Sie sind auf Seite 1von 107

PROBYOTK + ENZM KOMBNASYONUNUN ESMER

IRKI BUZAILARDA YEMDEN YARARLANMA VE


BYME PERFORMANSI ZERNE ETKLER
Abdulkerim DLER
Yksek Lisans Tezi
Zootekni Anabilim Dal
Yrd.Do.Dr. Recep AYDIN
2007
Her hakk sakldr

ATATRK NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS

YKSEK LSANS TEZ

PROBYOTK + ENZM KOMBNASYONUNUN ESMER IRKI


BUZAILARDA YEMDEN YARARLANMA VE BYME
PERFORMANSI ZERNE ETKLER

Abdulkerim DLER

ZOOTEKN ANABLM DALI

ERZURUM
2007
Her hakk sakldr

Yrd.Do.Dr. Recep AYDIN danmanlnda, Abdulkerim DLER tarafndan


hazrlanan bu alma ........./......../........ tarihinde aadaki jri tarafndan. Zootekni
Anabilim Dalnda Yksek Lisans tezi olarak kabul edilmitir.

Bakan : Prof.Dr. Naci TZEMEN

mza :

ye : Yrd.Do.Dr. Recep AYDIN

mza :

ye : Yrd.Do.Dr. Akif YRK

mza :

Yukardaki sonucu onaylarm


(imza)
Prof.Dr. Mehmet ERTURUL
Enstit Mdr

1. GR

nsanolunun en eski ura alanlarndan ve geim kaynaklarndan birisi olan hayvan


yetitiricilii gnmzde de bu konumunu srdrmektedir. Hayvanclk, insan
beslenmesinde esansiyel besin maddelerinin kaynan oluturmak ve dengeli
beslenmeye katkda bulunmak yannda, bitkisel retim ve sanayi artklar ile baka trl
deerlendirilmesi mmkn olmayan alanlar deerlendirme ve istihdam yaratma gibi
zelliklere sahip olan ok ynl bir retim sektrdr. Tarmn dier kollarn
destekleyerek iletmenin kar orann ykseltir. Ayrca, eitli rnleri ile gerek insan
beslenmesi ve insan sal, gerekse eitli endstrilerin ham maddelerini karlayarak
son derece etkin bir rol oynar.

Nfusun artmasna paralel olarak, hayvansal rnlere olan ihtiyacn artmas,


hayvancln lke ekonomisi iindeki payn en azndan koruyaca, hatta giderek
nemini daha da arttracann delilidir. Hayvanclk, gemite lkemiz ekonomisinde
nemli bir yere sahip olmutur ve bu nemini bilgi-sanayi lkesi olma srecinde de
srdrmektedir. Nfusun yaklak yarsnn krsal kesimde yaad ve geimini
tarmsal retim ile temin ettii lkemizde bykba hayvanclk nemli bir potansiyele
sahiptir. nemli bir potansiyele sahip olmakla birlikte, hayvan bana verimin dk
olduu da bilinen bir gerektir. Bunun, pek ok ve genelde birbirine bal nedenleri
vardr. Balcalar, sr populasyonunun genelde dk verimli yerli rklardan
olumas, bata kaba yem olmak zere yem retiminin yetersizlii, yem fiyatlar ile
rn fiyatlar arasndaki dengesizlik, bakm ve besleme yetersizlikleri, hastalk ve
zararllarla etkin bir mcadelenin yaplamamas, pazarlama zincirinin uzunluu,
reticiler arasndaki rgtlenmenin yetersizlii, kredi ve teviklerin yetersizlii vb.
eklinde sralanabilir. (Emsen 1997; zhan vd. 2001)

St srclnda srnn devamll eitli nedenlerle srden karlan inekler yerine


daha iyi ve daha verimli genlerin konulmasyla mmkn olmaktadr. Gen hayvanlarn
hazrlanmas, yavru daha anann rahminde iken balar, doumdan sonrada daha somut
olarak ortaya kar. Trkiye koullarnda ineklerin dl verimi bakmndan verimli

olmas ve doan buzalarn lmeden korunabilmesi son derece nemlidir. Normal ve


salkl bir buza yetitirmenin belkide en nemli ilk koulu, buza yemleme ve
beslemesini bilmektir (akr vd. 1995).

Srlar ruminant olmasna ramen, doduklarnda sahip olduklar sindirim organlarnn


kapasite ve fonksiyonlar gelimi bir ruminantnkine benzememektedir. rnein, bir
srn rumeni sindirim sisteminin tek bana %80 ini olutururken, yeni doan buzada
rumen retikulum ile birlikte sistemin %38'ni oluturmaktadr. Buna karlk erginlerde
retikulum %5, omasum %8 ve abomasum %7 oranndadr. Buzalarda omasum ve
abomasum birlikte %70 oranndadr (zhan vd. 2001).

izelge 1.1. Buza Midesindeki Blmelerin Haftalk Yaa Gre Toplam % Miktarlar

Mide Blmleri

Buzann Ya (Hafta)
0

12

16

20-26

34-38

Rumen-Retikulum

38

52

60

64

67

64

64

Amosum

13

12

13

14

18

22

25

Abomasum

49

36

27

22

15

14

11

(Tzemen ve Yanar 2004)

Bir buzann normal anatomik ve fizyolojik fonksiyonlarn yerine getirebilmesi iin


ruminantlarda hakiki mide olan Rumenin geliimi tevik edilmesi gerekmektedir.

Buzalarn hzl bir ekilde bymeleri ekonomik ynden ok nemlidir. Hayvanlar


iin kullanlan rasyonlarn yaama pay, eitli hayvansal rnler ve yaptklar i iin
duyulan enerji ile spesifik besin maddelerini salamas zorunludur. Rasyonlar
maksimum bir etkinlik salayacak ekilde ayarlanmaldr. Bu etkinlii artrmak amal
gnmzde geni apta bymeyi tevik eden eitli bileikler kullanlmaktadr.
Ruminant hayvanlarda bymeyi etkili bir ekilde sitimle eden iki tip uyarc bileik
bulunmaktadr. (1) Absorbe olmu besin maddelerinden yararlanma etkinliini artran
hormon benzeri bileikler. (2) Ruminal mikrofloray etkileyerek Rumen fermentasyon

rnlerinin kalite ve kantitesini deitiren antibiotik benzeri maddeler (Aksoy vd.


2000).

Kendileri tek bana bir yem olarak kabul edilmeyen bu maddeler, et-st ve yumurta
verimleriyle, yem tketimi ve yemden yararlanmay arttrmann yannda, yemin tadn
iyiletirme, yemin peletlenmesini kolaylatrma, yemlerin ve rnlerin kalitesini
iyiletirme gibi birok yararlar salar. Yem katk maddelerinin bir ksm doal ve
zararsz

olmasna

karn,

ou

sentetik

kimyasallardan

oluur

ve

dikkatli

kullanlmazlarsa, hayvanlarda ve hayvansal rnleri tketen insanlarda ciddi salk


sorunlar yaratabilirler (zen 2007).

Ayrca yllardan beri bytme faktr olarak hayvan yemlerine katlmakta olan
antibiyotikler ve kemoteraptikler barsaklarda patojen bakterilerle birlikte yararl
mikroorganizmalarnda

oalmasn

engellemektedirler.

Antibiyotik

ve

kemoteraptiklere kar patojen bakterilerin diren kazanmalar sonucunda, bu


maddelerin etkilerinde zamanla azalma olumaktadr. Bunun yannda, bytme faktr
olarak kullanlan antibiyotik ve kemoteraptiklerin insanlar tarafndan tketilmekte olan
hayvansal rnlerdeki rezidleri halk saln tehdit etmektedir (Abe et al. 1995; Alp ve
Kahraman 1996).

Yem katk maddeleri ierisinde insan sal asndan en tehlikeli grlen ikisi
hormonlar ve antibiyotiklerdir. Hayvan beslemede birok hormon ve hormon etkisine
sahip anabolizanlar ve yakn zamanlara kadar Dnyann birok lkesinde yaygn
ekilde kullanlmtr. Ancak, hormon ve hormon benzeri katklarn insanlar zerinde
kanserojenik etki yapabilecei dncesi lkelerin kamuoylarnda iddetli tepkiler
yaratnca, ou yerde yasaklanmak zorunda kalnmtr. Bu gn bu rnlerin ABDde
snrl miktarda kullanlmalarna izin verilmekte, fakat bata AB lkeleri olmak zere,
ou yerde tamamen yasaklanm durumdadrlar. Trkiyede de 1973 ylnda kartlan
yem kanunu ile yemlere hormon, antihormon ve hormon benzeri maddelerin katlmas,
1999 ylnda ise antibiyotiklerin hayvan yemlarnde byme faktr olarak kullanlmas

yasaklanmtr (Jenny et al. 1991; Alp ve Kahraman 1996; Karaayvaz ve Aliek 2004;
zen 2007).

Yem katk maddeleri konusunda en byk sorunlar antibiyotiklerle ilgili olanlardr.


nce barsakta znen antibiyotikler 1995li yllara kadar tm Dnyada byme ve
gelimeyi arttrc ajan olarak youn ekilde kullanlmlardr. Ancak, Kuzey Avrupa
lkelerinden balayan kamuoyu tepkileri ksa zamanda tm ktay sarnca, AB
lkelerinde

tedavi

amac

dnda

kullanlmalar

yasaklanmtr.

Ardndan,

antibiyotiklerin hayvan yemlerinde bytme faktr olarak kullanlmas yasa


Trkiyede de yrrle sokulmutur (Alp ve Kahraman 1996; Karademir ve Karademir
2003; Grgl vd. 2003; Karaayvaz ve Aliek 2004; zen 2007).

Antibiyotiklerin devre d kalmas verimi phesiz olumsuz etkilemi ve verimlilii


azaltmtr. Bu durum beslemeci, yetitirici ve yem sanayicilerini antibiyotiklerin yerine
gvenle kullanlabilecek yeni kaynaklar aramaya itmitir (Cruywagen et al. 1996; zen
2007).

Bu konuda ilk akla gelen probiyotiklerdir. Probiyotiklerin tarihi insanlk tarihi ile
balamtr. Yunanllarda ve Romallarda yaygn olarak bilinen fermente st rnleri,
zellikle ocuklarn ve nekahat devresindeki hastalarn tedavisinde kullanlmtr
(Shortt

1999).

Probiyotik kelimesinin ngilizce karl for life yani hayat iin demektir
(antibiyotik kelimesinin zt anlamls). Bu kelimenin ortaya k Nobel dll Rus
aratrmac Elie Metchnikoffun Bulgaristandaki kyllerin neden uzun yaadklarn
aratrmas ile ortaya kmtr. Sonuta da yourt ve taze tketilen fermente st
rnlerini ok tketmelerine balayarak probiyotik bakteriler ile bizleri tantrmtr
(Cruywagen et al. 1996; Shortt 1999; Turgut 2006).

Yunanca pro bias yani yaam iin anlamna gelen probiyotik kelimesi geen uzun
zaman boyunca farkl anlamlarda kullanlmtr. 1965 ylnda Lilly ve Stillwell

probiyotikleri

dier

mikroorganizmalarn

gelimelerini

tevik

eden

mikroorganizmalar olarak tanmlamlardr (Klaenhammer and Kullen, 1999; Turgut


2006; Kung 2007). Bu tanm zamanla gelimi ve Parker; probiyotikleri konaknn
sindirim sistemi mikroflorasnn dengede kalmasna katkda bulunarak faydal etkilerde
bulunan gda katklar olarak tanmlamtr. Bu tanmlama mikroorganizma kltrleri
ve bunlarn antibiyotikler gibi metabolizma rnlerini de ierdiinden daha sonra 1997
ylnda Fuller tarafndan sadece canl mikroorganizma kltrlerini vurgulamak iin
gzden geirilmi ve konaknn sindirim sistemi mikrobiyal dengesini gelitirmek
suretiyle konaknn baklk sistemi ve sindirim ilevine faydalar olan canl
mikrobiyal gda katklar olarak tanmlanmtr (Klaenhammer and Kullen, 1999;
Turgut 2006; Anonim 2007). Gnmzde bu tanmlama geniletilmi ve u anda
zerinde ittifak edilen tanmlamaya gre probiyotikler; Hayvanlarn sindirim
kanalndaki mikroflorann ekolojik dengesini dzene sokmak, mikroflora ierisindeki
potansiyel patojen mikroorganizmalarn zararl hale gelmesini nlemek ve hayvanlarn
yemden yararlanmalarn arttrmak gibi amalarla ime suyu yada yem ierisine
kartrlarak verilen bir grup canl bakteri-maya kltrleri veya bu kltrleri ieren
biyolojik rnler olarak tanmlanmaktadr (Alp ve Kahraman 1996; Metin ve Yanar
2003; Karaayvaz ve Aliek 2004).

Probiyotik

olarak

kullanlan

mikroorganizmalar

genellikle

Lactobacillus

Bifidobacterium ve Bacillus bakteri trleri ile mantar ve maya kltrleridir. Probiyotik


olarak kullanlan mikroorganizmalar izelge 1.2'de verilmitir.

Probiyotik olarak kullanlan bakteri, maya ve mantar trlerinin ou, insan ve


hayvanlarn sindirim kanal mikroflorasnda her zaman doal olarak bulunmakla birlikte,
laktik asit reten bu mikroorganizmalarn her biri belli bir hayvan trne adapte
olmutur. Ayrca, laktik asit bakterileri doada yeil bitkilerden ve fermentasyona
urayan gdalardan da kolayca elde edilebilmektedir. Probiyotik olarak kabul
edilmelerine ramen, zorunlu aerob olan B. subtilis ile yourt yapmnda kullanlan
L.bulgaricus ve S.thermophilus normalde barsakta bulunmamaktadr (Alp ve
Kahraman 1996; Karademir ve Karademir 2003).

Probiyotikler bir ya da birden fazla bakteri suunu bir arada ierebilmektedirler, birden
fazla su ierenler hayvanlarda daha ok etkili olabilmektedir.

izelge 1.2. Probiyotik olarak kullanlan mikroorganizmalar


Bakteriler

Mantarlar

Mayalar

Bacillus coagulans

Lactobacillus cellobiosus

Aspergillus niger

S. cerevisiae

Bacillus lentus

Lactobacillus curvatus

Aspergillus oryzae

Torulopsis candida

Bacillus lincheniformis

Lactobacillus delbruekii

Bacillus pumilus

Lactobacillus fermentum

Bacillus subtilis

Lactobacillus lactis

Bacteriodes amllophilus

Lactobacillus plantarum

Bacteriodes ruminocola

Lactobacillus reuterii

Bacteriodes suis

Leuconostoc mesenteriodes

Bifidobacterium bifidum

Pediococcus acidilacticii

Bifidobacterium animalis

Pediococcus cerevisiae

Bifidobacterium infantis

Pediococcus shermanii

Bifidobacterium longum

Pediococcus freudenreichii

Clostridium butyricum

Streptococcus diacetylactis

Lactobacillus acidophilus

Streptococcus faecium

Lactobacillus brevis

Streptococcus intermedius

Lactobacillus bulgaricus

Streptococcus lactis

Lactobacillus casei

Streptococcus thermophiius

(Karaayvaz ve Aliek 2004; zen 2007)

yi bir probiyotiin evcil hayvanlarda bymeyi hzlandrma ve hastalklara


dayankll artrma yeteneinde olmas gerekmektedir. Bunun yannda patojen ve
toksik olmamal, sindirim kanalnda canlln ve metabolizmasn srdrebilme
yetenei olmaldr. Probiyotikler verildii hayvann normal florasna uyum salamal ve
buradan izole edilmi olmamaldr. Canl olarak elde edilen probiyotiklerin istenilen

titrede hazrlanabilmesi, yem ve saha artlarnda uzun zaman kullanlabilme


yeteneinde olmas gerekmektedir (Sarpnar ve Sulu 2005).

