takim by powinien, jzykiem moralnego osdu (mwic
o podziemnym wystpku", gdy ma na mys1i homoseksualizm), charakte
rystycznym dla wczesnych lat pidziesitych.
Ostatnia obserw acja warta jest wzmianki: wskazuje na wysiki, jakie po
czyni Ginsberg, eby promowa powie Burroughsa w czasach, gdy nie
wielu by si tego podjo. Planujc, e ukae si pod nazwiskami Kerouaca
i Johna Clellona Holmesa (obaj uznani ju zostali za postacie pokolenia
bitnikw), Ginsberg napisa nawet notk do kolumny plotek, tak eby zbie
ga si z publikacj. David Dempsey zamierza zamieci ten tekst w New
York Timesie", ale wywoa jedynie gniewn odmow Kerouaca, ktry nie
pozwoli na wykorzystanie swojego nazwiska (albo ze strachu o skojarze
nie z narkotykami , albo ze wzgldu na trwajc z przerwami literack rywa
lizacj z Holmesem). Ginsberga nieznuone wysiki wspierajce Junky nie
mog zosta przecenione.
Ostatnie trzy aneksy zostay tutaj przedrukowane, eby skompletowa
rejestr wydawniczy, gdy kady z nich ukazywa si jako tekst wprowadza
jcy do trzech wczeniejszych gwnych wyda. Pierwszy z dwch frag
mentw pira Carla Solomona, anonimowa nota od wydawcy poprzedzaj
ca pierwsze wydanie

Junkie,

wnosi wicej od drugiego i wzbudza czysto

historyczne zainteresowanie. Wstp Ginsberga do wydania Penguina z 1977

roku trafnie opisuje zaangaowanie Solomona w wydanie Ace, pouczajc,
wartociow relacj zdarze. Niemniej ta relacja nie jest w peni wiarygod
na. Ginsberg sugeruje, na przykad, e fragment o dolinie Rio Grande ocen
zurowany zosta przez Ace, podczas gdy ze rde wynika, e ci dokona
sam Burroughs. Co waniejsze, jego twierdzenie, e Burroughs napisa Junky
w rzeczywistoci dla niego, przesyajc mu rozdziay jako cz ich dugo
letniej korespondencji, pozostaje w sprzecznoci ze wszystkimi rdami
(ta korekta ma daleko sigajce implikacje w granicach szerszej historii ,
27

ktr zrelacjonowaem). Alternatywna relacja, jak Burroughs zaczyna po

wie, podawana przez obu jego biografw jest taka, e najstarszy z jego
przyjaci, Kells Elvins, po przeprowadzce do Mexico City w styczniu 1 950,
po prostu zachci Burroughsa, eby spisa swoje nalece do przeszoci
dowiadczenia narkomana, co te on, cho jest to tylko czciowe i nieza
dowalajce wytumaczenie, prawdopodobnie uczyni.
Ale bdem byoby, gdybymy zakoczyli

Wstp do J unky zastrzeeniami

co do precyzji Ginsberga jako historyka dziea. To on by przy pisaniu i po

stara si, eby powie Burroughsa zostaa wydana - a przy okazji, kto
moe powiedzie: Oto s fakty? Na tym polega osobliwo

J unky,

e pisa

nie zaczo si wtedy, kiedy Burroughs uzna, e ma co do powiedzenia,

a skoczyo w chwili, gdy wiedzia, e ju nie ma. Jeli nigdy nie zdemisty
fikowa pocztkw pisania powieci, to moe dlatego, e niekompletne albo
niedokadne relacje odpowiaday komu, kto mia co do zatajenia (a z pew
noci mia), ale take dlatego, e wtpi w warto powieci i podejrzliwie
odnosi si do przypisywania sobie prawdziwej wiedzy. Jeli nawet tak byo,
to powie pena jest spraw niewyjanionych jak tosamo puna, umy
kajcych dokadnym zestawieniom" - i w ten sposb staje si nieuchwytna.
Prowadzi nas, ale cigle nam si wymyka. Nie ma tajemnicy, nie ma klu
cza, ktry kto by chowa i mg ci da" - Burroughs zostawia nas z klu
czem paradoksu, przewrotn tajemnic, by moe z wyznaniem, a na pew
no z ostrzeeniem.
Oliver Harris
wrzesie, 2002

Prolog

rodziem si w 19 14 roku w jednym z wielkich miast rodkowego

Zachodu. Rodzice byli dobrze sytuowani, ojciec posiada skad drew

na. Mieszkalimy w masywnym dwupitrowym domu z cegy, ktry mia

od frontu trawnik, z tyu za ogrd i staw rybny; ca posesj otaczao drew
niane ogrodzenie. Pamitam lampiarza, zapalajcego wieczorami gazowe
latarnie uliczne, wielkiego, lnicego lincolna rodzicw i niedzielne prze
jadki po parku, innymi sowy - wszystkie atrybuty bezpiecznego, dostat
niego ycia, ktre teraz odeszo bezpowrotnie. Mgbym w tym momencie
zasun jak nostalgiczn piewk o naszym ssiedzie Niemcu, starym
lekarzu, o szczurach ganiajcych po podwrku, o elektrycznym samocho
dzie mojej ciotki bd te ropusze znad stawu, ktr zdoaem oswoi.
W i stocie jednak moje najwczeniej sze wspomnienia s zabarwione l
kiem przed koszmarami. B aem si samotnoci i mroku, baem si i spa,
a to z powodu snw, nawiedzanych przez nadprzyrodzone okropiestwa,
ktre - jak si zdawao - tylko jeden krok dzieli od materializacji. Lkaem
si, e ktrego dnia sen bdzie trwa jeszcze po mym przebudzeniu. Przy
pominam sobie, jak suca rozprawiaa kiedy o paleniu opium i rozkosz
nych snach, przez nie sprowadzanych.
- Bd pali opium, kiedy dorosn - owiadczyem wtedy.
W dziecistwie miaem skonnoci do halucynacji. Kiedy obudziem si
o pierwszym brzasku i zobaczyem, e w zbudowanym przeze mnie domku
z klockw bawi si mae ludziki . Nie przeraziem si, dowiadczyem
29

jedynie oszoomienia. Inna powracajca halucynacja - czy te koszmar miaa zwizek ze zwierztami w cianie" i zacza si od delirium, wywo
anego tajemnicz, niewyjanion gorczk, na ktr zapadem w wieku
czterech czy piciu lat.
Chodziem do postpowej szkoy; za kolegw miaem przyszych solid
nych obywateli , prawnikw, lekarzy i biznesmenw z duego miasta na
rodkowym Zachodzie. W stosunkach z rwienikami byem potulny i ba
em si przemocy fizycznej . Pewna agresywna maa lesbijka przy okazji
kadego spotkania cigaa mnie za wosy. Teraz z chci dabym jej po buzi,
ale ju wiele lat temu spada z konia i skrcia sobie kark.
Gdy miaem siedem lat, rodzice postanowili przeprowadzi si do dziel
nicy willowej , by uciec od ludzi". Kupili wielki dom, ki, las i staw rybny.
Po posiadoci biegay teraz wiewirki , nie szczury. ylimy tu w otoczo
nym ogrodem wygodnym bunkrze, kompletnie odcici od ycia miasta.
Uczszczaem do prywatnego oglniaka w dzielnicy willowej . W sporcie
nie byem ani szczeglnie dobry, ani zy, w nauce - ani wyjtkowo bysko
tliwy, ani tpy. Moim zdecydowanie naj sabszym punktem bya matematy
ka i w ogle wszystko, co dotyczyo nauk cisych. Nigdy nie polubiem
gier zespoowych i unikaem ich, gdy to tylko byo moliwe; staem si
chronicznym symulantem. Lubiem wdkarstwo, polowanie i jazd na ro
werze. Czytaem wicej ni typowy amerykaski chopak w owym czasie
i miejscu: Oscara Wilde' a, Anatola France' a, B audelaire'a, nawet Gide ' a.
Wmwiem sobie romantyczne przywizanie do innego chopca i spdzali
my razem soboty, myszkujc po starych kamienioomach, jedc na ro
werach, owic ryby w stawach i rzekach.
Byem wtedy pod wielkim wraeniem autobiografii pewnego wamywa
cza, zatytuowanej Nie moesz

wygra. Autor utrzymywa, e spdzi w

wi

zieniach spor cz ycia. Uznaem, e w porwnaniu z martwot mojego

przedmiecia, gdzie wszelkie zwizki z prawdziw rzeczywistoci zostay
odcite, nie brzmi to le. W przyjacielu dostrzegem sprzymierzeca, wspl
nika zbrodni. Upatrzylimy sobie opuszczon fabryk i po wybiciu wszyst
kich okien skradlimy duto. Zapano nas, ojcowie musieli zapaci za szko
dy. Po tej historii kumpel spisa mnie na straty, bo nasza przyja zagraaa
jego pozycji w bandzie kolegw. Zorientowaem si, e nie mam szans na
kompromis z t paczk, z innymi rwienikami, i od tej pory wiodem y
wot niemal cakowicie samotny.
Mj wiat by pusty, a przeciwnik ukryty, kontynuowaem wic, teraz solo,
swoj awanturnicz krucjat. Przestpstwa, jakich si dopuszczaem, byy wy30

cznie daremnymi gestami i przewanie uchodziy mi na sucho. Wamywaem

si do domw po to tylko, by je opuci z pustymi rkoma. W gruncie rzeczy
wcale nie potrzebowaem forsy. Niekiedy grasowaem po wiejskich drogach
i z fuzji kaliber 22 strzelaem do kur. Wariack jazd stwarzaem zagroenie na
szosach i dopiero wypadek, z ktrego cudownym zgoa sposobem wyszedem
bez jednego zadranicia, napdzi mi stracha i skoni do zwykej ostronoci.
Wstpiem na jeden z uniwersytetw wielkiej trjki" i z braku zaintere
sowania jakkolwiek inn dziedzin zaczem studiowa literatur angiel
sk. Nienawidziem tej uczelni i nienawidziem miasta, w ktrym si znaj
dowaa. Wszystko tam byo martwe. Uniwersytet by takim podrabianym
Oksfordem, penym absolwentw podrabianych angielskich szkl prywat
nych. Tkwiem na uboczu; nikogo nie znaem, a zamknite towarzystwo
swoich" odnosio si z niesmakiem do obcych.
Przypadkowo poznaem kilku bogatych homoseksuali stw, nalecych
do midzynarodowej pedalskiej trupy, ktrej czonkowie kr po wiecie,
wpadajc na siebie w pedalskich melinach od Nowego Jorku po Kair. Po
znaem inny sposb ycia, cay - jak powiadaj socjologowie - system
odniesie i symboli. Ci faceci byli jednak w zasadzie bawanami, po poczt
kowym zatem okresie fascynacji odpuciem sobie ich kompani.
Koczc studia bez specjalnych wyrnie, miaem do dyspozycji sto
pidziesit dolarw miesicznie z funduszu powierniczego. Byy to czasy
kryzysu, bezrobocia, no a poza tym nie przychodzia mi do gowy adna
praca, na jak miabym ochot. Przez jaki rok szlajaem si po Europie,
gdzie wci unosi si zapaszek powojennego rozkadu. Za amerykaskie
dolary mona byo, na przykad, kupi spory procent populacji Austrii, obo
jtne - mskiej czy damskiej . Mielimy wwczas rok 1936 i faszyci byli
ju widoczni na horyzoncie.
Wrciem do Stanw. Dziki funduszowi powierniczemu mogem spo
kojnie wyy bez pracy, nie uciekajc si do kombinowania. Byem nadal
rwnie odizolowany od prawdziwego ycia, jak w dzielnicy willowej na
rodkowym Zachodzie. Obijaem si, uczestniczyem w podyplomowych
kursach z psychologii i braem lekcje diu-ditsu. Postanowiem podda si
psychoanalizie i cignem to przez trzy lata. Terapia usuna zahamowania

i lki , dziki czemu mogem y tak, jak mi si podobao. Zakoczya si

w znacznym stopniu sukcesem wbrew wysikom psychoanalityka, ktremu
nie podobaa si moja, jak j nazywa, orientacja". Odrzuciwszy na koniec
analityczny obiektywizm, uzna mnie za pacjenta kompletnie opornego".
Bylem znacznie bardziej ni on zadowolony z wynikw kuracji.
31

Niezakwalifikowany z powodu warunkw fizycznych do odbycia picio

letniego szkolenia oficerskiego, zostaem jednak uznany za zdolnego do
suby zasadniczej w kadym rodzaju broni . Stwierdziwszy, e nie obdarz
armii mioci, wymigaem si swoj wariack karier - pod wpywem syn
dromu van Gogha obciem sobie kiedy palec na wysokoci stawu, eby
wywrze wraenie na kim, kto mnie wwczas interesowa. Lekarze od
czubkw nigdy nie syszeli o van Goghu. Uznali mnie za schizofrenika,
dorzucajc typ paranoidalny", by wyjani kopotliwy fakt, e wiem, gdzie
si znajduj i kto jest prezydentem Stanw Zjednoczonych. Na widok owej
diagnozy komisja poborowa zdemobilizowaa mnie natychmiast z adnota
cj: cakowicie i doywotnio niezdolny do suby wojskowej".
Po rozstaniu z armi chwytaem si rnych zaj. W owych czasach
czowiek mg dosta kad robot. Pracowaem zatem jako prywatny de
tektyw, tpiciel szczurw i barman. Pracowaem w fabrykach i biurach.
B alansowaem na granicy przestpstwa. Zawsze jednak miaem swoje sto
pidziesit dolarw miesicznie i wcale nie potrzebowaem wicej . Ryzy
kowanie wolnoci w imi jakich zupenie symbolicznych dziaa krymi
nalnych wydawao si romantyczn ekstrawagancj. Wwczas wanie, w ta
kich okolicznociach, zetknem si z opiatami , zostaem narkomanem
i uzyskaem motywacj; odczuem - nieznan dotd - prawdziw potrzeb
posiadania pienidzy.
Czsto bywa stawiane pytanie: dlaczego czowiek zostaje narkomanem?
Odpowied jest taka, e zwykle nie zamierza nim zosta. Nie budzisz si
pewnego ranka, postanawiajc, e od dzi bdziesz narkomanem. Aby po
pa w nag, trzeba przez co najmniej trzy miesice strzela dwa razy
dziennie. I dopiero po kilku cigach wiesz, na czym polega prawdziwy
gd. W pierwszy cig wpadem dopiero po szeciu miesicach, a gdy si
skoczy, objawy towarzyszce odstawieniu byy agodne. Myl, e nie
byoby przesady w stwierdzeniu, e aby stworzy narkomana, potrzeba mniej
wicej roku i kilku setek zastrzykw.
Mona, oczywicie, zada pytanie: dlaczego w ogle sprbowae narko
tykw? Dlaczego uywae ich tak dugo, by zosta narkomanem? Stajesz si
narkomanem, bo nie masz siinych motywacji wiodcych ci w innych kierun
kach. Narkotyk wygrywa walkowerem. Sprbowaem go z ciekawoci. Po
tem dryfowaem, biorc zastrzyki, ilekro mogem kupi towar. Skoczyem
uzaleniony. Wikszo narkomanw, z ktrymi rozmawiaem, relacjonuje
podobne dowiadczenia. Nie zaczli uywa narkotykw z jakiegokolwiek
powodu, ktry by im przychodzi do gowy. Dryfowali po prostu tak dugo,
32

a si uzalenili . Jes1i nigdy nie bye uzaleniony, nie moesz mie pojcia,
co to znaczy pragn towaru tym szczeglnym aknieniem narkomana. Nie
postanawiasz zosta narkomanem. Pewnego ranka budzisz si na godzie
i ju nim jeste.
Nigdy nie aowaem swoich dowiadcze z opiatami . Sdz, e w wyni
ku okresowego uywania pochodnych opium jestem teraz w lepszym zdro
wiu, ni bybym wwczas, gdybym nie uywa ich wcale. Kiedy czowiek
przestaje dorasta, zaczyna umiera. Narkoman nigdy nie przestaje dora
sta. Wikszo naogowcw okresowo wychodzi z cigu, co wie si z kur
czeniem organizmu i wymian komrek, uzalenionych od opiatw. Narko
man trwa w stanie kurczenia si i rozrostu, powodowanym codziennym
cyklem potrzeby strzau" i wykonania strzau".
Przewanie narkomani nie wygldaj na swoje lata. Naukowcy ekspery
mentowali ostatnio z robakiem, ktrego dziki diecie umieli kurczy. Okre
sowo zmniejszany robak nieustannie dorasta i w ten sposb jego ycie
wyduao si w nieskoczono. B y moe pun doyby fenomenalnego
wieku, gdyby bez przerwy trwa w stanie wychodzenia z cigu.
Opiaty to prawo obowizujce na poziomie komrkowym, uczce puna
faktw o zasadniczym znaczeniu. Wiele si nauczyem, uywajc opiatw :
widziaem ycie dozowane kroplomierzem penym roztworu morfiny. Do
wiadczaem udrki godu narkotycznego i rozkoszy zaspokojenia, gdy sprag
nione towaru komrki pokrzepiay si z igy. Nauczyem si stoicyzmu ko
mrkowego, ktry opiaty przekazuj narkomanowi. Widziaem cele pene
zgodniaych punw, milczcych i znieruchomiaych w jednostkowym cier
pieniu. Rozumieli bezcelowo skargi czy ruchu. Rozumieli, e w adnym
wypadku jeden nie moe pomc drugiemu. Nie ma klucza, nie ma sekretu ,
ktry kto mgby ci zdradzi.
Poznaem prawo opiatw. Nie s, jak trawa czy alkohol, rodkiem przy
daj cym yciu uciechy. Nie hajcuj. S sposobem ycia.

pu n
WERSJA OSTATECZNA JUNK

ierwsze dowiadczenia z opiatami miaem podczas woj ny, gdzie

w 1944 czy 1945 roku. Poznaem pracujcego wwczas w stoczni fa

ceta o nazwisku Norton. Norton, ktry naprawd nazywa si Morelli albo

jako tak, zosta wywalony z przedwojennych si zbrojnych za sfaszowanie
czeku z odem i dosta za paskudny charakter kategori 4-F. Wyglda jak
George Raft, ale by w yszy. Usiowa poprawi swoj angielszczyzn oraz
nabra manier czowieka ogadzonego i uprzejmego. Uprzej mo jednak
przychodzia mu z trudem. Gdy si rozlunia, jego oblicze stawao si po
spne i wredne; moge mie pewno, e kiedy na nie patrzysz, zawsze
wyglda wrednie.
Norton by ciko pracujcym zodziejem i czu si le, jeli co dzie nie
skrad czego ze stoczni . Narzdzi, konserw, kombinezonu, czegokolwiek.
Ktrego dnia wpad do mnie i powiedzia, e ukrad tomigan. Czy mg
bym znale nabywc?
- Moe - odparem. - Przynie.
Narastay kopoty mieszkaniowe. Paciem pitnacie dolarw tygodnio
wo za brudne lokum, do ktrego nigdy nie dociera blask soca. Tapeta
odazia patami, bo z grzejnika wydobywaa si para, jeli bya w ogle jaka
para. By obroni si przed chodem, nigdy nie otwieraem uszczelnionych
35

gazetami okien. W domu roio si od karaluchw, a niekiedy udawao mi si

zabi pluskw.
Lekko wi lgotny od pary siedziaem przy grzejniku, gdy usyszaem puka
nie Nortona. Otworzyem drzwi i zobaczyem, e stoi w mrocznym koryta
rzu z du, zawinit w szary papier paczk pod pach. Umiechn si
i powiedzia:
- Cze.
- Wejdt, Norton - odparem. - Zdejmij paszcz.
Rozpakowa tomigan ; zoylimy go i kilkakrotnie pocignlimy za spust.
Powiedziaem, e znajd kupca, a wtedy Norton rzek:
- Och, a tu masz jeszcze jedn rzecz, ktr podapaem.
Byo to paskie te pudeeczko z szecioma pgranowymi autostrzy
kawkami winianu morfiny.
- To tylko prbka - powiedzia. - Mam w domu pitnacie takich pudee
czek i mog zdoby wicej, jeli si ich pozbdziesz.
- Zobacz, co si da zrobi - obiecaem.
W owym czasie nie uywaem adnych opiatw i nawet nie przychodzio
mi do gowy, eby ich sprbowa. Zaczem rozglda si za kim, kto by
kupi towar Nortona, i tak zetknem si z Royem i Hermanem.
Znaem modego bandziora ze stanu Nowy Jork, ktry pracowa jako ku
charz - apic oddech", tak wyjania. Zadzwoniem do niego, mwic, e
mam co, czego pragn si pozby, i umwilimy si w barze Angle przy
smej Alei w pobliu Czterdziestej Drugiej ulicy.
Ten bar by punktem zbornym cwaniaczkw z Czterdziestej Drugiej , oso
bliwej rasy wciskajcych kit niedoszych kryminalistw. Zawsze rozgldali
si za facetem z gow", kim, kto zaplanuje robot i powie im dokadnie,
co maj robi. Skoro za aden facet gow" nie chciaby mie do czynie
nia z ludmi tak jawnie nieudolnymi, niefartownymi i przegranymi, wci
rozgldali si, fabrykujc absurdalne garstwa na temat wielkich numerw,
apic oddech" jako pomywacze, sprzedawcy wody sodowej i kelnerzy,
a wreszcie obrabiajc od czasu do czasu pijaczka albo bojaliwego pedera
st. I rozgldali si, wci si rozgldali za facetem z gow", ktry oznaj
mi : Miaem ci na oku. Jeste gociem, jakiego potrzebuj do tej przewa
lanki. Teraz s!nchaj . . . "
Jack - przez ktrego poznaem Roya i Hermana - nie nalea do owego
stadka owiec szukajcych pasterza z diamentowym piercionkiem, spluw
pod pach i twardym, pewnym gosem, w ktrym pobrzmiewaj echa kon36

taktw, ukadw i ustale, czynicych z roboty rzecz atw i zakoczon

niechybnym sukcesem. Jack od czasu do czasu prosperowa bardzo dobrze
i pojawia si w nowych ciuchach, a nawet w nowym samochodzie. By

take chronicznym garzem, ktry kama bardziej dla samego siebie ni dla

jakichkolwiek konkretnych suchaczy. Mia zdrow wieniacz twarz o pro

stych rysach, ale byo w nim co przedziwnie chorobliwego. Ulega cz
stym wahaniom wagi ciaa - jak diabetyk albo czowiek z dolegliwociami
odka. Owym zmianom czsto towarzyszyy napady niepokoju, wwczas
znika na kilka dni.
Efekt tych eskapad by niesamowity. Jednego dnia widziae rumianego
modzika. Jaki tydzie pniej pojawia si tak wychudzony, ziemisty i po
starzay, e trzeba si byo dwa razy przyjrze, eby go rozpozna. Jego
twarz napitnowana bya cierpieniem, ktremu nie ulegay tylko oczy. Byo
to wycznie cierpienie komrek. On sam - wiadome ego wyzierajce
z przeszklonych czujno-spokojnych oczu bandziora - nie mia nic wsplne
go z udrk tego drugiego, odrzuconego ja, udrk systemu nerwowego,
ciaa, trzewi i komrek.
Usiad przy moim stoliku i zamwi luf whisky. Wypi i odstawi szklank.
- Co ten facet ma? - zapyta, patrzc na mnie z gow odchylon lekko na
bok i do tyu.
- Tomigan i jakie czterdzieci pi granw morfiny.
- Morfiny mog si pozby od rki, ale z rozpylaczem to troch potrwa.
Weszo dwch detektyww; oparci o kontuar zaczli rozmawia z barma
nem. Jack wykona gow ruch w ich kierunku.
'
- Wadza. Przejdmy si.
Podyem za nim ku wyjciu.
- Bior ci do kogo, kto wemie morfin - powiedzia, przechodzc
przez wahadowe drzwi . - Chc, eby zapomnia ten adres.
Zeszlimy na najniszy poziom stacji Independent. Jack bez przerwy m
wi do niewidocznych suchaczy. Mia zdolno wnikania swym gosem do
wiadomoci. Nie zaguszay go adne haasy zewntrzne.
- Dla mnie istnieje tylko trzydziestka semka. Odwcxlzisz kurek i walisz.
Zaatwi kadego na sto pidziesit metrw. Moesz sobie mwi, co chcesz.
Mj brat ma w Iowa zamelinowane dwa pistolety maszynowe kaliber 30.
Wysiedlimy z kolejki i ruszylimy zanieonymi chodnikami wrd czyn
szwek.
- Ten facio by mi krewny ju od dawna, kapujesz? Wiedziaem, e ma,
ale nie chce paci, wic zaczekaem na niego po robocie. Miaem poczoch
37

drobniakw. Nikt si nie moe doczepi za noszenie legalnej waluty Sta

nw Zjednoczonych. Go mwi, e jest spukany. Rozwaliem mu szczk
i zabraem swoje dziadki. Stao obok dwch jego kumpli, ale pokazaem
im kos, wic si nie wtrcali .
Wchodzilimy po elaznych zniszczonych schodach kamienicy. Stanli
my przed wskimi, obitymi metalem drzwiami . Pochylajc gow jak wa
mywacz, Jack wystuka skomplikowany sygna.
Otworzy nam wielki, rozlazy pederasta w rednim wieku, przyozdobiony tatuaami na przedramionach, a nawet grzbietach doni.
- To jest Joey - powiedzia Jack.
A Joey rzek:
- Witajcie.
Jack wycign z kieszeni banknot piciodolarowy i wrczy go Joeyowi.
- Skocz nam po flaszk schenleya, dobra?
Joey woy paszcz i wyszed.
W mieszkaniach wielu czynszwek drzwi wejciowe otwieraj si wprost
na kuchni. To byo wanie takie mieszkanie i znajdowalimy si w kuchni.
Gdy Joey wyszed, dostrzegem, e jest tu i wpatruje si we mnie jeszcze
jeden mczyzna. Fale wrogiej niechci i podejrzliwoci biy na ksztat prze
kazu telewizyjnego z jego duych brzowych oczu. Efekt by odczuwalny
niemal fizycznie. Mczyzna by niski i bardzo chudy, a jego szyja gubia
si w konierzu koszuli. Prbujc ukry zniszczon cer, sw ctkowan
twarz, niegdy brzow, a teraz pok, pokry grub warstw pudru. K
ciki jego ust opaday w grymasie rozdranienia.
- Kto to jest? - zapyta.
Na imi mia Herman, jak dowiedziaem si pniej .
- Mj przyjaciel. M a troch morfiny, ktrej chce si pozby.
Herman wzruszy ramionami i rozoy rce.
- Raczej bym nie chcia zawraca tym sobie gowy.
- W porzdku - powiedzia Jack - sprzedamy komu innemu. Chod,

Bill.

Przeszlimy do pokoju. Byo tam mae radio, porcelanowy Budda z wo

tywn wieczk, troch rupieci . Na kozetce lea mczyzna. Siad, gdy
weszlimy, przywita nas i umiechn si sympatycznie, ukazujc pokryte
nalotem brzowawe zby. Mwi jak poudniowiec, trci wschodnim Tek
sasem.
- Roy, to jest mj kumpel - przedstawi mnie Jack. - Ma troch morfiny
na sprzeda.
38

Mczyzna wyprostowa si i opuci nogi z kozetki . Szczka opada mu

bezwadnie, przez co twarz miaa nieobecny wyraz. Skra tej twarzy bya
gadka i brzowa. Wystajce koci policzkowe nadaway mu wygld Azja
ty. Uszy sterczay pod ktem prostym z asymetrycznej czaszki . Brzowe
oczy janiay osobliwie, jak gdyby podwietlane od wewntrz. Przypomi
nay opale, gdy odbija si od nich blask arwki .
- Ile tego masz? - zapyta.
- Siedemdziesit pi pgranowych autostrzykawek.
- Staa cena wynosi dwa dolary za gran - powiedzia - ale autostrzykawki
chodz troch taniej . Ludzie chc tabletek. Te pompki maj za duo wody,
trzeba wyciska z nich towar i gotowa. - Przerwa i jego twarz zastyga
niczym maska. - Pjd na jakie ptora za gran - owiadczy w kocu.
Wyraziem zgod. Spyta, jak moglibymy si skontaktowa, podaem mu
wic numer mojego telefonu.
Joey wrci z whisky i wypilimy kolejk. Herman wystawi z kuchni
gow.
- Mgbym z tob minutk pogada? - powiedzia do Jacka.
Syszaem, e si o co spieraj. Potem Jack wrci, a Herman zosta
w kuchni. Po nastpnych kilku kolejkach Jack zacz opowie:
- Mj kumpel robi chat. Facio spa, a ja staem nad nim z metrow
rurk, ktr znalazem w azience. Na kocu miaa nakrtk, kapujecie? No
i nagle facio si budzi, wyskakuje z ka i daje chodu. Przywalam mu tym
kocem z nakrtk, a on wbiega do drugiego pokoju, tylko e przy kadym
uderzeniu serca krew mu tryska ze ba na trzy metry. - Wykona rk gest
pompowania. - Wida byo mzg i z niego ta krew tryskaa. - Jack zacz
si niepohamowanie mia. - Moja dziewczyna czekaa w samochodzie.
Nazwala mnie . . . cha, cha, cha ! . . . nazwaa mnie . . . cha, cha, cha ! . . . krwio
erczym zbirem.
mia si tak dugo, a twarz mu spurpurowiaa.
Kilka dni po spotkaniu z Royem i Hermanem uyem jednej z autostrzyka
wek, co byo moim pierwszym dowiadczeniem z opiatami . Autostrzykawka
przypomina tub pasty do zbw i zakoczona jest ig. W ig wprowadza
si szpilk, szpilka nakuwa izolacj i autostrzykawka jest gotowa do strzau.
Morfina atakuje najpierw ty ng, potem kark, fala rozluinienia rozchodzi
si, oddziela minie od koci i czujesz, e unosisz si, pozbawiony kontu
rw, jakby zawieszony w ciepej sonej wodzie. Gdy owa rozluiniajca fala
wdrowaa po moich tkankach, doznaem silnego lku. Miaem wraenie,
39

e jaki koszmarny obraz czai si tu poza polem mojego widzenia i odsuwa

si, gdy odwracam gow, tak e nigdy nie mog go w caoci zobaczy.
Poczuem mdoci; pooyem si i zamknem oczy. Jak w kinie przemkn
a seria scen: wielki, rozwietlony blaskiem neonw koktajlbar, ktry rs
i rs, a rozprzestrzeni si na ca ulic z jadcymi samochodami, wiata
mi sygnalizacyjnymi i robotami drogowymi ; kelnerka niosca na tacy czasz
k; gwiazdy na jasnym niebie. Nastpiy fizyczne objawy lku przed mier
ci; utrata oddechu; stygnicie krwi.
Zdrzemnem si i obudziem drcy, optany strachem. Nastpnego ran
ka zwymiotowaem i miaem nudnoci a do poudnia.
Wieczorem zadzwoni Roy.
- W tej sprawie, o ktrej rozmawialimy wtedy. Mog da cztery dolary
za pudeko i wzi teraz pi pudeek. Wolny jeste? Przyjad do ciebie.
Jako si dogadamy.
Par minut pniej zapuka do drzwi . Mia na sobie garnitur w krat i ka
wow koszul. Przywitalimy si. Tpo popatrzy dokoa.
- Jeli nie masz nic przeciwko temu, wezm jedn od razu.
Otwarem pudeko. Wzi autostrzykawk i wbi j w nog. wawo pod
cign spodnie, wyj dwadziecia dolarw. Postawiem pi pudeek na
stole kuchennym.
- Powyjmuj je z pudeek - rzek. - Za due. - Zacz wpycha autostrzy
kawki do kieszeni paszcza. - Mam nadziej, e si nie podziurawi. Su
chaj, zgosz si do ciebie za dzie albo dwa, jak tylko pozbd si tych
i dojd do j akiej forsy. - Poprawi kapelusz na swej asymetrycznej gowie.
- Do zobaczenia.
Wrci nazajutrz. Zrobi sobie nastpny zastrzyk i wyj czterdzieci dolarw. Wyoyem dziesi pudeek i zatrzymaem dwa.
- Te s dla mnie - powiedziaem.
- Uywasz tego? - Popatrzy na mnie zaskoczony.
- Od czasu do czasu.
- To paskudny towar. - Potrzsn gow. - Najgorsze, co moe spotka
czowieka. Na pocztku wszyscy mylimy, e potrafimy nad tym panowa.
A czasem wcale nie chcemy nad tym panowa. - Rozemia si. - Za t cen
wezm wszystko, co skombinujesz.
I znw pojawi si nastpnego dnia. Pyta, czy nie zmienibym zdania

w sprawie sprzeday dwch pudeek. Powiedziaem, e nie. Kupi dwie

strzykawki po dolarze za sztuk, strzeli obydwie i wyszed. Powiedzia, e
zamustrowa si na dwumiesiczny rejs.
40

Osiem autostrzykawek, ktrych nie sprzedaem, zuyem w cigu nastp

nego miesica. Lk, jakiego dowiadczyem po uyciu pierwszej, zanik po
trzeciej , lecz nadal od czasu do czasu budziem si po zastrzyku ogarnity
strachem. Po jakich szeciu tygodniach zadzwoniem do Roya, nie spo
dziewajc si waciwie, e wrci ju z rejsu, usyszaem jednak w su
chawce jego gos.
- Suchaj - powiedziaem - nie masz czego na zbyciu? Z tego towaru, co
ci kiedy sprzedawaem?
Chwila ciszy.
- Tak - odpar - mog ci spuci sze, ale cena bdzie trzy dolary za
gran. Rozumiesz, mam niewiele.
- W porzdku - zgodziem si. - Wiesz, jak trafi. Przyno.
Byo to dwanacie plgranowych tabletek w fiolce z cienkiego szka. Za
paciem mu osiemnacie dolarw, a on raz jeszcze przeprosi za cen deta
liczn.
Nazajutrz odkupi dwa grany.
- Cholemie ciko dzi to dosta za jakkolwiek cen - powiedzia, szu
kajc yy w nodze. Znalaz j w kocu i wstrzykn pyn z bbelkiem
powietrza. - Gdyby bbelki zabijay, aden pun by si nie osta przy yciu.
- Poprawi spodnie.
Pniej tego samego dnia Roy wskaza mi aptek, gdzie sprzedawali igy,
nie zadajc pyta - bardzo niewiele aptek sprzedawao je bez recepty. Na
uczy mnie, jak robi konierz z papieru, by dopasowa ig do kroplomie
rza. Kroplomierz jest atwiejszy w uyciu ni prawdziwa strzykawka, szcze
glnie gdy si robi sobie samemu zastrzyki doylne.
Kilka dni pniej , w nadziei wycyganienia recepty na morfin, Roy wy
sia mnie do lekarza z histori o kamieniach nerkowych. ona lekarza za
trzasna mi drzwi przed nosem, ale Roy w kocu jako si przez ni przebi
i urobi lekarza na dziesiciogranow recept.
Gabinet znajdowa si na terytorium krlestwa punw przy Sto Drugiej
i B roadwayu. Lekarz by trzscym si staruszkiem i nie potrafi odmwi
zapeniajcym poczekalni punom - innych pacjentw nie mia. Musia
czu si wany, gdy wyglda z gabinetu i widzia poczekalni pen ludzi.
Myl, e osign punkt, w ktrym mg tak postrzega rzeczywisto, by
czynia zado jego pragnieniom; widzia dystyngowan i zrnicowan
klientel, prawdopodobnie elegancko odzian wedug mody I 91 O roku,
miast wciekej bandy narkomanw, chccych wykoowa ode recept na
morfin.
41

Roy wypywa co jakie dwa, trzy tygodnie. Jego rejsy, gwnie z trans
portami woj skowymi, byy zazwyczaj krtkie. Gdy przebywa w miecie,
dzielilimy si receptami . Stary apiduch ze Sto Drugiej w kocu zwariowa
zupenie i adna apteka nie chciaa realizowa jego recept, ale Roy zlokali
zowa woskiego lekarza w Bronksie, ktry przepisywa.
Strzelaem sobie od czasu do czasu, ale daleko mi jeszcze byo do naogu.
W tym czasie przeniosem si do mieszkania w Lower East Side. Byo to miesz
kanie w czynszwce i drzwi wejciowe otwieray si wprost na kuchni.
Zaczem wpada co wieczr do baru Angle i czsto widywaem Herma
na. Zdoaem odmieni ze wraenie, jakie wywarem na nim w pierwszej
chwili, i wnet stawiaem mu drinki i posiki, a on regularnie rba mnie na
rachunkach. Herman wtedy nie by w cigu. Prawda jest taka, e tylko gdy
kto za to paci, wpada w nag, ale zawsze by po czym na haju - zielu
czy benzedrynie - albo zdoowany jak cholera po nembutalu. Zjawia si
w Angle co wieczr z Whiteyem, klocowatym facetem polskiego pocho
dzenia. Wrd bywalcw Angle byo czterech Whiteyw, co sprzyjao za
mieszaniu. Ten Whitey czy wraliwo neurotyka z psychopatyczn go
towoci do przemocy. By przewiadczony, e nikt go nie lubi , i bardzo si
tym martwi . Tak si przynajmniej zdawao.
Ktrego wtorkowego wieczoru stalimy z Royem przy skraju kontuaru
w Angle. By rwnie Metro Mike i by Frankie Dolan, irlandzki chopak
z zezem. Specj alizowa si w oszukaczych handelkach, biciu bezbronnych
pijaczkw i kapowaniu na wsplnikw.
- Nie mam honoru - mawia. - Jestem gnojek.

I chichota.

Metro Mike mia wielk blad twarz i dugie zby. Przypomina zwierz
yjce pod ziemi, ktre przystosowao si do erowania na mieszkacach
powierzchni. B y specem od obrabiania kirusw, ale pracowa samotnie.
Kady glini arz przerwaby obchd na jego widok; by dobrze znany bryga
dzie z metra. Poow ycia spdza na Wyspie, odsiadujc pi-dwadzie
cia-dziewi za napastowanie.
Tego wieczoru Herman by zdoowany i gowa wci opadaa mu na kon
tuar. Whitey wdrowa z jednego koca baru w drugi, prbujc zorganizo
wa jakiego gratisowego drinka. Chopcy przy kontuarze siedzieli sztywni
i spici , ciskali szklanki , pospiesznie chowali reszt. Usyszaem, jak Whi
tey mwi do barmana:
- Przechowaj to dla mnie, dobra? - I podaje mu wielki skadany n.
Milczcy i pospni siedzielimy we fluoryzujcym blasku jarzeniwek.
42

Wszyscy bali si Whiteya, wszyscy, tylko nie Roy. Roy ponuro popija swo
je piwo, a jego oczy promienioway wasn fluorescencj. Dugie asyme
tryczne ciao wspar o kontuar i nie patrzy wcale na Whiteya, lecz na prze
ciwleg cian, gdzie rozmieszczono stoliki porozdzielane parawanami.
W pewnym momencie powiedzia do mnie:
- Nie jest bardziej pijany ni ja. Jest po prostu spragniony.
Whitey sta przy rodkowej czci kontuaru, zaciska pici, a z oczu cie
ky mu zy.
- Jestem do niczego - mwi. - Jestem do niczego. Czy nikt nie rozumie,
e nie wiem, co robi?
Chopcy usiowali odsun si ode jak najdalej , nie zwracajc na siebie
jego uwagi.
Metro Slim, okazjonalny partner Mike'a, wszed do baru i zamwi piwo.
By wysoki i kocisty, a jego szpetna twarz miaa przedziwnie martwy wy
raz, jakby zrobiono j z drewna. Whitey waln go w plecy i usyszaem, e
Slim mwi:
- Jak pragn Boga, Whitey !
Nastpia dalsza wymiana myli, ktrej ju nie usyszaem. Tymczasem
Whitey musia dosta z powrotem od barmana swj n. Stan za Slimem
i nagle wykona doni ruch w stron jego plecw. Slim z jkiem osun si
na kontuar. Whitey ruszy ku drzwiom, rozejrza si wkoo. Zamkn n
i schowa go do kieszeni.
- Chodimy - rzek Roy.
Whitey znikn i bar opustosza. Zosta tylko Mike, ktry podtrzymywa
Slima z jednej strony, i Frankie Dolan podpieraj cy go z drugiej .
Dowiedziaem si nazajutrz od Frankiego, e ze Slimem wszystko w po
rzdku. apiduch w szpitalu powiedzia, e ostrze przeszo tu obok nerek.
- Wielkie bydl - stwierdzi Roy. - Prawdziwego twardziela rozpoznam
na pierwszy rzut oka, ale to ajza, co zabiera z baru dziesitki i wiartki.
Byem na niego przygotowany. Zamierzaem da mu najpierw kopa w brzuch,
a potem zapa flaszk piwa ze skrzynki na pododze i waln go w bani.
Z takim obuzem trzeba uy fortelu.
Zaczlimy trzyma si z daleka od Angle, ktry wnet zmieni nazw na
Roxy Grill.
Wpadem jednego wieczoru do mieszkania przy Henry Street, eby zoba
czy si z Jackiem. W drzwiach powitaa mnie wysoka rudowosa dziew
czyna.
43

- Jestem Mary - owiadczya. - Wejd.

Wygldao na to, e Jack pojecha w interesach do Waszyngtonu .
- Chod do pokoju. - Odsuna kotar z czerwonego pluszu. - W kuchni
gadam tylko z inkasentami i gospodarzem, a mieszkamy tutaj.
Rozejrzaem si dokoa. Rupieciarnia znikna, pokj przybra wygld
chi skiej knajpki . Wypeniay go rozstawione tu i tam czarno-czerwone sto
liki z laki, w oknie zawisa czarna zasona, na suficie za wymalowano
kolorowy krg. Zoony z wielobarwnych kwadracikw i trjkcikw, przy
wodzi na myl mozaik.
- To robota Jacka - wyjania Mary. - auj, e go przy niej nie widzia.
Opar desk na dwch drabinach i malowa, lec na wznak, a farba nie
ustannie kapaa mu na twarz. Rajcuj go takie fuchy. To koo robi si niesa
mowicie odlotowe, kiedy czowiek jest na haju. Kadziemy si na plecach,
gapimy na koo, a ono zaraz zaczyna si krci. Im duej patrzysz, tym
szybciej si obraca.
Krg mia w sobie koszmarn krwaw wulgarno azteckich mozaik przypomina serce pulsujce w porannym socu - ale take jaskrawe re
i bkity pamitkowych popielniczek, pocztwek i kalendarzy. ciany byy
wymalowane na czarno, a jedn z nich zdobiy wypisane czerwonym lakie
rem chiskie znaki .
- Nie wiemy, co to znaczy - powiedziaa.
- Koszule po trzydzieci jeden centw - zasugerowaem.
Obdarzya mnie chodnym, bezmylnym umiechem. Potem zacza roz
prawia o Jacku.
- Jestem szajbnita na jego punkcie. Jack traktuje zodziejstwo jak kady
inny zawd. Czasem wraca wieczorem, wrcza mi swoj spluw i powiada:
Skitraj". Lubi rne domowe zajcia: malowanie, majsterkowanie.
Mwic, chodzia nieustannie po pokoju, przesiadaa si z jednego krze
sa na drugie, to zakadaa nog na nog, to je prostowaa i poprawiaa
haleczk, jak gdyby zamierzaa zapozna mnie na raty ze swoj anatomi.
Pniej powiedziaa, e jej dni s policzone z powodu pewnej rzadko
wystpujcej choroby.
- Odnotowano tylko dwadiecia sze przypadkw. Za kilka lat w ogle
nie bd moga si porusza. Kapujesz, organizm nie przyswaja wapna,
koci powoli si rozpuszczaj. W kocu amputuj mi nogi , a potem rce.
Istotnie, miaa w sobie co bezkrgowego, jak gbinowe morskie stwo
rzenie. Jej oczy, zimne i rybie, patrzyy na czowieka przez jaki kleisty
miazmat, ktry zdawaa si z siebie wydziela. Bez trudu wyobraziem so44

bie te oczy osadzone w bezksztatnej bryle protoplazmy, falujcej pod po

wierzchni morza.
- Benzedryna to dobry kop - owiadczya. - Trzy papierki albo jakie
dziesi tabletek. Albo we dwa papierki benzedryny i dwa nembutale.
Wchodz, gdzie trzeba, i zaczynaj ze sob walczy. Niekiepski odlot.
Z rkoma w kieszeniach wpyno trzech wystylizowanych jak balet mo
dych brooklyskich oprychw o drewnianych twarzach. Szukali Jacka, kt
ry rbn ich na jakim przekrcie. Tak przynajmniej wyglda oglny obraz
sytuacji. Przekazywali myl nie tyle sowami, co znaczcymi ruchami gw,
kocim aeniem z kta w kt i opieraniem si o ciany. Na koniec jeden
z nich podszed do drzwi , potrzsn gow i wszyscy trzej wysypali si
rzdkiem.
- Chciaby si podkrci? - zapytaa Mary. - Mog tu gdzie mie dua.
- Zacza myszkowa po szufladach i popielniczkach. - Nie, chyba nie
mam. Moe bymy si machnli na miasto? Mam kilka niezych kontaktw,
przypuszczalnie s teraz do zapania.
Do pokoju wpad mody czowiek, dwigajc pod pach jaki przedmiot
owinity w szary papier.
- Wywalcie to, jak bdziecie wychodzi - powiedzia, kadc pakunek na
stole.
Chwiejnie pody w gb kuchni, skd wchodzio si do sypialni. Gdy
my znaleli si na zewntrz, rozchyliem papier pakowy i zobaczyem, e
zawiera rozbebeszone w brutalny sposb pudeko na bilon z patnej toalety.
Na Times Square zapalimy takswk i prowadzeni przez Mary zaczli
my kry po bocznych uliczkach. Od czasu do czasu Mary krzyczaa
Stop ! " , z rozwianymi rudymi wosami wyskakiwaa z auta, dopadaa ja
kiego faceta i wszczynaa rozmow.
- Kontakt tu by mniej wicej dziesi minut temu - wyjaniaa po powro
cie. - Ten go ma towar, ale nie chce odpali.
A pniej :
- Stay kontakt zwin na dzi agle. Mieszka w Bronksie. Ale stamy tu
na minutk, moe znajd kogo u Kellogga.
I wreszcie:
- Wyglda na to, e nikogo nie ma. Troch za pno, eby dosta towar.
Kupmy kilka opakowa benzedryny i chodmy do Ronniego. Maj tam w sza
fie troch starych numerw. Zamwimy kaw i podkrcimy si benzedryn.
U Ronniego to bya knajpka w pobliu Pidziesitej Drugiej ulicy i Sz
stej Alei, gdzie po pierwszej w nocy klezmerzy przychodzili na pieczone
45

kurczta i kaw. Usiedlimy przy stoliku i zamwilimy kaw. Mary zrcznie

otworzya opakowanie, wycigna zoony papier i podaa mi trzy paski .
- Zrb z tego pigu i popij kaw.
Papier roztacza przyprawiajcy o mdoci zapach mentolu. Kilka siedz
cych w pobliu osb pocigno nosami i umiechno si znaczco. Omal
nie zadawiem si zwitkiem papieru, ale w kocu jako go przeknem.
Mary wybraa w szafie grajcej kilka starych numerw i wybijaa rytm
o blat stou, strojc miny masturbujcego si idioty.
Zaczem mwi bardzo szybko. Miaem sucho w ustach, a moje plwoci
ny wyglday jak biae kulki - nazywa si to pluciem bawen. Potem azi
limy dokoa Times Square. Mary zaleao na znalezieniu kogo, kto ma flet
pikolo, mnie natomiast przepeniaa bezgraniczna wszechyczliwo i na
gle dowiadczyem chci zoenia wizyt ludziom, ktrych nie widziaem od
miesicy, a nawet lat, ludziom, ktrych nie lubiem i ktrzy nie lubili mnie.
Podjlimy kilka nieudanych prb zlokalizowania idealnego gospodarza,
ktry zarazem dysponowaby fletem pikolo. Gdzie po drodze podapali
my Petera i postanowilimy wrci d o mieszkania przy Henry Street, gdzie
byo przynajmniej radio.
We trjk spdzilimy tam trzydzieci nastpnych godzin. Od czasu do
czasu parzylimy kaw i poykalimy nastpne porcje benzedryny. Mary
opisywaa techniki, jakie wykorzystywaa do wycigania forsy od wuj
kw", bdcych jej gwnym rdem dochodw.
- Zawsze podbijam wujkowi bbenka. Jeli w ogle ma co w portkach,
powiadam: Och, tylko nie spraw mi blu". Wujek jest czym zupenie innym
ni jele. Z jeleniem czowiek ma si cay czas na bacznoci. Nic mu nie daje.
Jele jest po to, eby go wykorzysta. Z wujkiem inna sprawa. Dajesz mu to,
za co paci . Kiedy z nim jeste, dobrze si bawisz i pragniesz, eby on te mia
frajd. Jeli naprawd chcesz faceta poniy, zapal papierosa w trakcie sto
sunku - mwia dalej . - Oczywicie, seksualnie faceci zupenie mnie nie
bior. Tak naprawd lec tylko na dzidzie. Cholemie mnie zagrzewa, jak
bior dumn laleczk, ami j i pokazuj, e jest tylko zwierzciem. Zamana
laleczka nigdy nie jest pikna. Powiedzmy, e to robi za kominek - powie
dziaa, wskazujc radio, ktre byo jedynym rdem wiata w pokoju.
Jej twarz wykrzywi grymas mapiej wciekoci, kiedy mwia o m
czyznach, ktrzy zaczepiaj j na ulicy.
- Skurwiele - warkna. - Przecie widz, kiedy kobiety nie interesuje
podryw. By czas, e chodziam z kastetem w rkawiczce, czekajc, a kt
ry z tych kmiotw sprbuje si do mnie dobra.
46

Pewnego dnia Hennan powiedzia mi o ki logramie pierwszoklanej no

woorleaskiej trawy, ktr mgbym kupi za siedemdziesit dolarw. Roz
prowadzanie grasu, tak samo jak hodowla zwierzt futerkowych czy ab,
wyglda dobrze na papierze. Siedemdziesit pi centw skrt, siedemdzie
sit skrtw z uncji - brzmiao to jak prawdziwa forsa. Daem si przekona
i kupiem towar.

