Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
ATATRK NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS
Abdulkerim DLER
ERZURUM
2007
Her hakk sakldr
mza :
mza :
mza :
1. GR
izelge 1.1. Buza Midesindeki Blmelerin Haftalk Yaa Gre Toplam % Miktarlar
Mide Blmleri
Buzann Ya (Hafta)
0
12
16
20-26
34-38
Rumen-Retikulum
38
52
60
64
67
64
64
Amosum
13
12
13
14
18
22
25
Abomasum
49
36
27
22
15
14
11
Kendileri tek bana bir yem olarak kabul edilmeyen bu maddeler, et-st ve yumurta
verimleriyle, yem tketimi ve yemden yararlanmay arttrmann yannda, yemin tadn
iyiletirme, yemin peletlenmesini kolaylatrma, yemlerin ve rnlerin kalitesini
iyiletirme gibi birok yararlar salar. Yem katk maddelerinin bir ksm doal ve
zararsz
olmasna
karn,
ou
sentetik
kimyasallardan
oluur
ve
dikkatli
Ayrca yllardan beri bytme faktr olarak hayvan yemlerine katlmakta olan
antibiyotikler ve kemoteraptikler barsaklarda patojen bakterilerle birlikte yararl
mikroorganizmalarnda
oalmasn
engellemektedirler.
Antibiyotik
ve
Yem katk maddeleri ierisinde insan sal asndan en tehlikeli grlen ikisi
hormonlar ve antibiyotiklerdir. Hayvan beslemede birok hormon ve hormon etkisine
sahip anabolizanlar ve yakn zamanlara kadar Dnyann birok lkesinde yaygn
ekilde kullanlmtr. Ancak, hormon ve hormon benzeri katklarn insanlar zerinde
kanserojenik etki yapabilecei dncesi lkelerin kamuoylarnda iddetli tepkiler
yaratnca, ou yerde yasaklanmak zorunda kalnmtr. Bu gn bu rnlerin ABDde
snrl miktarda kullanlmalarna izin verilmekte, fakat bata AB lkeleri olmak zere,
ou yerde tamamen yasaklanm durumdadrlar. Trkiyede de 1973 ylnda kartlan
yem kanunu ile yemlere hormon, antihormon ve hormon benzeri maddelerin katlmas,
1999 ylnda ise antibiyotiklerin hayvan yemlarnde byme faktr olarak kullanlmas
yasaklanmtr (Jenny et al. 1991; Alp ve Kahraman 1996; Karaayvaz ve Aliek 2004;
zen 2007).
tedavi
amac
dnda
kullanlmalar
yasaklanmtr.
Ardndan,
Bu konuda ilk akla gelen probiyotiklerdir. Probiyotiklerin tarihi insanlk tarihi ile
balamtr. Yunanllarda ve Romallarda yaygn olarak bilinen fermente st rnleri,
zellikle ocuklarn ve nekahat devresindeki hastalarn tedavisinde kullanlmtr
(Shortt
1999).
Probiyotik kelimesinin ngilizce karl for life yani hayat iin demektir
(antibiyotik kelimesinin zt anlamls). Bu kelimenin ortaya k Nobel dll Rus
aratrmac Elie Metchnikoffun Bulgaristandaki kyllerin neden uzun yaadklarn
aratrmas ile ortaya kmtr. Sonuta da yourt ve taze tketilen fermente st
rnlerini ok tketmelerine balayarak probiyotik bakteriler ile bizleri tantrmtr
(Cruywagen et al. 1996; Shortt 1999; Turgut 2006).
Yunanca pro bias yani yaam iin anlamna gelen probiyotik kelimesi geen uzun
zaman boyunca farkl anlamlarda kullanlmtr. 1965 ylnda Lilly ve Stillwell
probiyotikleri
dier
mikroorganizmalarn
gelimelerini
tevik
eden
Probiyotik
olarak
kullanlan
mikroorganizmalar
genellikle
Lactobacillus
Probiyotikler bir ya da birden fazla bakteri suunu bir arada ierebilmektedirler, birden
fazla su ierenler hayvanlarda daha ok etkili olabilmektedir.
Mantarlar
Mayalar
Bacillus coagulans
Lactobacillus cellobiosus
Aspergillus niger
S. cerevisiae
Bacillus lentus
Lactobacillus curvatus
Aspergillus oryzae
Torulopsis candida
Bacillus lincheniformis
Lactobacillus delbruekii
Bacillus pumilus
Lactobacillus fermentum
Bacillus subtilis
Lactobacillus lactis
Bacteriodes amllophilus
Lactobacillus plantarum
Bacteriodes ruminocola
Lactobacillus reuterii
Bacteriodes suis
Leuconostoc mesenteriodes
Bifidobacterium bifidum
Pediococcus acidilacticii
Bifidobacterium animalis
Pediococcus cerevisiae
Bifidobacterium infantis
Pediococcus shermanii
Bifidobacterium longum
Pediococcus freudenreichii
Clostridium butyricum
Streptococcus diacetylactis
Lactobacillus acidophilus
Streptococcus faecium
Lactobacillus brevis
Streptococcus intermedius
Lactobacillus bulgaricus
Streptococcus lactis
Lactobacillus casei
Streptococcus thermophiius
Ruminantlar ile tek mideli herbivorlar arasnda en nemli sindirim sistemi farkll
Rumen ve rumende bulunan anaerobik mikroorganizma populasyonudur. Rumen
ieriinde ml'de yaklak 1010 bakteri, 106 siliat protozoa ve 106 funguslar bulunur ve bu
mikrobiyal populasyon alnan diyetin uucu ya asitleri, mikrobiyal protein ve
vitaminlere fermente edilmesini salar. Rumende bulunan bakteri populasyonunun
oluumu alnan rasyona, yemleme seviyesine ve sklna ve mikrobiyal interaksiyona
baldr. Rumen mikroorganizmalar ile rumen arasnda da simbiyotik ilikiler
mevcuttur. Rumen mikroroganizmalar, rumende geliim iin uygun bir ortam bulurken
ruminant hayvann ihtiya duyduu besin maddelerini (B kompleksi vitaminleri ve tm
esansiyel aminoasitleri) salarlar (zsan vd. 2004).
Organik asitler reterek (bata laktik asit olmak zere asetik asit ve formik asit gibi)
barsak pHsn drr ve bylece ntr ve bazik ortamda yaayan zararl etkisi
bulunan gram(-) patogen mikroorganizmalarn remesini engellerler (Beauchemin
2002; Karademir ve Karademir 2003; Hutjens 2007; Fuller 2007).
dzeyde
etkilemektedir.
Probiyotikler
sellotik
(Rumendeki
bakteri
geliimini
uyarmaktadrlar.
Toplam
anaerobik
bakteri
ve
Laktik asitten yararlanan bakterilerin geliimi probiyotik kullanm ile nemli dzeyde
artmaktadr. Yaplan almalar laktik asitten yararlanan bakterilerin laktik asit ve sksinik
asitten yksek dzeyde yararlandklarn ortaya konmutur. Yine maya kaynakl
probiyotik ilave edilmesi durumunda, rumende laktik asitten yararlanan bakterilerin %75,
sellotik bakterilerin ise %50 orannda art gsterdiini saptamtr. Laktik asitten
yararlanan bakterilerdeki bu arta karn, laktik asit reten bakterilerin geliimi nemli
lde dmektedir. Sonu olarak, probiyotik kullanm ile laktik asitten yararlanma
ykselmekte ve laktik asitten propiyonik asit retimi iyilemektedir. Bunun sonucunda
rasyon enerjisinden yararlanma daha da iyilemektedir (Karademir ve Karademir 2003;
Karaayvaz ve Aliek 2004; Sarpnar ve Sulu 2005).
10
Karademir ve
Karademir 2003; Metin ve Yanar 2003; Karaayvaz ve Aliek 2004; Sarpnar ve Sulu
2005; Fuller 2007; Hutjens 2007).
verilen
dozuna,
kullanld
zamana
ve
kullanm
koullarna
gre
11
Kullanm giderek artan dier bir grup yem katk maddeleri ise enzimlerdir. Bunlarla
hayvanlarn yeterince veya hi salglayamadklar enzimler salanarak, yemlerdeki
sindirimi g ham sellloz unsurlar ile dier organik ve inorganik unsurlardan daha iyi
yararlanlmas, istenmeyen kimi maddelerin etkisiz hale getirilmesi amalanmaktadr
(zen 2007). Sindirim organlarndan salglanan enzim miktarnn artrlmas yada eitli
enzim preperatlarnn yeme kartrlarak verilmesi besin maddelerinin sindirim
12
Her enzimi tek perparat halinde kullanmak mmkn olmakla beraber, bir ka bir arada
olan karmlar da kullanlmaktadr.
Enzimlerin etkisini belirleyen dier bir faktr hayvann trdr. Enzimler kanatllarda
dier trlere gre, daha etkin ekilde kullanlmaktadr. nk kanatllarda besinlerin
sindirim sisteminden gei hz yksektir ve ruminantlardaki gibi gelimi bir
mikrobiyal sindirime ve bitki hcre duvarn paralayacak enzimlere sahip deillerdir.
Dolaysyla besin maddelerinden yeterince faydalanamazlar. Uygun enzimlerin karma
yemlere ilavesi bu sorunlar ortadan kaldrabilmektedir (Karademir ve Karademir 2003).
13
Substrat
Etkisi
-glukanaz
Arpa ve yulaftaki
-glukanlar
Ksilanaz
Buday ve yulaftaki
pentozanlar
Pektinaz
Yemlerdeki pektin
Selllaz
Yemlerdeki selloz
Proteaz
Bitkisel proteinler
-amilaz
Niasta
Lipazlar
Doymu yalar
-galaktosidaz
Fitaz
Fitik asit
(zen 2007)
ve
benzeri
yem
katk
maddelerinin
alternatifi
probiyotiklerin,
14
2. KAYNAK ZETLER
15
Abe et al. (1995) yeni domu iftlik hayvanlarnda bifidobacteria ve lactic acid
bakterilerinin etkisini aratrmlardr. Buzalara Bifidobacterium pseudolongum ve
Lactobacillus acidophilus bakterileri oral yolla verilmitir. Deneme grubunda canl
arlk art ve yemden yararlanmann iyiletiini, ishal olma sklnn azaldn tespit
etmilerdir. Ancak bu fark istatistik olarak nemli bulunmamtr. Bu denemede
probiyotiklerin canl arlk art, yemden yararlanma ve dk skorunu etkilemede
faydal olduunu belirtmilerdir.
Kaldmae et al. (1994) Estonya krmz buzalarla yaptklar bir aylk bir almada
deneme grubuna gnlk 20 g /gn Bifido (bifidobacteria) vermiler ve gnlk arlk
art srasyla kontrol ve deneme grubunda 410 g ve 577 g olmutur. Yaptklar baka
bir almada, lactobacilli, cellulolytic ve nitrojen balayc bakteri ieren Cellobacterin
buzalara 0, vcut arlnn her bir 10 kgna 1,0 gr (1,0 g/10 kg) ve vcut arlnn
her bir 15 kgna 1,0 gr (1,0 g/15 kg) verilerek 62 gn gzlenmitir. Aratrmada
ortalama gnlk arlk art srasyla 784 g, 881 g ve 809 g olarak bildirilmitir.
Morril et al. (1995) tarafndan yaklak 7 gnlk yata 120 Siyah Alaca buzann st
ikame yeminde probiyotik yada plazma proteinlerinin kullanlmasnn 6 haftalk bir
besleme periyodunda gelime performanslar zerindeki etkileri karlatrlmtr.
Buza yemi daima nlerinde hazr bulundurulmu ve gnlk 680 g/gn tkettikleri
seviyede stten kesilmilerdir. Her gruptan ansa bal olarak kan rnekleri alnmtr.
Probiyotik kullanlmayan muamele gruplarna antibiyotik verilmitir. Probiyotikle
16
Hamza et al. (1996) 24 holstein buza zerinde yaptklar bir almada buzalar 3
gruba ayrmlardr. 1. grup kontrol grubu, 2. grup Lactobacilli kltr (Lactobacillus
asidophilus ve L. palntarum karm), 3. grup ise Lactobacillus asidophilus 27SC
kltr yemlere eklenerek verilmitir. Buzalar %50 st ikame yemi ve %50 pastrize
edilmi stle beslenmitir. Deneme sresince su ve buza balatma yemine adlibitum
olarak ulamalar salanan buzalar 10 haftalk yata stten kesilmilerdir. 2. ve 3.
gruplardaki buzalarda 1 hafta sonra ishalin grlme durumu azalmtr. L. asidophilus
27SC ile beslenen buzalar iin 1012. haftalarda ve lactobacilli karm ile beslenen
buzalar iin 79. haftalar esnasnda canl arlk artnn yksek olmasna ramen
buzalarn performans muamelelerden nemli bir ekilde etkilenmemitir.