Seilen probiyotik bakteriler sindirim sisteminin st blgelerinden geerken yksek


saylarda canl kalabilmeli, barsak ierisinde yararl etkiler sunabilmeli ve barsak
blgesine tutunup burada yerleebilme kabiliyetinde olmaldr (Alp ve Kahraman 1996;
Sarpnar ve Sulu 2005). Canl kalabilmesi iin, ince barsaklarda varolan safra
tuzlarna, midedeki artlara, barsaklardaki lizozim gibi enzimlere, sindirim srasnda
oluan toksik metabolitlere ve oksijene dayankl olmal, salk zerine faydal etki
oluturan zelliklere sahip olmaldrlar (Fuler 1989; Agarwal et al. 2002; Marteau et al.
2002; Fuler 2007). Kullanlacak kltr tercihen hayvan sindirim sistemi mikroflorasnn
doal bir yesi olmal, fenotip ve genotip bakmdan kararl, antibiyotiklere direnli
olmal, patojen olmamal, sindirim sistemindeki bilinen patojenleri inhibe edebilmeli,
bakteriyosin oluturabilmeli ve baklk sistemini uyarma kabiliyetinde olmaldr
(Klaenhammer 1998; Klaenhammer and Kullen 1999).

Ruminantlar ile tek mideli herbivorlar arasnda en nemli sindirim sistemi farkll
Rumen ve rumende bulunan anaerobik mikroorganizma populasyonudur. Rumen
ieriinde ml'de yaklak 1010 bakteri, 106 siliat protozoa ve 106 funguslar bulunur ve bu
mikrobiyal populasyon alnan diyetin uucu ya asitleri, mikrobiyal protein ve
vitaminlere fermente edilmesini salar. Rumende bulunan bakteri populasyonunun
oluumu alnan rasyona, yemleme seviyesine ve sklna ve mikrobiyal interaksiyona
baldr. Rumen mikroorganizmalar ile rumen arasnda da simbiyotik ilikiler
mevcuttur. Rumen mikroroganizmalar, rumende geliim iin uygun bir ortam bulurken
ruminant hayvann ihtiya duyduu besin maddelerini (B kompleksi vitaminleri ve tm
esansiyel aminoasitleri) salarlar (zsan vd. 2004).

Yem katk maddesi olarak kullanlan Probiyotikler, normal barsak mikroflorasnn


geliimine yardmc olarak barsaktaki yararl bakterilerin saysnn milyonlara
ulamasnda etkili olarak ruminasyona olumlu ynde etki yaparak ruminal

kontraksiyonlarn daha sk gereklemesini salamaktadr (Metin ve Yanar 2003;


Karaayvaz ve Aliek 2004).

Probiyotiklerin, rumen ilev ve geliimine etkilerini u ekilde zetleyebiliriz;

Organik asitler reterek (bata laktik asit olmak zere asetik asit ve formik asit gibi)
barsak pHsn drr ve bylece ntr ve bazik ortamda yaayan zararl etkisi
bulunan gram(-) patogen mikroorganizmalarn remesini engellerler (Beauchemin
2002; Karademir ve Karademir 2003; Hutjens 2007; Fuller 2007).

Probiyotik kullanm rumen pH'snn stabil kalmasn salamaktadr. Bunun sonucu


olarak, asidoz olaylar probiyotik kullanm durumunda daha az ortaya kt
bildirilmektedir (Karademir ve Karademir 2003; Karaayvaz ve Aliek 2004; Hutjens
2007; Fuller 2007; Beauchemin 2007).

Redoks potansiyelini drrler. Probiyotik mayalarn rumende bulunmas laktat


birikimini yada retiminin azalmasn salamaktadr. Rumen ortam anaerobik olmasna
ramen yem tketimi esnasnda veya kandan difzyon yoluyla nemli miktarlarda
oksijen rumene gelmektedir. Probiyotik mayalarn oksijeni kullanma zelliklerinin
rumenin anaerobik ortamn glendirdii dnlmektedir. Yani canl mayalar
rumende oksijeni tketerek redoks potansiyelini drd bylece aerobik patojenlerin
oksijenden yararlanmalarn engelleyerek geliimlerini durdurduu bildirilmektedir
(Alp ve Kahraman 1996; Karademir ve Karademir 2003; Karaayvaz ve Aliek 2004;
Sarpnar ve Sulu 2005; Fuller 2007; Beauchemin 2007).

Ruminantlarn beslenmesinde probiyotik kullanm rumende sellozun paralanmasn


nemli

dzeyde

etkilemektedir.

Probiyotikler

sellotik

(Rumendeki

bakteri

populasyonunun %1-5'ini olutururlar, sellozu hidrolize edebilen sellaz enzimini


sentezleme yeteneine sahip olan aneorobik organizmalardr) ve hemisellotik
bakterilerin

geliimini

uyarmaktadrlar.

Toplam

anaerobik

bakteri

ve

sellolitik bakteri saysn nemli dzeyde (58 kat) artrmaktadr (Karaayvaz ve


Aliek 2004; Fuller 2007).

Laktik asitten yararlanan bakterilerin geliimi probiyotik kullanm ile nemli dzeyde
artmaktadr. Yaplan almalar laktik asitten yararlanan bakterilerin laktik asit ve sksinik
asitten yksek dzeyde yararlandklarn ortaya konmutur. Yine maya kaynakl
probiyotik ilave edilmesi durumunda, rumende laktik asitten yararlanan bakterilerin %75,
sellotik bakterilerin ise %50 orannda art gsterdiini saptamtr. Laktik asitten
yararlanan bakterilerdeki bu arta karn, laktik asit reten bakterilerin geliimi nemli
lde dmektedir. Sonu olarak, probiyotik kullanm ile laktik asitten yararlanma
ykselmekte ve laktik asitten propiyonik asit retimi iyilemektedir. Bunun sonucunda
rasyon enerjisinden yararlanma daha da iyilemektedir (Karademir ve Karademir 2003;
Karaayvaz ve Aliek 2004; Sarpnar ve Sulu 2005).

Probiyotik kullanm amonyak azotundan yararlanmay artrmakta ve rumen amonyak


konsantrasyonunu drmektedir. Probiyotik bakteriler toksik amin ve amonya reten
mikroorganizmalarn oalmasn nleyerek, barsakta toksik aminlerin ve amonyan
birikmesini engellemektedirler (Karademir ve Karademir 2003; Karaayvaz ve Aliek
2004; Sarpnar ve Sulu 2005).

Probiyotik kullanm mikrobiyal protein sentezinde nemli dzeyde iyilemeler


meydana getirmektedir. zellikle maya ve mantar kaynakl probiyotiklerin, organik
maddelerin sindirim derecesini ve rumende toplam azot miktarn nemli derecede
artrdklar saptanmtr. Probiyotiklerin karma yemlerde ham proteinin sindirim
derecesini iyiletirdii bilinmektedir (Karademir ve Karademir 2003; Karaayvaz ve
Aliek 2004; Sarpnar ve Sulu 2005).

Probiyotik mikroorganizmalar B grubu vitaminleri (niyasin, pantotenik asit, folik asit,


piridoksin, biyotin) sentezleyerek sindirime katkda bulunurlar (Karademir ve Karademir
2003; Metin ve Yanar 2003; Karaayvaz ve Aliek 2004; Sarpnar ve Sulu 2005;
Anonim 2007).

10

Probiyotik mikroorganizmalarn, yemlerin sindirimine katkda bulunan sellaz, ksilanaz,


lipaz, proteaz, betaglukanaz ve amilaz gibi enzimleri rettii bilinmektedir. Sindirim
kanalnda retilen bu enzimler hayvann sindirim sistemi hcreleri tarafndan retilen
enzimler ile simbiyotik olarak alrlar. zellikle sindirim sistemi tam olarak
gelimemi gen hayvanlarda bu daha ok nem kazanmaktadr (Agarwal et al. 2002;
Karademir ve Karademir 2003; Karaayvaz ve Aliek 2004; Sarpnar ve Sulu 2005).

nsanlar ve hayvanlar iin patojen olan E. coli, Salmonella, Proteus, Pseudomonas,


Klebsiella, baz Staphylococcus trleri gibi gram (-) bakteriler ve barsaklarda yaayan
Vibrio trleriyle laktik asit reten mikroorganizmalar arasnda rekabet vardr. Ayrca
Laktobacilluslar ve Streptococcuslar anti E. coli faktr oluturmaktadrlar (Karademir
ve Karademir 2003).

Laktik asit reten bu mikroorganizmalar; acidolin, lactocidin, acidophilin, nisin ve


diplococcin gibi antibiyotik etkili maddeler ve hidrojenperoksit reterek zararl birok
mikroorganizmann geliimini durdurmaktadrlar (Karademir ve Karademir 2003;
Krehbiel et al. 2003; Metin ve Yanar 2003; Karaayvaz ve Aliek 2004; Sarpnar ve
Sulu 2005; Beauchemin 2007).

Probiyotikler baklk sisteminde etkili olurlar. Probiyotikler organizmann baklk


sistemindeki etkilerini; lenfosit aktivitesini ykselterek, antikor retimini dzenleyerek,
fagosit hcrelerini ve antijen spesifik hcrelerini aktive ederek gstermektedir
(Cruywagen et al. 1996; Beauchemin 2002; Krehbiel et al. 2003;

Karademir ve

Karademir 2003; Metin ve Yanar 2003; Karaayvaz ve Aliek 2004; Sarpnar ve Sulu
2005; Fuller 2007; Hutjens 2007).

Yaplan almalarda L. acidophilus'un barsaklarda kolesteroln emilimini etkileyerek


serum kolesterol dzeyini drd bildirilmitir. Ayrca, probiyotiklerin yang azaltc
ve antitmr etkisinin olduu da ileri srlmtr. Probiyotiklerin etkileri bakterinin
suuna,

verilen

dozuna,

kullanld

zamana

ve

kullanm

koullarna

deiebilmektedir (Karademir ve Karademir 2003; Turgut 2006; Anonim 2007).

gre

11

Probiyotik mikroorganizmalar, hayvanlar tama srasnda ortaya kan; yksek s,


skma, susuzluk gibi stres faktrlerinin etkisiyle oluan ishal, lser, verim dkl
ve yemden yararlanmann dmesi gibi durumlarn en aza indirilmesini salar (Krehbiel
et al. 2003; Karademir ve Karademir 2003; Karaayvaz ve Aliek 2004; Sarpnar ve
Sulu 2005; Hutjens 2007; Kung 2007).

Probiyotiklerin doal olmalar, hayvana herhangi bir zarar vermemeleri, sindirim


kanalndan absorbe olmamalar gibi zellikleri, sindirim sistemi ile ilgili baz
hastalklarn korunma ve tedavisinde antibiyotiklere alternatif olmalarn salamtr.
Probiyotikler buza ve kuzularn neonatal dnem hastalklarnda, beslenmeye bal
ishallerde ve eitli stres faktrlerine bal olarak (stten kesme, rasyon deiiklikleri,
nakil gibi) gelien salk sorunlarnda nleyici ve tedavi edici olarak baarl bir ekilde
kullanlabilmektedir (Krehbiel et al. 2003; Karademir ve Karademir 2003; Karaayvaz ve
Aliek 2004; Sarpnar ve Sulu 2005).

Buzalarda saprofit mikroorganizma kltrlerinin kullanm ile barsak mukozalarna


ilk nce bu mikroorganizmalarn yerleip kolonize olmasn ve lokal savunma
etkinliklerinin (fagositoz, lizozim aktivitesi, antikor salgs vb.) harekete gemesini
salar. Ayrca bu mikroorganizmalar birok patojen etkene (E.coli, Shigella,
Salmonella, Proteus, Vibrio, Pseudomonas gibi) kar antagonist tepki gstererek
bunlarn mukozalara yerleip kolonize olmalarn ve tahribat meydana getirmelerini de
nlerler (Karademir ve Karademir 2003; Karaayvaz ve Aliek 2004; Sarpnar ve Sulu
2005).

Kullanm giderek artan dier bir grup yem katk maddeleri ise enzimlerdir. Bunlarla
hayvanlarn yeterince veya hi salglayamadklar enzimler salanarak, yemlerdeki
sindirimi g ham sellloz unsurlar ile dier organik ve inorganik unsurlardan daha iyi
yararlanlmas, istenmeyen kimi maddelerin etkisiz hale getirilmesi amalanmaktadr
(zen 2007). Sindirim organlarndan salglanan enzim miktarnn artrlmas yada eitli
enzim preperatlarnn yeme kartrlarak verilmesi besin maddelerinin sindirim

12

derecelerinin ykselmesine ve yemden yararlanmann artmasna neden olmaktadr


(Karademir ve Karademir 2003).

Her enzimi tek perparat halinde kullanmak mmkn olmakla beraber, bir ka bir arada
olan karmlar da kullanlmaktadr.

Enzimler canl organizmadaki tm kimyasal olaylar etkiler. Enzimler tepkimeye


girmeden veya paralanmadan kendi varlklar ile canl organizmadaki kimyasal
tepkimelerin hzn ve ynn dzenleyen biyolojik katalizrlerdir. Bunlar dier
organik bileiklerden oluan tepkimeleri katalize ederler, ancak kendileri tepkime
sonucunda deimeden olduu gibi kalrlar. Yem katk maddesi olarak kullanlan
enzimler mantar ve bakteri kkenlidirler. Bunlardan proteaz, glukanaz, sellaz,
pektinaz, amilaz, fitaz ve lipaz gibi eitli enzimler tek bana veya kombine olarak
karma yemlere katlmak suretiyle kullanlmaktadr. Mikrobiyal enzimlerin aktivitelerini
bata sindirim kanalnn pHs olmak zere scaklk, rutubet, ilave edildii yemin
kompozisyonu ve verildii hayvann ya ve tr gibi faktrler etkilemektedir
(Karademir ve Karademir 2003).