Stworzylimy z Hennanem spk, eby rozprowadza traw. Herman

namierzy lesbijk o imieniu Marian, ktra mieszkaa w Village i utrzymy

waa, e jest poetk. Przechowywalimy traw w mieszkaniu Marian, dajc
jej za to gratis wszystko, co zdoaa zuy, plus pidziesit procent z obro
tu. Znaa kup trawiarzy. Sprowadzia si do niej inna lesbijka, ilekro wic
odwiedzaem mieszkanie Marian, czuem na sobie przepenione bezmyln
nienawici zimne rybie spojrzenie wielkiej rudowosej Lizzie.
Kiedy ruda Lizzie - z twarz martwo bia i opuchnit po nembutalo
wym nie - otworzya nam drzwi i wcisna mi w donie paczk z traw.
- Bierz to i spieprzaj - powiedziaa. - Obaj jestecie cwele. - Bya p
przytomna, a jej gos brzmia rzeczowo, jak gdyby z pen powag komen
towaa nasze obyczaje seksualne.
- Podzikuj Marian za wszystko - odparem.
Zatrzasna drzw; haas najwyraniej wyrwa j z pupienia, bo ponow
nie je otworzya i zacza si drze z histeryczn wciekoci. Syszelimy
j jeszcze na ulicy.
Hennan skontaktowa si z innymi trawiarzami , ale wszyscy potrafili si
zdoby tylko na bel.kot. W praktyce rozprowadzanie trawy to upierdliwe
zajcie. Trawa ma du objto. eby mie z niej jakkolwiek fors, trzeba
dysponowa pen walizk. No wic kiedy gliniarze zaczn wywala twoje
drzwi, jeste w takiej sytuacji, jakby mia na skadzie snopek lucerny.
Trawiarze nie przypominaj punw. pun wrcza ci fors, bierze towar
i znika. Trawiarze postpuj inaczej . Oczekuj, e detalista bdzie przez p
godziny zabawia ich rozmow, eby upchn porcj towaru za dwa dolce.
Kto, kto przechodzi wprost do rzeczy, psuje im ca zabaw. W istocie
handlarz nie powinien obnosi si z faktem, e jest handlarzem. Nie, on po
prostu obsuguje kilku fajnych goci i kilka lasek, bo ma dojcie do towaru.
Wszyscy wiedz, e jest kontaktem, ale nazywanie tego po i mieniu uchodzi
za niekulturalne. Bg raczy wiedzie dlaczego. Dla mnie trawiarze s nie
pojci.
W herbacianym" interesie jest wiele tajemnic branowych, ktrych tra

wi arze strzeg ze sprytem i mbecyli. Na przykad: trawa musi zosta poddana

47

obrbce, bo w przeciwnym razie jest zielona i drani gardo. Ale spytaj

trawiarza, na czym polega ta obrbka, a otrzymasz w odpowiedzi krety
sko-szczwane spojrzenie i usyszysz jakie bezsensowne baakanie. Moe
stale palona trawa uszkadza mzg, moe trawiarze s po prostu z natury
gupi.
Moja trawa bya zielona, woyem j wic do sokownika, sokownik z kolei
do piekarnika i trzymaem tak dugo, a towar uzyska waciwy zielono
brzowy kolor. Na tym wanie polega obrbka trawy, a przynajmniej jeden
z jej sposobw.
Trawiarze s towarzyscy, wrali wi i paranoidalni. Jesli zyskasz opini
ponuraka czy nudziarza, nie moesz z nimi handlowa. Rycho doszedem
do wniosku, e nie znajd z tymi modelami wsplnego jzyka; byem rad,
gdy znalazem kogo, kto przyj ode mnie traw po cenie kosztw was
nych. Postanowiem wwczas nigdy wicej nie rozprowadza maryki.
W 1937 traw podcignito pod ustaw Harrisona o narkotykach. Odno
ne organa utrzymuj, e jest narkotykiem powodujcym uzalenienie, szko
dliwym dla ciaa i umysu oraz skaniajcym do przestpstw ludzi, ktrzy
go uywaj. A oto fakty:
Trawa z ca pewnoci nie powoduje uzalenienia. Moesz pali traw
przez lata i nie dowiadczysz adnego dyskomfortu, jeli dostawy nagle si
urw. Widywaem trawiarzy w ciupie i aden nie zdradza oznak godu.
Paliem z przerwami traw przez pitnacie lat i nigdy mi jej nie brakowao,
gdy wyprztykaem si z zapasw. Trawa uzalenia w znacznie mniejszym
stopniu ni tyto. Trawa nie szkodzi zdrowiu. Zdaniem wielu palaczy, po
budza apetyt i dziaa tonizujco na organizm. Nie znam adnego innego
czynnika, ktry pobudzaby apetyt rwnie mocno. Po wypaleniu skrta mog
delektowa si kieliszkiem kalifornijskiej sherry, a potem posikiem w re
stauracji.
Kiedy, palc gras, wyszedem z opiatowego cigu. Drugiego dnia bez
opiatw usiadem do stou i wrbaem cay posiek. Zazwyczaj po wyjciu
z cigu nie mog je przez osiem dni .
Trawa nie skania nikogo do popeniania przestpstw. Nigdy nie widzia
em, by kto zrobi si wredny pod wpywem trawy. Trawiarze s towarzy
scy, i to a nadto towarzyscy, jak na mj gust. Nie rozumiem, dlaczego
ludzie, ktrzy twierdz, e trawa powoduje wzrost przestpczoci, nie s na
tyle konsekwentni, by domaga si zakazu spoywania alkoholu . Kadego
dnia pijani popeniaj przestpstwa, ktrych by nigdy nie popenili na trze
wo.
48

Wiele si mwi o dziaaniu trawy w charakterze afrodyzjaku. Z jakiego

powodu naukowcy nie s skonni przyzna, e w ogle istnieje co takiego
jak afrodyzjak, wikszo zatem farmakologw utrzymuje, e nie ma do
wodw potwierdzajcych popularny pogld o podniecajcym dziaaniu

marihuany". Z ca pewnoci mog owiadczy, e trawa jest afrodyzja

kiem i e seks, uprawiany po jej uyciu, sprawia znacznie wiksz przyjem
no. Kady, kto pali dobr traw, potwierdzi to spostrzeenie.
Syszy si, e palenie trawy doprowadza ludzi do szalestwa. W rzeczy
samej , i stnieje pewna forma szalestwa, powodowana naduywaniem trawy.
Trawa, dostpna w Stanach, nie jest najwyraniej do mocna, by jej pala
czom moga odbi szajba, i przypadki marihuanowej psychozy s w naszym
kraju rzadkie. Na Bliskim Wschodzie natomiast zdarzaj si nader czsto.
Psychoza ta - porwnywalna z delirium tremens - ustpuje do szybko po
odstawieniu trawy. Kto, kto pali kilka skrtw dziennie, ma takie same szan
se na obd, jak na delirk go wypijajcy przed obiadem kilka koktajli.
Jedno o trawie trzeba powiedzie. Czowiek znajdujcy si pod jej wpy
wem jest cakowicie niezdolny do prowadzenia samochodu. Trawa zakca
poczucie czasu i w konsekwencji rwnie orientacj przestrzenn. Kiedy
w Nowym Orleanie musiaem zjecha do krawnika i odczeka, a minie
dziaanie trawy. Nie umiaem ocenia odlegoci, nie wiedziaem, kiedy
skrca czy naciska hamulec przed skrzyowaniem.
Strzelaem teraz codziennie. Herman przeprowadzi si do mnie na Henry
Street, bo nie mia kto paci za mieszkanie, ktre dzieli dotd z Jackiem
i Mary. Jack wpad na wamaniu i siedzia w wizieniu powiatu Bronx,
oczekujc na proces, a Mary pojechaa z wujkiem" na Floryd. Hermano
wi nawet nie przychodzio do gowy, eby paci czynsz. Cae ycie prze
mieszkiwa u innych.
Roy zafundowa sobie duszy urlop. Zlokalizowa w Brooklynie lekarza,
ktry by durniem, jeli idzie o przepi sywanie. Ten apiduch dawa trzy
recepty dziennie i to po trzydzieci tabletek sztuka! Od czasu do czasu za
czyna si waha, ale widok forsy zawsze go uspokaja.
Jest kilka odmian zapisujcych apiduchw. Jedni zapisuj tylko wtedy,
gdy s przekonani, e jeste narkomanem, inni - gdy maj pewno, e nie
jeste. Wikszo narkomanw sprzedaje historyjk star jak wiat: kamie
nie ciowe albo nerkowe, i czsto bywa tak, e kiedy tylko o tym wspo
mnisz, apiduch pokazuje ci drzwi. Osigaem lepsze rezultaty z nerwobla
mi twarzy, gdy ju poczytaem sobie o objawach i nauczyem si ich na
4 - pun

49

pami. Roy mia na brzuchu pooperacyjn blizn i uywa jej do uwiary

godnienia swojego skeczu o kamieniach ciowych.
Przypominam sobie pewnego lekarza starej daty, ktry mieszka w wikto
riaskim budynku z piaskowca. Trzeba mu byo tylko zaprezentowa den
telmesk fasad. Jeli ju dotare do jego gabinetu - bye wygrany, ale
dawa jedynie trzy recepty. Inny lekarz by zawsze pijany i musiae dopa
go we waciwym momencie. Czsto wypisywa recept niewaciwie i trzeba
j byo przynosi do poprawienia. A wtedy - w poowie przypadkw owiadcza, e jest sfaszowana, i dar j na kawaki. Inny jeszcze lekarz by
sklerotykiem i pomagao mu si wypisywa recept. Zapomina, co robi ,
odkada piro i pogra si w rozwlekych wspominkach o pacjentach
z wyszych sfer, jakich miewa w czasach minionych. Szczeglnie lubi
rozprawia o niejakim generale Gore, ktry rzek do pewnego razu: By
em raz w Klinice Braci Mayo, ale pan, panie doktorze, wie wicej ni tamci
wszyscy zebrani do kupy".
Nie byo sposobu, eby mu przerwa, i zrozpaczony narkoman musia
sucha cierpliwie. Czsto w ostatniej chwili wpadaa ona lekarza, rwaa
recept albo nie chciaa jej potwierdzi, gdy dzwonili z apteki.
Oglnie biorc, starzy lekarze s bardziej skonni do wypisywania recept
ni modzi . Przez jaki czas doktorzy z przedmie byli dobrym owiskiem,
ale narkomani szybko ich zniechcili. Niejednokrotnie lekarz wcieka si
na sam wzmiank o narkotykach i grozi wezwaniem policji.
Lekarze s tak przeczuleni na punkcie swej pozycji, e z reguy podejcie
rzeczowe jest najgorszym z moliwych. Nie wierz twej historyjce, chc jed
nak j usysze. Przypomina to jaki orientalny rytua ratowania twarzy. Je
den czowiek odgrywa szlachetnego lekarza, ktry nawet za tysic dolarw
nie wypisze nieetycznej recepty, drugi ze wszystkich si stara si zagra przy
zwoitego pacjenta. Jeli powiesz: Niech pan posucha, doktorze, potrzebuj
recepty na M S i zapac za to podwjnie", apiduch si wcieknie i wywali ci
z gabinetu. Jeeli nie umiesz podej lekarza, nic nie osigniesz.
Roy to by taki przymu, e musielimy z Hermanem strzela wicej , ni
emy potrzebowali, by dotrzyma mu kroku i wyj na swoje. Zaczem
dawa sobie w kana, eby przyoszczdzi towar, a ponadto kop by lepszy.
Mielimy problemy z realizacj recept. Wikszo aptek realizowaa recep
ty na morfin tylko raz albo dwa razy, wiele nie robio tego w ogle. Bya
jedna apteka, ktra zawsze realizowaa wszystkie nasze recepty, wic cho
dzilimy do niej , cho Roy mwi, e powinnimy je rozsiewa, tak by
inspektorzy nie mogli ich atwo wyuskiwa. Ale aenie od apteki do apteki
50

byo zbyt kopotliwe, wic zazwyczaj koczyo si na tym, e nosilimy

recepty w to samo miejsce. Nauczyem si chowa swj towar - kitra, jak
mawia si w rodowisku - by Roy i Hennan nie mogli mi podbiera. Pod
bieranie towaru schowanego przez innego puna nazywane jest zabaw
w skitranego". Trudno si ustrzec przed kradzie tego typu, bo puny wie
dz, gdzie szuka skitranego towaru. Niektrzy nosz go ze sob, ale ww
czas w przypadku rewizji ryzykuj oskarenie o posiadanie narkotykw.
Gdy zaczem bra codziennie, a czsto kilka razy w cigu dnia, skoczy
em z piciem i wieczornymi wyjciami . Kiedy uywasz opiatw, nie pijesz.
Prawdopodobnie ciao, ktre ma w komrkach odpowiedni ilo morfiny,
nie moe przyswaja alkoholu. Gorzaka pozostaje w odku, stopniowo
narastaj mdoci , ze samopoczucie i zawroty gowy; i wcale ci to nie
podkrca. Narkotyki mogyby by stuprocentowo pewn kuracj dla alko
holikw. Przestaem si rwnie kpa. Gdy uywasz opiatw, zetknicie
skry z wod jest nieprzyjemne i puny kpi si niechtnie.
Wiele bzdur napisano o przemianach, jakim ulegaj ludzie wpadajcy
w nag. Narkoman patrzy w lustro i nagle si nie poznaje. Prawdziwe zmiany
trudno okreli i w lustrze ich na pewno nie wida. Jest tak, e narkoman nie
moe dostrzec niczego, co wie si z postpem naogu. Zasadniczo nie
zdaje sobie nawet sprawy, e w ogle wpada w nag. Powiada, e nag
wcale nie jest koniecznoci, jeli przestrzega si kilku zasad, jak na przy
kad branie co drugi dzie. W rzeczy samej nie przestrzega tych zasad, ale
kady strza ekstra traktuje jako wyjtek. Rozmawiaem z wieloma narko
manami i wszyscy mi mwili, e byli zaskoczeni , gdy si przekonali, e s
w swym pierwszym cigu. Wielu z nich przypisywao objawy jakim in
nym przyczynom.
Gdy nag krzepnie, inne sprawy przestaj dla narkomanw by wane.
ycie ogniskuje si na opiatach, jednym kopie i oczekiwaniu na nastpny,
na skitranym towarze, recepcie, szpilkach i pompkach. Czsto sam narko
man uwaa, e prowadzi nonnalny ywot, w ktrym opiaty s zjawiskiem
incydentalnym. Nie zdaje sobie sprawy, e odwala tylko rytua dziaa po
zaopiatowych. I nie poj mie, pki nie wyczerpi si jego zapasy, czym jest
dla narkotyk.
Panie Lee, po co s panu potrzebne narkotyki ?" - to pytanie zadawali mi
czsto gupi psychiatrzy. Odpowied brzmi : Potrzebuj opiatw, eby rano
wsta z ka, ogoli si, zje niadanie. Potrzebuj ich, eby y".
Oczywicie, puny z reguy nie umieraj po odstawieniu narkotykw. Ale
w bardzo dosownym sensie odstawienie opiatw oznacza mier uzalenionych
51

od nich komrek i konieczno zastpienia ich komrkami, ktre opiatw

nie bd potrzeboway.
Roy i jego kobieta przeprowadzili si do mojej czynszwki . Codziennie
po niadaniu spotykalimy si w moim mieszkaniu i ustalalimy biecy
plan opiatowy. Jeden z nas musia wystartowa do konowaa. Roy zawsze
prbowa zwali to na kogo innego.
- Tym razem nie mog i sam. Ostatnio si z nim poarem. Ale powiem
ci, co masz zasun.
Albo usiowa urobi Hermana czy mnie, ebymy sprbowali nowego
apiducha.
- Sprawa jak w banku. Nie pozwl mu powiedzie nie", to zapisze na
pewno. Sam nie mog i.
Miaem telefonicznie na karku jednego z tych pewniakw. Powiedziaem
o tym Royowi , a on rzeki:
- Och, myl, e go jest wkurzony. Kto mu par dni temu skrci torb.
Po tym wypadku trzymaem si od nieznajomych apiduchw na dystans,
lecz nasz chopak z Brooklynu zaczyna si narowi.
Wszystkie apiduchy zwijaj agle wczeniej czy piniej . Pewnego dnia,
gdy Roy przyszed po recept, lekarz oznajmi mu:
- To definitywnie ostatnia i lepiej trzymajcie si, chopaki , z daleka. Wczo
raj przyszed do mnie inspektor. Ma wszystkie recepty, jakie wam wypisa
em. Powiedzia, e strac licencj, jeli dam jeszcze jedn, wic na tej
n apisz wsteczn dat. Powiedz aptekarzowi , e wczoraj byle zbyt chory,
by j zrealizowa. Wy, chopcy, macie na tych receptach faszywe adresy.
Jest to pogwacenie ustawy 3 34 o zdrowiu publicznym i nie mwcie, e was
nie ostrzegem. Ale, na rany boskie, kryjcie mnie, gdyby was przesuchiwa
li. To moe przekreli ca moj karier zawodow. Wiecie, e zawsze
bylem z wami w porzdku, Chciaem ju da sobie spokj par miesicy
temu, lecz po prostu nie moglem zostawi was na lodzie. Dajcie mi wic
szans.
Roy wrci nastpnego dnia. By tam szwagier lekarza, by strzec honoru
rodziny. Zapa Roya za konierz i pasek i wywali z domu.
- Jak zobacz nastpnym razem, e zawracasz gow panu doktorowi oznajmi - nie bdziesz w stanie wyj std o wasnych siach.
Dziesi minut piniej przyby Herman. Szwagier ju mu dawa tak
sam odpraw, gdy Herman wydoby spod paszcza jedwabn sukni - kto,
jak sobie przypominam, odpali nam narcze trefnych sukienek w zamian
52

za trzy grany morfiny - i zwracajc si do poowicy lekarza, ktra zesza ze

schodw, eby zobaczy, co to za zamieszanie, powiedzia:
- Sdziem, e moe si pani spodoba ta sukienka.
I tak zyska szans pogadania z doktorem, ktry wypisa jeszcze jedn,
ostatni recept. Jej zrealizowanie zajo trzy godzi ny. Nao:;za staa apteka
zostaa ostrzeona przez inspektora i nie realizowaa ju adnych recept.
- Nie przychodcie tu, chopcy - powiedzia aptekarz. - Myl, e in
spektor ma nakazy na was wszystkich.
Nasz apiduch zwin agle. Rozdzielilimy si, eby przeczesa miasto.
Oblecielimy Brooklyn, Bronx, Queens, Jersey City, Newark. Nie zaapali
my si nawet na pantopon. Wygldao to tak, jakby wszyscy lekarze spo
dziewali si nas i tylko czekali, by powiedzie: Kategorycznie odmawiam".
Wygldao to tak, jakby kady lekarz w granicach Nowego Jorku przysig
sobie nagle, e nie wypisze ani jednej wicej recepty na narkotyki. Opiaty
nam si skoczyy. Byo jasne, e zesztywniejemy w przecigu paru godzin .
Roy postanowi skapitulowa i i na Wysp Rikera n a kuracj trzydzie
stodniow". Nie bya to kuracja stopniowa. Nie dawali adnych opiatw,
nawet tabletki nasennej . Ofiarowywali narkomanowi tylko trzydziestodnio
we zapudowanie, nic wicej. Wszystkie miejsca byy bez przerwy zajte.
Herman zosta zapany w Bronksie, gdy szuka apiducha. adnych kon
kretnych zarzutw, po prostu nie podoba si z wygldu dwm detektywom.
Kiedy go przywieli do centrum, zorientowali si, e wydzia narkotykw
ma na niego nakaz wydany przez inspektora stanowego. Zarzut brzmia:
kupno narkotykw na recept z faszywym adresem. Zadzwoni do mnie
jaki obstawiajcy suki adwokat i spyta, czybym nie wyoy gotwki na
kaucj za Hermana. Zamiast tego wysaem dwa dolary na fajki. Skoro facet
ma siedzie, to rwnie dobrze moe zacz odsiadk od razu.
W tym momencie byem ju kompletnie wypukany z opiatw i po dwa
razy wygotowaem moje ostatnie tampony. Opiaty gotuje si na yeczce
i wciga do pompki przez may wacik, eby nic si nie zmarnowao. Nieco
roztworu zostaje w wacie i narkomani zachowuj te tamponiki jako elazn
rezerw.
Wciskajc historyjk o migrenowych blach gowy, wycyganiem od sta
rego lekarza recept na kodein. Kodeina jest lepsza ni nic, a pi granw
podskrnie chroni ci przed ssaw. Doylne wstrzyknicie kodeiny jest nie
bezpieczne, cho nie wiem dlaczego.
Przypominam sobie pewien wieczr, kiedymy z Hermanem nie mieli
dosownie nic prcz siarczanu kodeiny. Herman ugotowa go pierwszy
53

i strzeli doylnie jeden gran. Z miejsca poczerwienia, a potem okropnie

zblad. Ciko opad na ko.
- Mj Boe ! - jkn.
- O co biega? - zapytaem. - Jest zupenie w porzdku.
Odpowiedzia mi kwanym spojrzeniem.
- W porzdku, tak? No to strzel sobie troch.
Ugotowaem gran i przysposobiem sprzt do strzau. Herman obserwo
wa mnie badawczo. Wci siedzia na ku . Ledwie wyjem ig z ramie
nia, a poczuem intensywne i zdecydowanie nieprzyjemne uczucie mrowie
nia, cakowicie odmienne od owego dreszczyku, jaki daje dobry strza
morfiny. Czuem, e puchnie mi twarz. Usiadem na ku obok Hermana.
Moje palce rozdy si do podwjnego rozmiaru.
- No i co? - spyta Herman. - W porzdku?
- Nie - odparem.
Wargi miaem odrtwiae, jakby kto rbn mnie w zby. Potwornie bola
a mnie gowa. Zaczem chodzi po pokoju, miaem bowiem niejasne prze
wiadczenie, e jeli pobudz krenie, krew wydali kodein.
Po godzinie poczuem si odrobin lepiej i poszedem do ka. Herman
opowiedzia o swoim kumplu, ktry po kodeinowym strzale zsinia i straci
przytomno.
- Wsadziem go pod zimny prysznic i doszed do siebie.
- Czemu o tym nie mwi wczeniej? - zapytaem gniewnie.
Z niewiadomych powodw Herman si nagle zirytowa. W ogle rda
jego zoci byway niezgbione.
- C - zacz - uywajc opiatw, musisz czasem zakada, e podejmu
jesz ryzyko. A poza tym fakt, e jedna osoba reaguje w taki, a nie inny
sposb, wcale nie oznacza, e kto drugi bdzie reagowa tak samo. B ye
tak pewny siebie, e nie chciaem ci psu nastroju jakimi opowieciami.
Gdy wic dowiedziaem si pewnego dnia, e Herman zosta aresztowa
ny, wykombinowaem sobie, e ja bd nastpny, ale byem ju na godzie
i nie miaem do energii, by opuci miasto.
Zostaem aresztowany w moim mieszkaniu przez dwch detektyww i agen
ta federalnego. Inspektor stanowy wyda nakaz oskarajcy mnie o pogwace
nie ustawy 334 o zdrowiu publicznym, gdy zrealizowaem recept wystawio
n na faszywe nazwisko. Detektywi tworzyli zesp brat ata i twardziel".
- Od jak dawna uywasz opiatw, Bill? - pyta brat ata. - Wiesz, e na
recepcie powinno by prawdziwe nazwisko?
54

Wwczas twardziel wtrca:

- No ju, gadaj , nie masz do czynienia z harcerzykami !
Nie byli jednak zbyt zainteresowani spraw i nie musiaem skada zezna.
W drodze do rdmiecia federalny zada mi kilka pyta i wypeni formularz
do swoich akt. Zabrano mnie do Tombs, gdzie zdjto mi odciski palcw i ob
cykano facjat. Kiedy czekaem na spotkanie z sdzi, brat ata poczstowa
mnie papierosem i zacz si rozwodzi, jak przegran spraw s opiaty.
- Oszukujesz si, nawet jes1i wytrzymasz z tym trzydzieci lat. We na
przykad zboczecw seksualnych. - Jego oczy zalniy. - Lekarze mwi,
e oni nic nie mog na to poradzi.
Sdzia ustali kaucj na tysic. Zostaem przewieziony na powrt do Tombs,
gdzie kazano mi wyskoczy z ciuchw i wej pod prysznic. Apatyczny
stranik szpera w moim ubraniu. Znw si ubraem, wjechaem wind na
gr, gdzie wyznaczono mi cel. O czwartej po poudniu wszystkich nas
zamknito w celach. Drzwi zamykay si automatycznie za pociniciem
przycisku-matki i przez cay blok ponis si echem potny trzask.
Zanikay ostatnie efekty kodeiny. Zaczo mi ciec z oczu i nosa, pot prze
sika przez ubranie. Uderzyy we mnie fale gorca i zimna, jakby tu przede
mn na zmian otwierano i zamykano drzwiczki pieca. Legem na pryczy,
zbyt slaby, eby si ruszy. Bl i skurcze ng sprawiay, e kada pozycja
bya nieznona, przewracaem si z boku na bok, coraz bardziej zapltany
w przepocon odzie.
Ja.ki Murzyn piewa: Wsta, wsta, kobieto, podnie ten leniwy zad".
Glosy przybliay si i oddalay. Czterdzieci lat! Czowieku, nie odpkam
czterdziestu lat".
O pnocy moja staruszka zapacia kaucj i przywitaa mnie u drzwi nem
butalem. Troch pomg.
Nazajutrz czuem si jeszcze gorzej i nie moglem wsta z ka. Przelea
em cay dzie, od czasu do czasu biorc nembutal.
Wieczorem wziem ze sob troch benzedryny i poszedem do baru, gdzie
siadem obok szafy grajcej . Muzyka bardzo pomaga, gdy jeste na godzie.
Kiedy, w Teksasie, odstawiem opiaty na trawie, rodkach umierzajcych
i kilku pytach Louisa Annstronga.
Niemal gorsza od ssawy jest towarzyszca jej depresja. Pewnego popou
dnia, zamknwszy oczy, zobaczyem Nowy Jork w ruinach. Wielkie stono

gi wpezay do barw, kafeterii, aptek przy Czterdziestej Pierwszej ulicy

i wypezay z nich. Zielsko przerastao pyty chodnikw i pienio si w dziu

rach. W polu widzenia nie byo nikogo.
55

Po piciu dniach zaczem si czu odrobin lepiej. Po omiu dostaem

szamki" i nabraem niesamowitego apetytu na bezy i makaroniki . Po dzie
siciu dniach gd min. Moja sprawa zostaa odroczona.
Roy wrci ze swojej trzydziestodniowej kuracji na Wyspie Rikera i po
zna mnie z handlarzem, ktry na Sto Trzeciej i Broadwayu rozprowadza
meksykask her. Podczas pierwszego okresu wojny import H zosta prak
tycznie ucity i jedynym dostpnym opiatem bya M na recepty. Kanay
komunikacji zostay jednak zreformowane i heroina pocza napywa z Mek
syku, gdzie upraw maku zajmowali si Chiczycy. Meksykaska H bya
brzowego koloru, zawieraa bowiem sporo surowego opium.
Sto Trzecia w tym miejscu wygldem przypomina jakkolwiek inn prze
cznic Broadwayu. Kafeteria, kino, sklepy. Na rodku Broadwayu jest wy
sepka z trawnikami i awkami rozstawionymi w regularnych odstpach. To
terytorium opiatw. Towar nawiedza kafeteri, przemierza przecznic w obie
strony, czasem przeazi p Broadwayu, by spocz na ktrej z awek wy
sepki . Duch w biay dzie na ludnej ulicy.
Zawsze moesz znale paru punw w kafeterii albo obok niej , jak stoj
w paszczach z podniesionymi konierzami, pluj na chodnik i w oczekiwa
niu na kontakt omiataj wzrokiem ulic. Latem siaduj na awkach wysep
ki, przykurczeni w swych czarnych ubraniach jak stado spw.
Handlarz mia oblicze zasuszonego modzieca. Liczy sobie pidziesit
pi lat, ale nie wyglda na wicej ni trzydzieci. By niskim czowieczkiem
o chudej irlandzkiej twarzy. Gdy si ju zjawia - a by kompletnie niepunktu
alny, jak wielu punw z duym staem - zasiada w kafeterii przy stoliku.
Tam dawao mu si pienidze, a dostarcza towar trzy minuty piniej za ro
giem. Nigdy nie nosi towaru przy sobie, ale kitra gdzie w pobliu.
Ten czowiek by znany jako Irlandczyk. Pracowa niegdy dla Dutcha
Schutza, ale wielcy gangsterzy nie chc trzyma puna na etacie, sdzi si
bowiem, e jest niepewny. Wic Irlandczyka wykopsali . Teraz od czasu do
czasu handlowa, a kiedy nie mg nawiza kontaktu z hurtownikiem, ob
rabia denatw. Pewnej nocy Irlandczyka przyskrzynili w kolejce za napa
stowanie. Powiesi si w Tombs.
Rozprowadzanie byo rodzajem suby publicznej , ktra przechodzia z jed
nego czonka grupy na drugiego, a przecitny okres sprawowania urzdu
wynosi trzy miesice. Wszyscy si zgadzali, e to niewdziczna robota. Jak
to okreli George Grek: Koczysz spukany i w kiciu. Wszyscy nazywaj
ci gwnozjadem, jeli nie dajesz na kredyt; jeli dajesz, wykorzystuj ci".
56

George nie potrafi spawi czowieka, ktry przychodzi do na godzie.

Ludzie wykorzystywali wic jego dobro, brali na kredyt, a z fors lecieli
do innego handlarza. George odsiedzia trzy lata, kiedy za wyszed, sta
nowczo odmwi rozprowadzania.
Szpanujce puny jazzowe nigdy si nie pokazyway na Sto Trzeciej uli
cy. Chopcy ze Sto Trzeciej to byli wycznie weterani - wychude, ziemiste
twarze, smtnie skrzywione usta, wystylizowana gestykulacja doni o sztyw
nych palcach. (Jest taki gest, ktry zdradza puna rwnie pewnie jak zwiot
czay nadgarstek zdradza pedaa: przedrami koysze si z okcia, a wntrze
doni o usztywnionych palcach zwrcone jest do przodu). Byli rnych na
rodowoci i reprezentowali rozmaite typy fizyczne, ale co w nich byo
podobnego. Leciao od nich opiatami . By wic Irlandczyk, George Grek,
Pantoponowa Ra, Louie Pokojowiec, Eric Pedryl, Chart, eglarz, Joe
Meksykaniec. Kilku z nich ju nie yje, inni siedz.
Na Sto Trzeciej i Broadwayu nie ma ju punw czekajcych na kontakt.
Kontakt pojawia si gdzie indziej , ale atmosfera opiatw pozostaa. Ogar
nia ci ju na rogu, otacza, gdy przemierzasz przecznic, a kiedy si odda
lasz, zostaje z tyu jak zniechcony ebrak.
Joe Meksykaniec mia chud twarz o dugim, ostrym, marszczcym si
nosie i wykrzywionych w podkow bezzbnych ustach. Twarz Joego bya
pobrudona i zeszmatawiona, ale nie stara. Rnoci si dziay z twarz
Joego, lecz jego to nie ruszao. Mia jasne i mode oczy. Bya w nim agod
no powszechna dla wielu punw weteranw. Moge Joego wypatrzy
o kilka przecznic. W anonimowym miejskim tumie by punktem jasnym
i wyranym jak kto, kogo obseiwuje si przez lornetk. By garzem i jak
wikszo garzy midzy jedn opowieci a drug zmienia jej czas i prota
gonistw. Raz opowiada histori o j akim swoim kumplu, innym znw
razem bohaterem tej samej anegdoty czyni siebie. Siadywa w kafeterii nad
kaw i ciastkiem, opowiadajc bez adu i skadu o swych przygodach.
- Wiedzielimy, e Chiczyk ma skitrany towar, i prbowalimy wszyst
kimi sposobami go skoni, eby nam powiedzia, gdzie. Przywizalimy
go do krzesa. Zapalaem zapaki - wykona gest zapalania zapaki - i przy
tykaem mu do stp. Nic nie chcia powiedzie. al mi byo tego czowie
ka. Potem oberwa od mojego wsplnika w twarz spluw. Zala si krwi.
- Przytkn donie do twarzy, a potem opuci je, eby unaoczni nam
upyw krwi. - Kiedy to zobaczyem, zrobio mi si sabo, wic powia
dam: Zbierajmy si std i dajmy temu facetowi spokj . Nic nam nie
powie".
57

Louie by zodziejem sklepowym, ktry nigdy nie mia wiele ikry, ale
teraz straci j do reszty. Nosi dugie, niechlujne, czarne jesionki , co upodob
niao go udzco do przyczajonego spa. Mia na sobie wypisane zodziej
i pun". Louiemu nie byo lekko. Syszaem, e kiedy kablowa, ale w mo
mencie gdy go poznaem, uwaano, e zasadniczo jest w porzdku. George
Grek nie lubi Louiego.
- To zwyka ajza - powiedzia. - Nigdy go nie zapraszaj do domu, bo ci
wykorzysta. Narbie si w obecnoci caej twojej rodziny. Nie ma adnej
klasy.
George Grek by uznanym arbitrem caej kompani i . To on decydowa, kto
ma racj, a kto jej nie ma. George szczyci si swoj prawoci.
- Nigdy nikogo nie uderzyem - mawia.
George wpada trzy razy. Kolejna wpadka oznaczaa doywocie za recy
dyw. Jego ycie sprowadzao si do koniecznoci unikania jakichkolwiek
powaniejszych afer. Nie handlowa, nie krad; pracowa okresowo w stoczni .
Osaczony z e wszystkich stron, mia przed sob tylko jeden kierunek: w d.
Gdy nie mg zaapa si na opiaty - a bywao tak w poowie przypadkw pi i bra nembutal.
Mia dwch dorastajcych synw, ktrzy sprawiali mu mas kopotw.
W okresach niedostatku George by prawie do niczego i nie mia adnych
szans z tymi gnojami. Jego twarz nosia lady niezmiennie przegranych
bjek. Ostatnim razem, kiedy byem w Nowym Jorku, nie mogem odnale
George'a. Chopcy ze Sto Trzeciej rozeszli si po wiecie i nikt, kogo pyta
em, nie mia pojcia, co si stao z George' em Grekiem.
Fritz Cie, blady chudzielec, sprawia wraenie kaleki. By na warunko
wym po piciu latach odsiadki . Kupowa dla kabla. Kabel by napalony,
eby kogo wystawi, a agent z wydziau narkotykw - eby aresztowa.
Do spki zrobili z Fritza wielkiego hurtownika i aresztujc go, unicestwili
siatk. Fritz by rad, e zwrci na siebie tyle uwagi, i z satysfakcj rozpra
wia o swej dysze" w Lexington.
Pedryl by byskotliwym artyst od robienia denatw. Jego trafienia prze
szy do legendy. By zawsze tym, ktry pierwszy dociera do kirusa, a nie
tym, ktry znajduje go z wywrconymi na nice kieszeniami . Upiony kirus
przyciga ca hierarchi cierwojadw. Najpierw, wiedzeni jakim specjal
nym radarem, przybywaj spece z czowki, tacy jak Pedryl. Interesuj si
tylko gotwk, dobr biuteri i zegarkami. Potem zjawiaj si uliki, ktre
bior wszystko - kapelusz, buty, pasek. Wreszcie nieudolni, a bezczelni
zodzieje, ktrzy bd prbowa cign paszcz i marynark.
58

Na dobrym ochlapusie Pedryl by zawsze pierwszy. Kiedy na stacji przy

Sto Trzeciej ulicy trafi tysic dolcw. Czsto jego trafienia szy w setki .
Gdy pijak si budzi , Pedryl zaczyna si krygowa i maca udo frajera,
jakby jego intencje byy natury seksualnej. Std wzia si jego ksywka.
Zawsze dobrze si ubiera, zazwyczaj w sportowe tweedowe paszcze
i garnitury z szarej flaneli. Europejskie ujmujce maniery i lekki akcent
skandynawski dopeniay oglnego obrazu. Nikt nie mg mniej ni on wy
glda na speca od denatw. Zawsze pracowa sam. Dopisywao mu szcz
cie i by zdecydowany nie wpa. Czasami kontakt z farciarzem moe
skoczy czyj z pass, lecz na ogl jest wrcz odmiennie. puny to
kompania zawistna. Sto Trzecia ulica zazdrocia Pedrylowi jego trafie.
Ale kady musia przyzna, e jest facetem w porzdku i zawsze odpali
niedu dziak.
Kapsuki hery stay po trzy dolary za sztuk, a potrzebowaem przynajmniej
trzech, eby przey dzie. Wic zaczem z Royem obrabia pijakw.
Jedzilimy kolejk, wygldajc przez okna wagonu - jeden z jednej,
drugi z drugiej strony - a wypatrzylimy kimajcego na awce ochlaptusa.
Wysiadalimy, stawaem przed awk z rozoon gazet i kryem Roya,
ktry myszkowa po kieszeniach pijaka. Roy szeptem udziela mi instrukcji
- troch w lewo, za daleko, ciut do tyu, dobrze, tak trzymaj" - a ja przesu
waem si, eby zapewni mu oson. Czsto przybywalimy za pno i ki
rus lea ju z wywrconymi kieszeniami.
Pracowalimy rwnie w wagonach. Siadaem obok pijaczka i rozkada
em gazet. Roy siga za moimi plecami i gmera w kieszeniach denata.
Gdyby pijak si obudzi, zobaczyby, e obie moje donie s zajte gazet.
rednio trafialimy dziesi dolarw w cigu nocy.
A przecitna noc wygldaa mniej wicej tak: zaczlimy robot okoo
jedenastej wieczorem, wsiadajc przy Times Square na lini IRT w kierun
ku przedmie. Przy Sto Czterdziestej Dziewitej ulicy wyczaiem denata
i wysiedlimy. Sto Czterdziesta Dziewita to wielopoziomowa stacja, nie
bezpieczna dla ludzi z naszej brany, ma bowiem mnstwo zakamarkw,
gdzie mog si skry gliniarze, i w aden sposb nie da si tu zapewni
osony ze wszystkich stron. Z niszych poziomw mona si wydosta tyl
ko ruchomymi schodami.
Zblialimy si do denata obojtnie, jakbymy go wcale nie dostrzegali.
By w rednim wieku; wsparty o cian, dysza dononie. Roy przysiad si
do niego, ja za stanem przed nimi i rozoyem gazet.
59

- Troch w prawo - powiedzia Roy - za daleko, dziebko do tylu, tak,

teraz dobrze.
Nage pochrapywanie ustao. Pomylaem o scenach z filmw, gdy pod
czas operacji urywa si oddech pacjenta. Wyczuem, e za moimi plecami
Roy nieruchomieje. Pijak co wymamrota i zmieni pozycj. Oddech z wolna
pocz wraca . Roy wsta.
- Zaatwione - rzuci i szybko przeszed na drugi koniec peronu. Wyci
gn z kieszeni gar zgniecionych banknotw i przeliczy je - byo osiem
dolarw. Wrczy mi cztery. - Mia je w spodniach. Nie mogem znale
portfela. Przez chwil mylaem, e bdziemy go mieli na karku.
Ruszylimy na powrt w stron rdmiecia. Przy Sto Szesnastej wypa
trzylimy klienta, ale wsta i zmy si, nim zdoalimy do dotrze. Nie
chlujny facet o szerokich mikkich ustach pozdrowi Roya i zacz gada.
Te by artyst od kirusw.
- Pedryl znowu mia trafienie - oznajmi. - Dwie stwy i zegarek na
Dziewidziesitej Szstej.
Roy co wybka i wbi wzrok w swoj gazet. Tamten facet wci roz
prawia podniesionym gosem:
- Jeden si poapa. Co twoja rka robi w mojej kieszeni?", powiada.
- Na rany boskie, przesta tak gada - burkn Roy i oddali si. - Gupi
pojebany skurwysyn - mamrota. - Niewielu ju zostao fachowcw. Tylko
Pedryl, Chart i ta ajza. Wszyscy zazdroszcz Pedrylowi, bo ma dobre tra
fienia. Jak si frajer budzi, to on zaczyna maca mu nog, e niby jest peda.
Te gnoje ze Sto Trzeciej ulicy wci gadaj Cholerny Pedryl", bo sami si
nie mog na nic zaapa. Z niego taki sam peda jak ze mnie. - Roy popad
w zadum. - A w gruncie rzeczy nie a taki.
Dojechalimy do koca linii w Brooklynie, nie dostrzegszy ani jednego
pijaczka. W drodze powrotnej trafi nam si jeden, ktry kima w wagonie.
Usiadem obok niego i rozoyem gazet. Na swoich plecach czuem rk
Roya. Raz pijak obudzi si i spoj rza na mnie spode ba, ale w obu doniach
trzymaem gazet. Roy udawa, e czyta mi przez rami. Pijak zasn po
nownie.
- I tu wysidmy - powiedzia Roy. - Lepiej poamy troch po ulicach.
Nie opaca si jedzi zbyt dugo.
Przy automacie na Trzydziestej Czwartej ulicy napilimy si kawy i roz
dzielilimy ostatni up - trzy dolary.
- Kiedy bierzesz kirusa w wagonie - wyjani Roy - musisz si dostroi
do koysania pocigu. Jak zapiesz waciwy rytm, to moesz pracowa,
60

nawet gdy frajer nie pi . Na tym ostatnim byem troch za szybki. Dlatego
si zbudzi . Czu, e co si dzieje, ale nie wiedzia co.
Na Times Square natkniimy si na Metro Mike'a. Skin nam gow, ale
si nie zatrzyma. Mike zawsze pracowa solo.
- Zrbmy kurs do Queens Paza - zaproponowa Roy. - To bdzie linia
Independent. Independent ma specjalnych gliniarzy zatrudnionych przez
kolej , ale oni nie nosz spluw. Tylko narkozy. Wic jak ci ktry chapsnie,
dawaj nog, jeli zdoasz si wyrwa.
Queens Plaza to kolejna z niebezpiecznych stacji, gdzie nie da si zapewni
osony ze wszystkich stron. Trzeba po prostu ryzykowa. Jeden pijak spa wy
cignity na awce, ale nie moglimy go wzi, bo krcio si zbyt wielu ludzi.
- Chwilk poczekamy - rzek Roy. - Ale zapamitaj sobie, eby nigdy nie
przepuszcza wicej ni trzech kolejek. Jeli nie trafi si do tego czasu
stuprocentowa okazja, daj sobie spokj bez wzgldu na to, jak cacy to wszyst
ko bdzie wyglda.
Z wagonu wysiado dwch modych cwaniakw, taszczc midzy sob
pijaczka. Usadzili go na awce, a potem popatrzyli na Roya i na mnie.
- Przeflancujmy go na drug stron - powiedzia jeden.
- A dlaczego nie wzi go tutaj? - zapyta Roy.
uliki udaway, e nie chwytaj.
- Wzi go? Nie kapuj. Co nasz zboczony przyjaciel ma na myli?
Dwignli swojego klienta i poczli go holowa na przeci wlegy peron .
Roy podszed do naszego jelenia i wycign mu z kieszeni portfel.
- Nie ma czasu na subtelnoci - zauway.
Portfel by pusty. Roy upuci go na awk.
- Wyjmij apy z jego kieszeni ! - wrzasn jeden z ulikw z drugiej strony
torw. Obaj wybuchnli miechem.
- Pierdolone gnojki - zakl Roy. - Jak zapi ktrego na linii West Side,
zepchn skurwysyna na tory.
Jaki cwaniaczek podszed do nas i poprosi Roya o dziak.
- By goy, uwierz mi - odpar Roy.
- Widzielimy, jak wycigasz portfel.
- Nic w nim nie byo.
Podjechaa kolejka. Wsiedlimy do wagonu, zostawiajc cwaniaka, ktry
wci nie mg zdecydowa, czyby nie zagra z nami twardo.
- Jebane gnojki myl, e to arty - powiedzia Roy. - Nie pocign
dugo. Wcale nie bd myle, e to takie zabawne, jak trafi na Wysp za
pi-dwadziecia-dziewi.
61

Mielimy z pass.
- C, tak bywa - rzek Roy. - Czasem trafisz par setek. Czasem nie
trafisz nic.
Ktrej nocy poszlimy na stacj przy Times Square. Przyuwaylimy
odpicowanego faceta, ktry chwia si lekko. Roy go obada i stwierdzi :
- To kurewsko dobry jele. Zobaczmy, gdzie pojedzie.
Jele wsiad na IRT w kierunku Brooklynu. Ulokowalimy si w przej
ciu midzy wagonami i czekalimy, a frajer zanie. Wtedy weszlimy do
wagonu, a ja usiadem obok klienta, otwierajc New York Timesa". Ti
mes" to by koncept Roya, ktry utrzymywa, e wygldam z nim na biznes
mena. Wagon by niemal pusty, ale pomimo wolnych miejsc my przykleili
my si do faceta. Roy zacz pracowa za moimi plecami . Jele wci si
porusza, a raz obudzi si i popatrzy na mnie z otpia irytacj. Siedzcy
naprzeciwko nas Murzyn umiechn si.
- Negatyw wie, co jest grane - szepn mi Roy do ucha. - Jest w porzdku.
Roy mia kopoty z dotarciem do portfela. Sytuacja stawaa si niebez
pieczna. Czuem, e z ramion spywa mi pot.
- Zmywajmy si - powiedziaem.
- Nie. To dziany jele. Siedzi na swoim paszczu i nie mog si dosta do
kieszeni . Jak ci powiem, zwal si na niego, a ja wtedy wycign paszcz . . .
Teraz ! . . . Na rany boskie, to byo o wiele za sabo.
- Zmywajmy si - powtrzyem. Czuem, jak gdzie w rodku narasta we
mnie strach. - On si zaraz obudzi.
- Nie. Sprbujmy jeszcze raz . . . Ju ! . . . Co si z tob dzieje, do cholery?
Po prostu opadnij na niego caym ciarem.
- Roy, jak pragn Boga, idziemy. On si zbudzi.
Zaczem wstawa, ale Roy mnie przytrzyma. Nagle mocno szarpn
i ciko opadem na jelenia.
- Tym razem mam - owiadczy Roy.
- Portfel?
- Nie, paszcz.
Jechalimy teraz naziemym odcinkiem trasy. Mdlio mnie ze strachu,
prbowaem nad sob zapanowa, a cay zesztywniaem. Jele by prawie
rozbudzony. Czekaem tylko, e lada chwila porwie si z miejsca i zacznie
na nas wrzeszcze. W kocu usyszaem, e Roy mwi :
- Jest.
- No to chodu .
62

- Nie, mam tylko fors luzem. Musi gdzie mie portfel i ja go znajd.
Musi mie portfel.
- Wysiadam.
- Nie. Poczekaj .
Czuem za swoimi plecami, e manipuluje zupenie ju otwarcie. Wydawao si nie do wiary, eby go mg dalej spa.
By to koniec trasy. Roy wsta.
- Osaniaj mnie - nakaza.
Stanem przed nim z gazet, zasaniajc go, na ile to byo moliwe, przed
wzrokiem innych pasaerw. Zostao ich ju tylko trzech, ale siedzieli w roz
maitych miejscach wagonu. Jawnie i brutalnie Roy przetrzsa kieszenie
frajera.
- Idziemy - powiedzia wreszcie.
Wyszlimy na peron.
Jele obudzi si i wsadzi rk do kieszeni . Potem wyszed z wagonu
i zbliy si do Roya.
- Oddawaj moj fors, Jack - rzek.
Roy wzruszy ramionami i rozoy donie.
- Jak fors? O czym ty mwisz?
- Cholera, dobrze wiesz, o czym mwi! Wsadzae ap do mojej kieszeni.
Roy znw rozoy donie w gecie majcym wyraa zdumienie i nie
winno.
- O czym ty gadasz ? Nic nie wiem o twojej forsie.
- Widuj ci na tej linii co wieczr. To twoja staa trasa. - Odwrci si
i pokaza na mnie. - A ten tu jest twoim wsplnikiem. No to co, oddasz teraz
moje dziadiki?
- Jakie dziadiki?
- W porzdku. Przejedziemy si z powrotem do miasta i lepiej, eby wyszo na twoje!
Nagle wsadzi obie rce w kieszenie paszcza Roya.
- Ty skurwysynu ! - wrzasn. - Oddawaj mj szmal !
Roy powali go uderzeniem w twarz.
- O e ty . . . - zakl, porzucajc udane zdumienie i ugodowo. - Trzy
maj apska przy sobi e !
Konduktor, dostrzegszy bjk, zatrzyma kolejk, eby nikt nie dosta si
pod koa.
- Zmywamy si - powiedziaem .
63

Ruszylimy w d peronu. Facet pobieg za nami . Chwyci Roya od tyu

i trzyma z uporem. Roy nie mg si wyrwa. By ju solidnie zadyszany.
- We ze mnie tego frajera! - krzykn.
Dwukrotnie rbnem mczyzn w twarz. Rozluni ucisk i osun si
na kolana.
- eb pod obcas - powiedzia Roy.
Kopnem faceta w bok i poczuem, e pka ebro.
- Ratunku ! - zaskowyta. Nie prbowa wsta.
- Czadu ! - rzuciem.
Z drugiego koca peronu usyszaem gwizdek policyjny. Nasz frajer lea
na ziemi i trzymajc si za bok, raz po raz wrzeszcza: Ratunku !"
Pada lekki kapuniaczek. Kiedy wybiegem na ulic, polizgnem si na
mokrym chodniku. Stalimy obok zamknitej stacji benzynowej , ogldajc
si na estakad kolejki .
- Chodmy - powiedziaem.
- Zobacz nas.
- Ale nie moemy tu zosta.
Ruszylimy. Zorientowaem si, e usta mam suche jak pieprz. Z kieszonki koszuli Roy wycign dwa nembutale.
- Nie dam rady przekn - rzek. - Za sucho w ustach.
Szlimy dalej.
- Na pewno bdzie alann z naszego powodu - mwi Roy. - Miej na oku
samochody. Schowamy si w krzakach, jeli ktry nadjedzie. Bd my
le, e zechcemy wraca kolejk, wic najlepiej zasuwa pieszo.
Deszczyk wci my. Obszczekiway nas psy.
- Pamitaj , co nawijamy, jakby nas przyskrzynili - powiedzia Roy. Zasnlimy w wagonie i obudzilimy si przy kocu trasy. Ten facet nas
oskary, e zabralimy mu fors. Wystraszy nas, no tomy mu i zwiali.
Gwno nam z dupy wybij. Musisz si tego spodziewa.
- Jedzie wz - oznajmiem.

