Sie sind auf Seite 1von 8

18/08/2016

AuniodaalmaedointelectonafilosofiadePlotino

Kriterion:RevistadeFilosofia

ServicesonDemand

PrintversionISSN0100512X
OnlineversionISSN19815336

Article

Kriterionvol.48no.116BeloHorizonteJuly/Dec.2007

Portuguese(pdf)

http://dx.doi.org/10.1590/S0100512X2007000200013

Portuguese(epdf)

ARTIGOS

Articleinxmlformat
Articlereferences

Howtocitethisarticle

Auniodaalmaedointelectonafilosofiade
Plotino

CurriculumScienTI
Automatictranslation

Sendthisarticlebye
mail

Indicators

BernardoG.S.L.Brando

CitedbySciELO

MestreemFilosofiapelaUFMGeProfessordeFilosofiapelaPUC
MG,BeloHorizonte,Brasil.geraldosantos@yahoo.com.br

Accessstatistics

Relatedlinks
Share
More

RESUMO

More

UmdosaspectosmaisimportantesdosistematicodePlotino
Permalink
suadoutrinadauniodaalmaedoIntelecto:essaunioo
objetivodasprticasdepurificao,otopodaprticadialticaea
basedaexperinciamstica.Mas,sendoinferioraoIntelecto,comopossvelalmaalcanaressa
unio?Esteartigoumatentativadebuscaraexplicaoplotinianadesseproblema.
Palavraschave:PlotinoAlmaIntelectoExperinciaMstica.
ABSTRACT
OneofthemostimportantfeaturesofPlotinus'ethicalsystemishisdoctrineoftheunionbetween
soulandIntellect:thisunionisthegoalofpurificationprocedures,thesummitofdialecticpractice
andthebasisofmysticalexperience.But,beinginferiortoIntellect,howisitpossibleforthesoulto
achievethisunion?Thispaperisanattemptatsearchingfortheplotinianexplanationforthis
problem.
Keywords:PlotinusSoulIntellectMysticalExperience.

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0100512X2007000200013

1/8

18/08/2016

AuniodaalmaedointelectonafilosofiadePlotino

Plotinoafirma,emEnadaV,1,queaAlmae,portanto,todasasalmassoimagensdoIntelecto,
assimcomoapalavraproferidaimagemdapalavrainterior.Dessamaneira,porumlado,elauma
realidadesemelhanteaoIntelectoe,poroutro,inferiorederivada.dotadadeinteleco,masa
intelecoquelheprpriainferior,discursiva.1 Enquantoque,noIntelecto,todoopensamento
estpresenteaomesmotempo,aalmapensaumacoisaapsaoutra:nummomentoScrates,
emoutroumcavaloetc.2

Sendoumaentidadedistintaeinferior,quepensadiscursivamente,comoaalmapodeseunirto
estreitamenteaoIntelecto,demodoaserpossvelquechegueatmesmoasetornarumintelecto?
3
ParaO'Daly,4 devemosnoslembrar,aqui,doaxiomaplotiniano,presenteemV,2,2:cadaserest
emidentidadecomseuantecessorenquantomantmcontato.5 Ouseja,oefeitonoestseparado
dacausa.Assim,aalmadovegetalmortovoltaparaolugardeondeveio,oumelhor,estsempre
emseuprincpio.Domesmomodo,asfasessuperioresdaalmaestoumasnasoutrasatqueo
nveldoIntelectosejaalcanado.Assim,aalmaestpresentenoIntelectodeummodovirtual.
Quandoessapresenaatualizada,dizsequeaalmaagecomoumintelecto.

