Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
QUECHUA YANAPAQ
PANQA
Para el rea de la salud
YACHACHIQKUNA:
Lic. Maribel Soto Pozo
Lic. J. Carlos Sola Sonagua
MATERIA: Idioma Originario para el rea
de la salud
WATA
QHUCHAPAMPA-QULLASUYU
: 2016
UNIDAD 1
RIQSINAKUSPA
(Conocindonos)
DESPEDIDAS
PREGUNTAS
RESPUESTAS
Y t cmo ests?
3. Lista de verbos
CASTELLANO
QUECHUA
CASTELLANO
QUECHUA
abortar
abrir
arar
acabar
acercarse
acostumbrarse
adelantar
adormecer
agarrar
arrojar
arrojar de la boca
asustarse
avergonzarse
aparecer
aplaudir
ayudar
apretar
arder, quemar
averiguar, indagar
avisar
ayudarse
bailar
bajar
barrer
beber
botar, arrojar
buscar
caer
calentar
calentarse
callar
cargar a la espalda
cargar en hombro
cerrar
cocinar
colgar
comer
contar
cornear
cortar
crecer
sulluy
kichay, kichariy
tarpuy
tukuy
Qayllay, Kaskay
yachakuy
awpay
susunkay
Japiy
wikchuy
aqtuy
manchakuy
pinqakuy
rikhuriy
taqllay
yanapay
matiy
ruphay.
watukuy
willay
yanapakuy
tusuy
uraykuy
pichay
upyay
wischuy, qarquy
maskay
urmay
quichiy
quikuy
chinyay
qipiy
wantuy
wichqay
waykuy
warkhuy
mikhuy
yupay
waqray
khuchuy, kutuy
wiay
jampiy
criar
culpar
curar
dar
dar vuelta
decir
descansar
devolver
dormir
embriagarse
empujar
enfermarse
enflaquecer
enfriar
engordar
entrar
envolver
escarmentar
esconder
esconderse
escribir
esperar
uyway
tumpay
jampiy
quy
muyuy
niy
samay
kutichipuy
puuy
machay
tanqay
unquy
tulluyay
chiriyay
wirayay
yaykuy
maytuy
wanay
pakay
pakakuy
qillqay
suyay
jachiy
qarquy
mastay
chumpikuy
qhituy
takay
qhapariy
Jallichay
ruray
kiriy
timpuy
punkiy
Riy
ripuy
pukllay
mayllay
mayllakuy
uqhariy
juntay
curar
estornudar
expulsar
extender
fajarse
friccionar
golpear
gritar
guardar
hacer
herir
hervir
hinchar
ir
irse
jugar
lavar
lavarse
levantar
llenar
llevar
mandar
matar
mirar
moler
morder
moverse
obedecer
or
orinar
oscurecer
pararse
patear
pedir
pedir
peinar
pensar
perder
pisar
poder
podrir
poner
ponerse
preguntar
presionar
probar
quebrar
querer
quitar
rajar
resbalar
regresar
rer
remangar
robar
romper
saber
sacar
saciarse
sacudir
apay
kachay
sipiy
qhaway
khaniy
khaniy
kuyuy
uyarikuy
uyariy
jispay
tutayay
sayay
Jaytay
maay
maay
aqchakuy
tukuy,yuyay
chinkay
saruy
atiy
ismuy
churay
churakuy
tapuy
itiy
llamiy
pakiy
munay
qhichuy
chitqay,raqray
lluchkay
kutimuy
asiy
qimpiy
suway
llikiy
yachay
urquy
saksay
thalay
salir
sangrar
sembrar
sentirse a llorar
separar, repartir
sobrar
soltar
subir
succionar
sudar
sufrir
tardar
temblar
tener en los brazos
torcer
toser
trabajar
traer
trasladar
trenzar
trocar, comprar
tropezar
vaciar, echar
venir
ver
voltear
volver
lluqsiy
yawaray
tarpuy
waqanayay
rakiy, taqay
puchuy
kachariy
wichariy
chunqay
jumpiy
llakiy, muchuy
unay
kharkatiy
marqay
qiwiy, kuyuy
ujuy
llamkay
apamuy
astay
simpay
rantiy
mitkakuy
jichay
jamuy
rikuy
tikray
kutiy
UNIDAD 2
MORFOLOGA DEL QUECHUA
Wasi = casa
Wasi - cha = casita
Wasi - cha - yki = tu casita
Wasi - cha - yki - kuna = tus casitas
Wasi - cha - yki - kuna - manta = desde tus casitas
wasi - cha - yki - kuna - manta - raq = desde tus casitas todava
Como se puede observar, la raz de la palabra es wasi - y cada uno de los grupos
restantes son morfemas, cada uno de estos morfemas son portadores de un
significado distinto.