I to na dugich.

Wpezlimy w krzaki na poboczu i przyczailimy si za tablic rekla

mow. Samochd min nas powoli. Ruszylimy dalej . Zaczynaem mie
ssaw i zastanawiaem si, czy w ogle dotr' do skitranego w mieszka
niu M S .
- Jak j u bdziemy bliej , t o lepiej si rozdzielmy - rzek Roy. - Moe
jeden bdzie mg jako drugiemu pomc. Gdybymy si napatoczyli na
posterunkowego, mwimy, e bylimy z dziewczynami, a teraz szukamy
stacji. Ten deszcz daje nam szans. Wszyscy gliniarze bd pi kaw w ja64

kich caonocnych knajpach. Rany boskie ! - doda poirytowany. - Nie gap

si tak za siebie!
Odwrciem gow i spojrzaem przez rami.
- Patrze przez rami to co zupenie naturalnego - powiedziaem.
- Naturalnego dla zodziei .
Dobrnlimy w kocu do linii BMT i wrcilimy na Manhattan.
- Chyba nie tylko swoje odczucia wyraam, mwic, e si baem - owiadczy Roy. - Ach, tu masz swoj dziak.
Wrczy mi trzy dolary.
Nastpnego dnia powiedziaem mu, e daj sobie spokj z kirusami.
- Nie mog mie ci za ze - odpar. - Ale odniose faszywe wraenie.
Jeli porobisz w tym do dugo, musz ci si trafi dobre okazje.
Moj spraw rozpatrywano w ramach Posiedze Specjalnych. Dostaem
cztery miesice z zawieszeniem. Zrezygnowawszy z robienia pijaczkw,
postanowiem rozprowadza towar. Nie ma z tego duej forsy. Plus minus
wszystko, na co moe liczy uliczny detalista, to zaspokojenie naogu. Do
stpno towaru zapewnia jednak rozprowadzajcemu poczucie bezpiecze
stwa. Oczywicie, s ludzie robicy na detalu pienidze. Znaem pewnego
Irlandczyka, ktry zacz od sporzdzenia dziaek z jednej szesnastej uncji
H, a kiedy wpad dwa ata pniej i dosta trjk, mia trzydzieci tysicy
dolarw i kamienic w Brooklynie.
Jeli chcesz rozprowadza, pierwszym krokiem jest znalezienie kontaktu
hurtowego. Nie miaem go, wszedem wic w spk z Billem Gainsem,
ktry w dolnej East Side mia zupenie dobry ukad z jednym Wochem.
Kupowalimy towar po dziewidziesit dolarw za wier uncji, mieszali
my z jedn trzeci cukru pudru i dzielilimy na jednogranowe kapsuki.
Kapsuki szy w detalu po dwa dolary za sztuk. Kada zawieraa od dzie
siciu do szesnastu procent H, co jest zawartoci wysok jak na handel
detaliczny. Ale jeli hurtownik jest Wochem, moesz mie niemal zupen
pewno, e bdzie rba ci na dostawach. Z tych woskich wieruncj
wek otrzymywalimy z reguy osiemdziesit dziaek.
B i ll Gains pochodzi z dobrej rodziny" - jego ojciec, jak sobie przypomi
nam, by gdzie w Maryland prezesem banku - i mia prezencj. Gains
zajmowa si kradzie palt z restauracji ; by do tej roboty znakomicie przy
stosowany. Obywatel amerykaski z grnej strefy klasy redniej skada si
z zaprzecze. W znacznym stopniu okrela go to, czym nie jest. Gains po
szed dalej. Nie by po prostu zaprzeczeniem. By zdecydowanie niewidoczny:
5

pun

65

rozmyty szacowny nikt. Istnieje pewien rodzaj duchw, ktre mog zmate
rializowa si tylko za pomoc przecierada ukazujcego ich kontury. Taki
wanie by Gains. Materi alizowa si w czyim palcie.
Gains mia zos1iwy dziecinny umieszek, ktry kontrastowa szokujco
z jego oczami - bladobkitnymi, martwymi, starymi. Umiecha si, wsu
chany w siebie, jakby zajty w gbi swej istoty czym, co mu sprawia
przyjemno. Czasem po strzale umiecha si, nasuchiwa i oznajmia nie
miao:
- Ten towar jest niekiepski.
Z tym samym umieszkiem rozprawia o upadku i niepowodzeniach in
nych.
- Hennan by przepiknym chopaczkiem, kiedy pierwszy raz zjawi si
w Nowym Jorku. Nieszczcie polega na tym, e straci urod.
Gains by jednym z niewielu punw, ktrzy doznaj osobliwej uciechy,
widzc, jak i nni wpadaj w nag. Wielu handlarzy towarem raduje si z po
wodw ekonomicznych rosnc rzesz uzalenionych. Naturalnie, majc
towar, potrzebujesz klientw odpowiedniego rodzaju. Ale Gains lubi za
prasza szczeniakw do swojego pokoju i uraczywszy ich strzaem, zwykle
sporzdzonym ze starych tamponw, obserwowa efekty ze swym charakte
rystycznym umieszkiem na twarzy.
Szczeniaki mwiy przewanie, e to niele podkrca - jak nembutal,
benzedryna, gorzaka czy trawa - i na tym si koczyo. Ale paru zawsze
zaczynao orbitowa wok Gainsa, wpadao w cig, i patrzc na tych neo
fitw Bill, misjonarz opiatw, umiecha si. A niedugo pniej syszao
si, jak mwi:
- Naprawd, taki a taki musi zda sobie spraw, e nie mog go duej
utrzymywa.
Adepta nie naleao ju zachca. Przyszed dla czas spacania dugu.
I to spacania przez ca reszt ycia - wiecznego oczekiwania na rogach
ulic i w kafeteriach na kontakt, owego porednika midzy czowiekiem a to
warem. Gains by ledwie wikarym w opiatowej hierarchii . O jej wyszych
funkcjonariuszach mawia gosem grobowym i trwonym :
- Kontakt powiada . . .
Jego yy byy przewanie nieosigalne, bowiem by umkn przed pene
trujc ig, wycofay si a do koci . Przez jaki czas uywa ttnic, ktre
przebiegaj gbiej ni yy i s trudniejsze do trafienia ; kupowa na uytek
tego procederu igy szczeglnie dugie. Z ramion i doni przenis si do y
w stopach. yy wracaj po pewnym czasie, mimo to Bill w poowie przy66

padkw musia poprzestawa na zastrzykach dominiowych. Ale podda

wa si i strzela dominiowo dopiero po pgodzinnej udrce sondowania,
nakuwania i czyszczenia i gy zatykajcej si skrzepami krwi.
Jednym z moich pierwszych klientw by Nick, typ z Village. Malowa,
jeli w ogle mia ch na jakkolwiek prac. Jego ptna byy malekie
i wyglday tak, jakby sprasowao je, cisno i znieksztacio jakie po
tworne cinienie.
- Twr wykolejonej psychiki - oznajmi uroczycie agent do spraw nar
kotykw, obejrzawszy jeden z obrazw Nicka.
Nick zawsze oscylowa na pograniczu ssawy - jego tskne piwne oczy
zawiy z lekka i cieko mu z wskiego nosa. Sypia na kanapach w mieszka
niach przyjaci, uzaleniajc swj byt od niepewnej yczliwoci neurotycz
nych, niezrwnowaonych i gupio podejrzliwych indywiduw, ktre nagle
wyrzucay go z domu bez powodu i uprzedzenia. Dla tych ludzi dokonywa
rwnie zakupw, majc nadziej, e dostanie w zamian cho szczypt towa
ru, co mu pozwoli przytpi nieustanny gd narkotyczny. Czsto nie otrzy
mywa nic poza obojtnym podzikowaniem, gdy klienci uznali, e Nick do
sta ju swoje od drugiej strony. W rezultacie zacz podprowadza niewielkie
iloci towaru z kadej dziaki, a reszt wstrzsa tak, by kapsuka bya pena.
Niewiele z Nicka zostao. Jego cigy niezaspokojony gd zabija w nim
wszystkie inne troski . Mwi mtnie o pjciu do Lexington na kuracj albo
zacigniciu si do marynarki handlowej , albo o kupieniu w Connecticut
paregoriku, eby za jego pomoc stopniowo wyj z naogu.
Nick pozna mnie z Tonym, ktry by barmanem w restauracji w Village.
Tony rozprowadza i omal nie wpad, gdy federalni wdarli si do jego miesz
kania. W ostatniej chwili upchn pod pianinem paczuszk z jedn szesna
st uncj i H. Nie znalazszy nic poza sprztem, federalni pucili Tony'ego
wolno, ten jednak tak si wystraszy, e da sobie spokj z rozprowadza
niem. By modym Wochem i doskonale wiedzia, co jest grane. Wyglda
na takiego, ktry potrafi trzyma gb na kdk. Klient dobrego gatunku.
Codziennie wpadaem do baru Tony'ego i zamawiaem coca-col. Tony
mwi mi, ilu kapsuek potrzebuje, a ja szedem do toalety lub budki telefo
nicznej i zamwion i lo zawijaem w foli aluminiow. Gdy wracaem do
swojej coli, forsa za towar leaa na kontuarze jako reszta. Wrzucaem kap
suki do popielniczki , a Tony wyprnia j pod barem i wtedy przejmowa
towar. Taki tryb postpowania by nieodzowny, bo waciciel lokalu wie
dzia, e Tony jest narkomanem, i owiadczy mu, by trzyma si z dala od
67

towaru albo szuka innej roboty. Narkomanem by rwnie syn waciciela;

w owym czasie przebywa w sanatorium na kuracji. Kiedy wyszedl, zwrcil
si wprost do mnie. Powiedzia, e nie moe wytrzyma bez opiatw.
Codziennie do tego baru wpada mody woski olewus imieniem Ray.
Wygldao, e jest w porzdku, wic zajem si rwnie nim, wrzucajc
do popielniczki , prcz kapsuek barmana, kapsuki dla niego. Bar, w kt
rym pracowa Tony, by maym lokalikiem pooonym kilka stopni poni
ej poziomu ulicy. Mia tylko jedne drzwi. To miejsce napawao mnie
takim poczuciem depresji i zagroenia, e wchodziem tam po duszej
walce z sob.
Zaopatrzywszy Tony' ego i Raya w towar, z reguy szedem na spotkanie
z Nickiem w kafeterii przy Szstej Alei. Nick mia zwykle fors na kilka
kapsuek. Wiedziaem, rzecz jasna, e kupuje dla innych, ale nie znaem
tych ludzi. Powinienem by mdrzejszy i nie wdawa si w interesy z face
tem w rodzaju Nicka, ktry by zawsze na godzie i bez grosza, a co za tym
idzie - akomy na cudze pienidze. S tacy, ktrzy potrzebuj porednika
w zakupach, bo nie znaj miasta albo nie bior na tyle dugo, by wyrobi
sobie kontakty. Detalista ma jednak wane powody, by nieufnie traktowa
wszystkich, ktrzy w zakupach posuguj si porednikiem. Oglnie bio
rc, powodem uniemoliwiajcym dokonywanie zakupw jest opinia tref
nego". Wic taki kto wysya po towar czowieka, ktry wcale nie musi by
trefny, ale rozpaczliwie potrzebuje opiatw. Kupowanie dla kabla jest zde
cydowanie nieetyczne. Go, ktry robi co takiego, czsto sam zostaje
kapusiem.
Moja sytuacja nie pozwalaa mi na odrzucanie jakichkolwiek dochodw.
Nie dostawaem mary. Musiaem kadego dnia sprzeda tyle kapsuek, aby
mc kupi nastpn wieruncjow porcj: bywaem najwyej par dola
rw do przodu. Dlatego braem ca fors, jak przynosi Nick, i nie zada
waem pyta. Wiedziaem, e Nick to cholerne ryzyko dla bezpieczestwa,
ale nie mogem sobie pozwoli, eby go rzuci.
Dziaaem wic w spce z Billem Gainsem, ktry operowa poza rd
'
mieciem. Kiedy ju obatwi em Village, spotykalimy si w kafeterii przy
smej Alei. Bill mia kilku dobrych odbiorcw. Izzy, prawdopodobnie naj
lepszy z nich, pracowa jako kucharz na holowniku w nowojorskim porcie.
Nalea do chopcw ze Sto Trzeciej . Izzy siedzia kiedy za handel, cieszy
si opi ni faceta absolutnie porzdnego i mial stale rdo dochodw. Taki
klient jest idealny.
68

Czasem Izzy pokazywa si ze swym kompanem Goldiem, ktry pracowa

na tym samym holowniku. Godie, chudy, o haczykowatym nosie i twarzy
ciasno obcignitej skr, na kadym policzku mia barwn plam. Innym
z przyjaci Izzy'ego by eks-spadochroniarz imieniem Matty, krzepki, przy
stojny modzieniec o twardym obliczu. Nic nie wskazywao na to, e Matty
jest narkomanem. I byy jeszcze dwie kurwy, ktrymi Bill si opiekowa.
Generalnie kurwy to lichy interes. Sprawiaj kopoty i przewanie maj za
dugie jzyki . Bill utrzymywa, e wyjtkowo te dwie dziwki s w porzdku.
Do naszych klientw nalea rwnie Stary Bart. Bra codziennie kilka
kapsuek, ktre nastpnie odsprzedawa z zyskiem. Nie znaem jego odbior
cw, ale si tym nie przejmowaem. Bart by przyzwoitym facetem. W przy
padku skuchy poszedby siedzie bez sowa. Tak czy owak, mia trzydzie
stoletnie dowiadczenie z opiatami i wiedzia, co robi .
Kiedy przyszedem do kafeterii na nasze zwyke spotkanie, Bill ju tam
by. Przygarbiony, chuderlawy, ubrany w cudze palto, przycupn przy sto
le. Stary B art, obdarty i niepozorny, macza pczka w kawie. Bill powie
dzia, e zaj si ju Izzym, daem wic B artowi dziesi kapsuek, a potem
pojechalimy z Billem takswk do mojego mieszkania. Tam strzelilimy
sobie i zrobilimy bilans, odkadajc dziewidziesit dolarw na nastpne
wier uncji.
Po strzale saby rumieniec wypeza na twarz Billa. Chudzielec stawa si
wwczas niemal kokieteryjny. By to odraajcy widok. Pamitam, e kie
dy B ill mi opowiada, jak peda zwrci si do z dwudziestodolarow
propozycj. Bill odmwi: Nie sdz - tumaczy mu - eby by specjal
nie usatysfakcjonowany".
- Powiniene zobaczy mnie na waleta. - Umiecha si niemiao. Jego
kociste uda zadygotay. - Jestem naprawd liczny.
Jeden z najbardziej obrzydliwych rytuaw konwersacyjnych B illa pole
ga na wygaszaniu szczegowych sprawozda na temat stolca.
- Czasem bywa tak, e musz wyciga go palcami . Twardy jak porcela
na, kapujesz. Bl jest potworny.
- Posuchaj - przerwaem - ten kontakt nas roluje. Z ostatniej porcji po
dodaniu cukru wyszo mi tylko osiemdziesit kapsuek.
- No, nie moesz si zbyt wiele spodziewa. Gdybym tak mg i do
szpitala na dobr lewatyw! Ale nic dla ciebie nie zrobi, jeli nie zapiszesz
si do szpitala, a to, oczywicie, nie wchodzi w gr. Trzymaj ci przynaj
mniej dob. Powiedziaem im: Podobno to jest szpital. Cierpi i potrzebuj
opieki. Dlaczego nie moecie wezwa pielgniarki i . . .

"

69

Nie byo sposobu, eby mu przerwa. Gdy ludzie zaczynaj rozprawia

o swoich wyprnieniach, staj si rwnie niepohamowani, jak proces, kt
ry opisuj.
I tak stay sprawy przez kilka tygodni . Stopniowo lokalizowali mnie od
biorcy Nicka. Mieli do jego porednictwa i podkradania. Co za menae
ria! Frajerzy, pederaci, hochsztaplerzy, kapusie, nieroby - niechtni do pracy,
niezdolni do kradziey, zawsze spukani, zawsze skamlcy o kredyt. W ca
ej tej kompanii nie byo jednego, ktry by nie zmik i nie zacz sypa
natychmiast, gdy mu kto da w gb i zapyta: Skd to masz?"
Najgorszy ze wszystkich by Gene Dooie, chudy, may Irlandczyk, za
chowujcy si jak co poredniego midzy alfonsem a pedaem. Kapu do
szpiku koci. Prawdopodobnie sporzdzi czarne listy - rce mia zawsze
brudne - i odczytywa je przedstawicielom prawa. Moge go sobie wy
obrazi, jak podczas Niepokojw Irlandzkich wpada do centrali Czarnych
i niadych, jak w brudnej szarej todze wydaje chrzecijan, jak udziela infor
macji gestapo, GPU, jak siedzc w kafeterii , gada z agentem od narkoty
kw. Zawsze ta sama chuda szczurza twarz, szmatawe, niemodne ciuchy,
jczcy, przenikliwy gos.
Ten gos by najbardziej nieznon cech Gene' a. Przewierca ci na wy
lot. To za jego porednictwem dowiedziaem si o istnieniu Gene' a. Przy
szed akurat do mojego mieszkania Nick z fors na zakup, gdy dwik dzwon
ka wezwa mnie do telefonu w korytarzu.
- Jestem Gene Dooie - usyszaem gos. - Czekam na Nicka, i to czekam
od dawna.
W kocu zdania gos podnis si i od dawna" zabrzmiao jak przykry,
widrujcy skowyt.
- C, wanie u mnie jest - odparem. - Pewnie zaraz si z nim zoba
czysz - i odoyem suchawk.
Nazajutrz Doolie zadzwoni ponownie.
- Jestem za najbliszym rogiem. Masz co przeciwko temu, ebym wpad?
Wolabym pogada z tob sam na sam.
Odoy, zanim zdoaem cokolwiek powiedzie, a dziesi minut pniej
sta ju w drzwiach. Gdy jedna osobowo po raz pierwszy spotyka drug,
jest zawsze okres wzajemnego badania si na intuicyjnym poziomie empatii
i identyfikacji. Ale jakakolwiek forma konfrontowania wasnej istoty z Doo
liem bya niemoliwa. By po prostu punktem ogni skujcym wra agre
sywn si. Czue, jak wdziera si wprost do twojej psychiki i rozglda
70

dokoa, by zobaczy, czy nie ma tu czego, co by si dao wykorzysta.

Odruchowo cofnem si od drzwi , eby unikn bezporedniego z nim
kontaktu. Wcisn si do pokoju, natychmiast usiad na kanapie i zapali
papierosa.
- Lepiej spotyka si w cztery oczy. - Jego umiech by dwuznaczny
seksualnie. - Nick to bardzo niepewny facet. - Wsta i wrczy mi cztery
dolary. - Nie przeszkodzi ci, jeli wystartuj? - zapyta, zdejmujc paszcz.
Nigdy nie syszaem , by kto uywa tego wyraenia. Przez obdny mo
ment mys1aem, e si do mnie zaleca. Rzuci paszcz na kanap i podwin
rkaw. Przyniosem mu dwie kapsuki oraz szklank wody. Sprzt mia was
ny, co przyjem z ulg. Obserwowaem, jak wkuwa si w y, ciska
kroplomierz i opuszcza rkaw.
Kiedy jeste w cigu, efekty strzau nie s dramatyczne, ale obserwator,
ktry wie, na co patrze, bezzwocznie dostrzega dziaanie opiatw w krwi
i komrkach drugiego narkomana. Nie zauwayem w Dooliem najmniej
szej zmiany. Woy na powrt paszcz i wzi papierosa, ktry arzy si
w popielniczce.
- Pozwl, e co ci poradz. - Spojrza na mnie swoimi bladobkitnymi
oczyma, pozbawionymi gbi. Wyglday jak sztuczne. - Popeniasz wielki
bd, ufajc Nickowi. Par dni temu byem w kafetei Thompsona i natkn
em si na Rogersa, tego agenta. Powiedzia mi: Wiem, e Nick dostarcza
towar wszystkim punom z Village. I to dobry towar - od szesnastu do
dwudziestu procent. No to powiedz Nickowi co takiego: moemy go zwi
n w kadej chwili, a kiedy to zrobimy, bdzie musia dla nas pracowa.
Raz ju przede mn sypa. Zrobi to znowu. Zamierzamy si dowiedzie,
skd jest ten towar". - Doolie patrzy na mnie i zaciga si dymem. - Jak
dostan Nicka, dostan i ciebie. Lepiej daj Nickowi do zrozumienia, e jes1i
bdzie gada, wsadzisz go do beczki z cementem i wrzucisz do East River.
Wicej ci nie musz mwi. Sam widzisz, jaka jest sytuacja.
Wpatrywa si we mnie, prbujc zmiarkowa, jaki efekt wywary jego
sowa. Nie sposb byo okreli, ktrej czstce tej histoi miaem da wia
r. Moe mi okrnie mwi: Skd bdziesz wiedzie, kto ci wystawi?
Skoro Nick jest tak oczywistym podejrzanym, nie bdziesz mie adnej
pewnoci, nawet gdybym to ja ci sypn".
- Mgby mi spuci jedn kapsuk na kredyt? - spyta. - To, co ci
powiedziaem, jest chyba co warte?
Daem mu dziak, a on bez sowa wsadzi j do kieszeni i wsta.
- No, do zobaczenia. Odezw si jutro o tej samej porze.
71

Nadalem po ludziach spraw, eby dowiedzie si czego o Dooliem

i sprawdzi jego histori. Nikt nie wiedzia nic pewnego.
- Doolie zakapuje, jeli bdzie musia - stwierdzi bannan Tony, ale nie
potrafi da adnego przykadu. Tak, o Nicku wiadomo, e raz puci farb.
Cho pewne fakty dotyczce sprawy, w ktr zamieszany by rwnie Doo
lie, mogyby wskazywa, e to Gene dostarczy i nfonnacji.
Kilka dni po epizodzie z Dooliem wychodziem ze stacji metra przy Wa
shington Square, gdy podszed do mnie szczupy, jasnowosy szczeniak.
- B i ll - powiedzia - chyba mnie nie znasz. Kupowaem od ciebie za
porednictwem Nicka, ale mam do jego podkradania. Czy nie mgby
zaj si mn bezporednio?
Pomylaem : Do diabla ! Po Dooliem nie musz by wybredny.
- Dobra, may - odparem. - Ile potrzebujesz?
Dal mi cztery dolary.
- Przejdmy si - zaproponowaem.
Ruszylimy w stron Szstej Alei . Miaem w doni dwie dziaki i rozgl
daem si za jakim opustoszaym miejscem, ktre czasem udaje si znale
w miecie.
- B d gotw przej - uprzedziem i wetknem mu kapsuki w do.
Uzgodniem z nim jutrzejsze spotkanie przy Washington Square.
Blond szczeniak mia na imi Chris. Dowiedziaem si od Nicka, e jego
starzy maj fors i Chris yje z kieszonkowego. Kiedymy spotkali si na
zajutrz, bezzwocznie poczstowa mnie formuk pozwl, e ci ostrzeg
przed Nickiem".
- Nick jest teraz ledzony bez przerwy. Sam wiesz, e facet na godzie nie
oglda si za siebie. Ucieka. Teraz widzisz, kogo wybrae, eby mu da
adres i telefon.
- Jasne, nie jestem gupi.
Chris wyglda na uraonego.
- C, mam nadziej, e wiesz, co robisz. Teraz posuchaj, to nie aden greps.
Naprawd dzi po poudniu mam dosta czek od ciotki. Zreszt popatrz.
Wycign z kieszeni telegram. Zerknem. Bya tam niejasna wzmianka
o czeku. Chris rozwija temat. Mwic, pooy do na moim ramieniu
i otwarcie patrzy mi w oczy. Nie mogem znie tej sodziutkiej hochszta
plerki. eby ju z tym skoczy , daem mu jedn kapsuk, nim zdy
przymwi si o dwie lub trzy.
Nastpnego dnia przynis dolara osiemdziesit centw. Nic ju nie m
wi o czeku. I tak to szo. Albo przynosi za mao forsy, albo nie mia jej
72

wcale. Zawsze oczekiwa przekazu od ciotki, teciowej czy kogo tam jesz
cze. Dokumentowa te historie listami i telegramam i . Stawa si tak sam
kul u nogi jak Gene Doolie.
Innym niezastpionym klientem by Marvin, ktry dorywczo pracowa
jako kelner w nocnym barze Village. Zawsze nieogolony, sprawia wrae
nie brudnego. Mia tylko jedn koszul, ktr pra mniej wicej co tydzie
i suszy na kaloryferze. Na domiar wszystkiego nie nosi skarpetek. Dostar
czaem towar do jego mieszkania, brudnego umeblowanego pokoju w ka
mienicy z czerwonej cegy przy Jane Street. Wykombinowaem sobie, e
lepiej ju nosi mu do domu, ni spotyka si z nim gdziekolwiek indziej.
Niektrzy ludzie s uczuleni na opiaty. Pewnego razu dostarczyem Mar
vinowi kapsuk i strzeli od razu. Wygldaem przez okno, bo obserwowa
nie gocia, ktry szuka yy, rozstraja nerwowo. Gdy si obejrzaem, pomp
ka bya wypeniona krwi. Strac i przytomno i krew napyna do
kroplomierza. Zawoaem Nicka, ktry wyszarpn ig i wychosta Marvi
na po twarzy mokrym rcznikiem. Klient zacz przychodzi do siebie i co
wymamrota.
- Chyba jest ju w porzdku - zdecydowaem. - Spywamy.
Rozwalony bezwadnie na brudnym, niezacielonym ku, wygldajak trup;
zwiotczae rami sterczao na zewntrz, a na okciu pczniaa kropla krwi.
Gdy schodzilimy na d, Nick powiedzia, e Marvin nie daje mu spoko
ju w sprawie mojego adresu.
- Posuchaj - owiadczyem - jesli dasz mu ten adres, moesz sobie po
szuka nowego kontaktu. Jedyna rzecz, jakiej sobie nie ycz, to go umie
rajcy u mnie w domu.
Nick sprawi wraenie uraonego.
- Oczywicie, nie powiem mu, gdzie mieszkasz.
- A co z Dooliem?
- Nie wiem, jak dosta twj adres. Przysigam, e nie wiem.
Oprcz tych obrzympalcw podapaem paru dobrych klientw. Pewnego
dnia napatoczyem si na Berta, typka, ktrego pamitaem jeszcze z baru
Angle. Znany osiek, by potnie zbudowanym modziecem o okrgej
buzi i zwodniczo niewinnym wygldzie; specjalizowa si w mokrej robo
cie i wymuszaniu. Nie syszaem dotd, by uywa czegokolwiek prcz tra
wy, bylem wic zaskoczony, gdy mnie zapyta, czy mam co z opiatw.
Odparem , e tak, rozprowadzam towar, a on kupi dziesi dziaek. Dowie
dziaem si, e pa od jakich szeciu miesicy.
73

Przez Berta poznaem innego klienta, Louisa, bardzo przystojnego gocia

o woskowej cerze, delikatnych rysach i jedwabistym czarnym wsiku . Przy
pomina postacie z portretw z koca XIX wieku. Louis by zodziejem
do biegym w swoim fachu i przewanie dobrze prosperowa. Kiedy na
wet prosi o kredyt, co zdarzao si rzadko, zawsze nazajutrz wypaca si
co do grosza. Czasem zamiast gotwki przynosi zegarek albo garnitur; nie
miaem nic przeciwko temu. Raz za pi dziaek dostaem od niego zegarek
wart pidziesit dolarw.
Rozprowadzanie towaru wie si z nieustannym napiciem nerwowym.
Wczeniej czy pniej czowiek zaapuje uczulenie na glin" i kady napotka
ny wydaje si policjantem. Trudno oprze si wraeniu, e ludzie w metrze
przysuwaj si coraz bliej, by mc ci dopa, zanim zdoasz wyrzuci towar.
Doolie - bezczelny, nachalny i nieznony - odwiedza mnie kadego dnia,
zwykle z nowym meldunkiem o rozwoju sytuacji na linii Nick-Rogers. Da
wa jasno do zrozumienia, e utrzymuje z Rogersem stay kontakt.
- Rogers jest cwany, ale to prostak - mwi. - Powtarza: Was, puny
cholerne, to ja czniam. Interesuj mnie faceci , ktrzy robi na tym fors.
Nick bdzie sypa, niech no tylko go znajd. Ju raz otworzy przede mn
dusz. Zrobi to znowu".
Chris przeladowa mnie baganiami o kredyt; skamla, obapywal mnie,
gadajc o forsie, ktr bankowo dostanie ju za kilka dni, kilka godzin .
Nick sprawia wraenie czowieka udrczonego i pogronego w rozpa
czy. Nie trwoni ju ani grosza na jedzenie. Wyglda jak kto w ostatnim
stadium jakiej wyniszczajcej choroby.
Dostarczajc towar Marvinowi, zawsze wychodziem, zanim zdoa strze
li. Wiedziaem, e opiaty zabij go wczeniej czy pniej , nie chciaem by
przy tym obecny.
Na domiar zego ledwie wizaem koniec z kocem. Nieustanne kanty ze
strony hurtownika, cige proby o kredyt, klienci , ktrym brakuje wier,
p, a nawet caego dolara, no i wreszcie mj wasny nag - to wszystko
ograniczao zysk do goego minimum.
Gdy uskaraem si na hurtownika, Bill Gains zauwaa zoliwie, e po
winienem dodawa do towaru wicej cukru pudru .
- Dajesz lepsz dziak ni ktokolwiek inny w caym Nowym Jorku. Nikt
nie sprzedaje na ulicach szesnastoprocentowego towaru. Jeli twoi klienci
bd krci nosami, mog si przerzuci na Walgreena.
Przenosilimy nasze punkty kontaktowe z jednej kafeterii do drugiej . Wa
ciciel knajpy nie potrzebuje wiele czasu , eby namierzy puna czy handla74

rza narkotykw. Mielimy teraz szeciu klientw z miasta, a to oznacza

spory ruch. No wic zmienialimy miejsca.
Bar Tony'ego wci napawa mnie zgroz. Pewnego dnia la potny
deszcz, a ja z pgodzinnym opnieniem spieszyem na spotkanie z To
nym. Nagle z drzwi jakiej restauracji wystawi gow Ray, ten mody wo
ski szpaner, i zawoa mnie do rodka. rodek knajpy zajmowa kontuar,
a wzdu cian byy rozmieszczone przepierzenia. Usiedlimy za jednym
z nich i zamwiem herbat.
- Na dworze stoi agent w biaym trenczu - powiedzia Ray. - ledzi mnie
od Tony' ego a tutaj i boj si wyj.
St by z metalowych rurek i kierujc pod blatem moj doni, Ray poka
za mi miejsce, gdzie jedna z nich nie bya zalepiona. Sprzedaem mu dwie
dziaki, a on zawin je w serwetk i wetkn w otwr.
- Najpierw wyjd czysty, na wypadek gdyby mnie przeszuka - rzek.
Dopiem herbat, podzikowaem Rayowi za informacj i wyszedem przed
nim. Miaem towar w paczce papierosw i byem gotw wyrzuci go do
penego wody rynsztoka. Fakt, w wykuszu drzwi sta krpy mody czowiek
w biaym trenczu. Na mj widok niespiesznie ruszy przodem. Potem skr
ci za rg i przystan; gdybym go wyprzedzi, mgby ruszy moim la
dem. Zawrciem na picie i pognaem w przeciwnym kierunku. Gdy do
cieraem do Szstej Alei, by moe pitnacie metrw za mn. Przesadziem
bramk wiodc do metra i wcisnem paczk w szczelin za automatem
z gum do ucia. Zbiegem jeden poziom ni ej i zapaem kolejk na Times
Square.
Bill Gains siedzia w kafeterii. Jeden skradziony paszcz mia na sobie,
drugi na kolanach. Jego oblicze promieniowao sprytnym samozadowole
niem. W lokalu by rwnie Stary Bart i bezrobotny takswkarz Kelly, kt
ry orbitowa wok Czterdziestej Drugiej ulicy i czasem trafia kilka dola
rw na sprzeday prezerwatyw bd te urabia pasaerw metra na gar
pidziesitek numerem znanym jako nie mam na bilet". Opowiedziaem
im o agencie i Stary Bart poszed na stacj, eby zabra towar.
Gains wyglda na poirytowanego.
- Na rany boskie, u waaj , z kim handlujesz - powiedzia zgryliwie.
- Gdybym nie handlowa z Rayem, ju bym by w drodze do Gmachu
Federalnego.
- C, bd ostrony.
Czekalimy na Barta, a Kelly rozpocz dug opowie o tym, jak wygar
n prawd w oczy jednemu stranikowi z Tombs.
75

B art niebawem wrci z towarem i oznajmi, e facet w biaym trenczu

wci azi po peronie. Pod stoem daem B a11owi dwie kapsuki.
Poszedem z Gainsem do jego pokoju na strza.
- Zamierzam Bartowi powiedzie, e nie mog go duej utrzymywa mwi Gains w drodze.
Gains mieszka w kamienicy z tanimi umeblowanymi pokojami w okoli
cy zachodnich czterdziestych. Otworzy drzwi do swego pokoju.
- Ty tu zaczekaj, a ja przynios sprzt.
Jak wikszo punw sprzt i towar trzyma gdzie poza mieszkaniem.
Wrci ze sprztem i strzeli limy.
Gains by wiadom swego talentu do stawania si niewidzialnym i niekie
dy odczuwa potrzeb wzicia si fizycznie w gar, aby zmobilizowa przy
najmniej tyle cielesnoci , ile jest niezbdne, by byo w co zrobi zastrzyk .
W takich razach przywoywa wszystkie znane sobie patenty n a urzeczy
wistnienie swojego istnienia. Teraz pomyszkowa chwil w szufladach i wy
doby zmit du kopert. Pokaza mi wiadectwo zwolnienia z Annapoli s
dla dobra suby", stary uwiniony list od mojego przyjaciela, kapitana",
jaki dokument wiadczcy o przynalenoci do masonw i legitymacj
Rycerzy Kolumba.
- Kady drobiazg bywa uyteczny - owiadczy, wskazujc wszystkie te
referencje. Przez kilka minut siedzia w milczeniu i zadumie. Potem si
umiechn. - Jestem po prostu ofiar okolicznoci. - Wsta i skrztnie po
zbiera dokumenty. - A poza tym jestem spalony chyba we wszystkich no
wojorskich lombardach. Nie masz chyba nic przeciwko temu, eby zasta
wi dla mnie te paszcze, co?
Sytuacja wci si pogarszaa. Pewnego dnia w hotelu, gdzie mieszka
em, zaczepi mnie recepcjonista.
- Nie wiem, jak to powiedzie - zacz - ale z ludmi, ktrzy przychodz
do paskiego pokoju, co jest nie tak . Sam tkwiem przed laty w lewych
i nteresach. Chc pana ostrzec: niech pan bdzie ostrony. Wie pan, kady
telefon idzie przez recepcj. Syszaem jeden . dzi rano i wszystko byo
zupenie oczywiste. Gdyby centralk obsugiwa kto inny . . . Wic niech
pan bdzie ostroniejszy i powie tym ludziom, eby uwaali , co mwi
przez telefon.
Wiedziaem, o ktrym telefonie mwi. Doolie zadzwoni z samego rana.
- Musz si z tob zobaczy ! - wrzasn. - Jestem na godzie. Zaraz bd.
76

Czuem, jak federalni zaciskaj powoli ptl. To bya tylko kwestia czasu.
Nie ufaem ani jednemu klientowi z Village i bylem przekonany, e ktry
z nich jest etatowym kapusiem. Podejrzanym numer jeden by Doolie, po
pitach stpa mu Nick, a na trzecim miejscu poda Chris. Oczywicie, nie
mona byo wykluczy ewentualnoci, e Marvin wybra atwy sposb zgro
madzenia funduszy na kupno pary skarpetek.
A poza tym Nick dostarcza kilku godnym szacunku, pracujcym oso
bom, ktre niekiedy bray sportowo. Ludzie tego typu s klientami wielce
ryzykownymi, a to ze wzgldu na swe tchrzostwo. Boj si policji, boj si
utraty odpowiedzialnych stanowisk. Nawet im do gowy nie przychodzi , e
w informowaniu wadz jest co niewaciwego. Oczywicie, nie pospiesz
sami z informacj, gdy boj si, e zostan zamieszani", ale podczas prze
suchania z zasady puszczaj farb.
Agenci do spraw narkotykw dziaaj przewanie przy pomocy informa
torw. Tryb postpowania jest zwykle taki , e zwijaj kogo, kto ma przy
sobie towar, pozwalaj mu skrusze w kiciu, a kiedy ju jest miciutki i na
godzie, wystpuj ze stal gadk:
- Moemy zaatwi ci pitk za posiadanie. Albo moesz wyj std za
raz. Decyzja naley do ciebie. Jes1i bdziesz dla nas pracowa, zapewnimy
ci korzystny ukad. Po pierwsze, bdziesz mia kup towaru i kieszonkowe.
To znaczy, za co. Dajemy ci par minut, zastanw si.
Wtenczas agent wyjmuje kilka kapsuek i kadzie je na stole. To tak, jakby
nalewa do szklanki lodowato zimn wod przed czowiekiem umieraj
cym z pragnienia.
- Dlaczego ich nie bierzesz? No, teraz jeste rozsdny. Pierwszym czo
wiekiem, ktrego chcemy dosta, jest. . .
Niektrych w ogle nie trzeba naciska. Towar i forsa to wszystko, czego
potrzebuj, i jest im obojtne, jak do tego dochodz. Nowy kabel dostaje
oznakowane pienidze, zostaje wysany po zakupy, a podczas transakcj i
pojawia si agent i dokonuje aresztowania. Spraw zasadnicz jest areszto
wanie handlarza, nim zdoa zamieni znaczone pienidze. Agenci maj zna
czone pienidze na zakup opiatw i opiaty s za t fors kupowane. Jes1i
sprawa jest dostatecznie wana, kabel moe zosta wezwany na wiadka.
Oczywicie, raz pojawiwszy si w sdzie w charakterze wiadka, kabel
staje si znany w rodowisku i nikt go ju nie obsuy. O ile wic agenci nie
wyl go do innego miasta (szczeglnie uzdolnieni kapusie jed w trasy),
jego donosicielska kariera dobiega koca.
77

Wczeniej czy pniej handlarze rozgryzaj kabla i od nikogo ju nie

kupi , a co za tym idzie, staje si bezuyteczny dla agentw, ktrzy zwykle
go wtedy przyskrzyniaj. Czsto koczy si na tym, e siedzi duej ni
wszyscy, ktrych wystawi.
W przypadku maoletnich szczeniakw, ktre nie nadaj si do roli peno
etatowych kapusiw, procedura bywa odmienna. Agent moe wystpi ze
starym gliniarskim szantaykiem :
- Naprawd wolabym nie wsadza takiego modego chopaka. Po prostu
popenie bd. To si moe zdarzy kademu. Posuchaj , chc ci da szan
s, ale musisz z nami wsppracowa. Inaczej nie bd ci mg pomc.
Albo daj mu po prostu w ryja i pytaj:
- Skd wzie towar?
Wikszoci to wystarczy. W gronie moich klientw moge znale infor
matorw wszelkiego typu - i jawnych, i potencjalnych.
Po rozmowie z recepcjonist przeniosem si do innego hotelu i zameldo
waem pod faszywym nazwiskiem. Przestaem bywa w Village - klien
tom z tej dzielnicy naznaczaem spotkania gdzie indziej .
Przekazaem Gainsowi sowa recepcjonisty i powiedziaem, e mielimy
szczcie, bo okaza si przyzwoitym facetem.
- Musimy si zwija - owiadczy B ill. - Z t band nie pocigniemy
dugo.
- Masz racj - odparem - ale oni wszyscy tu s. Czekaj przed automa
tem. Wszyciutcy. Sprzedajemy dzi?
- Tak. Jad do Lexington na kuracj i potrzebuj forsy na bilet. Wyjedam
wieczorem.
Gdy tylko stanlimy przed zgromadzeniem, Doolie wypad spord po
zostaych i pogna ku nam, cigajc w biegu dwukolorow sportow kurt
k. Mia na nogach rodzaj sandaw czy te klapek.
- Odpalcie mi cztery dziaki za t kurtk - powiedzia. - Siedziaem w pu
dle dwadziecia cztery godziny.
Doolie na godzie to by widok wyprowadzajcy z rwnowagi. Rozpusz
czona przez spragnione opiatw tkanki , znikaa otoczka jego osobowoci .
Trzewia i komrki , rozbudzone do obmierzej' owadziej aktywnoci, roze
rw, zdawao si, lada chwila skr i wychyn na wierzch. Jego twarz,
rozmyta i nierozpoznawalna, bya skurczona i obrzmiaa zarazem.
Gains da Dooliemu dwie kapsuki i zabra kurtk.
- Dwie nastpne dam ci dzi wieczorem - powiedzia. - W tym samym
miejscu o dziewitej .
78

Izzy, ktry, milczc, sta w pobliu, patrzy na Dooliego z niesmakiem.

- Jezu Chryste ! - wykrzykn. - Sanday !
Inni toczyli si wok nas, wycigajc donie jak tum azjatyckich ebra
kw. Ani jeden nie mia forsy.
- Nie dajemy na kredyt - oznajmiem i ruszylimy z Gainsem ulic. Pod
ali w lad za nami, czepiali si rkaww.
- Tylko jedn kapsuk! - skowyczeli.
Powiedziaem nie" i szlimy dalej . Odpadali jeden po drugim. Wchodzi
limy na stacj, gdy powiedziaem lzzy'emu, e zwijamy agle.
- Chryste ! - jkn. - Rozumiem was. Sanday !
Izzy kupi sze kapsuek, a dwie dalimy Staremu Bartowi , ktry szed
na Wysp Rikera na trzydziestodniow kuracj.
Bill Gains bada sportow kurtk wprawnym okiem.
- Z atwoci trafimy dziesi dolarw. Znam krawca, ktry zaszyje mi to
rozdarcie. - Jedna kiesze bya troch nadpruta. - Skd to wzi?
- Twierdzi, e od B raci Brooks. Ale to taki facet, ktry mwi , e wszyst
ko, co kradnie, jest albo od B raci Brooks, albo od Abercrombiego i Fitcha.
- Gupia sprawa - powiedzia z umiechem Gains. - Mj autobus wy
jeda o szstej . Nie bd mg mu da tych dwch dziaek.
- Nie przejmuj si. Jest nam krewny dwie dychy.
- Tak? No to bez znaczenia.
Bill Gains wyjecha do Lexington, a ja ruszyem moim wozem do Teksasu.
Miaem przy sobie jedn szesnast uncji towaru. Sdziem, e zdoam na tym
zej, precyzyjnie opracowaem plan redukcyjny. Miao to trwa dwanacie
dni. Opiaty byy w postaci roztworu; w drugiej butelce trzymaem wod de
stylowan. Ilekro napeniaem pompk towarem, uzupeniaem zawarto
butelki dokadnie tak sam i loci wody destylowanej . W kocu bym strze
la sam wod. Ta metoda jest znana wszystkim punom. Jej odmiana wyst
puje pod nazw kuracji chiskiej i przeprowadza si j z opium i tonikiem
Wampole'a. Po kilku tygodniach pije si czysty tonik Wampole' a.
Cztery dni pniej w Cincinnati byem wypukany z opiatw i sztywny.
Nie znam przypadku, by sprawdzia si jakakolwiek z narzucanych same
mu sobie kuracji. Zawsze znajdziesz powody, eby z kadego strzau uczy
ni wyjtek wymagaj cy nieco wikszej iloci towaru. Opiaty si kocz,
a ty wci jeste w cigu.
Zostawiem samochd w garau i pocigiem pojechaem do Lexington.
Nie miaem dokumentw, jakich wymagaj tam w chwili przyjcia, ale
79

liczyem na swoje zwolnienie z wojska. Z dworca w Lexington pojechaem

takswk do szpitala pooonego kilka kilometrw od miasta. Przy bramie
urzdowa wartownik, stary Irlandczyk. Popatrzy na moje zwolnienie z woj
ska.
- Czy uywasz jakichkolwiek narkotykw powodujcych uzalenienie?
Odparem , e tak.
- No to sid - pokaza mi awk.
Zadzwoni do gwnego budynku.
- Nie, nie ma dokumentw . . . tylko zwolnienie z wojska. - Odwrci si
od telefonu. - Bye tu ju kiedy? - zapyta.
Odparem, e nie.
- Powiada, e nigdy tu nie by. - Odoy suchawk. - Za par minut
przyjedzie po ciebie samochd. Czy masz przy sobie jakie narkotyki, igy
albo kroplomierze? Moesz odda je tutaj , ale jeli zabierzesz je do gwne
go budynku, bdziesz naraony na oskarenie o przemyt zabronionych ar
tykuw do rzdowej i nstytucji zamknitej.
- Nic nie mam.
Po krtkim oczekiwaniu podjecha samochd i zabra mnie do gmachu
gwnego. Automatycznie otwary si cikie elazne wrota i rwnie auto
matycznie zamkny, gdymy wjechali. Uprzejmy wartownik wysucha hi
storii mojego naogu .
- Przychodzc tu, postpujesz rozsdnie - rzek. - Mamy teraz gocia,
ktry wszystkie Boe Narodzenia od dwudziestu piciu lat spdza w takim
czy innym kiciu.
Wsadziem do kosza swoje ciuchy i wziem prysznic. Nastpnym eta
pem byo badanie medyczne. Na lekarza musiaem poczeka jaki kwa
drans. Doktor przeprosi mnie za spnienie, przebada, zanotowa hi stori
naogu. Zachowywa si grzecznie i rzeczowo. Gdy opowiadaem mu o dzie
jach mojego uzalenienia, przerywa czasem pytaniem lub komentarzem .
Umiechn si, kiedy wspomniaem o kupowaniu opiatw w wieruncj owych porcjach.

- Handlowae troch, eb}' zaspokoi nag, co?

W kocu odsun si od biurka.