Raman and Sharma (1998) yapm olduklar almada 1 haftalk yata 21 adet Holstein
Friesian x Tharparkar buzasn T1 ve T2 olmak zere iki gruba ayrlmlardr. Her iki
grubuda ayn diyetle beslemiler, T2 grubuna hayvan bana gnlk 109 cfu (colony
forming units/kg) probiyotik karmn (1:1 orannda Saccharomyces cerevisiae-B ve
Lactobacillus acidophilus-I) 14 hafta boyunca diyetlerine katmlardr. T2 grubunun
gnlk canl arlk artn ve toplam kuru madde tketimini T1 grubundan daha
yksek bulmulardr. shal vakasnn grlme skl bakmndan T1 ile T2
17
Herich et al. (1998) Lactobacillus casei 294/89 trn ieren probiyotiin baklk
sistemindeki seilen zellikler (toplam lokosit says (Le),diferansiyel kan filmi (DBP),
yzde fagositik aktivite (%PA), fagositik aktivite indeksi(IPA), toplam immunoglobulin
(TIg) ) zerine etkisini aratrmlardr. Dkdaki lactobacilli bakteri says e zamanl
olarak gzlenmitir. alma 7erli iki grup halinde toplam 14 buza zerinde
yaplmtr. Kontrol grubunda ferdi parametre deerlerinde probiyotikli gruptan daha
byk varyasyon gzlenmitir.
Monti and Tarabla (1999) Holstein buzalarnda yapm olduklar bir almada her
birinde 10 buza olan 2 grubu denemeye almlardr. Deneme grubuna lactobacilli,
streptococci ve yeasts kltr ieren ticari bir probiyotik karm vermilerdir. Canl
arlklar deneme grubunda 0, 30 ve 90. gnlerde, kontrol grubunda ise sadece 0 ve 90.
gnlerde alnmtr. Gruplar arasnda canl arlk art ve ishalin oluma sresi ve
skl nemli bulunmamtr.
18
kuru madde (DM) ve ham protein (CP) tketimde, sindirilebilirlik, arlk kazanc,
alnan kan numunelerinde eritrosit, lkosit, hemoglobin say ve younluklar, barsak
pHs, dkdaki lactobacilli ve toplam coliform saylar arasnda nemli bir fark
bulunamamtr. L. acidophilus (LT 516) ishalin meydana gelme orann azaltm ancak
dknn koku ve younluunu etkilememitir.
Lohnert et al. (1999) 40 Alman siyah alaca buzada yapm olduklar almada,
ToyoCerin (Bacillus toyoi, 100 mg/kg st ikame yemi, 1x109 cfu/kg materyal)in
yemden yararlanma, canl arlk art, hayvan sal ve kan parametreleri zerine
etkisini aratrmlardr. ToyoCerinin yemden yararlanmada nemli bir etkisi
olmazken, canl arlk artnda %10luk bir art olumutur. shal grlme
sklndaki azalma nemli bulunmamtr. Kan parametreleri bakmndan ise az bir etki
grmlerdir.
Goncalves et al. (2000) 19 adet holstein erkek ve dii buzay kullandklar bir
almada probiyotiin ishal indeksi, lm oran ve buza performans zerine etkisinin
deerlendirilmesini amalamlardr. Buzalar ansa bal olarak 3 gruba ayrm ve
buzalarn arlk ve vcut llerini doumdan hemen sonra, 30 ve 60. gnlerde
almlardr. A grubu st + eriyebilir probiyotik tozu, B grubu st + eriyebilir probiyotik
tozu + probiyotik macun (oral yolla) ve C grubuna ise sadece st verilmilerdir. 20.
gnden itibaren kuru ayr otu ve konsantre yem ad-libitum olarak verilmitir. Gruplar
arasnda ortalama gnlk arlk art ve cidago ykseklii arasnda fark grlmemitir
A (0.56 kg/gn ve 0,055 cm/gn), B (0.41 kg/gn ve 0.075 cm/gn) ve C (0.51 kg/gn
ve 0.043 cm/gn).
19
Avila et al. (2000) 99 gebe inekte yapm olduklar bir almada 8 grup
oluturmulardr. 1. Grup (n=29) kontrol, 2. Grup (n=10) anneler alanm buzalara
probiyotik uygulanmam, 3, 4. ve 5. gruplar (her birinde n=10) anneleri alanm
buzalara srasyla 5, 15 ve 30 gn sre ile probiyotik verilmi, 6,7. ve 8. gruplar (her
birinde n=10) anneler alanmam buzalar srasyla 5, 15 ve 30 gn sre ile
probiyotik uygulamas yaplmtr. A yaplan gruplara Escherichia coli A14 ve K99
ieren 2 doz a deri altna zerk edilmitir. Buzalara Ruminobacter amylophilum,
Ruminobacter
succinogenes,
Succinivibrio
dextrinosolvens,
Bacillus
cereus,
Prahalada et al. (2001) 1012 aylk 5erli 3 gruba ayrlan 15 erkek melez (Bos taurus x
Bos indicus) buzalarla yaptklar almada, 1. gruba Saccharomyces cerevisiae, 2.
20
gruba Lactobacillus acidophilus ve 3. grup ise kontrol grubu olarak yemleme program
dzenlemilerdir. Kontrol grubuyla probiyotik katlan gruplar karlatrldnda
probiyotikli gruplarn ortalama gnlk canl arlk art ve yemden yararlanma
etkinlii nemli bulunmutur (P<0,05).
kltrden oluan bir probiotik karmnn stten kesim ncesinde buza sal ve
performas zerine etkilerini aratrmlardr. Denemede, kontrol ve probiotik gruplar
olmak zere deneme ba canl arlklar (35 kg) benzer 2 muamele grubu
oluturulmutur. Denemeye alnan btn buzalar 60 gnlk stten kesim dneminde
toplam 228 L st verilmi, probiotik grubundaki buzalar, sabah st ile 2 g/gn
dzeyinde probiotik almlardr. Deneme sonunda elde edilen bulgulara gre gruplar
arasnda canl arlk kazanc, stten kesim arl kaba ve kesif yem tketimi, toplam
yem tketimi ve yemden yararlanma bakmndan nemli farkllklar gzlenmemitir
(P>0,05). Ancak deneme sresince kontrol grubunda 3 buza ishal ve ime vakalar
nedeniyle lrken, probiotik grubunda benzer nedenlerle sadece 1 adet lm olay
gerekletiini, ayrca deneme boyunca ishal ve ime vakalarnn says, salk koruma
ve tedavi giderleri bakmndan da probiotik grubunun daha olumlu sonular verdiini
bildirmilerdir. Aratrclar, stten kesim ncesinde probiyotik kullanmnn buza
saln iyiletirebileceini, buza lmlerini ve salk giderlerini azaltabileceini
belirtmilerdir.
Poonam and Agrawal (2001) 18 adet Sahiwal x Jersey melezi buzay 3 eit gruba (T1,
T2 ve T3) ayrmtr. T2 ve T3 gruplarna, srasyla antibiyotik (Kanamycin)
20ppm/ba/gn ve probiyotik (Biovet YC) 5 g/ba/gn oranlarnda yemlere eklenmitir.
T1, T2 ve T3 n ortalama gnlk canl arlk artlar srasyla 350,6521.72 g,
398,5511,81 g ve 363,3618,42 g, yemden yararlanma oran srasyla 9,070,25,
8,450,16 ve 8,910,35 bulunmutur. Kuru madde (DM) ve ham protein (CP)
sindirilebilirlik katsays T2 ve T3, T1 grubundan daha yksek olmutur. NDF ve ADF
sindirilebilirlii T2 de daha dk bulunmutur. Sonu olarak Kanamycin ve Biovet
21
Daenicke and Flachowsky (2001) tarafndan Alman Holstein buzalarla yaplan bir
almada ToyoCerinin byme performans zerine etkisi aratrlmtr. Canl hcre
kltr st ikame yemine 1,0x109 CFU ve konsantre yeme 0,5x109 CFU katlmtr.
Sv yemle besleme periyodu sresince (142 gn) konsantre yem ve kaba yem alm
daha yksek bulunmutur (P<0,05). Gnlk canl arlk artnn kontrol grubuna gre
%7,6 daha fazla olduunu bildirmilerdir.
Pinotti et al. (2001) stten kesim ncesinde farkl probiyotik karmlarn buzalar
zerine etkisini belirlemek amacyla yapm olduklar almada; 40 buzay ansa
bal olarak kontrol grup, solsyon grup (probiyotik kltr eriyik halinde), tablet grup
(probiyotik kltr tablet halinde) ve jel grup (probiyotik kltr jel halinde) olmak zere
4 gruba ayrmlardr. Buzalarn 3 gn boyunca yeterince kolustrum almalar
salandktan sonra denemeye balanm ve buzalar 56 gnde stten kesilmilerdir.
Tablet ve jel gruplarnda kontrol grubuna gre canl arlk, gnlk canl arlk art,
dk skoru ve ishal iddetinin iyiletii belirtilmitir. Tablet formulasyonunun jel ve
solsyon formlarndan daha kullanl olduunu test etmilerdir.
22
alm dk (0,61 kg/gn, 0,67 kg/gn) ve stten kesim arl en dk (49 kg, 59 kg)
olmutur. 3. gnde st ikame yemine balatlan buzalar ile 15. gnde balatlanlar
karlatrldnda; yem tketiminin daha yksek (3. gn=0,25 kg/gn, 15 gn=0,20
kg/gn), stten kesim arlklarnn daha dk (3. gn=47,3 kg, 15 gn=51,0 kg)
olduunu ve probiyotik ilavesinin stten kesim yana ve lm oranna etkisi olmadn
bildirmilerdir.
Jukna et al. (2003) tarafndan yaplan dier bir almada Litvanya siyah-beyaz
buzalarda byme performansna probiyotik karmlarnn etkisi aratrlmtr. Bu
almada farkl karm (Yeasture, Mcrobond ve Lacture) kullanlmtr. Deneme
23
olarak
Lactoamylovorinum
verilmitir.
Daha
sonraki
dnemde
ise
Ik vd. (2004) probiyotiklerin buzalarda canl arlk, canl arlk art, yem
tketimi, yemden yararlanma oran ve sala etkileri belirlenmeye almlardr.
Aratrmada 19 adet Holstein buzas, ya, cinsiyet ve canl arlklar bakmndan
24
benzer iki gruba ayrldktan sonra, ilk 2 hafta 20 g/gn, sonraki 22 hafta boyunca 40
g/gn dzeyinde probiyotik, ilk ay itikleri ste, daha sonraki ay sularna katlmak
suretiyle verilmitir. 2. haftadan itibaren iki gruba ayn kesif yem ve iyi kalite kuru
yonca otu serbest olarak sunulmutur. Probiyotik olarak Saccharomyces cerevisiae
mayas,
Lactobacillus
acidophilus,
Bifidobacterium
bifidum,
Streptecoccus
vakas
grlmesine
karn,
probiyotikli
grupta
herhangi
bir
sorunla
karlalmad bildirilmitir.
Lima et al. (2006) Holstein x Guzera melezi buzalarda stten kesime kadar probiyotik
ilaveli st ikame yemiyle beslemenin ve yaz aylar boyunca iklim artlarnn etkisini
aratrmlardr. Buzalar 6 haftada stten kesilmi deneme 60 gn devam etmitir.
Probiyotik kullanmnn kurak sezonda buzalarn performans ve sal zerine etkisi
olmamtr. Bununda muhtemelen yamurlu sezonun aksine hayvanlarn bulac
etmenlerin etkisine ok az maruz kalmasndan kaynakland belirtilmitir.
Ramaswami et al. (2005) Bos indicus x Bos taurus melezi 24 buzayla laktik asit
reten bakterilerin beslemeye etkisini aratrdklar bir almada iki gruba ayrlan
buzalar 8. haftada stten kesilmilerdir. Toplam deneme sresi 31 hafta
srdrlmtr. Grup 2nin diyetlerine 500 ml Lactobacillus acidophilus-15 kltr
katlmtr. Lactobacillus kltr verilen buzalarda canl arlk artnn yaklak
olarak %10 artt ve yem/kazan orannn ise yaklak olarak %5 azald bildirilmitir.