El ejemplo anterior separada morfema tras morfema si lo reescribimos queda de la
siguiente manera:
Wasichaykikunamantaraq.
1. ALFABETO QUECHUA
CONSONANTES SIMPLES 18
CH
LL
ASPIRADAS 5
CHH
KH
PH
QH
TH
GLOTALIZADAS O EXPLOSIVAS 5
CH`
K`
P`
Q`
T`
VOCALES
A
i ---- (e) pronunciacin abierta, en contacto directo o indirecto con: q, q`, qh.
Ejemplos: qina, qhipa, q`ita.
----- (i) pronunciacin cerrada, en ausencia de: q, q`, qh.
Ejemplos: simi, pisi, sik`imira
La letra
u----- (o) pronunciacin abierta, en contacto directo o indirecto con: q, q`, qh.
-----(u) pronunciacin cerrada, en ausencia de q, q`, qh.
Ejemplos: t`usu, sullu, chunchu.
4. PARES MNIMOS
Simple
chaka
chichi
kacha
Glotalizada ( explosiva)
ch`aka
ch`ichi
K`acha
Aspirada
chhaka
chhichiy
khacha
5. EJEMPLIFICACION CONSONATES
P
punku
pirqa
pichana
puriy
pusay
yapay
papa pampa
para
sipas
puka
paa
P`
PH
p`achay
p`akiy
p`altay
p`isqu
p`allqa
p`atay
p`utuy
p`nqay
p`uu
p`ampay
p`unchaw
Phuru
Phatu
Phullu
Phaway
Phatay
Phukuna
Phia
Phallpa
Phuyu
Phapa
Phaskay
phusuqu
T
Tata
Tullu
Tuta
Tarpuy
Pata
Takiy
Titi
Suti
Tawa
Wata
Tullqa
Tunta
T`
T`una
T`uru
T`usu
T`ika
Mut`i
T`iri
T`anta
Sut`i
T`aqay
T`ipana
T`impuy
Sut`uy
K
Killa
Katari
Kimsa
Kachi
Kichay
Kunan
Kiru
Kunka
Karu
Yaku
Puka
Thapa
Thanta
Thutuy
Yuthu
Thatay
Thawiy
Thuta
Thalay
Muthu
Llanthu
Thuqay
Thuniy
K`
K`anka
K`uchi
K`isa
Mask`ay
K`ichki
Misk`i
K`utuy
K`usu
K`anti
K`ullu
K kara
Q
Qam
Qusa
Qaqa
uqa
Qunchu
Saqiy
TH
KH
Khituy
Khamuy
Khuchi
Khiwiy
Khuchuy
Mikhuy
Khuska
Khuru
Khapa
Khaka
Khuyuy
Q`
Q`upa
Q`apiy
Lluq`i
Q`aya
Larq`a
Q`ara
QH
Qhatu
Qhuya
Qhura
Qhipa
Qhipu
Qhasi
6
Qina
Urqu
Ayqiy
Quri
Waqay
Quqawi
Q`ayma
Q`apay
Q`uncha
Q`umir
Q`inti
Q`illu
CH
Qhilla
Qhari
Laqha
Aqha
Qhurquy
Qhapaq
CH`
Chaki
Churi
Chanka
Chimpa
Suchuy
Qucha
Chiri
Churay
Chawa
Chuqay
Chawpi
China
Ch`uru
Ch`isi
Ch`uspi
Ch`usaq
Ch`aki
Ch`allay
Ch`ulla
Ch`uu
Sach`a
Ch`ichi
Ch`away
Much`ay
CHH
Chhalla
Chhiri
Chhichiy
Chhutuy
Chhapuy
Chhulla chhama
Chharpu
Chhaqa
Chhanqa
6. SEMICONSONANTES
/w/
Wawa
Wiksa
Wasa
Watuy
Warmi
Wallpa
Wachay
Waylluy
Wasi
Wata
Wira
Mawk`a
Wakcha
Wamp`u
Waqra
/y/
Yana
Yuraq
Yaku
Yupay
Yuyay
Suyay
Yachachiq
Yawri
Muyu
Yawar
Qaylla
Yaykuy
Ayllu
Yapay
Yanapay
UNIDAD 3
PRONOMBRES
1. PRONOMBRES PERSONALES
Plural
Glosa
uqanchik (Inc)
Nosotros (as)
Singular
Glosa
uqa
yo
Qam
tu
Qamkuna
Ustedes
Pay
Paykuna
Ellos/ellas
uqayku(Exc)
glosa
plural
Glosa
kay
Este (a)
Kaykuna
Estos(as)
Chay
Ese(a)
Chaykuna
Esos(as)
Jaqay
Aquel
Jaqaykuna
Aquellos/as