- Jak wiesz - powiedzia - moesz std wyj z uprzedzeniem dwudzie

stoczterogodzinnym. Jedni wychodz po dziesiciu dniach i nigdy ju nie
wracaj. Inni siedz p roku i s z powrotem dwa dni po wyjciu, ale staty
stycznie biorc, im duej tu przebywasz, tym wiksze masz szanse na ze
rwanie z naogiem. Nie licz na indywidualne podejcie do pacjenta. Kuracja
80

trwa osiem do dziesiciu dni, zalenie od stopni a naogu. Teraz moesz

ubra si w te rzeczy.
Wskaza piam, szlafrok i kapcie, ktre dla mnie przygotowano. Potem
szybko zacz mwi do dyktafonu. W skrcie opisa mj stan fizyczny
i histori uzalenienia.
- Pacjent sprawia wraenie zdecydowanego, jako powd rozpoczcia
kuracji podaje konieczno zapewnienia bytu rodzinie.
Wartownik zaprowadzi mnie na oddzia.
- Jeli chcesz zerwa z narkotykami - rzek - jeste we waciwym miej
scu.
Pielgniarz zapyta, czy naprawd chc zerwa z naogiem. Przytaknem. Skierowa mnie do izolatki.
Jakie pitnacie minut pniej pielgniarz krzykn:
- Zbirka na zastrzyk !
Cay oddzia ustawi si w kolejce. W miar wywoywania nazwisk wsu
walimy rami przez okienko w drzwiach pokoju zabiegowego i pielgniarz
robi nam zastrzyki. Byem ju na takim skrcie, e ten strza postawi mnie
na nogi. Z miejsca zaczem odczuwa gd.
Przeszedem do centralnej czci oddziau, gdzie byy krzesa, awki i od
biornik radiowy, i wdaem si w rozmow z Wochem o bandyckim wygl
dzie. Spyta, czy mam bardzo zaszargane konto. Odparem, e nie.
- No to powiniene by z rokujcymi - powiedzia. - Zaapiesz si na
dusz kuracj i lepszy pokj .
,.Rokujcymi" nazywano ludzi przybywajcych do Lexington po raz pierw
szy, ktrym rokowano szczeglnie due nadzieje na definitywne wylecze
nie z naogu. Widocznie lekarz w izbie przyj nie by zbyt dobrego zdania
o moich perspektywach.
Podpywali nastpni i przyczali si do rozmowy. Strza wprawi ich w na
strj towarzyski. Jako pierwszy podszed Murzyn z Ohio.
- Ile siedziae? - zapyta go Woch.
- Trzy lata - odpar Murzyn. Kiblowa za faszowanie i sprzeda recept.
Zacz rozprawia o swym pobycie w Stanowym w Ohio. - To kurewskie
miejsce na odsiadk. Jest tam kupa maolatw, wrednych parszywych szczyli.
Bierzesz od intendenta swoje rzeczy, a tu podchodzi taki gnj i powiada:
Dawaj !" Jeli mu nie oddasz, wali ci w ryja. Potem obrabiaj ci ca
band. Wszystkim nie dooysz.
Krupier z kasyna we wschodnim St. Louis opisywa sposb przyrzdza
nia skutecznego towaru z pewnej maci na recept.
6 - pun

81

- Mwi apiduchowi , e mam matk staruszk, ktra uywa tego na

hemoroidy. Po odsczeniu oliwki bierzesz reszt na yeczk i trzymasz nad
pomieniem gazowym. Fenol natychmiast si wypala. Ten towarek ustawia
czowieka na dwadziecia cztery godziny.
Przystojny, potnie zbudowany mczyzna koo czterdziestki , o smagej
cerze i stalowoszarych wosach, opowiada, jak jego dziewczyna przemyci
a mu towar w pomaraczy.
- No wic siedzimy w Powiatowym i normalnie sramy po nogach. Chole
ra, jak ugryzem t pomaracz, poczuem piekieln gorycz. Musiao w niej
by z pitnacie albo dwadziecia granw, wstrzyknitych pompk. Nie
sdziem, e dupka ma a tyle oleju w gowie.
- Stranik mi mwi : Uzaleniony ! Masz, skurwysynu, na myli, e je
ste punem? No to adnego lekarstewka tu nie dostaniesz !"
- Oliwa nicejska i tynktura. Oliwa wypywa na wierzch i moesz j odcign pompk. Po ugotowaniu jest czarne jak smoa.
- Wic dojebaem Philly, a j zemdlio.
- No to apiduch powiada: W porzdku, ile bierzesz?"
- Uywalicie kiedy di laudidu w proszku? Kupa facetw si tym zabia.
Nie wicej ni wejdzie na koniec wykaaczki. Ten grubszy koniec.
- Gotujesz i strzelasz.
- Przypany.
- Narbany.
- To byo w trzydziestym trzecim. Dwadziecia osiem dolarw uncja.
- Robilimy fajki z butelki i rurki gumowej. Gdymy wszystko spalili,
rozbijao si butelk.
- Gotujesz i strzelasz.
- Przypany.
- Jasne, e moesz strzela kokain dominiowo. Wali ci wprost w odek.
- H i koka. Normalnie czujesz, jak wchodzi.
Zupenie jak wygodniali ludzie, ktrzy nie 'potrafi mwi o niczym in
nym, tylko o jedzeniu. Po jakim czasie efekty strzau poczy zanika.
Rozmowa saba. Odpywali; .by si pooy, poczyta, zagra w karty. Po
dano lunch i by to znakomity posiek.
Zastrzyki robiono trzykrotnie w cigu dnia. Jeden o sidmej rano, kiedy
my wstali, drugi o pierwszej po poudniu i trzeci o dziewitej wieczorem.
Po poudniu przybyo dwch moich znajomych, Matty i Louis. Na Louisa
natknem si w kolejce do strzau.
82

- Zwizali ci? - zapyta.

- Nie. Przyjechaem na kuracj. A co z tob?
- To samo - odpar.
Przy wieczornym strzale podano mi w szklance nieco wodzianu chloralu.
Noc zjawio si na oddziale ki lku nowych. Pielgniarz rozoy rce.
- Nie wiem, gdzie ich wetkn. Mam tu trzydziestu jeden narkomanw.
Wrd nowo przybyych by Bob Riordan, dystyngowany siwowosy
mczyzna pod siedemdziesitk, stary hochsztapler, handlarz narkotykw
i kieszonkowiec. Wyglda tak, jak w 1 9 l O wygldali bankierzy. Przyjecha
samochodem wesp z dwoma przyjacimi. Zadzwonili z drogi do Lekarza
Naczelnego w Waszyngtonie, proszc, by wysa telegram , ktry uatwi im
bezzwoczne dostanie si do szpitala. O Lekarzu Naczelnym mwili Felix
i wydawao si, e znaj go z dawniejszych czasw. Ale tylko Riordan poja
wi si tej nocy. Dwaj inni pojechali do znajomego apiducha w pobliskim
miasteczku, eby si narba, nim sparaliuje ich brak opiatw.
Obaj przyjechali w poudnie nastpnego dnia. Sol B loom by grubasem
o cikiej ydowskiej twarzy. Towarzyszy mu chudy czowieczek zwany
Bunky. Bunky mg by starym farmerem albo innym zasuszonym starusz
kiem i wraeniu temu przeczyy tylko jego szare oczy, spokojne i zimne za
szkami okularw w drucianej oprawce. To byli ci przyjaciele Riordana.
Wszyscy trzej przekiblowali mas czasu, szczeglnie z oskare o handel
narkotykami . Byli przyjani , ale zachowywali pewien dystans. Zasunli hi
storyjk, e naprawd chc rzuci narkotyki , bo federalni wci im sprawia
j kopoty.
Jak to Sol uj:
- Cholera, kocham opiaty i mog ich mie peny pokj . Ale skoro nie
mog ich uywa, bo za kadym razem wadza mi robi koo pira, rzucam
je na dobre.
Rozprawia o jakich starych znajomych, ktrzy zaczli od narkotykw,
ale pniej wyszli na szacownych obywateli .
- I teraz mwi: Nie zadawajcie si z Solem. To jest

shmecker" .

Nie sdz, by oczekiwali, e ktokolwiek uwierzy w ich tekst o rzucaniu

narkotykw. Mwili po prostu :
- Nasza sprawa, dlaczegomy tu przyszli .
Innym nowym pacjentem b y Abe Green, dugonosy, jednonogi yd, nie
mal bliniaczo podobny do Jimmy 'ego Durante. Mia jasnobkitne ptasie
oczy. Nawet bdc na godzie, emanowa niepohamowan ywotnoci.
Swej pierwszej nocy na oddziale mia tak ssaw, e lekarz przyszed go
83

zbada i strzeli mu p grana morfiny ekstra. Po paru dniach kusztyka ju

po oddziale, gawdzi i gra w karty. Green by znanym detalist z Brookly
nu, jednym z ki lku niezalenych w brany. Wikszo detalistw musi pra
cowa dla syndykatu lub zrezygnowa, ale Green mia tak wiele kontaktw,
e mg prowadzi interesy na wasn rk. W owym czasie by zwolniony
za kaucj, lecz uwaa, e zdoa si wykrci pod pretekstem aresztowania
niezgodnego z prawem.
- Ten go (agent) budzi mnie w rodku nocy i zaczyna okada spluw
po gowie. Chce, ebym zdradzi mu swj kontakt. Mam pidziesit czte
ry lata - powiadam - i nic wam jeszcze, chopcy, nie sypnem. Wol zdech
n".
Potem opowiada o odsiadce w Atlancie, gdzie wyszed z cigu na sucho:
- Czternacie dni waliem gow w cian, krew mi cieka z oczu i z nosa.
Jak przyszed klawisz, napluem mu w twarz.
W jego ustach te opowieci miay wymiar epicki.
Benny by jeszcze jednym ydowskim punem weteranem z Nowego Jor
ku. W Lexington przebywa jedenacie razy, a teraz zaapa si na Bkitn
Traw. Wedug Prawa Bkitnej Trawy stanu Kentucky ,,kady uzaleniony
od rodkw narkotycznych moe zosta skazany na roczny pobyt w wizie
niu powiatowym z zamian na kuracj w Lexington". Nigdy bym nie po
wiedzia, e niski, tuciutki Benny o okrgym obliczu jest punem. Mia
niezy, cho raczej w sensie dononoci , gos, a jego najlepszym numerem
byy April Showers".
Pewnego dnia Benny wpad do wietlicy niebywale podekscytowany.
- Wanie si zjawi Moishe - rzek. - To ebrak i ciota. Zakaa rasy
ydowskiej .
- Ale, Benny - zaoponowa kto - o n m a on i dzieciaki.
- Niech sobie ma nawet dziesicioro dzieci, i tak jest ciota - upiera si
Benny.
Moishe pokaza si jak godzin piniej. By zupenie oczywistym pe
daem i ebrakiem. Liczy sobie moe szedziesit lat, mia gadk, row
twarz i si we wosy.
Matty' ego peno byo w kadym kcie oddziau ; rozmawia ze wszystki
m i , zadawa chamskie, niedyskretne pytania, opisywa szczegowo prze
bieg swej kuracji i symptomy towarzyszce wychodzeniu z cigu. Wcale
si nie uskara. Chyba nie by zdolny do litowania si nad sob. Bob Ri or
dan go spyta, jakim sposobem zarabia na ycie.
- Jestem po prostu kiepskim zodziejem, kurwa ma - odpar.
84

Opowiedzia histori o pijaku picym na stacji metra.

- Wiedziaem, e ma szmal w kieszeni spodni, ale za kadym razem gdy
podchodziem do niego na trzy metry, budzi si i pyta: Czego chcesz?"
Nietrudno byo sobie wyobrazi, jak niespokojna, agresywna aura Mat
ty' ego wyrywa kirusa ze snu.
- Wic odszedem i poszukaem znajomego faceta. Taka stara ajza, co re
nembutal. Usiad obok pijaka i obrobi go w dwadziecia sekund. Przeci
kiesze.
Matty mia bezgraniczny tupet, za ktrym nie krya si nawet szczypta
niepewnoci . Wyglda jak kompletne zaprzeczenie narkomana. Gdy w ap
tece odmawiano mu sprzedania igy, pyta :
- Czemu nie chcecie mi jej sprzeda? Czy ja wygldam na puna?
W nag wcign go pewien lekarz.
- ydowski skurwysyn - wspomina Matty - mwi czasem: Matty, przy
daby ci si maleki zastrzyczek. Blady co jeste". Ale poaowa, e mnie
w ogle pozna.
Wyobraaem sobie, jak tusty ydowski lekarz prbuje Matty 'emu od
mwi strzau na kredyt. Typy w rodzaju Matty ' ego stanowi jedno z nie
bezpieczestw rozprowadzania towaru. Zazwyczaj maj fors, ale kiedy jej
nie maj, oczekuj kredytu. Jeli odmawiasz, prbuj wzi ci na huki .
Gdy pragn opiatw, odmowy nie przyjmuj do wiadomoci .
Kuracja w Lexington nie jest pomylana po to, by sprawia uzalenionym
przyjemno. Zaczyna si od trzech wiergranowych strzaw M dziennie
i trwa to przez osiem dni - preparatem uywanym obecnie jest syntetyczna
morfina o nazwie dolofina. Po omiu dni ach dostajesz strza poegnalny
i przechodzisz na zbiorwk". Tu przez trzy doby otrzymujesz barbiturany
i na tym si koczy cz farmakologiczna kuracji.
Dla czowieka w cikim naogu jest to rygor drastyczny. Ja miaem szcz
cie o tyle, e przyszedem na godzie - dawki przewidziane w kuracji star
czyy, by mnie postawi na nogi . Im wiksz masz ssaw, im duej pozo
stajesz bez opiatw, tym mniej potrzeba towaru, eby doszed do siebie.
Gdy nadszed czas mego strzau poegnalnego, wyznaczono mnie na od
dzia B , zwany slumsami". Warunki nie budziy tu zastrzee, ale pacjenci
byli kompani aosn. W mojej czci urzdowaa banda starych pierdo,
ktrym z kcikw ust cieka lina.
Po zakoczeniu kuracji farmakologicznej masz prawo do siedmiodnio
wego odpoczynku na zbiorwce". Potem musisz wybra sobie robot i i
do pracy. Lexington ma kompletne gospodarstwo rolne i ferm mleczn.
85

Jest tu rwnie przetwrnia zajmujca si konserwowaniem wyhodowa

nych w gospodarstwie warzyw i owocw. Pacjenci prowadz laboratorium
dentystyczne, gdzie produkuje si sztuczne zby, pracuj w warsztacie na
prawczym sprztu radiowego i w bibliotece. Sprztaj, gotuj i podaj po
siki, a wreszcie pomagaj pielgniarzom . Wybr rozmaitych zaj jest wic
duy.
Nie zamierzaem zosta na tyle dugo, by bra si do roboty. W miar jak
przestawa dziaa mj strza poegnalny, zaczynaem mie ssaw. Ledwie
uamek tego, co czuem, gdy tu przyszedem, ale i tak byo le. W nocy nie
mogem zasn mimo rodkw nasennych. Nazajutrz byo jeszcze gorzej .
Kompletnie straciem apetyt i poruszaem si z naj wyszym wysikiem.
Dolofina odsuwa gd, ktry jednak powraca natychmiast, gdy si j prze
staje bra.
- Nie wychodzi si z naogu na strzelnicy - powiedzia mi wsppensjo
nariusz. - Robi si to dopiero tu, na zbiorwce".
Po trzech dniach barbituranw wypisaem si - wci na godzie. W zim
ne wietrzne popoudnie wzilimy w piciu takswk do Lexington.
- Trzeba jak najszybciej zmy si z Lexington - pouczali mnie kompani .
- Jecha wprost na dworzec i n i e opuszcza g o a d o odjazdu autobusu.
W przeciwnym razie moemy podpa pod Bkitn Traw.
Prawo to wymylono, midzy innymi , w tym celu, eby uchroni lekarzy
i aptekarzy z Kentucky przed natarczywoci narkomanw zmierzajcych
do szpitala w Lexington i opuszczajcych go. Ma ono rwnie zniechci
uzalenionych do duszego pozostawania w samym miecie.
W Cincinnati zrobiem rundk po aptekach, kupujc jednouncjowe bute
leczki paregoriku. Dwie uncje stawiaj na nogi narkomana, ktrego nag
zosta zredukowany, a tak wwczas wyglday sprawy ze mn. Wypiem
trzy uncje paregoriku , a potem jeszcze odrobin ciepej wody. Po jakich
dziesiciu minutach poczuem, e towar zaczyna dziaa, i ssawa zaraz znik
na. Natychmiast poczuem gd i poszedem do hotelu co zje.
Koniec kocw dotarem do Teksasu i nie braem przez mniej wicej
cztery miesice. Potem pojechaem do Nowego Orleanu . Nowy Orlean to
strefowy ukad ruin. Wzdu Bourbon Street stoj ruiny z lat dwudziestych.
Dalej, tam gdzie Dzielnica Francuska przeradza si w slumsy, pitrz si
ruiny wczeniejsze: mordownie z meksykaskim jedzeniem, murszejce
hotele, saloony w starym stylu z mahoniowymi barami , spluwaczkami
i krysztaowymi kandelabrami . Ruiny z przeomu wiekw.
86

W Nowym Orleanie yje sporo ludzi, ktrzy nigdy nie przekroczyli granic
miasta. Akcent nowoorleaski zupenie przypomina akcent brooklyski. Dziel
nica Francuska jest wiecznie zatoczona. Turyci, onierze na przepustkach,
marynarze ze statkw handlowych, gracze, zboczecy, aziki i zbiegli prze
stpcy ze wszystkich stanw. a bez celu i bez sensu, a wikszo z nich
sprawia wraenie z lekka pospne i odpychajce. To miejsce zabawy. Nawet
kryminalici przybywaj tu, eby odpry si i zapa oddech.
Ale skomplikowana siatka napi, podobnie jak owe labirynty pod napi
ciem elektrycznym, ktre wymylaj psychologowie, by rozstroi systemy
nerwowe szczurw i winek morskich, utrzymuje tych smtnych poszuki
waczy uciech w stanie nieokrelonej czujnoci. Bo Nowy Orlean jest ponad
miar haaliwy. Kierowcy orientuj si gwnie za pomoc klaksonw jak nietoperze. W dodatku mieszkacy s gburowaci, a spoeczno przy
byszw tak zrnicowana i niejednolita, e nigdy nie wiadomo, jakiej ludz
kiej reakcji oczeki wa.
Nowy Orlean by dla mnie miastem nieznanym i nie potrafiem nawiza
kontaktu opiatowego. Przemierzajc miasto, wypatrzyem kilka dzielnic
opiatowych: St. Charles, Poydras, obszar wok Lee Circle, Canal i Exchange
Pace. Nie rozpoznaj terenw opiatowych wedug cech zewntrznych, ale
wedug aury, jak roztaczaj - w podobny sposb rdkarz odkrywa ukry
t wod. Id sobie i nagle opiaty w moich komrkach budz si i zaczynaj
dre jak rdka: Tu jest towar!
Ale nikt mi si nie trafia, a poza tym nie chciaem bra, czy te przynaj
mniej mylaem, e n i e chc bra.
Pewnego wieczoru siedziaem w barze U Franka nieopodal Exchange
Place, popijajc rum i col. By to lokal o wtpliwej reputacj i : marynarze
i robotnicy portowi , peday, krupierzy z pobliskiego salonu gry, nadto paru
typw, ktrych nie sposb byo zaklasyfikowa. Obok mnie sta go w red
nim wieku, o dugiej chudej twarzy i siwych wosach. Spytaem, czy nie
napiby si ze mn pi wa.
- Z przyjemnoci - odpar - ale niestety . . . niestety moja sytuacja nie
daje mi szansy rewanu.
Widz na pierwszy rzut oka, e facet yje z pracy fizycznej , jest samo
ukiem i bdzie potwornie nudzi, gdy ju rozpozna w tobie czowieka
inteligentnego".
Zamwiem dwa piwa, a on zacz si rozwodzi, jak to mia w zwyczaju
si rewanowa. Gdy dostalimy piwa, zaproponowa:
87

- Znajdmy stolik, przy ktrym bez przeszkd da si podyskutowa o sta

nie wiata i sensie ycia.
Przenielimy si ze szklankami do stolika. Przygotowywaem jak wymwk, eby si od faceta uwolni, i wtedy powiedzia nagle:
- Teraz, na przykad, widz, e jest pan zainteresowany narkotykami.
- Skd pan wie?
- Wiem - odpar z umiechem. - Wiem, e jest pan tutaj , by zbada spraw
narkotykw. Sam wiele robiem w tej dziedzinie. Byem z pidziesit razy
w FBI, eby powiedzie im, co wiem. Jest pan, rzecz jasna, wiadom, w j ak
prosty sposb narkotyki s powizane z komunizmem? Byem w zeszym
roku w rejsie na linii C and A. T lini opanowali komunici. Pierwszy me
chanik jest jednym z nich. Rozgryzem go z miejsca. Pali fajk i zapala j
zapalniczk elektryczn. Uywa tej zapalniczki do wysyania sygnaw.
Pokaza mi, jak mechanik zapala fajk i sygnalizowa, zasaniajc i odsaniajc zapalniczk.
- Och, by szczwany.
- Komu sygnalizowa? - zapytaem.
- Dokadnie nie wiem. Niekiedy przez j aki czas poda za nami samolot. Syszaem go, ilekro mechanik wychodzi na pokad, eby zapali faj
k. Niech mi wolno bdzie powiedzie co, co oszczdzi panu mas czasu:
Miej scem, w ktrym trzeba szuka i nformacji, na jakiej panu zaley, jest
hotel Frontier. Ci sami ludzie, ktrzy tu prowadz hotel Frontier, maj hotel
Standish w Filadelfii . Tkwi w narkotykach i s powizani z komunizmem.
- Czy mwic mi o tym, nie naraa si pan na niebezpieczestwo? Nie
wie pan, kim jestem. Przypumy, e stoj po drugiej stronie.
- Wiem, z kim rozmawiam - odpar. - Gdyby byo inaczej , tobym tu nie
siedzia. B ybym martwy. Ze wszystkich ludzi w tym barze wybraem pana,
czy nie tak?
- Zgoda, ale dlaczego?
- Co mi podpowiada, jak postpowa. - Pokaza zawieszony na szyi
medalik. - Gdybym go nie nosi, dawno poknbym n albo kul.
- Dlaczego przejmuje si pan spraw narkotykw?
- B o nie podoba mi si, co ne robi z ludmi : Miaem na statku kumpla,
ktry ich uywa.
- Niech mi pan powie - poprosiem - jaki dokadnie jest zwizek midzy
narkotykami a komunizmem?
- Zna pan odpowied na to pytanie lepiej ni ja. Widz, e prbuje pan
wyniucha, ile wiem. W porzdku. Ci sami ludzie robi w narkotykach
88

i w komunizmie. W tej chwili zawadnli wikszoci Ameryki. Jestem ma

rynarzem. Pywam od dwudziestu lat. Kto dostaje robot w NMU Hall?
Biali Amerykanie, jak pan albo ja? Nie. Italiacy, Meksy i smoluchy. Dla
czego? Bo zwizek opanowa eglug, a komunici opanowali zwizek.
Wstaem, eby wyj.
- Znajdzie mnie pan tu, jeli bd potrzebny - powiedzia.
Jest w Dzielnicy Francuskiej kilka barw dla homoseksualistw, tak co
noc przepenionych, e peday wylewaj si na chodnik. Sala pena pe
dziw napawa mnie groz. Skacz w kko jak kukieki na niewidzialnych
sznurkach, pobudzone do odraajcej aktywnoci , ktra jest zaprzeczeniem
wszystkiego, co ywe i spontaniczne. yjca istota ludzka wyniosa si
z tych cia ju dawno temu. Ale co zajo jej miejsce, gdy wyprowadzi si
pierwotny mieszkaniec. Peday to marionetki nalece do brzuchomwcy,
ktre przejy nad nim wadz. Marionetki wysiaduj w barze dla pedziw,
houbic szklanki z piwem i jak najci trajkocz nieruchomymi buziami
lalek.
Niekiedy w barach dla homoseksualistw natrafia si na osobowo nie
okaleczon, lecz pedzie nadaj ton owym przybytkom, ktre nieodmiennie
wpdzaj mnie w przygnbienie. I to uczucie narasta. Po pierwszym tygo
dniu w nowym miecie miaem po uszy podobnych lokali i barowa peregry
nacja powioda mnie dalej .
Ale nie o tym chc mwi. Pewnego wieczoru zapiem si w trupa U Fran
ka i znioso mnie do baru dla ciot. Tu musiaem poprawi, bo nastpia
przerwa w yciorysie. witao ju na dworze, gdy bar wszed nagle w jed
n z tych niespodziewanych stref ciszy. Cisza to co, co nie zdarza si
czsto w barze dla pedziw. Chyba wikszo pedaw ju wysza. Opiera
em si o lad, przede mn stao piwo, na ktre nie miaem ochoty. Zgiek
rozwiewa si jak dym i zobaczyem, e wpatruje si we mnie rudowosy
maolat.
Nie prbowa adnej pedalskiej zagrywki, wic zapytaem: ,,Jak leci?",
albo co w tym stylu.
- Chcesz i ze mn do ka? - zapyta.
- Dobrze - odparem. - Chodmy.
Kiedymy wychodzili, porwa z baru moj butelk piwa i wetkn j pod
paszcz. Na zewntrz byo ju jasno; wschodzio soce. Wdrowalimy
zygzakami przez Dzielnic Francusk, przekazujc sobie butelk. Prowa
dzi w stron swojego hotelu, jak mi mwi. Czuem skurcz odka, tak
89

jakbym po dugim godzie szykowa si do strzau. Powinienem, rzecz jasna,

by ostroniejszy, ale nigdy nie potrafiem oeni czujnoci z seksem. Przez
cay czas chopak gada gosem, ktry nie by nowoorleaski, ale poudnio
wy i sexy. W wietle dziennym nadal wyglda adnie.
Dotarlimy do hotelu, a on nada mi tekst, dlaczego powinien wej pierwszy. Wycignem z kieszeni kilka banknotw. Popatrzy na nie.
- Daj dziesitk - powiedzia.
Daem. Wszed do hotelu i zaraz wyszed.
- Nie maj pokoi - oznajmi. - Sprbujemy Savoya.
Savoy by po drugiej stronie ulicy.
- Poczekaj tu - rzek chopak.
Czekaem j ak godzi n i dopiero wtedy dotaro do mnie, co nie grao
w pierwszym hotelu. Nie mia ani tylnych, ani bocznych drzwi, przez ktre
chopak mg si zmy. Wrciem do mieszkania po spluw. Czekaem pod
Savoyem i szukaem szczeniaka po caej Dzielnicy Francuskiej . Koo pou
dnia poczuem gd. Zjadem talerz ostryg, popiem szklank piwa i zaraz
ogarno mnie takie zmczenie, e gdy wychodziem z restauracji, giy si
pode mn nogi, jakby kto podcina je od tyu.
Zapaem takswk, w domu opadem na ko, nie zdejmujc butw.
Obudziem si okoo szstej wieczorem i poszedem do Franka. Po trzech
szybkich piwach poczuem si lepiej .
Koo szafy grajcej sta facet i kilka razy spostrzegem, e na mnie patrzy.
Robi to w w specjalny porozumiewawczy sposb, jak peda na pedaa.
Jego twarz przypominaa oblicze z doniczki w ksztacie ludzkiej gowy.

yYieniacza twarz, z ca wieniacz intuicj, gupot, sprytem i zoliwo

ci. Wyglda na Irlandczyka.
Szafa grajca bya zepsuta. Podszedem do faceta i spytaem, czego jej
brakuje. Odpar, e nie wie. Zaproponowaem mu drinka; zamwi col.
Powiedzia, e ma na i mi Pat. Ja na to, e przyjechaem wanie z granicy
meksykaskiej .
- Sam bym chcia si tam machn - odrek. - Przywie z Meksyku
troch towaru.

'
- Na granicy jest do gor co - stwierdziem .

- Mam nadziej, e si na mnie nie obrazisz za to, co powiem - zacz ale wygldasz, jakby sam bra.
- Jasne, e bior.
- Chcesz kupi? Za par minut widz si z kontaktem. Chciaem zorganizowa szmal. Kupi dla ciebie, jeli mi odpalisz dziak.
90

Zgodziem si. Skrcili my za rg, mijajc NMU Hall.

- Zaczekaj tu chwil - powiedzia, znikaj c w barze. Niemal oczekiwa
em, e zwinie moje cztery dolary, ale wrci po ki lku minutach. - Dobra rzeki. - Mam.
Zaprosiem go na strza do swojego mieszkania. Na miejscu wyj em sprzt,
ktrego nie uywaem od piciu miesicy.
- Jeli nie jeste w cigu, to lepiej ostronie z tym towarem - ostrzeg. Jest do potny.
Odmierzyem jakie dwie trzecie kapsuki .
- Poowy starczy a nadto - powiedzia. - Mwi ci, e jest potny.
- Wszystko bdzie w porzdku - odparem, ale gdy tylko wyjem ig
z yy, zorientowaem si, e nic nie jest w porzdku. Co mikko upno
mnie w serce. Twarz Pata pocza czernie na krawdziach, potem ca
okry mrok. Oczy ucieky mi pod czaszk.
Przyszedem do siebie kilka godzin pniej. Pat znikn. Z rozlunionym
konierzykiem leaem na ku. Wstaem, by zaraz opa na kolana. Mia
em zawroty i ble gowy. W kieszeni kamizelki brakowao dziesiciu dola
rw. Chyba przysza mu wtedy do gowy mys1, e ju ich nie bd potrzebo
wa.
Kilka dni pniej spotkaem Pata w tym samym barze.
- Boe wity ! - wykrzykn. - Mylaem, e umierasz. Rozluniem ci
konierzyk i wcieraem ld w szyj. Zupenie zsiniae. Wic sobie mwi:
Boe wity ! Ten czowiek umiera, musz si std zmywa ! "
P o tygodniu znw byem w cigu. Zapytaem Pata o moliwo rozpro
wadzania towaru w Nowym Orleanie.
- W miecie roi si od kabli - odpar. - Jest naprawd ciko.
Kupowaem wic za jego porednictwem . Przestaem pi, przestaem w
czy si po nocy i wpadem w zwyk kolein: trzy razy dziennie po kapsu
ce i czas midzy strzaami , ktry trzeba jako wypeni. Przewanie malo
waem i robiem co w domu. Praca manualna przyspiesza upyw czasu.
Oczywicie, niekiedy kupno towaru zajmowao prawie cay dzie.
Gdy si zjawiem w Nowym Orleanie, gwnym handlarzem - albo Fa
cetem", jak si tu mawi a - by typ o pseudonimie tek. Nazwano go tak,
bo mia t cer wtrobowca. Niski, chudy, powczy bezwadn nog.
Operowa z baru w pobliu NMU i czasem wdusza w siebie piwo, eby
usprawiedliwi kilkugodzinne nasiadwki. Przebywa na wolnoci za kau
cj, a po procesie dosta dwa lata.
91

Nastpi okres zamieszania, podczas ktrego dokonanie zakupu nie byo

rzecz atw. Czasami sze albo i osiem godzin jedzilimy z Patem
samochodem, wypatrujc kogo, kto moe mie towar. W kocu Pat spikn
si z kontaktem hurtowym, dolar pidziesit kapsuka i nie mniej ni dwa
dziecia sztuk. Tym kontaktem by Joe Brandon, jeden z nielicznych zna
nych mi handlarzy, ktrzy nie brali.
Zaczli my z Patem rozprowadza na niewielk skal, ot, tak, eby za
spokoi nag. Dbalimy tylko o tych, ktrych Pat zna dobrze i uwaa za
pewnych.
Naszym naj lepszym klientem by Dupre; pracowa jako krupier w szuler
ni i zawsze mia fors. Poniewa jednak by to rwnie potny przymu,
nie umia si powstrzyma przed zapuszczaniem apy do kasy firmy i w kocu
straci posad.
Don, ssiad i kumpel Pata z dawniejszych czasw, mia magistrack robo
t w charakterze inspektora od B g wie czego, ale przewanie siedzia na
zwolnieniu. Pienidzy starczao mu zwykle tylko na jedn dziak, zreszt
by praktycznie na utrzymaniu siostry. Pat mi powiedzia, e Don ma raka.
- C - odparem - wic chyba niedugo umrze.
Selcerowy Willy mia furgonetk i dostarcza kilku staym odbiorcom wod
selcersk. Nie by zbyt przedsibiorczy, interes zatem pozwala mu zaopa
trzy si w dwie dziaki dziennie. Chudy, rudowosy i grzeczny, takich ludzi
okrela si mianem nieszkodliwych.
- Jest potulny - zaopiniowa Pat. - Potulny i gupi.
Mielimy jeszcze kilku innych, ktrzy zaopatrywali si od przypadku do
przypadku. Jeden z nich, grubawy, tpy kelner z jakiego hotelu, mia ksyw
k Biaas - nie wiem zreszt dlaczego, bo by ciemnowosy.
Wykombinowa sobie, e po wziciu jednej dziaki za gotwk ma prawo
do jednej na kredyt. Raz, kiedy Pat go spawi, pogna wcieky do drzwi
i podnis do gry piciocentwk.
- Widzicie tego pitaka - powiedzia. - Poaujecie, e mi odmwilicie.
Napuszcz teraz na was Facetw".
Powiedziaem Patowi , e powinnimy przesta obsugiwa Biaasa.
- Zgoda - odrzek Pat - ale on wie, gdzie mies kam. Trzeba znale nowy
lokal.
Innym okazjonalnym klientem by Lonny Alfons, ktry dorasta w burde
lu prowadzonym przez jego matk. Lonny usiowa strzela w sporych od
stpach czasu, eby nie wpa w cig. Nieustannie si uskara, e musi tyle

92

to a tyle mie na pokoje w hotelach, e gliniarze depcz mu po pitach

i dlatego nie moe do koca regulowa rachunkw.
- Kapujecie, co mam na myli? - mawia. - Jestem cigle na zerze.
Lonny by alfonsem w kadym calu. Chudy i nerwowy, nie potrafi usie
dzie na miejscu i trzaska jadaczk bez chwili przerwy. Mwic, gestyku
lowa chudymi domi, poronitymi na grzbietach czarnymi woskami, ktre
byy dugie i grube. Jego wygld wiadczy o tym, e dysponuje potnym
penisem. Jak wszystkie alfonsy, Lonny by elegancikiem i jedzi buickiem
kabrioletem, ale nie mia oporw, by nas szarpn na dwudolarowy kredyt.
Po strzale, opuszczaj c pasiasty rkaw jedwabnej koszuli i zapinajc man
kiet, zwyk mawia:
- Posuchajcie, chopaki , mam drobne kopoty z fors. Nie bdziecie mie
li nic przeciwko temu, e to pjdzie na krech? Wiecie, e jestem wypacal
ny.
Pat posya mu w takich razach przecige spojrzenie swoimi przekrwio
nymi oczyma. Chamskie spojrzenie kmiotka.
- Na rany boskie, Lonny, my ten towar bierzemy za gotwk. Jak by ci si
podobao, eby to poszo na krech? - Pat potrzsn gow. - Jeste tak i j ak
wszyscy puni. Przestaje ich cokolwiek obchodzi, kiedy ju waln sobie
w y. Udostpniam im ten swj bezpieczny lokalik, eby mogli sobie strze
li, i co dostaj w zamian? Chrzani wszystko, kiedy ju sobie waln.
- Posuchaj , Pat, nie chc was naciga. Masz teraz dolca, a reszt przy
nios po poudniu. Dobra?
Pat przyjmowa dolara w milczeniu i wydymajc z dezaprobat wargi,
chowa go do kieszeni.
Selcerowy Willy wpada po drodze okoo dziesitej , strzela sobie i kupo
wa jedn dziak na wieczr. Dupre, pracujcy na nocn zmian, zjawia
si koo dwunastej. Inni - o najrozmaitszych porach, kiedy im si tylko
zebrao.
Bob Brandon, nasz kontakt, by wypuszczony za kaucj. Mia mie w S
dzie Stanowym spraw za posiadanie narkotykw, co wedug ustawodaw
stwa Luizjany stanowi przestpstwo. Sprawa oparta bya na poszlakach zdoa pozby si towaru, nim gliniarze zrobili mu w domu kipisz, ale nie
umy naczy, w ktrych trzyma towar. Federalni nie chcieli si bra do
sprawy poszlakowej , wic wzi j Stan. Taka jest zwykle w Luizjanie pro
cedura. Kada sprawa zbyt wtpliwa dla Sdu Federalnego przechodzi do
Stanowego, ktry apie wszystko. B randon sdzi , e zostanie uniewinnio
ny. Mia dobre ukady z aparatem politycznym, a poza tym Stan dysponowa
93

sabymi atutami. Ale prokurator okrgowy wycign stare akta Brandona,

gdzie by, midzy innymi, wyrok za morderstwo i Bob dosta dwa do piciu
lat.
Pat natychmiast znalaz nowy kontakt i rozprowadzalimy dalej . Detalista
Jonkers zacz rozprowadza na rogu Exchange i Canal, i w rezultacie Pat
utraci na jego rzecz paru klientw. Towar Jonkersa by w lepszym gatunku,
wic sam niekiedy kupowaem u niego bd te u jego wsplnika, jednookiego
typka o nazwisku Richter. Pat, majcy intuicj godn zaborczej matki, zawsze
si jako o tym dowiadywa i potem patrzy na mnie koso przez kilka dni.
Jonkers i Richter nie pocignli dugo, bo rg Exchange i Canal to nie
tylko jeden z naj ruchliwszych, lecz rwnie najniebezpieczniejszych punk
tw opiatowych w Nowym Orleanie. Ktrego dnia zniknli.
- Zobaczysz - owiadczy Pat - teraz niektrzy z tych facetw zaczn do
mnie wraca. Powiedziaem Lonny'emu: Jeli chcesz kupowa u Jonker
sa, masz woln rk, ale nie przya pniej do mnie, liczc, e ci obsu".
Zobaczysz, jak mu wygarn, kiedy wrci . Biaasowi te. Kupowa u Jon
kersa. - Pat posa mi przecige, ponure spojrzenie.
Pewnego dnia kierowniczka hotelu, w ktrym mieszka, zatrzymaa mnie
w holu.
- Chc ci tylko powiedzie, eby by ostrony - rzeka. - Byli tu wczoraj
gliniarze i przetrzsali pokj Pata. Aresztowali te jednego z waszych klien
tw. Teraz siedzi.
Podzikowaem jej. Chwil pniej przyszed Pat. Powiedzia, e gliny
zwizay Willy 'ego, gdy wychodzi z hotelu. Nie znalazszy przy nim towa
ru, zabrali go do Trzeciego Komisariatu na przesuchanie. Siedzia tam sie
demdziesit dwie godziny, co jest najduszym okresem zatrzymania bez
stawiania zarzutw.
Gliniarze przeszukali pokj Pata, ale nie znaleli towaru, ktry by skitra
ny w holu. Pat relacjonowa pniej :
- Powiedzieli mi: Mamy informacj, e prowadzisz tu regularn strzel
nic. Lepiej zwi agle, bo nastpnym razem -pjdziesz z nami. Kropka".
- C - odparem - wic spumy wszystkich odbiorcw z wyjtkiem
Duprego. Nie zaszkodzi, jeli bdziemy go obsugiwa po staremu.
- Dupre straci robot - odrzek Pat. - Wisi mi ju na dwadziecia dolcw.
I znw musielimy kadego dnia rozglda si za towarem. Dowiedzieli
my si, e urzdujcym Facetem" jest teraz Lonny. Tak to ju idzie w No
wym Orleanie. Nigdy nie 'wiadomo, kto w nastpnej kolejnoci zostanie
Facetem".
94

W tym mniej wicej czasie do miasta dotara kampania antynarkotykowa.

Akcja bdzie trwa tak dugo, pki w miecie pozostanie cho jeden prze
stpca" - owiadczy szef policj i .
Ustawodawcy stanowi wypichcili prawo, w myl ktrego przestpc by
kady narkoman. Nie ucilili natomiast, kogo pod tym pojciem maj na
myli.
Gliniarze zaczli zatrzymywa narkomanw na ulicach i bada ich ramio
na w poszuki waniu ladw igy. Gdy je znajdowali, zmuszali czowieka do
podpisania owiadczenia, w ktrym przyznawa si do naogu, by mc go
nastpnie oskary o pogwacenie prawa o narkomanach". Obiecywano
punom wyrok z zawieszeniem, byle tylko przyznali si do winy i pomogli
nowemu prawu nabra mocy. Narkomani badali swe ciaa, eby znale
poza ramionami yy nadaj ce si do strzau. Gdy wadze nie znajdoway na
gociu ladw uku, z reguy puszczay go wolno. Gdy znajdoway - szed
na siedemdziesit dwie godziny i by zmuszany do podpisania zeznania.
Hurtowy kontakt Lonny'ego si wyczerpa i ,,Facetem" zosta egzemplarz
o pseudonimie Stary Sam. Stary Sam by po dwunastoletniej odsiadce w An
gola. Dziaa na terytorium w bliskiej okolicy Lee Circle, czyli kolejnego
gorcego" nowoorleaskiego punktu na opiaty i w ogle na wszystko.
Ktrego dnia byem bez grosza, wziem wic z domu pistolet, eby
zastawi go w miecie. Gdy dotarem do pokoju Pata, zastaem tam dwch
goci . Pierwszym by Red McKinney, pomarszczony kaleki pu n ; drugim
mody marynarz Cole. Cole nie by wwczas w cigu i szuka kontaktu na
traw. By prawdziwym trawiarzem. Powiedzia mi , e bez trawy nie moe
cieszy si yciem. Widywaem podobnych ludzi. Trawa zaj muje u nich
miejsce zarezerwowane zwykle dla gorzaki. Mog si bez niej oby, ale
tylko po grasie ycie sprawia im przyjemno.
Tak si zoyo, e miaem w domu par uncji trawy. Cole zgodzi si
zaatwi cztery dziaki towaru w zamian za dwie uncje trawy. Pojechalimy
do mnie. Cole sprbowa trawy i powiedzia, e jest w porzdku. Ruszyli
my na poszukiwanie towaru.
- Znam kontakt na Julia Street - oznajmi Red. - Powinnim y go tam
teraz zapa.
Narbany Pat siedzia za kierownic mojego wozu. Pynlimy promem
z Algiers, gdzie mieszkaem, do Nowego Orleanu . Nagle Pat podnis go
w i otworzy swe przekrwione oczy.
- Ten teren jest trefny - powiedzia gono.
95

- A gdzie jeszcze moemy dosta towar? - spyta McKinney. - Stary Sam

te mieszka w tych stronach.
- Powiadam wam, e ten teren jest cholernie trefny - powtrzy Pat. Ro
zejrza si z niesmakiem, jakby to, co ujrza, byo mu wczeniej znane i na
pawao go wstrtem.
W rzeczy samej , nie byo gdzie kupowa. Bez sowa Pat ruszy w stron
Lee Circle. Gdymy dotarli do Julia Street, McKinney powiedzia do Co
le' a:
- Daj fors, bo moemy si z nim spotka w kadej chwili. azi po tej
przecznicy. To ruchomy kontakt.
Cole da McKinneyowi pitnacie dolarw. Trzykrotnie przemierzylimy
ulic, ale McKinney nie zobaczy Faceta".
- C, myl, e musimy sprbowa Starego Sama - stwierdzi w kocu.
Zaczlimy szuka Starego Sama przy Lee Circle. Nie byo go w starej
czynszwce, gdzie mieszka. Jedzilimy powoli w kko. Od czasu do cza
su Pat dostrzega kogo znajomego i wtedy zatrzymywalimy samochd.
Nikt nie widzia Starego Sama. Niektrzy z zagadnitych niechtnie wzru
szali ramionami.
- Ci gocie nic ci nie powiedz - rzek Pat. - Szkodzi im, jak robi komu
przysug.
Zaparkowali my nieopodal kamienicy Starego Sama, a McKinney po
szed na rg po papierosy. Wracajc, kusztyka w popiechu.
- Wadza - powiedzia. - Zmywajmy si.
Odjedalimy od krawnika, gdy min nas wz patrolowy. Dostrze
gem, e prowadzcy gliniarz oglda si i rozpoznaje Pata.
- Wyczaili nas, Pat ! - krzyknem. - Zasuwaj !
Patowi nie trzeba byo mwi. Doda gazu i skrci w kierunku Corondolet. Odwrciem si do siedzcego z tyu Cole' a.
'
- Wywal t traw - poleciem.
- Chwileczk - odpar Cole. - Moe ich zgubimy.
- Odbio ci? - zapytaem i razem z Patem i McKinneyem wrzasnlimy
chralnie: - Wywal to !
Jechalimy Corondolet w tron rdmiecia:. Cole wyrzuci traw, wpa
da pod zaparkowany samochd. Pat skrci w prawo w pierwsz jednokie
runkow ulic. Wz patrolowy wyoni si z jej przeciwnego koca, j adc
pod prd. Stary gliniarski trik. Bylimy w naroniku. Usyszaem wrzask
Cole' a:
- O B oe, mam przy sobie jeszcze j ednego skrta !
96

Gliniarze wyskoczyli z wozu z domi na kolbach rewolwerw, lecz broni

nie wycigali. Jeden z nich, kierowca, zapyta z szerokim umiechem:
- Skd masz ten samochd, Pat?
Drugi gliniarz otworzy tylne drzwi .
- Wszyscy wyazi - rozkaza.
Z tyu siedzieli McKi nney i Cole. Wysiedli, a gliniarze ich zrewidowali .
Z miejsca znaleli skrta w kieszonce koszuli Cole' a.
- Mamy do, eby przyskrzyni ca band - powiedzia gliniarz kie
rowca, ktry wypatrzy Pata. Mia gadk, rumian twarz i umiecha si
bez przerwy. W skrytce znalaz moj spluw. - To bro zagraniczna - rzek.
- Czy zarejestrowae j w Departamencie Spraw Wewntrznych?
- Sdziem, e odnosi si to tylko do pistoletw w peni automatycznych,
ktre wystrzeliwuj za jednym pocigniciem spustu wicej ni jeden po
cisk.
- Nie - odpar umiechnity gliniarz. - To si odnosi do wszystkich za
granicznych automatw.
Wiedziaem, e si myli, ale wszczynanie z nim dyskusji nie przyniosoby
wiele poytku. Spojrza na moje przedramiona.
- Walie w ten punkt tak ostro, e jest o wos od infekcji - powiedzia,
ukazujc prg po zastrzykach.
Podjechaa suka i zostalimy zaadowani . Zabrano nas do Drugiego Ko
misariatu. Glini arze przegldali moje dokumenty wozu. Nie mogli uwie
rzy, e samochd naley do mnie. Przynaj mniej szeciokrotnie rewido
wao mnie sze rnych osb. Zostali my w kocu zamknici w malekiej
celi o rozmiarach metr osiemdziesit na dwa czterdzieci . Pat zatar do
nie.
- Wkrtce bdzie tu, kurwa, paru paluchw na godzie - powiedzia.
Po chwili klawisz wywoa moje nazwisko. Zaprowadzi mnie do niewiel
kiego pokoju, gdzie przy stole siedziao dwch detektyww. Jeden by wy
soki i tgi, mia abi twarz czowieka z gbokiego Poudnia. Drugiemu a by nim krpy Irlandczyk w rednim wieku - brakowao kilku przednich
zbw, co stwarzao wraenie, jakby mia zajcz warg. Gliniarz tego typu
mg z powodzeniem by wymachujcym spluw zakapiorem w starym
stylu. Nie mia w sobie nic z biurokraty.
Przesuchaniem naj wyraniej zawiadywa policjant o abiej twarzy. Ka
za mi usi przy stole naprzeciwko siebie. Pchn w moj stron paczk
papierosw i zapaki .
- Zapal - powiedzia.
7 --

pun

97

Irlandzki gliniarz siedzia przy kocu stou z mojej lewej strony i by do

blisko, by nie wstajc z miej sca, mc mnie sign. abia Twarz studiowa
dokumenty wozu. Na stole leay przed nim wszystkie rzeczy, jakie wyci
gnito mi z kieszeni - futera na okulary, portfel, klucze, list od przyjaciela
z Nowego Jorku - wszystko z wyjtkiem scyzoryka, ktry policjant z wozu
patrolowego schowa do swojej kieszeni.
Nagle przypomnia mi si ten list. Przyjaciel z Nowego Jorku, ktry go napi
sa, by trawiarzem i od czasu do czasu handlowa zielem. Pyta w licie o cen
trawy w Nowym Orleanie. Ja z kolei spytaem Pata, ktry wymieni kuszc
cen czterdziestu dolarw za prawie plkilograma. W licie, ktry lea teraz na
stole, przyjaciel nawizywa do tej ceny i pisa, e chtnie by co kupi.
Mylaem zrazu, e nie zwrc na list uwagi. Byli z brygady do spraw
kradzionych wozw i zaleao im na znalezieniu skradzionego wozu. Wci
przegldali dokumenty i zadawali pytania. Zwarcie nastpio w momencie,
gdy nie moglem sobie przypomnie roku produkcji samochodu. Wygldao,
e lada chwila pjd na cao.
- C, to tylko kwestia sprawdzenia - powiedziaem w kocu. - Kiedy
sprawdzicie, przekonacie si, e samochd jest mj . Nie ma sposobu, e
bym was przekona samym gadaniem. Oczywicie, jeli chcecie, ebym si
przyzna, e ukradem ten wz, zrobi to. Ale jak sprawdzicie, to si prze
konacie, e jest mj .
- Spokojna gowa, sprawdzimy.
abia Twarz starannie zoy dokumenty i odsun je na bok. Podnis
kopert, popatrzy na adres i stempel pocztowy. Potem wyj list. Najpierw
przeczyta go po cichu. Potem przeczyta na gos, opuszczajc te miejsca,
gdzie nie byo wzmianek o trawie. Pooy list na stole i spojrza na mnie.
- Nie tylko uywasz trawy - owiadczy - ale take ni handlujesz i masz
gdzie zamelinowany adunek. - Zerkn na list. - Jakie osiemnacie kilo
gramw. - Spojrza na mnie. - Lepiej si wytumacz.
Nic nie odrzekem.
- Jest jak oni wszyscy - powiedzia stary irlandzki gliniarz. - Nie gada.
To znaczy, dopki nie nadepnie mu si na ebro. Potem bdzie gada, i to
gada z radoci.
- Jedziemy przeszuka dom - zdecydowa policjant o abiej twarzy. Jeli cokolwiek znajdziemy, zapudujemy te twoj on. Nie wiem, co si
stanie z twoimi dzieciakami . Bd musiay i do ludzi .
- Czemu by nie przedstawi facetowi propozycj i ? - zapyta stary irlandz
ki gliniarz.
98

Wiedziaem, e znajd towar, jes1i zaczn przeszukiwa dom.