Enzimlerin etkisini belirleyen dier bir faktr hayvann trdr. Enzimler kanatllarda
dier trlere gre, daha etkin ekilde kullanlmaktadr. nk kanatllarda besinlerin
sindirim sisteminden gei hz yksektir ve ruminantlardaki gibi gelimi bir
mikrobiyal sindirime ve bitki hcre duvarn paralayacak enzimlere sahip deillerdir.
Dolaysyla besin maddelerinden yeterince faydalanamazlar. Uygun enzimlerin karma
yemlere ilavesi bu sorunlar ortadan kaldrabilmektedir (Karademir ve Karademir 2003).

Enzim kullanm genel olarak yemlerin sindirilme derecelerini, metabolik enerji


deerlerini arttrmak ve hayvanlarn yemden yararlanma oranlarnda art salanmak
amal kullanlmaktadr. Bunun yan sra; Tahl tanelerinin hcre duvarndaki
sindirilemeyen polisakkaritlerin paralanmasn salamak ve Fosforun yararll
arttrmak amal kullanlmaktadr (Karademir ve Karademir 2003).

13

Yemlerde kullanlan enzim kombinasyonlarnn yapsnda yer alan enzimler ve etki


ekilleri izelge 1.3te verilmitir.

izelge 1.3. Yem Katk Maddesi Olarak Kullanlan Enzimler


Enzimler

Substrat

Etkisi

-glukanaz

Arpa ve yulaftaki
-glukanlar

Barsak viskozitesini azaltr; altlk kalitesini ve


yemden yararlanmay iyiletirir; yumurta
tavuklarnda yumurta kirliliini azaltr.

Ksilanaz

Buday ve yulaftaki
pentozanlar

Barsak viskozitesini azaltr; yemden yararlanmay


artrr; altlk kalitesini iyiletirir.

Pektinaz

Yemlerdeki pektin

Barsak viskozitesini azaltr.

Selllaz

Yemlerdeki selloz

Sellozu paralayarak dier besin madelerinin


ortaya kmasn salar.

Proteaz

Bitkisel proteinler

Protein sindirilebilirliini arttrr.

-amilaz

Niasta

Endojen enzimleri destekler; niastadan


yararlanmay arttrr.

Lipazlar

Doymu yalar

zellikle gen hayvanlarda doymu ya asitlerinde


ve serbest ya asitlerinden yararlanmada artrr.

-galaktosidaz

Soya oligosakkaritleri Enerjiden yararlanmay arttrr.

Fitaz

Fitik asit

Bitkisel fosfattan yararlanmay artrr

(zen 2007)

Bu almada, bytme faktr olarak kullanlan ve hayvansal rnlerde kalnt


brakarak insanlar zerinde kanserojenik etki yaparak halk saln tehdit eden
antibiyotik

ve

benzeri

yem

katk

maddelerinin

alternatifi

probiyotiklerin,

multienzimlerle desteklenmi yem katk maddesi olan DI-A-ZYME 256nn buzalarn


byme performansna, yemden yararlanma ve hayvan sal zerine etkisinin
belirlenmesi hedeflenmitir.

14

2. KAYNAK ZETLER

Jenny et al. (1991) 84 holstein buzay 3 muamele grubuna ayrmlardr; 1) kontrol


grubu 2) 10 g Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus lactis, ve Bacillus subtilis ieren
bakteri karm grubu 3) 10 g B. Subtilis grubu. Probiyotik karmlar stten kesime
kadar st ikame yemlerine kartrlarak, stten kesim sonras kesif yeme kartrlarak
verilmitir. Buzalar 30. gnde stten kesilmi deneme 44 gn srmtr. Arlk
artnda ve yemden yararlanma bakmndan gruplar arasndaki farkllklar nemli
bulunmamtr. Ancak B. Subtilis konsantrasyonunun 14 hafta sresince yemden
yararlanmaya ve stten kesim sonras arta etkisinin pozitif olduu bildirilmitir. 6
hafta sonunda dkda bacilli ve coliform saylarnn daha yksek oranda bulunduu
belirtilmitir (P>0,05).

Windschitl (1991) tarafndan yaplan bir aratrmada 16 holstein buza, msr-buday


konsantre yemi, kuru ayr otu (56 gn) ve silaj (56 gn) ile 112 gn sresince
beslenmitir. Deneme grubuna hayvan bana gnlk 28 g probiyotik (Fastrack)
verilmitir. Toplam arlk art ve ortalama gnlk canl arlk artna probiyotiin
etkisinin olmad bildirilmitir. Kuru ayr otu verildii dnemde probiyotik grupta
kuru madde alm (DM) daha dk (P<0,05) olmu, yemden yararlanma oran ise
rakamsal olarak iyilemitir. Sindirilebilirlik kuru ayr otu verildii periyotta daha
yksek (P<0,05) ve silaj verildii periyotta daha dk olmutur (P<0,05). Gs
evresindeki gelime iyilemitir (P<0,07), zelliklede kuru ayr otu verildii periyotta
daha nemli bulunmutur (P<0,05). Toplam uucu ya asiti (VFA) konsantrasyonu
probiyotikli grupta daha yksek bulunmutur (P<0,05). Rumen amonyak azotu ve
plazma re azotu konsantrasyonu kuru ayr otu verildii periyotta daha dk olmutur
(P<0,05).

Hggnbothamz et al. (1993) yaptklar almada iki farkl deneme kurmulardr. 1.


Denemede Holstein buzalar (n=116) ansa bal olarak Lactobacillus acidophilus (6
ml) ve kontrol grubu olarak ayrlmlardr. Deneme 9 hafta srdrlmtr. 2.
Denemede 75 Holstein buza 3 gruba ayrlmtr; 1) kontrol grubu 2) 1 g L. acidophilus

15

ve Streptococcus faecium bakteri karm 3) 6 ml L. acidophilus. Buzalar 1.


denemede gnde bir 2. denemede gnde iki n stle beslenmilerdir. 1. denemede
ortalama gnlk arlk art nemli bulunmamtr. 2. denemede de gnlk arlk
art nemli bulunmamasna ramen bymenin ilk dnemlerinde daha yksek kazan
salanmtr. Yem tketimi 29 ve 30. gnlerde kontrol grubuna gre daha yksek
bulunmutur. Dkdaki coliform, lactobacilli ve streptococci saylar uygulamalar
arasnda benzerlik gstermitir.

Abe et al. (1995) yeni domu iftlik hayvanlarnda bifidobacteria ve lactic acid
bakterilerinin etkisini aratrmlardr. Buzalara Bifidobacterium pseudolongum ve
Lactobacillus acidophilus bakterileri oral yolla verilmitir. Deneme grubunda canl
arlk art ve yemden yararlanmann iyiletiini, ishal olma sklnn azaldn tespit
etmilerdir. Ancak bu fark istatistik olarak nemli bulunmamtr. Bu denemede
probiyotiklerin canl arlk art, yemden yararlanma ve dk skorunu etkilemede
faydal olduunu belirtmilerdir.

Kaldmae et al. (1994) Estonya krmz buzalarla yaptklar bir aylk bir almada
deneme grubuna gnlk 20 g /gn Bifido (bifidobacteria) vermiler ve gnlk arlk
art srasyla kontrol ve deneme grubunda 410 g ve 577 g olmutur. Yaptklar baka
bir almada, lactobacilli, cellulolytic ve nitrojen balayc bakteri ieren Cellobacterin
buzalara 0, vcut arlnn her bir 10 kgna 1,0 gr (1,0 g/10 kg) ve vcut arlnn
her bir 15 kgna 1,0 gr (1,0 g/15 kg) verilerek 62 gn gzlenmitir. Aratrmada
ortalama gnlk arlk art srasyla 784 g, 881 g ve 809 g olarak bildirilmitir.

Morril et al. (1995) tarafndan yaklak 7 gnlk yata 120 Siyah Alaca buzann st
ikame yeminde probiyotik yada plazma proteinlerinin kullanlmasnn 6 haftalk bir
besleme periyodunda gelime performanslar zerindeki etkileri karlatrlmtr.
Buza yemi daima nlerinde hazr bulundurulmu ve gnlk 680 g/gn tkettikleri
seviyede stten kesilmilerdir. Her gruptan ansa bal olarak kan rnekleri alnmtr.
Probiyotik kullanlmayan muamele gruplarna antibiyotik verilmitir. Probiyotikle

16

beslenen buzalarn gelime performanslar hem antibiyotik hem de btn proteinleri


ieren buzalarnkinden farkl bulunmamtr.

Hamza et al. (1996) 24 holstein buza zerinde yaptklar bir almada buzalar 3
gruba ayrmlardr. 1. grup kontrol grubu, 2. grup Lactobacilli kltr (Lactobacillus
asidophilus ve L. palntarum karm), 3. grup ise Lactobacillus asidophilus 27SC
kltr yemlere eklenerek verilmitir. Buzalar %50 st ikame yemi ve %50 pastrize
edilmi stle beslenmitir. Deneme sresince su ve buza balatma yemine adlibitum
olarak ulamalar salanan buzalar 10 haftalk yata stten kesilmilerdir. 2. ve 3.
gruplardaki buzalarda 1 hafta sonra ishalin grlme durumu azalmtr. L. asidophilus
27SC ile beslenen buzalar iin 1012. haftalarda ve lactobacilli karm ile beslenen
buzalar iin 79. haftalar esnasnda canl arlk artnn yksek olmasna ramen
buzalarn performans muamelelerden nemli bir ekilde etkilenmemitir.

Cruywagen et al. (1996) Lactobacillus acidophilusun etkisini gzlemek amal


yaptklar almada 40 holstein buzas ansa bal olarak kontrol ve deneme grubu
olmak zere 2ye ayrlmtr. Deneme grubunda L. acidophilus bakteri st ikame
yemlerine katlmtr. 7. gnden itibaren kesif yem ad libitum olarak verilmitir.
Yaplan uygulama gnlk canl arlk art ve toplam canl arlk artnda etkili
olmamtr. Ancak ilk 2 hafta sresinde gnlk canl arlk art etkili bulunmutur. Bu
iki haftalk sre ierisinde kontrol grubunda canl arlk art daha dk bulunmutur.
Toplam yem tketimi, yemden yararlanma ve ishalin meydana gelme skl
probiyotikten etkilenmemitir.

Raman and Sharma (1998) yapm olduklar almada 1 haftalk yata 21 adet Holstein
Friesian x Tharparkar buzasn T1 ve T2 olmak zere iki gruba ayrlmlardr. Her iki
grubuda ayn diyetle beslemiler, T2 grubuna hayvan bana gnlk 109 cfu (colony
forming units/kg) probiyotik karmn (1:1 orannda Saccharomyces cerevisiae-B ve
Lactobacillus acidophilus-I) 14 hafta boyunca diyetlerine katmlardr. T2 grubunun
gnlk canl arlk artn ve toplam kuru madde tketimini T1 grubundan daha
yksek bulmulardr. shal vakasnn grlme skl bakmndan T1 ile T2

17

karlatrldnda probiyotik grubunun %35,6 nispetinde daha dk olduunu


bildirmilerdir. Probiyotik katk maddesinin verilmesinin durdurulduu zaman her iki
grubun ishal vakasnn grlme skl ve gnlk canl arlk artnn benzer olduunu
bildirmilerdir. Sonu olarak probiyotik karmnn gnlk olarak verilmesinin preruminant buzalarda bymeyi gelitirdiini bildirmilerdir.

Herich et al. (1998) Lactobacillus casei 294/89 trn ieren probiyotiin baklk
sistemindeki seilen zellikler (toplam lokosit says (Le),diferansiyel kan filmi (DBP),
yzde fagositik aktivite (%PA), fagositik aktivite indeksi(IPA), toplam immunoglobulin
(TIg) ) zerine etkisini aratrmlardr. Dkdaki lactobacilli bakteri says e zamanl
olarak gzlenmitir. alma 7erli iki grup halinde toplam 14 buza zerinde
yaplmtr. Kontrol grubunda ferdi parametre deerlerinde probiyotikli gruptan daha
byk varyasyon gzlenmitir.

Quintero-Moreno et al. (1998) 32 Holstein x Senepol melezi buzalarda hayvan bana


verilen 2x5 cc probiyotik karmnn (Lactobacillus acidophilus, L. lactus,
Bifidobacterium bifidum ve Bacillus subtilis) byme performans zerine etkisini
aratrlmlardr. Probiyotik karm canl arlk ve ortalama gnlk canl arlk art
bakmndan gruplar arasnda etkili olmamtr.

Monti and Tarabla (1999) Holstein buzalarnda yapm olduklar bir almada her
birinde 10 buza olan 2 grubu denemeye almlardr. Deneme grubuna lactobacilli,
streptococci ve yeasts kltr ieren ticari bir probiyotik karm vermilerdir. Canl
arlklar deneme grubunda 0, 30 ve 90. gnlerde, kontrol grubunda ise sadece 0 ve 90.
gnlerde alnmtr. Gruplar arasnda canl arlk art ve ishalin oluma sresi ve
skl nemli bulunmamtr.

Chaves et al. (1999) 36 buza zerinde yapm olduklar almada, 56 gnlk


periyotta Lactobacillus acidophilus LT 516 trnn etkisini aratrmlardr. Buzalar 3
gruba ayrlm 1.gruba 56 gnlk peryotta, 2. gruba ise ilk 10 gn sresince L.
acidophilus LT 516 verilmi, 3. grup kontrol grubu olarak alnmtr. Gruplar arasnda

18

kuru madde (DM) ve ham protein (CP) tketimde, sindirilebilirlik, arlk kazanc,
alnan kan numunelerinde eritrosit, lkosit, hemoglobin say ve younluklar, barsak
pHs, dkdaki lactobacilli ve toplam coliform saylar arasnda nemli bir fark
bulunamamtr. L. acidophilus (LT 516) ishalin meydana gelme orann azaltm ancak
dknn koku ve younluunu etkilememitir.

Lohnert et al. (1999) 40 Alman siyah alaca buzada yapm olduklar almada,
ToyoCerin (Bacillus toyoi, 100 mg/kg st ikame yemi, 1x109 cfu/kg materyal)in
yemden yararlanma, canl arlk art, hayvan sal ve kan parametreleri zerine
etkisini aratrmlardr. ToyoCerinin yemden yararlanmada nemli bir etkisi
olmazken, canl arlk artnda %10luk bir art olumutur. shal grlme
sklndaki azalma nemli bulunmamtr. Kan parametreleri bakmndan ise az bir etki
grmlerdir.

Goncalves et al. (2000) 19 adet holstein erkek ve dii buzay kullandklar bir
almada probiyotiin ishal indeksi, lm oran ve buza performans zerine etkisinin
deerlendirilmesini amalamlardr. Buzalar ansa bal olarak 3 gruba ayrm ve
buzalarn arlk ve vcut llerini doumdan hemen sonra, 30 ve 60. gnlerde
almlardr. A grubu st + eriyebilir probiyotik tozu, B grubu st + eriyebilir probiyotik
tozu + probiyotik macun (oral yolla) ve C grubuna ise sadece st verilmilerdir. 20.
gnden itibaren kuru ayr otu ve konsantre yem ad-libitum olarak verilmitir. Gruplar
arasnda ortalama gnlk arlk art ve cidago ykseklii arasnda fark grlmemitir
A (0.56 kg/gn ve 0,055 cm/gn), B (0.41 kg/gn ve 0.075 cm/gn) ve C (0.51 kg/gn
ve 0.043 cm/gn).