plural
Glosa
-nchik
Nuestro(a)
3. PRONOMBRES POSESIVOS
Singular
glosa
-y
Mi
-yki
Tu
-ykichik
De ustedes
-n
Su
-nku
De ellos
-yku
mi perro"
Allqu yki
tu perro"
Allqun
su perro"
Allqu - nchik
nuestro perro
Allqu-yku
nuestro perro
Allqu -ykichik
su perro de ustedes
Allqu-nku
su perro de ellos
4. PRONOMBRES INTERROGATIVOS
Pi
Quin?
Ima
Qu?
Pitaq
Y quin?
Imata
Qu?
Pipap
Para quin?
Imawan
Con qu?
Piman
A quin?
Imayna
Cmo?
Piwan
Con quin?
Imapaq
Para qu?
Maypi
Dnde?
Imaman
A qu?
Mayman
A dnde?
Imamanta
De qu?
Maymanta
De dnde?
Machkha
Cunto?
Jaykaq
Cundo?
mayqin
Cul?
Pikuna
Quines?
Maykaq
Cundo?
5. NUMEROS EN QUECHUA
0 Ch'usaq
1 Juk
2 Iskay
3 Kimsa
4 Tawa
5 Phichqa
6 Suqta
7 Qanchis
8 Pusaq
9 Jisqun
10 Chunka
11 Chunka jukniyuq
20 Iskay chunka
30 Kimsa chuka
40 Tawa chunka
50 Pichqa chunka
60 Suqta chunka
70 Qanchis chunka
80 Pusaq chunka
90 Jisqun chunka
100 Pachak/ pachaq
200 Iskay pachak
201 Iskay pachak jukniyuq
500 Phichqa pachak
1000 Waranqa
1001 Waranqa jukniyuq
1100 Waranqa pachakniyuq
1101 Waranqa pachak jukniyuq
2012 Iskay waranqa chunka iskayniyuq
10,000 Chunka waranqa
100,000 Pachak waranqa
1,000,000 Junu
10
UNIDAD 4
TIEMPO PRESENTE
(Modo indicativo)
1. FLEXIN DE PERSONA
Las marcas de personas no son nicas a lo largo de los paradigmas verbales,
dependen del modo y del tiempo. Por ejemplo, las personas en el modo
indicativo y tiempo presente son:
Persona
Singular
1era. persona
-ni
2da. persona
-nki
3ra. persona
-n
Plural
Inclusivo
-nchik
Exclusivo
-niku
-nkichik
-nku
Ejemplo:
Mikhuy =comer
Raiz =mikhu
uqa
mikhuni
(yo como)
Qam
mikhunki
(tu comes)
Pay
mikhun
uqayku
mikhuyku
(nosotros comemos)
uqanchik
mikhunchik
(nosotros comemos)
Qamkuna
Paykuna
mikhunku
2. VOCABULARIO MDICO
11
Calidad:
Allin: bueno
Kusa: magnifico, bueno
Llimphu: limpio, perfecto
Chichi: sucio, impuro
Millay: feo, desagradable
Sabor:
Forma:
Muyu: redondo
Palta: aplanado
Qumthu: motoso
Tamao:
Qhachqa: aspero
Llampu: suave
12
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
ALLIN
SINCHI
KASPI
KALLKU
ASNAQ
JAYA
HAWA
CHIQAN
JUCHUY
JATUN
KIHKI
KUSISQA
KHUYAKUQ
LLAMPU
SAQRA
MANA YACHAYNIYUQ
MANCHACHI
MAWKA
Bueno
Duro, consistente
Demasiado flaco
Amargo, cido
Apestoso, olor desagradable
Picante
Crudo, falta de coccin
Recto/justo
Pequeo, diminuto
Grande
Angosto
Alegre
Amoroso
Suave
Malo
Ignorante
Temeroso, miedoso
Antiguo, viejo, usado
19
MIHA
Mezquino, egosta
20
MIKHUQ
Comeln
21
MISKI
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
MUSUQ
PURISKIRI
SUMAQ