- Wezwijcie federalnych - powiedziaem - a ja wam poka, gdzie jest
towar. Ale musicie da sowo, e sprawa bdzie przed Sdem Federalnym,
a on zostawicie w spokoju.
- W porzdku. - Gliniarz o abiej twarzy skin gow. - Zgadzam si. Odwrci si do partnera. - Wezwij Rogersa.
Po paru minutach stary Irlandczyk wrci.
- Rogers jest poza miastem i bdzie dopiero jutro rano, a Williams jest chory.
- No to zadzwo do Hausera.
Wsiedlimy do samochodu. Irlandczyk prowadzi, a kapitan siedzia ze
mn na tylnym siedzeniu.
- To tu - powiedzia kapitan.
Stary gliniarz zatrzyma wz i nacisn klakson. Z domu wyszed mczy
zna z fajk i usiad z tyu. Spojrza na mnie, a potem odwrci wzrok i pyka
fajk. W ciemnociach sprawia wraenie modego, ale kiedymy przejedali
pod latarni, dostrzegem, e ma pomarszczon twarz i czarne pkola pod
oczyma. Ta twarz o czystych rysach bya typow twarz amerykaskiego
chopca, ktry wprawdzie starzeje si, ale nie moe wydorole. Wniosko
waem, e jest agentem federalnym.
Pali w milczeniu przez kilka przecznic, a potem odwrci si w moj
stron i wyj fajk z ust.
- Od kogo teraz kupujesz? - zapyta.
- Trudno znalei kontakt - odparem. - Wikszo si zmya.
Zacz wypytywa, kogo znam, a ja wymieniem kilka nieaktualnych na
zwisk. Sprawia wraenie usatysfakcjonowanego t bezwartociow infor
macj. Jeli prbujesz wpuszcza gliniarzy w kana, urzdz ci obrbk.
Chc, eby co im da, nawet jeli nie mog tego wykorzysta.
Spyta, co mam na koncie, a ja opowiedziaem o nowojorskiej sprawie
recept.
- Ile dostae?
- Nic. W Nowym Jorku to wykroczenie. Ustawa o zdrowiu publicznym,
numer 334, o ile dobrze pamitam.
- Jest obryty - powiedzia stary gliniarz.
Kapitan wyjani agentowi, e, jak si zdaje, odczuwam szczeglny lk
przed Sdami Stanowymi i e w myl naszej umowy przekae spraw fede
ralnym.
- C - rzek agent - taki ju kapitan jest. Traktuje ci cacy, jes1i ty trak
tujesz go cacy. - Pali przez chwi l. Bylimy na promie do Algiers. 99

Wszystko mona przeprowadzi albo po dobroci, albo na si - powiedzia

w kocu.
Gdy dotarlimy do domu, kapitan przytrzyma mnie za pasek.
- Kto tam jest oprcz twojej ony?
- Nikt - odparem.
Podeszlimy do drzwi i facet z fajk pokaza mojej onie blaszk. W rod
ku oddaem im prawie p kilo trawy i par kapsuek opiatw. Kapitana to
nie usatysfakcjonowao. Czeka na osiemnacie kilogramw trawy.
- Nie pokazujesz nam wszystkiego, Bill - powtarza. - No, zasuwaj . Oka
zalimy ci wiele uprzejmoci.
Powiedziaem, e wicej nie mam. Go z fajk popatrzy na mnie.
- Dawaj wszystko - rzek. Jego oczy nie poday niczego ze szczegln
moc. Sta pod lamp. Jego twarz nie tylko si starzaa - ona ulegaa rozka
dowi. Wyglda jak kto cierpicy na nieuleczaln chorob.
- Macie ju wszystko - powiedziaem.
Rozejrza si nieuwanie dokoa i zacz szpera w szafach i szufladach.
Znalaz troch starych li stw, ktre przeczyta, siedzc w kucki na podo
dze. Wida nie chcia, eby byo mu wygodnie, kiedy czyta cudz kore
spondencj. Dwaj gliniarze ze Skradzionych Wozw zaczynali si nudzi.
W kocu zabrali traw, kapsuki oraz trzydziestksemk, ktr trzymaem
w domu, i ruszyli ku wyjciu.
- On teraz naley do Wuja - powiedzia na poegnanie kapitan do mojej
ony.
Wrcilimy do Drugiego Komisariatu, gdzie zamknito mnie w celi. Tym
razem innej . Pat i McKinney byli wprost nade mn. Opowiedziaem im, co
si stao.
- Fatalna historia - uzna Pat.
Pat da adwokatowi jedcemu za sukami dziesi dolarw, eby rano go
wycign.
Z czterech nieznaj omych facetw, ktrzy siedzieli ze mn, trzej byli nar
komanami. Mielimy w celi tylko jedn awk - bya zajta, musiaem wic
sta albo lee na pododze. Pooyem si obok gocia o nazwisku McCar
thy. Widywaem go na miecie. Siedzia ju niemal siedemdziesit dwie
godziny. Od czasu do czasu pojkiwa z cicha. Raz powiedzia:
- Czy to nie pieko?
pun yje wedug czasu narkotycznego. Gdy brak towaru, zegar zwalnia
i staje. Mona wtedy tylko trwa i czeka , a zacznie si czas nienarkotycz1 00

ny. pun na godzie nie ma jak uciec od czasu oglnego, nie ma gdzie si
podzia. Moe tylko czeka.
Cole rozprawia o Jokohamie.
- Tyle doskonaej hery i koki . Po prostu czujesz, jak wchodz.
- Czowieku - jkn gucho McCarthy z podogi - przesta gada o towarze.
Nazajutrz rano aresztowanym urzdzono zbirk i przegld. Przed nami
by szczeniak z epilepsj. Gliniarze dusz chwil zabawiali si biedakiem.
- Jak dugo jeste w Nowym Orleanie?
- Trzydzieci pi dni.
- I co robie przez ten cay czas?
- Trzydzieci trzy dni przesiedziaem w ciupie.
Uznali to za bardzo zabawne, midlili wic problem przez jakie pi
minut.
Gdy przysza nasza kolej , policjant prowadzcy przegld przedstawi okolicznoci zatrzymania.
- Bye tu ju kiedy? - zapytano Pata.
Jaki gliniarz rozemia si i odpowiedzia za niego:
- Ze czterdzieci razy.
Potem pytano nas o odsiedziane wyroki .
Kiedy podeszli do mnie, zapytali , ile zaliczyem w Nowym Jorku za oskar
enie o recept.
- Nic - odparem. - Dostaem wyrok w zawieszeniu.
- No c - powiedzia gliniarz, ktry nas ustawia. - Tutaj te tyle dostaniesz.
Znienacka gdzie za platform rozlegy si wrzaski i gulgotanie, wic
przysza mi do gowy mys1, e to policjanci obrabiaj epileptyka. Gdy jed
nak zszedem na d, przekonaem si, e szczeniak ley w drgawkach na
pododze, a dwch pochylonych nad nim detektyww prbuje mu przem
wi do rozsdku. Kto poszed po lekarza.
Zamknito nas w celi. Gruby detektyw, ktry chyba zna Pata, stan przy
drzwiach.
- Ten facet to psych - oznajmi. - Teraz powtarza: Wecie mnie do mo
jego kapitana". Psych. Posaem po doktora.
Po jakich dwch godzinach zabrano nas na powrt do komisariatu, gdzie
czekalimy nastpne kilka godzin. Koo poudnia zjawi si go z fajk
i jeszcze jeden, eby zabra nas do Gmachu Federalnego. Ten drugi facet
by mody i grubawy. u cygaro. Na tylnym siedzeniu stoczono mnie,
101

Cole ' a i dwch Murzynw. Prowadzi go z cygarem. W pewnej chwili

wyj je z ust i zwrci si do mnie:
- Czym si pan zajmuje, panie Lee? - Mwi grzecznie, z akcentem czowieka wyksztaconego.
- Rolnictwem - odparem .
Go z fajk rozemia si.
- Kukurydza z trawk midzy grzdkami, co? - stwierdzi .
- Nie. - Agent z cygarem pokrci gow. - Sabo b y rosa w kukurydzy.
Musi rosn oddzielnie. - Po chwili rzuci przez rami do McCarthy' ego: Zamierzam ci posa do kicia w Angola.
- Dlaczego, panie Morton?
- Bo jeste narkomanem.
- Wcale nie jestem, panie Morton.
- To skd te lady po zastrzykach?
- Mam syfa, panie Morton.
- Wszystkie puny maj syfa - orzek Morton chodno, protekcjonalnie
i z lekkim rozbawieniem.
Facet z fajk czyni nieudane prby obmiania jednego z Murzynw.
Murzyn mia pseudonim Graba z powodu znieksztaconej doni.
- No i co, trafi ci si kiepski odlot? - zapyta facet z fajk.
- Nie wiem, o czym pan mwi - odrzek Graba. Byo to po prostu beznamitne stwierdzenie. Bez szczypty bezczelnoci . Graba nie by narkoma
nem i to wanie mwi .
Zaparkowali przed Gmachem Federalnym i zaprowadzili nas na czwarte
pitro. Tu usadzono nas w poczekalni i pojedynczo wzywano do biura. Gdy
przysza moja kolej , wszedem i zobaczyem, e przy stole siedzi go z cy
garem. Wskaza mi krzeso.
- Nazywam si Morton - powiedzia. - Agent federalny do spraw narko
tykw. Czy chce pan zoy zeznanie? Jak panu wiadomo, ma pan konstytu
cyjne prawo odmowy zezna. Oczywicie, jeli pan to uczyni, sporzdzenie
oskarenia w paskiej sprawie potrwa duej .
Odparem, e zo zeznanie.
Go z fajk te tam by.
- Bill nie czuje si dzisiaj n adzwyczajnie - rzek. - Moe may strza
heroiny by mu pomg?
- Moe - przyznaem.
Zacz zadawa mi pytania, wiele tak bezsensownych, e nie wierzyem
wasnym uszom. Wyranie brakowao mu gliniarskiej intuicj i . adnym spo
sobem nie umia poj, co jest wane, a co nie.
1 02

- Jakie masz kontakty w Teksasie?

- Nie mam adnych. - To bya prawda.
- Czy chciaby zobaczy swoj on w wizieniu?
Wytarem chusteczk pot z twarzy.
- Nie - odrzekem.
- C, ale ona pjdzie siedzie. Uywa benzedryny. To gorsze ni opiaty.
Czy jestecie z on zalubieni prawnie?
- Kocia apa.
- Pytaem, czy jestecie z on zalubieni prawnie?
- Nie.
- Czy studiowae psychiatri?
- Co?
- Pytam, czy studiowae psychiatri?
Przeczyta list od mojego przyjaciela, ktry by psychiatr. Po rewizji
zabra wszystkie listy, jakie znalaz w domu.
- Nie, nie studiowaem psychiatrii. Mona powiedzie, e to moje hobby.
- Masz do osobliwe zamiowania.
Morton opad na oparcie krzesa i ziewn. Facet z fajk zacisn nagle
do i rbn si w pier.
- Jestem glin, kapujesz? - powiedzia. - Gdziekolwiek id, szukam to
warzystwa gliniarzy. Twj i nteres to narkotyki . Jest prawdopodobne, e
znasz ludzi ze swojej brany. Nie stykamy si z takimi jak ty raz na miesic.
Mamy z nimi do czynienia codziennie. Nie siedziae sam w tym interesie.
Masz kontakty w Nowym Jorku, w Teksasie i tu, w Nowym Orleanie. No
i teraz szykowao ci si tu co wikszego, jaka sprawa miaa si sfinalizo
wa.
- Myl, e pozwolimy temu rolnikowi pouprawia rol w Angola, skoro
nie jest w stanie dostarczy nam adnej i nformacji - powiedzia Morton.
- A co z t afer trefnych wozw? - zapyta go z fajk, odwracajc si
ode mnie i odchodzc w gb pokoju.
- Jaka afera trefnych wozw? - zapytaem, szczerze zaskoczony. Dopiero
duo pniej przypomnia mi si list sprzed piciu lat, w ktrym bya wzmian
ka o kradzionych samochodach.
Ten z fajk nie dawa za wygran. Ociera czoo i wdrowa po pokoju.
W kocu Morton mu przerwa.
- Jak si zorientowaem, panie Lee - stwierdzi - jest pan gotw przyzna
si do winy, nie mieszajc wszake nikogo innego. Czy mam racj?
- Ma pan absolutn racj - odparem.
Przesun cygaro w drugi kcik ust.
1 03

- Dobra. To na razie wszystko. Ilu tam jeszcze mamy?

Gliniarz wsun gow przez drzwi.
- Piciu.
- Nie mam czasu. - Morton z irytacj machn doni. - O pierwszej
musz by w sdzie. Dajcie ich wszystkich naraz.
Pozostali weszli i stanli przy stole. Morton wertowa plik papierzysk.
Spojrza na McCarthy' ego i zwrci si do ostrzyonego na zapak mode
go agenta.
- Masz co na niego? - zapyta.
Agent umiechn si i pokrci gow. Potem unis stop.
- Widzisz ten but? - zapyta McCarthy' ego. - Zamierzam wtoczy ci go
do garda.
- Ja nic nie kombinuj z towarem, panie Morton - odpar McCarthy. - Nie
chc i do ciupy.
- No wic co robie na rogu z tymi wszystkimi paluchami ?
- Po prostu przechodziem. Byem w piwnym kursie, panie Morton. Strzelam sobie piwko przy kadej okazji. Niech pan popatrzy. - Wyj z portfela
jakie dokumenty i gestem magika, szykujcego si do wykonania sztuczki
z kartami, pokaza je wszystkim obecnym. Nikt si nie zainteresowa. Pracuj jako kelner, a tu jest moja legitymacja zwizkowa. Mgbym dosta
na weekend niez fuch w Roosevelcie, gdzie jest konwencja, gdybycie
mnie, chopcy, pucili.
Podszed do Mortona i wycign rk.
- Niech mi pan da dziesitk na wind, panie Morton.
Morton z rozmachem wcisn mu w do dziesiciocentow monet.
- Zabieraj std swoje zafajdane dupsko - powiedzia.
- Dostaniemy ci nastpnym razem ! - wrzasnli chrem agenci, ale McCarthy by ju za drzwiami.
Mokos z jeykiem rozemia si.
- Zao si, e zejdzie po schodach.
- Wybaczcie, ale teraz nie zd ju przesuha adnego z was. - Morton
zebra akta i wsun je do teczki . - Musz i do sdu. Jes1i zdoam, to
odbi or zeznania reszty z was jeszcze dzi po poudniu.
- Wezwaem suk - oznajmi facet z fajk. - Zabierzemy ich do Trzeciego
i zapudujemy.
W Trzeci m Komisari acie ja i Cole mielimy cel tylko dla siebie. Pooy
em si na pryczy. Puca przewierca mi ostry bl. Ludzie rni si pod
wzgldem objaww godu narkotycznego. Jedni cierpi gwnie z powodu
1 04

wymiotw i biegunki . Typy astmatyczne, o wskiej i wypukej klatce pier

siowej , s podatne na gwatowne ataki kaszlu, zawienie i wyciek z nosa,
a w niektrych przypadkach na skurcze oskrzeli , odcinajce dopyw powie
trza do puc. W moim przypadku najpowaniejsz spraw jest spadek ci
nienia krwi i wynikajce std odwodnienie organizmu, a take skrajne osa
bienie, podobnie jak w szoku. Wraenie jest takie, jakby nagle zatamowano
strumie energii yciowej i wszystkie komrki ci aa zaczy si dusi. Le
aem na pryczy, majc uczucie, e jestem redukowany do stosu koci .
Spdzilimy w Trzecim Komisariacie okoo trzech godzin, a potem, z nie
pojtych dla mnie powodw, wadze zapakoway nas do suki i przewiozy
do wizienia Parish. Tam czeka facet z fajk i zabra nas do Gmachu Fede
ralnego.
Biurokrata bez twarzy oznajmi mi, e jest dyrektorem biura nowoorlea
skiego. Czy chc zoy zeznanie?
- Tak - odparem. - Pan je zredaguje, a ja podpisz.
Jego twarz nie bya tpa ani pozbawiona wyrazu. On po prostu jej nie
mia. Jedyn rzecz, ktr z niej zapamitaem, byy okulary. Wezwa ste
nografa i przygotowa si, by podyktowa zeznanie. Odwrci si do faceta
z fajk, ktry siedzia przy biurku, i zapyta, czy co by chcia dorzuci.
- Nie, nic, to ju caa historia - odpar go z fajk.
Gwny biurokrata o czym rozmyla.
- Poczekajcie chwil - powiedzia.
Poprowadzi faceta z fajk do innego pomieszczenia biurowego. Wrcili
po paru minutach i biurokrata przystpi do redagowania zeznania. Przy
znawaem si w nim do faktu posiadania trawy i heroiny znalezionych w mo
im domu.
Zapyta, skd wziem heroin. Odparem, e udaem si na Exchange rg
Canal i tam skontaktowaem si z handlarzem ulicznym.
- A co zrobi pan potem?
- Pojechaem do domu.
- Wasnym autem?
Zorientowaem si, do czego zmierza, ale zabrako mi energii , eby po
wiedzie: ,,Zmieniem zdanie. Nie chc skada adnego zeznania". A poza
tym baem si kolejnej doby na godzie spdzonej w areszcie. Wic powie
dziaem:
- Tak.
W kocu podpisaem osobne owiadczenie, e jest mym zami arem przy
znanie si do wszystkich zarzucanych mi czynw przed obliczem Sdu
1 05

Federalnego. Zabrano mnie z powrotem do Drugiego Komi sariatu . Agenci

upewniali mnie, e stan przed sdem nazajutrz z samego rana.
- Za pi dni poczujesz si lepiej - powiedzia Cole. - Jedyne lekarstwo
na kiepskie samopoczucie to czas albo strza.
Oczywicie wiedziaem o tym. Nikt nie bdzie czeka z zaoonymi rko
ma na gd narkotyczny, o i le nie siedzi w wizieniu albo jest jako inaczej
odcity od opiatw. Powd, dla ktrego praktycznie nie ma sposobu, eby
przesta bra i samemu wyj z cigu, to fakt, e gd trwa od piciu do
omiu dni . atwo jest wytrzyma dwanacie godzin, dwadziecia cztery
mona, ale pi do omiu dni to zbyt dugo.
Leaem na wskiej drewnianej pryczy, przewracajc si z boku na bok.
Moje ciao byo wrali we, drce, obrzmiae; zmroone opiatami , ulegao
teraz penemu udrki topnieniu. Przewrciem si na brzuch i jedna noga
zsuna mi si z pryczy. Podcignem si do przodu i zaokrglona, wypole
rowana na gadko krawd pryczy przesuna si wzdu mojego krocza.
w liski kontakt spowodowa gwatowny napyw krwi do genitaliw. Przed
oczyma eksplodoway mi i skierki , przez nogi przebieg dreszcz - orgazm
wisielca towarzyszcy przerwaniu rdzenia krgowego.
Drzwi mojej celi otworzy klawisz.
- Lee, przyszed do ciebie adwokat - powiedzia.
Adwokat oglda mnie do dugo, zanim si przedstawi. Polecono go
mojej onie i nigdy dotd go nie widziaem. Klawisz zaprowadzi nas do
duego pomieszczeni a nad aresztem, w ktrym stay awki.
- Widz, e si pan teraz nie bardzo nadaje do rozmowy - zacz adwo
kat. - Do szczegw przejdziemy pniej . Czy pan co podpisywa?
Powiedziaem mu o zeznaniu .
- Chodzio o to, eby zabra panu samochd - stwierdzi. - Jest pan oskaro
ny w Stanowym. Godzin temu rozmawiaem telefonicznie z federalnym pro
kuratorem okrgowym i zapytaem, czy zamierza wzi t spraw. Powiedzia:
,,Absolutnie nie. To jest zwizane z bezprawnym zatrzymaniem i w adnym
wypadku moje biuro nie podejmie w tej sprawie krokw". - Milcza przez
chwil, a potem rzek: - Sdz, e zdoam zabra pana do szpitala na zastrzyk.
Dyurny jest moim dobrym znajomym. Zejd na d i pogadam z nim.
Klawisz zaprowadzi mnie z powrotem do celi. Po paru minutach ponow
nie otworzy drzwi .
- Lee, chcesz jecha do szpitala?
Dwch gliniarzy zawiozo mnie suk do Szpitala Dobroczynnoci . Piel
gniarka w rejestracji chciaa wiedzie, co mi dolega.
1 06

- Wypadek - tumaczyli gliniarze. - Spad z dachu.

Jeden z nich oddali si i wrci z mocno zbudowanym rudawym modym
lekarzem w okularach o zotych oprawkach. Lekarz zada kilka pyta, obej
rza moje przedramiona. Wtedy zjawi si jeszcze jeden lekarz - dugonosy
go o wochatych rkach - i wtrci swoje trzy grosze.
- W kocu, panie doktorze - zwrci si do kolegi - powstaje problem
moralny. Ten czowiek powinien by przewidzie konsekwencje, zanim za
cz bra narkotyki.
- Tak, to jest problem moralny, ale istnieje rwnie problem fizyczny. Ten
czowiek jest chory.
Odwrci si do pielgniarki i zaordynowa p grana morfiny.
Gdy suka podskakiwaa w swej powrotnej drodze do komisariatu, czu
em, jak morfina rozchodzi si po wszystkich moich komrkach. Mj o
dek drgn i wszcz rebeli. Gdy jeste na godzie, strza zawsze porusza
odek. Moje ciao znowu zaczo funkcjonowa normalnie. Byem god
ny i senny.
Nazajutrz okoo jedenastej zjawi si porczyciel, ebym mg podpisa
zobowizanie. Mia ten zabalsamowany wygld wszystkich porczycieli,
jakby pod ich skr wstrzyknito parafin. Mj adwokat Tige koo poudnia
przyby mnie wyrejestrowa. Poczyni ustalenia, bym mg si uda wprost
do szpitala psychiatrycznego na kuracj. Owiadczy, e jest to niezbdne
z prawnego punktu widzenia. Do szpitala jechalimy wraz z dwoma detek
tywami wozem policyjnym. By to element uoonego przez adwokata pla
nu, a detektywi mieli odegra rol wiadkw.
Gdy zatrzymalimy si przed szpitalem, adwokat wycign z kieszeni
kilka banknotw i zwrci si do jednego z gliniarzy.
- Postaw to w moim imieniu na konia, dobra? - powiedzia.
abie oczy gliniarza z oburzenia wylazy na wierzch. Nie uczyni adne
go ruchu, by przyj pienidze.
- Nie zamierzam stawia adnej forsy na konie - odpar.
- No to Mack postawi. - Adwokat rozemia si i rzuci pienidze na
siedzenie wozu.
Ten oczywisty brak taktu w przekupywaniu policjantw w mojej obecno
ci by zamierzony. Gdy go pniej zapytali, co mia na myli , odpar :
- Przecie ten chopak by tak schorowany, e niczego nie zauway.
Wic gdyby tych dwch policjantw powoano na wiadkw, stwierdziliby,
e wydawaem si w bardzo kiepskim stanie. A to wanie byo adwokatowi
1 07

potrzebne - wiadkowie, ktrzy potwierdz, e byem bardzo chory w mo

mencie, gdy podpisywaem zeznanie.
Pielgniarz rozebra mnie, legem na kozetce, oczekujc zastrzyku. Przy
sza moja ona i zakomunikowaa, e kierownictwo nic nie wie o narkoty
kach i punach.
- Kiedy im powiedziaam, e jeste na godzie, zapytali, co ci waciwie
dolega. Odparam, e jeste na godzie i potrzebujesz zastrzyku morfiny.
A oni na to: Och, a mymy myleli , e to tylko kwestia uzalenienia od
marihuany".
- Uzalenienie od marihuany ! - parsknem. - Co to takiego, u diaba?
Dowiedz si, co zamierzaj mi dawa. Potrzebuj kuracji redukcyjnej . Jeli
nie chc jej zastosowa, wypisuj mnie natychmiast.
Wkrtce wrcia i powiedziaa, e skontaktowaa si wreszcie telefonicz
nie z lekarzem, ktry wie, co jest grane. To by znajomy mojego adwokata,
lekarz niezwizany ze szpitalem.
- Chyba by zaskoczony, e niczego nie dostae. Powiedzia, e natych
miast zadzwoni do szpitala i przypilnuje, eby si tob zajto.
Po kilku minutach pojawia si pielgniarka ze strzykawk. Zaaplikowaa
mi demerol. Demerol troch pomaga, ale nawet w czci nie ma takiej sku
tecznoci j ak kodeina, jeli chodzi o zagodzenie godu narkotycznego. Wie
czorem przyszed lekarz i zrobi mi badanie. Z powodu odwodnienia moj a
krew bya mocno zagszczona. Przez czterdzieci osiem godzin bez opia
tw straciem na wadze pi kilo. Pobranie jednej ampuki krwi do bada
zajo lekarzowi dwadziecia minut. Gsta krew bez przerwy zatykaa ig.
O dziewitej wieczorem dostaem nastpny zastrzyk demerolu. Ten strza
nie przynis adnego efektu. Trzecia doba godu narkotycznego jest z zasa
dy naj gorsza, potem gd zaczyna z wolna ustpowa. Na caym ciele czu
em chodne mrowienie, jakby skra przemienia si w ul czy moe jakby
tu pod ni rozpezy si mrwki.
Moliwe jest takie odcicie si od wikszoci blw - przy czym naj
wikszy problem przedstawiaj tu urazy oczu; zbw i genitaliw - e do
wiadcza si ich jako dozna neutralnych. Od cierpie godu narkotycznego
ucieczki, jak si zdaje, nie ma. Gd narkotycny jest odwrotnoci kopa
narkotycznego. Kop narkotyczny jest czym, co musisz mie. puny funk
cjonuj wedug opiatowego czasu i dziki opiatowemu metabolizmowi , po
datne na wpyw opiatowego klimatu. Opiaty grzej ich i zibi. Kop opiato
wy jest yciem na opiatowych warunkach. Ucieczka od godu narkotycznego
jest rwnie niemoliwa, jak uniknicie kopa narkotycznego po strzale.
1 08

Byem zbyt osabiony, eby zwlec si z ka. I nie mogem ulee nieru
chomo. Na godzie wszelka moliwa do pomys1enia aktywno jest tak samo
nieznona, jak bezczynno. Czowiek moe umrze po prostu dlatego, e
nie wytrzymuje we wasnym ciele.
O szstej rano otrzymaem nastpny strza, ktry odrobin poskutkowa.
Jak si pniej dowiedziaem, nie by to demerol. Zdoaem nawet wmusi
w siebie ma grzank i wypi troch kawy.
Gdy pniej tego samego dnia odwiedzia mnie ona, powiedziaa, e
w moim przypadku zastosowano kuracj nowego typu. Rozpoczto j wa
nie porannym zastrzykiem.
- Dostrzegem rnic. Mys1aem, e ten strza to bya M .
- Rozmawiaam telefonicznie z doktorem Moore' em . Twierdzi , e t o ten
cudowny rodek, ktrego dugo szukali, by leczy uzalenionych. Przynosi
ulg objawom towarzyszcym odwykowi, a nie powoduje nowego uzale
nienia. To nie jest wcale narkotyk. Jedna z antyhistamin. Zdaje mi si, e
powiedzia thephorin".
- To by znaczyo, e te objawy s reakcj uczuleniow.
- Tak wanie mwi doktor Moore.
T kuracj zasugerowa znajomy lekarz mojego adwokata. Nie pracowa
w szpitalu i nie by psychiatr. Po dwch dniach byem w stanie zje peny
posiek. Zastrzyk antyhistaminy starcza na trzy do piciu godzin; potem
powraca gd. S trzay czuo si jak opiaty.
Kiedy ju stanem na nogi i zaczem si przechadza, odwiedzi mnie psy
chiatra. By bardzo wysoki. Mia dugie nogi i cikie ciao o ksztacie gruszki,
ustawionej smuklejszym kocem do gry. Mwic, umiecha si, gos mia
piskliwy. Nie by zniewieciay. On po prostu nie mia tego czego, co mczy
zn czyni mczyzn. By to doktor Fredericks, naczelny psychiatra szpitala.
Zadawa takie same pytania, jak wszyscy psychiatrzy:
- Panie Lee, jak si panu zdaje, dlaczego potrzebuje pan narkotykw?
Kiedy syszy si takie pytanie, mona by pewnym, e czowiek, ktry je
zadaje, nie wie nic o heroinie.
- Potrzebuj ich, eby rano wsta z ka, ogoli si i zje niadanie.
- Ale w sensie psychicznym.
Wzruszyem ramionami. Mogem mu spokojnie podpowiedzie diagno
z, eby ju sobie poszed.
- To dobry kop.
Opiaty nie s dobrym kopem". W opiatach istotne dla narkomana jest to,
e powoduj uzalenienie. Nikt nie wie, czym s opiaty, pki nie zazna godu.
1 09

Lekarz skin gow. Osobowo psychopatyczna. Wsta. Nagle przyoblek

twarz w umiech, ktry w zamyle mia by peen zrozumienia i zdolny do
przeamania moich oporw. Umiech si rozszerza, a przerodzi w kocu
w szaleczy grymas. Doktor Fredericks pochyli si, przybliajc swj
umiech do mojej twarzy.
- Czy paskie ycie seksualne jest zadowalajce? - zapyta. - Czy macie
z on zadowalajce stosunki?
- O tak - odparem. - Kiedy nie jestem napany.
Wyprostowa si. Wcale mu si moja odpowied nie spodobaa.
- C, odwiedz pana ponownie.
Zarumieni si i popdzi niezgrabnie ku drzwiom. Rozgryzem go jako
picera, kiedy tylko pojawi si w pokoju - byo jasne, e na uytek wasny
i blinich odgrywa rol faceta, ktry dobrze wie, co robi - ale oczekiwaem
solidniejszego i dokadniejszego kamuflau.
Powiedzia mojej onie, e rokowania s jak najgorsze. Mj stosunek do
narkotykw streszcza si w formuce: No i co z tego?" Naley oczekiwa
nawrotu, nie przestay bowiem dziaa psychiczne determinanty mojego
stanu. Nie zdoa mi pomc, jeli nie wyra chci wsppracy. Uzyskawszy
wspprac, byby zapewne gotw wyuska moj psyche i przemontowa
j w cigu omiu dni .
Inni pacjenci byli kompani nader zgrzebn i aosn. W caym szpitalu
ani jednego puna. Jedynym pacjentem na moim oddziale, ktry w ogle
czu bluesa, by pijak, przywieziony tu ze zaman szczk i kilkoma inny
mi urazami twarzy. Powiedzia mi, e spawiono go we wszystkich szpita
lach publicznych. W Dobroczynnoci powiedziano mu wrcz: Wyno si.
Zachlapae krwi ca podog".
Wic przyjecha do tego szpitala, w ktrym ju kiedy by i gdzie wiedzia
no, e jest w stanie zapaci rachunek.
Pozostali to banda wakoni bez przydziau. Typ szczeglnie ceniony przez
psychiatrw. Typ, na jakim doktor Fredericks moe wywrze wraenie. By
na przykad may blady czowieczek o bezkrwistym, niemal przejrzystym
ciele. Wyglda jak zzibnity wyczerpany pla. Osobnik ten uskara si
na nerwy i caymi dniami przemierza korytarze we wszystkich kierunkach,
powtarzajc: ,,Ach, Boe, Boe, nawet nie czuj si jak czowiek ! " Nie
dysponowa wystarczajcym zasobem energii, aby utrzyma si w kupie;
jego organizm balansowa nieustannie na krawdzi rozpadu na czci pierw
sze.
1 10

Pacjenci w wikszoci byli starzy. Patrzyli na ciebie zdumionym, zawist

nym, tpym wzrokiem konajcej krowy. Kilku zaledwie opuszczao czasem
swe pokoje. Pewien mody schizofrenik mia obie rce skrpowane banda
em, by nie mg napastowa innych pacjentw. Przygnbiajce miejsce
i przygnbiajcy ludzie.
Coraz sabiej odczuwaem zastrzyki i po omiu dniach zaczem ich uni
ka. Kiedy udao mi si wytrwa bez strzau dwadziecia cztery godziny,
uznaem, e czas najwyszy zbiera si std.
Moja ona postanowia porozmawia z doktorem Fredericksem i natkna
si na niego w korytarzu przed jego gabinetem.
Owiadczy, e powinienem pozosta w szpitalu trzy albo cztery dni du
ej.
- Jeszcze tego nie wie - wyzna - e zastrzyki od tej chwili bd wstrzy
mane.
- Ale on ju nie bierze zastrzykw od dwudziestu czterech godzin - po
wiedziaa moja ona.
Doktor Fredericks okropnie poczerwienia na twarzy. Gdy odzyska mow,
rzek :
- Tak czy owak, mog s i pojawi objawy godu.
- Ale po dziesiciu dniach to mao prawdopodobne, prawda?
- Do prawdopodobne - odpar i oddali si, nim zdoaa powiedzie co
wicej .
- D o diabla z nim - powiedziaem onie. - Nie potrzebujemy jego zezna
nia. Tige chce, eby w sprawie mojego stanu zeznawa jego lekarz. Diabli
wiedz, co ten pajac mgby nagada podczas procesu.
Doktor Fredericks musia podpisa moje zwolnienie ze szpitala. Nie opusz
cza swojego gabi netu, wic pielgniarka zaniosa mu dokument do podpi
su. Oczywicie, uzupeni go adnotacj wbrew zaleceniu lekarskiemu".
Bya pita po poudniu, kiedymy opucili szpital i pojechali takswk na
Cana Street. Wszedem do baru i wypiem cztery szklaneczki whisky z wo
d sodow. Czuem si mile podbuzowany; bylem zdrowy.
Gdy otwieraem drzwi swojego mieszkania, miaem uczucie powrotu po
dugiej nieobecnoci . Wracaem do tego punktu w czasie, kiedy to rok temu
pierwszy raz w Nowym Orleanie walnem sobie z Patem.
Po zakoczeniu kuracji przez kilka dni czowiek czuje si, generalnie bio
rc, znakomicie. Mona pi, mona odczuwa prawdziwy gd i przyjem
no, gdy si go zaspokaja, wracaj rwnie z pen moc potrzeby seksualne.
111

Wszystko wyglda inaczej , ostrzej . A potem uchodzi z ciebie powietrze.

Wielkiego wysiku wymaga ubieranie si, wstawanie z krzesa, podnosze
nie widelca do ust. Nic ci si nie chce robi, nie masz ochoty wyj z domu.
Nawet nie masz ochoty na towar. Gd narkotyczny znikn, ale nic si nie
pojawio w jego miejsce. Ten okres trzeba przesiedzie. Albo przepraco
wa. Praca na roli jest najlepsz terapi.
Pat pojawi si natychmiast, gdy usysza, e wyszedem. Czy mam ocho
t przyprawi"? Jeden razik nie zaszkodzi . Moe po dobrej cenie dosta
dziesi albo wicej . Odmwiem. Nie potrzebujesz siy woli, kiedy wysze
de z cigu. Nie masz ochoty na towar.
Poza tym byem oskarony w Stanowym, a stanowe oskarenia za narko
tyki kumuluj si j ak wszystkie inne przestpstwa kryminalne. Podwj ne
oskarenie o narkotyki moe ci uziemi na siedem lat, moe rwnie by
tak, e jedn spraw masz w Stanowym, a drug w Federalnym i kiedy
wychodzisz z pensjonatu stanowego, u drzwi czekaj na ciebie federaln i .
Albo jeli najpierw odwalasz odsiadk federaln, Stan c i wita u drzwi pen
sjonatu federalnego.
Wiedziaem , e wadze stanowe nie ustaj w dziaaniu, eby mi przyoy
z drugiej strony, bo spartaczyy pierwsz robot, uzurpujc sobie uprawnie
nia federalnych i przeszukujc mj dom bez nakazu. Miaem woln rk, by
przedstawi wasn wersj wydarze, skoro nie byo wanego zeznania z mo
im podpisem, ktre by mnie ograniczao. Stan nie mg uwzgldni zezna
nia, ktre podpisaem dla federalnych, nie wywlekajc zarazem mego uka
du z tym artyst od fair play, tustym kapitanem. Gdyby jednak zdoa
sformuowa kolejny zarzut, mieliby mnie na widelcu.
Zazwyczaj pun, wyszedszy z miejsca odosobnienia, natychmiast poszu
kuje kontaktu. Oczekujc po mnie takiego wanie postpowania, wadze
niewtpliwie miay Pata na oku. Wic mu powiedziaem, e nie bior, dop
ki sprawa nie ucichnie. Poyczy ode mnie dwa dolary i wyszed.
Par dni pniej popijaem w rozmaitych barach przy Canal Street. Gdy
pun niebdcy w cigu, upijajc si, przekracza pewien punkt, jego myli
zwracaj si ku opiatom. Wszedem do ubikacji w ktrym barze; na po
jemniku z papierem toaletowym lea portfel. Znajdowaniu pienidzy towa
rzyszy uczucie nierzeczywistoci. Otworzyem portfel, wyjem dwudziestk,
dziesitk i pitk. Postanowiem skorzysta z jakiej innej toalety w jakim
innym barze i wyszedem, pozostawiajc pen szklaneczk martini.
Powdrowaem do Pata.
Pat otworzy drzwi .
1 12

- Cze, stary druhu - powiedzia. - Ciesz si, e ci widz.

Na tapczanie siedzia facet, ktry odwrci twarz ku drzwiom, gdy wkra
czaem do pokoju.
- Cze, Bill - rzek.
Wpatrywaem si we dugie trzy sekundy, nim poznaem, e to Dupre.
Wyglda na starszego i modszego zarazem. Straci jakie dziesi kilo;
martwy wyraz znikn z jego oczu; twarz drgaa mu co jaki czas, niczym
budzca si do ycia w mechanicznych jeszcze wibracjach martwa materi a.
Majc pod dostatkiem opiatw, Dupre wyglda martwo i anonimowo i nie
ma sposobu, eby wyowi go z tumu albo dostrzec z wikszej odlegoci .
Teraz jego wizerunek by jasny i ostry. Gdyby idc szybko zatoczon uli
c, min Duprego, jego portret wryby si w twoj pami, zostaby jej
narzucony - tak jak w triku karcianym, kiedy sztukmistrz raptownie rozka
da karty w wachlarz, mwic: Wybierz jedn, obojtnie ktr", i zarazem
narzuca ci konkretn.
Majc pod dostatkiem opiatw, Dupre by milkliwy. Teraz by rozmowny.
Opowiedzia mi, jak koniec kocw tak gboko zapuci rk do kasy loka
lu, w ktrym pracowa jako krupier, e straci robot. Teraz nie byo go sta
na opiaty. Nie mg nawet uzbiera na paregorik i nembutal, eby wyj
z cigu. Gada, gada i gada.
- Kiedy to dopiero byo ! Przed wojn zna mnie kady glina. Nie raz i nie
dwa siedziao si w Trzecim siedemdziesit dwie godziny. To by wtedy
Pierwszy Komisariat. Wiesz, jak to jest, gdy nie masz dojcia do towaru .
Wszystkimi palcami wskaza swoje genitalia, a potem odwrci do. Bar
dzo wyrazisty gest; jakby podnosi to, o czym chce mwi, i prezentowa
nam na doni.
- Staje ci i spuszczasz si prosto w portki . Nawet nie musi stawa. Pami
tam, ktrego razu siedziaem z Larrym. Znacie tego maolata Larry'ego?
Rozprowadza jaki czas temu. Powiadam: Larry, musisz to dla mnie zro
bi". No wic cign gacie. Kapujecie, musia to dla mnie zrobi.
Pat szuka yy. Z dezaprobat wyd wargi.
- Wy, chopcy, gadacie jak degeneraci .
- Co jest grane, Pat? - zapytaem. - N i e moesz trafi?
- Nie mog. - Zsun opask uciskow na przegub, eby wku si do
yy w doni.
Nieco pniej zatrzymaem si obok kancelarii mojego adwokata, eby
zapyta, czy mog przekroczy granice stanu i pojecha do doliny Rio Grande
w Teksasie, gdzie mam kawaek ziemi.
8 - pun

1 13

- W tym miecie jest pan trefny jak sto diabw - odpar Tige. - Mam
zezwolenie sdziego na paski wyjazd za granic stanu. Moe wic pan
jecha do Teksasu, kiedy pan tylko zapragnie.
- Moe zechc te machn si do Meksyku - powiedziaem. - Wolno
mi?
- O ile wrci pan na rozpraw. Nie ma adnych ogranicze. Jeden z mo
ich klientw pojecha do Wenezueli . Jak si orientuj, wci tam jest. Nie
wrci.
Tige by facetem trudnym do rozgryzienia. Czy mwi mi okrnie, e
bym nie wraca? Czsto gdy jego poczynania wydaway si toporne albo
niespjne, realizowa jaki swj plan. Niektre z tych planw sigay dale
ko w przyszo. Bywao, e bra si do jakiej koncepcji , a przekonawszy
si, e prowadzi donikd, porzuca j. Jak na inteligentnego czowieka, mie
wa zdumiewajco gupie pomysy. Na przykad, gdy mu powiedziaem, e
przez sze miesicy studiowaem w Wiedniu medycyn, oznajmi:
- Znakomicie. Zamy teraz, e powiemy co takiego: majc zaufanie do
wasnej wiedzy medycznej , doszed pan do wniosku, e moe leczy si
sam, i w tym celu - zaaplikowania sobie kuracji - naby pan narkotyki,
ktre znaleziono w paskim mieszkaniu.
Uznaem, e kamstwo jest szyte zbyt grubymi nimi, by ktokolwiek mg
to strawi.
- Nie jest dobrze wyglda n a czowieka zbyt wyksztaconego. Przysigli
nie lubi facetw, ktrzy studiowali w Europie.
- Bez trudu moe pan rozluni krawat i zacz gada z poudniowym
akcentem.
Ju si widziaem, jak robi za przaniaka z udawanym akcentem pou
dniowym. Dwadziecia lat temu poniechaem prb zostani a rwnym cho
pem. Powiedziaem wic, e ten rodzaj zagrywek nie ley w moim stylu,
i Tige ju nigdy wicej nie wrci do tego pomysu.
Prawo karne jest jedn z kilku dziedzin, gdzie klient kupuje czyje szcz
cie. Fartu wikszoci ludzi nie da si po prostu przekaza, ale dobry adwo
kat moe sprzeda swe szczcie klientowi , a im wicej szczcia sprzedaje, tym wicej ma do sprzedan'la.

Kilka dni pniej opuciem Nowy Orlean i pojechaem do doliny Rio Gran
de. Rzeka Rio Grande wpada do Zatoki Meksykaskiej w Brownsvile; doli
na - nawadniany z Rio Grande pas ziemi o dugoci dziewidziesiciu sze
ciu i szerokoci trzydziestu dwu ki lometrw - biegnie od Brownsvile do
1 14

Mission. Zanim rozpoczto irygacj, nie roso tu nic prcz mesquite i kaktu
sw. Teraz jest to jeden z naj yniejszych obszarw uprawnych w Stanach.
Z B rownsville do Mission prowadzi trzypasmowa autostrada, wzdu ktrej
rozsiady si niewielkie miasteczka. W dolinie nie ma duych miast ani wsi .
Cay ten obszar to jedno wielkie przedmiecie, zabudowane byle jakimi
domkami . Dolina jest plaska jak st. Kadego dnia po poudniu zrywa si
suchy gorcy wi atr i wieje a do zachodu soca. Rosn tu jedynie sprowa
dzone z Kalifornii cytrusy i palmy. Dolina to krlestwo cytrusw, gdzie
uprawia si rowe i czerwone grejpfruty, jakich nie sposb wyhodowa
gdziekolwiek indziej, raj dla agentw handlu nieruchomociami , a poza
tym kraina przydronych moteli oraz staruszkw, ktrzy wyczekuj ju tyl
ko na mier. Caa dolina ma w prowizoryczny wygld obozowiska czy
te miejsca, gdzie zorganizowano festyn. Niebawem wszyscy frajerzy wy
mr, a kanciarze przenios si w inne miejsce.
W latach dwudziestych agenci cigali tu cae pocigi zainteresowanych,
pozwalali im zrywa grejpfruty z drzewek i je je do woli. Pono jeden
z tych agentw-pionierw urzdzi due sztuczne jezioro i handlowa dzia
kami pooonymi wzdu brzegw. Jezioro nawodni wasze gaje" - zach
ca . Po sfinalizowaniu ostatniej transakcji znikn wraz z jeziorem, pozosta
wiajc klientw w rodku pustyni .
Jak to uj pewien handlarz ziemi: cytrusy to bezbdny strza dla star
szych osb, ktre po przej ciu na emerytur, chc y na penym luzie.
Waciciel gaju nie robi nic. S towarzyszenie sadownikw troszczy si o gaj ,
sprzedaje owoce i wrcza wacicielowi czek. W gruncie rzeczy jednak
uprawa cytrusw to dla drobnego inwestora biznes bardzo ryzykowny.
W pewnych okresach zysk - szczeglnie z uprawy rowych i czerwonych
grejpfrutw - bywa znaczny, a jednak waciciel maej plantacji nie jest
z reguy w stanie przetrwa lat, kiedy ceny owocw czy te plony s niskie.
Nad dolin Rio Grande zawisa aura nieuchronnej katastrofy. Trzeba si
dorobi, pki mona - zanim szaracza zniszczy plantacj, zanim ulegn
zniesieniu gwarantowane ceny baweny, zanim nadejdzie huragan, powd,
przymrozki, szczeglnie dokuczliwa susza, zanim Stra Graniczna powstrzy
ma dopyw meksykaskich robotnikw. Groba klski, natarczywa i wytr
cajca z rwnowagi jak popoudniowy wiatr, jest - tak samo jak on - stale
obecna. Dolina bya pustyni i stanie si ni znowu. Tymczasem, pki nie
jest za pno, trzeba wyj na swoje.
Starcy, przesiadujcy w biurach handlu nieruchomociami, mawiaj: C,
to nic nowego. Widywaem ju takie rzeczy. Pamitam, w 1928 . . .

"

1 15

Lecz nowy, nieznany dotd czynnik, na podobiestwo powoli rozwijaj

cej si choroby, o ktrej nie sposb powiedzie, kiedy si zacza, odmienia
oswojone oblicze klski.
mier jest nieobecnoci ycia. Wszdzie tam, skd odchodzi ycie - wpro
wadzaj si mier i rozkad. Jakkolwiek nazwiemy to co, czym wszyscy
musimy bez przerwy si krzepi - si ywotn czy zalkami ycia - w doli
nie naley ono do towarw deficytowych. ywno psuje si, zanim czowiek
zdy j donie ze sklepu do domu. Mleko kwanieje, zanim czowiek sko
czy posiek. W tym miejscu na wiat przenika jaka przeciwna yciu sia.
mier unosi si nad dolin niczym niewidzialna mga. Ten obszar posia
da osobliwy magnetyzm dla wszystkiego, co kona. Obumieraj ca komrka
grawituje ku dolinie.
Gary West przyby tu z Minneapolis. Za dwadziecia tysicy dolarw,
jakie zaoszczdzi, prowadzc w latach woj ny ferm mleczn, kupi w Do
linie dom i gaj . Dwa hektary czerwonych grejpfrutw i dom w hiszpaskim
stylu z lat dwudziestych, pooony z drugiej strony Mission, gdzie koczy
si irygacja, a zaczyna pustynia. Tam wanie osiad z matk, on i dwjk
dzieci. Widziao si w jego oczach owo oszoomienie, lk i zazdrosn nie
ch czowieka, ktry wyczuwa w swych komrkach narodziny fatalnego
procesu chorobowego. Wcale wwczas nie by chory, jego komrki jednak
szukay ju mierci i West o tym wiedzia. Pragn sprzeda posiado
i wynie si z doliny.
- Czuj si tu uwiziony - mawia. - Trzeba daleko jecha, eby zostawi
dolin za sob.
Zacz przerzuca si z jednego przedsiwzicia w drugie. Plantacja w Mis
sisipi, uprawa warzyw w Meksyku. Wrci do Minnesoty i kupi udziay
w spce hodowlanej. Wykorzysta na ten cel pienidze, bdce zaliczk za
jego posiado w dolinie. Ale nie mg wytrzyma poza dolin. Miota si
jak zacita ryba, dopki wycieczonego walk z oporem umierajcych ko
mrek dolina nie wyholowaa na brzeg. Przewiczy mnogo najrozmait
szych chorb. Wreszcie infekcja garda spowodowaa zapalenie minia
sercowego. Lea w Szpitalu McAllena, usiujc widzie w sobie czowieka
interesu, ktry czeka z niecie

tj)liwoci, kiedy bdzie mg wyj i wrci

do roboty. Stopniowo jego pomysy staway si coraz bardziej absurdalne.