Aratrclar rasyona Lactobacillus kltrnn ilavesinin hayvanlarn byme
25
Oberauskas et al. (2006) tarafndan yaplan almada 8'erli 2 gruba ayrlan 16 yeni
domu buza kullanlm ve maya kltrnn (Yeasture) byme, barsak mikro
flora kompozisyona ve kan parametreleri zerine etkisini aratrmlardr. Buzalar
doumdan sonra ferdi blmelere alnarak deneme grubuna gnlk 5 g/ba maya kltr
stlerine katlarak buzalar 10 gn boyunca gzlemilerdir. Kontrol grubuyla
karlatrldnda deneme grubunun ortalama gnlk canl arlk art (43 g, %8,9)
nemli bulunmutur (P<0,05). Her iki gruptan alnan kan parametreleri arasnda da
nemli bir farklln olmad belirtilmitir.
26
3. MATERYAL ve YNTEM
3.1. Materyal
Aratrmada Probiyotik - Enzim kombinasyonu olarak ticari bir firmadan temin edilen
DI-A-ZYME 256 kullanlmtr. Aratrmada kullanlan Probiotik-Enzim kombinasyonu
izelge 3.1de verilmitir.
MULTENZIMLER
Lactobacillus Acidophilus
Amilaz
Lactobacillus Casei
Protease
Lactobacillus Plantarum
Cellulase
Bacillus Licheniformis
Lipase
Enterococcus Faecium
Pectinase
Bacillus Subtilus
Arpergillus Oryzae
27
Aratrmada kullanlan kesif yem, ticari bir firmadan satn alnmtr. Aratrmada iki tip
kesif yem kullanlmtr. 7. gnden 4 aylk yaa kadar en az %18 ham proteinli buza
balatma yemi, 46 aylk devrede en az %17 ham proteinli buza bytme yemi
kullanlmtr.
Aratrmada kullanlan yemlerin besin maddelerinin oranlar izelge 3.2de verilmitir.
Besin Maddeleri
Buza
Balatma
Yemi (%)
St
(%)
Buza
Bytme
Yemi (%)
Kuru ayr
Otu (%)
Kuru Madde
11,47
88
88
87,88
Ham Protein
3,81
18
17
7,10
4,1
4,87
4,46
3,82
0,763
10
8,42
12
12
28,4
2,797
Ham Ya
Ham Kl
Ham Selloz
Laktoz
28
Temiz su, be litrelik plastik kovalar iinde, ferdi blmelerde bulunan buzalarn
nnde devaml bulundurularak istedikleri kadar imeleri salanmtr.
Kuru ayr otu ve kesif yemler stten kesime kadar ferdi blmelerde tahta yemliklerde,
stten kesim sonras bal durakl blmelerinde beton yemliklerde verilmitir.
29
3.2. Yntem
Buzalara iirilen stn yars sabah, dier yars da akam olmak zere iki nde
verilmitir. Btn gruplar 8. haftada (56 gn) stten kesilmitir.
Buzalar doumu takip eden 3 gnlk srede anas ile kalarak az stn istedikleri
kadar almalar salanmtr. Drdnc gn anasndan ayrlarak biberondan st imesi
retilmitir. St alminyum kovada 38C ye kadar stlarak iirilmitir. Stn stma
ilemi dk sda yaplmtr. Her buzann iecei st miktar ayr ayr 2 ltlik plastik
biberonlar ile buzalara iirilmitir. Yemlemeden sonra kullanlan malzemeler uygun
ekilde temizlenmitir.
Probiotik-Enzim kombinasyonu stten kesime kadar 5 g/ba, stten kesim4. aylk yaa
kadar 10 g/ba ve 46 aylk devrede 20 g/ba verilmitir.
Aratrma sresince buzalara iki tip kesif yem verilmitir. 7. gnden 4 aylk yaa
kadar en az %18 ham proteinli buza balatma yemi, 46 aylk devrede en az %17 ham
proteinli buza bytme yemi kullanlmtr. Kesif yem tedricen artrlarak buza bana
gnlk 2 kg ile snrlandrlmtr ( Tzemen ve Yanar 2004).
30
Buzalar stten kesime kadar ferdi blmelerde, 6 aylk yaa kadar bal durakl
blmelerinde yemlenmilerdir. Kuru ayr otu ve kesif yem buzalara tartlarak verilmi
ve her sabah blmelerinde tketilmeyen kaba ve kesif yemler ayr ayr alnarak
tartlmtr. Deneme gruplarndaki buzalarn tkettikleri kaba ve kesif yem miktarlar bu
ekilde hesaplanmtr.
Denemeye alnan buzalarda doum arlklar 0,1 kg kadar hassas olan basklde
tartlarak saptanmtr. Buzalar stten kesime kadar haftada bir, stten kesimden sonra
6 aylk yaa kadar 14 gnde bir tartlarak vcut arlklar saptanmtr.
Buzalarn vcut lleri doumdan sonraki 4.gnde alnmtr. Daha sonraki vcut
lleri ise stten kesimde, 4 aylk ve 6 aylk yata alnmtr. Dz bir zemin zerinde ve
normal pozisyonda durdurulan buzalardan, vcut uzunluu, cidago ykseklii ve
gs derinlii l bastonu ile gs evresi ve incik evresi ise l eridi ile Aydn
(1990)n belirttii ekilde alnmtr. Buzalardan alnan vcut lleri ve yerleri ekil
3.l'de gsterilmitir.
31
b
c
a: Cidago Ykseklii
c: Gs Derinlii
b: Vcut Uzunluu
d: Gs evresi
e: ncik evresi
Aratrmada incelenen zellikler ile ilgili olarak elde edilen veriler SPSS programnda
Genel Linear Modelde Enkk Kareler Metodu kullanlarak analiz edilmitir.
32
Doum arl doum sonras byme dneminde buzann yaama gcne byk
lde etkilidir. Annenin retim gcn de ifade eden doum arl hayvanlar arasnda
byk farkllklar gsterir. Doum arlnn bilinmesi ile doumdan stten kesime kadar
arlk artlarnn daha doru olarak tespiti salanr.
Doum arl
rklara gre
deimekle beraber cinsiyet, ana ya, doum tipi, bakm ve besleme gibi faktrler
tarafndan da etkilenmektedir.
Aratrmada tespit edilen ortalama doum arlklar izelge 4.1'de, varyans analizleri de
izelge 4.2de sunulmutur.
33
34
35
Stten kesim, eitli alardan tad nem nedeniyle ok kritik bir dnemdir. Doum
sonras stle besleme programlar baaryla tamamlanmsa buzalarda lm riski
azalrken sr yenilenmesinde kullanlacak olan gen hayvanlarn istenilen performansa
sahip olabilmeleri salanm olur.
Her iki grupta da elde edilen ortalama stten kesim arl 69,909,83 kg dr. Kontrol ve
probiyotik + enzim yemleme gruplarna gre stten kesim arlklar srasyla ortalama
67,808,05 ve 72,0011,38 kg olarak tespit edilmitir (izelge 4.2).
Cinsiyet gruplarna gre stten kesim arl erkeklerde ortalama 74,0010,66 kg,
diilerde ise 65,807,28 kg olarak tespit edilmitir.
Stten kesim arlklar ile ilgili olarak yaplan varyans analizinde gerek yemleme
gruplar gerekse cinsiyetler arasnda bulunan farkllklar istatistiki olarak nemsiz
kmtr (P>0,05). Doum arlnn stten kesim arlna olan etkisi ise nemli
bulunmutur (P<0,01) . Analizlerde stten kesim arl nemsiz kmasna ramen
gruplar arasnda probiyotik + enzim grubu, kontrol grubuna gre rakamsal olarak %6,2
daha fazla arlk art salamtr.
36
Probiyotiklerle yaplan almalarda Holstein buzalarda stten kesim arl Abe et al.
(1995), kontrol grubunda 71,20 kg, probiyotik grubunda 78,55 kg, Ik vd. (2004), kontrol
grubunda 91,20kg, probiyotik grubunda grupta 90,9 kg, Grgl vd. ( 2003) kontrol
grubunda 54,56 kg, probiyotik grubunda 56,33 kg olarak bildirmilerdir. Bu
aratrmadaki deerler aratrclarn bulgularndan daha dk olmutur. Bu durum bu
aratrmalardaki buzalarn doum arlklarnn daha yksek olmasndan ve stten
kesim srelerinin farkl olmasndan kaynaklanm olabilir.
Btn hayvan tr ve rklarnda vcudun i dzenine bal olarak parabolik bir ekilde
oluan byme ve gelime olay, yetitiricilikte zellikle ilk verimin alnaca a
gstermesi ynnden byk nem tamaktadr.
Bu ise,
hayvanlarn
Deneme gruplarnn 4 aylk canl arlk ortalamalar izelge 4.3de, varyans analizleri
izelge 4.4de sunulmutur.
Drt aylk canl arlklar, erkeklerde 112, 2 0 1 2 , 2 9 kg, diilerde ise 100,808,74
kg bulunmutur.
4 aylk canl arlklar ile ilgili olarak yaplan varyans analizinde gerek yemleme
gerekse cinsiyet gruplar arasnda bulunan farkllklar istatistiki olarak nemsiz
37
kmtr (P>0,05). Stten kesim arlnn 4 aylk arlklara olan etkisi ise nemli
bulunmutur (P<0,01).
Tm gruplarn alt aylk canl arlk ortalamalar izelge 4.3de, varyans analizleri
izelge 4.4de sunulmutur.
Yemleme
gruplarnda
aylk
canl
arlk
ortalamalar
kontrol
grubunda
38
Aratrmada elde edilen deerler Tzemen (1983), Aydn (1990), Uur (1996), Yanar
vd.(1994), Yanar vd.(1994), Turgut (1996), Yksel (1996), Yanar vd. (1997), Gler
(2000)in bulgularndan yksek Bayram (1998)n deerlerinden biraz dktr.
39
).
40
Stten kesim ncesi gnlk arlk artlar izelge 4.1de, varyans analizlari izelge
4.2de sunulmutur.
Tm gruplar iin tespit edilen stten kesim ncesi gnlk arlk art ortalama
0,5460,08 kg'dr.
Kontrol ve probiyotik + enzim yemleme gruplarnda stten kesim ncesi gnlk arlk
artlar srasyla ortalama 0 , 5 2 3 0 , 0 7 v e 0 , 5 6 9 0 , 0 9 kg olarak bulunmutur.
Stten kesim ncesi gnlk arlk art istatistiksel olarak nemli kmamasna
ramen probiyotik + enzim grubunda art kontrol grubuna gre %8,9 daha yksek
olmutur.
Stten kesim ncesi gnlk arlk artlar erkek buzalarda 0 , 5 7 3 0 , 0 9 kg, dii
buzalarda 0 , 5 1 9 0 , 0 6 kg olarak tespit edilmitir.
izelge 4.2de yaplan varyans analizi sonucuna gre gerek yemleme gerekse cinsiyet
gruplar arasnda stten kesim ncesi gnlk arlk art bakmndan bulunan farkllklar
istatistiki olarak nemsiz kmtr (P>0,05). Doum arlnn ve grup*cinsiyet
interaksiyonunun stten kesim ncesi gnlk arlk artlarna olan etkisi de nemsiz
bulunmutur (P>0,05).
41
Probiyotiklerle yaplan almalarda Schwab et al. (1980), kontrol grubunda 0,220 kg,
probiyotik grubunda 0,255 kg, Jenny et al. (1991), kontrol grubunda 0,610 kg probiyotik
grubunda ortalama 0,540 kg, Hamza et al. (1996), kontrol grubunda 0,480 kg probiyotik
grubunda ortalama 0,690 kg, Hggnbothamz et al. (1993), kontrol grubunda 0,230 kg,
probiyotik grubunda 0,250 kg, kg, Ik vd. (2004), kontrol grubunda 0,625 kg probiyotik
grubunda ortalama 0,632 kg, Grgl vd.(2003), kontrol grubunda 0,349 kg probiyotik
grubunda ortalama 0,366 kg olarak bildirmilerdir. Elde edilen deerler baz
aratrmaclarn deerlerinden yksek kmtr. Bu fark verilen probiyotik maddenin
farkl seviyelerde verilmesinden ve stten kesim sresinin farkl olmasndan
kaynaklanm olabilir.
Stten kesim ncesi toplam arlk artlar izelge 4.1de varyans analizi izelge
4.2de sunulmutur.
Btn gruplarda stten kesime kadar ortalama 30,604,86 kg arlk art salamlardr.
Yemleme gruplarnda stten kesime kadar toplam artlar ortalama olarak kontrol
grubunda 29,304,08 kg, probiyotik + enzim grubunda ise 31,90 5,42 kg bulunmutur.