O'Daly,tambm,apresentaumapassagemdeIII,4,6 emquePlotinodeclaraqueaalmacomoum
universointeligvel,ligadaporsuaspartessuperioresaointeligvel.Comoaexpresso"universo
inteligvel",tambm,apareceemIV,7,napassagemarespeitodauniodaalmacomoIntelecto,e
comootratadoIII,4odcimoquintonacronologiadePorfrio,O'Dalyencontraaquiumaboa
evidnciadeque,desdeoinciodesuaatividadeliterria,Plotinopossuaumaconcepoclarado
"eu"originaldohomem,residentenoIntelecto.
PierreHadottambmtratoudaquestoemmaisdeumartigo.EmLesniveauxdeconsciencedans
lestatsmystiquesselonPlotin,7 eledizque,segundoumatradioplatnica,qualPlotinoseliga,

aalmapossuidiferentespartesquetendemasercomoquealmassuperpostaseconstituem,porseu
agrupamento,arealidadehumana.Aparteinferiorexerceasatividadesdaalmaanimal,ouseja,a
sensaoeomovimento,edaalmavegetativa,queocrescimento.Acentralaparteracional,
querealizaseudiscursointeriorouexteriornotempo.Porfim,distanciandosedessatradio
platnica,Plotinoafirmariaqueexisteumapartesuperiordaalma,queexerceaatividadedo
pensamentopuro,tpicodoIntelecto.8 EssaseriaapartedaalmamencionadaemIV,8,9 queno
desceuaomundosensvel,permanecendosemprenointeligvel.

ParaHadot,issoaconteceporque,nafilosofiadePlotino,aalmaseria,originalmente,umadas
formasinteligveis,umintelectoquesepensanointeriordoIntelecto.Essaafirmao,dizele,estaria
ligadaquestodaexistnciadasformasdosindivduos.Parailustrarsuainterpretao,Hadotcitao
seguintetrechodaEnadaVI,4:
Ens,oquesomosns?Somosaqueleousomosoqueseassocioueexistenotempo?
Naverdade,antesdeaconteceronascimento,estvamosl[nointeligvel],sendooutros
homense,alguns,tambmdeuses:almaspuraseintelectosunidostotalidadeda
essncia,partesdointeligvel,semseparao,semdiviso,massendodotodo(enem
mesmoagoraestamosseparados).Masagora,daquelehomemseaproximououtro
homem,querendoser.Enosencontrando,poisnoestvamosseparadosdotodo,elese
revestiudenseacrescentouasimesmoaquelehomem,oquecadaumdensera
ento.10
SegundoHadot,essapassagemindicariaqueaalmaeraantesumpensamentopuro,ouseja,um
intelectoparticulardentrodoIntelectouniversal,quefaziapartedotodoeparticipavada
universalidadedoIntelecto.Aessaformapensamentotranscendenteajuntouseumoutrohomem,
umaalmainferior,responsvelpelaindividualizao,localizaoelimitaodohomemligadoaum
corpo.
EmL'uniondel'Ameavecl'Intellectdivindansl'expriencemystiqueplotinienne,11 Hadot
desenvolvesuainterpretao.Elenotaque,nafilosofiadePlotino,cadaforma,nointeriordo
Intelecto,umaessnciavivaepensante,umintelectoparticularquepensatodososoutroseque
oscontmpotencialmente.ComooIntelectoatotalidadedasformas,cadaumadelas,porsua
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0100512X2007000200013

2/8

18/08/2016

AuniodaalmaedointelectonafilosofiadePlotino

vez,Intelectototal,deummodopotencial.12 Almdisso,aindaqueexistammuitasalmasaAlma
domundo,asalmasdosastros,asalmashumanas,deumcertomodo,todaselassoumas
alma,coincidindo,porsuaorigem,comaessnciadaalma.13
Apartirda,mudandosuaposiooriginal,queindicavaaformadoindivduocomoapartesuperior
daalmaqueestavanoIntelecto,Hadotafirmaqueessaaessncianicadaalma,comumatodas
asalmas,queumaformainteligvel.Comoasformasso,potencialmente,todooIntelecto,
atravsdaessnciadaalmaqueasalmasestariamligadasaele.
PercebesequeaidiadeO'DalyeadeHadotso,basicamente,amesma:aalmapodesetornar
Intelectoporque,porsuapartesuperior,elajumintelecto.Assim,tudooquesedevefazer
tomarconscinciadessasituao,aquietandoaspartesinferioreseseconcentrandonaparte
superior.14
EssainterpretaofoicontestadaporBlumenthal,aoafirmarserpossvelquePlotinotenhapassadoa
acreditar,nofimdesuacarreira,queapartemaiselevadadaalmaexistaapenasnonvelda
hipstaseAlma.15 Issoporque,paraele,provvel,aomenosnapocadosltimostratados,que
Plotinonoaceitasseaexistnciadasformasdosindivduos.Sefosseesseocaso,apartedaalma
individualquenodesceunopoderiaestarnoIntelecto.16