Alves et al. (2000) 14 Holstein-Friesian x zebu melezi buzalarda Lactobacillus


acidophilus, Streptococcus faecium ve Saccharomyces cerevisiae karm probiyotik
kltrnn buza performans ve et kalitesine etkisini deerlendirmilerdir. Buzalar
probiyotikli ve probiyotiksiz olmak zere ansa bal olarak iki gruba ayrlmlardr.
Buzalar doumdan kasaplk aa (160190 kg aras canl arla kadar) gelinceye
kadar her 15 gnde bir tartlmtr. Gnlk canl arlk art, kuru madde tketimi,

19

yemden yararlanma, dk skoru ve longissimus dorsi kasnda duyusal analiz sonular


deerlendirilmitir. Probiyotiksiz ve probiyotikli gruplarda ortalama gnlk canl arlk
art, yemden yararlanma, arlk ve yzde art srasyla, 892 g - 945 g, 1,41 -1,30,
90,9 kg - 98,8 kg ve %57,1 - %58,3 olmutur (P<0,05).

Avila et al. (2000) 99 gebe inekte yapm olduklar bir almada 8 grup
oluturmulardr. 1. Grup (n=29) kontrol, 2. Grup (n=10) anneler alanm buzalara
probiyotik uygulanmam, 3, 4. ve 5. gruplar (her birinde n=10) anneleri alanm
buzalara srasyla 5, 15 ve 30 gn sre ile probiyotik verilmi, 6,7. ve 8. gruplar (her
birinde n=10) anneler alanmam buzalar srasyla 5, 15 ve 30 gn sre ile
probiyotik uygulamas yaplmtr. A yaplan gruplara Escherichia coli A14 ve K99
ieren 2 doz a deri altna zerk edilmitir. Buzalara Ruminobacter amylophilum,
Ruminobacter

succinogenes,

Succinivibrio

dextrinosolvens,

Bacillus

cereus,

Lactobacillus acidophilus ve Streptococcus faecium ieren probiotik karm stlerine


katlarak verilmitir. Tm hayvanlar kliniksel, bakteriyolojik, anti-K99 ve anti-A14
antikor seviyeleri kolostrum ve kan serumundan gzlenmitir. Buzalar doumda ve 30
gnlk yata tartlm ortalama arlklar tespit edilmitir. Sonu olarak ishalin
kontrolnde ve arlk artnn iyiletirilmesinde en etkili uygulamann 15 ve 30.
gnlerde probiyotik verilmesinin ve alama yaplmasnn olduu bildirilmitir.

Lohnert et al. (2001) Probiyotik olarak kullanlan Biosafn (Saccharomyces cerevisiae,


1,6 g/kg T=8x109 cfu/g) buzalarda yem tketimi, canl arlk art, hayvan sal ve
kan parametreleri zerine etkisini aratrmlardr. Biosafn yem tketimine herhangi
bir etkisinin olmadn, gnlk canl arlk artnn kontrol grubuna gre %4 daha iyi
gelitiini bildirmilerdir (P>0,05). Diyarenin sresi ve grlme skl bakmndan
kontrol grubu ile karlatrldnda nemli bir d gzlenmemitir. Alnan kan
parametreleri bakmndan maya hcrelerinin eritrosit, lkosit ve trombositleri
etkilemedii grlmtr.

Prahalada et al. (2001) 1012 aylk 5erli 3 gruba ayrlan 15 erkek melez (Bos taurus x
Bos indicus) buzalarla yaptklar almada, 1. gruba Saccharomyces cerevisiae, 2.

20

gruba Lactobacillus acidophilus ve 3. grup ise kontrol grubu olarak yemleme program
dzenlemilerdir. Kontrol grubuyla probiyotik katlan gruplar karlatrldnda
probiyotikli gruplarn ortalama gnlk canl arlk art ve yemden yararlanma
etkinlii nemli bulunmutur (P<0,05).

Grgl vd.( 2001)

ticari olarak piyasada bulunan ve Lactobacillus spp. arlkl

kltrden oluan bir probiotik karmnn stten kesim ncesinde buza sal ve
performas zerine etkilerini aratrmlardr. Denemede, kontrol ve probiotik gruplar
olmak zere deneme ba canl arlklar (35 kg) benzer 2 muamele grubu
oluturulmutur. Denemeye alnan btn buzalar 60 gnlk stten kesim dneminde
toplam 228 L st verilmi, probiotik grubundaki buzalar, sabah st ile 2 g/gn
dzeyinde probiotik almlardr. Deneme sonunda elde edilen bulgulara gre gruplar
arasnda canl arlk kazanc, stten kesim arl kaba ve kesif yem tketimi, toplam
yem tketimi ve yemden yararlanma bakmndan nemli farkllklar gzlenmemitir
(P>0,05). Ancak deneme sresince kontrol grubunda 3 buza ishal ve ime vakalar
nedeniyle lrken, probiotik grubunda benzer nedenlerle sadece 1 adet lm olay
gerekletiini, ayrca deneme boyunca ishal ve ime vakalarnn says, salk koruma
ve tedavi giderleri bakmndan da probiotik grubunun daha olumlu sonular verdiini
bildirmilerdir. Aratrclar, stten kesim ncesinde probiyotik kullanmnn buza
saln iyiletirebileceini, buza lmlerini ve salk giderlerini azaltabileceini
belirtmilerdir.

Poonam and Agrawal (2001) 18 adet Sahiwal x Jersey melezi buzay 3 eit gruba (T1,
T2 ve T3) ayrmtr. T2 ve T3 gruplarna, srasyla antibiyotik (Kanamycin)
20ppm/ba/gn ve probiyotik (Biovet YC) 5 g/ba/gn oranlarnda yemlere eklenmitir.
T1, T2 ve T3 n ortalama gnlk canl arlk artlar srasyla 350,6521.72 g,
398,5511,81 g ve 363,3618,42 g, yemden yararlanma oran srasyla 9,070,25,
8,450,16 ve 8,910,35 bulunmutur. Kuru madde (DM) ve ham protein (CP)
sindirilebilirlik katsays T2 ve T3, T1 grubundan daha yksek olmutur. NDF ve ADF
sindirilebilirlii T2 de daha dk bulunmutur. Sonu olarak Kanamycin ve Biovet

21

YCnin canl arlk artn tevik ettii ve yemden yararlanmay iyiletirdii


bildirilmitir.

Daenicke and Flachowsky (2001) tarafndan Alman Holstein buzalarla yaplan bir
almada ToyoCerinin byme performans zerine etkisi aratrlmtr. Canl hcre
kltr st ikame yemine 1,0x109 CFU ve konsantre yeme 0,5x109 CFU katlmtr.
Sv yemle besleme periyodu sresince (142 gn) konsantre yem ve kaba yem alm
daha yksek bulunmutur (P<0,05). Gnlk canl arlk artnn kontrol grubuna gre
%7,6 daha fazla olduunu bildirmilerdir.

Pinotti et al. (2001) stten kesim ncesinde farkl probiyotik karmlarn buzalar
zerine etkisini belirlemek amacyla yapm olduklar almada; 40 buzay ansa
bal olarak kontrol grup, solsyon grup (probiyotik kltr eriyik halinde), tablet grup
(probiyotik kltr tablet halinde) ve jel grup (probiyotik kltr jel halinde) olmak zere
4 gruba ayrmlardr. Buzalarn 3 gn boyunca yeterince kolustrum almalar
salandktan sonra denemeye balanm ve buzalar 56 gnde stten kesilmilerdir.
Tablet ve jel gruplarnda kontrol grubuna gre canl arlk, gnlk canl arlk art,
dk skoru ve ishal iddetinin iyiletii belirtilmitir. Tablet formulasyonunun jel ve
solsyon formlarndan daha kullanl olduunu test etmilerdir.

Meyer et al. (2001) holstein buzalarda Lactobacillus acidophilus, Enterococcus


faecium ve Saccharomyces cerevisiae probiyotiklerinin st veya st ikame yemine
ilavesinin etkisini aratrmlardr. 79 yeni domu buza ansa bal 3 gruba
ayrlmtr (st, 3. gnde st ikame yemine ve 15. gnde st ikame yemine balama).
Ayrca iki faktr (probiyotikli ve probiyotiksiz) ele alnmtr. Buzalar stten
kesimden sonra 15 gn daha denemede kalmlardr. Stten kesim ncesi gnlk arlk
art (probiyotikli=0,22 kg/gn, probiotiksiz=0,16 kg/gn), yemden yararlanma
(probiyotikli=2,62 probiyotiksiz=3,85) ve stten kesim sonras yemden yararlanma
(probiyotikli=1,66, probiyotiksiz=2,03) 3. gnde st ikame yemine balatlan
buzalarda daha iyi olduu gzlenmitir. St ikame yemi verilen buzalarda yem
tketimi yksek (st ikame yemi=0,22 kg/gn, tamamen st=0,19 kg/gn), kuru madde

22

alm dk (0,61 kg/gn, 0,67 kg/gn) ve stten kesim arl en dk (49 kg, 59 kg)
olmutur. 3. gnde st ikame yemine balatlan buzalar ile 15. gnde balatlanlar
karlatrldnda; yem tketiminin daha yksek (3. gn=0,25 kg/gn, 15 gn=0,20
kg/gn), stten kesim arlklarnn daha dk (3. gn=47,3 kg, 15 gn=51,0 kg)
olduunu ve probiyotik ilavesinin stten kesim yana ve lm oranna etkisi olmadn
bildirmilerdir.

Agarwal et al. (2002) tarafndan yaplan eitli mikrobial kltrlerin etkisini


aratrdklar almada buzalar 4 gruba ayrlmtr. Buzalar 8 haftada stten
kesilmi ve dzenli olarak balangta on gnde bir daha sonra yirmi gnde bir vcut
arlklar alnmtr. Grup 1 kontrol, grup 2 lactic acid bacteri (108 cfu ml-1), grup 3
Saccharomyces cerevisiae NCDC-49 (106 cfu ml-1) ve grup 4 Lactobacillus
acidophilus-15 (108 cfu ml-1) olarak tasarlanmtr. shal vakalarnn olu skl ve
sresi probiotikli gruplarda daha dk bulunmutur. Probiyotikli gruplar arasnda ishali
durdurma kabiliyeti srasyla grup 3, grup 4 ve grup 2 daha iyi olmutur. Probiyotiklerin
rumen svsnda ve dkda lactic acid bakteri, yeast (maya) ve coliform bakteri saysna
etkisi olmamtr. Deneme gruplarnda probiyotik uygulamasnn rumen svsndaki
karboksimetilselloz, ksilan, beta-glukozit, alfa-glukozit, alfa-amilaz, proteaz, reaz ve
pHya etkisi olmamtr.

Jukna et al. (2003) buzalarn byme zellikleri zerine probiyotiin etkisini


aratrdklar bir almada deneme grubuna verilecek 1 ton konsantre yeme 2 kg
probiyotik preparat kartrmlardr. Aratrclar probiyotik verilen grubun ortalama
arlk artnn %9,2 daha iyi olduunu bildirmilerdir. Probiyotik preparatn ve
allan dozlarn buzalarn fizyolojik durumlarna olumsuz bir etkisinin olmadn
belirtmilerdir. Ayrca aratrclar probiyotik mayann buzalarn baklk sistemini
gelitirdiini bildirmilerdir.

Jukna et al. (2003) tarafndan yaplan dier bir almada Litvanya siyah-beyaz
buzalarda byme performansna probiyotik karmlarnn etkisi aratrlmtr. Bu
almada farkl karm (Yeasture, Mcrobond ve Lacture) kullanlmtr. Deneme

23

grubundaki konsantre yemler 1 ton yeme 2 kg Probiyotik kartrlarak hazrlanmtr.


Yeasture, Mcrobond ve Lacture verilen buzalardaki ortalama arlk artlarn
kontrol grubuna gre srasyla %8,9, %3,3 ve %6 daha fazla bulmulardr. Alnan besin
maddelerinin sindirilebilirlii Yeasture, Mcrobond ve Lacture gruplarnda srasyla;
kuru madde %0,95, %0,8, %1,45, organik madde %0,85, %0,62, %2,03, ya %0,55,
%1,23, %2.57, protein %1.86, %0,92, %1,02 ve ipliksi ba doku %2,0, %0,8, %1,3
oranlarnda iyiletiini bildirmilerdir. Bu probiyotik karmlarn buzalarn fizyolojik
durumlarnda olumsuz bir etkisi olmamtr. Alnan kan parametrelerinde iyi bir
fizyolojik durum ve baklk sisteminin gelitii gzlenmitir. Kesim kontrolleri ve et
kalitesi sonular Yeasture ve Mcrobond probiyotiklerinin karkas randman ve sululuk
katsaysna nemli bir etkisinin olmad aka bildirilmitir. Nem orannda azalma
eilimi (srasyla %1,08 ve %2,16) ve daha yksek ya oran (srasyla %0,52 ve
%1,22) gzlenmitir. Etin duyusal zelliklerinin iyiletiini belirtmilerdir.

Jukna et al. (2004) buza byme performansna probiyotik Lactoamylovorinumun


etkisini aratrdklar almada, her birinde 6 hayvan bulunan 3 grup oluturulmu ve
deneme 180 gn srdrlmtr. lk 30 gnlk periyotta grup 1e 1 ml, grup 2ye 2 ml
sv

olarak

Lactoamylovorinum

verilmitir.

Daha

sonraki

dnemde

ise

Lactoamylovorinum konsantre yemlere vcut arlklarnn her bir kilogramna srasyla


1 ve 2 g (1g/kg ve 2g/kg) katlarak verilmitir. Her iki deneme grubu kontrol grubuna
gre %8,1 daha fazla arlk art salam (P>0,05) ve yemden yararlanma daha iyi
olmutur. Kontrol grubuna gre deneme gruplarnda kuru maddenin sindirilebilirlii
%0,69 ve %0,85, organik madde %0,36 ve %0,54, protein %1,54 ve %1,61 ve ipliksi
ba doku %0,75 ve %0,65 oranlarnda daha iyi olmutur. Lactoamylovorinumun
buzalarn fizyolojik kondisyonlarnda olumsuz bir etkisi olmamtr. Deneme gruplar
1 ve 2nin srasyla karkas randman %1,3 ve %1,4 ve karkas yumuak et verimi %1,7
ve %1,5 kontrol grubuna gre daha iyi olmutur.