Cinsiyet gruplarnda ise erkekler 32,105,56 kg, diiler 29,103,72 kg toplam art
salamlardr.
Yaplan varyans analizinde hem yemleme hemde cinsiyet gruplar arasnda bulunan
farkllklar istatistik olarak nemsiz kmtr (P>0,05). Stten kesim ncesi toplam
arlk art istatistiksel olarak nemli kmamasna ramen probiyotik + enzim
grubunda art kontrol grubuna gre %8,9 daha yksek olmutur. Doum arlnn ve
grup*cinsiyet interaksiyonunun stten kesim ncesi toplam arlk artlarna etkisi de
nemsiz bulunmutur (P>0,05).
Toplam arlk artlar Tzemen (1983), Aydn (1990), Uur (1996), Yanar vd.(1994),
Turgut (1996), Yksel (1996), Yanar vd.(1997), Bayram (1998), Gler (2000) in
42
Buzalarn stten kesim ncesi haftalk arlk artlar izelge 4.5de varyans analizleri
izelge 4.6da sunulmutur.
Haftalk arlklarla ilgili yaplan varyans analizi sonucuna gre yemleme gruplar
arasnda haftalk arlk artlar bakmndan bulunan farkllklar 1ve 2. haftada ok
nemli (P<0,01), 3. haftada ise nemli kmtr (P<0,05). Daha sonraki haftalarda
bulunan farkllklar nemsiz bulunmutur (P>0,05). Bu durum buzalarn analarndan
ayrlarak ayr bir ortama gemesinden ve stn snrlandrlmasndan doan stres
faktrne kar probiyotik + enzim kombinasyonunun etkili olduunun gstergesi olabilir.
Stten kesim ncesi haftalk arlklarda ilk haftada ortalama %9, dier haftalarda ise
ortalama %6 orannda probiyotik + enzim grubu lehine art gzlenmitir.
43
44
45
46
Stten kesimden 4 aylk yaa kadar gnlk arlk ortalamalar izelge 4.3de, varyans
analizleri izelge 4.4de verilmitir.
Her iki grup iin tespit edilen stten kesimden 4 aylk yaa kadar gnlk arlk art
ortalama 0,6100,12 kgdr.
Kontrol ve probiyotik + enzim yemleme gruplarnda stten kesimden 4 aylk yaa kadar
gnlk arlk artlar srasyla ortalama 0, 5 9 6 0 , 1 3 v e 0 , 6 2 3 0 , 1 1 kg olarak
bulunmutur.
Stten kesimden 4 aylk yaa kadar gnlk arlk artlar erkek buzalarda
0 , 6 3 6 0 ,11 kg, dii buzalarda 0 , 5 8 3 0 , 1 2 kg olarak tespit edilmitir.
izelge 4.4de yaplan varyans analizi sonucuna gre gerek yemleme gerekse cinsiyet
gruplar arasnda stten kesimden 4 aylk yaa kadar gnlk arlk art bakmndan
bulunan farkllklar istatistiki olarak nemsiz kmtr (P>0,05). Stten kesim arlnn
ve grup*cinsiyet interaksiyonunun gnlk arlk artlarna etkisi nemsiz bulunmutur
(P>0,05).
Stten kesim 4 ay aras gnlk canl arlk artlarn Uur (1996), 0,490 kg, Turgut
(1996), ortalama olarak 0,574 kg, Yksel (1996), ortalama olarak 0,687 kg, Gler (2000),
0,530 kg olarak bildirmektedirler. Bulunan deerler aratrclarn bulgularyla paralel
durumdadr.
Stten kesimden 4 aylk yaa kadar toplam arlk art ortalamalar izelge 4.3de,
varyans analizleri izelge 4.4de verilmitir.
47
Her iki grup iin tespit edilen stten kesimden 4 aylk yaa kadar toplam arlk art
ortalama 36,607,22 kg'dr.
Kontrol ve probiyotik + enzim yemleme gruplarnda stten kesimden 4 aylk yaa kadar
toplam arlk artlar srasyla ortalama 3 7 , 4 0 6 , 6 8 v e 3 5 , 8 0 8 , 1 0 kg olarak
bulunmutur.
Stten kesimden 4 aylk yaa kadar toplam arlk artlar erkek buzalarda
3 8 , 2 0 6 , 7 1 kg, dii buzalarda 3 5 , 0 0 7 , 7 1 kg olarak tespit edilmitir.
Yaplan varyans analizi sonucuna gre gerek yemleme gerekse cinsiyet gruplar
arasnda stten kesimden 4 aylk yaa kadar toplam arlk art bakmndan bulunan
farkllklar nemsiz kmtr (P>0,05). Stten kesim arlnn ve grup*cinsiyet
interaksiyonunun toplam arlk artlarna etkisi nemsiz bulunmutur (P>0,05).
Toplam arlk artlarnda Tzemen (1983), Aydn (1990), Uur (1996), Yanar vd.
(1994), Yanar vd. (1994), Turgut (1996), Yksel (1996), Yanar vd. (1997), Bayram
(1998), Gler (2000)in bulgularndan biraz dk bulunmutur. Toplam arlk artnn
dk olmasnn nedeni olarak stten kesim ile 4 aylk ya arasndaki srenin dier
aratrclarn yapt denemelerden daha ksa (60 gn) olmasndan kaynakland
sylenebilir.
4 aylktan 6 aylk yaa kadar gnlk arlk ortalamalar izelge 4.3de, varyans
analizleri izelge 4.4de verilmitir.
Her iki grup iin 4-6 ay aras gnlk arlk artlar ortalama 0,6010,11 kg olarak
tespit edilmitir.
48
Kontrol ve probiyotik + enzim yemleme gruplarnda 4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar
gnlk arlk artlar srasyla ortalama 0 , 5 7 3 0 , 0 9 v e 0 , 6 3 0 0 , 1 3 kg olarak
bulunmutur.
izelge 4.4de yaplan varyans analizi sonucuna gre gerek yemleme gerekse cinsiyet
gruplar arasnda 4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar gnlk arlk art bakmndan
farkllklar nemsiz kmtr (P>0,05). Stten kesim arlnn gnlk arlk artlarna
etkisi nemsiz (P>0,05)ve grup*cinsiyet interaksiyonu ise nemli bulunmutur (P<0,05).
Gnlk canl arlk artnn stten kesim 4 ay aras gnlk canl arlk art ile
yaklak ayn hatta biraz daha dk olmutur. Bu sonucun ortaya kmasnda kesif
yemin 2 kg ile snrlandrlmasnn etkisi olabilir.
4 aylktan 6 aylk yaa kadar gnlk arlk art istatistiksel olarak nemsiz kmasna
ramen probiyotik + enzim grubunda gnlk art kontrol grubuna gre %10 daha
yksek olmutur.
Gnlk arlk artlar Uur (1996)un, 0,780 kg, Turgut (1996)un, ortalama olarak 0,658
kg, Gler (2000)in 0,640 kg olarak bildirdii deerlerden dk, Yksel (1996)in
ortalama olarak 0,570 kg bulgularndan ise yksek bulunmutur.
4 aylktan 6 aylk yaa kadar toplam arlk ortalamalar izelge 4.3de, varyans
analizleri izelge 4.4de verilmitir.
Tm gruplar iin 4 aylktan 6 aylk yaa kadar toplam arlk art ortalamas
36,107,02 kgdr.
49
Sras ile kontrol ve probiyotik + enzim yemleme gruplarnda 4 aylktan 6 aylk yaa
kadar toplam arlk artlar ortalamas 3 4 , 4 0 5 , 6 9 v e 3 7 , 8 0 8 , 0 6 kg olarak
bulunmutur.
Yaplan varyans analizi (izelge 4.4) sonularna gre gerek yemleme gerekse cinsiyet
gruplar arasnda 4 aylktan 6 aylk yaa kadar toplam arlk art bakmndan fark
bulunmamtr (P>0,05). Stten kesim arlnn toplam arlk artlarna etkisi
grlmemesine
(P<0,05).
4 6 aylk yalar arasnda gnlk arlk art istatistiksel olarak nemsiz olmasna
karlk toplam arlk art rakamsal olarak %10 probiyotik + enzim grubu lehine
olmutur.
Toplam arlk artlar Tzemen (1983), Yanar vd. (1997), Aydn (1990)nin
bulgularndan yksek, Uur (1996) ve Bayram (1998)n bulgularndan biraz dk, Yanar
vd. (1994), Yanar vd. (1994), Turgut (1996), Yksel (1996), Gler (2000)in bildirdikleri
ile uyum ierisindedir.
50
97,651 0 , 7 5 ,
106,501 1 , 9 1 ,
114,701 1 , 8 2 ,
123,7011,62,
izelge 4.8de yaplan varyans analizinde gerek yemleme gerekse cinsiyet gruplar
arasnda 14 er gnlk periyotlarda arlk artlar bakmndan farkllklar nemsiz kmtr
(P>0,05), stten kesim arlnn 14'er gnlk artlara etkisi tm periyotlarda ok
nemli bulunmutur
kmtr (P>0,05).
51
52
53
54
Karl bir hayvanclk iin belirli bir miktar yemden en yksek verim salayacak hayvanlarla
almak gerekir. Yemden yararlanma gc rk zellii olmasna karn bireysel bir karakter
zellii de gsterebilir. Bu zellik rklar arasnda olduu gibi ayn rk ierisindeki bireyler
arasnda da farkllk gsterebilir.
St tketimleri eit olduundan dolay gruplar arasnda her hangi bir varyasyon
grlmemitir.
4.3.2.a. Stten kesim ncesi 1 kg canl arlk art iin tketilen st miktarlar
Stten kesim ncesi 1 kg arlk art iin tketilen tam yal st miktar (Sv olarak)
izelge 4.9da, varyans analizleri ise izelge 4.10da sunulmutur.
Tm gruplar iin stten kesim ncesi devrede 1 kg arlk art iin tketilen st
miktarlarnn genel ortalamas 7,481,12 kg olmutur.
55
56
57
4.3.2.b. Stten kesim ncesi 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem miktarlar
(kuru madde olarak)
Stten kesim ncesi 1 kg arlk art iin kaba yem tketimleri izelge 4.9da, varyans
analizleri ise izelge 4.10da verilmitir.
Her iki grubun1 kg arlk art iin tkettikleri kaba yem miktarlarnn genel ortalamas
0,118 0,03 kg olmutur.
Gruplarda 1 kg arlk art iin tkettikleri kaba yem miktarlar kuru madde olarak
ortalama kontrol grubunda 0,1190,03 ve kg, probiyotik + enzim grupta 0,1170,03 kg
olmutur. Erkek ve diilerde ise srasyla 0,1140,03 ve 0,1220,04 kg olarak tespit
edilmitir.
Kaba yem miktar iin yaplan varyans analizi sonucunda hem yemleme hemde cinsiyet
gruplar arasndaki farkllklar ve grup*cinsiyet interaksiyonu nemsiz kmtr
(P>0,05). Doum arlnn 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem miktarna etkisi
de nemsiz bulunmutur (P>0,05).
Kaba yem tketimi Aydn (1990), 1,28 kg, Turgut (1996), ortalama olarak 0,94 kg,
Bayram (1998), 2,40 kg ve Gler (2000)in 0,23 kg bulgularndan dk, Uur (1996),
0,14 kg deeri ile uyum ierisindedir.
4.3.2.c. Stten kesim ncesi 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarlar
(kuru madde olarak)
Stten kesim ncesi 1 kg canl arlk art iin tketilen kesif yem tketimleri izelge
4.9da, varyans analizleri ise izelge 4.10da sunulmutur.
58
Analiz sonularna gre 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarlar bakmndan
hem yemleme hemde cinsiyet gruplar arasnda bulunan farkllklar ve grup* cinsiyet
interaksiyonu nemsiz kmtr (P>0,05). Doum arlnn 1 kg arlk art iin tketilen
kesif yem miktarna etkisi ok nemli bulunmutur (P<0,01).
Kesif yem tketimi bakmndan Aydn (1990), Uur (1996), Turgut (1996), Yksel (1996),
Bayram
(1998),
Gler
(2000)in
bulgularyla
bulduumuz
deerler
paralellik
gstermektedir.
4.3.2.d. Stten kesim ncesi 1 kg arlk art iin toplam yem tketimleri
Stten kesim ncesi 1 kg canl arlk iin tketilen toplam yem tketimleri izelge
4.9da, varyans analizleri ise izelge 4.10da verilmitir.