- Ten facet jest szajbnity - zauway Roy, agent handlu nieruchomocia
mi. - Sam nie wie, czego chce.
Dla Westa jedyn rzeczywistoci bya teraz dolina. Nie mia dokd i.
Inne miejsca istniay tylko w fantazji. Suchajc go, czowiek doznawa
1 16

niesamowitego wraenia, e takie, na przykad, Milwaukee wcale nie ist

nieje. West pozbiera si do kupy i pojecha do Arkansas obada jakie
pastwiska dla owiec po trzydzieci dolarw hektar. Wrci do doliny i za
cz na kredyt stawia dom. Co nawalio mu w nerkach i cay obrzmia od
uryny. Mocz czuo si w jego oddechu i pocie.
- To zatrucie moczowe - oznajmi lekarz, poczuwszy wypeniajcy pokj
odr siukw.
West zacz wi si w konwulsjach i umar. onie pozostawi w spadku
obfit korespondencj pomidzy Milwaukee a dolin; poapanie si w tym
chaosie zajmie jej lata.
Dolina stanowi ciek, do ktrego spyny wszystkie najgorsze cechy
Ameryki . Nigdzie tu nie ma jednej przyzwoitej restauracji i w ogle tutejsze
jedzenie moe by tolerowane tylko przez ludzi cakowicie pozbawionych
zmysu smaku. W dolinie restauracje nie s prowadzone przez kucharzy
i dostawcw ywnoci. Otwiera je zwykle kto, kto uznawszy: ludzie mu
sz je", wysnuwa wniosek: knajpa to dobry biznes". Jego lokal ma wiel
k szyb od frontu - eby potencjalni klienci mogli zaj rze do rodka i chromowane wyposaenie. Menu skada si z lichych amerykaskich da
barowych. Waciciel siaduje w swoim lokalu i z gupaw niechci przy
glda si klientom. Bo w zasadzie wcale nie mia ochoty prowadzi restau
racji . A teraz w dodatku nawet nie ma z tego forsy.
Podczas wojny i kilku powojennych lat wiele osb byskawicznie dorobi
o si fortuny. Kady biznes by dobry, tak samo jak na giedzie w okresie
hossy dobra jest kada akcja. Faceci dochodzili do wniosku, e maj by do
interesw, gdy w istocie po prostu wykorzystali dobr pass. Teraz dolina
ma z pass i mog to wytrzyma jedynie wielcy przedsibiorcy. W dolinie
prawa ekonomii dziaaj cile wedug regu szkolnej algebry, poniewa nie
mci im szykw czynnik ludzki. Bogaci bogac si coraz bardziej , a wszy
scy pozostali schodz na psy. Wielcy Posiadacze nie s ani szczeglnie
bystrzy, ani bezwzgldni, ani operatywni. Nie musz nic mwi czy robi.
Wystarczy, e siedz na tykach, a pienidze spywaj same. Czowiek musi
albo sta si jednym z nich, albo odpa z konkurencj i , zadowalaj c si
kad robot, jak askawie mu zaproponuj. Dla klasy redniej przyszy
cikie dni i tylko jedna osoba na tysic moe wspi si na szczyty. Wielcy
Posiadacze to kasyno, drobni farmerzy za - to gracze. Hazardzista koczy
bez grosza, jeli zbyt dugo gra, farmer natomiast musi albo gra, albo wal
kowerem odda punkty wadzom. Wielcy Posiadacze trzymaj w garci
wszystkie banki w dolinie, kiedy zatem farmer popada w ruin - jego ziemi
1 17

zagarnia ktry z tych bankw. Niebawem Wielcy Posiadacze bd waci

cielami caej doliny.
Dolina przypomi na uczciw gr w koci , w ktrej gracze nie maj do
siy woli, by wpyn na kostk i wobec tego wygrywaj czy te przegrywaj
dziki najczystszemu przypadkowi . Nigdy nie usyszysz, by ktokolwiek po
wiedzia: Musiao si tak sta", a jeli ju kto mwi te sowa, to dotycz
one jedynie mierci . Wydarzenie, ktre musiao si sta", moe by dobre
albo ze, skoro jednak nastpio, czowiek nie jest w stanie go zmieni i po
winien sobie odpuci gorzkie ale. Poniewa w dolinie wszystko z wyjt
kiem mierci dzieje si przypadkowo, mieszkacy tych stron nieustannie
igraj z przeszoci, jak wracajcy pocigiem z wycigw dwudolarowi
zakadowicze: Powinienem by trzyma si tych pidziesiciu hektarw
na dolnym tarasie; powinienem by wzi w dzieraw to pole roponone;
powinienem by zasia bawen zamiast pomidorw". Z doliny rozchodzi si
w wiat guche skomlenie, symfoniczny pomruk banalnego alu i rozpaczy.
Kiedy zjawiem si w dolinie, byem wci zmarnowany po wychodzeniu
z cigu. Nie miaem apetytu ani energii. Chciaem tylko spa i sypiaem
dwanacie do czternastu godzin na dob. Od czasu do czasu kupowaem
dwie uncje paregoriku, wypijaem z dodatkiem dwch nembutali i czuem
si normalnie przez kilka godzin . Kady, kto kupuje PG, jest odnotowany,
a ja nie chciaem podpa w aptekach. PG naley kupowa w rozsdnych
odstpach czasu, bo inaczej aptekarz si domyli. A wtedy albo melduje
glinom, albo podnosi cen.
Wszedem w spk z przyj acielem o nazwisku Evans: kupilimy sprzt
i zatrudnilimy rolnika, eby uprawia bawen. Mielimy szedziesit hek
tarw baweny. Dobra ziemia pod bawen daje bel z czterdziestu arw, co
przy cenie gwarantowanej sto pidziesit dolarw za bel pozwalao nam
liczy na zysk rzdu dwudziestu dwch tysicy. Ca robot wykona pra
cownik, a my z Evansem objedalimy tylko codziennie pola, eby zoba
czy, jak prezentuj si krzewy. Objazd caych naszych woci zaj mowa
okoo godziny, bo pola byy rozrzucone od Ediilgburga po dolny taras, nie
mal nad sam rzek. Te gospodarskie wizyty byy kompletnie pozbawione
sensu, skoro aden z nas nie rriia o bawenie bladego pojcia. Chodzio po
prostu o zabicie czasu do pitej po poudniu, kiedymy przystpowali do
picia.
Popoudniami zbierao si w domu Evansa piciu czy szeciu staych go
ci. Dokadnie o pitej jeden z nich wali w patelni, wrzeszczc : Czas
gorzakowania!", a pozostali zrywali si na nogi jak bokserzy po gongu. Dla
1 18

oszczdnoci sami produkowalimy din z meksykaskiego alkoholu . Mar

tini, przyrzdzone na bazie tego dinu, miay okropny smak, a poza tym
trzeba byo pcha do szklaneczki mas lodu, bo w przeci wnym razie drink
by ciepy, zanim go czowiek donis do ust. Poniewa w upay nie mog
pi nawet doskonaego martini , prokurowaem sobie koktajle z cukrem, li
mon, wod selcersk i odrobin chininy. Nikt w caej dolinie nigdy nie
sysza o toniku.
Przez cae lato panowaa idealna pogoda do uprawy baweny. Upa i su
sza, susza i upa, dzie po dniu. Zaczlimy zbiera po Czwartym Lipca
i zakoczylimy zbiory przed pierwszym wrzenia, ktry stanowi nieprze
kraczalny termin . Wyszlimy kapink na plus. Wysokie koszty operacyjne
i due wydatk na ycie - obliczyem , e nie majc gospodyni ani wozu,
wydawaem siedemset dolarw miesicznie - pochony lwi cz zy
skw. Doszedem do wniosku, e ju najwyszy czas zwin agle z doliny.
Na pocztku padziernika dostaem z biura porczycielskiego list infor
mujcy, e moja sprawa bdzie rozpatrywana za cztery dni . Zadzwoniem
do Tige'a.
- Niech si pan nie przejmuje - powiedzia. - Uzyskam odroczenie.
Kilka dni pniej przyszed list. Tige pisa, e si wystara o trzy tygodnie
odroczenia, ale powtpiewa, czy zdoa duej odwleka rozpraw. Zadzwo
niem do niego ponownie, owiadczajc, e robi wycieczk do Meksyku.
- Znakomicie - odpar . - Niech si pan dobrze bawi przez te trzy tygodnie, a potem wraca na proces.
Spytaem, jakie s szans kolejnego odroczenia.
- Szczerze mwic, niewielkie - odrzek. - Z tym sdzi nic nie mog
zdziaa. Dokuczaj mu wrzody.
Postanowiem poczyni kroki , by pozosta w Meksyku, kiedy ju tam
dotr.
Dotarszy do Mexico City, bezzwocznie zaczem rozglda si za towa
rem . Przynajmniej jednym okiem. Jak ju kiedy mwiem, potrafi wyczu
tereny opiatowe. Pierwszego wieczoru w miecie, idc po ulicy Dolores,
zobaczyem przed lokalem Exquisito Chop Suey grup chiskich punw.
Chi czycy s niezgbieni . Robi interesy tylko z innymi Chiczykami.
Wiedziaem wic, e prba zakupu za porednictwem tych typw bdzie
strat czasu .
Pewnego dnia przemierzajc San Juan Letran, minem kafeteri, ktrej
wejcie zdobiy kolorowe kafelki osadzone w stiuku. Takie same kafelki
1 19

pokryway podog. Kafeteria bya niewtpliwie bli skowschodnia. Gdy j

mijaem, kto zawoa od wejcia. By to osobnik nalecy do typu spotyka
nego wycznie na pograniczu terytorium opiatowego.
Jak okrelone formacje skalne wiod geologa poszukujcego ropy nafto
wej, tak pewne znaki wskazuj punowi blisko towaru. Opiaty znajduje
si czsto w dzielnicach pogranicznych lub te cieszcych si dwuznaczn
opini: jak Wschodnia Czternasta w pobliu Trzeciej w Nowym Jorku , Poy
dras i St. Charles w Nowym Orleanie, San Juan Letran w Mexico City. S tu
sklepy z protezami i perukami, pracownie technikw dentystycznych i pro
ducentw perfum, pomad i olejkw aromatycznych. To punkt, gdzie kon
trowersyjny biznes ociera si o slumsy.
Widuje si niekiedy na tych obszarach pewien typ osb, ktre cho nie
maj nic wsplnego z handlem ani same nie bior, maj jaki zwizek z to
warem. Rdka w twej doni dry, kiedy widzisz kogo takiego. Opiaty s
tu-tu. Taki go pochodzi z B liskiego Wschodu, prawdopodobnie z Egip
tu. Ma duy prosty nos. Jego usta s cienkie i purpurowobkitne, jak ujcie
cewki moczowej , a gadka skra ciasno opina twarz. Jest z reguy tak odra
ajcy, e nie ma ani jednego plugawego czynu albo skonnoci, ktrych by
mu nie mona przypisa. Nosi na sobie znami jakiej nieistniejcej profe
sji , ktrej od dawna nikt nie uprawia. Gdyby opiaty znikny z powierzchni
ziemi, moe wci pozostayby puny wystaj ce na rogach opiatowych dziel
nic, czujce jaki niedosyt, mglisty i natarczywy - wyblake zjawy godu
narkotycznego.
Ten czowiek wic nawiedza miejsca, w ktrych kiedy wykonywa sw
zbdn i absurdaln robot. Ale jest nieporuszony. Z jego czarnych oczu
bije s1epy spokj owadw. Wyglda tak, j akby si wanie pokrzepi mio
dem i syropami Lewantu, ktre wsysa przez rodzaj trbki .
Jaka jest t a jego zapomniana specjalno? Zdecydowanie suebna i zwi
zana z trupami, cho to nie balsamowanie zwok. Moe gromadzi co w swo
im ciele - eliksir niemiertelnoci? - co, co czerpi ze czasem jego pano
wie. Jest wyspecjalizowany jak owad do spenienia niewyobraalnie ohydnej
funkcj i .
Bar Chi mu wyglda z zewntrz jak kada i nna

cantina, jednak p o wejciu

do rodka orientujesz si natychmiast, e jeste w lokalu pedalskim.

Zamwiem przy kontuarze drinka i rozejrzaem si dookoa. Meksyka
skie pdzie trway upozowane przed szaf grajc, a jeden z nich podkrad
si do mnie z wystylizowan gestykulacj tancerza witynnego i poprosi
1 20

o papierosa. Byo co archaicznego w jego wystudiowanych ruchach, jaki

zdeprawowany, zwierzcy wdzik, pikny i odpychajcy zarazem. Wyobra
aem sobie chopca, jak plsa w wietle ognisk obozowych, a dwuznaczne
gesty roztapiaj si w mroku. Sodomia jest rwnie stara jak rd ludzki .
Jeden z pedaw siedzia przy stoliku obok szafy grajcej zupenie nieru
chomo, z wyrazem idiotycznej , bydlcej pogody na obliczu.
Odwrciem si, by dokadniej obejrze sobie chopca, ktry do mnie
podszed. Niezy.

- Por que triste?

(Dlaczego jeste smutny?) - zapytaem. Nieszczeglne

otwarcie, ale nie przyszedem tu na rozmowy.

Chopak umiechn si, odsaniajc przy tym bardzo czerwone dzisa
i rzadkie zby. Wzruszy ramionami i co powiedzia - e wcale nie jest
smutny albo e nie jest specjalnie smutny.
Rozejrzaem si wok.

- Vdmonos a otro fugar (Chodmy gdzie indziej ) - zaproponowaem.

Chopiec skin gow. Przenies1imy si do innej restauracji na tej samej
ulicy. Pod stoem pooy mi do na kolanie. Mj odek cisn dreszcz
podniecenia. Przeknem kaw i czekaem niecierpliwie, a chopak sko
czy swoje piwo i papierosa.
Zna pewien hotel. Przesunem przez okienko pi peso. Stary mczy
zna otworzy nam drzwi pokoju i rzuci na krzeso wystrzpiony rcznik.

- Llevas pistola ?

(Nosisz pistolet?) - zapyta chopak. Dostrzeg moj

spluw.
Przytaknem.
Zoyem spodnie i pooyem je na krzele. Na nich pistolet, ktry przy
kryem koszul i gatkami. Usiadem nagi na krawdzi ka i patrzyem, jak
chopiec si rozbiera. Jak starannie skada swj znoszony niebieski garnitur.
Zdj koszul i powiesi j na oparciu krzesa, na marynarce. Mia gadk
skr koloru miedzi. Wylizgn si z gatek, z umiechem podszed i usiad
obok mnie na ku. Jedn rk przesunem powoli po jego plecach, drug
po uku piersi i paskim brzowym brzuchu. Umiechn si i pooy.
Pniej , dotykajc si pod kocem ramionami, palilimy papierosy. Cho
piec powiedzia, e musi i. Ubralimy si obaj . Zastanawiaem si, czy
liczy na pienidze. Doszedem do wniosku, e nie. Na rogu ulicy poegna
limy si uciskiem doni.
Jaki czas pniej w tym samym barze poznaem chopca o imieniu Angelo.
Widywalimy si z przerwami przez dwa ata. Kiedy braem, nie spotykalimy
121

si caymi miesicami, ale kiedy wychodziem z cigu, zawsze gdzie tam

na siebie wpadalimy. W Meksyku marzenia maj bajeczn moc. Kto, kogo
chcesz uj rze - pojawia si.
Pewnego dnia rozgldaem si za chopcem i zmczony usiadem na ka
miennej awce w Almeda. Przez materia spodni czuem gadki kamie i bl
w ldwiach, przypominajcy lekki , skoncentrowany w jednym miejscu bl
zba. Gdy tak siedziaem, spogldajc na park, dowiadczyem nagle uczu
cia szczcia i spokoju; widziaem si w magicznym zwizku z miastem
i miaem pewno, e dzi wieczorem trafi mi si chopiec. Trafi si.
Angelo mia twarz orientaln, troch japosk, i wraeniu temu przeczya
tylko miedziana skra. Nie by ciot i dawaem mu pienidze; zawsze t
sam sum - dwadziecia peso.
Czasem tyle nie miaem i mwi wtedy:

No importa

(Niewane). Upiera

si, eby posprzta mieszkanie, ilekro spdzi w nim noc.

Spiknwszy si z Angelo, przestaem wraca do Chimu. Obojtne, Mek
syk czy Stany, w barach dla pedziw zaapuj depresj.
Sowo

manana

naley rozumie zaczekaj , a znaki bd sprzyjaj ce".

Jeli ci przypilio, eby kupi towar, i zwracasz si do obcych, zostaniesz

obuskany z forsy i bdziesz prawdopodobnie mie kopoty z wadzami.
Ale jeli poczekasz i naprawd bdziesz pragn towaru - zjawi si.
Bylem w Mexico City ju od kilku miesicy. Pewnego dnia poszedem na
spotkanie z adwokatem, ktremu zleciem zaatwienie dla siebie dokumen
tw staego pobytu. Przed kancelari czeka niechlujny mczyzna w red
nim wieku.
- Jeszcze go nie ma - powiedzia. Spojrzaem na niego.
By punem weteranem, nie miaem cienia wtpliwoci. I wiedziaem, e
on te mnie rozgryz od jednego spojrzenia. pun moe odstawi heroin
na dziesi lat, ale nadal poznasz, e to pun. Pitna heroiny nie da si
zatrze.
Stalimy i gadalimy, dopki nie nadszed adwokat. pun stal tam, eby
sprzeda troch medalikw. Adwokat powiedzia mu, eby przynis ki lka
nacie do jego biura.
Po spotkaniu z adwokatem zaprosiem puna na kolacj i poszlimy do
jednej z knajp San Juan Letran . Na jego prob opowiedziaem mu swoj
histori. Odwin na to klap marynarki i pokaza mi wpit tam szpilk.
- Bior ju od dwudziestu omiu lat - powiedzia. - Chcesz co kupi?

1 22

W Mexico City jest tylko jeden handlarz. Lupita. Siedzi w brany dwa
dziecia lat. Zacza od jednego grama opiatw, by stworzy monopol obej
mujcy swym zasigiem cale Mexico City. Waya sto trzydzieci kilo, za
cza wic bra opiaty, eby schudn , ale zeszczuplaa tylko na twarzy
i wcale jej to nie dodao urody. Mniej wicej co miesic zmienia kochan
kw, nowego obsypuje garniturami, koszulami i zegarkami , a kiedy ma do
- daje mu kopniaka.
Lupita opaca policj, by mc prowadzi swj interes rwnie otwarcie,
jak sklep spoywczy. Nie musi obawia si kabli , bo kady funkcjonariusz
wie, e Lupita rozprowadza towar. W szklankach z alkoholem przechowuje
sprzt, puny wic mog narba si na miejscu. Ilekro wadza potrzebuje
forsy na szybkie piwo, wdruje pod lokal Lupity i czeka na wychodzcych,
z ktrych kady teoretycznie moe mie przy sobie dziak. Za dziesi
peso wadza puszcza klienta, za dwadziecia - zwraca mu towar. Od czasu
do czasu jaki niedoinformowany obywatel zaczyna rozprowadza lepszy
towar za mniejsze pienidze, ale nie trwa to dugo. Lupita ma stale aktualn
propozycj: dziesi darmowych dziaek dla kadego, kto jej powie o in
nym detalicie w okolicy. Potem Lupita dzwoni do ktrego ze swych przy
jaci w wydziale narkotykw i go zostaje zapudowany.
Na boku Lupita zajmuj e si paserstwem. Dowiaduje si przez swoje kon
takty, kto mia dobre trafienie. Jeli nie kupi towaru od zodzieja na was
nych warunkach, daje cynk wadzom. Lupita wie o wszystkim, co si dzieje
w dolnych strefach wiata przestpczego Mexico City. Krluje tam jak az
tecka boginka i rozdaje dziaki.
Sprzedaje swj towar w papierkach. Pono jest to heroina, ale tak na
prawd - pantopon przemieszany z cukrem pudrem i j aki m wistwem,
ktre przypomina piasek i po ugotowaniu pozostaje na yeczce.
Zaczem kupowa papierki Lupity za porednictwem Ike'a, tego starego
puna, ktrego poznaem w kancelarii adwokata. Nie braem wwczas od
trzech miesicy. Powrt zaj mi trzy dni.
N arkoman moe przez dziesi lat trzyma si z dala od opiatw, ale
w nowy cig wpada po okresie krtszym ni tydzie, podczas gdy kto, kto
nigdy nie by uzaleniony, potrzebuje na to dwch strzaw dziennie przez
dwa miesice. Dopiero po codziennym braniu zastrzykw przez cztery mie
sice dostrzegem u siebie objawy godu. Mona wyliczy objawy godu
narkotycznego, ale jest to uczucie do adnego innego niepodobne i nie da
si go uj w sowa. Nie dowiadczyem go w peni przed swoim drugim
cigiem.
1 23

Dlaczego narkoman, nawet przez cae lata zachowujcy abstynencj, wpada

w cig o tyle szybciej ni opiatowy prawiczek? Nie zgadzam si z teori, e
opiaty przez cay czas czaj si gdzie w organizmie - a miejscem szczegl
nie podejrzanym ma by rdze krgowy - i neguj wszelkie wyjanienia
typu psychologicznego. Sdz, e branie opiatw powoduje trwae zmiany
na poziomie komrkowym. Raz zostajc punem, bdziesz nim zawsze.
Moesz przesta bra, ale po pierwszym cigu jeste zniewolony.
Kiedy moja ona spostrzega, e znowu wpadam w cig, uczynia co,
czego nie robia nigdy dotd. Dwa dni po skontaktowaniu si ze Starym
Ikiem gotowaem strza. Moja ona zapaa yeczk i cisna towar na pod
og. Spoliczkowaem j, ona za z paczem rzucia si na ko, a potem
powiedziaa:
- Czy naprawd nie chcesz niczego robi? Wiesz, jak ci mczy nuda,
kiedy jeste w cigu. To tak, jakby wygasy wszystkie wiata. Och, dobrze,
rb sobie, co chcesz. Na pewno co sobie skitrale.
Co sobie skitraem.
Papierki Lupity kosztoway pitnacie peso sztuka - jakie dwa dolary.
Miay poow tej mocy co dwudolarowa kapsuka ze Stanw. W umiarko
wanym cigu potrzebowae dwch, eby stan na nogi, ale powiadam :
stan na nogi. eby si solidnie narba, potrzeba byo czterech. Bya to
oburzaj ca cena, jeli si wemie pod uwag fakt, e Meksyk jest zasadni
czo taszy. Liczyem na opiaty po cenach okazyjnych. I oto ugrzzem,
pacc wysze ceny za towar niszego gatunku.
- Ceni wysoko - powiedzia mi Ike - bo musi opaca wadz.
- A co z receptami ? - spytaem.
Odpar, e wikszo apiduchw moe przepisywa tylko M w roztwo
rze w iloci nie wikszej ni pitnacie centygramw - plus minus dwa i p
grana - na jedn. Wykombinowaem, e to wypadnie o wiele taniej ni
Lupita, zaczlimy wic uderza do apiduchw. Zlokalizowalimy kilku,
ktrzy wypisz recept za pi peso, i kilku nastpnych, ktrzy j zrealizu
j.
Jedna recepta wystarczy na dzie, jeli nie jeste przymul . Problem pole
ga na tym, e atwiej recept dsta, ni j zrealizowa, a nawet gdy znaj
dziesz aptek gotow zrealizowa recept, masz pidziesit procent szans,
e aptekarz zatrzyma sobie cae opiaty, a wcinie ci wod destylowan.
Albo e nie majc M, wrzuci do fiolki pierwsze, co mu podleci pod rk.
Otrzymywaem buteleczki wypenione nierozpuszczalnym proszkiem. By
bym si zabi , prbujc strzela to wistwo.
1 24

apiduchy meksykaskie nie s podobne do swych amerykaskich ko

legw. Nigdy nie odgrywaj przed tob numeru z etyk zawodow. api
duch, ktry przepisuje, przepisze bez wysuchiwania twojej hi storyjki .
W Mexico City jest tyu lekarzy, e wielu z nich ledwie wie koniec
z kocem. Znaem apiduchw, ktrzy by umarli z godu, gdyby nie re
cepty na morfin. Nie mieli ani jednego pacjenta, o ile pacjentami nie
nazwie si punw.
Utrzymywaem I ke ' a tak samo jak siebie i szo to w powane pienidze.
Zapytaem go, na jaki zysk mona liczy w Meksyku z rozprowadzania.
Odpar, e to zupenie niemoliwe.
- Nie pocigniesz tygodnia. Jasne, moesz mie mnstwo klientw, kt
rzy ci zapac po pitnacie peso za dziak takiej dobrej M, jak dostajemy
na recepty, ale niech si ktry obudzi na godzie, to poleci do Lupity i wsy
pie ci za kilka papierkw. Albo niech go chapsnie wadza, natychmiast
zacznie gada. Niektrych nawet nie trzeba prosi. Tu mwi z mety: Wy
pucie mnie, to wam powiem o jednym, co rozprowadza towar". Wic
wadze puszczaj go po zakup ze znaczon fors i koniec. Jeste upieprzo
ny. Osiem lat za sprzeda i adnych kaucji. Przya czasem do mnie z gad
k: Ike, wiemy, e dostajesz towar na recepty. Tu masz pidziesit peso.
Zaatw mi jedn recept". Czasem przynosz dobre zegarki albo garnitury.
Mwi im, e wypadem z gry. Jasne, mgbym trzaska dwiecie peso
dziennie, ale bym nie pocign tygodnia.
- A nie mgby znale jakich piciu, szeciu dobrych klientw?
- Znam kadego puna w Mexico City. I adnemu bym nie zaufa. adnemu.
Z pocztku realizowalimy recepty bez wikszych kopotw, ale po kilku
tygodniach apteki zaczy si wycofywa. Wygldao na to, e bdziemy
musieli wrci pod skrzyda Lupity. Raz czy dwa razy obudzilimy si z r
k w nocniku i musielimy kupowa od handlarzy. S trzelanie przyzwoitej
M z apteki zaostrzyo nasze apetyty i eby je zaspokoi, potrzebowalimy
dwch pitnastopesowych dziaek Lupity. A na jeden strza za trzydzieci
peso nie mogem sobie pozwoli. Musiaem albo zacz si ogranicza,
albo znale inne rdo dostaw.
Wtedy jeden z przepisujcych lekarzy zasugerowa Ike'owi, by wystpi
o zezwolenie rzdowe. Ike mi wyjani, e rzd meksykaski wydaje punom
zezwolenia uprawniaj ce do nabycia miesicznie okrelonej iloci morfiny
po cenach hurtowych. Lekarz obieca napisa mu podanie za sto peso.
- Zasuwaj i wystpuj - powiedziaem i daem mu pienidze.
1 25

Nie liczyem, e ten numer przejdzie, ale przeszed. Po dziesiciu dniach

Ike mia zezwolenie rzdowe na zakup pitnastu gramw morfiny miesicz
nie. Zezwolenie musiao uzyska podpis jego lekarza i jakiego dyrektora
z Ministerstwa Zdrowia. Potem mona je byo zrealizowa w aptece.
Cena wynosia jakie dwa dolary za gram. Pamitam, jak dokona zakupu
pierwszy raz. Cae pudo szecianikw z morfin. Sen puna. Nigdy dotd
nie widziaem tak wiele morfiny naraz. Wyoyem pienidze i podzielili
my towar. Siedem gramw miesicznie oznaczao dla mnie trzy grany dzien
nie. Wicej ni kiedykolwiek miaem w Stanach.
I to za trzydzieci dolarw miesicznie wobec trzystu w kraju.
W owym czasie nie zawieraem znajomoci z innymi punami w Mexico
City. Wikszo z nich zarabia na towar kradzie. Wszyscy s trefni. Wszy
scy kapuj. adnemu nie mona zaufa na jeden papierek. Kontakty z tymi
typami nie mog przynie nic dobrego.
Ike nie krad. y ze sprzeday bransolet i medali, ktre wyglday jak
srebrne. Musia wia przed klientami, bo faszywe srebro czerniao w kilka
godzin. Raz czy dwa razy zosta aresztowany i oskarony o oszustwo, ale
go wykupiem. Powiedziaem, eby znalaz sobie jaki zupenie legalny pro
ceder, zacz wic handlowa krucyfiksami.
W Stanach by zodziejem sklepowym i utrzymywa, e w Chicago trafia
po par setek dziennie, posugujc si walizk o dnie umocowanym na spry
nach, do ktrej wciska ubrania. Caa forsa sza na kok i M .
Ale w Meksyku Ike nie krad . Mwi, e nawet najlepsi zodzieje spdza
j tu p ycia w kiblu. W Meksyku zodziei recydywistw posya si bez
sdu do kolonii karnej Tres M arias. Nie ma tu - jak w Stanach - redniej
klasy eleganckich, dobrze ustawionych zodziei. S albo wielcy kombinato
rzy z powizaniami politycznymi, albo nieszcznicy przepdzajcy poo
w swoich dni w wizieniu. Ci wielcy to z reguy komendanci policji albo
inni urzdnicy wysokiego szczebla. Taki by ukad w Meksyku i Ike nie
mia odpowiednich kontaktw, eby mc uprawia swoj profesj.

Jedynym punem, ktrego wi ywaem od czasu do czasu , by ciemnosk

ry Jukataczyk, zwany przez lke'a Czarnym Skurwielem. Czamy Skurwiel
robi w krucyfiksach. By fanatycznie religijny i corocznie udawa si na
pielgrzymk do Chalma, ostatnie p kilometra skalistej drogi pokonujc na
kolanach, podtrzymywany przez dwch ludzi . To go ustawiao na rok.
Najwitsza Panienka z Chalma jest chyba patronk punw i drobnych
zodziejaszkw, bo w doroczn pielgrzymk wyruszali wszyscy klienci Lu1 26

pity. Czamy Skurwiel wynajmowa kram przy kociele i rozprowadza pa

pierki o bezczelnie wysokiej zawartoci cukru pudru.
Widywaem wic od czasu do czasu Czarnego Skurwiela i wiele o nim
syszaem od Ike'a. Ike nienawidzi Czarnego Skurwiela tak, jak tylko jeden
pun moe nienawidzi drugiego.
- T aptek spali Czamy Skurwiel. Poszed tam i powiedzia, e to ja go
posaem. Teraz aptekarz nie chce realizowa adnych recept.
yem z miesica na miesic. Zwykle pod koniec miesica stalimy kru
cho z towarem i trzeba byo wykupi kilka recept.
Wyprztykany z opiatw, zawsze czuj si niepewnie - odzyskiwaem
rwnowag ducha dopiero wtedy, kiedy ju skitraem swoje siedem gra
mw.
Raz Ike trafi do miejskiego wizienia, zwanego tu Carmen, na pitnacie
dni za wczgostwo. Nie miaem na kaucj i odwiedziem go dopiero po
trzech dniach. Jego ciao skurczyo si, pod skr twarzy sterczay koci,
a oczy promienioway blem. Miaem w ustach zawinity w celofan kawa
eczek opium. Wypluem go na powk pomaraczy i podaem Ike' owi. Po
dwudziestu minutach by ju narbany.
Rozejrzaem si dokoa. Rwnie wyrainie, jak kompania pedziw, popi
skujcych i robicych wygibasy w jednym z ktw dziedzica, rzucaa si
w oczy grupka punw. puny te trzymay si razem, wymieniajc bez
koca swoje puskie gesty. W przd i w ty, rami koyszce si w okciu
z doni ustawion wierzchem do gry, gest oddzielnoci i szczeglnej wspl
noty, jak bezwadny nadgarstek pedaa.
Wszystkie puny nosz kapelusze, jeli tylko je maj. Wszystkie wygl
daj podobnie, jak gdyby za spraw kostiumw identycznych w pewnym
osobliwym, wymykajcym si klasyfikacji szczegle. Opiaty wycisny na
nich niezatarte pitno.
Ike powiedzia mi, e winiowie czsto kradn spodnie nowo przyby
ym.
- Takich parszywych tu trzymaj facetw.
Dostrzegem kilku mczyzn ubranych w same gacie.

Commandante wy

apuje ony i krewnych, przynoszcych towar winiom , i wyciska z nich

wszystko, co przy sobie maj, do ostatniego grosza.
Przyapa kiedy kobiet, ktra przyniosa swojemu mowi dziak, po
niewa j ednak miaa tylko pi peso, zabra jej sukienk i sprzeda za
pitnacie. Kobieta wrcia do domu zawinita w stare sparszywiae prze
cierado.
1 27

Wizienie roio si od kabli . Ike lka si zatrzyma to opium, ktre mu

przyniosem, przekonany, e inni winiowie albo je zabior, albo donios

commandante.
Zaczem przesiadywa w domu, strzelajc trzy albo cztery razy dzien
nie. eby mie cokolwiek do roboty, zapisaem si na uniwersytet. Studenci
wywarli na mnie wraenie towarzystwa do aosnego, ale w kocu nie
przygldaem si im zbyt dokadnie.
Gdy spogldasz wstecz na rok w cigu, wydaje ci si, e czas sta w miej
scu. Wyrniaj s i tylko okresy godu. Pamitasz kilka pierwszych strza
w cigu i strzay bezporednio po prawdziwym godzie.
(Nawet w Meksyku bywaj dni , kiedy wszystko idzie jak z kamienia.
Apteka zamknita, twj czowiek ma wolny dzie albo apiduch wyjecha
z miasta na jak fiest i nie moesz zdoby towaru) .
N i e liczc samej heroiny, to, czego dowiadczasz podczas trwania naogu,
jest paskie, nieomal dwuwymiarowe. Mona sobie przypomnie, co si
dziao, jeli podejmiesz ten trud, ale wspomnienia z okresu naogu nie po
wracaj spontanicznie - z wyjtkiem przerw w chorobie.
Koniec miesica. Byem spukany z opiatw i na godzie. Czekaem na
pojawienie si Starego Ike'a z recept na morfin. pun poow ycia sp
dza na czekaniu. W domu by ze mn kot, ktrego ywilimy, szpetny bury
kot. Podniosem go, usadziem na kolanach i gaskaem. Gdy sprbowa
zeskoczy, wzmocniem chwyt. Kot zacz si wyrywa i miaucze.
Pochyliem twarz, by dotkn nosem chodnych nozdrzy zwierzaka, i kot
drapn mnie w policzek. Byo to drapnicie na p gwizdka, nawet nie
dotaro do celu, ale dopenio miary. Trzymajc kota na odlego ramienia,
woln rk waliem go po bie. Wydziera si, drapa, a potem j obszczy
wa mi cae spodnie. Podrapany do krwi , tukem dalej . Wyrwa mi si
jako i pobieg do szafy; syszaem, jak jczy i piszczy ze strachu.
- Wykocz skurwysyna - powiedziaem, biorc cik drewnian lask.
Z twarzy spywa mi pot, dygotaem z podniecenia. Oblizujc usta, ruszy
em w stron szafy, gotw zablokowa wszelk prb ucieczki.

Ale w tym momencie zaint rweniowaa moja kobieta, wic odoyem

lask. Kot wyskoczy z szafy i uciek.
Moja kobieta popatrzya na mnie z umiechem.
- Nie wstyd ci za siebie? Czasem nie wiem. Czasem, po prostu, nie wiem.
- powiedziaa, potrzsajc gow.

1 28

Ike przynosi mi kokain, ilekro udawao mu si j zdoby. O kokain

w Meksyku nie jest atwo. Nigdy przedtem nie uywaem dobrej koki. Koka
to kop w najczystszej postaci, natychmiastowy, ale mechaniczny haj , ktry
odchodzi, ledwie go czowiek zdoa poczu. Haj nieporwnywalny z ni
czym, tyle e trwajcy gra dziesi minut. Kiedy upyn, potrzebujesz na
stpnego strzau. Strzelajc kok, strzelasz take M, eby okiezna kok
i zagodzi efekt. Koka bez M wprawia w podenerwowanie, no i M jest
antidotum na przedawkowanie. Z kok nie mona pj na cao, nie ist
nieje tu szeroki margines pomidzy dawk nieszkodliw a przedawkowa
niem. Kilka razy strzeliem za duo i wtedy czerniao mi w oczach, a serce
zaczynao wywija kozioki. Na szczcie zawsze miaem pod rk M i strza
byskawicznie stawia mnie na nogi.
Opiaty s biologiczn koniecznoci, kiedy masz nag, te niewidzialne usta.
Po opiatowym strzale czowiek doznaje uczucia sytoci, jakby zjad obfity
posiek. Kiedy jednak uywa koki , pragnie nastpnego strzau, ledwie zaczn
zanika efekty poprzedniego. Jeli masz w domu kok, nie pjdziesz do kina,
nie pjdziesz nigdzie, dopki pozostanie ci jej cho szczypta. Jeden strza do
maga si nastpnego, by zatrzyma haj. Wystarczy jednak, e koka znika z ustro
ju, a zapominasz o niej w kamie. Koka nie wywouje uzalenienia.
Opiaty neutralizuj seks. Impuls do nieerotycznych kontaktw towarzy
skich ma to samo rdo co popd seksualny, kiedy wic jestem w cigu, nie
szukam towarzystwa. Jesli kto chce pogada - w porzdku, ale nic mnie
nie pcha do zawierania znajomoci. Gdy jednak wychodz z cigu, czsto
miewam okresy nieopanowanej towarzyskoci i gadam do kadego, kto
tylko chce sucha.
Towar zabiera wszystko, a w zamian nie daje nic prcz obrony przed
godem. Od czasu do czasu spogldam trzewo na i nteres, w ktry si wa
dowaem, i ordynuj sobie kuracj. Gdy masz pod dostatkiem opiatw, wyj
cie z cigu wydaje si atwe. Mwisz sobie: Strzelanie ju mnie wcale nie
hajcuje. Bez problemu mog to rzuci". Ale pojawia si ssawa i sprawy
zaczynaj wyglda inaczej .
Podczas plus minus rocznego ci gu w Meksyku zaczynaem kuracj pi
razy. Prbowaem ogranicza strzay, prbowaem kuracji chiskiej, roz
tworu opiatw i lekarstwa Wampoe' a. Za kadym razem, gdy bierzesz tro
ch roztworu opiatw, dodajesz rwn miark lekarstwa Wampoe'a. W cigu
dziesiciu dni zaczynasz pi czysty tonik Wampole' a, a redukcja jest tak
powolna, e a niezauwaalna.
9 pun

1 29

To jest teoria chiskiej kuracj i . Najczciej zdarza si, co nastpuje: za

czynasz bra troszk wicej roztworu opiatw, ni powala ci na to twj
harmonogram, a to znaczy, e dokadasz wicej Wampole'a i szybciej roz
cieczasz opiaty. Po ki lku dniach nie wiesz, ile tego jest, i bierzesz wszyst
ko, dla pewnoci . Koczysz wic z gorszym naogiem, ni miae przed
rozpoczciem chiskiej kuracj i .
Nag zjadania jest najgorszym, jaki mona zapa. Wicej czasu zajmuje
odej cie od niego ni w przypadku zrywania z naogiem wstrzykiwania,
a zesp abstynencyjny ma znacznie powaniejszy przebieg. Praktycznie,
nierzadko zdarza si, e pun z naogiem zjadania umiera, jesli w wizieniu
odstawi si go od towaru . pun z naogiem zjadania, jeli go odci, cierpi
na nieznone skurcze odka. Te objawy utrzymuj si do trzech tygodni
w porwnaniu z omioma dniami przy naogu wstrzykiwania.
Kiedy odoysz strzykawk, pogarsza ci si a do trzeciego dnia i wtedy
mylisz, e to jest wanie to: nie mgby si czu gorzej . Ale na czwarty
dzie jest gorzej . Po czwartym dniu odczuwasz radykaln ulg. A na szsty
dzie pozostaje tylko blady cie choroby opiatowej .
Ale przy naogu zjadania czeka ci co najmniej dziesi dni potwornych
cierpie. Tote gdy zaczynasz kuracj opiatow, musisz uwaa, eby nie
naby naogu zjadania. Jeli nie potrafisz trzyma si harmonogramu, lepiej
wr do strzykawki.
Po fi asku chiskim sporzdziem troch papierkw; daem onie z pole
ceniem, eby je ukrya i wydzielaa wedug harmonogramu . Powiedziaem
lke 'owi, eby pomg mi z papierkami, ale mia chaotyczny umys, a jego
harmonogram by przeciony na samym pocztku i koczy si nagle, bez
redukcj i . Wic przygotowaem wasny harmonogram. Przez jaki czas sto
sowaem si do niego, ale nie miaem do tego przekonania. B raem na boku
towar od Ike' a, szukajc argumentw na usprawiedliwienie kadego strzau
ekstra.
Wiedziaem, e nie chc ju bra, i gdybym tylko mg podj jedn osta
teczn decyzj, zerwabym z opiatami raz na zawsze. Ale gdy przychodzio
do wcielenia postanowie w ycie, nie znajdowaem w sobie do siy. Do
znawaem okropnego poczucia bezsilnoci widzc, jak ami kady ustalo
ny przez siebie harmonogram , zupenie - zdawaoby si - nie panujc nad
wasnymi uczynkami.
Pewnego kwietniowego poranka, obudziwszy si na lekkim godzie, spoj
rzaem n a cienie wdruj ce p o gipsowym suficie i przypomniaem sobie
1 30

dawne, dawne czasy, kiedy lec obok matki , obserwowaem wiata z uli
cy przesuwajce si po suficie i spywaj ce ze cian. Doznaem przypywu
silnej nostalgii za pogwizdywaniem pocigw, za dochodzc z ulic miasta
muzyk pianin, za zapachem dymu palonych lici.
Umiarkowanie silny gd narkotyczny zawsze przywodzi mi na myl magi
dziecistwa. To si zawsze sprawdza, pomylaem. Zupenie jak strza. Cie
kawe, czy inne puny te si zaapuj na ten cudowny rodzaj towaru.
Poszedem do azienki na strza. Dugo trwao, nim trafiem w y. Iga
dwukrotnie si zapchaa. Krew spywaa mi po ramieniu. Opiaty rozchodzi
y si po mym ciele, zastrzyk mierci . Sen ulecia. Popatrzyem na krew
spywaj c z okcia ku nadgarstkowi. Niespodziewanie zaczem si lito
wa nad mymi zgwaconymi yami i tkankami . Delikatnie wytarem krew
z ramienia.
- Zamierzam z tym zerwa - powiedziaem na gos.
Sporzdziem roztwr opium i kazaem Ike'owi nie pokazywa si przez
kilka dni.
- Mam nadziej, e ci si uda, may - odpar. - Mam nadziej, e to
rzucisz. Niech mnie parali trzanie, jeli tak nie myl.
W cigu czterdziestu omiu godzin wyczerpay si wszelkie pozostaoci
morfiny w moim organizmie. Roztwr ledwie zaagodzi gd. Wypiem
wszystek, poknem dwa nembutale i spaem kilka godzin . Gdy si obudzi
em, moje ciuchy byy przepocone na wylot. Oczy miaem obolae i zaza
wione, dokuczliwie podranione byo rwnie cae ciao. Przewracaem si
w ku, wyginajc grzbiet w uk, prc nogi i ramiona. Podcignem
kolana do gry, zaciskaj c donie midzy udami. Nacisk doni na genitalia
wyzwoli byskawiczny orgazm godu narkotycznego. Wstaem z ka
i zmieniem bielizn.
W butelce pozostaa jeszcze szczypta roztworu opium. Wypiem j, wy
szedem z domu i kupiem cztery fiolki tabletek kodeiny. Gdy je wziem,
popijajc gorc herbat, poczuem si odrobin lepiej .
- Prbujesz t o zrobi z a szybko - stwierdzi Ike. - J a ci przygotuj roztwr.

Syszaem, jak nuci w kuchni :

- dziebko cynamonu na wypadek, gdyby zacz rzyga . . . odrobin sza

wii na sraczk . . . par goidzikw, eby oczyci krew . . .
Nigdy nie miaem w ustach czego rwnie obrzydliwego, ale mikstura
uczynia gd moliwym do zniesienia i cay czas byem na lekkim haju. To
nie by haj spowodowany przez opium; tonizowao mnie samo wychodzenie
131

z cigu. Opiaty to przeszczep mierci, ktry utrzymuje organizm w stanie

alannowym. Gdy si przestaje bra, reakcje typu alarmowego wci trwaj.
Zmysy wyostrzaj si, narkoman jest a krpujco wiadom swoich proce
sw wewntrznych, perystaltyka jelit i wyprnienia maj przebieg niekon
trolowany. Bez wzgldu na swj wiek, wychodzcy z cigu narkoman jest
podatny na typowo dziecice lub modziecze reakcje emocjonalne.
Mniej wicej trzeciego dnia stosowania mikstury Ike ' a zaczem pi. Do
tychczas nigdy nie mogem pi, kiedy bylem w cigu lub na godzie, ale
doustne branie opium jest czym innym ni wstrzykiwanie morfiny czy
heroiny. Opium moesz miesza z gorzak.
Zrazu zaczynaem pi okoo pitej po poudniu. Po tygodniu o smej rano.
Pijany przez cay dzie i ca noc, rwnie rankiem budziem si pijany.
Kadego ranka pochaniaem niadanie zoone z benzedryny, sanicyny,
kawaka opium, czarnej kawy i lufy tequili. Potem wracaem do ka
i prbowaem zrekonstruowa przebieg minionej doby. Czsto film ury
wa mi si ju koo poudnia. Czasami budzisz si ze snu i mylisz: Dziki
Bogu, e nie zrobiem tego naprawd ! ; odtwarzajc przebieg przerwy w y
ciorysie, mylisz natomiast: Boe, czy ja to naprawd zrobi em? Granica
midzy sowem a myl jest nieostra. Powiedziae to, czy tylko sobie
pomylae?
pun zazwyczaj nie odstawia towaru z wasnego wyboru. Do tej pory
nigdy nie odstawiaem, dopki nie mogem liczy na towar w jakiejkolwiek
fonnie, gdybym mia rzuci rcznik na ring. Nikt nie potrafi szybciej sto
czy si po rwni pochyej jak pun, ktry sam si zaleczy.
Po dziesiciu dniach kuracji wygldaem okropnie. Moje ciuchy byy po
plamione i sztywne od alkoholu, ktry na siebie wylaem. Przestaem si
kpa. Schudem, trzsy mi si donie i wszystko leciao z rk, przewraca
em krzesa, padaem. Wydawao mi si jednak, e mam niespoyt energi
i mocniejsz ni kiedykolwiek przedtem gow do picia. Emanowaem uczu
ciowoci. Staem si nieopanowanie towarzyski i zalewaem potokiem sw
kadego, kogo udao mi si przygwodzi. Zmuszaem do niesmacznie in
tymnej konfidencji ludzi zupenie sobie obcych. Kilkakro zoyem skraj
nie niewybredne propozycje seksualne facetom, ktrzy w aden sposb nie
dali pozna, e mog by nimi zainteresowan i .
Przez par dni Ike orbitowa w pobli u .
- Rad jestem, widzc, e z tego wychodzisz, B i l l . Niech mnie parali
trzanie, jeli tak nie myl. Ale jakby mia ssaw i zacz pawiowa, masz
tu pi centygramw M.
1 32

Ike surowo ocenia moje picie.

- Chlejesz, Bill. Chlejesz i zaczynasz wirowa. Okropnie wygldasz na
twarzy. Zamiast si tak zapija, lepiej by wrci do towaru .
Bylem w taniej knajpce nieopodal ulicy Dolores. Pilem wwczas od jakich
dwch tygodni. Siedziaem przy stoliku z trzema Meksykanami, cignlimy
tequil. Meksykanie byli zupenie przyzwoicie ubrani . Jeden z nich mwi po
angielsku. Mocno zbudowany Meksykanin w rednim wieku, o szczuplej
agodnej twarzy, gra na gitarze i piewa piosenki. Siedzia na krzele przy
kocu baru. Byem rad, e jego piew uniemoliwia rozmow.
Wkroczyo piciu gliniarzy. Pomylaem, e mog mnie przeszuka. Wy
cignwszy zza paska spluw w kaburze, upuciem j pod st, a potem
uczyniem to samo z kawakiem opium , skitranym w pudelku papierosw.
Gliniarze wypili po szybkim piwie i wyszli.
Signwszy pod st, znalazem kabur, ale spluwa znikna.
Siedziaem w innym barze z tym Meksykaninem, ktry mwi po angiel
sku. Pieniarz i dwaj pozostali gdzie zniknli. Lokal kpa si w mdej
tej powiacie. Nad mahoniowym szynkwasem wisia zapleniay z wy
gldu byczy eb. ciany zdobiy zdjcia torreadorw, niektre z autografa
mi . Na wahadowych drzwiach z mlecznego szka wypisano sowo

ON.

SALO

Zorientowaem si, e na okrgo je odczytuj.

Miaem uczucie, jakbym wszed w rodek rozmowy.

Wnioskowaem z wyrazu twarzy mojego kompana, e urwaem zdanie,
ale nie miaem pojcia ani co ju powiedziaem, ani co zamierzam powie
dzie dalej , ani czego w ogle dotyczy dyskusja. Pomylaem sobie, e
prawdopodobnie spluwy.
- Chyba bd prbowa j odkupi.
Zauwayem, e facet obraca w palcach kawaek opium.
- Wic twoim zdaniem wygldam na puna? - zapyta.
Spojrzaem na niego. Mia chud twarz o wystajcych kociach policzko
wych, oczy szarobrzowego koloru, jaki widuje si niekiedy u Metysw.
By w lekkim szarym garniturze i krawacie. Kciki wskich ust opaday
w d. Ust puna, jasne. B ywaj ludzie, ktrzy wygldaj na punw albo
pedaw, wcale nimi nie bdc. Tacy ludzie powoduj kopoty.
- Zamierzam wezwa gliniarza - powiedzia, ruszajc w stron telefonu
zainstalowanego na kolumnie.
Wyrwaem facetowi suchawk z rk i pchnem go na szynkwas tak moc
no, e a si odbi . Umiechn si. Zby mia pokryte brzowym nalotem.
1 33

Odwrci si do mnie tyem, przywoa barmana, pokaza mu kawaek opium.

Wyszedem z knajpy i zatrzymaem takswk.
Pamitam, e pojechaem do mieszkania, by wzi inn bro, wielkokali
browy rewolwer. Byem ogarnity hi steryczn wciekoci, ktrej powodu
dzi nie potrafi odgadn.
Wrciem do baru. Go sta wsparty o szynkwas, szara marynarka opina
a ciasno jego chude plecy i ramiona. Odwrci ku mnie sw pozbawion
wyrazu twarz.
- Wychod przede mn - powiedziaem.
- Dlaczego, B i ll?
- No ju, wychod.
Wyrwaem zza paska ciki rewolwer, odwodzc jednoczenie kurek,
i wraziem luf facetowi w brzuch. Lew doni chwyciem go za klap
marynarki, pchnem na szynkwas. Dopiero pniej dotaro do mnie, e
prawidowo uy mojego i mienia i e prawdopodobnie zna je rwnie
barman.
Go by na absolutnym luzie, cho na bezbarwnej twarzy malowa si
kontrolowany strach. Zorientowaem si, e kto podchodzi do mnie od tyu
z prawej strony; zerknem przez rami - by to barman z policjantem.
Zirytowany, e kto mi przeszkadza, odwrciem si i wcisnem luf
w brzuch gliniarza.
- Kto ci prosi, eby wtyka swoje trzy grosze? - zapytaem po angiel
sku. Nie mwiem do materialnego trjwymiarowego policjanta, ale glinia
rza powracaj cego w moich snach - denerwujcego, mtnego, czerniawego
faceta, ktry wpada jak bomba akurat wtedy, kiedy mam sobie strzeli albo
pj z chopcem do ka.
B arman chwyci mnie za rk i wykrci w bok, byle dalej od brzucha
policjanta. Gliniarz majestatycznie wycign swoj porysowan czterdziest
kpitk i krzepko wpar luf w moje ciao. Przez cienk bawenian koszu
l czuem jej chd. Policjantowi wystawa brzuch. Nie wciga go ani nie
pochyla si do przodu. Zwolniem uchwyt na kolbie i pozwoliem wyj
sobie rewolwer. Lekko uniosem donie w gecie kapitulacj i .
- W porzdku, w porzdku ""'' powiedziaem, a pniej dodaem: -

B ueno.