AquestodaexistnciadasformasdosindivduosnafilosofiadePlotinocontroversaentreos
estudiosos,oquerefleteaambigidadedosprpriostextosdasEnadasaesserespeito.Nocreio,
noentanto,queelasejarelevanteparaadeterminaodeondeapartesuperiordaalmaest.Pois
se,comodefendemHadoteO'Daly,estnoIntelecto,elapodesertantoaformadoindivduoquanto
comumatodasasalmas:asduasversesdainterpretaodeHadotatestamisso.
OgrandemritodacrticadeBlumenthalterchamadoaatenoparaousodenoetn,inteligvel,
emPlotino:otermopodetantosereferiraoIntelectoessuasformas,quantoAlmaesalmas.
Afinal,elastambmsoentidadesimateriaise,portanto,inteligveis.EmIV,8,7,17 Plotinodizque

existemduasclassesdenatureza:ainteligveleasensvelaalma,sendointermediriaentres
essasrealidades,estnafronteiradointeligvel,mas,aindaassim,pertenceporodivina,ouseja,
aimaterial.EnotratadoformadopelasEnadasVI,4e5,otermonoetnusadoparasereferir
tantoaoIntelectoquantoAlma.
Logo,ostextosapresentadosporO'DalyeHadotnosignificam,necessariamente,queaalmaesteja
noIntelecto18 equesejaumaformainteligvel.Porconseqncia,ainterpretaodessesestudiosos
passaacarecerdeargumentos.certoqueelestmomritodechamaraatenoparapontos
importantes,comooaxiomadeV,2,segundooqualcadaserestemidentidadecomseusucessor
enquantomantmcontato,bemcomoarelaoestreitaentreasformasinteligveiseoIntelecto,e
entreasalmaseaAlma.Noentanto,issonosuficienteparadarsustentaossuasteses.De
fato,atravsdeumaanliseumpoucomaiscuidadosa,possvelpercebernoapenasquea
interpretaoemquestonopossuifundamentoslidonostextosdasEnadas,mastambmque
apresentaalgunsproblemas.

Emprimeirolugar,acompreensodeHadotdasduaspassagensemqueconcentrasua
argumentao(VI,4,14eIV,8,8)nomeparecesatisfatria.EmVI,4,14,Plotinodizque,antes
deencarnarmosemumcorpo,estvamosnointeligveleramosalmaspuraseintelectos.Ora,isso
significaqueestvamosnointeligvelnonecessariamentenoIntelectoequenossasalmas
estavamligadasaintelectos,noquepartesdessasalmaseramintelectos.Noh,assim,nenhum
fundamentoparadizerquenossasalmaseramformasinteligveis.
Almdisso,ooutrohomem,oquenasceunotempoequeseajuntouaoqueramosantes,no
umaalmainferior,maso"compostoanimal",formadopelocorpoeporumaimagemdaalma,"uma
espciedeluzemitida"19 porela,queinformaedvidaaessecorpo.20 Quandonasceesse
composto,aalmadirigealgumasdesuaspotnciasparaelee,dessaforma,ligaseaomundo
sensvel,chegandoaseesquecerdointeligvel.Essaa"perdadasasas"21 daalmaesuadescida
aocorpo,22 quenodevesercompreendidaespacialmente,mascomoumdirigirsedealgumas
potnciasdaalmaaocompostoanimal,quiloqueeladeudesiaocorpo:

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0100512X2007000200013

3/8

18/08/2016

AuniodaalmaedointelectonafilosofiadePlotino

evidentequeoqueaqueles[osantigos]chamavamde"vir"devesignificarquea
naturezadocorpoestalieparticipadavidaedaalma.Demodoalgumovirdeveser
entendidolocalmente,mascomoummododestacomunho,sejaqualfor.Assim,descer
viraestaremumcorpo(comodizemosqueaalmaestemumcorpo),ouseja,daraele
algodesi,noserdele.23
Assim,emIV,8,8,aofalardeumapartedaalmaqueestsemprenointeligvel,Plotinonoquer
dizerquesuapartesuperiorestnoIntelecto,nemqueaparteinferiordesceuaosensvel,mas
simplesmenteque,enquantoalgumaspotnciasdaalmasedirigiramaocompostoeaomundo
sensvel,outraspermaneceramligadasaointeligvel.
OerrodebasedainterpretaodeHadotcompreender,literalmente,ostrechosquefalamde
partesdaalma.certoqueumatradiofilosficaqueremontaRepblicaepassapeloDidasclico
deAlcinooafirmaqueaalmapossuipartes.igualmentecertoquePlotinoherdeirodessatradio
porissoque,emvriosmomentosemquenotemnecessidadedeserpreciso,elefaladepartes
daalma.Mas,comonotaBlumenthal,24 parecequeomodelodealmautilizadonasinvestigaes
psicolgicasmaisprofundasdasEnadasnoodatripartioplatnica,masoaristotlico,daalma
unaquepossuivriasfaculdades.Alis,essemodelo,expressamente,afirmadoemmaisdeuma
passagem:"Almdisso,aalmamltiplaetambmuma,mesmonosendocompostadepartes.
Poisvriassosuaspotncias",25 "Sendoanaturezadaalmauna,comumamultidode
potncias...".26

Almdisso,levandoseemcontacertapassagemdeV,3,ainterpretaodeO'DalyeHadotdeque
apartesuperiordaalmaestnoIntelectonoapenassemostraimprovvel,masparecemesmoser
incorreta:
Eoqueimpededeexistirumintelectopuronaalma?
Dizemosquenada.
Mas,ento,devesedizerqueeledaalma?
Nodizemosquedaalma,masdizemosquenossointelecto.Sendodiferenteda
partediscursivaeestandosituadoacimadesta,contudonosso,mesmosenoo
contarmosentreaspartesdaalma.Oumelhor,nossoenonosso.Porissonos
valemosdeleenonosvalemos,masdarazodiscursivavalemonossempre.nosso
quandoousamose,quandonoousamos,nonosso.27
Ouseja,aalmanotemumintelectoentresuaspartes.Maseleestacimadelaepodeentrarem
contatocomelaemalgunsmomentos.Nessesmomentos,podemosdizerquenosso.Mas,seno
existeumintelectonaalma,comosedocontatoentreosdois?Asoluopareceserapontadaem
umtextodeIV,4,2:
Comefeito,quandoestnaquelelugar[ointeligvel],aalmaalcananecessariamentea
uniocomoIntelecto,jqueparaelesevoltou.Pois,paraeletendosevoltado,noh
nadaentreeles.E,tendoidoparaoIntelecto,harmonizasecomelee,tendose
harmonizado,unesecomele,semdeixardeseralma,massendoambasascoisas,ume
dois.28
Essetextoapareceemumadiscussosobreaexistnciaouinexistnciadamemriadavidaterrena
naalmaque,comamorte,separousedocorpo.Assim,auniodequesefala,aqui,parecesera
unioqueocorrenessasituao.Noentanto,emI,2,Plotinodizserpossvelsairdomundosensvel
aindaemvida,atravsdavirtude,29 e,pormeiodela,apsumprocessodepurificaodoapegoao

sensvel,voltarseparaoIntelecto.Ainda,naEnadaI,7,30 eleafirmaqueavidanocorpo,por
atrapalharosatosprpriosdaalmaouseja,ainteleco,ummalquepodeterminarcoma
separaodocorpo,realizadaapsamorte,mastambmdeclaraque,pelavirtude,aindaemvida,a
almapoderealizaressaseparao.Assim,apesardeocontextodeIV,4serodaalmaseparadado
corpoapsamorte,comoessaseparaopossvelaindaemvida,otexto,tambm,valeparaa
compreensodecomoaalmadeumhomemvivopodeseligaraoIntelecto.