Yemleme ve cinsiyet gruplarnda stten kesim ncesi 1 kg arlk art iin tketilen
toplam yem miktarlarnn genel ortalamas 1,8900,20 kg bulunmutur.
59
Kontrol ve probiyotik + enzim gruplarnda stten kesim ncesi 1 kg arlk art iin
toplam yem tketimleri srasyla ortalama 1,9300,25 ve 1,8500,14 kg olarak
bulunmutur. Cinsiyet gruplarnda ise erkeklerde 1,900,18 kg, diilerde 1,8900,23 kg
bulunmutur.
Varyans analizi sonucunda yemleme ve cinsiyet gruplarnn stten kesim ncesi 1 kg arlk
art iin tkettikleri toplam yem miktarlar arasnda bulunan farkllklar ve
grup*cinsiyet interaksiyonu nemsiz kmtr (P>0,05). Doum arlnn toplam yem
tketimlerine olan etkisi ise ok nemli bulunmutur (P<0,01).
Aratrmadan elde edilen deerler Cruywagen et al. (1996), Abe et al. (1995), Jenny at
al. (1991)in deerlerinden dk, Hamza et al. (1996)ile uyum iinde, Ik vd. (2004) ve
Grgl vd. (2003)nn bulgularndan yksek bulunmutur.
60
4.3.3.a. Stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba
yem miktarlar (kuru madde olarak)
Stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem miktarlar
izelge 4.11de, varyans analizleri ise izelge 4.12de verilmitir.
Tm gruplar iin stten kesim sonras 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem
miktarlarnn genel ortalamas 2,040,76 kg bulunmutur.
Stten kesim sonras 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem miktarlar ortalama olarak
kontrol grubunda 2,180,83 ve probiyotik + enzim grupta 1,900,69 kg olarak tespit
edilmitir. Erkek ve diilerde ise srasyla ortalama 2,010,66 ve 2,070,88 kg
bulunmutur.
Yaplan varyans analizi sonucunda hem yemleme, hemde cinsiyet gruplar arasnda 1
kg arlk art iin kaba yem tketimi bakmndan bulunan farkllklar istatistik olarak
nemsiz kmtr (P>0,05). Stten kesim arlnn ve grup* cinsiyet interaksiyonunun
stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem
miktarlarna etkisi nemsiz bulunmutur (P>0,05).
Kaba yem tketimi iin denemeden elde edilen bulgular Uur (1996), Turgut (1996),
Yksel (1996), Bayram (1998) ve Gler (2000)in bildirdii deerlerden yksek
bulunmutur.
61
62
4.3.3.b. Stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif
yem miktarlar (kuru madde olarak)
Stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarlar
izelge 4.11de, varyans analizleri ise izelge 4.12de verilmitir.
Tm gruplar iin stten kesim sonras 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem
miktarlarnn genel ortalamas 3,400,72 kg bulunmutur.
Stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarlar
kontrol ve probiyotik + enzim gruplarnda srasyla ortalama 3,290,58 ve 3,500,86 kg
olarak tespit edilmitir. Erkek ve diilerde ise srasyla ortalama 3,210,60 ve 3,580,81
kg bulunmutur.
Stten kesimden drt aylk yaa kadar 1 kg arlk iin tketilen kesif yem miktar iin
yaplan varyans analizi sonucunda hem yemleme, hemde cinsiyet gruplar arasnda 1 kg
arlk art iin kesif yem tketimi bakmndan farkllklar istatistik olarak nemsiz
kmtr (P>0,05). Stten kesim arlnn ve grup * cinsiyet interaksiyonunun stten
kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarlarna etkisi
nemsiz bulunmutur (P>0,05).
Bulunan deerler Uur (1996), Turgut (1996), Yksel (1996), Bayram (1998)n
bulgularndan yksek, Gler (2000)in deerleri ile paralel durumdadr.
4.3.3.c. Stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam
yem miktarlar (kuru madde olarak)
Stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem miktarlar
izelge 4.11de, varyans analizleri ise izelge 4.12de verilmitir.
63
Tm gruplar iin stten kesim sonras 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem
miktarlarnn genel ortalamas 5,441,28 kg bulunmutur.
Stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem miktarlar
kontrol ve probiyotik + enzim gruplarnda srasyla ortalama 5,471,29 ve 5,401,35 kg
olarak tespit edilmitir. Erkek ve diilerde ise srasyla ortalama 5,221,10 ve 5,651,47
kg bulunmutur.
Yaplan varyans analizi sonucunda hem yemleme, hemde cinsiyet gruplar arasnda 1
kg arlk art iin toplam yem tketimi bakmndan fark istatistik olarak nemsiz
kmtr (P>0,05). Stten kesim arlnn ve grup * cinsiyet interaksiyonunun stten
kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem miktarlarna
etkisi nemsiz bulunmutur (P>0,05).
Toplam yem tketimi bakmndan deerler Uur (1996), Turgut (1996), Yksel (1996),
Bayram (1998) ve Gler (2000)in bulgularndan yksek bulunmutur.
4.3.3.d. Drt aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba
yem miktarlar (kuru madde olarak)
4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem miktarlar
izelge 4.11de, varyans analizleri ise izelge 4.12de verilmitir.
Tm gruplar iin 4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba
yem miktarlarnn genel ortalamas 3,350,76 kg olarak bulunmutur.
46 ay aras 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem miktarlar ortalama olarak kontrol
grubunda 3,310,76 ve probiyotik + enzim grupta 3,390,80 kg olarak tespit edilmitir.
Erkek ve diilerde ise srasyla ortalama 3,410,85 ve 3,290,70 kg bulunmutur.
64
Drt alt aylk sre aras iin yaplan varyans analizi sonucunda hem yemleme, hemde
cinsiyet gruplar arasnda 1 kg arlk art iin kaba yem tketimi bakmndan bulunan
farkllklar istatistik olarak nemsiz kmtr (P>0,05). Stten kesim arlnn ve
grup*cinsiyet interaksiyonunun 4-6ay aras 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem
miktarlarna etkisi nemsiz bulunmutur (P>0,05).
6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin kaba yem tketimi bakmndan elde edilen
sonular Uur (1996),
4.3.3.e. Drt aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif
yem miktarlar (kuru madde olarak)
4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarlar
izelge 4.11de, varyans analizleri ise izelge 4.12da verilmitir.
Tm gruplar iin 4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif
yem miktarlarnn genel ortalamas 3,450,78 kg bulunmutur.
46 ay aras 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarlar ortalama kontrol grubunda
3,590,79 ve probiyotik + enzim grubunda 3,310,78 kg olarak tespit edilmitir. Erkek
ve diilerde ise srasyla ortalama 3,420,69 ve 3,490,89 kg bulunmutur.
Kesif yem miktar iin yaplan varyans analizi sonucunda hem yemleme,
hemde
cinsiyet gruplar arasnda 1 kg arlk art iin kesif yem tketimi bakmndan
farkllklar istatistik olarak nemsiz kmtr (P>0,05). Grup*cinsiyet interaksiyonunun
46 ay arasnda 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarlarna etkisi nemli
(P<0,05), stten kesim arlnn etkisi ise nemsiz bulunmutur (P>0,05).
65
4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin kesif yem tketimi bakmndan
bulunan sonular Uur (1996), Turgut (1996) ve Yksel (1996)in bulgularndan yksek,
Gler (2000)in bildirdii deerden dk bulunmutur.
4.3.3.f. Drt aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam
yem miktarlar (kuru madde olarak)
4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem miktarlar
izelge 4.11de, varyans analizleri ise izelge 4.12da sunulmutur.
Her iki grup iin 4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam
yem miktarlarnn genel ortalamas 6,811,35 kg bulunmutur.
4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem miktarlar
kontrol ve probiyotik + enzim gruplarnda srasyla ortalama 6,911,25 ve 6,701,52 kg
olarak tespit edilmitir. Erkek ve diilerde ise srasyla ortalama 6,831,50 ve 6,781,28
kg bulunmutur.
Toplam tketilen yem miktar iin yaplan varyans analizi sonucunda hem yemleme,
hemde cinsiyet gruplar arasnda 1 kg arlk art iin toplam yem tketimi
bakmndan grlen farkllklar istatistiki olarak nemsiz kmtr (P>0,05).
Grup*cinsiyet interaksiyonunun 4-6 ay arasnda 1 kg arlk art iin tketilen toplam
yem miktarlarna etkisi nemli (P<0,05), ayn zellie stten kesim arlnn etkisi ise
nemsiz bulunmutur (P>0,05).
4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin toplam yem tketimi bakmndan
bulunan sonular Uur (1996), Turgut (1996) ve Yksel (1996)in bulgularndan yksek,
Gler (2000)in bildirdii deerler ile uyum ierisindedir.
66
4.3.4.a. Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem
miktarlar (kuru madde olarak)
Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem miktarlar izelge
4.13de, varyans analizleri ise izelge 4.14da verilmitir.
Tm gruplar iin doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem
miktarlarnn ortalamas 1,8720,22 kg bulunmutur.
Doum - 6 ay aras 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem miktarlar ortalama kontrol
grubunda 1,9190,28 ve probiyotik + enzim grupta 1,8250,15 kg olarak tespit edilmitir.
Erkek ve diilerde ise srasyla ortalama 1,8540,22 ve 1,8900,23 kg bulunmutur.
Yaplan varyans analizi sonucunda hem yemleme, hemde cinsiyet gruplar arasnda 1
kg arlk art iin kaba yem tketimi bakmndan bulunan farkllklar istatistik olarak
nemli bulunmutur (P<0,05). Stten kesim arlnn doum 6 ay aras 1 kg arlk
art iin tketilen kaba yem miktarlarna etkisi ok nemli (P<0,01), grup*cinsiyet
interaksiyonunun etkisi ise nemsiz bulunmutur (P>0,05).
67
68
4.3.4.b. Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem
miktarlar (kuru madde olarak)
Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarlar izelge
4.13de, varyans analizleri ise izelge 4.14de verilmitir.
Tm gruplar iin 4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif
yem miktarlarnn genel ortalamas 2,6080,20 kg bulunmutur.
Doum -6 ay aras 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarlar ortalama kontrol
grubunda 2,6560,21 ve probiyotik + enzim grubunda 2,5610,20 kg olarak tespit
edilmitir. Erkek ve diilerde ise srasyla ortalama 2,5450,16 ve 2,6720,23 kg
bulunmutur.
Yaplan analiz sonularna gre hem yemleme, hemde cinsiyet gruplar arasnda 1 kg
arlk art iin kesif yem tketimi bakmndan farkllklar istatistik olarak nemsiz
kmtr (P>0,05). Grup * cinsiyet interaksiyonunun ve stten kesim arlnn doum
6 ay arasnda 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarna etkisi nemsiz
bulunmutur (P>0,05).
4.3.4.c. Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem
miktarlar (kuru madde olarak)
Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem miktarlar
izelge 4.13de, varyans analizleri ise izelge 4.14de sunulmutur.
Her iki grup iin doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam
yem miktarlarnn genel ortalamas 4,4810,34 kg bulunmutur.
69
Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem miktarlar kontrol
ve probiyotik + enzim gruplarnda srasyla ortalama 4,5750,37 ve 4,3860,29 kg olarak
tespit edilmitir. Erkek ve diilerde ise srasyla ortalama 4,3990,31 ve 4,5620,36 kg
bulunmutur.
Tketilen toplam yem miktar iin yaplan varyans analizi sonucunda hem yemleme,
hemde cinsiyet gruplar arasnda 1 kg arlk art iin toplam yem tketimi
bakmndan bulunan farkllklar istatistiki olarak nemli bulunmutur (P<0,05). Stten
kesim arlnn doum 6 ay aras 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem
miktarlarna etkisi nemli (P<0,05), grup * cinsiyet interaksiyonunun etkisi ise nemsiz
bulunmutur (P>0,05).
Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem miktarlar iin
elde edilen deerler Uur (1996), Turgut (1996) ve Yksel (1996)in bulgularndan
yksek, Gler (2000) ile uyumlu olmutur.
cidago ykseklii,
70
Tm gruplarda genel olarak ortalama vcut uzunluu 69,004,34 cm, cidago ykseklii
75,654,25cm, Gs derinlii 31,002,27 cm, Gs evresi 79,156,18 cm ve incik
evresi 12,050,82 olarak tespit edilmitir.