Ik vd. (2004) probiyotiklerin buzalarda canl arlk, canl arlk art, yem
tketimi, yemden yararlanma oran ve sala etkileri belirlenmeye almlardr.
Aratrmada 19 adet Holstein buzas, ya, cinsiyet ve canl arlklar bakmndan

24

benzer iki gruba ayrldktan sonra, ilk 2 hafta 20 g/gn, sonraki 22 hafta boyunca 40
g/gn dzeyinde probiyotik, ilk ay itikleri ste, daha sonraki ay sularna katlmak
suretiyle verilmitir. 2. haftadan itibaren iki gruba ayn kesif yem ve iyi kalite kuru
yonca otu serbest olarak sunulmutur. Probiyotik olarak Saccharomyces cerevisiae
mayas,

Lactobacillus

acidophilus,

Bifidobacterium

bifidum,

Streptecoccus

thermophilus bakterileri ve Aspergilius niger mantar ieren ticari bir preparat


kullanlmtr. almada deneme sonu ortalama canl arlk, deneme boyunca hayvan
bana ortalama gnlk canl arlk art, ortalama gnlk kesif ve (kesif + kaba) yem
tketimleri ile "(kesif + kaba) yem/canl arlk art" eklindeki ortalama yemden
yararlanma oranlar, probiyotiksiz ve probiyotikli gruplar iin, srasyla, 145,802,28 ve
152,003,97 kg, 631,614,7 ve 681,615,5 g, 1,7270,05 ve 1,7050,06 kg,
2,4030,067 ve 2,3090,071 kg, 3,800,07 ve 3,380,08 olarak tesbit edilmitir.
Bunlardan sadece canl arlk art (P<0,05) ve yemden yararlanma oranlar (P< 0,01)
bakmndan gruplar arasndaki farkllklar nemli bulunmutur. Kontrol gurubunda 4
ishal

vakas

grlmesine

karn,

probiyotikli

grupta

herhangi

bir

sorunla

karlalmad bildirilmitir.

Lima et al. (2006) Holstein x Guzera melezi buzalarda stten kesime kadar probiyotik
ilaveli st ikame yemiyle beslemenin ve yaz aylar boyunca iklim artlarnn etkisini
aratrmlardr. Buzalar 6 haftada stten kesilmi deneme 60 gn devam etmitir.
Probiyotik kullanmnn kurak sezonda buzalarn performans ve sal zerine etkisi
olmamtr. Bununda muhtemelen yamurlu sezonun aksine hayvanlarn bulac
etmenlerin etkisine ok az maruz kalmasndan kaynakland belirtilmitir.

Ramaswami et al. (2005) Bos indicus x Bos taurus melezi 24 buzayla laktik asit
reten bakterilerin beslemeye etkisini aratrdklar bir almada iki gruba ayrlan
buzalar 8. haftada stten kesilmilerdir. Toplam deneme sresi 31 hafta
srdrlmtr. Grup 2nin diyetlerine 500 ml Lactobacillus acidophilus-15 kltr
katlmtr. Lactobacillus kltr verilen buzalarda canl arlk artnn yaklak
olarak %10 artt ve yem/kazan orannn ise yaklak olarak %5 azald bildirilmitir.
Aratrclar rasyona Lactobacillus kltrnn ilavesinin hayvanlarn byme

25

performans zerine avantaj salad ve kltrle buzalarn hububattan yoksun


rasyonlarla bytlebileceini ifade etmilerdir.

Oberauskas et al. (2006) tarafndan yaplan almada 8'erli 2 gruba ayrlan 16 yeni
domu buza kullanlm ve maya kltrnn (Yeasture) byme, barsak mikro
flora kompozisyona ve kan parametreleri zerine etkisini aratrmlardr. Buzalar
doumdan sonra ferdi blmelere alnarak deneme grubuna gnlk 5 g/ba maya kltr
stlerine katlarak buzalar 10 gn boyunca gzlemilerdir. Kontrol grubuyla
karlatrldnda deneme grubunun ortalama gnlk canl arlk art (43 g, %8,9)
nemli bulunmutur (P<0,05). Her iki gruptan alnan kan parametreleri arasnda da
nemli bir farklln olmad belirtilmitir.

26

3. MATERYAL ve YNTEM

3.1. Materyal

3.1.1. Aratrmada kullanlan hayvan materyali

Aratrmann hayvan materyalini Atatrk niversitesi Ziraat Fakltesi Aratrma ve


Uygulama iftlii'nde yetitirilen, saf Esmer buzalar tekil etmitir. Aratrmada 10
erkek, 10 dii olmak zere 20 adet buza kullanlmtr.

3.1.2. Aratrmada kullanlan yem materyali

3.1.2.a. Probiyotik kltr ve enzim kombinasyonu

Aratrmada Probiyotik - Enzim kombinasyonu olarak ticari bir firmadan temin edilen
DI-A-ZYME 256 kullanlmtr. Aratrmada kullanlan Probiotik-Enzim kombinasyonu
izelge 3.1de verilmitir.

izelge 3.1. Aratrmada kullanlan Probiyotik- Enzim kombinasyonu


PROBYOTKLER

MULTENZIMLER

Lactobacillus Acidophilus

Amilaz

Lactobacillus Casei

Protease

Lactobacillus Plantarum

Cellulase

Bacillus Licheniformis

Lipase

Enterococcus Faecium

Pectinase

Bacillus Subtilus
Arpergillus Oryzae

27

3.1.2.b. St ve kuru ayr otu

Buzalara iirilen st A.. Ziraat Fakltesi Aratrma ve Uygulama iftliinde


yetitirilen hayvanlardan elde edilmitir. Usulne uygun ekilde makine ile salan st,
toplama tankndan temiz bir tlbent ile szlerek alnmtr. Kullanlan st tam yal
olup fiziksel muayenede herhangi bir kusur grlmemitir.

Aratrmada kullanlan kuru ayr otu Aratrma ve Uygulama iftliinden temin


edilmitir. Buzalara verilen otlar arasnda yabanc madde bulunmamasna zen
gsterilmitir.

3.1.2.c. Kesif yem

Aratrmada kullanlan kesif yem, ticari bir firmadan satn alnmtr. Aratrmada iki tip
kesif yem kullanlmtr. 7. gnden 4 aylk yaa kadar en az %18 ham proteinli buza
balatma yemi, 46 aylk devrede en az %17 ham proteinli buza bytme yemi
kullanlmtr.
Aratrmada kullanlan yemlerin besin maddelerinin oranlar izelge 3.2de verilmitir.

izelge 3.2. Aratrmada Kullanlan Yemlerin Besin Maddelerinin Oranlar.

Besin Maddeleri

Buza
Balatma
Yemi (%)

St
(%)

Buza
Bytme
Yemi (%)

Kuru ayr
Otu (%)

Kuru Madde

11,47

88

88

87,88

Ham Protein

3,81

18

17

7,10

4,1

4,87

4,46

3,82

0,763

10

8,42

12

12

28,4

2,797

Ham Ya
Ham Kl
Ham Selloz
Laktoz

28

3.1.3. Aratrmada kullanlan aletler

3.1.3.a. l ve tart aletleri

Buzalarn genilik, uzunluk ve ykseklik llerinin alnmasnda l bastonu,


evre llerinin alnmasnda l eridi kullanlmtr. l bastonu santimetre, l
eridi milimetre taksimatldr.

Buzalarn doumda, stten kesimde, 4 ve 6 aylk yata haftalk ve 14'er gnlk


periyotlarda vcut arlklarnn saptanmasnda 0 , 1 kg kadar hassas olan baskl
kullanlmtr.

3.1.3.b. Yemleme aletleri

Aratrmada buzalara verilen stn stlmas iin tp ve 25 l i t r e l i k alminyum


kova kullanlmtr. Stn kompozisyonunda meydana gelecek kayplar en dk
dzeyde tutabilmek iin stma dk sda yaplmaya allmtr.

St, her buzaya ayr ayr 2 litrelik plastik biberonlarla iirilmitir.

Temiz su, be litrelik plastik kovalar iinde, ferdi blmelerde bulunan buzalarn
nnde devaml bulundurularak istedikleri kadar imeleri salanmtr.

St buzalara iirildikten sonra biberonlar toplanp deterjanl scak su ile


temizlendikten sonra bol su ile alkalanm ve temiz bir yerde muhafaza edilmitir.
Ayn ekilde kirlenen su kovalar sk sk temizlenerek tekrar buzalarn nne
konulmutur.

Kuru ayr otu ve kesif yemler stten kesime kadar ferdi blmelerde tahta yemliklerde,
stten kesim sonras bal durakl blmelerinde beton yemliklerde verilmitir.

29

3.2. Yntem

3.2.1. Buzalarn gruplandrlmas ve yemlenmesi

Buzalar doum arlklar ve cinsiyetleri gz nnde tutularak iki gruba ayrlm ve


muamele gruplarna eit olarak datlmaya allmtr.

Verilecek st miktar tm buzalara doum arlklar gzetilmeksizin eit miktarda


gnlk toplam 4 lt st verilmitir.

Buzalara iirilen stn yars sabah, dier yars da akam olmak zere iki nde
verilmitir. Btn gruplar 8. haftada (56 gn) stten kesilmitir.

Buzalar doumu takip eden 3 gnlk srede anas ile kalarak az stn istedikleri
kadar almalar salanmtr. Drdnc gn anasndan ayrlarak biberondan st imesi
retilmitir. St alminyum kovada 38C ye kadar stlarak iirilmitir. Stn stma
ilemi dk sda yaplmtr. Her buzann iecei st miktar ayr ayr 2 ltlik plastik
biberonlar ile buzalara iirilmitir. Yemlemeden sonra kullanlan malzemeler uygun
ekilde temizlenmitir.

Probiotik-Enzim kombinasyonu buzalara stten kesime kadar stlerine katlarak,


stten kesim sonras yemlerine katlarak verilmitir.

Probiotik-Enzim kombinasyonu stten kesime kadar 5 g/ba, stten kesim4. aylk yaa
kadar 10 g/ba ve 46 aylk devrede 20 g/ba verilmitir.

Aratrma sresince buzalara iki tip kesif yem verilmitir. 7. gnden 4 aylk yaa
kadar en az %18 ham proteinli buza balatma yemi, 46 aylk devrede en az %17 ham
proteinli buza bytme yemi kullanlmtr. Kesif yem tedricen artrlarak buza bana
gnlk 2 kg ile snrlandrlmtr ( Tzemen ve Yanar 2004).

30

Buzalarn nlerine 7. gnden itibaren ok az miktarlarda kaliteli kuru ayr otu ve


buza balatma yemi konulmutur. Kuru ayr otu buzalara adlibitum olarak
sunulmutur.

Buzalar stten kesime kadar ferdi blmelerde, 6 aylk yaa kadar bal durakl
blmelerinde yemlenmilerdir. Kuru ayr otu ve kesif yem buzalara tartlarak verilmi
ve her sabah blmelerinde tketilmeyen kaba ve kesif yemler ayr ayr alnarak
tartlmtr. Deneme gruplarndaki buzalarn tkettikleri kaba ve kesif yem miktarlar bu
ekilde hesaplanmtr.

3.2.2. Buzalarn tartlmas ve vcut llerinin alnmas

Denemeye alnan buzalarda doum arlklar 0,1 kg kadar hassas olan basklde
tartlarak saptanmtr. Buzalar stten kesime kadar haftada bir, stten kesimden sonra
6 aylk yaa kadar 14 gnde bir tartlarak vcut arlklar saptanmtr.

Buzalarn vcut lleri doumdan sonraki 4.gnde alnmtr. Daha sonraki vcut
lleri ise stten kesimde, 4 aylk ve 6 aylk yata alnmtr. Dz bir zemin zerinde ve
normal pozisyonda durdurulan buzalardan, vcut uzunluu, cidago ykseklii ve
gs derinlii l bastonu ile gs evresi ve incik evresi ise l eridi ile Aydn
(1990)n belirttii ekilde alnmtr. Buzalardan alnan vcut lleri ve yerleri ekil
3.l'de gsterilmitir.

31

b
c

a: Cidago Ykseklii

c: Gs Derinlii

b: Vcut Uzunluu

d: Gs evresi

e: ncik evresi

ekil 3.1. Buzalardan alnan vcut lleri ve yerleri


2.2.3. statistik deerlendirmeler

Aratrmada incelenen zellikler ile ilgili olarak elde edilen veriler SPSS programnda
Genel Linear Modelde Enkk Kareler Metodu kullanlarak analiz edilmitir.

Yaplan analizlerde kullanlan matematik model,


Y

ijk = + ai + cj + (ac)ij +eijk

eklinde olup burada;

= Beklenen ortalama (Populasyon ortalamas)


ai = Yemleme gruplar ( i= 1,2 )
cj = Cinsiyet ( j = 1,2 )
(ac)ij = Grup*cinsiyet interaksiyonu
eiik = ansa bal hata terimini ifade etmektedir.

32

4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA

4.1. Canl Arlklar

4.1.1. Doum arlklar

Doum arl doum sonras byme dneminde buzann yaama gcne byk
lde etkilidir. Annenin retim gcn de ifade eden doum arl hayvanlar arasnda
byk farkllklar gsterir. Doum arlnn bilinmesi ile doumdan stten kesime kadar
arlk artlarnn daha doru olarak tespiti salanr.

Doum arl

rklara gre

deimekle beraber cinsiyet, ana ya, doum tipi, bakm ve besleme gibi faktrler
tarafndan da etkilenmektedir.

Aratrmada tespit edilen ortalama doum arlklar izelge 4.1'de, varyans analizleri de
izelge 4.2de sunulmutur.

Tm gruplar iin en kk kareler metoduna gre hesaplanan genel doum arl


ortalamas 39,207,23 kg olarak tespit edilmitir.

Aratrmada oluturulan kontrol ve probiyotik + enzim yemleme gruplarnda doum


arl ortalamalar srasyla 38,506,80 ve 39,907,95 kg olarak tespit edilmitir.

Cinsiyet gruplarnn ortalama doum arlklar erkek buzalarda 41,906,40 kg,


diilerde ise 36,507,30 kg olmutur.

Yaplan varyans analizinde doum arl bakmndan yemleme gruplar arasnda


farkllk nemsiz (P>0,05), cinsiyet gruplarnda ise fark nemli (P<0,05) bulunmutur.
Yine ana yann doum arl zerine olan etkisi nemli bulunmutur (P<0,05).

33

Esmer buzalarda gruplarn ortalamalar dikkate alndnda ortalama doum arlklarn


Tzemen (1983), 33,65 kg, Aydn (1990), 35,92 kg, Uur (1996), 34,30 kg Yanar vd.
(1994), 37,70 kg, Yanar vd. (1994), 36,40 kg, Turgut (1996), 37,96 kg, Yksel (1996),
35,66 kg, Yanar vd. (1997), 35,60 kg, Bayram (1998), 38,60 kg, Gler (2000), 38,30 kg,
olarak bildirmektedirler. Elde edilen deerler Bayram (1998) ve Gler (2000)in
bulgularyla paralellik arzetmektedir.

Probiyotiklerle yaplan almalarda Holstein buzalarda doum arlklar Abe et al.