UMASAPA
WAQCHA
WAQAYSIKI
WISTU
WIRA
YAHAQ
YAKU-YAKU
KUMPU
JUTKU
LLAKISQA
LUQTU
Nuevo
Paseandero, caminante
Correcto, lindo, profundo
Cabezn
Abandonado
Llorona o llorn
Torcido, chueco
Grasoso, grasa
Sabio
Aguado
jorobado
Hueco, agujero
triste
Tonto, tarado
13
UNIDAD 5
TIEMPO PRESENTE PROGRESIVO
El tiempo presente progresivo llamado tambin presente continuo, se utiliza para
referirse a acciones que se llevan a cabo al momento de hablar su marcador es
CHKA, cuya posicin es entre la raz verbal y las terminaciones del presente
simple.
Ejemplo:
Mikhuy =comer
Raiz =mikhu
1 S
uqa
mikhu chka
ni
2 S
Qam
mikhu chka
nki
3 S
Pay
mikhu chka
1P
uqayku
mikhu chka
uqanchik
2P
Qamkuna
mikhu chka
3P
Paykuna
mikhu chka
Uma tullu
Nuca
Muchu
diente
Kiru
cabello
Chukcha
Cara
Uya
Nalga
Siki
pierna
Tusu
Seno
uu
brazo
Rikra
Muslo
Anku
ojo
awi
Mano
Maki
pie
Chaki
Ua
Sillu
dedo
rukana
odo
Rinri ukhu
oreja
Ninri
Ua del pie
Chaki sillu
Chaki didu
Barbilla
Kaki
abdomen, barriga
Wiksa
hueso
Tullu
mandbula
Kaki
espalda
Wasa
cuello
Kunka
costilla
Waqta tullu
garganta
Tunquri
clavicula
lengua
Qallu
canilla
chakisinqa
boca
Simi
UNIDAD 6
PALABRA QUECHUA
La palabra quechua, por ser la lengua misma aglutinante, esta formada por la
raiz ms los sufijos que estan en forma ordenada, es decir, hay una sintaxis
interior en el nivel de la palabra. Se observars la estructura interna de toda
palabra quechua.
Toda palabra quechua est conformada por una raz seguida de varias clases
de sufijos.
1. Raz: Formalmente la raz es una unidad mnima que se obtiene una vez
despejada de todo sufijo, y que, semnticamente, porta el significado lxico o
conceptual de la palabra. Es decir, es la unidad de significacin lxica mnima
desprovista de todo sufijo.
Ejemplo:
wallpa -kuna -ta.
En esta, una vez que se haya despojado los sufijos, quedan, como wallpa.
Generalmente la raz quechua es normalmente bisilbica.
2. Sufijos: Al igual que la raz se trata de una unidad mnima; pero esta vez
portadora de una significacin gramatical y no lxica.
A continuacin se detalla minuciosamente la clasificacin de los sufijos de la
lengua quechua.
Rumi kuna
piedras
Khuchi kuna
chanchos
Kaspi kuna
palos
-nchik
-chik
-ku
Ejemplos:
Warmi nchik
nuestra mujer
tus mujeres
Warmi n ku
sus mujeres
yo como pan
En cambio con los verbos de movimiento ta indica (hacia) que es igual a meta.
Ejemplo:
Punatata rini
voy a Punata
3). Caso genitivo: su marca es (-p) vocal , (-pa) consonante, esta marca es
igual a la preposicin de.