Doumda Tzemen (1983), vcut uzunluunu 62.37 cm, cidago yksekliini 68.87 cm,
gs derinliini 25.00 cm, gs evresini 75.50 cm, n incik evresini 11,86 cm,
Aydn (1990), vcut uzunluunu 61,33 cm, cidago yksekliini 68,40 cm, gs
derinliini 24,84 cm, gs evresini 71,76 cm, Uur (1996), vcut uzunluunu 58,30
cm, cidago yksekliini 64,90 cm, gs derinliini 23,20 cm, gs evresini 73,60
cm, n incik evresini 11,10 cm, Turgut (1996), vcut uzunluunu 60,76 cm, cidago
yksekliini 66,45 cm, gs derinliini 23,60 cm, gs evresini 76,60 cm, n incik
evresini 12,05 cm, Gler (2000), vcut uzunluunu 62,64 cm, cidago yksekliini
71
65,32 cm, gs derinliini 25,23 cm, gs evresini 74,61 cm, n incik evresini
11,56 cm, Metin (2002), cidago yksekliini 64,10 cm, gs derinliini 24,73 cm,
gs evresini 73,87 cm, n incik evresini 11,95 cm, olarak bildirmilerdir.
Aratrmada tespit ettiimiz n incik evresi hari dier btn vcut lmleri
aratrclarn bulgularndan yksek olmutur. n incik evresinde deerler Turgut
(1996) ve Metin (2002) ile uyumlu dier aratrclarn deerlerinden ise yksek
bulunmutur.
72
73
74
75
76
77
cidago ykseklii,
gs
derinlii, gs evresi ve n incik evresi ile ilgili sonular srasyla izelge 4.15,
4.17, 4.19, 4.21 ve 4.23te, varyans analizi sonular ayn sraya gre izelge 4.16, 4.18,
4.20, 4.22 ve 4.24te verilmitir.
Stten kesimde elde edilen genel deerler ortalama vcut uzunluunda 82,752,55 cm,
cidago yksekliinde 83,103,79 cm, gs derinliinde 36,052,03 cm, gs
evresinde 95,904,58 cm, incik evresinde ise 12,770,99 cm olarak tespit edilmitir.
96,104,60 cm, incik evresinde ise 12,450,68, 13,101,17 cm olarak tespit edilmitir.
Cinsiyet gruplarna gre erkek ve diilerde srasyla ortalama vcut uzunluu 83,402,41
ve 82,102,64 cm, cidago ykseklii 83,404,08 ve 82,803,67 cm, gs derinlii
36,202,48 ve 35,901,59 cm, gs evresi 97,105,95 ve 94,702,40 cm ve incik evresi
13,301,00 ve 12,250,67 cm olarak bulunmutur.
Stten kesimde vcut lleri iin yaplan varyans analizi sonucunda yemleme gruplarnda
sadece cidago ykseklii nemli bulunmutur (P<0,05). Dier vcut lleri
bakmndan yemleme gruplar arasnda bulunan farkllklar istatistiki olarak nemsiz
kmtr (P>0,05). Cinsiyet gruplarnda ise sadece incik evresi nemli (P<0,05), dier
vcut lleri bakmndan ise nemsiz kmtr (P>0,05).
Doum arlnn stten kesimde alnan cidago ykseklii ve incik evresine etkisi ok
nemli (P <0 ,0 1), gs evresine etkisi ise nemli olmutur (P<0,05). Vcut
uzunluu ve gs derinliine etkisi ise nemsiz bulunmutur. Ayrca ana ya ve
78
Tzemen (1983) stten kesimde vcut uzunluunu 69,39 cm, cidago yksekliini 71,77
cm, gs derinliini 30,11 cm gs evresini 84,59cm, n incik evresini 12,25 cm,
Aydn (1990), vcut uzunluunu 66,58 cm, cidago yksekliini 71,78 cm, gs
derinliini 27,56 cm, gs evresini 75,60 cm, Uur (1996), vcut uzunluunu 65,10
cm, cidago yksekliini 69,60 cm, gs derinliini 25,90 cm, gs evresini 80,00
cm, n incik evresini 11,60 cm, Turgut (1996), vcut uzunluunu 65,42 cm, cidago
yksekliini 69,53 cm, gs derinliini 25,48 cm, gs evresini 81,98 cm, n incik
evresini 12,33 cm, Gler (2000), vcut uzunluunu 67,34 cm, cidago yksekliini
69,10 cm, gs derinliini 27,34 cm, gs evresini 79,71 cm, n incik evresini
11,93 cm, Metin (2002), cidago yksekliini 73,55 cm, gs derinliini 30,62 cm,
gs evresini 87,74 cm, n incik evresini 12,16 cm, olarak bildirmilerdir.
Aratrmadan tespit edilen btn vcut lm deerleri aratrclarn bulgularndan
yksek olmutur. Bulgular n incik evresinde Turgut (1996) ve Metin (2002) ile benzer
dier aratrclarn deerlerinden ise yksek bulunmutur. Farkllklar denemede verilen
st miktar, stten kesim sresi ve farkl yemleme yntemlerinden kaynaklanm olabilir.
Drt aylk yata alnan vcut llerinin ortalamalar izelge 4.15, 4.17, 4.19, 4.21 ve
4.23te, varyans analizi sonular ayn sraya gre izelge 4.16, 4.18, 4.20, 4.22 ve
4.24te verilmitir.
Drt aylk yata deneme gruplarnda ortalama vcut uzunluu 94,604,63 cm, cidago
ykseklii 91,154,24 cm, gs derinlii 43,202,14 cm, gs evresi 109,404,82
cm, incik evresi 13,650,79 cm olarak tespit edilmitir.
79
Vcut uzunluu erkek buzalarda 96,104,28 cm, diilerde 93,104,70 cm, cidago
ykseklii erkeklerde 91,905,02 cm, diilerde 90,403,40 cm, gs derinlii
erkeklerde 44,501,95 cm, diilerde 41,901,44 cm, gs evresi erkeklerde
112,404,27 cm, diilerde 106,40 3,30, incik evresi ise erkeklerde 14,250,63, diilerde
13,050,36 cm olarak tespit edilmitir.
Varyans analizleri sonularna gre yemleme gruplar arasnda alnan vcut lleri
bakmndan bulunan farkllklar nemsiz kmtr (P>0,05). Cinsiyet gruplar arasnda
ise gs derinlii ve gs evresi bakmndan bulunan farkllklar nemli(P<0,05),
incik evresi bakmndan ise ok nemli bulunmutur (P<0,01).
Stten kesim arlnn 4 aylk yataki vcut llerine olan etkisi gs derinlii ve
gs evresi bakmndan nemli (P<0,05), incik evresi bakmndan ise ok nemli
bulunmutur (P<0,01). Grup*cinsiyet interaksiyonunun 4 aylk yataki vcut llerine
etkisi sadece incik evresinde nemli olmutur (P<0,05).
Drt aylk yata Uur (1996), vcut uzunluunu 75,80 cm, cidago yksekliini
68,50cm, gs derinliini 32,30 cm, gs evresini 98,50 cm, n incik evresini
12,70 cm, Turgut (1996), vcut uzunluunu 81,93 cm, cidago yksekliini 80,53 cm,
gs derinliini 33,02 cm, gs evresini 102,38 cm, n incik evresini 13,20 cm,
vcut uzunluunu 83,76 cm, cidago yksekliini 81,33 cm, gs derinliini 35,37 cm,
gs evresini 99,47 cm, n incik evresini 13,06 cm olarak bildirmilerdir.
Aratrmada tespit edilen vcut lm deerleri aratrclarn bulgularndan yksek
olmutur. Sadece n incik evresinde Gler (2000) ile uyumlu bir sonu kmtr.
80
Alt aylk yataki vcut llerinin ortalamalar, izelge 4.15, 4.17, 4.19, 4.21 ve 4.23te,
varyans analizi sonular ayn sraya gre izelge 4.16, 4.18, 4.20, 4.22 ve 4.24te
sunulmutur.
Alt aylk yata deneme gruplarnda ortalama vcut uzunluu 102,253,66 cm, cidago
ykseklii 98,153,88 cm, gs derinlii 46,801,28 cm, gs evresi 120,904,41
cm, incik evresi 14,600,73 olarak tespit edilmitir.
Alt aylk yata kontrol ve probiyotik + enzim gruplarnda ortalama olarak srasyla vcut
uzunluu 101,102,99 ve 103,404,06 cm, cidago ykseklii 96,103,81 ve
100,202,82 cm, gs derinlii 46,600,96 ve 47,001,56 cm, gs evresi
121,504,32 ve 120,304,76 cm, incik evresi 14,500,74 ve 14,700,75 cm olarak
tespit edilmitir.
Vcut uzunluu erkek buzalarda 102,403,13 cm, diilerde 102,104,30 cm, cidago
ykseklii erkeklerde 98,504,69 cm, diilerde 97,803,08 cm, gs derinlii
erkeklerde 46,900,87 cm, diilerde 46,701,63 cm, gs evresi ise erkeklerde
122,804,26 cm, diilerde 119,004,00 cm, incik evresi ise erkeklerde 15,050,64,
diilerde 14,150,52 cm olarak tespit edilmitir.
Alt aylk ya iin yaplan varyans analizi sonucunda yemleme gruplar arasnda alnan
vcut lleri bakmndan sadece cidago ykseklii nemli bulunmutur (P>0,05).
Cinsiyet gruplar arasnda ise sadece incik evresi bakmndan bulunan farkllklar
nemli bulunmutur (P<0,05).
81
Tzemen (1983) 6 aylk vcut uzunluunu 88,05 cm, cidago yksekliini 77,83 cm,
gs derinliini 36,71 cm gs evresini 100,94 cm, n incik evresini 12,93 cm,
Aydn (1990), vcut uzunluunu 89,64 cm, cidago yksekliini 87,74 cm, gs
derinliini 38,34 cm, gs evresini 107,30 cm, Uur (1996), vcut uzunluunu 87,20
cm, cidago yksekliini 89,80 cm, gs derinliini 37,90 cm, gs evresini 114,00
cm, n incik evresini 14,00 cm, Turgut (1996), vcut uzunluunu 91,29 cm, cidago
yksekliini 88,11 cm, gs derinliini 37,41 cm, gs evresini 114,62 cm, n incik
evresini 13,93 cm, Gler (2000), vcut uzunluunu 93,92 cm, cidago yksekliini
89,53 cm, gs derinliini 40,38 cm, gs evresini 112,64 cm, n incik evresini
14,33 cm olarak bildirmilerdir. Aratrmada tespit edilen vcut lm deerleri
aratrclarn bulgularndan yksek olmutur. Sadece n incik evresinde Gler (2000)
ile uyumlu bir sonu kmtr. Oluan bu sonu denemelerin farkl yllarda ve farkl
muamele gruplar ile yaplmasndan kaynaklanm olabilir.
4.5.Vcut Gelimeleri
Vcut gelimeleri ile ilgili genel ortalamalar izelge 4.15, 4.17, 4.19, 4.21 ve 4.23te,
varyans analizi sonular ayn sraya gre izelge 4.16, 4.18, 4.20, 4.22 ve 4.24te
sunulmutur.
Deneme gruplarnda vcut gelimeleri iin elde edilen genel ortalamalar vcut uzunluu,
cidago ykseklii, gs derinlii, gs evresi ve incik evresi lleri srasyla
13,753,16; 8,453,97; 5,153,08; 16,756,57 ve 0,720,44 cm bulunmutur.
82
Cinsiyet gruplarnda vcut gelimeleri erkek ve dii buzalarda ortalama srasyla vcut
uzunluu 13,302,16 ve 14,203,99 cm, cidago ykseklii 8,504,30 ve 8,403,86 cm,
gs derinlii 5,402,83 ve 4,903,44 cm, gs evresi 17,807,40 ve 15,705,83 cm ve
incik evresi 0,800,42 ve 0,650,47 cm bulunmutur.
Stten kesime kadar vcut geliimleri iin yaplan varyans analizi sonucunda doumdan
stten kesime kadar vcut gelimeleri bakmndan gerek yemleme gerekse cinsiyet
gruplar arasnda bulunan farkllklar nemsiz kmtr (P>0,05). Doum arlnn
vcut uzunluuna etkisi ok nemli (P<0,01), ana yann etkisi ise sadece cidago
yksekliinde nemli bulunmutur (P<0,05).