Gliniarz schowa bro. Barman, wsparty o szynkwas, oglda moj splu

w. A facet w szarym garniturze tylko sta, nic, ale to nic po sobie nie
pokazujc.

- Esta c argado (Jest

wolweru .
1 34

naadowany). - Barman nie odrywa wzroku od re

Zamierzaem powiedzie : Oczywicie, co za poytek z nienabitej splu

wy", ale milczaem . Scena bya nierealna, paska, bezsensowna, jak gdy
bym wdar si si w cudzy sen. Pijaczyna, ktry zawdrowa przypadkiem
na scen.
l ja byem nierealny dla tamtych. Przybysz z innego wiata. Barman przy
glda mi si z ciekawoci. Potem wzruszy ramionami z mieszanin nie
smaku i zdumienia, wsun rewolwer za pasek. W sali nie byo adnej nie
nawici. Moe by mnie znienawidzi li , gdybym by im bliszy.
Gliniarz mocno uj mnie za rami.
-

Vdmonos, gringo - rzek.

Wyszlimy razem. Czuem si oklapnity, z trudem powczyem noga

mi. Raz potknem si i gliniarz pomg mi odzyska rwnowag. Staraem
si wyrazi myl, e cho nie mam forsy przy sobie, to mog j poyczy de
amigos. M j mzg by drtwy. Mieszaem angielski z hiszpaskim, a sowo
oznaczaj ce poyczy" skryo si w jakim segregatorze, do ktrego nie
miaem szansy dotrze przez gstw otpiaych od alkoholu skojarze. Gli
niarz potrzsn gow. Podj em prb przeredagowania swej myli . I na
gle gliniarz zatrzyma si.

- Andale, gringo

owiadczy, popychajc mnie lekko. Z minut patrzy,

jak oddalam si ulic. Pomachaem mu. Nie odpowiedzia. Odwrci si

i ruszy do baru.
Zostao mi jedno peso. Wszedem do j akiej

cantina

i zamwiem piwo.

Nie mieli beczkowego, a butelkowe kosztowao jedno peso flaszka. Przy

kocu baru staa grupka modych Meksykanw; wszczem z nimi rozmo
w. Jeden z nich pokaza mi odznak S ub Specjalnych. Prawdopodobnie
faszyw. W kadym meksykaskim barze jest lewy gliniarz. Stwierdziem,
e pij tequil. Ostatni rzecz, jak zapamitaem, by ostry smak cytryny,
ktr ssaem, popijajc tequil.
Obudziem si nazajutrz w nieznanym pokoju. Rozejrzaem si wok.
Tania nora. Pi peso. Szafa, krzeso, st. Przez zasony widziaem sylwet
ki przechodzcych na zewntrz ludzi. Parter. Cz moich ciuchw leaa
na krzele, koszula i marynarka - na stole.
Spuciem nogi z ka, prbujc sobie przypomnie, co byo po owej
szklance tequili. Urwany film. Wstaem z ka i dokonaem inwentaryzacji
mojego dobytku. Wieczne piro znikno. Mniejsza z tym, plamio . . . nigdy
innego nie miaem . . . scyzoryk te znikn . . . adna strata. Zaczem si
ubiera. Trzso mn jak diabli. Potrzebuj paru szybkich piw . . . moe za
pi teraz Rollinsa w domu, pomylaem.
1 35

To bya duga droga. Rolli ns spacerowa przed domem ze swoim psem.

By mocno zbudowanym mczyzn w moim wieku, o zdecydowanych
regularnych rysach i krconych, czarnych, lekko siwiejcych na skroniach
wosach. Nosi drog sportow koszul, spodnie z diagonalu i zamszow
marynark. Znalimy si od trzydziestu lat.
Wysucha mojej relacji z wydarze ubiegego wieczoru.
- Noszenie broni skoczy si na tym, e ci eb rozwal - powiedzia. - Po
co j dwigasz? Nawet by nie mia pojcia, do czego strzelasz. Tu, na
Insurgentes, dwa razy wadowae si na drzewo. Wyskoczye wprost pod
samochd. Odcignem ci, a ty mi grozie. Zostawiem ci, eby sam
jako trafi do domu, i nie mam pojcia, jak ci si udao. Wszyscy maj po
uszy twojego zachowania w ostatnich czasach. Od pijaka ze spluw lepiej
trzyma si z daleka. Takiemu nikt nie ma szczeglnej ochoty przyglda
si z bliska.
- Oczywicie, masz suszno - powiedziaem.
- C, chc ci pomc w miar moich si. Ale najpierw musisz skoczy
z gorza i wrci do formy. Wygldasz strasznie. Potem powiniene pomy
le o jakiej forsie. A skoro o tym mowa . . . pewnie jak zwykle jeste bez
grosza. - Rollins wycign portfel. - Tu masz pidziesit peso. Tyle mog.
Przepiem te pienidze. Skoczyy mi si koo dziewitej wieczorem.
Wrciem do domu, pooyem si i prbowaem zasn. Gdy zamykaem
oczy, widziaem orientaln twarz poeran przez zaraz. Zaraza rozlewaa
si, przemieniajc twarz w ameboidaln mas, w ktrej pyway oczy, tpe
oczy skorupiaka. Pniej by rzd twarzy, zdeformowanych hieroglifw
wiodcych w to ostateczne miejsce, gdzie koczy si droga czowiecze
stwa, gdzie ludzki ksztat nie moe duej tamsi tego zrakowaciaego okro
piestwa, co w nim wyroso.
Przypatrywaem si z ciekawoci.
Mam koszmary, pomyslaem rzeczowo.
Obudziem si z dreszczem przeraenia. Walio mi serce, gdy wci lec,
prbowaem okreli przyczyn mego strachu . Zdawao mi si, e sysz na
dole jakie szmery.
- Kto jest w domu - powiedziaem na gos, majc pewno, e to prawda.
Wyjem z szafy karabi n . Rce mi dray i ledwie zdoaem nabi bro.
Kilka nabojw upado na podog, nim dwa znalazy si w komorze. Giy
si pode mn nogi. Zszedem na d i zapaliem wiato. Nikogo. Nic.
Strasznie draem, a jeszcze do tego zaczem odczuwa gd narkotyczny.
- Kiedy strzeliem sobie ostatni raz? - pytaem siebie.
1 36

Nie pamitaem. Zaczem przetrzsa mieszkanie w poszukiwaniu towa

ru. W kcie pokoju miaem zamelinowan szczypt opium. Zelizgna si
midzy deski podogi i nie mogem jej sign. Uczyniem ki lka daremnych
prb, by j wydoby.
- Tym razem j dostan - powiedziaem pospnie.
Drcymi domi zrobiem haczyk z wieszaka na ubranie i zaczem owy.
Pot cieka mi z nosa, poszarpane krawdzie dziury zdzieray skr z rk.
- Jak nie tak, to inaczej - owiadczyem z uporem i zaczem rozglda
si za pi.
Nie mogem jej znale. B iegaem z pokoju do pokoju, rozrzucaem rze
czy i w rosncej gorczce wyprniaem szuflady na podog. kajc z wcie
koci , prbowaem oderwa deski goymi rkoma. W kocu daem za wy
gran.
Sapic i pojkujc, leaem na pododze. Przypomniaem sobie, e w ap
teczce jest troch dioniny. Wstaem, sprawdziem. Pozostaa tylko jedna
tabletka. Po ugotowaniu zawiesina bya mleczna i baem si strzeli j do
ylnie. Nagy mimowolny skurcz wyrwa ig i zastrzyk zrosi skr. Sie
dziaem, gapic si na swoje rami.
W kocu zasnem, by obudzi si nazajutrz z okropn depresj alkoholo
w. Gd, odroczony przez kodein i opium, stpiony tygodniami nieustan
nego picia, wrci z pen si. Musz wzi troch kodeiny, pomylaem.
Przepatrzyem kieszenie ubra. Nic, ani papierosa, ani centavo. Wrciem
do salonu, podszedem do sofy i przecignem palcem po wgbieniu na
styku oparcia z siedziskiem. Grzebie, kawaek kredy, zamany owek,
dziesi centavo, pi. Poczuem przyprawiajcy o mdoci bl i wyrwaem
do. Krwawiem z gbokiego przecicia na palcu. Na pewno yletka. Urwa
em kawaek rcznika i owinem palec. Tkanina przesika krwi, krople
zaczy skapywa na podog. Wysaem on, eby sprbowaa poyczy
pienidzy.
- Spalilimy prawie wszystkie mosty - powiedziaa. - Ale sprbuj.
Wrciem do ka. Nie mogem spa. Nie mogem czyta. Leaem wic,
ze stoicyzmem wpatrujc si w sufit.
Przez pokj przeleciao pudeko zapaek i wpado do azienki. Usiadem
z bijcym sercem. Stary lke i towar! Ike czsto wkrada si do domu, mani
festujc swoj obecno jak chochlik - rzucaniem przedmiotw albo stuka
niem w ciany. No i Stary Ike ukaza si w drzwiach.
- Jak ci leci ? - zapyta.
- Nie za dobrze. Trzsie mnie. Potrzebuj kopa.
1 37

Ike skin gow.

- Taaak - zacz. - Na te rzeczy tylko M. Pamitam, kiedy w Minneapo
lis . . .
- Daj sobie spokj z Minneapolis. Masz co?
- Mam, ale nie przy sobie. Mog przynie za dwadziecia minut. - Siad,
kartkujc magazyn. Podnis wzrok. - A co? Chcesz troch?
- Tak.
- Zaraz przynosz.
Nie byo lke' a dwie godziny.
- Musiaem czeka, a facet wrci z lunchu i otworzy sejf hotelowy. Trzy
mam towar w sejfie, eby nikt nie rbn. W hotelu mwi, e to zoty
piasek . . .
- Ale masz to?
- Tak, mam. Gdzie twj cham?
- W azience.
Ike wrci z azienki z moim sprztem i zacz gotowa strza. Gada
nieustannie.
- Chlasz i wariujesz. Przykro mi byo patrze, jak rzucasz towar i adujesz
si w co gorszego. Znam mas takich, co zerwali z opiatami. Wielu nie sta
na Lupit. Pitnacie peso za papierek, a potrzeba trzech, eby stan na
nogi . Z mety zaczynaj pi i aden nie pocignie duej ni trzy lata.
- Zrbmy ju ten zastrzyk - powiedziaem.
- Tak. Jeszcze minutka. Iga jest zatkana. - Ike zacz maca klap swojej
marynarki , eby wycign koski wos do oczyszczenia igy. I nawija
dalej : - Pamitam taki przypadek obok Wyspy Marii . Bylimy w dce i Pu
kownik zaprawi, i wypad za burt, i byby uton ze swymi dwoma pisto
letami. Ledwiemy go wycignli. - Przedmucha ig. - Teraz jest czy
ciutka. Widuj facia, ktry bra kiedy od Lupity. Nazywaj go El Sombrero,
bo yje z tego, e kradnie ludziom kapelusze. Podchodzi do tramwaj u na
przystanku, wyciga apsko, chwyta kapelusz i - fiuuu ! - zwiewa. Powinie
ne go teraz zobaczy. Opuchnite nogi, brudne i cae w parchach, och, mj
Boe! Ludzie go omijaj na kilometr. - Ike sta obok mnie z pompk w jed
nej , a ig w drugiej doni.
- Gotw ten strza? - zapytaem.
- Ile chcesz? Jakie pi centygramw? Najlepiej pi.
Dugo trwao, nim strza wywar efekt. Zrazu bra mnie wolno, potem
z narastajc si. Rozcignem si na ku jak w gorcej kpieli.

138

Piem dalej . Kilka dni pniej padem jak neptek w Ship Ahoy po omiu
godzinach nieustannego picia tequili. Przyjaciele zanieli mnie do domu.
Nazajutrz miaem najgorszego kaca w yciu. Wymiotowaem co dziesi
minut, pod koniec sam ci.
Potem zjawi si Stary Ike.
- Musisz rzuci picie, Bill. Odbija ci szajba.
Nigdy w yciu nie byem tak zmarnowany. Mdoci wykaczay mnie jak
konwulsje. Ike podtrzymywa mnie nad sedesem, gdy wyrzucaem z siebie
kolejn porcj ci. Obj mnie ramieniem, przytuli, a pniej pomg
wrci do ka. Okoo pitej po poudniu przestaem rzyga i zdoaem
utrzyma w odku butelk soku z winogron i szklank mleka.
- mierdzi tu szczynami - zauwayem. - Kot pewnie nala pod ko.
Ike zacz wszy dookoa ka.
- Nie, nic tu nie ma. - Powcha w okolicach wezgowia, gdzie siedzia
em wsparty o poduszk. - Bill, to ty mierdzisz szczynami.
- Ja? - zaczem obwchiwa donie z narastaj cym przeraeniem, jakbym
odkrywa u siebie trd. - Dobry Boe! - powiedziaem z odkiem skamie
niaym ze strachu. - Mam zatrucie moczowe! Ike, zasuwaj po apiducha.
- OK, Bill. Zaraz ci go przyprowadz.
- Tylko nie wracaj z jedn z tych wypisujcych za pi peso ajz !
- W porzdku, Bill.
Leaem, prbujc opanowa lk. Nie miaem wielkiego pojcia o zatru
ciu moczowym. Kobieta, ktr w Teksasie znaem powierzchownie, umara
na to po dwutygodniowym okresie picia piwa - butelk co godzina, dzie
i noc. Rollins mi o tym mwi:
- Opucha, poczerniaa, dostaa konwulsji i umara. Cay dom cuchn
siukami !
Rozluniem minie, prbujc zestroi si z innymi trzewiami, by od
kry, w czym sprawa. Nie wyczuwaem mierci ani niczego, co by wygl
dao na cik chorob. Bylem zmczony, zmarnowany, rozlazy. Leaem
z zamknitymi oczyma w ciemniejcym pokoju.
Zjawiwszy si z lekarzem, Stary Ike wczy wiato. Chiski lekarz jeden z recepciarzy Ike' a - powiedzia, e to nie uremia, skoro mog sika
i nie mam blw gowy.
- To dlaczego tak zajedam? - spytaem.
Lekarz wzruszy ramionami . lke stwierdzi:
- Powiada, e to nic powanego. Powiada, eby przesta pi. Powiada,
eby ju lepiej wrci do towaru.
1 39

Lekarz przytakn. Pniej usyszaem w holu, jak Ike urabia go na recep

t.
- Ike - odezwaem si, kiedy wrci - sdz, e ten lekarz nie ma o ni
czym bladego pojcia. Pjdziesz do mojego kumpla Rollinsa, zapisz ci
jego adres, i poprosisz, eby podesa tu dobrego lekarza. Rollins musi ja
kiego zna, bo jego ona bya chora.
- C, jak sobie yczysz - odpar Ike - ale sdz, e tylko marnujesz
fors. Ten lekarz by niezy.
- Tak, ma adny charakter pisma.
Ike rozemia si.
- Niech ci bdzie. - I wyszed.
Po godzinie wrci z Rollinsem i nowym lekarzem. Gdy wkraczali do
mieszkania, lekarz pocign nosem, umiechn si i, odwrciwszy gow
w stron Rollinsa, przytakn. Mia okrg, weso, orientaln twarz. Szyb
ko mnie zbada i spyta, czy mog oddawa mocz. Potem, zwrciwszy si
do lke'a, zapyta, czy miewam ataki szau .
Ike rzek do mnie:
- Pyta, czy ci odbija. Powiedziaem, e nie, e tylko czasem bawisz si
z kotem.

- Esto seiior huel e muy mao and quiere saber por que (Ten facet okrutnie
mierdzi i chce wiedzie dlaczego) - powiedzia Rollins w swojej amanej
hiszpaszczynie, dukajc przy kadym sowie.
Lekarz odpar, e to stadium pocztkowe uremii, ale niebezpieczestwo
ju mino. Musz na miesic przesta pi. Podnis pust butelk po tequ
ili.
- Jeszcze jedna butelka i jest pan trupem .
Schowa swoje przyrzdy. Wypisa recept na lek, ktry miaem zaywa
kilka razy dziennie, ucisn do mnie i Ike'owi i wyszed.
Nazajutrz dostaem szamki i zeraem wszystko, co mi si nawino pod
rk. Przez trzy dni pozostawaem w ku. Metaboliczna kombinacja alko
holizmu przestaa funkcjonowa. Kiedy wrciem do gorzaki, piem ju
normalnie i nigdy przed wiecz<?rem. Opiatw nie braem nadal.
W owym czasie amerykascy studenci bywali za dnia w Loli, w Ship Ahoy
natomiast wieczorami . Ta pierwsza meta nie bya, cile biorc, barem, lecz
pijalni wody sodowej i piwa, ktre stay w skrzynkach z lodem na lewo od
wejcia. Wzdu jednej ciany, a do szafy grajcej , biega lada barowa, ob
stawiona stokami z metalowych rurek. Te stoki miay siedziska tapicerowa1 40

ne t byszczc skr. Wzdu przeciwlegej ciany stay stoliki. Stoki

ju dawno utraciy gumowe nakadki na nogi i potwornie zgrzytay o podog,
gdy je sprztaczka przesuwaa podczas zamiatania. W pooonej na zapleczu
kuchni niechlujny kucharz smay wszystko na mierdzcym tuszczu. W Loli
nie byo ani przeszoci, ani przyszoci . Ten lokal stanowi poczekalni.
Siedziaem tam, czytajc gazet. Po chwili j odoyem i rozejrzaem si
dokoa. Przy ssiednim stoliku kto rozprawia o lobotomii .
- Przecinaj nerwy.
Przy innym dwaj modziecy usiowali zabawia rozmow j akie meksy
kaskie dziewczyny.

- Mi amigo es muy. . . muy . . .

(Twj przyjaciel jest bardzo . . . bardzo . . . ). -

Facet szuka sowa. Dziewczyny chichotay.

Rozmowy miay w sobie martwot koszmaru sennego: gadajce kostki do
gry, wsypane w rurki metalowych krzese, ludzkie agregaty, ulegaj ce dez
integracji w kosmicznym szalestwie, przypadkowe zdarzenia w zdychaj
cym wszechwiecie.
Nie braem od dwch miesicy. Kiedy czowiek odstawia opiaty, wszyst
ko wydaje si paskie, ale przecie nie sposb zapomnie rozkadu strzaw,
wiecznej opiatowej grozy, ycia koncentrujcego si w ramieniu trzy razy
dziennie, gdy wszystko jest dokadnie takie, jakim si by wydaje, i nie ma
innych zwizkw ni zestawienia.
Podniosem z ssiedniego stolika komiksow stronic gazety. Bya sprzed
dwch dni. Odoyem j. Nie miaem co robi. Nie miaem gdzie i. ona
bya z dziemi w Acapulco. Ruszyem w drog powrotn do domu i o prze
cznic przed sob dostrzegem Starego Ike ' a.
S ludzie, ktrych rozpoznajesz z najwikszej odlegoc i ; s te tacy, kt
rych tosamoci nie jeste pewien, dopki nie znajd si na wycignicie
rki . puny zwykle rysuj si ostro. Byy czasy, gdy na widok Starego Ike ' a
radonie podskakiwao mi cinienie. Kiedy bierzesz, rozprowadzajcy jest
dla ciebie jak kochanek dla kochanki. Czekasz na jego kroki w holu, na jego
pukanie do drzwi , wypatrujesz go wrd twarzy na ulicach. Moesz mie
wizj kadego szczegu jego przybycia, j ak gdyby sta tu, w drzwiach,
odfajkowujc stary wie detalistw: Przepraszam za rozczarowanie, ale nie
moglem zdoby towaru", obserwujc na twej twarzy walk nadziei i niepo
koju, delektujc si poczuciem dobroczynnej siy, siy dania lub nie.
W Nowym Orleanie Pat zawsze odwala ten rytua, w Nowym Jorku Bill Gains. Stary Ike bdzie przysiga, e nic nie ma, potem wsunie mi do
kieszeni dziak i powie: No popatrz, zawsze co tam si znajdzie".
141

Ale teraz nie braem. Cho strza morfiny byby bardzo na miejscu nieco
pniej , kiedy bd szed do ka, albo jeszcze lepiej - morfiny p na p
z kokain. Przy drzwiach mojego mieszkania dogoniem lke'a. Pooyem
mu do na ramieniu; odwrci si i jego bezzbna puska twarz starej
kobiety rozcigna si w umiechu.
- Cze - powiedzia.
- Sto lat ci nie widziaem. Gdzie si podziewa?
Rozemia si.
- W pudle. Zreszt i tak nie chciaem przychodzi, bo wiedziaem, e nie
jeste w cigu. Nadal?
- Tak, nadal.
- No to nie reflektujesz na strza? - Stary Ike wci si umiecha.
- C . . . - poczuem dreszcz dawnego podniecenia, jak przy spotkaniu
z kim, z kim zwyko si sypia i oto teraz podniecenie wraca, i wiecie
oboje, e znw pjdziecie razem do ka.
Ike uczyni lekcewacy gest.
- Mam przy sobie jakie dziesi centygramw. Mnie to psu na buty.
I troch koki.
- Chod - powiedziaem.
Otworzyem drzwi. Mieszkanie byo mroczne i zatche. Na krzesach,
stoach i brudnej pododze poniewieray si ciuchy, ksiki, gazety, niemyte
talerze i szklanki. Z plugawej kozetki zrzuciem stert magazynw.
- Siadaj - powiedziaem. - Masz ten towar?
- Tak, skitrany na sobie. - Rozpi rozporek i wydoby prostoktn papierow paczuszk. Bya zoona na sposb puski -jeden koniec zawinitka
wchodzi w drugi. Wewntrz znajdoway si dwie mniejsze. Rozoy dzia
ki na stole. Wpatrywa si we mnie swymi jasnobrzowymi oczyma. Jego
bezzbne usta byy zacinite i wyglday jak zszyte.
Poszedem do azienki po sprzt. Iga, kroplomierz, tampon. W stosie brud
nych naczy w kuchennym zlewie znalazem yeczk. Stary Ike urwa du
gi kawaek papieru i zwilywszy go jzykiem, owin wok koca pompki .
Na wilgotny papierowy konierz zaoy ig. Ostronie rozwin jedn z dzia
ek, by sprynujcy ruch nawoskowanego papieru nie rozsia zawartoci.
- To jest koka - owiadczy. - Uwaaj , mocarny towar.
Na yeczk wsypaem dziak morfiny, dodajc odrobin wody. Potem
tak dugo trzymaem pod yeczk zapalon zapak, a morfina do koca
si rozpucia. Koki nigdy si nie podgrzewa. Kocem noa dosypaem
szczypt i koka rozpucia si natychmiast, jak wpadajcy do wody nieg.
1 42

Obwizaem rami wystrzpion przepask. Miaem z podniecenia przy

spieszony oddech i trzsy mi si rce.
- Zrb to za mnie, Ike, dobra?
Stary Ike delikatnie przesun palcem wzdu yy, trzymajc sterczc
do gry pompk pomidzy kciukiem a palcem wskazujcym. Ike by dobry.
Prawie nie czuem, jak iga wslizguje si do yy. Do pompki podesza ciemna,
czerwona krew.

- W porzdku - powiedzia. - Niech leci.

Rozluiniem przepask i zawarto kroplomierza przenikna do y. Koka
uderzya mi do gowy fal przyjemnego oszoomienia i napicia, morfina
za rozesza si po ciele jak rozluniajca powd.
- Dobrze byo? - zapyta Ike z umiechem.
- Jeli Bg wymyli co lepszego, zatrzyma to dla siebie - odparem.
Ike przepukiwa ig wod.
- C - powiedzia bezmylnie - kiedy tam, na grze, zrobi zbirk, to
si stawimy, nie?
Usiadem na kozetce i zapali em papierosa. Stary Ike w kuchni parzy
herbat. Zacz kolejn pie z niekoczcej si sagi o Czarnym Skurwielu.
- Czamy Skurwiel zaopatruje teraz trzech facetw. Bez wyjtku kieszon
kowcw. Dobrze daj sobie rad na targowisku. Opaca gliniarzy. Daje mniej
wicej cztery centygramy na strza za pitnacie peso. Teraz, kiedy dobrze
stoi , nie chce nawet ze mn gada, parszywy skurwysyn. Ale nie pocignie
nawet miesica, poczekaj , to si przekonasz. Dupn jednego z tych facetw
i klient zacznie kapowa, ot tak ! - Podszed do kuchennych drzwi i strzeli
palcami. - Nie pocignie nawet miesica.
Bezzbne usta Ike'a wykrzywi grymas nienawici.
Kiedy daem nog po wyjciu za kaucj i wyjechaem ze Stanw, krucjata
antynarkotykowa bya ju tematem dnia. Pierwsze objawy oglnokrajowej
histerii stay si wyranie widoczne. W Luizjanie uchwalono prawo, uznajce
za przestpc kadego uzalenionego od narkotykw. Skoro nie okrelono
w ustawie miejsca ani czasu, jak te nie zdefiniowano precyzyjnie terminu
uzaleniony'', nie trzeba byo, przy tak sformuowanej regulacji prawnej,
adnych dowodw. Ajeli nie potrzeba dowodw, nie jest konieczny rwnie
proces. Jest to legislacja pastwa policyjnego, penalizujca nie uczynek, lecz
kondycj. Inne stany nasladoway Luizjan. W miar narastania nastrojw do
rozmiarw takiej paranoidalnej obsesji jak antysemityzm w pastwie faszy
stw, m oje szanse uniknicia skazania malay z dnia na dzie do zera.
1 43

Postanowiem wic skorzysta z okazji, jak stworzyo mi wyjcie za kaucj,

i zamieszka na stae poza granicami Stanw Zjednoczonych.
Bezpieczny w Meksyku, obserwowaem rozwj kampanii antynarkoty
kowej . Czytaem o uzalenionych dzieciach i o senatorach, ktrzy domagali
si kary mierci dla handlarzy narkotykw. Co mi tu nie grao. Kt chcia
by mie dzieciaki za klientw? Przecie nigdy nie maj do forsy i podczas
przesuchania zawsze bd sypa. Rodzice dowiaduj si, e dziecko pa,
i natychmiast biegn na policj. Wykombinowaem sobie, e albo handlarze
ze Stanw ocipieli, albo te haas wok narkomanii wrd dzieci wywoy
wany jest specjalnie po to, aby obudzi spoeczn niech wobec narkoty
kw i przeforsowa kilka nowych praw.
Do Meksyku zacza spywa struka uciekinierw. Sze miesicy za
lady po zastrzykach, w myl kalifornijskiego prawa o wczgostwie-nar
komanii". Osiem lat za handel w Waszyngtonie. Tyle samo daj za bandy
tyzm". Dwa do dziesiciu za rozprowadzanie w Nowym Jorku". Codzien
nie wpadaa do mnie grupka modych luzakw, eby popali trawk.
By wic Cash, muzyk grajcy na trbce. By Pete, masywnie zbudowany
blondyn, ktry mgby pozowa do plakatu z typowym amerykaskim prza
niakiem. By Johnny White, onaty mody przecitniak z trjk dzieci,
i by wreszcie Martin, przystojny maolat woskiego pochodzenia. adnej
szpanerskiej ostentacj i , luzacy zeszli do podziemia.
Poznaem nowy szpanerski sownik: ziele" oznaczao traw, ciemnio
ny" oznaczao odurzonego, a chodne" byo wszystko to, co ci odpowiada
i co nie koliduje z prawem. I na odwrt, wszystko, co ci si nie podoba, jest
trefne". Suchaj c tych typkw, wyrobiem sobie obraz sytuacji w Stanach
- kompletnego chaosu, gdzie czowiek nigdy nie wie na pewno, kto jest kim
i jak sprawy stoj. puscy weterani mawiali: Jeli zobaczysz faceta strze
lajcego sobie w rami, wiesz na pewno, e nie jest agentem federalnym".
Obecnie przestao to by prawd.
- No wic wpad ten kot - powiedzia mi kiedy M artin - i mwi, e jest
na godzie. Powoa si na naszych kumpli z Frisco. To ci dwaj nafaszero
wali go her i we trzech pali przez tydzie. A potem ich zwizali . Mnie tam
wtedy nie byo, bo nie trafiem tego gocia i nie braem hery. Wic adwokat
tamtych dwch zwizanych goci dowiedzia si, e ten trzeci jest federal
nym agentem od narkotykw. Agentem, adnym tam kablem. Nawet do
wiedzia si jego nazwiska.
A Cash opowiada o przypadkach, kiedy dwch facetw strzelao razem,
a potem jeden z nich wyciga odznak.
1 44

- I jak tu y? - pyta Cash. - To znaczy, ci gocie to te hipy, tacy sami

jak ty czy ja. Z jedn ma rnic: pracuj dla Wuja Sama.
Postawiwszy sobie za cel przypudowanie kadego puna w Stanach, Biuro
do Spraw Narkotykw potrzebuje do tej roboty znacznie wikszej liczby
agentw. I co waniejsze: agentw zupenie nowego typu. Tak samo jak
w czasach prohibicj i , kiedy to Izba Skarbowa zaroia si od ajz i bandzio
rw, wadze zatrudniaj ludzi ze rodowiska, ktrzy id na to ze wzgldu na
immunitet i darmowy towar. Trudno pozorowa uzalenienie. Narkoman
bezbdnie rozpoznaje innego narkomana. Uzalenieni agenci albo potrafi
kry si z naogiem, albo s tolerowani, bo maj rezultaty. Agent, dla ktre
go alternatyw znalezienia kontaktu jest ssawa, wkada w swoj robot szcze
glnie wiele zapau .
Cash, ten trbacz, mia za sob szeciomiesiczn odsiadk z wyroku za
wczgostwo-narkomani. By modym, chuderlawym facetem ze zmierz
wion kozi brdk, nosi ciemne okulary, buty na grubych skrzanych po
deszwach, drog bluz z wielbdziej weny i skrzan kurtk, wizan
z przodu paskiem. Dwiga na sobie ze sto dolarw w ciuchach. Jego sta
ruszka bya przy forsie i t fors Cash wydawa. Tyle e gdymy si poznali,
nie zostao jej wiele.
- Kobiety na mnie lec - usyszaem kiedy od Casha - ale ja nie lec na
kobiety. Tak naprawd podkrca mnie tylko gra na trbce.
Cash by specem od wycyganiania opiatw. Rozgrywa spraw tak, e
trudno mu byo odmwi. Poycza mi drobne sumy pienidzy - niepozo
stajce jednak w adnym stosunku do towaru, ktry wypa - a potem owiad
cza, e to bya jego caa forsa i e nie ma ani grosza na zakup kodeiny,
potrzebnej mu do wyj cia z cigu.
Kiedy zjawi si w Meksyku, daem mu p grana morfiny, ktrym doku
mentnie si narba. Przypuszczam, e towar, jaki sprzedaj teraz w Sta
nach, skada si prawie wycznie z cukru pudru.
Od tego czasu wpada do mnie codziennie, proszc o poweczk dzia
ki". Albo wyudza opiaty od Starego lke'a, ktry nie umia odmwi ad
nemu facetowi na godzie. Powiedziaem Ike ' owi, eby spawi Casha, Ca
showi za - e nie rozprowadzam towaru. Trzymam troch pod rk na
wszelki wypadek, na przykad, gdyby kumple spoza mi asta wpadli na go
dzie. I e lke te w gruncie rzeczy nie handluje. A ju na pewno nie handluje
za friko. e, mwic zwile, nie jestemy pusk dobroczynnoci. Od
tego czasu widywaem Casha znacznie rzadziej .
IO

pun

1 45

Nowym kopem w Stanach jest pejotl. Nie podpada pod ustaw Harrisona
i mona go sprowadzi poczt od zielarzy. Nigdy nie prbowaem pejotlu,
zapytaem wic Johnny' ego White'a, czy nie mgby go dosta tu, w Mek
syku.
- Tak - odpar - handluje nim jeden zielarz. Zaprosi nas na degustacj.
Moesz si zaapa, jeli chcesz. Zamierzam si zorientowa, czy go nie
ma czego, co mgbym zabra do Stanw na sprzeda.
- Dlaczego nie wemiesz pejotlu?
- Bo si nie nadaje do przechowywania. Po kilku dniach gnije albo usycha i traci ca moc.
Poszlimy do domu zielarza, ktry przynis misk pejotlu, tark i dzba
nek herbaty.
Pejotl to may kaktus i do konsumpcji nadaje si tylko jego grna, wysta
jca nad ziemi cz. Nazywa si j guzikiem. Guziki obiera si ze skry
i kolcw, a potem trze - przypominaj wwczas saatk z awokado. Cztery
guziki stanowi przecitn porcj dla nowicjusza.
Popijalimy pejotl herbat. Krztusiem si kilka razy, ale wreszcie prze
knem towar i rozsiadem si, czekajc na efekty. Zielarz przynis jak
kor, ktra - jego zdaniem - miaa przypomina opium. Johnny zrobi z niej
skrta i puci go w kurs.
- Obd ! - owiadczyli Johnny i Pete zgodnie. - To jest nie do pobicia.
S ztachnem si par razy, poczuem zawroty gowy i pieczenie w gardle.
Kora cuchna okropnie, a jednak Johnny kupi jej nieco z zamiarem od
sprzedania wygodzonym hipom w Stanach.
Po dziesiciu minutach zaczo mi si po pejotlu zbiera na wymioty.
- Nie pawiuj, czowieku - doradzali wszyscy.
Wytrzymaem wic jeszcze dziesi minut, a potem pobiegem do ubika
cji gotw da za wygran, tyle e wcale nie mogem zwymiotowa. Cae
moje ciao zwaro si w konwulsyj nym spazmie, pejotl jednak ani rwa si
na wiat, ani zamierza spokojnie siedzie w odku.
Na koniec wyszed, zbity jak kbek wosia, zbity przez ca drog, wi
zncy w gardle. Najparszywsze doznanie, jakie kiedykolwiek musiaem
znie. Potem - powoli - przyszed haj .
Pejotlowy haj przypomina troch haj po benzedrynie. Czowiek nie moe
spa i ma rozszerzone renice. Kada rzecz przypomina mu rolin pejotlu.
Jechaem samochodem z White' ami, Cashem i Pete'em. Naszym celem byo
mieszkanie Casha w Lomas.
- Tylko popatrzcie na pobocze - mwi Johnny. - Tam ronie pejotl.
1 46

Rozejrzaem si, mylc: Co za cholerny idiotyzm. Ludzie wmawiaj sobie

rozmaite bzdury. Tyle e rs tam pejotl. Wszystko wygldao jak pejotl.
Twarze obrzmiay nam pod oczyma, usta zgrubiay za spraw jakich
oddziaywa narkotyku na gruczoy. Zaczlimy wyglda jak Indianie.
Tamci oznajmili, e czuj si jak ludzie pierwotni, a potem legli w trawie,
oddajc si czynnociom typowym - w ich mniemaniu - dla Indian. Ja
czuem si nonnalnie, jak na benzedrynowym haju.
Przesiedzielimy ca noc, gadajc i suchajc pyt Casha. Cash opowie
dzia mi o kilku facetach z Frisco, ktrzy z opiatw wyszli na pejotlu.
- Wygldao na to, e kiedy zaczli je pejotl, przestali potrzebowa opiatw.
Jeden z tych punw zjecha do Meksyku i bra pejotl z Indianami. Bra na
okrgo i to w wielkich ilociach: do dwunastu guzikw naraz. Umar i za
przyczyn mierci uznano polio. To zrozumiae, bo symptomy polio i zatru
cia pejotlem s identyczne.
Nie mogem zasn do witu, a potem zapadaem w krtkie drzemki pene
koszmarw. W jednym z nich zapaem wcieklizn. Spojrzaem w lustro,
zobaczyem swoj zmieniaj c si twarz i zaczem wy. W innym wpa
dem w narkomani chlorofilow. Na podjedzie ndznego meksykaskie
go hotelu razem z pitk innych chlorofilowych punw czekaem na kon
takt. Wszyscymy zzielenieli. Z chlorofilowego cigu nie da si wyj. Jeden
strza i czowiek jest zaatwiony na cae ycie. Zmienialimy si w roliny.
Modym luzakom brak, jak si zdaje, energii i spontanicznej radoci y
cia. Tylko wzmianka o trawie albo opiatach elektryzuje ich jak strza koki.
Skacz dokoa i wykrzykuj: Dawaj , czowieku ! Narbmy si". Lecz po
strzale opadaj bezwadnie na krzesa, zrezygnowani jak niemowl, ktre
czeka, a ycie ponownie poda mu butelk.
Przekonaem si, e ich zainteresowania s bardzo ograniczone. Zauwa
yem na przykad, e wydaj si mniej zainteresowani seksem ni moje
pokolenie. Niektrzy wrcz utrzymuj, e seks nie dostarcza im adnych
emocj i . Czstokro, obserwujc kompletn obojtno jakiego modzieca
wobec kobiet, bdnie uznawaem go za pederast, rycho jednak stawao
si oczywiste, e wcale nie jest homoseksualist, lecz po prostu czowie
kiem cakowicie niezainteresowanym spraw.
Bill Gains podda si i przenis do Meksyku. Powitaem go na lotnisku.
By narbany her i nembutalem, a w miejscach gdzie podczas lotu strzela
sobie za pomoc pinezki, widziaem na spodniach krwawe plamy. Robi si
1 47

pinezk dziurk, nad ni (nie w niej ) ustawia pompk i roztwr cieka do

rany. Przy tej metodzie nie potrzeba igy, lecz tylko pun weteran potrafi j
stosowa. Niezbdne jest wielkie wyczucie, by z odpowiedni si wyci
ska kroplomierz. Raz tego prbowaem i cay towar ciek na bok. Ale
kiedy Gains robi w swym ciele dziur, dziura czekaa na opiaty.
Bill by weteranem. Zna wszystkich w brany. Mia znakomit opini
i adnych kopotw z kupnem tak dugo, jak dugo ktokolwiek handlowa
towarem. Rozumiaem, e sytuacja w Stanach musi by rozpaczliwa, skoro
Bill zwin manatki .
- Jasne, mgbym zdoby towar - powiedzia - ale pozostajc w Stanach,
skoczybym w kiciu z dych do odsiedzenia.
Strzelilimy sobie we dwch i przystpilimy do numeru pod tytuem Co
si stao z takim a takim".
- Stary Bart umar na Wyspie. Louie Pokojowiec si skurwi. Tony i Nick
si skurwili. Herman nie dotrzyma warunkowego. Kulas dosta pi do
dziesiciu . Kelner Marvin przedawkowa i kopn w kalendarz.
Pamitaem, e Marvin traci przytomno po kadym strzale. Wyobrazi
em go sobie, jak ley w j akim tanim hotelu z pompk pen krwi zwieszaj
c si z yy niczym szklana pijawka, a jego twarz niebieszczeje wok ust.
- Co z Royem? - spytaem.
- Nie syszae o nim? Skurwi si i powiesi w Tombs.
Sprawy stay chyba tak, e wadze miay na Roya trzy haki : dwa za kra
dzie i jeden za narkotyki . Obiecano mu puci wszystko w niepami, pod
warunkiem e wystawi Eddiego Crumpa, detalist weterana. Eddie obsugi
wa tylko ludzi, ktrych dobrze zna, a Roya zna dobrze. Dostawszy Eddie
go, wadze wyroloway Roya. Odpuciy spraw o narkotyki, ale utrzymay
dwa oskarenia o kradzie i Roy mia pody na Wysp Rikera w lad za
Eddiem, ktry dosta trzy lata, pi miesicy i sze dni. Czekajc na prze
niesienie na Wysp, Roy powiesi si w Tombs.
Roy zawsze purytasko i bezkompromisowo ocenia kabli .
- Nie mog zrozumie, jak kapu moe wytrzyma z samym sob - po
wiedzia mi kiedy.
Zapytaem Billa o narkomani w rd dzieci . Skin gow, a na jego twarz
wypyn niemiay umiech zachwytu.
- Tak, Lexington jest teraz pene maolatw.
Ktrego dnia w barze Opera w Mexico City napatoczyem si na znajo
mego polityka. Z serwetk pod szyj sta przy ladzie barowej i posila si
1 48

stekiem. Pomidzy kolejnymi ksami zapyta, czy nie miabym reflektanta

na uncj heroiny.
- Moe - odparem. - Ile?
- Chc piset dolarw.
Pogadaem z Bi llem Gainsem, a ten odrzek:
- W porzdku . Jeeli jest chocia wzgldnie czysta, bior. Tylko nic
w ciemno. Najpierw musz sprbowa.
Uzgodniem spraw z politykiem. Odwiedzilimy go w biurze. Wyj to
war z szuflady i pooy go na biurku obok pistoletu kaliber 45.
- Nie znam si na tym - powiedzia. - Uywam tylko kokainy.
Wysypaem nieco hery na kawaek papieru. Niezbyt mi si podobaa. Ja
ka taka szaroczarna. Przypuszczam, e tajemniczy oni" ugotowali j gdzie
na kuchni.
Gains strzeli sobie, ale tak ju by narbany nembutalem i morfin, e nic
sensownego nie umia powiedzie. Strzeliem wic i ja, a potem zaopinio
waem :
- To hera, ale co z ni nie gra.
Tymczasem ludzie to wchodzili do biura, to wychodzili i nikt jako nie
zwraca uwagi, e siedzimy na kanapie, majc podwinite rkawy i szuka
jc y. W biurze meksykaskiego polityka dziej si naj rniejsze rzeczy.
B i ll tak czy owak kupi her i gdzie znikn. Zobaczyem go dopiero
nazajutrz: szkieletowaty, w granatowym paszczu, sta przy moim ku
i mia tak wietliste oczy, e a jarzyy si w pmroku pokoju o zacigni
tych storach. Sta wic, a zanieczyszczenia amatorskiej hery hasay w jego
mzgu jak krtki .
- Bdziesz si tak wylegiwa w wyrku? - zapyta. - Kiedy maj przyj
dostawy?
- Czemu nie - odparem poirytowany. - A co, cholera, trzeba krowy doi
czy . . . dostawy czego?
- Doskonaej czyciutkiej M - powiedzia. A potem, w butach i paszczu ,
znalaz si w ku obok mnie.
- Co si z tob dzieje? - zapytaem. - Ocipiae?
I zerknwszy w jego jasne, bezmylne oczy pojem, e tak jest istotnie.
Dotaszczyem Billa do jego pokoju i skonfiskowaem wszystko, co zostao z kupionej wczoraj porcji hery.
Zjawi si Stary Ike i we dwch wlalimy sto gramw laudanum B illowi
w gardo. Przesta po tym majaczy o dostawach doskonaej czyci utkiej
M" i zapad w sen.
149

- Moe wykituje - powiedzia Stary lke - i win zwal na mnie.

- Zwiniesz si, jeli umrze - stwierdzi em. - Posuchaj , ma w portfelu
szeset dolarw gotwk. Mamy zostawi, eby je zgrandzi jaki meksy
kaski gli niarz?
Przetrzsnlimy pokj w poszukiwaniu portfela, alemy nie znaleli .
Ominlimy tylko materac, na ktrym lea Bill.
Nazajutrz B i ll by j ak nowy, tylko e te nie mg znale portfela.
- Pewnie gdzie go skitrae - zasugerowaem. - Popatrz pod materacem.
Odwrci materac i oto ukaza si portfel, nabity szeleszczcymi banknotami.
Nie byem w cigu, lecz nie byem te czysty na wypadek nieprzewidzia
nego kipiszu. Zawsze gdzie tam poniewieraa si jaka trawa, a ludzie uy
wali m ojego mieszkania w charakterze strzelnicy. Ryzykowaem, nie majc
z tego zamanego centavo. Uznaem, e czas zbiera si std do diaba i ru
szy na poudnie.
Rezygnujc z opiatw, rezygnujesz ze sposobu ycia. Widziaem punw,
ktrzy wychodzc z cigu, przerzucali si na gorzak i po paru latach byli
martwi. Samobjstwa s wrd ekspunw spraw nierzadk. Dlaczego pun
rzuca opiaty z wasnej woli? Nigdy nie poznasz odpowiedzi na to pytanie.
adne wiadome skatalogowanie minusw i koszmarw brania opiatw nie
daj e i mpulsu emocjonalnego odpowiedniej siy, by z tym skoczy. Decy
zj podej mujesz na poziomie komrkowym i raz j podjwszy - nie moesz
ju wrci do towaru na stae, tak jak przedtem nie moge bez niego duej
wytrzyma. Wracajc z opiatowej podry, widzisz sprawy inaczej .
Przeczytaem o narkotyku zwanym yage, ktrego uywaj Indianie z gr
nego biegu Amazonki . Yage zwiksza rzekomo wraliwo telepatyczn.
Pewien kolumbijski naukowiec wydzieli z yage narkotyk o nazwie telepa
tyna.
Wiem z wasnych dowiadcze, e telepatia jest faktem. I nie interesuje
mnie dowodzenie tego faktu komukolwiek. Pragn opanowa telepati.
W kadej sytuacji midzyludzkiej szukam kontaktu na niewerbalnym po
ziomie i ntuicji i uczucia, czyli kontaktu telepatycznego.
Naj wyraniej nie ja jeden interesuj si yage. Rosjanie wykorzystuj ten
narkotyk w eksperymentach z niewolnicz si robocz. Chc wywoa sta
ny automatycznego posuszestwa, nauczy si wada czyimi mylami.
Perswazja w postaci laboratoryjnie czystej - adnych przygotowa, adnej
obudowy. Po prostu wchodzisz w czyj psyche i wydajesz rozkaz. Ten
1 50

numer na pewno okae si niewypaem, bo telepatia nie jest ukadem jedno

kierunkowym czy te w ogle ukadem nadajcy-odbierajcy.
Postanowiem ruszy do Kolumbii w poszukiwaniu yage. Bill Gains jest
skcony ze Starym Ikiem. Ja yj z on w separacji. Gotw jestem ruszy
na poudnie w poszukiwaniu nieoswojonego jeszcze towaru, towaru, ktry
otwiera czowieka, nie za - jak to czyni opiaty - zawa.
Kop to postrzeganie spraw pod szczeglnym ktem. Kop to chwilowa
wolno od roszcze starzejcego si, ostronego, dokuczliwego i przera
onego ciaa. Moe znajd w yage to, czego szukaem w opiatach, w zielu,
w koce.
Moe yage ustawi mnie na dobre.

Aneks 1
ROZDZIA 28 Z ORYGINALNEGO RKOPISU JUNK

zytaem wtedy B iopati r aka Wilhelma Reicha. Reich twierdzi, e y

cie jest adunkiem, a naadowane czsteczki, od ktrych zaley ycie,

nazywa organami. Kiedy adunki twoich organw wyczerpi si, umierasz.