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0100512X2007000200013

4/8

18/08/2016

AuniodaalmaedointelectonafilosofiadePlotino

OquePlotinodizque,quandoaalmaestnointeligvel,elaestvoltadaparaoIntelectoe
harmonizadacomele.comoseaalmapossusseumaparte,ou,maisprecisamente,alguma
potnciavoltadaparaosensveleoutraparaointeligvel.Quandoapotnciaqueestvoltadaparao
sensvelestinativa,aalmapodevoltarsetodaparaoIntelecto.Defato,oqueeledaentender
emII,9:
Danossaalma,umaparteestsemprevoltadaparacoisasdel[omundointeligvel],
outraparaascoisasdaqui[omundosensvel]eoutranomeiodelas.Jqueanaturezada
almaumaenelahmuitaspotncias,svezestodaelatransportadaaomaisnobre
desimesmaedoser.Outrasvezes,apartepior,arrastadaparabaixo,arrastaconsigoo
meio.31
Essetextodeclaraque,quandoaalmaestnointeligvelevoltadaparaoIntelecto,nohnada
entreeleseambosseunem,sendo,aomesmotempo,doiseum.Ora,dizerissoequivalentea
dizer,comoemVI,9,3,queaalmatornouseIntelecto.
MasporquenoexistenadaentreaalmanointeligveleoIntelecto?Comopossvelque,nesse
caso,elesseunam?EmV,1,32 PlotinoafirmaquenoexistenadaentreaalmaeoIntelecto,exceto
aalteridade.Ora,seaalma,quandoestnointeligvel,notemnadaqueaseparedoIntelecto,
nessecaso,tambmnopossuialteridadequeadistinga.EmboraBlumenthal,comrelaoaV,1,
acreditequePlotinonoofereanenhumasugestodoqueessaalteridadepoderiaser,33 elase

tornaclaraapartirdaspresentesconsideraes:tratasedaassociaodaalmacomocomposto.34
Assim,umaalmasedistinguiriadeumintelectoporsuaspotnciasligadasimagemdaalmaeao
corpo,asquaisafazemviveravidadocomposto,eseriasemelhanteaeleporsuapotnciavoltada
paraainteleco:"AalmapossuiumapartevoltadaparaoIntelecto,comoqueinterior,eoutrafora
doIntelecto,voltadaparaoexterior.Porumadesuaspartessemelhanteaoprincpiodeondevem,
enquantoque,pelaoutra,aindaquesendodessemelhante,tambmalisemelhante".35
Assim,apartevoltadaparaoIntelectoapotnciaintelectivadaalma.Avoltadaparaoexteriora
queseligaaomundosensvel.Pelaprimeira,elasemelhanteaoIntelectopelaoutra,
dessemelhante,aindaquetambmsemelhantecomoumaimagemmaisapagadaainda
semelhanteaoseumodelo.
Seguindoesseraciocnio,fcilconcluirque,quandoaspotnciasdaalmaquealigamaosensvel
estoinativas,nohmaisnadaqueatornediferentedeumainteligncia.porissoque,emmais
deumaocasio,36 Plotinoempregaaimagemdoouroimpuro,misturadocomoutroselementos,
que,aoserpurificado,setornabelo:tambmaalmaligadaaomundosensvel,purificadadessa
ligao,voltasetodaparaointeligvele,tornandosepura,assemelhaseaoIntelecto.