Tzemen (1983) doumdan stten kesime kadar vcut geliimlerini vcut uzunluunda
7,06 cm, cidago yksekliinde 3,36 cm, gs derinliinde 3,73 cm gs evresinde 8,75
cm, n incik evresinde 0,54 cm, Yanar (1997), vcut uzunluunda 3,90 cm, cidago
yksekliinde 3,30 cm, gs derinliinde 2,40 cm, gs evresinde 4,70 cm, Aydn
(1990), vcut uzunluunda 5,51 cm, cidago yksekliinde 3,40 cm, gs derinliinde
2,81 cm, gs evresinde 4,11 cm, Turgut (1996), vcut uzunluunda 4,67 cm, cidago
yksekliinde 3,08 cm, gs derinliinde 1,88 cm, gs evresinde 5,38 cm, n incik
evresinde 0,27 cm, Metin (2002), cidago yksekliinde 9,61 cm, gs derinliinde
5,95 cm,
Vcut gelimeleri ile ilgili genel ortalamalar izelge 4.15, 4.17, 4.19, 4.21 ve 4.23te,
varyans analizi sonular ayn sraya gre izelge 4.16, 4.18, 4.20, 4.22 ve 4.24te
sunulmutur.
83
Deneme gruplarnda stten kesimden drt aylk yaa kadar gelimeler iin elde edilen
genel ortalamalar vcut uzunluu, cidago ykseklii, gs derinlii, gs evresi ve
incik evresi lleri srasyla 11,853,174; 8,053,18; 7,152,56; 13,503,91 ve
0,920,51 cm bulunmutur.
Gruplarda ortalama gelime kontrol ve probiyotik + enzim iin srasyla vcut uzunluu
11,803,88 ve 11,903,81 cm, cidago ykseklii 8,103,17 ve 8,003,36 cm, gs
derinlii 7,402,63 ve 6,902,60 cm, gs evresi 13,503,47 ve 13,504,50 cm ve
incik evresi 1,100,51 ve 0,750,48 cm olarak tespit edilmitir.
Varyans analizleri sonucunda stten kesimden drt aylk yaa kadar vcut gelimeleri
bakmndan yemleme gruplar arasnda bulunan farkllk nemsiz (P>0,05), cinsiyet
gruplar arasnda ise sadece gs evresi bakmndan fark ok nemli bulunmutur
(P<0,01). Stten kesim arlnn etkisi sadece incik evresinde ok nemli olmutur
(P<0,01). Grup*cinsiyet interaksiyonunun vcut llerine etkisi nemsiz bulunmutur
(P>0,05).
Yanar (1997) stten kesim 4 aylk yaa kadar vcut gelimelerini vcut uzunluunda
12,90 cm, cidago yksekliinde 10,80 cm, gs derinliinde 7,70 cm,
gs
evresinde 21,40 cm, Turgut (1996), vcut uzunluunda 16,51 cm, cidago yksekliinde
11,00 cm, gs derinliinde 7,54 cm, gs evresinde 20,40 cm, n incik evresinde
0,88 cm olarak bildirmilerdir. Aratrmada tespit edilen vcut lm deerleri
aratrclarn bulgularndan dk bulunmutur. Sadece n incik evresi geliimi
bakmndan benzer bir sonu kmtr. Oluan bu sonu aratrclarn yapm olduklar
84
denemelerde stten kesim sresinin ksa olmas stten kesim 4 aylk ya aras srenin
daha uzun olmasndan kaynaklanm olabilir.
4.5.3. Drt Aylk yaatan alt aylk yaa kadar vcut gelimeleri
Vcut gelimeleri ile ilgili genel ortalamalar izelge 4.15, 4.17, 4.19, 4.21 ve 4.23te,
varyans analizi sonular ayn sraya gre izelge 4.16, 4.18, 4.20, 4.22 ve 4.24te
sunulmutur.
Deneme gruplarnda vcut gelimeleri genel ortalamalar vcut uzunluu iin 7,653,24,
cidago ykseklii iin 7,002,31, gs derinlii iin 3,602,03, gs evresi iin
11,504,68 ve incik evresi iin 0,950,51 cm olarak bulunmutur.
Kontrol ve probiyotik + enzim gruplarnda ortalama gelime srasyla vcut uzunluu iin
7,403,30 ve 7,903,34 cm, cidago ykseklii iin 6,401,77 ve 7,602,71 cm, gs
derinlii iin 3,902,07 ve 3,302,05 cm, gs evresi iin 12,303,71 ve 10,705,57
cm ve incik evresi iinse 0,950,55 ve 0,950,49 cm olarak tespit edilmitir.
Cinsiyet gruplarnda vcut gelimeleri erkek ve dii buzalarda ortalama srasyla vcut
uzunluu 6,303,12 ve 9,002,90 cm, cidago ykseklii 6,602,41 ve 7,402,27 cm,
gs derinlii 2,401,64 ve 4,801,68 cm, gs evresi 10,405,71 ve 12,603,30 cm ve
incik evresi 0,800,42 ve 1,100,56 cm bulunmutur.
Drt aylk yatan alt aylk yaa kadar vcut gelimeleri bakmndan yaplan varyans
analizi sonucunda yemleme gruplar arasnda bulunan fark nemsiz (P>0,05), cinsiyet
gruplar arasnda ise sadece gs derinlii bakmndan fark nemli bulunmutur
(P<0,05). Grup*cinsiyet interaksiyonunun vcut llerine etkisi yalnzca gs
evresinde ok nemli bulunmutur (P<0,01). Stten kesim arlnn etkisi ise nemsiz
olmutur (P>0,05).
85
Yaplan literatr almasnda 4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar vcut geliimlerini
aratrmaclardan Yanar (1997), vcut uzunluunda 6,70 cm, cidago yksekliinde 6,90
cm, gs derinliinde 3,90 cm,
uzunluunda 11,20 cm, cidago yksekliinde 9,30 cm, gs derinliinde 5,60 cm,
gs evresinde 16,00 cm, n incik evresinde 0,98 cm, Turgut (1996), vcut
uzunluunda 9,36 cm, cidago yksekliinde 7,58 cm, gs derinliinde 4,39 cm,
gs evresinde 12,24 cm, n incik evresinde 0,73 cm olarak bildirmilerdir.
Vcut gelimeleri ile ilgili genel ortalamalar izelge 4.15, 4.17, 4.19, 4.21 ve 4.23te,
varyans analizi sonular ayn sraya gre izelge 4.16, 4.18, 4.20, 4.22 ve 4.24te
sunulmutur.
Deneme gruplarnda vcut gelimeleri iin elde edilen genel ortalamalar vcut uzunluu,
cidago ykseklii, gs derinlii, gs evresi ve incik evresi lleri srasyla
33,253,85; 23,504,69; 15,801,79; 41,757,64 ve 2,550,53 cm olarak bulunmutur.
86
Yaplan varyans analizi sonucunda doumdan alt aylk yaa kadar vcut gelimeleri
bakmndan gerek yemleme gerekse cinsiyet gruplar arasnda bulunan farkllklar ve
grup*cinsiyet interaksiyonunun etkisi nemsiz bulunmutur (P>0,05).
87
5. SONU
Esmer rk buzalarla yaplan bu almada ticari bir yem katk maddesi olan
DI-A-ZYME 256 Probiyotik + Multienzim kombinasyonunun buzalarda yemden
yararlanma ve byme zellikleri zerine etkisi aratrlmtr. Bu denemede
buzalardan elde edilen vcut arlklar, gnlk arlk artlar, yemden yararlanma
deerleri, vcut l ve gelimeleri ile ilgili aadaki bulgulara ulalmtr.
Aratrmadan elde edilen sonular, yem katk maddesi olarak probiyotik + enzim
kombinasyonunun buzalarda yemden yararlanma, byme zellikleri ve hayvan
sal zerine olumlu etkisi olduunu gstermektedir.
Yemleme gruplar arasnda doum, stten kesim, stten kesim ncesi gnlk ve toplam
arlk artlar bakmndan nemli bir fark bulunamamtr. Ancak stten kesimde
gruplar arasnda probiyotik + enzim grubu, kontrol grubuna gre %8,9 toplam arlk
art ve %6,2 daha fazla arlk salanmtr. Cinsiyet gruplar arasnda doum
arlklar bakmndan nemli bir farkllk (P< 0,05) bulunmu ancak stten kesim,
stten kesim ncesi gnlk ve toplam arlk artlar bakmndan ise fark
bulunamamtr.
Ana yann doum arlna etkisi nemli (P< 0,05), doum arlnn stten kesim
arlna etkisi ok nemli (P< 0,01), doum arlnn stten kesim ncesi gnlk ve
toplam arlk artlarna etkisi ise nemsiz olmutur.
88
Yemleme gruplar arasnda 4 ve 6 aylk arlk, stten kesim4 ay, 46 ay aras gnlk
ve toplam arlk artlar ve stten kesim sonras 14er gnlk arlk artlar
bakmndan nemli bir farkllk bulunamamtr. Ancak 6 aylk yata gruplar arasnda
toplam arlk art bakmndan probiyotik + enzim grubu, kontrol grubuna gre %10
daha fazla arlk art salanmtr.
Yemleme ve cinsiyet gruplarnn stten kesim ncesi 1 kg arlk art iin tketilen
st, kaba, kesif ve toplam yem miktar arasnda bulunan farkllklar nemsiz olmutur.
Doum arlnn stten kesim ncesi tketilen kesif ve toplam yem zerine etkisi ok
nemli bulunmutur. Yemleme gruplar arasnda stten kesim4 ay, 46 ay aras 1 kg
arlk art iin tketilen kaba, kesif ve toplam yem miktar arasnda bulunan
farkllklar nemsiz bulunmutur. Doum6 ay aras hem yemleme hemde cinsiyet
gruplar arasnda 1 kg arlk art iin tketilen kaba ve toplam yem miktar arasndaki
fark ve stten kesim arln toplam yem tketimi zerine etkisi nemli olmutur (P< 0,05).
89
90
KAYNAKLAR
91
Fuller, R., 1989. Probiotics In Man And Animals. A Review. J. Appl. Bacteriol., 66,
365.
Fuller, R., 2007. History And Development Of Probiotics. http/www.albertaclassic.com/
probiotics.php (30.04.2007).
Goncalves, G. D., Santos, G. T. dos, Rigolon, L. P., Damasceno, J. C., Ribas, N. P.,
Veiga, D. R. da, Martins, E. N., 2000. The influence of probiotics addiction in
the diet on the sanitary state and the performance of calves Holstein. Brazilian
Journal of Veterinary Research and Animal Science 37 (1/6), 7478 (Abstract).
Grgl, M., Siuta, A., ngel, E., Yurtseven, S., Kutlu, H. R., 2003. Effect of Probiotic
on Growing Performance and Health of Calves. Pakistan Journal of Biological
Science, 6 (7), 651654.
Gler, O., 2000. Farkl Seviyelerde Kesif Yemle Beslenen Esmer ve Siyah Alaca
Buzalarn Byme ve Gelime zellikleri. (Yksek Lisans Tezi), Fen Bilimler
Enstits, Erzurum.
Hamza M.Abu-Tarbous, Mohamed Y. Al-Saiady, Ahmed H. Keir El-Din., 1996.
Evaluation Of Diet Containing Lactobasilli On Performance, Fecel Coliform,
And Laktobacilli Of Young Dairy Calves. Animal Feer Science Technology 57,
3949.
Herich, R., Bomba, A., Nemcova, R., Gancarcikova, S., 1998. The influence of
application of probiotic on the immune system of 23 months old calves. Archiv
fur Tierzucht 41 (6), 565572 (Abstract).
Hggnbothamz, G. E., Bath D. L., 1993. Evaluation Of Lactobacillus Fermentation
Cultures n Calf Feeding Systems. J Dairy Sci 76, 615620.
Hutjens, M. F.,2007 Feed Additives n Dairy Nutrition An Industry And Farm
Perspective.
Animal
Sciences,
University
Of
Illinois,
Urbana,
http/www.livestocktrail.uiuc. eduuploads dairynet papers northeast nut.conf.feed
additives ed (30.04.2007).
Ik, M., Ekimler, F., zen, N., Frat, M.Z., 2004. Probiyotik Kullanmann Buza
Byme Performans ve Sal zerine Etkileri. Turkish Journal Of Veterinary
And Animal Sciences, 28 (1), 6369.
Jenny, B. F., Vandijk, H. J, Collins J. A., 1991. Performance And Fecal Flora of Calves
Fed A Bacillus Subtilis Concentrate. J Dairy Sci 74,19681973.
Jukna, C., Jukna, V., Shimkus, A., 2003. The effect of some probiotic preparations on
calves growth. Bulgarian Journal of Veterinary Medicine 6 (2), 8593
(Abstract).
Jukna, C., Jukna, V., Simkus, A., 2004.The influence of probiotic Lactoamylovorinum
on the growth of calves. Veterinarija ir Zootechnika (No.27) , 6569.
Jukna, C., Jukna, V., Simkus, A., Laugalis, J., 2003. The effect of probiotic
YEASTURE on calves growth, forage digestibility and health state. Veterinarija
ir Zootechnika (No.22), 4043 (Abstract).