(1995), 47,5 kg, Jenny at al. (1991), 42,7 kg, Morril at al. (1995), 41,8 kg, Hamza et al.
(1996), 46,25 kg, Hggnbothamz et al. (1993), 41,00 kg, Ik vd. (2004), 36,80 kg,
Grgl vd. ( 2003) 35,44 kg olarak bildirmilerdir. Bulunan deerler baz aratrclarn
bulgularndan daha dk bulunmutur. Bu durum rklarn farkl olmasndan
kaynaklanm olabilir.

34

35

4.1.2. Stten kesim arlklar

Stten kesim, eitli alardan tad nem nedeniyle ok kritik bir dnemdir. Doum
sonras stle besleme programlar baaryla tamamlanmsa buzalarda lm riski
azalrken sr yenilenmesinde kullanlacak olan gen hayvanlarn istenilen performansa
sahip olabilmeleri salanm olur.

Aratrmada yemleme ve cinsiyet gruplarnda elde edilen ortalama stten kesim


arlklar izelge 4.1'de, varyans analizleri izelge 4.2de verilmitir.

Her iki grupta da elde edilen ortalama stten kesim arl 69,909,83 kg dr. Kontrol ve
probiyotik + enzim yemleme gruplarna gre stten kesim arlklar srasyla ortalama
67,808,05 ve 72,0011,38 kg olarak tespit edilmitir (izelge 4.2).

Cinsiyet gruplarna gre stten kesim arl erkeklerde ortalama 74,0010,66 kg,
diilerde ise 65,807,28 kg olarak tespit edilmitir.

Stten kesim arlklar ile ilgili olarak yaplan varyans analizinde gerek yemleme
gruplar gerekse cinsiyetler arasnda bulunan farkllklar istatistiki olarak nemsiz
kmtr (P>0,05). Doum arlnn stten kesim arlna olan etkisi ise nemli
bulunmutur (P<0,01) . Analizlerde stten kesim arl nemsiz kmasna ramen
gruplar arasnda probiyotik + enzim grubu, kontrol grubuna gre rakamsal olarak %6,2
daha fazla arlk art salamtr.

Esmer buzalarda gruplarn ortalamalar alndnda ortalama stten kesim arlklarn


Tzemen (1983), 51,88 kg, Aydn (1990), 43,98 kg, Uur (1996), 44,60 kg Yanar vd.
(1994), 49,60 kg, Yanar vd. (1994), 54,50 kg, Turgut (1996), 45,31 kg, Yksel (1996),
63,53 kg, Yanar vd. (1997), 44,40 kg, Bayram (1998), 57,70 kg, Gler (2000), 47,18 kg,
olarak bildirmektedirler. Aratrmada stten kesim arlklar ile ilgili deerler
aratrclarn bulgularndan ok yksek olmutur. Bunun nedeninin bu denemede
buzalarn daha fazla ve daha uzun sre st ile beslenmesinden kaynaklanm olabilir.

36

Probiyotiklerle yaplan almalarda Holstein buzalarda stten kesim arl Abe et al.
(1995), kontrol grubunda 71,20 kg, probiyotik grubunda 78,55 kg, Ik vd. (2004), kontrol
grubunda 91,20kg, probiyotik grubunda grupta 90,9 kg, Grgl vd. ( 2003) kontrol
grubunda 54,56 kg, probiyotik grubunda 56,33 kg olarak bildirmilerdir. Bu
aratrmadaki deerler aratrclarn bulgularndan daha dk olmutur. Bu durum bu
aratrmalardaki buzalarn doum arlklarnn daha yksek olmasndan ve stten
kesim srelerinin farkl olmasndan kaynaklanm olabilir.

4.1.3. Drt aylk canl arlklar

Btn hayvan tr ve rklarnda vcudun i dzenine bal olarak parabolik bir ekilde
oluan byme ve gelime olay, yetitiricilikte zellikle ilk verimin alnaca a
gstermesi ynnden byk nem tamaktadr.

Bu nedenle hayvan yetitiriciliinde

doum sonras byme ve gelime erisinin bilinmesi arttr.

Bu ise,

hayvanlarn

periyodik tartmlar ile mmkn olabilmektedir (Aydn 1990).

Deneme gruplarnn 4 aylk canl arlk ortalamalar izelge 4.3de, varyans analizleri
izelge 4.4de sunulmutur.

Tm gruplarn genel ortalamas 106,5011,91 kg olarak bulunmutur.

Yemleme gruplarnda drt aylk canl arlklarn ortalamalar kontrol grubunda


1 0 5 , 2 0 1 0 , 3 6 kg ve probiyotik + enzim grubunda 107, 8 0 1 3 , 7 3 kg bulunmutur.

Drt aylk canl arlklar, erkeklerde 112, 2 0 1 2 , 2 9 kg, diilerde ise 100,808,74
kg bulunmutur.

4 aylk canl arlklar ile ilgili olarak yaplan varyans analizinde gerek yemleme
gerekse cinsiyet gruplar arasnda bulunan farkllklar istatistiki olarak nemsiz

37

kmtr (P>0,05). Stten kesim arlnn 4 aylk arlklara olan etkisi ise nemli
bulunmutur (P<0,01).

Esmer buzalarda gruplarn ortalamalar alndnda ortalama 4 aylk arlklarn


Tzemen (1983), 70,04 kg, Aydn (1990), 97,73 kg, Uur (1996), 82,10 kg Yanar vd.
(1994), 93,20 kg, Yanar vd. (1994), 81,90 kg, Turgut (1996), 94,12 kg, Yksel (1996),
102,76 kg, Yanar vd.(1997), 90,50 kg, Bayram (1998), 103,6 kg, Gler (2000), 92,08 kg,
olarak bildirmektedirler. Bu aratrmadaki deerler aratrclarn bulgularndan biraz
daha yksek olmutur. Bu durum bu denemede probiotik + enzim kombinasyonun
katks ve stten kesim sresinin daha uzun olmas ile aklanabilir.

Ik vd. (2004) Holstein buzalarda probiyotiklerle yapt almada 4 aylk arlklar


kontrol grubunda 108,40 kg, probiyotik grubunda 112,05 kg, olarak bildirmitir. Bu
almadaki deerler bildirilen bu deerlerden dk olmutur. Bunun sebebi
aratrclarn yapm olduu almada stten kesim sresinin daha uzun olmas ile
aklanabilir.

4.1.4. Alt aylk canl arlklar

Tm gruplarn alt aylk canl arlk ortalamalar izelge 4.3de, varyans analizleri
izelge 4.4de sunulmutur.

Aratrmada tm gruplar iin elde edilen genel ortalama 143,0512,87 kg dr.

Yemleme

gruplarnda

aylk

canl

arlk

ortalamalar

kontrol

grubunda

1 3 9 , 6 0 1 2 , 8 4 kg ve probiyotik + enzim grubunda 146, 5 0 1 2 , 5 8 kg olarak


bulunmutur. Aratrmada tespit edilen varyans analiz sonularnda hem yemleme
gruplarnda hemde cinsiyet gruplar arasndaki farkllklar istatistiki olarak nemli
bulunmamtr. Stten kesim arlnn 6 aylk arlklara olan etkisi nemli
bulunmutur (P<0,01). Grupl a r v e cinsiyetler arasndaki interaksiyon ise nemsiz
kmtr.

38

Yaplan analizlerde gruplar arasnda 6 aylk arlklar nemsiz kmasna ramen


gruplar arasnda probiyotik + enzim grubu, kontrol grubuna gre rakamsal olarak %5
daha fazla arlk art salanmtr.

Esmer buzalarda gruplarn ortalamalar alndnda ortalama 6 aylk arlklarn


Tzemen (1983), 94,72 kg, Aydn (1990), 123,22 kg, Uur (1996), 129,30 kg Yanar vd.
(1994), 131,00 kg, Yanar vd. (1994), 112,80 kg, Turgut (1996), 133,65 kg, Yksel (1996),
139,03 kg, Yanar vd. (1997), 117,60 kg, Bayram (1998), 150,30 kg, Gler (2000), 131,39
kg, olarak bildirmektedirler.

Aratrmada elde edilen deerler Tzemen (1983), Aydn (1990), Uur (1996), Yanar
vd.(1994), Yanar vd.(1994), Turgut (1996), Yksel (1996), Yanar vd. (1997), Gler
(2000)in bulgularndan yksek Bayram (1998)n deerlerinden biraz dktr.

Ik vd. (2004) Holstein buzalarda probiyotiklerle yapt almada 6 aylk arlklar


kontrol grubunda 145,80 kg, probiyotik grubunda 152,00 kg, olarak bildirmitir. Bulunan
deerler aratrcnn bulgularyla paralel durumdadr.

39

).

40

4.2. Yemleme Devresindeki Arlk Artlar

4.2.1. Stten kesim ncesi gnlk arlk artlar

Stten kesim ncesi gnlk arlk artlar izelge 4.1de, varyans analizlari izelge
4.2de sunulmutur.

Tm gruplar iin tespit edilen stten kesim ncesi gnlk arlk art ortalama
0,5460,08 kg'dr.

Kontrol ve probiyotik + enzim yemleme gruplarnda stten kesim ncesi gnlk arlk
artlar srasyla ortalama 0 , 5 2 3 0 , 0 7 v e 0 , 5 6 9 0 , 0 9 kg olarak bulunmutur.
Stten kesim ncesi gnlk arlk art istatistiksel olarak nemli kmamasna
ramen probiyotik + enzim grubunda art kontrol grubuna gre %8,9 daha yksek
olmutur.

Stten kesim ncesi gnlk arlk artlar erkek buzalarda 0 , 5 7 3 0 , 0 9 kg, dii
buzalarda 0 , 5 1 9 0 , 0 6 kg olarak tespit edilmitir.

izelge 4.2de yaplan varyans analizi sonucuna gre gerek yemleme gerekse cinsiyet
gruplar arasnda stten kesim ncesi gnlk arlk art bakmndan bulunan farkllklar
istatistiki olarak nemsiz kmtr (P>0,05). Doum arlnn ve grup*cinsiyet
interaksiyonunun stten kesim ncesi gnlk arlk artlarna olan etkisi de nemsiz
bulunmutur (P>0,05).

Esmer buzalarda gruplarn ortalamalar alndnda ortalama gnlk arlk artlar


Tzemen (1983), 0,277 kg, Aydn (1990), 0,225 kg, Uur (1996), 0,210 kg Yanar
vd.(1994), 0,340 kg, Turgut (1996), 0,210 kg, Yksel (1996), 0,442 kg, Yanar vd. (1997),
0,250 kg, Bayram (1998), 0,364 kg, Gler (2000), 0,250 kg, olarak bildirmektedirler. Bu
aratrmada deerler aratrclarn bulgularndan daha yksek olmutur.

41

Probiyotiklerle yaplan almalarda Schwab et al. (1980), kontrol grubunda 0,220 kg,
probiyotik grubunda 0,255 kg, Jenny et al. (1991), kontrol grubunda 0,610 kg probiyotik
grubunda ortalama 0,540 kg, Hamza et al. (1996), kontrol grubunda 0,480 kg probiyotik
grubunda ortalama 0,690 kg, Hggnbothamz et al. (1993), kontrol grubunda 0,230 kg,
probiyotik grubunda 0,250 kg, kg, Ik vd. (2004), kontrol grubunda 0,625 kg probiyotik
grubunda ortalama 0,632 kg, Grgl vd.(2003), kontrol grubunda 0,349 kg probiyotik
grubunda ortalama 0,366 kg olarak bildirmilerdir. Elde edilen deerler baz
aratrmaclarn deerlerinden yksek kmtr. Bu fark verilen probiyotik maddenin
farkl seviyelerde verilmesinden ve stten kesim sresinin farkl olmasndan
kaynaklanm olabilir.

4.2.2. Stten kesim ncesi toplam arlk art

Stten kesim ncesi toplam arlk artlar izelge 4.1de varyans analizi izelge
4.2de sunulmutur.

Btn gruplarda stten kesime kadar ortalama 30,604,86 kg arlk art salamlardr.
Yemleme gruplarnda stten kesime kadar toplam artlar ortalama olarak kontrol
grubunda 29,304,08 kg, probiyotik + enzim grubunda ise 31,90 5,42 kg bulunmutur.
Cinsiyet gruplarnda ise erkekler 32,105,56 kg, diiler 29,103,72 kg toplam art
salamlardr.

Yaplan varyans analizinde hem yemleme hemde cinsiyet gruplar arasnda bulunan
farkllklar istatistik olarak nemsiz kmtr (P>0,05). Stten kesim ncesi toplam
arlk art istatistiksel olarak nemli kmamasna ramen probiyotik + enzim
grubunda art kontrol grubuna gre %8,9 daha yksek olmutur. Doum arlnn ve
grup*cinsiyet interaksiyonunun stten kesim ncesi toplam arlk artlarna etkisi de
nemsiz bulunmutur (P>0,05).

Toplam arlk artlar Tzemen (1983), Aydn (1990), Uur (1996), Yanar vd.(1994),
Turgut (1996), Yksel (1996), Yanar vd.(1997), Bayram (1998), Gler (2000) in

42

bulgularndan daha yksek bulunmutur. Bu durum aratrclarn deneme gruplarn daha


erken stten kesmelerinden ve daha az stle beslemelerinin neticesi olabilir.

Probiyotiklerle yaplan almalarda Oberauskas et al. (2006), Ramaswami et al. (2005),


Jukna et al. (2003), Jukna et al. 2003), Pinotti et al. (2001), Daenicke and Flachowsky
(2001), Poonam and Agrawal (2001) Lohnert et al. (2001), Alves et al. (2000), Lohnert
et al. (1999), Morril et al. (1995), Abe et al. (1995), Kaldmae et al. (1994) ve Jenny et
al. (1991) ile paralel sonular bulunmutur.

4.2.3. Stten kesim ncesi haftalk arlklar

Buzalarn stten kesim ncesi haftalk arlk artlar izelge 4.5de varyans analizleri
izelge 4.6da sunulmutur.

Deneme gruplarnn haftalk arlklarnn genel ortalamalar 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8.


haftada srasyla 40,457,05, 42,907,35, 45,807,91, 49,007,82, 53,758,47,
58,558,92, 63,859,18 ve 69,909,83 kg olarak tespit edilmitir. Genel olarak her iki
grupta da haftalk arlk artlarnda dzenli bir art grlmektedir.

Haftalk arlklarla ilgili yaplan varyans analizi sonucuna gre yemleme gruplar
arasnda haftalk arlk artlar bakmndan bulunan farkllklar 1ve 2. haftada ok
nemli (P<0,01), 3. haftada ise nemli kmtr (P<0,05). Daha sonraki haftalarda
bulunan farkllklar nemsiz bulunmutur (P>0,05). Bu durum buzalarn analarndan
ayrlarak ayr bir ortama gemesinden ve stn snrlandrlmasndan doan stres
faktrne kar probiyotik + enzim kombinasyonunun etkili olduunun gstergesi olabilir.
Stten kesim ncesi haftalk arlklarda ilk haftada ortalama %9, dier haftalarda ise
ortalama %6 orannda probiyotik + enzim grubu lehine art gzlenmitir.