Poisbem,conformeaEnadaVI,9,osseresimateriaisnoestoseparadosespacialmente,masse
distinguempeladiferena.Quandoessadiferenasuprimida,nohmaisnadaqueossepare.
Assim,ocorrendoisso,elesseunem.37 Plotinoaludeaessadoutrinaparaexplicarauniodaalma

comoUm,maselapodetambmseraplicadapresentequesto:quandosuprimidoaquiloque
tornavaaalmadiferentedeumintelecto,ouseja,sualigaocomosensvel,nohavendomais
comodistinguilos,asalmaspassamasecomportarcomointelectosetransformamseemintelecto,
emborasejamaindaalmas,porteremacapacidadedevoltaraseligaraosensvel.Ora,como
mostrouHadot,osintelectosparticularescontm,potencialmente,oIntelectouniversaleesto,
intimamente,unidosaele.Logo,quandoaalmasetornasemelhanteaumintelecto,elapodeseunir
aoIntelecto,sendoambosduaseumasentidade.
Assim,aalmaquequerseuniraoIntelectodevedesligarassuaspotnciasvoltadasparao
compostoanimal:
AquelequevaiconheceroIntelecto,segundoparece,deveolharaalmaesuapartemais
divina.Etalvezconseguirissodestaforma:seretirarprimeiroocorpodohomem,ou
seja,desimesmo,emseguidaaalmaquemoldaocorpoe,sobretudo,asensao,os
desejos,iraseasdemaisfutilidadesdessetipo,dadasuatendnciatopronunciadaao
mortal.Aparterestanteesta:aquedissemosserimagemdoIntelectoequeconserva
certaluzdaquele.38

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0100512X2007000200013

5/8

18/08/2016

AuniodaalmaedointelectonafilosofiadePlotino

Comosev,aalmaquemoldaocorponooutrasenoaimagemdaalmaque,juntocomocorpo,
formaocomposto.elaquetransmiteosdesejoscorporais,assensaes,asirasecoisasdesse
tipo,perturbandoaalmaeimpedindoadeconcentrarsenoIntelecto.
OquePlotinopareceentenderpor"retirar",nessapassagem,algosemelhanteaoqueele
compreendepor"separaodocorpo"emV,1:noumaseparaolocal,masumdesapegodas
imagensealteridadesquevmdocorpo.39 umrecolhimentodaspotnciasdaalmaqueesto
ligadasaocomposto.

Paraisso,emprimeirolugar,arazonodeveseapegarspaixesquesurgemnaspartesinferiores
daalma,nemconsentirnelas.40 Dessaforma,noganhamintensidadee,namedidadopossvel,a

almapodemanterseimpassvel.porissoquePlotinodizqueaalmadevebuscarassensaes
prazerosas,medicaesedescansosapenasparanoseperturbar,bemcomodeveevitarador,
suportandoacommansidoenosedeixandoafetarporelaquandonoforpossvelevitla.Ainda,
devetambmeliminarairaeotemoraomximo,nodeixandoqueseespalhem,nemconsentindo
neles.Tambm,nobuscaracomidaeabebidavisandoaoprazer,assimcomoosdeleites
venreos.41
Depois,aalmaaspirarapurificar,tambm,asuaparteirracional,demodoquenorecebanenhum
impactoexterior,isto,dasrealidadessensveis,ou,aomenos,buscarumamaneiradequeesses
impactossejamescassos.Porfim,comoovizinhodeumsbioquenoseatreveacometeratos
reprovveispertodele,taisimpactosdesvanecerseopelavizinhanadaparteracional.Nesse
estgiodapurificao,noapenasoquemoralmenteerradoquedevesersuprimido.Mesmo
algunsatosquenosejamcondenveisdevemserevitadosporconduziremaumaligaomaiorda
almacomocorpo:"Ametanoestarisentodoerro,masserdeus".42
Quandoapurificaocompletadaeaalmacapazderealizarorecolhimentodesuaspotncias
ligadasaocomposto,poralgunsmomentospois,emvida,issospodeocorreremmomentos
definidos,enodeformapermanente,jqueocorpotemsuasnecessidadesbsicasquenopodem
enemdevem,como,alis,sinalizaoprprioPlotino,43 seradiadasindefinidamente,aalma
repousaecedesuaatividadeaoIntelecto.44 Quandoissoocorre,Plotinopodedizerque,porsua
semelhana,aalmasetornouIntelecto45 eque,porsuaquietude,elaestconfiadaesubordinada
aoIntelecto.46

Artigorecebidoemagostoeaprovadoemoutubrode2007.