Ejemplo:
Allqup chupan
Paypa sutin
Pero con los verbos de movimiento hace la funcin de ilativo, ya que presenta
un sentido direccional (hacia, a).
Ejemplo:
Tarijaman richkani
Estoy yendo hacia (a) Tarija .
Tantatawan runtutawan
el pan y el huevo ms
preposicin hasta
Ejemplo:
Qaya kama
hasta maana
a la
13) Sufijos posesivos: su marca es: (-yuq). Establece una relacin de posesin
entre un segmento implcito y un elemento posedo. Su equivalencia semntica
en castellano es el que tiene.
Ejemplo:
el que tiene casa
Wasiyuq
once
Chunka Jukniyuq
Yawarniyuq
14). Infinitivizador: su marca es: (-y). Indica nocin del procesador en abstracto
ideal y esencial.
Ejemplo:
Mikhuy
comer
Rimay
hablar
tu nombre es Juan?
Punatamanchu rirqa
fue a Punata?
Mikuyta munankichu
quieres comer?
Quin ha venido?
la mujer no va venir
6
UNIDAD 7
TIEMPO PASADO
El Tiempo pasado en quechua se presenta dos formas: el experimentado y el no
experimentado.
1. EL PASADO EXPERIMENTADO
Su marca es: (-rqa). Se refiere a todo lo realizado por la persona, incluso todo
que hizo en la infancia, al que lo vemos muy lejano.
Pukllay= venir
Puklla= Raiz
1 S
uqa
puklla
rqa
ni
2 S
Qam
puklla
rqa
nki
3 S
Pay
puklla
rqa
1P
uqayku
yku
uqanchik
puklla
rqa
nchik
2P
Qamkuna
puklla
rqa
nkichik
3P
Paykuna
puklla
rqa
nku
Ejemplos:
Pukllarqani
yo jugu
Pukllarqanki
tu jugaste
Pukllarqa
el o ella jug
2. PASADO NO EXPERIMENTADO
Su marca es: (-sqa). Se refiere a lo que no se ha hecho concretamente o del
cual no tenemos conciencia plena. Est relacionado con los sueos, drogas,
alcohol, etc.
Pukllay= venir
Puklla= Raiz
1 S
uqa
puklla
sqa
ni
2 S
Qam
puklla
sqa
nki
3 S
Pay
puklla
sqa
1P
uqayku
yku
sqa
uqanchik
puklla
nchik
2P
Qamkuna
puklla
sqa
nkichik
3P
Paykuna
puklla
sqa
nku
Ejemplos:
Pukllasqani
yo haba jugado
Pukllasqaniki
tu habas jugado
Pukllasqa
QUECHUA
jatun mama
jatun tata
wawa
sullu
sipas
wayna
aya
paqariy
irqe
machu
sulluy
qutu
machasqa
nanay
kiru nanay
wiksa nanay
wasa nanay
8
dolor de garganta
embarazo
embrin
enfermedad
enflaquecer
engordar
entumecer
envejecer
equimosis
escalofri
escozor
estornudo
fiebre
flcido
flaco
flema
fractura
hambre
gordo
nacer
tos
kunka nanay
wiksayuq
sullu
unquy
tulluyay
wirayay
susunkay
machuyay
quyu
chirijumpi
siqsiy
achhi
rupha unquy
llawchi
tullu
llawsa
pakiska
yarqhay
wira
paqariy
uju chuju
UNIDAD 8
TIEMPO FUTURO
El tiempo futuro, como su nombre indica, se utiliza para hablar de acciones que
se llevaran a cabo en el futuro.
Ejemplo:
Jamuy= venir
Jamu= Raz
1 S
uqa
jamu
saq
2 S
Qam
Jamu
nki
3 S
Pay
Jamu
nqa
1P
uqayku
jamu
Sqayku
uqanchik
jamu
sunchik
2P
Qamkuna
jamu
nkichik
3P
Paykuna
jamu
nqanku
Ejemplos:
Wayllusaq
yo te amar
Wayllunki
tu amars
Wayllunqa
l o ella amar
10
YANA
blanco
YURAQ
amarillo
QILLU
gris
UQI
verde
QUMIR
marrn
CHUMPI
azul
ANQAS
rojo
PUKA
violeta
YARAQ KULLI
morado
KULLI
rosado
PUKAYUQ
anaranjado
WILLAPI
dorado
QURICHISQA
11
UNIDAD 9
MODO IMPERATIVO
El modo imperativo, se utiliza para dar rdenes, instrucciones y la utilizacin no
es comn para todas las personas.