43

44

45

46

4.2.4. Stten kesimden 4 aylk yaa kadar gnlk arlk artlar

Stten kesimden 4 aylk yaa kadar gnlk arlk ortalamalar izelge 4.3de, varyans
analizleri izelge 4.4de verilmitir.

Her iki grup iin tespit edilen stten kesimden 4 aylk yaa kadar gnlk arlk art
ortalama 0,6100,12 kgdr.

Kontrol ve probiyotik + enzim yemleme gruplarnda stten kesimden 4 aylk yaa kadar
gnlk arlk artlar srasyla ortalama 0, 5 9 6 0 , 1 3 v e 0 , 6 2 3 0 , 1 1 kg olarak
bulunmutur.

Stten kesimden 4 aylk yaa kadar gnlk arlk artlar erkek buzalarda
0 , 6 3 6 0 ,11 kg, dii buzalarda 0 , 5 8 3 0 , 1 2 kg olarak tespit edilmitir.

izelge 4.4de yaplan varyans analizi sonucuna gre gerek yemleme gerekse cinsiyet
gruplar arasnda stten kesimden 4 aylk yaa kadar gnlk arlk art bakmndan
bulunan farkllklar istatistiki olarak nemsiz kmtr (P>0,05). Stten kesim arlnn
ve grup*cinsiyet interaksiyonunun gnlk arlk artlarna etkisi nemsiz bulunmutur
(P>0,05).

Stten kesim 4 ay aras gnlk canl arlk artlarn Uur (1996), 0,490 kg, Turgut
(1996), ortalama olarak 0,574 kg, Yksel (1996), ortalama olarak 0,687 kg, Gler (2000),
0,530 kg olarak bildirmektedirler. Bulunan deerler aratrclarn bulgularyla paralel
durumdadr.

4.2.5. Stten kesimden 4 aylk yaa kadar toplam arlk art

Stten kesimden 4 aylk yaa kadar toplam arlk art ortalamalar izelge 4.3de,
varyans analizleri izelge 4.4de verilmitir.

47

Her iki grup iin tespit edilen stten kesimden 4 aylk yaa kadar toplam arlk art
ortalama 36,607,22 kg'dr.

Kontrol ve probiyotik + enzim yemleme gruplarnda stten kesimden 4 aylk yaa kadar
toplam arlk artlar srasyla ortalama 3 7 , 4 0 6 , 6 8 v e 3 5 , 8 0 8 , 1 0 kg olarak
bulunmutur.

Stten kesimden 4 aylk yaa kadar toplam arlk artlar erkek buzalarda
3 8 , 2 0 6 , 7 1 kg, dii buzalarda 3 5 , 0 0 7 , 7 1 kg olarak tespit edilmitir.

Yaplan varyans analizi sonucuna gre gerek yemleme gerekse cinsiyet gruplar
arasnda stten kesimden 4 aylk yaa kadar toplam arlk art bakmndan bulunan
farkllklar nemsiz kmtr (P>0,05). Stten kesim arlnn ve grup*cinsiyet
interaksiyonunun toplam arlk artlarna etkisi nemsiz bulunmutur (P>0,05).

Toplam arlk artlarnda Tzemen (1983), Aydn (1990), Uur (1996), Yanar vd.
(1994), Yanar vd. (1994), Turgut (1996), Yksel (1996), Yanar vd. (1997), Bayram
(1998), Gler (2000)in bulgularndan biraz dk bulunmutur. Toplam arlk artnn
dk olmasnn nedeni olarak stten kesim ile 4 aylk ya arasndaki srenin dier
aratrclarn yapt denemelerden daha ksa (60 gn) olmasndan kaynakland
sylenebilir.

4.2.5. Drt aylktan 6 aylk yaa kadar gnlk arlk artlar

4 aylktan 6 aylk yaa kadar gnlk arlk ortalamalar izelge 4.3de, varyans
analizleri izelge 4.4de verilmitir.

Her iki grup iin 4-6 ay aras gnlk arlk artlar ortalama 0,6010,11 kg olarak
tespit edilmitir.

48

Kontrol ve probiyotik + enzim yemleme gruplarnda 4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar
gnlk arlk artlar srasyla ortalama 0 , 5 7 3 0 , 0 9 v e 0 , 6 3 0 0 , 1 3 kg olarak
bulunmutur.

izelge 4.4de yaplan varyans analizi sonucuna gre gerek yemleme gerekse cinsiyet
gruplar arasnda 4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar gnlk arlk art bakmndan
farkllklar nemsiz kmtr (P>0,05). Stten kesim arlnn gnlk arlk artlarna
etkisi nemsiz (P>0,05)ve grup*cinsiyet interaksiyonu ise nemli bulunmutur (P<0,05).

Gnlk canl arlk artnn stten kesim 4 ay aras gnlk canl arlk art ile
yaklak ayn hatta biraz daha dk olmutur. Bu sonucun ortaya kmasnda kesif
yemin 2 kg ile snrlandrlmasnn etkisi olabilir.

4 aylktan 6 aylk yaa kadar gnlk arlk art istatistiksel olarak nemsiz kmasna
ramen probiyotik + enzim grubunda gnlk art kontrol grubuna gre %10 daha
yksek olmutur.

Gnlk arlk artlar Uur (1996)un, 0,780 kg, Turgut (1996)un, ortalama olarak 0,658
kg, Gler (2000)in 0,640 kg olarak bildirdii deerlerden dk, Yksel (1996)in
ortalama olarak 0,570 kg bulgularndan ise yksek bulunmutur.

4.2.6. Drt aylktan 6 aylk yaa kadar toplam arlk art

4 aylktan 6 aylk yaa kadar toplam arlk ortalamalar izelge 4.3de, varyans
analizleri izelge 4.4de verilmitir.

Tm gruplar iin 4 aylktan 6 aylk yaa kadar toplam arlk art ortalamas
36,107,02 kgdr.

49

Sras ile kontrol ve probiyotik + enzim yemleme gruplarnda 4 aylktan 6 aylk yaa
kadar toplam arlk artlar ortalamas 3 4 , 4 0 5 , 6 9 v e 3 7 , 8 0 8 , 0 6 kg olarak
bulunmutur.

Yaplan varyans analizi (izelge 4.4) sonularna gre gerek yemleme gerekse cinsiyet
gruplar arasnda 4 aylktan 6 aylk yaa kadar toplam arlk art bakmndan fark
bulunmamtr (P>0,05). Stten kesim arlnn toplam arlk artlarna etkisi
grlmemesine

(P>0,05) karn grup*cinsiyet interaksiyonu nemli bulunmutur

(P<0,05).

4 6 aylk yalar arasnda gnlk arlk art istatistiksel olarak nemsiz olmasna
karlk toplam arlk art rakamsal olarak %10 probiyotik + enzim grubu lehine
olmutur.

Toplam arlk artlar Tzemen (1983), Yanar vd. (1997), Aydn (1990)nin
bulgularndan yksek, Uur (1996) ve Bayram (1998)n bulgularndan biraz dk, Yanar
vd. (1994), Yanar vd. (1994), Turgut (1996), Yksel (1996), Gler (2000)in bildirdikleri
ile uyum ierisindedir.

Probiyotiklerle yaplan almalarda Ramaswami et al. (2005), Jukna et al. (2004),


Alves et al. (2000), Monti, and Tarabla (1999)n bulgularyla benzer sonular
bulunmutur.

4.2.7. Stten kesim sonras 14er gnlk arlklar


Stten kesim sonras 1 4 e r gnlk arlk ortalamalar izelge 4.7de, varyans
analizleri izelge 4.8de verilmitir.

50

1 4 e r gnlk arlk artlar genel olarak srasyla ortalama 7 9 , 7 0 9 , 9 3 , 8 9 , 7 5


10,67,

97,651 0 , 7 5 ,

106,501 1 , 9 1 ,

114,701 1 , 8 2 ,

123,7011,62,

1 3 3 , 6 0 1 2 , 6 7 ve 143,051 2 , 8 7 kg olarak bulunmutur.

izelge 4.8de yaplan varyans analizinde gerek yemleme gerekse cinsiyet gruplar
arasnda 14 er gnlk periyotlarda arlk artlar bakmndan farkllklar nemsiz kmtr
(P>0,05), stten kesim arlnn 14'er gnlk artlara etkisi tm periyotlarda ok
nemli bulunmutur

(P<0,01). Grup*cinsiyet intereksiyonunun etkisi ise nemsiz

kmtr (P>0,05).

izelge 4.7 incelendiinde 14 gnlk periyotlarda kontrol ve probiyotik + enzim


gruplarnn arlk artlarnn paralel bir ekilde art salad grlmektedir. Ayn
ekilde cinsiyet gruplarnda da erkek buzalar ile diiler paralel bir ekilde art
gstermitir. Tm 14er gnlk periyotlarda canl arlklar probiyotik + enzim
grubunda daha yksek olmutur.

51

52

53

54

4.3. Yemden Yararlanma Deerleri

Karl bir hayvanclk iin belirli bir miktar yemden en yksek verim salayacak hayvanlarla
almak gerekir. Yemden yararlanma gc rk zellii olmasna karn bireysel bir karakter
zellii de gsterebilir. Bu zellik rklar arasnda olduu gibi ayn rk ierisindeki bireyler
arasnda da farkllk gsterebilir.

4.3.1. Toplam st tketimi

Yemleme ve cinsiyet gruplarna gre 8 haftalk st tketim miktarlar izelge 4.9da,


varyans analizleri ise izelge 4.10da sunulmutur.

Bu denemede buzalarn doum arlklar gzetilmeksizin tm buzalara eit


miktarda st verildiinden hem yemleme hem de cinsiyet gruplar arasnda toplam st
tketimi eit miktarda olmutur. Her iki grupta da tketilen st miktar ortalamas
224,000,00 kgdr.

St tketimleri eit olduundan dolay gruplar arasnda her hangi bir varyasyon
grlmemitir.

4.3.2. Stten kesim ncesi yemden yararlanma deerleri

4.3.2.a. Stten kesim ncesi 1 kg canl arlk art iin tketilen st miktarlar

Stten kesim ncesi 1 kg arlk art iin tketilen tam yal st miktar (Sv olarak)
izelge 4.9da, varyans analizleri ise izelge 4.10da sunulmutur.

Tm gruplar iin stten kesim ncesi devrede 1 kg arlk art iin tketilen st
miktarlarnn genel ortalamas 7,481,12 kg olmutur.

55

1 kg arlk art iin tketilen st miktarlar ortalamalar kontrol grubunda 7,771,07 ve


probiyotik + enzim grupta 7,191,16 kg olarak tespit edilmitir. Erkek ve dii buzalarda
ise srasyla ortalama 7,161,20 ve 7,811,00 kg olarak bulunmutur.

Yaplan varyans analizinde yemleme ve cinsiyet gruplarnn stten kesim ncesi 1 kg


arlk art iin tketilen st miktarlar arasnda bulunan farkllklar ve grup* cinsiyet
interaksiyonu nemsiz bulunmutur (P>0,05). Doum arlnn 1 kg arlk art iin
tketilen st miktarna etkisi de nemsiz bulunmutur (P>0,05).

1 kg arlk art iin st tketimleri literatr bildirilerinden dk bulunmutur. Aydn


(1990), Turgut (1996), Yksel (1996), Gler (2000), Uur (1996) ve Bayram (1998).
Baka bir ifade ile aratrmada stten yararlanma deeri daha iyi kmtr.

56

57

4.3.2.b. Stten kesim ncesi 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem miktarlar
(kuru madde olarak)

Stten kesim ncesi 1 kg arlk art iin kaba yem tketimleri izelge 4.9da, varyans
analizleri ise izelge 4.10da verilmitir.

Her iki grubun1 kg arlk art iin tkettikleri kaba yem miktarlarnn genel ortalamas
0,118 0,03 kg olmutur.

Gruplarda 1 kg arlk art iin tkettikleri kaba yem miktarlar kuru madde olarak
ortalama kontrol grubunda 0,1190,03 ve kg, probiyotik + enzim grupta 0,1170,03 kg
olmutur. Erkek ve diilerde ise srasyla 0,1140,03 ve 0,1220,04 kg olarak tespit
edilmitir.

Kaba yem miktar iin yaplan varyans analizi sonucunda hem yemleme hemde cinsiyet
gruplar arasndaki farkllklar ve grup*cinsiyet interaksiyonu nemsiz kmtr
(P>0,05). Doum arlnn 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem miktarna etkisi
de nemsiz bulunmutur (P>0,05).

Kaba yem tketimi Aydn (1990), 1,28 kg, Turgut (1996), ortalama olarak 0,94 kg,
Bayram (1998), 2,40 kg ve Gler (2000)in 0,23 kg bulgularndan dk, Uur (1996),
0,14 kg deeri ile uyum ierisindedir.

4.3.2.c. Stten kesim ncesi 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarlar
(kuru madde olarak)

Stten kesim ncesi 1 kg canl arlk art iin tketilen kesif yem tketimleri izelge
4.9da, varyans analizleri ise izelge 4.10da sunulmutur.

58

Tm gruplarda 1 kg arlk art iin kesif yem tketimlerinin genel ortalamas


0,9200,19 kg bulunmutur. Kontrol ve probiyotik + enzim gruplarnda 1 kg arlk art
iin kesif yem tketimleri srasyla ortalama 0,9200,25 ve 0,9100,12 kg olarak tespit
edilmitir. Erkek ve diilerde ise srasyla ortalama 0,9600,20 ve 0,8700,19 kg olarak
bulunmutur.

Analiz sonularna gre 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarlar bakmndan
hem yemleme hemde cinsiyet gruplar arasnda bulunan farkllklar ve grup* cinsiyet
interaksiyonu nemsiz kmtr (P>0,05). Doum arlnn 1 kg arlk art iin tketilen
kesif yem miktarna etkisi ok nemli bulunmutur (P<0,01).

Kesif yem tketimi bakmndan Aydn (1990), Uur (1996), Turgut (1996), Yksel (1996),
Bayram

(1998),

Gler

(2000)in

bulgularyla

bulduumuz

deerler

paralellik

gstermektedir.

Probiyotiklerle yaplan almalarda Schwab et al. (1980) kontrol grupta 0,17 ve


probiyotik grubunda 0,22 kg Jenny et al. (1991), kontrol grubunda 0,22 ve probiyotik
grubunda 0,24 kg, Hamza et al. (1996), kontrol grubunda 0,48 ve probiyotik grubunda
0,48 kg, Hggnbothamz et al. (1993), kontrol grubunda 0,40 ve probiyotik grubunda
0,43 kg, Ik vd. (2004), kontrol grubunda 0,78 ve probiyotik grubunda 0,71 kg olarak
bildirmilerdir. Aratrmada elde edilen deerler bu deerlerden yksek bulunmutur.
Bu sonucun ortaya kmasnda stten kesim srelerinin farkl periyotlarda olmasnn
etkisi olabilir.