1V,1,3.Issonosignificaquesejaonicotipodeintelecoqueelapodeter.Comoveremos,
quandoaalmasevoltaparaoIntelecto,elapensacomoumintelecto.
2V,1,4,1623.
3VI,7,35,37VI,9,3,2224.Quandointelectoealmaestoemminsculas,tratasedos
intelectosealmasparticulares.Quandoestoemmaisculas,dashipstasesAlmaeIntelecto,bem
comodaAlmadomundo.Devesenotar,noentanto,que,comoasalmaseaAlmadomundo
participamdahipstaseAlma,ecomoosintelectosparticipamdoIntelecto,namaiorpartedas
vezes,oquesedizdeumpode,dealgummodo,dizersetambmdooutro.
4O'DALY,G.Plotinus'sphilosophyoftheself.Shannon,1973.p.54.[Links]
5V,2,2,34.
6III,4,3,22.O'Daly,tambm,mencionaIII,4,6,2128,masnoviemqueessapassagempode
acrescentaralgoaoargumento.
7HADOT,P.LesniveauxdeconsciencedanslestatsmystiquesselonPlotin.JournaldePsychologie,
n.23,p.246247,1980.[Links]
8ParaumresumodascrticasneoplatnicasaessadoutrinadePlotino,ver:STEEL.Thechanging
self,astudyonthesoulinlaterneoplatonism:Iamblichus,DamasciusandPriscianus.Bruxelas:
PalaisderAcademien,1978.[Links]
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0100512X2007000200013

6/8

18/08/2016

AuniodaalmaedointelectonafilosofiadePlotino

9IV,8,8,14.
10VI,4,14,1625.
11COLLOQUEDENEUCHTEL,1985.Proclusetsoninfluence.p.327.
12Aesserespeito,ver,porexemplo:V,9,8,16.
13IV,8,3,1015.
14Devesenotarque,segundoHadot,essatomadadeconscinciadavidadaalmasuperiornose
fazpelaconscinciaordinriadohomem,masporumasupraconscincia.Aesserespeito,ver:
HADOT.Niveauxdeconscience,p.252256.
15BLUMENTHAL,H.OnSoulandIntellect.In:TheCambridgecompaniontoPlotinus.Cambridge:
CambridgeUniversityPress,1996.p.96.[Links]
16BLUMENTHAL,H.NousandSoulinPlotinus:someproblemsofdemarcation.In:AttidelConvegno
Internazionalesultema:PlotinoeilneoplatonismoinOrienteeinOccidente.Roma:1970,p.203
219.Noconsiderarei,aqui,adiscussoqueelefazdeumapassagemdeV,3,nemoutrasobreI,1,
poisnosoconclusivase,dessaforma,nofavorecemnemdesfavorecemoargumento.
[Links]
17Naverdade,Blumenthalcitaapassagemimediatamenteanterior,IV,8,6,2328.MasemIV,8,
7queadivisodasespciesdenaturezaeminteligvelesensvelestmaisclaramenteexposta.
18EmvriaspassagensdasEnadas,ditoqueaAlmaeasalmasestonoIntelecto,assimcomo
omundosensvelestnaAlmaeoIntelectoestnoUm.Tratase,aqui,deumametforaespacial
indicandoumarelaodedependncia.Nessesentido,possvelfalarquetodaaalma,incluindosua
partesuperior,estnoIntelecto.Masissonosignifica,comoquerHadot,queapartesuperiorda
almaestnointeriorIntelecto,comoumaformainteligvel.
19I,1,7,15.
20Sobrealigaodaimagemdaalmacomocorpoeaconseqenteformaodocompostoanimal,
bemcomosobreasuarelaocomaalma,ver:I,1,68.Sobreodesenvolvimentodadoutrinada
imagemdaalmanostextosdePlotino,ver:IGAL.Aristtelesylaevolucindelaantropologade
Plotino.Pensamiento,v.35,p.315346,1979.[Links]
21IV,8,4,23.ExpressoretiradadoFedro246cde248c.
22VI,4,16,34.
23VI,4,16,1015.
24BLUMENTHAL.OnSoulandIntellecte,deummodomaisdetalhado,emPlotinus'psychology.The
Hague:MartinusNijhoff,1971.
25VI,9,1,3940.
26II,9,2,6.
27V,3,3,2129.(Tomeialiberdadedeindicaremitlicoaspartesmaisimportantesdapassagem
paraapresentediscusso.)
28IV,4,2,2529.
29I,2,1,3.
30I,7,3.
31II,9,2,49.Essadoutrinadesenvolvida,porPlotino,deumaformainteressante:segundoele,
notemosconscinciadetudooqueaconteceemnossaalma.ComoescreveDodds,emTradition
andpersonalachievementinthephilosophyofPlotinus,p.5:"Plotinoreconhece(antecipando
Leibniz)queexistemsensaesquenoalcanamaconscincia,amenosquedirecionemosa
atenoespecialmenteparaelas(IV,4,8V,1,12),e,tambm(antecipandoFreud),queexistem
desejosquepermanecemnaparteapetitivaesodesconhecidosporns(IV,8,8,9)".ParaDodds,
essaatividadedeexploraodosmeandrosdaalmaocentrodoplotinismo,ondeestosuas
descobertasmaisoriginais.Plotino,dizele,foiaparentementeoprimeiroafazeradistinovital
entreapersonalidadetotal(psych)eoeuconscincia(hemes).Noqueexista,aqui,umconceito
deinconsciente,semelhanteaodeFreud.ParaPlotino,aalmapossuivriaspotnciasqueesto
ativasmesmoquandonotemosconscinciadessaatividade.Ora,taispotnciaspodemser
irracionais,quandointegramaspartesinferioresdaalma,maspodemsersupraracionais,nocasoda
parteligadaaointeligvel.
32V,1,3,2122.
33BLUMENTHAL.NousandSoulinPlotinus:someproblemsofdemarcation,p.207.[Links]
34AAlmadomundoealgumasalmasparticulares,comoasdosastros,apesardegovernaremos
corpos,noestoassociadasaeles,mantendoseimpassveis.Noesseocasodaalmahumana,
queseassocioueafetadadetalmodopeloscorposquesepodedizerqueumapartedeladesceue
recebeuaalteridadevindadomundosensvel.
35V,3,7,2628.
36I,6,5054IV,7,10,4755eV,8,3,1115.
37VI,9,8,2933.
38V,3,9,17.
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0100512X2007000200013