Organy s wszdzie w atmosferze i w caej ywej i martwej materii . Pokry
wa z organw otacza Ziemi i to organy nadaj adunek wiatu soneczne
mu. Organy promieniuj na niebiesko.
Filozofowie od dawna mwili o sile yciowej" i energii kosmicznej".
Ale organy Reicha to okrelona sia, ktr mona zmierzy, skupi i uy
wa. Przypisuje on sobie osignicia kliniczne w stosowaniu terapii argo
nowej przy leczeniu raka i innych biopatii". Przez biopati raka" Reich
rozumie ca struktur nowotworu, ktra powstaje na dugo przed tym, nim
pojawi si objawy. Reich wymyli metod skupiania argonw opart na
wynikach bada eksperymentalnych, ktre wiadcz o tym, e organy s
przyswajane i zatrzymywane prez materi organiczn, ale przemieszczaj
si swobodnie w metalu. Zbudowa pudo z materiau organicznego na ze
wntrz i okadzin z metalowych blach wewntrz. Przejcie argonw z wn
trza puda na zewntrz opniane jest przez warstw materii organicznej
znajdujc si za okadzin z metalowych blach. Organy zatem wchodz do
puda szybciej , ni mog z niego wyj i w rezultacie tam si skupiaj.
1 52

Reich nazwa to pudo akumulatorem. Akumulatory przeznaczone do tera

pii orgonowej zbudowane s z wielu naprzemiennych warstw organiczno
-metalowych, eby zwikszy skupienie czstek . Maj ksztat przenonej
ani parowej , by pacjent mg usi wewntrz.
Rak to gnicie tkanki w ywym organizmie. W chorobie spowodowanej
paniem zalene od hery komrki obumieraj i s wymieniane. Rak jest
przedwczesnym procesem umierania. Pacjenci leczeni na raka kurcz si.
Chory pun kurczy si - straciem prawie siedem kilogramw w trzy dni .
Pomylaem wic, e skoro akumulator jest terapi na raka, to powinien by
take terapi na nastpstwa choroby punw.
Akumulatory produkowane s przez Instytut Orgonw w N owym Jor
ku. Nie sprzedaj tam ani nie wypoyczaj akumu latorw. Pozwalaj ci
ich uywa, jeli wesprzesz instytut dziesicioma dolarami miesicznie.
Wysaem trzymiesiczn skadk z gry i poprosiem, eby przesali mi
akumulator ekspresem, na mj koszt. Dostaem trzy formularze do wype
nienia i podpisania. Jednym byo pisemne owiadczenie, e nie bd czy
n i ich odpowiedzialnymi za cokolwiek. Prosili te o deklaracj, e nie
pozwol nikomu innemu korzysta z mojego akumulatora i zawiadomi
instytut, jeli dowiem si, e kto buduje sobie co takiego. Przysali te
kwestionariusz, w ktrym mj lekarz miaby napisa, co zego si ze mn
dzieje i dlaczego potrzebny mi jest akumulator. Nie chciaem tu maczy
jakiemu panikarzowi , co to takiego orgony, eby nie wzi mnie za wa
ri ata. Poza tym nie podobao mi si postpowanie ludzi z instytutu. Po co
mwi skadka", jeli ma si na myli wynajem? A proba bya miesz
na. Wic napisaem, eby odesali mi pienidze i wzili sobie swoje for
mularze.
Kupiem blach metalow, drewno, rolk waty mineralnej i zbudowaem
akumulator rozmiarami i ksztatem przypominajcy ma wygdk podw
rzow. Ustawiem go na dworze (nie by przenony), eby mg zebra
wszelkie dostpne orgony. Stae, cignce si latami zaywanie hery spra
wio, e nabraem zwyczaju skupiania uwagi na sobie. Kiedy wszedem do
akumulatora i usiadem, odczuem szczegln cisz, jak czasem w gbo
kim lesie, a czasem na ulicy, szum, ktry jest w wikszym stopniu rytmicz
n wibracj ni dwikiem. Przeszy mnie ciarki i dowiadczyem pobudze
nia seksualnego podobnego do efektu dobrej , mocnej trawy. Nie ma
wtpliwoci, orgony s rwnie oczywist si, jak elektryczno. Korzysta
em z akumulatora przez kilka dni i moja energia wrcia do normy. Zacz
em je i nie mogem spa duej ni osiem godzin. Wypadem z kuracji
1 53

odwykowej . Kupiem kilka ksiek z dziedziny farmakologii, eby jak naj

wicej dowiedzie si o alergii , wstrzsie i rodkach antyhistaminowych.
Zesp abstynencyjny objawia si alergi: katar, kaszel, zawienie oczu
i wyciek z nosa, wymioty, biegunka, podranienie skry. Ciki zesp abs
tynencyjny objawia si wstrzsem: obnione cinienie krwi, utrata pynw
organicznych i kurczenie si organizmu jak podczas umierania, sabo,
bezwiedne orgazmy, mier wywoana zapaci. Kiedy narkoman umiera
po odstawieniu hery, to umiera na wstrzs alergiczny.
Wszystkie objawy wstrzsu mona wywoa przedawkowaniem histami
ny. Histamina wytwarzana jest przez tkanki , kiedy ciao dozna urazu . Hista
mina rozszerza naczynia krwionone, eby wicej krwi dotaro do miejsca
zranienia. Kiedy naczynie krwionone jest rozszerzone, jego rozcignite
cianki robi si cienkie i porowate i w ten sposb pyn ucieka. Utrata krwi
prowadzi do obnienia jej cinienia. Nadmiar histaminy w efekcie obnia
cinienie krwi i wywouje wstrzs - jak przy powanych zranieniach. Adre
nalina suy obronie ciaa przeciwko zbyt wysokiemu poziomowi histami
ny i zanim pojawiy si leki, bya jedynym chemicznym antidotum na zatru
cie histaminowe.
W warunkach dowiadczalnych wikszo zwierzt zostaa uzaleniona
od hery. Po zastrzykach aplikowanych przez jakie dziesi dni, reagoway
na strzykawk, jakby to by talerz z jedzeniem: byskawicznie podbiegay,
eby dosta swj strza. Kiedy wycofano her, zwierzta miay zesp abs
tynencyjny: adna inna substancj a go nie wywoywaa, nie powodowaa,
e szukay jej niecierpli wie, jakby to byo jedzenie. Kiedy substancj wy
cofano, zwierzta miay wyrane objawy fi zyczne. Wydaje si, e hera to
jedyny narkotyk wywoujcy nag. Kotw nie mona uzaleni od morfi
ny, gdy reaguj na zastrzyk z morfiny ostrym delirium. Maj stosunkowo
mao histaminy w krwiobiegu. A e histamina stanowi prawdopodobnie
obron przeciw morfinie, koty, ktrym brak tej osony, nie mog znie
morfiny. B y moe mechanizm odstawienia wyglda tak: histamina wy
twarzana jest przez ciao jako obrona przeci wko morfi nie, gdy jest si uza
lenionym. Kiedy narkotyk zostaje odstawiony, ciao nadal wytwarza hi
stami n.
Jeli nie masz objaww wywoanych przez histamin, rodki antyhista
minowe nie daj efektu. Kupiem kilka ampuek rodka antyhistaminowego
i wstrzyknem sobie podwjn dawk. Nie dowiadczyem niczego poza
lekk depresj (jest ona skutkiem ubocznym niektrych preparatw antyhi
staminowych i chemicy usiuj go wyeli minowa). Zastrzyk, ktry dawa
1 54

efekty dokadnie takie same jak morfina, kiedy byem chory, teraz wywoa
ledwie wyczuwalne skutki. Tak j akby narkoman nie dosta pozytywnego
kopa po herze. Przynis ulg od zespou abstynencyjnego. By moe caa
przyjemno jest zasadniczo ulg w stanie koniecznoci albo napicia. Hera
to rodowisko, w ktrym yj uzalenione od niej komrki . Kiedy odcina
si dopyw hery, heroinowa komrka umiera i wytwarza si nadmiar hista
miny, ktra ma usun martwe komrki . Zadaniem alergicznego kichania,
wyciekw z nosa i zawienia oczu, wymiotw i biegunki jest pozbycie si
czego. W uzalenieniu hera staje si biologiczn potrzeb, jak jedzenie,
woda albo seks. Nie ma drugiej substancji, ktra w podobny sposb stawa
aby si czci biologicznego rytmu ciaa. Kiedy uzalenisz si od hery,
nisz o herze. I w tych snach co zawsze przeszkadza ci w strzale. Wbiegaj
gliniarze, iga si zapycha, kroplomierz si tucze. Tak czy inaczej , nie do
stajesz swoj ej porcj i . Hera zdaje si zaj mowa miejsce popdu seksualne
go. Kiedy jeste na herze, popd seksualny praktycznie zanika. Kiedy do
stajesz kopa, dowiadczasz dozna seksualnych tak intensywnych, jakby
by nastolatkiem, czsto dochodzi do spontanicznego orgazmu.
puny yj dugo i czsto wygldaj n a modszych, ni s. Kiedy przesta
jesz rosn, zaczynasz umiera. Narkoman nigdy nie przestaje rosn. Wik
szo okresowo rzuca nag, wtedy organizm si kurczy i dochodzi do wy
miany uzalenionych od hery komrek. Naukowcy eksperymentowali
ostatnio na robakach zdolnych do kurczenia si, gdy nie dostaway jedze
nia. Doprowadzajc robaka do okresowego kurczenia si, tak eby cigle
wzrasta, mona w nieskoczono przedua jego ycie. pun nieustan
nie kurczy si i ronie w dziennym cyklu zapotrzebowania na strza hero
inowy.
By moe przyczyn krtkiego ycia amerykaskiego biznesmena jest to,
e nie przechodzi on przez cykl kurczenia si i wzrostu. Nie wiczy, nigdy
nie odczuwa godu. Jego ycie jest procesem prowadzcym w jedn stron.
Kiedy organizm osiga dojrzao, moe tylko zacz umiera.
Opium robi si z niedojrzaych makwek. Jego funkcj jest ochrona na
sion przed wyschniciem, dopki rolina nie zacznie obumiera, a nasiona
nie dojrzej. Hera nadal dziaa w ludzkim organizmie, tak jak dziaaa w ma
kwkach. Ochrania i otacza ciao amortyzacyjn warstw, jak ciepym ko
cem, a w rodku dojrzewa mier. Kiedy pun jest naprawd narbany her,
wyglda jak martwy. Hera zamienia go w rolin. Roliny nie czuj blu,
gdy bl nie jest potrzebny organizmowi, ktry si nie przemieszcza. Hera
to rodek przeciwblowy. Rolina nie ma libido w ludzkim albo zwierzcym
1 55

sensie. Hera zastpuje popd seksualny. Rozsiewanie nasion to seks rolin,

a zadaniem opium jest opnienie tego procesu.
By moe ten potny dyskomfort zespolu abstynencyj nego polega na
przejciu od stadium roliny z powrotem do zwierzcia. od bezbolesnego,
aseksualnego, bezczasowego trwania do blu, seksu i czasu, od mierci - do
ycia.

Aneks 2
WSTP DO PIERWOTNEGO RKOPISU JUNK

tej ksice napisaem to, co wiem o opiatach i ludziach, ktrzy je

zaywaj. Narracja jest fikcj, ale oparta zostaa na faktach z moje

go dowiadczenia.
Kiedy pisz junk, mam na myli opium albo pochodne opium; morfina,
heroina, pantopon, dilaudid, kodeina to powszechnie uywane w Stanach
pochodne opium.
Nie pisabym o herze, gdybym nie mia czego szczeglnego do powie
dzenia na ten temat, czego, co jeszcze nie zostao powiedziane. Oddziay
wanie hery na narkomana jest gatunkowo rne od oddziaywania innych
narkotykw. Sdz, e hera to co przejciowego midzy materi yw a mar
tw. Midzy yciem ros1iny a zwierzcia. Nie unikniesz uczucia, e hera
jest w jaki sposb ywa.
Mog chodzi po obcym miecie i mwi: To okolica hery". Nie musz
widzie punw czekaj cych na kontakt, eby odrni terytorium hery.
Kiedy id obok miejsca, gdzie hera przechodzia z rk do rk, to heroina
w moich komrkach tyka jak licznik Geigera. Mj licznik hery jest na og
dokadny, ale czasem spostrzegam miejsce, ktre byo terytorium hery, ale
ju nim nie jest. Licznik mwi mi: tu hera", ale nie mwi kiedy. Dlaczego
licznik nie tyka, kiedy przechodz obok drogeri i z lekami? Hera potrzebuje
1 57

ywiciela, zanim nabierze szczeglnych cech herowatoci , poniewa hera

jest pasoytem, ktry moe przey tylko we krwi narkomana.
Zaleno od hery nie ogranicza si tylko do narkomanw. Wielu agen
tw narkotycznych i niezaywajcych handlarzy uzalenia si w takim sa
mym stopniu od hery, jak narkomani. Mog nie zaywa, ale hera jest i m
potrzebna i t o n i e tylko p o to, eby mie za co y. Zapa niektrych agen
tw wynika ze szczeglnego stosunku do hery. S uzalenieni z drugiej
rki, a na taki stan nie ma kuracji.
Kady, kto kiedykolwiek by uzaleni ony, bdzie zawsze wyglda jak
pun dla tego, kto jest w stanie wyczu her. Mg nawet nie zaywa od
dziesiciu lat, ale hera nadal w nim jest.
Oficjalna propaganda przeciwstawia si rzeczowej wiedzy na temat hero
iny, tote na ten temat nie napisano prawie niczego zgodnego z rzeczywisto
ci. Kiedy dzienniki, czasopisma i filmy zajmuj si her, rzadko tylko
odchodz od oficjalnie uznawanego mitu. Dokonam przegldu gwnych
zaoe tego mitu.

I . Wszystkie narkotyki s mniej wicej podobne i wszystkie wywouj

uzalenienie.
Ten mit wrzuca kokain, marihuan i her do jednego worka. Marihuana
w ogle nie uzalenia, ajej dziaaniejest niemal wprost przeciwne do dziaania
hery. Nie istnieje uzalenienie od kokainy. Moesz rozwin w sobie ogromne
pragnienie kokainy, ale nie zachorujesz, jeli jej nie dostaniesz. Natomiast uza
leniony od hery yje w stanie chronicznego zatrucia, na ktre wanie hera
jest specyficznym antidotum. Jeli nie otrzyma antidotum co osiem godzin, i to
tyle, ile trzeba, pojawiaj si objawy alergicznego zatrucia: ziewa, kicha, oczy
mu zawi, ma wyciek z nosa, skurcze, wymioty i biegunk, uderzenia gorca
i zimna, dochodzi do tego utrata apetytu, bezsenno, niepokj i osabienie,
a w niektrych przypadkach zapa i mier w szoku alergicznym.
pun potrzebuje hery tak, jak cukrzyk potrzebuje insuliny. Hera wytwa
rza taki niedobr, e ciao nie moe funkcjonowa bez kolejnych dziaek
w regularnych odstpach czasu. Hera prawdopodobnie przejmuje funkcje
pewnych zwizkw chemicznych organizmu, ktrych ciao uzalenionego
nie wytwarza. Abstynencja heroinowa wywouje niedobory, trwaj one do
pty, dopki organizm nie zacznie na powrt wytwarza chemikaliw, kt
re zostay zastpione przez her. Kiedy mwi narkotyk uzaleniajcy",
mam na myli narkotyk, ktry zmienia rwnowag hormonaln w taki spo
sb, e organizm potrzebuje go, eby funkcjonowa . O ile wiem, hera jest
jedynym narkotykiem uzaleniajcym wedle powyszej defi nicji.
158

2. Narkomania powstaje natychmiast, po pierwszym zayciu, a najwyej

po trzech czy czterech strzaach.
Z tego pogldu bi or si opowieci o ludziach, ktrzy stali si narkomana
mi po zayciu kilku proszkw od blu gowy" danych im przez Wspczu
jcego Obcego. W rzeczywistoci, niezaywajcy musiaby bra zastrzyk
codziennie przez przynajmniej miesic, eby w jakikolwiek sposb si uza
leni. Obcy zbankrutowaby, dostarczajc prbki. Ale wyleczony narko
man, nawet jeli nie zaywa od lat, moe wpa w nag w kilka dni . Ma
alergi na her.

3. Gdy ju wpadnie si w nag, ucieczka przed nim jest prawie niemoliwa.

W rzeczywistoci , nag atwo jest wyleczy. Zwyczajna kuracja trwa od
dziesiciu dni do trzech tygodni . Nie potrzebujesz adnej siy woli". Jeli
kuracja przeprowadzona jest odpowiednio, wie si z ni bardzo may dys
komfort.

4. N ag rujnuje zdrowie i prowadzi do przedwczesnej mierci .

Jak napisano w pewnym czasopimie: Uzalenieni od morfiny maj po
liczone dni na tej ziemi". A kto nie ma?
Narkoman cieszy si normalnym zdrowiem i yje nie krcej , ni wynosi
przecitna ycia, albo i duej . Hera daje du odporno na problemy z uka
dem oddechowym. Podczas epidemii grypy w 1918 roku okazao si, e pu
ny s na ni odporne, i niektrych narkomanw wypuszczono z wizienia,
eby pomagali opiekowa si chorymi . Z drugiej strony, wszyscy zaywajcy
cierpi na zatwardzenie i utrat apetytu. Wikszo z nich chudnie, podczas
trwania naogu czsto wa pi do dziesiciu kilogramw poniej normy.

5. Narkomani nigdy nie maj do. Musz cigle podwysza dawk.

Potrzebuj coraz wicej . W kocu - cytuj z fi lmu pod tytuem

Kabel

Johnny

,,Zdzieraj ubrania z chudych cia i umieraj, wyjc, eby da i m

jeszcze hery".
To jest niedorzeczne. Narkomani maj dosy i nie musz podnosi dawki.
Znam takich, ktrzy zaywaj t sam dawk od lat. Oczywicie, narkoma
ni czasem umieraj, jeli odci ich na dobre od hery. Nie umieraj, bo
potrzebuj j ej coraz wicej . Umieraj, bo nie dostaj jej w ogle.

6. Narkomani chc, eby inni te brali .

Ten gupi pogld wydaj e si powszechny. Z a kadym razem, gdy wpa
dam, panowie wadza mwi mojej onie: To cud, e nie wcign pani
w narkomani". A po diaba miabym to robi? Mam do kopotu z wa
snym uzalenieniem. Oczywicie, handlujcy narkomani chc, eby inni
brali , bo w ten sposb maj wicej klientw.
1 59

7 . Jest wyrana granica midzy narkomanem a handlarzem. Wadze lituj

si nad narkomanem i api tylko handlarzy.
Nigdy nie widziaem narkomana, ktry by nie sprzedawa, albo ulicznego
handlarza, ktry by nie bra. Nie ma adnej granicy. Wadze tego nie rozr
niaj, a kara za sprzeda i posiadanie jest prawie taka sama.

8. Handlarze prbuj wcign w zaywanie hery albo marihuany dzieci

ze szk rednich. Artyku zamieszczony niedawno w pewnym czasopimie
opisuje handlarzy dodajcych laudanum do coca-coli , ktr pij nastolatki .
To j u naprawd mieszne. aden handlarz n i e chce dzieci z a klientw.
Nigdy nie maj do pienidzy, mwi za duo i nie wytrzymuj przesu
chania policyjnego. Naj lepsi klienci to weterani . Znaj wszystkie kruczki
i zazwyczaj maj jakie rdo dochodu.

9. Istnieje zwi zek midzy her a niepoczytalnoci. Narkomani zamie

niaj si w maniakw, kiedy nie mog dosta hery.
W rzeczywistoci ni gdy nie widziaem niepoczytalnego narkomana ani
o taki m nie syszaem. Z pewnych wzgldw oba te stany nie id w parze.

1 O. Istnieje zwizek midzy narkomani a przestpstwem. Szczeglnie

marihuana popycha do zbrodni.
Nie ma bezporedniego zwizku midzy przestpstwem a odurzeniem
narkotycznym. Ja niczego takiego nie widziaem ani o niczym takim nie
syszaem . Ludzie, ktrzy mwi o narkotykach jako o przyczynie przestp
stwa, zdaj si nie bra pod uwag ogromnej liczby przestpstw dokonywa
nych przez pijakw. Alkohol to narkotyk-sprawca przestpstw, mocniejszy
ni wszelkie inne rodki. Oczywicie, wielu punw kradnie, eby podtrzy
ma swj nag. Nie jest atwo zebra dziesi, pitnacie dolarw dzien
nie, a tyle w Stanach Zjednoczonych narkoman musi paci za dzienn do
staw hery.
Legi slacja antynarkotykowa uwaana jest przez og za rzecz dobr. Dla
tego ta dziedzina prawodawstwa staa si poletkiem dowiadczalnym dla
odmiany prawa nowej w tym kraju, ale znanej w pastwach policyjnych.
W stanach Luizjana i Kentucky samo uzalenienie uwaa si za przestp
stwo karane wizieniem (Luizjaa dwa do piciu lat, Kentucky rok). To jest
prawodawstwo pastwa policyjnego karzce za to, e czowiek czuje si
niezdrw. W prawie Luizjany nie okres1a si czasu i miejsca ani nie definiu
je terminu osoba uzaleniona".
Obecnie, w przypadku uzalenienia, dostpna jest kuracja antyhistamino
wa. Zesp abstynencyjny to rodzaj alergii. a nowe leki przeciwuczulenio1 60

we agodz symptomy. Terapie redukujce starego typu korzystaj z lekw

uzaleniajcych i zespl abstynencyjny powraca, gdy przestaje si je poda
wa. Ale leki antyhistaminowe nie uzaleniaj i kiedy si je zastosuje, nie
ma nawrotu zespou abstynencyj nego. Z kuracji antyhistaminowej nie ko
rzysta si powszechnie. Nie zauwayem nawet wzmianki o niej w publika
cjach medycznych. Wyglda na to, e rozmylnie nie informuje si o niej
opinii publicznej . Tak jakby wadze federalne i stanowe rzucay kody pod
.
nogi narkomanom, ktrzy ehc leczenia. W instytucjach miejskich i stano
wych nie ma kuracji redukcyjnych. Dwiecie dolarw to minimum za dzie
siciodniow kuracj w prywatnym sanatorium. Prawo zabrania szpitalom
podawania narkomanom hery. Znalem narkomana, ktry mia przej ope
racj raka odka. Szpital nie mg poda mu hery. Nagle odstawienie hery
plus operacja pewnie by go zabiy, wic postanowi przesun zabieg. Le
xington i Fort Worth to jedyne publiczne instytucje w Stanach Zjednoczo
nych, w ktrych stosuje si kuracj redukcyjn. Oba szpitale s zazwyczaj
przepenione. Wedug biurokratycznych przepisw kady, kto chce si do
nich dosta, musi przesa podanie (oczywicie w trzech egzemplarzach) do
Waszyngtonu i czeka kilka miesicy, eby zosta przyjtym. Potem musi
tam przebywa przynajmniej pl roku. W Luizjanie mona zosta areszto
wanym pod zarzutem narkomanii, jeli wystpi si z podaniem o kuracj.
Nie mam zamiaru prostowa powszechnie panujcego bdnego mniema
nia na temat hery, przedstawiajc fakty znane kademu, komu nieobcy jest
ten temat. Korzystam ze znanych faktw jako z punktu wyj ciowego, eby
dotrze do faktw, ktre nie s znane.

Aneks 3
LIST WILLIAMA BURROUGHSA DO A.A. WYNA (1 959)
Wyn Publishing Co.
23 West 4 7 Street
NYC
Czytajc egzemplarz wydanego Junkie, stwierdziem, e dokonano w nim
pewnych zmian i pomini. Wypisaem poprawki. ktre uwaam za nie
uzasadnione, zaciemniajce lek.ko lub cakowicie pierwotne znaczenie. Zde
cydowanie zalecam pominicie tych poprawek. w przypadku wznowienia,
gdy umniejszaj znaczenie mojej ksiki.
Pracowaem rok. nad tym rkopisem. Wiele razy sprawdzaem kade so
wo. Dobry albo zy. rkopis, ktry zoyem , napisany zosta dok.adnie tak.
jak. sobie zaoyem. Nie znalazem nawet jednego przykadu zmiany. ktr
uznabym za konieczn. chocia zgadzam si z niektrymi pominiciami
(. . .). Jednak. pominicie strony 1.50 oryginalnego manuskryptu opisujce
go moje spotkanie ze Starym lk.iem uwaam za bezdyskusyjn strat. To
nie tylko moje zdanie. Podziela je kady z moich znajomych, ktry czyta
oryginalny rkopis i wersj opublikowan.

Aneks 4
JUNKIE:

ANALIZA KRYTYCZNA ( 1 952) ALLENA GINSBERGA

zytelnik, rzuciwszy pobienie okiem na t ksik, odkryje, e autor

nie jest zwyczajnym punem. Wyratnie stara si ukry fakt, e jest

take czowiekiem o wyksztaceniu, ktre mogoby zadziwi wielu z jego

czytelnikw.
Urodzony tu przed pocztkiem lat dwudziestych w powaanej , zamo
nej rodzinie w jednym z wielkich miast rodkowego Zachodu - rodzinie,
ktrej nazwisko jest powszechnie znane w Ameryce ze wzgldu na pomy
sowo i sukcesy handlowe jej dziewitnastowiecznych przodkw - otrzy
ma solidne wyksztacenie w prywatnej szkole, gdzie znany by jako po
wcigliwy, a w gruncie rzeczy niemiay arystokrata o fenomenalnych
zdolnociach naukowych i zaskakujcej skonnoci do wybrykw. Jego
pierwszym przedsiwziciem literackim bya historia Rzymu, spisana
w prawdziwie dziewitnastowiecznym stylu, gdy autor mia pitnacie lat,
na podstawie powszechnie znanych aciskich rde. Cieszc si opini
erudyty, zdobyt w szkole redniej, zosta wysiany do Harvardu, gdzie stu
diowa literatur angielsk. Niewiele wiadomo o dowiadczeniach, ktre
stamtd wynis. Podobno trzyma w swoim pokoju asic na acuchu, a na
cianie powiesi obraz przedstawiajcy jego dom rodzinny. Gdy go o ten
obraz pytano, niezmiennie odpowiada z bezceremonialnym gestem doni :
1 63

Tak, czy nie jest szkaradny?" Z jego lat studenckich pozostaa tylko jedna
prbka literacka, dwudziestostronicowa sztuka o statku toncym gdzie na
Atlantyku , w ktrej obsadzi kilku swoich znajomych, by w swoich rolach
wyrazili histeri, paniczny strach, zoli wo i ostateczn nikczemno.
Po uzyskaniu dyplomu we wczesnych latach trzydziestych, zwaywszy
na to, e powiedzia wszystko, co mg wyrazi form literack w wyej
wymienionej farsie, zacz studiowa antropologi, znw na Harvardzie,
specjalizujc si w archeologii Aztekw i Majw.
Kiedy wrci do rodzinnego miasta i nie znalaz zawodu , ktry odpowia
daby jego upodobaniom, zacz pi i wybiera si na libacyj ne przejadki
po rzece z rwienikami. Studiowa te jog, ale chyba nie formalnie, bo
kiedy rzucono mu wyzwanie, kwestionujc jej skuteczno, stwierdzi, e
jest odporny na bl i zademonstrowa to, odcinajc sobie palec. Ten wyczyn
doprowadzi do przymusowego zamknicia go w okolicznym zakadzie,
z ktrego wkrtce go wypuszczono, gdy wykaza si spokojem i wiado
moci tego, co si wok niego dzieje.
Jego kolejnym wyczynem, w prawdziwie amerykaskim stylu, bya wiel
ka wczga po Europie. We wczesnych latach trzydziestych spdzi rok
w Paryu, przemierzy Niemcy i Austri

Uak jego wspczeni z grupy Au

dena - Isherwooda) i w kocu dotar do Kairu , gdzie wprawnym okiem eks

-studenta archeologii przyglda si piramidom. Chwil poby w miastach
pnocnego wybrzea Afryki , wczeniej i pniej spopularyzowanych przez
Andre Gide' a i Paula Bowlesa, a potem wrci do Ameryki .
Jego ulubionymi lekturami w tym czasie byo ki lkanacie ksiek, staa
biblioteczka. Towarzyszyy mu one w podrach - Pareto i Spengler,
Cocteau, B audelaire, tanie wydanie tragedii Szekspira i

Opium
(pniej) A Vision

W.B . Yeatsa.
Wracajc do Ameryki , wiz ze sob narzeczon, ktr pozna, kiedy przez
rok studiowa, nieudanie, medycyn w Europie rodkowej . Pastwo modzi
rozstali si natychmiast po zejciu na ld w Nowym Jorku, gdy celem
maestwa byo uzyskanie obywatelstwa dla ydowskiej pani, ktra po
dobno bya take baroness.

'
Potem bya podr po miastach amerykaskich, od hotelu do hotelu ; z No
wego Jorku przez Poudnie i rodkowy Zachd z dugimi postojami - we
wczesnych l atach czterdziestych - w Chicago i Nowym Jorku. Byo to mo
liwe, oczywicie, dziki finansowej pomocy rodziny.
To w Chicago autor zacz odkrywa przestpcze podziemie w sobie i wo
k siebie, gdy pracowa jako zawodowy deratyzator w miejskich slumsach.
1 64

Co prawda pewne mniej kryminalne, cho nie mniej podziemne przywary,

o ktrych mowa w ostatnich rozdziaach ksiki , zdy ju odkry za cza
sw swej modoci w Ameryce i podczas podry do Afryki Pnocnej
i Europy. Towarzyszyy temu zaburzenia emocjonalne i autor szuka pomo
cy psychoanalityka. Najwyraniej bezskutecznie.
Opowie autora traktuje wanie o jego zwizkach z elementem krymi
nalnym miast, ktre odwiedza, i dowiadczeniach z rnymi narkotykami.
W yciu osobistym autora wan rol odgrywaa jego ona, ktra na krt
ko pojawia si we fragmencie ksiki dotyczcym Nowego Orleanu. Nie
lubny zwizek , ktry rozpocz si w kocu lat czterdziestych, zakoczy
si jej przedwczesn mierci podczas alkoholowej libacji na wsi poudnio
woamerykaskiej kilka lat temu. Dziecko z tego zwi zku mieszka z ojcem,
prawdopodobnie w Wenezueli.
Ksika nosi tytu pun

(Junk ) , jej tematem s narkotyki i wiat narkoma

nw. W adnym razie nie jest to kompletna autobiografia - chocia wiele

w niej osobistych szczegw - ale autobiografia jednego aspektu ycia
autora. Nie mona jej uzna za peny obraz osobowoci, jak dowodz tego
ostatnie strony wstpu.
Autor wykona to, co sobie zamierzy: przedstawi, po raz pierwszy
w Ameryce, prawdzi wy, reprezentatywny i dokadny obraz wiata narko
manii i wszystkiego, co si z ni czy, a wic i wiata przestpczego,
o ktrym tyle si ostatnio mwi . To godne zauwaenia osignicie; nie ma
tu sentymentalizmu, nie ma prb samooczyszczania z winy - jest nato
miast niezwyka szczero ; nie ma prb przedstawiania romantycznych
okolicznoci - jest ponura drtwota, groza, mechaniczny rytm i niegodzi
wo ycia puna osobicie dowiadczonego. To prawdziwy opis jego
przyjemnoci , takich, jakimi one s; konsekwentna, wnikliwa opowie
o typach zamieszkujcych wiat opiatw, z ich podobiestwem i niepodo
biestwem do znanego poziomu kultury; historia zdarze i zwyczajw,
godu narkotycznego i pobytw w wizieniu, nocnych poszukiwa i dzien
nej nudy.
To szczcie mie takiego historyka - bez wzgldu na to, jak mocn pozy
cj zaj po tamtej stronie mrocznej bariery - ktry potrafi opowiedzie
o tych faktach stylem majcym znamiona dojrzaloci literackiej ; stylem bez
porednim, osobistym, bardzo charakterystycznym, bardzo dosownym, nie
zwykle wybirczym, obrazowym i oszczdnym w swej symbolice. Byoby
wielk arogancj porwnywanie tego wiata opiatowego horroru z uni wer
salnym Piekem Dantego; ajednak takie porwnanie, ze wzgldu na specyfik
1 65

stylu i realistycznego uycia metafor, moe szczliwie powsta w umyle

wyrobionego czytelnika.
Pozostaje doda, e wydawca publikuje t ksik ze wzgldu na orygi
nalno jej stylu i zawartoci w bardzo kontrowersyjnym temacie, o ktrym
mao jest prawdzi wej informacji, a wikszo podana w romantycznym so
sie, z wielkim szumem albo wypaczona na uytek masowej komercji. Ksika
ma t zalet, e jest realistyczna, a przy tym wietnie si czyta. To wany
dokument; archiwum wiatka przestpczego; prawdziwa historia prawdzi
wej grozy wystpku. Objania to, co nawet najwikszy gupiec moe zrozu
mie.

Aneks 5
NOTA WYDAWN ICZA CARLA SOLOMONA W JUNKIE (1 953)

piaty, pisze autor tych brutalnie szczerych rewelacji, to nie nag, to

sposb ycia". Sposb ycia, w ktrym kop" jest krlem, a optane

narkotykami wygodniae puny snuj si w pmroku wiata zdewaluowa

nych wartoci, wszechmogcego godu i rozbyskujcej nagle przemocy.
Od czasw, gdy De Quincey napisa

l-fyznania angielskiego opiumisty,

promyk wiata nie owietli z tak olepiajc si jaowej ziemi narkoma

nw. Ale podczas gdy De Quincey pisa w tonie fantazji sennej , Junkie jest
bezlitonie prawdziwy i cyniczny. Od pierwszych zda Junkie rozbiera narko
mana na czci, eby bez wstydu i rozczulania si nad sob pokaza go
w caej jego nagoci.
Jest to jednak wicej ni tylko opowie o narkomanii. Stronice powieci
wypenia anonimowy wiat przestpstwa - wczgi, peday, blefiarze, ka
pusie, zodzieje. Podamy za nimi , gdy ukradkiem przemykaj si na swo
je spotkanka" w mrocznych kafejkach i obskurnych barach. Obserwujemy
ich potajemne gesty, widzimy, jak kopsaj sobie towaru", jak yy im si
kurcz od wbijania igy, jak dostaj kopa", gdy towar zadziaa - i oto mamy
przed oczami nieopisan groz heroi nowej choroby. Jestemy wiadkami
ohydy czajcej si w kadym zaomku ich ycia. To bitnicy, banda facetw
znikd", pozornie bez przeszoci i bez przyszoci. Nie byo dotd wyznania
1 67

przestpcy lepiej przemylanego, eby zniechci do naladownictwa spra

gnionych wrae nastolatkw. To niezafaszowane, pozbawione blichtru
i, pozornie emocji, ycie narkomana.
William Lee (nazwisko autora i nazwiska wszystkich osb w tej ksice
s kamuflaem) jest nieskruszonym, niereformowalnym narkomanem. Wa
snymi sowami mwi nam, e wszed na ciek przestpstwa; e zdiagno
zowano go jako schizofrenika, paranoika; e nie uznaje adnych wartoci
moralnych. Ale piro umoczy w kwasie o niezwykym blasku, a niektre
z jego sw maluj sugestywne obrazki niepozbawione artyzmu.
Zdalimy sobie spraw, e oto mamy dokument, ktry moe przestrzec
opini publiczn, lepiej ni cokolwiek, co do tej pory ukazao si na rynku
wydawniczym, przed zagroeniem narkotykowym. Przedstawiane w nim
sceny koszmarnego wiata otchani s tym bardziej przeraajce, e auten
tyczne jzykowo i odzwierciedlaj ce konkretny punkt widzenia.
Dla ochrony czytelnika wprowadzilimy kilka przypisw na marginesie*,
eby wskaza, w ktrych miejscach autor w oczywisty sposb odchodzi od
uznanych faktw medycznych albo prbuje przekaza inne, nieudowodnio
ne twierdzenia, eby usprawiedliwi swoje postpowanie.

* Dotyczy to amerykaskiego wydania Junkie (przyp. wyd.).

Aneks 6
SOWO WSTPNE CARLA SOLOMONA DO JUNKIE (1 964)

sika Junkie Williama Sewarda Burroughsa bya pierwotnie zatytuo

wana Junk i napisano j pod pseudonimem: William Lee. Po raz pierw

szy oddana do druku we wczesnych latach pidziesitych, wzbudzi a zain

teresowanie wrd wydawcw publikujcych ksiki w sztywnych opra
wach, ale zostaa wprowadzona na rynek jako jedno z najwczeniej szych
czytade nowo powstaej Ace Books.
Od tego czasu Burroughs zdy zyska saw, zarwno u nas, jak i za
granic, jako pisarz awangardowy tworzcy krtkie opowiadania; pisa pod
wasnym nazwiskiem. Powie
Press.

Nagi lunch zostaa wydana przez Grove

In Search of Yage, o jego przygodach nad Amazonk wrd owcw

gw w poszukiwaniu poszerzajcego umys" narkotyku yage, opubliko

wao City Lights.

The Soft Machine

The Ticket That Exploded

zostay

wydane w Paryu w atmosferze skandalu przez Olympia Press. A kolejn

Nova Express wkrtce opublikuje Grove.

Advertisments for Myself Normana Mailera, Burroughs

powie
W

zosta przed

stawiony jako amerykaski Jean Genet. Jego druga powie,

Peda,

nie

wysza ani w kraju, ani za granic.

W Ameryce poowy XX wieku, dla renesansu bitnikw", ktry zaszoko
wa jednych, a dal nowe moliwoci wyrazu innym, William Burroughs
pozostaje rzadk, ale ju legendarn postaci. W I 964 roku , inaczej ni
1 69

w 1950, zacz mie niezliczonych, niedoszych nas1adowcw. Jego wcze

sne kredo, e hera to styl ycia, tak bardzo przyswoia sobie modzie, e
stao si wielkim narodowym problemem.
W Junkie Burroughs jest rzeczowy. Tej formy uywa u pocztkw swojego
pisarstwa. W pniejszych pracach zapuszcza si w stron surrealizmu i wy
obrani . The New York Post", piszc o tematyce jego dzie, o fantazjach
(homoerotycznych) i eksperymentach w dziedzinie techniki pisarskiej , stwier
dza, e jego twrczo graniczy wtedy z infantylizmem i schizofreni.
Na co dzie jest on szczeglnym typem poszukiwacza przygd, ktry
szuka tego, co niezwyke albo niezbadane w naszej wraliwoci czy te
w stylu ycia. cigajc to, co coraz trudniej jest znale, nieznane, Bur
roughs nie zestarza si jednak, a jego ciekawo si nie przytpia. Pod tym
wzgldem nie przypomina wielu tak zwanych awangardzistw i poetw,
ktrzy kiedy eksperymentowali , ale potem spoczli na laurach i ze smut
kiem przyznali, e nic nowego pod socem.
A jego nag heroi nowy? Wyszed z niego, wrci i podda si wielu roz
maitym terapiom - z rnym skutkiem . Jedna kuracja, w Anglii, pod nadzo
rem doktora Denta, zaowocowaa artykuem Burroughsa do kwartalnika
naukowego.
Burroughs jest absolwentem Harvardu, para si rozmaitymi profesjami,
jest te ojcem dwjki dzieci i potomkiem bogatej rodziny.
Jednym z najbardziej drastycznych wydarze w jego yciu byo przypad
kowe zabj stwo ony podczas eksperymentu Wilhelm Tell" . kiedy to
chcia udowodni, e jest wymienitym strzelcem - sprbowa zestrzeli jej
z gowy kieliszek do szampana. Zabi j, ale w 1950 roku , w Mexico City,
zosta uniewinni ony.
W tej czy innej formie, pod tym czy innym przebraniem jego charakter
i osobowo zdaj si znajdowa odzwierciedlenie w fikcyjnych postaciach
protegowanego Burroughsa, Jacka Kerouaca. Wida to wyranie w przy
padku postaci Denisona z pierwszej powieci Kerouaca

City, a take

Bulla Balloona w

The Town and the

D r. Sax.

Jego polityka jest cokolwiek mglista. Rzadko udaje si nam rozpozna,

czy walczy przeciwko spiskom prawdziwym, czy wyimaginowanym. W

Search of Yage

In

czasami przedstawia si jako libera, a nawet radyka, tym

czasem reputacja, jak zdoby w ostatnich latach w Paryu, zdaje si sytu

owa go mniej lub bardziej po lewej stronie. Zazwyczaj Burroughs wydaje
si nazbyt zajty sob, eby okaza trwalsze zainteresowanie ktrymkol
wiek z obozw politycznych.
1 70

Aneks 7
WSTP DO JUNKY (1 977) ALLENA GINSBERGA

nalimy si z Billem Burroughsem od gwiazdki 1944, a na pocztku lat

pidziesitych - obficie ze sob korespondowalimy. Zawsze szano

waem go jako czowieka starszego i mdrzejszego od siebie, zwaszcza

wic w pierwszym okresie naszej znajomoci byem zdumiony, e potrafi
si zdoby na szacunek wobec mnie. W miar jak mijay lata i odmieniay
si koleje naszych losw - ktre mnie zawiody do separatki u czubkw,
Billa za pchny ku jego wasnym tragediom i wdrwkom - zyskiwaem
coraz wiksz pewno, e Billa naprawd charakteryzuje niemiao, kt
r przedtem wyczuwaem w nim tylko intuicyjnie; dlatego zaczem go
zachca, by bardziej skoncentrowa si na pisaniu prozy. W owym czasie
mielimy si z Kerouakiem za literatw z B oej aski, Bill jednak okazywa
zbyt wielk niewiar we wasny talent. Tak czy inaczej , odpowiedzia na
moje listy rozdziaami z

puna, ktre, sdz, zrazu

traktowa jako wprawki,

niebawem wszake - co stwierdziem z zaskoczeniem i podnieceniem - awan

sowa do kategoi dopracowanych, spjnych fabularnie fragmentw ksiki,
narracji na konkretny temat. Tak wic znaczna cz manuskryptu dotara do
mnie poczt, po czci do Paterson w stanie New Jersey. Wtedy byem prze
konany, e to ja motywuj Billa; teraz myl, e to on mnie motywowa - do
utrzymywania aktywnego kontaktu ze wiatem, jako e wwczas kisiem si
w rodzicielskim domu po omiomiesicznym pobycie w szpitalu psychia
trycznym z powodu moich bitnikowskich perypetii z prawem.
171

Dziao si to wszystko wier wieku temu, nie pamitam zatem porzdku

naszej korespondencj i , ktra trwaa latami, wdrowaa z kontynentu na kon
tynent, z jednego wybrzea Stanw na drugie i przyczynia si nie tylko do
powstania puna , lecz rwnie

go lunchu.

Yage Letters, Pedaa i sporych partii Nagie

Fatalnym zrzdzeniem losu Burroughs unicestwi wikszo

swych osobistych listw z owego okresu, listw zdradzajcych natur znacz

nie bardziej uczuciow ni ta, jak zazwyczaj manifestuje publicznie - tak
wic ten czarujcy aspekt osoby Nieprzeniknionego Inspektora Lee ju na
zawsze pozostanie ukryty za Beletrystyczn Zason.
Kiedy miaem ju w garci cay rkopis, zaczem go nosi do rozmaitych
kumpli z college'u czy szpitala psychiatrycznego, ktrym udao si zaczepi
w brany wydawniczej (co byo rwnie moim - niespenionym - pragnie
niem), przy czym, ignorant w sprawach tego wiata, widziaem w sobie kogo
na ksztat tajnego agenta literackiego. Jason Epstein (ktry z czasw uniwersy
teckich zna legend Burroughsa) owiadczy po lekturze manuskryptu

puna,

e mgby zainteresowa wydawc, gdyby ten tekst wyszed spod pira Win
stona Churchilla, skoro jednak proza Burrougsa niczym si nie zaleca" (pod
czas rozmowy z Jasonem w jego gabinecie w gmachu Doubleday usiowaem
t opini ze wszystkich si zanegowa, byem jednak sabeki, poniewa przy
taczaa mnie dookolna Rzeczywisto . . . dawi gaz musztardowy zowieszczo
inteligentnych redaktorw . . . krpowaa moja wasna paranoja i brak obycia
z Bezgranicznym Kretynizmem Nowojorskich Biurowcw), z pewnoci tego
wydawcy nie zainteresuje. W tym czasie obnosiem rwnie po wydawnic
twach proustowskie rozdziay Kerouaca z
do ksiki

Visions of Cody, ktre piniej trafiy

W drodze. Louis Simpson, dochodzcy wtedy do siebie po zaamaniu

nerwowym, te nie dopatrzy si zalet w obu rkopisach.

Niezwykym zrzdzeniem losu mj druh z Instytutu Psychiatrycznego
Stanu Nowy Jork, Carl Solomon, dosta dziki wujowi, panu A.A. Wynowi,
prac w Ace Books. Solomon mia dostatecznie wiele gustu literackiego
i humoru, eby pozna si na tych dzieach, chocia, bdc na odwyku po
swoich osobistych dadaistyczno-prozatorskich i paranoiczno-krytycznych
ekstrawagancjach literackich, tak samo jak Si mpson odnosi si nieufnie do
kryminalnej czy te wczgowskiej romantyki Burroughsa i Kerouaca. (Ja
byem nawczas grzecznym ydowskim choptasiem, ktry tkwi jedn nog
w mieszczaskiej pisaninie starannie zrymowanych i wyredagowanych wier
szy metafizycznych . . . no, nie cakiem). Z pewnoci ksiki te wskazywa
y, e jestemy wanie w samym rodku kryzysu tosamoci, zwiastujce
go nerwowe zaamanie caych Stanw Zjednoczonych. Z drugiej jednak
strony broszurow specjalnoci Ace Books by komercyjny cham, szpiko1 72

wany od czasu do czasu francuskim romansidem czy nieucukrowan po

wieci, nerwowo, pod nieuwag wuja, wsuwan przez Carla do planu.
Redaktor Salomon zdawa sobie spraw, e my (Bill, Jack i ja) w przeci
wiestwie d o niego czniamy prawdzi wy obd takiej dziaalnoci wydawni
czej , ktra przecie nie dotyczy nas w najmniejszym stopniu, biorc jednak
pod uwag uwikania Carla - rodzin i psychiatrw, obowizki zawodowe,
nerwowo zwizan z faktem, e wuj uwaa go za umysowo chorego decyzja opublikowania czego takiego", ksiki o narkotykach, a nadto
wypacenie Kerouacowi dwustu pidziesiciu dolarw zaliczki za powie ,
bya z jego strony aktem sporej odwagi. To cholerstwo omal nie zapdzio
mnie do czubkw - wyzna. - Pracujc nad tym materiaem, czuem, jak
narasta we mnie przeraenie, zgroza".
Istniao w owych czasach - szcztkowo znane rwnie dzisiaj , kiedy dziki
rozmaitym Biurom do Spraw Narkotykw wci dr w powietrzu fluidy
paranoi pastwa policyjnego - przekonanie czy te zaoenie, e czowiek
moe zosta aresztowany, jeli w autobusie lub metrze wspomni na gos o ma
rihuanie albo morfinie, choby tylko przy okazji rozmowy na temat zmian
w ustawodawstwie. Sama wzmianka o narkotykach bya niemal przestp
stwem. Jeszcze dziesi lat pniej nieuchronnym efektem kadej nadanej
w telewizyjnym programie oglnokrajowym dyskusji o prawnych aspektach
narkomanii byy oskarenia ze strony Biura do Spraw Narkotykw i Federal
nego Komitetu cznoci, poparte nagranym na tam materiaem dowodo
wym. To ju historia, ale wtedy strach, o ktrym wspomnia Carl, by tak
realny i tak silnie wronity w bran wydawnicz, e zanim ksika moga
zosta opublikowana, w tekst naleao wple mnogo najrozmaitszych kwa
lifikatorw i zastrzee - aby przypadkiem wydawca nie okaza si wsp
winnym przestpstwa popenianego przez autora, aby czytelnicy nie zostali
zwiedzeni na manowce arbitralnymi opiniami autora, pozostajcymi w sprzecz
noci z pogldami uznanych autorytetw medycznych", trzymanych w owym
czasie za pysk przez Biuro do Spraw Narkotykw w latach 1 935- 1 953 pod
czas czego, co Towarzystwo Medyczne powiatu Nowy Jork okres1io mia
nem wojny z lekarzami"; za leczenie punw stano przed sdem dwadzie
cia tysicy lekarzy, wielu z nich skazano na kar grzywny lub wizienia.
Fakt prosty i fundamentalny wyglda tak: jes1i chodzi o rozprowadzanie
towaru, B iuro do Spraw Narkotykw szo rka w rk ze zorganizowanymi
grupami przestpczymi , miast zatem popiera leczenie u zalenionych,
lansowao mit o ich kryminalizacji". Motywy takiej strategii byy jasne
i proste: pazerno na fors, pync z tytuu pensj i , szantau i rozprowa
dzania, fors zdobywan kosztem grupy obywateli sklasyfikowanych przez
1 73

pras i policj jako narkomanii". Bdce faktem zwizki policji i mafii

zostay na pocztku lat siedemdziesitych udokumentowane przez rne
oficjalne raporty i ksiki (zwaszcza Raport Komisji Knappa z 1972 i

mow polityk Indochin

Opiu

Ala McCoya).

Poniewa temat, by to uj najkrcej , zosta uznany za ryzykowny, popro

szono Burroughsa - wystpujcego anonimowo j ako William Lee - aby
poprzedzi ksik wstpem, w ktrym opowie, e pochodzi z szacownej
rodziny i choby zasugeruje, w jaki sposb pozornie normalny obywatel
zostaje narkomanem; chodzio oczywicie o to, aby zagodzi cios zadany
czytelnikom, cenzorom, recenzentom, policjantom, kapusiom, dociekliw
com i Bg wie komu j eszcze. Carl wypichci nerwowe przedsowie, w kt
rym udawa reprezentujcy wydawc gos rozsdku. Moe zreszt nim by.
Pewne literackie opisy teksaskiej spoecznoci rolniczej zostay wykaso
wane, jako niemaj ce zwizku z perwersyjnym, nieliterackim tematem. A, co
podkrelam, krytycznie wane medyczno-polityczne konstatacje Williama
Lee, dotyczce faktw bd pogldw, byy z miej sca (w nawiasach) opa
trywane komentarzem z adnotacj przyp. red"*.
Jako agent wynegocjowaem umow, ktra akceptowaa te wszystkie za
biegi zaciemniaj ce i gwarantowaa Burroughsowi zaliczk w wysokoci
omiuset dolarw na poczet wydania powieci w nakadzie stu tysicy eg
zemplarzy wraz z innym tekstem na temat narkotykw, dzieem pewnego
eks-tajniaka z brygady antynarkotykowej . Z pewnoci fatalne towarzy
stwo, ale z drugiej strony, biorc pod uwag nasz wczesn naiwno,
prawdziwy cud zrodzony z zuchwalstwa, cud, ktry sprawi, e utwr Bur
roughsa ujrza wiato dzienne i w cigu nastpnej dekady zosta przeczyta
ny przez milion wtajemniczonych - a oni docenili w n i m i nteligentny spo
sb prezentacji faktw, przenikliw obserwacj, precyzyjny, pozbawiony
ozdobnikw jzyk, wizje bezbdne z punktu widzenia gramatyki i wy
obrani . . . a take imponujc wiadomo socjologiczn, kulturowo-rewo
lucyjny stosunek wobec biurokracji i prawodawstwa, a wreszcie stoicko
-artobliwy ogld problemu przestpczoci .
Allen Ginsberg
Nowy Jork, 19 wrzenia 1976

*W wydaniu amerykaskim (przyp. wyd.).

1 74

Podzikowania
Chciabym podzikowa Jamesowi Grauerholwwi za jego intelektualne wspar
cie i wielkoduszn pomoc w sprawach praktycznych nie tylko pny tej ksice, ale
pnez cale lata. Dzikuj take Johnowi Bennettowi z Uniwersytetu Stanu Ohio,
personelowi Green Library na Uniwersytecie Stanforda oraz Butler Library

na

Uniwersytecie Columbia.
'Za zgod na cytowanie wczeniej niepublikowanych materiaw podzikowania

winien jestem Bobowi Rosenthalowi z Allen Ginsberg Trust i Peterowi Matsonowi.

'Za zgod na druk uprzednio ju opublikowanych materiaw dzikuj wydawnic

twu HarperCollins.
Wreszcie, chciabym zadedykowa to wydanie Janowi MacFadyenowi: jest wspa
niaym czytelnikiem Burroughsa.