Kaldmae, H., Vadi, M., Hunt, H., 1994. The use of probiotics in rations for calves.
Proceedings of the Animal Nutrition Conference, 2627 May, 1994 in Tartu,
Estonia (Abstract).
Karaayvaz, B.K., Aliek, A., 2004.Ruminantlarda Probiyotik Kullanmnn Rumen
Parametrelerine Etkisi. 4. Ulusal Bilim Kongresi, Isparta.
Karademir, G., Karademir B., 2003. Yem Katk Maddesi Olarak Kullanlan
Biyoteknolojik rnler. Lalahan Hay. Arat. Enst. Derg. 43 (1) 6174.
92
93
Pinotti, L., Dell'Orto, V., Savoini, G., 2001. Effectiveness of different probiotic
preparations in preweaning calves. Obiettivi e Documenti Veterinari 22 (7/8),
3135 (Abstract).
Poonam Pandey, Agrawal, I. S., 2001. Nutrient utilization and growth response in
crossbred calves fed antibiotic and probiotic supplemented diets. Indian Journal
of Animal Nutrition 18 (1) , 1518 (Abstract).
Prahalada, H. K., Kamra, D. N., Pathak, N. N., 2001. Effect of feeding Saccharomyces
cerevisiae and Lactobacillus acidophilus on nutrient utilization and performance
of crossbred cattle calves. International Journal of Animal Sciences 16 (1),103
107 (Abstract).
Quintero-Moreno, A., Aranguren-Mendez, J., Bustillo, L., Gonzalez, D., Calatayud, D.,
Rivero, A., Boscan, J., Palomares, R., 1998. Use of probiotics in Senepol and
Holstein crossbred calves. Revista Cientifica, Facultad de Ciencias Veterinarias,
Universidad del Zulia 8 (Supplement 1) , 5355 (Abstract).
Raman M., Sharma, D. D., 1998. Influence of mixed probiotic on growth, feed
conversion efficiency and incidence of diarrhoea in young calves. Indian Journal
of Animal Nutrition 15 (3), 228231 (Abstract).
Ramaswami, N., Chaudhary, L. C., Agarwal, N., Kamra, D. N., 2005. Effect of lactic
acid producing bacteria on the performance of male crossbred calves fed
roughage based diet. Asian-Australasian Journal of Animal Sciences 18 (8),
11101115 (Abstract).
Sarpnar,D., Sulu, N., 2005. Ruminantlarda Probiyotiklerin Kullanm ve Rumene
Etkileri. Kafkas Univ. Vet. Fak. Derg., 11(1): 93-98.
Schwab C. G., Moore, J. J., Hoyt, P. M., Prentice, J. L., 1980. Performance and Fecal
Flora of Calves Fed A Nonviable Lactobasillus Bulgaricus Fermantation
Product. Journal of Dairy Science 63 (9), 14121423.
Shortt, C., 1999. The Probiotic Century: Historical And Perspectives. Trends in Food
Science Technology 10, 411417.
Turgut, L., 1996. Kaba Yem Formunun Esmer Buzalarnn Byme, Gelime ve
Yemden Yararlanma zelliklerine Etkisi. (Yksek Lisans Tezi), Fen Bilimleri
Enstits, Erzurum.
Turgut, T., 2006. Probiyotik Bakterilerin Dondurma retiminde Kullanm mkanlar
(Doktora Tezi), Fen Bilimler Enstits, Erzurum.
Tzemen, N., 1983. Stten Erken Kesilen svire Esmeri X Dou Anadolu Krmzs Ve
Simmental X (svire Esmeri X Dou Anadolu Krmzs) Melezlerinin Farkl
Koullardaki Byme zellikleri. (Doktora Tezi), Fen Bilimleri Enstits,
Erzurum.
Tzemen, N., Yanar, M., 2004. Buza Yetitirme Teknikleri. A.. Ziraat Fak. Yaylar
No:232, 218 s, Erzurum.
Uur, F., 1996. Farkl Stten Kesim Srelerinin Esmer ve Siyah Alaca Buzalarn
Byme ve Yemden Yararlanma zelliklerine Etkisi. (Doktora Tezi), Fen
Bilimleri Enstits, Erzurum.
Windschitl, P. M., 1991. Effect of Probiotic Supplementation on Growth Rate, Rumen
Metabolism, and Nutrient Digestibility in Holstein Heifer Calves. AsianAustralasian Journal of Animal Sciences 4 (4) , 341351 (Abstract).
94
ZGEM
1977 ylnda Erzurum li Yavi beldesinde dodu. lk, Orta ve Liseyi Erzurumda
tamamlad. 1993 ylnda Atatrk niversitesi Ziraat Fakltesi Zootekni Blmnde lisans
eitimine balad ve 1997 ylnda mezun oldu. 28.09.1999 tarihinde Hns Meslek
Yksekokulunda retim Grevlisi olarak greve balad. 2003 ylnda yksek lisans
eitimine balad. Halen yksek lisansa devam etmektedir.
2000 Ylnda Hns Meslek Yksekokulu Mdr Yardmclna atand. Yksekokul
Kurulu ve Ynetim Kurulu yeliini de yapmaktadr.
Halen bu grevlere devam etmekte ve Hayvan Yetitiricilii ve Sal Programnda n
lisans derslerini yrtmektedir. Evli ve ocuk babasdr.
ZET
Yksek Lisans Tezi
PROBYOTK + ENZM KONBNASYONUNUN ESMER IRKI BUZAILARDA
YEMDEN YARARLANMA VE BYME PERFORMANSI ZERNE ETKLER
Abdulkerim DLER
Atatrk niversitesi
Fen Bilimleri Enstits
Zootekni Anabilim Dal
Danman: Yrd.Do.Dr. Recep AYDIN
Bu almada ticari olarak piyasada bulunan probiyotik ve enzim karm bir rn olan
DI-A-ZYME 256nn buzalarn yemden yararlanma ve performans zerine etkileri
aratrlmtr. Denemenin hayvan materyali, A..Z.F. Aratrma ve Uygulama iftlii
Srclk ubesinde ubat-Mays 2006 dneminde doan Esmer rk buzalardan
olumutur. Denemede, kontrol ve probiotik + enzim gruplar olmak zere deneme ba
canl arlklar (38,5039,90 kg) benzer 2 grup oluturulmutur. Denemeye alnan btn
buzalara gnde 4 lt st verilerek 8 haftalk yata stten kesilmilerdir. Probiyotik +
Enzim kombinasyonu gruptaki her bir buza iin stten kesime kadar 5 g/gn, stten
kesim 4 ay aras 10 g/gn ve 46 ay aras 20 g/gn verilmitir. Yem katk maddesi stten
kesime kadar sabah stne, stten kesim sonras ise yeme katlarak verilmitir. Deneme
sonunda elde edilen bulgulara gre gruplar arasnda canl arlk kazanc, stten kesim, 4 ve
6 aylk arlklar bakmndan istatistiksel olarak nemli farkllk gzlenmemitir (P>0,05).
Ancak 6. ayda Probiyotik + Enzim grubunda kontrol grubuna gre toplam canl arlk
art bakmndan %5 daha fazla art salanmtr. Doum 6 ay aras probiyotik + enzim
grubu lehine kaba yem tketimi, toplam yem tketimi ve yemden yararlanma bakmndan
nemli bir farkllk gzlenmitir (P<0,05). Aratrmada elde edilen sonular yem katk
maddesi olarak probiyotik + enzim kombinasyonunun buzalarda yemden yararlanma,
byme zellikleri ve hayvan sal zerine olumlu etkisi olduunu gstermektedir.
2007, 94 sayfa
Anahtar kelimeler: Buza, byme performans,
yararlanma, probiyotikler, enzimler
ii
ABSTRACT
MS Thesis
EFFECT OF PROBIOTIC + ENZYM MIXED ON GROWING PERFORMANCE
AND FEED EFFCENCY OF BROWN SWISS CALVES
Abdulkerim DLER
Atatrk University
Graduate School of Natural and Applied Sciences
Department of Zootechni
Supervisor: Asst. Prof. Dr. Recep AYDIN
This study was conducted to determine the effect of probiotic + enzyme mixes
(DI-A-ZYME 256) on growing performance and feed efficiency of calves. The experiments
were carried out at the Experimental Farm Station of the Colloge of Agriculture
Engineering Faculty at Atatrk niversity with newly born Brown Swiss calves. The calves
were set up to have two experimental that were defined as control and probiotic + enzymes.
The calves were averaged initial live weight of 38,5039,90 kg and weaned abruptly at 8
week. The probiotic + enzyme group was fed 5 g mix/day through preweaning, 10 g
mix/day during next two months (4 month age) and 20 g mix/day during another next two
months (6 month age) after weaning. The results have shown that there were no statistically
differences in dailygain, weaning, 4 and 6 month age weight (P>0,05). However, by the end
of the 6 mount periods, The probiotics + enzyme group was measured 5% more total
liveweight gain comparing to the control group. The probiotics + enzyme group was
statistically more differenciated by roughage, total feed consuption and feed to gain ratio
comparing to the control group between born and 6 month period (P<0,05). In conclusion,
the feed additives probiotic + enzyme mixes stimulate liveweight gain, improve feed
conversion efficiency and healthconditions in new born calves.
2007, 94 pages
Keywords: Calves, growth performance, feed additives, feed conversion efficiency,
probiotics, enzyms
ii
iii
TEEKKR
birebir
alarak
yardmlarn
esirgemeyen
Yksek
Lisanstaki
Abdulkerim DLER
Temmuz 2007
iii
iv
NDEKLER
ZET.
ABSTRACT .......................................................................................................................... ii
TEEKKR ........................................................................................................................ iii
EKLLER DZN ............................................................................................................ vi
ZELGELER DZN..viii
1. GR ........................................................................................................................... 1
2. KAYNAK ZETLER ............................................................................................ 14
3. MATERYAL ve YNTEM..................................................................................... 26
3.1. Materyal .................................................................................................................. 26
3.1.1. Aratrmada kullanlan hayvan materyali............................................................... 26
3.1.2. Aratrmada kullanlan yem materyali ................................................................... 26
3.1.2.a. Probiyotik kltr ve enzim kombinasyonu ....................................................... 26
3.1.2.b. St ve kuru ayr otu ......................................................................................... 27
3.1.2.c. Kesif yem .......................................................................................................... 27
3.1.3. Aratrmada kullanlan aletler .............................................................................. 28
3.1.3.a. l ve tart aletleri........................................................................................... 28
3.1.3.b. Yemleme aletleri ............................................................................................... 28
3.2. Yntem................................................................................................................... 29
3.2.1. Buzalarn gruplandrlmas ve yemlenmesi....................................................... 29
3.2.2. Buzalarn tartlmas ve vcut llerinin alnmas ........................................... 30
2.2.3. statistik deerlendirmeler.................................................................................... 31
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA....................................................... 32
4.1. Canl Arlklar ....................................................................................................... 32
4.1.1. Doum arlklar ................................................................................................. 32
4.1.2. Stten kesim arlklar ........................................................................................ 35
4.1.3. Drt aylk canl arlklar ..................................................................................... 36
4.1.4. Alt aylk canl arlklar ...................................................................................... 37
4.2. Yemleme Devresindeki Arlk Artlar ................................................................ 40
4.2.1. Stten kesim ncesi gnlk arlk artlar ......................................................... 40
iv
vi
4.3.4.a. Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem
miktarlar......................................................................................................................... 66
4.3.4.b. Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem
miktarlar ........................................................................................................................ 68
4.3.4.c. Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam
yem miktarlar ................................................................................................................ 68
4.4. Vcut lleri......................................................................................................... 69
4.4.1. Doumda vcut lleri....................................................................................... 69
4.4.2. Stten kesimde vcut lleri .............................................................................. 77
4.4.3. Drt aylk yata vcut lleri ............................................................................. 78
4.4.4. Alt aylk yata vcut lleri .............................................................................. 80
4.5. Vcut Gelimeleri ................................................................................................... 81
4.5.1. Doumdan stten kesime kadar vcut gelimeleri............................................... 81
4.5.2. Stten kesimden drt aylk yaa kadar vcut gelimeleri ................................... 82
4.5.3. Drt aylktan alt aylk yaa kadar vcut gelimeleri........................................... 84
4.5.2. Doumdan alt aylk yaa kadar vcut gelimeleri ............................................. 85
5. SONU...................................................................................................................... 87
KAYNAKLAR ................................................................................................................... 90
ZGEM........................................................................................................................ 95
vi
vii
vii
viii
viii
ix
ix