7/8

18/08/2016

AuniodaalmaedointelectonafilosofiadePlotino

39V,1,10,2427.
40Paratodaessapassagem,arespeitodecomoapurificaodeveserrealizada,ver:I,2,5.
41ParaJEVONS.WasPlotinusinfluencedbyopium,algumaspassagensdaVidadePorfriosugerem
quePlotinoeraumusuriodepio.Amaisimportantedelas,fundamentalparaoseuargumento,
umtrechodocaptulo8(2026),emquePorfriofalaquePlotinodormiaecomiapouco.Ora,a
leituradotrechodeI,2,5,aquiemdiscusso,mostraquetalatitudenoconseqnciadealguma
substnciaqumica,masumaopoasctica,alis,bastantesemelhantedeseguidoresdeoutras
tradiesespirituais.
42I,2,6,23.
43EmI,9,Plotinoposicionasecontraaseparaovoluntriatotaldaalmaedocorpo,realizada
comosuicdio.E,comovimos,elediz,emI,2,queaalmaquevaipurificarsedosensvelevitaos
prazeresedores,mas,noentanto,deveprocurarosdescansos,medicaesesensaesprazerosas
queevitemperturbaesmaiores.
44V,3,6,1415.
45VI,7,35,37.
46VI,9,3,2224.

Allthecontentsofthisjournal,exceptwhereotherwisenoted,islicensedunderaCreative
CommonsAttributionLicense
Av.AntnioCarlos,6627CampusPampulha
CEP:31270301BeloHorizonteMGBrasil
Tel:(31)34095025
Fax:(31)34095041
kriterion@fafich.ufmg.br

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0100512X2007000200013

8/8

Das könnte Ihnen auch gefallen