-y
-chun
-sun
-ychik
Ejemplos:
Mikhuy
come, t
Mikhuchun
que coma el
Mikhusun
comamos
Mikhuychik
coman
12
AMAANA PANQA
(Cuaderno de
prctica)
13
RIMANAKUY 1
Dr. Marco: imanakuntaq?
Chofer Jhonny: urmaspa umanta phirikun.
Dr. Marco: ima phanita ruakun?
Chofer Jhonny: una chayta.
Dr. Marco: nuqanchiq enmergenciaman apasunchiq.
Chofer Jhonny: pachi wak punachay kama doctor.
Dr. Marco: ima sutikun wawayki?
Mama Jesica: Grover sutikun.
Dr. Marco: machka watayuq wawayki?
Mama Jesica: chunka watayuq.
Dr. Marco: imaynaypi ruakunki Grover?
Grover: pujllaspa urmakuni.
Dr. Marco: imaykiwan nanasunki Grover?
Grover: umallay nanawan doctor.
Dr. Marco: kay jampista qusayki.
Mama Jesica: allin doctor.
Dr. Marco: way kuti kama mama Jesica.
Mama Jesica: pachi doctor.
YACHAKUQKUNA
1. Marco Vargas
2. Jhonny Quiroga
3. Grover Rioja
4. Jessica Montao
14
RIMANAKUY 2
Dr. Inocente:
Dn. Alvaro :
Dr. Inocente:
Dn. Alvaro :
Dr. Inocente:
Dn. Alvaro :
Dr. Inocente:
Dn. Alvaro :
Dr. Inocente:
Roger:
Dr. Inocente:
Allintachu nanachkasunki?
Roger:
Ari, allinta.
Dr. Inocente:
Dr. Inocente:
jampisaq.
Dn. Alvaro :
Dr. Inocente:
Dr. Inocente:
malliqyanqa.
Dn. Alvaro :
Dr. Inocente:
Dn. Alvaro :
Allin Dr.Inocente.
Dn. Alvaro :
Dr. Inocente:
Pichqa chunkata.
Dn. Alvaro :
Dr. Inocente:
Pachi,pachi Dr.Inocente.
YACHAKUQKUNA
1. Edwin Inocente
2. Bladimir Alvarado
3. Alvaro Gonzales
15
RIMANAKUY 3
Dr. Sumaq p`unchay seora.
Sr. Sumaq p`unchay, doctor.
Dr. Ima sutiyki?
Sr. uqa Carla sutikuni.
Dr. Imapi yanapaykiman seora.
Sr. Wawayta jampichik apamuni.
Dr. Imanakun wawayki?
Wawa: doctor pukllaspa jinakuni.
Dr. Imaykita nanachikunki?
Wawa: allqu khaniwan pukllaspa.
Dr. kay kamillapi chukukuy.
Dr. kay allqu khaniasqan allinlla ,pichayasaq.
Sr. walliqchu kanqa doctor?
Dr. Ari walliqlla kanqa Calmantesta qusaq .
Wawa: Doctor anchata nanachkawan.
Dr. Ajnatapuni nanasunqa
Dr. Tukuni jampiyta
Dr. Qaya kutimunkichik, wateqmanta jampisaq.
Sr. Pachi doctor, qayaa kama kachun.
Dr. Qaya kama seora.
Wawa: Pachi doctor
YACHAKUQKUNA
1. Carla Daniela Alabe
2. Patricia Aramayo
3. Gaton Rocha
16
RIMANAKUY 4
Tata: Sumaq chisi Doctor.
Doctor: Sumaq chisi tata.
Doctor: Imapitaq yanapaykichikman ?
Tata: Doctor, waway chakinta phirikun pukllaspa.
Doctor: Imawan pukllasarqanki ?
Wawa:
Tata:
17
RIMANAKUY 5
Dr: allin punchay qampaq. uqa Doctor Jess coronado kani.
Dr: imataq sutikichik
Sra. allin punchay doctor, uqa Norelia , pay Andres
Dr: imapitaq yanapaykickikman?
Sra. Andrespa wasan nanachkan.
Dr: allinpaq jamunkichik
Dr: yaykumuy Andres
Dr: kaypi winkukuy Andres
Andres: Kunitan winkukusaq
Dr: kayman chukurikuy Sra Norelia
Dr.kay jampiwa walliqyankiy Andres
Andres: pachi doctor,tinkuna kama.
Dr: tinkuna kama, allin chisi
YACHAKUQKUNA
1. Jesus Coronado
2. Andres Delgadillo
3. Gretel Norelia
18
RIMANAKUY 6
Dr: Sumaq punchay uqa Dr. Josefino kani.
Imataq sutiyki ?
Wawa: uqa Roy sutikuni.
Dr: Piwan jamunki ?
Wawa: uqa jatun tataywan jamuni.
Dr: Imayki nanasuyki ?
Wawa: Higaduy nanachkawan.
Dr: Imanakuntaq pay ?
Tata: Achkha aqhata upyarqani.
Dr: Kay jampita qusayki.
Tatawan wawawan: Pachi.doctor
Dr: Qaya kama.
Tata: Qhispichiway Dr. Machkataq?
Dr: Pachak bolivianos, mana allinyaqtin kutichimunki.
Tata: Ajina kanqa Dr. Kutichimusan.
YACHAKUQKUNA
1. Rodrigo Miln
2. Roy Hinojosa
3. Tony Cceres
19
TAPUYKUNA 1
(Preguntas)
7. Pi mikhunata munan?
__________________________________________________
10.
__________________________________________________
11.
__________________________________________________
12.
__________________________________________________
7. Mayman Maria ripuchkan?
___________________________________________________
20
21
TAPUYKUNA 2
(Preguntas)
1. Pi yachaywasiman apasunqa?
_____________________________________________
2. Pitaq jampiwasiman apasunqa?
_____________________________________________
3 .Pipaq mikhunata apachkanki?
_____________________________________________
4. Piman wawaykita apanki?
_____________________________________________
5. Piwan yachaywasiman rinki?
_____________________________________________
6. Maypi wasiyki?
_____________________________________________
7. Mayman yana misiykita apachkanki ?
_____________________________________________
8. Maymanta jatun mamayki?
_____________________________________________
9. Jayk`aq uqa aanta pampaman urmachirkani ?
_____________________________________________
22
TAPUYKUNA 3
(Preguntas)
1. Ima llipitaq tika?_____________________________
2. Ima llipitaq allqu? _____________________________
3. Ima llipitaq wasiyki? _____________________________
4. Ima llipitaq misiyki? _____________________________
5. Ima llipitaq Richard/ Daniela/ Edwin misin/ allqun? _____________
6. Imaykiwan mikhunki?
7. Imaykiwan qillqanki? _____________________________
8. Imaykiwan parlanki? _____________________________
9. Imaykiwan awirinki? _____________________________
10. Imaykiwan purinki? _____________________________
11. Imaykiwan jaytanki? _____________________________
12. Imaykiwan samanki? _____________________________
AMAANA 1
(Prctica)
CAMBIAR LAS PREGUNTAS 6-11 A TERCERA PERSONA Y RESPONDER
24
AMAANA 2
(Prctica)
TRADUCIR AL QUECHUA
1. Yo soy doctor
_________________________________
2. El es radilogo ________________________________
3. Yo estoy mal
_________________________________
________________________________
Usted es la mam
___________________________
11.
12.
l es doctor
13.
14.
Usted es casada
_______________________________
____________________________
25
AMAANA 3
(Prctica)
TRADUCIR AL QUECHUA
1. Yo soy enfermera___________________________
2. Soy de Tarija
_________________________________
seora Rosa
_________________
_____________________________
____________________________
8. Qu
tal?__________________________________.
11.
___________________________
26
BIBLIOGRAFA
LARA, Jess
Reforma Educativa
GOMEZ, Donato
CENTRO CULTURAL,Jayma
GOMEZ, Donato
27