4.3.2.d. Stten kesim ncesi 1 kg arlk art iin toplam yem tketimleri

Stten kesim ncesi 1 kg canl arlk iin tketilen toplam yem tketimleri izelge
4.9da, varyans analizleri ise izelge 4.10da verilmitir.

Yemleme ve cinsiyet gruplarnda stten kesim ncesi 1 kg arlk art iin tketilen
toplam yem miktarlarnn genel ortalamas 1,8900,20 kg bulunmutur.

59

Kontrol ve probiyotik + enzim gruplarnda stten kesim ncesi 1 kg arlk art iin
toplam yem tketimleri srasyla ortalama 1,9300,25 ve 1,8500,14 kg olarak
bulunmutur. Cinsiyet gruplarnda ise erkeklerde 1,900,18 kg, diilerde 1,8900,23 kg
bulunmutur.

Varyans analizi sonucunda yemleme ve cinsiyet gruplarnn stten kesim ncesi 1 kg arlk
art iin tkettikleri toplam yem miktarlar arasnda bulunan farkllklar ve
grup*cinsiyet interaksiyonu nemsiz kmtr (P>0,05). Doum arlnn toplam yem
tketimlerine olan etkisi ise ok nemli bulunmutur (P<0,01).

Probiyotiklerle yaplan almalarda stten kesim ncesi yem tketimlerini Cruywagen et


al. (1996) kontrol grubunda 3,10 ve probiyotik grubunda 3,10 kg, Abe et al. (1995),
kontrol grubunda 2,37 ve probiyotik grubunda 2,04 kg, Jenny at al. (1991), kontrol
grubunda 4,26 ve probiyotik grubunda 3,44 kg, Hamza et al. (1996), kontrol grubunda
2,21 ve probiyotik grubunda 1,76 kg, Ik vd. (2004), kontrol grubunda 1,10 ve
probiyotik grubunda 0,99 kg, Grgl vd. (2003), kontrol grubunda 1,25 ve probiyotik
grubunda 1,44 kg, olarak bildirmilerdir.

Aratrmadan elde edilen deerler Cruywagen et al. (1996), Abe et al. (1995), Jenny at
al. (1991)in deerlerinden dk, Hamza et al. (1996)ile uyum iinde, Ik vd. (2004) ve
Grgl vd. (2003)nn bulgularndan yksek bulunmutur.

60

4.3.3. Stten kesim sonras yemden yararlanma deerleri

4.3.3.a. Stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba
yem miktarlar (kuru madde olarak)

Stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem miktarlar
izelge 4.11de, varyans analizleri ise izelge 4.12de verilmitir.

Tm gruplar iin stten kesim sonras 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem
miktarlarnn genel ortalamas 2,040,76 kg bulunmutur.

Stten kesim sonras 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem miktarlar ortalama olarak
kontrol grubunda 2,180,83 ve probiyotik + enzim grupta 1,900,69 kg olarak tespit
edilmitir. Erkek ve diilerde ise srasyla ortalama 2,010,66 ve 2,070,88 kg
bulunmutur.

Yaplan varyans analizi sonucunda hem yemleme, hemde cinsiyet gruplar arasnda 1
kg arlk art iin kaba yem tketimi bakmndan bulunan farkllklar istatistik olarak
nemsiz kmtr (P>0,05). Stten kesim arlnn ve grup* cinsiyet interaksiyonunun
stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem
miktarlarna etkisi nemsiz bulunmutur (P>0,05).

Kaba yem tketimi iin denemeden elde edilen bulgular Uur (1996), Turgut (1996),
Yksel (1996), Bayram (1998) ve Gler (2000)in bildirdii deerlerden yksek
bulunmutur.

61

62

4.3.3.b. Stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif
yem miktarlar (kuru madde olarak)

Stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarlar
izelge 4.11de, varyans analizleri ise izelge 4.12de verilmitir.

Tm gruplar iin stten kesim sonras 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem
miktarlarnn genel ortalamas 3,400,72 kg bulunmutur.

Stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarlar
kontrol ve probiyotik + enzim gruplarnda srasyla ortalama 3,290,58 ve 3,500,86 kg
olarak tespit edilmitir. Erkek ve diilerde ise srasyla ortalama 3,210,60 ve 3,580,81
kg bulunmutur.

Stten kesimden drt aylk yaa kadar 1 kg arlk iin tketilen kesif yem miktar iin
yaplan varyans analizi sonucunda hem yemleme, hemde cinsiyet gruplar arasnda 1 kg
arlk art iin kesif yem tketimi bakmndan farkllklar istatistik olarak nemsiz
kmtr (P>0,05). Stten kesim arlnn ve grup * cinsiyet interaksiyonunun stten
kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarlarna etkisi
nemsiz bulunmutur (P>0,05).

Bulunan deerler Uur (1996), Turgut (1996), Yksel (1996), Bayram (1998)n
bulgularndan yksek, Gler (2000)in deerleri ile paralel durumdadr.

4.3.3.c. Stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam
yem miktarlar (kuru madde olarak)

Stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem miktarlar
izelge 4.11de, varyans analizleri ise izelge 4.12de verilmitir.

63

Tm gruplar iin stten kesim sonras 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem
miktarlarnn genel ortalamas 5,441,28 kg bulunmutur.

Stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem miktarlar
kontrol ve probiyotik + enzim gruplarnda srasyla ortalama 5,471,29 ve 5,401,35 kg
olarak tespit edilmitir. Erkek ve diilerde ise srasyla ortalama 5,221,10 ve 5,651,47
kg bulunmutur.

Yaplan varyans analizi sonucunda hem yemleme, hemde cinsiyet gruplar arasnda 1
kg arlk art iin toplam yem tketimi bakmndan fark istatistik olarak nemsiz
kmtr (P>0,05). Stten kesim arlnn ve grup * cinsiyet interaksiyonunun stten
kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem miktarlarna
etkisi nemsiz bulunmutur (P>0,05).

Toplam yem tketimi bakmndan deerler Uur (1996), Turgut (1996), Yksel (1996),
Bayram (1998) ve Gler (2000)in bulgularndan yksek bulunmutur.

4.3.3.d. Drt aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba
yem miktarlar (kuru madde olarak)

4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem miktarlar
izelge 4.11de, varyans analizleri ise izelge 4.12de verilmitir.

Tm gruplar iin 4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba
yem miktarlarnn genel ortalamas 3,350,76 kg olarak bulunmutur.

46 ay aras 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem miktarlar ortalama olarak kontrol
grubunda 3,310,76 ve probiyotik + enzim grupta 3,390,80 kg olarak tespit edilmitir.
Erkek ve diilerde ise srasyla ortalama 3,410,85 ve 3,290,70 kg bulunmutur.

64

Drt alt aylk sre aras iin yaplan varyans analizi sonucunda hem yemleme, hemde
cinsiyet gruplar arasnda 1 kg arlk art iin kaba yem tketimi bakmndan bulunan
farkllklar istatistik olarak nemsiz kmtr (P>0,05). Stten kesim arlnn ve
grup*cinsiyet interaksiyonunun 4-6ay aras 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem
miktarlarna etkisi nemsiz bulunmutur (P>0,05).

6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin kaba yem tketimi bakmndan elde edilen
sonular Uur (1996),

Turgut (1996), Yksel (1996) ve Gler (2000)in bildirdii

deerlerden yksek bulunmutur.

4.3.3.e. Drt aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif
yem miktarlar (kuru madde olarak)

4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarlar
izelge 4.11de, varyans analizleri ise izelge 4.12da verilmitir.

Tm gruplar iin 4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif
yem miktarlarnn genel ortalamas 3,450,78 kg bulunmutur.

46 ay aras 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarlar ortalama kontrol grubunda
3,590,79 ve probiyotik + enzim grubunda 3,310,78 kg olarak tespit edilmitir. Erkek
ve diilerde ise srasyla ortalama 3,420,69 ve 3,490,89 kg bulunmutur.

Kesif yem miktar iin yaplan varyans analizi sonucunda hem yemleme,

hemde

cinsiyet gruplar arasnda 1 kg arlk art iin kesif yem tketimi bakmndan
farkllklar istatistik olarak nemsiz kmtr (P>0,05). Grup*cinsiyet interaksiyonunun
46 ay arasnda 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarlarna etkisi nemli
(P<0,05), stten kesim arlnn etkisi ise nemsiz bulunmutur (P>0,05).

65

4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin kesif yem tketimi bakmndan
bulunan sonular Uur (1996), Turgut (1996) ve Yksel (1996)in bulgularndan yksek,
Gler (2000)in bildirdii deerden dk bulunmutur.

4.3.3.f. Drt aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam
yem miktarlar (kuru madde olarak)

4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem miktarlar
izelge 4.11de, varyans analizleri ise izelge 4.12da sunulmutur.

Her iki grup iin 4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam
yem miktarlarnn genel ortalamas 6,811,35 kg bulunmutur.

4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem miktarlar
kontrol ve probiyotik + enzim gruplarnda srasyla ortalama 6,911,25 ve 6,701,52 kg
olarak tespit edilmitir. Erkek ve diilerde ise srasyla ortalama 6,831,50 ve 6,781,28
kg bulunmutur.

Toplam tketilen yem miktar iin yaplan varyans analizi sonucunda hem yemleme,
hemde cinsiyet gruplar arasnda 1 kg arlk art iin toplam yem tketimi
bakmndan grlen farkllklar istatistiki olarak nemsiz kmtr (P>0,05).
Grup*cinsiyet interaksiyonunun 4-6 ay arasnda 1 kg arlk art iin tketilen toplam
yem miktarlarna etkisi nemli (P<0,05), ayn zellie stten kesim arlnn etkisi ise
nemsiz bulunmutur (P>0,05).

4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin toplam yem tketimi bakmndan
bulunan sonular Uur (1996), Turgut (1996) ve Yksel (1996)in bulgularndan yksek,
Gler (2000)in bildirdii deerler ile uyum ierisindedir.

66

4.3.4. Doumdan 6 aylk yaa kadar yemden yararlanma deerleri

4.3.4.a. Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem
miktarlar (kuru madde olarak)

Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem miktarlar izelge
4.13de, varyans analizleri ise izelge 4.14da verilmitir.

Tm gruplar iin doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem
miktarlarnn ortalamas 1,8720,22 kg bulunmutur.

Doum - 6 ay aras 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem miktarlar ortalama kontrol
grubunda 1,9190,28 ve probiyotik + enzim grupta 1,8250,15 kg olarak tespit edilmitir.
Erkek ve diilerde ise srasyla ortalama 1,8540,22 ve 1,8900,23 kg bulunmutur.

Yaplan varyans analizi sonucunda hem yemleme, hemde cinsiyet gruplar arasnda 1
kg arlk art iin kaba yem tketimi bakmndan bulunan farkllklar istatistik olarak
nemli bulunmutur (P<0,05). Stten kesim arlnn doum 6 ay aras 1 kg arlk
art iin tketilen kaba yem miktarlarna etkisi ok nemli (P<0,01), grup*cinsiyet
interaksiyonunun etkisi ise nemsiz bulunmutur (P>0,05).

67

68

4.3.4.b. Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem
miktarlar (kuru madde olarak)

Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarlar izelge
4.13de, varyans analizleri ise izelge 4.14de verilmitir.

Tm gruplar iin 4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif
yem miktarlarnn genel ortalamas 2,6080,20 kg bulunmutur.

Doum -6 ay aras 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarlar ortalama kontrol
grubunda 2,6560,21 ve probiyotik + enzim grubunda 2,5610,20 kg olarak tespit
edilmitir. Erkek ve diilerde ise srasyla ortalama 2,5450,16 ve 2,6720,23 kg
bulunmutur.

Yaplan analiz sonularna gre hem yemleme, hemde cinsiyet gruplar arasnda 1 kg
arlk art iin kesif yem tketimi bakmndan farkllklar istatistik olarak nemsiz
kmtr (P>0,05). Grup * cinsiyet interaksiyonunun ve stten kesim arlnn doum
6 ay arasnda 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem miktarna etkisi nemsiz
bulunmutur (P>0,05).

4.3.4.c. Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem
miktarlar (kuru madde olarak)

Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem miktarlar
izelge 4.13de, varyans analizleri ise izelge 4.14de sunulmutur.

Her iki grup iin doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam
yem miktarlarnn genel ortalamas 4,4810,34 kg bulunmutur.

69

Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem miktarlar kontrol
ve probiyotik + enzim gruplarnda srasyla ortalama 4,5750,37 ve 4,3860,29 kg olarak
tespit edilmitir. Erkek ve diilerde ise srasyla ortalama 4,3990,31 ve 4,5620,36 kg
bulunmutur.

Tketilen toplam yem miktar iin yaplan varyans analizi sonucunda hem yemleme,
hemde cinsiyet gruplar arasnda 1 kg arlk art iin toplam yem tketimi
bakmndan bulunan farkllklar istatistiki olarak nemli bulunmutur (P<0,05). Stten
kesim arlnn doum 6 ay aras 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem
miktarlarna etkisi nemli (P<0,05), grup * cinsiyet interaksiyonunun etkisi ise nemsiz
bulunmutur (P>0,05).

Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam yem miktarlar iin
elde edilen deerler Uur (1996), Turgut (1996) ve Yksel (1996)in bulgularndan
yksek, Gler (2000) ile uyumlu olmutur.

Ik vd. (2004), Holstein buzalarda probiyotiklerle yapt almada 6 aylk toplam


yemden yararlanma deerlerini kontrol grubunda 3,80 kg, probiyotikli grupta 3,38 kg,
olarak bildirmitir. Bulduumuz deerler aratrclarn bulgularndan yksek kmtr.

4.4. Vcut lleri

4.4.1. Doumda vcut lleri

Doumda buzalardan alnan vcut lleri; vcut uzunluu,

cidago ykseklii,

gs derinlii, gs evresi ve n incik evresi ile ilgili sonular srasyla izelge


4.15, 4.17, 4.19, 4.21 ve 4.23te, varyans analizi sonular ayn sraya gre izelge 4.16,
4.18, 4.20, 4.22 ve 4.24te sunulmutur.

70

Tm gruplarda genel olarak ortalama vcut uzunluu 69,004,34 cm, cidago ykseklii
75,654,25cm, Gs derinlii 31,002,27 cm, Gs evresi 79,156,18 cm ve incik
evresi 12,050,82 olarak tespit edilmitir.

Kontrol ve probiyotik + enzim gruplarnda doumda ortalama vcut uzunluu, srasyla


67,904,48 ve 70,104,12 cm, cidago ykseklii 73,704,49 ve 75,604,00 cm, Gs
derinlii 30,601,42 ve 31,402,91 cm, gs evresi 79,204,93 ve 79,107,50 cm,
incik evresi ise 11,850,57 ve 12,251,00 cm olarak tespit edilmitir.

Cinsiyet gruplarnda ise erkek buzalarda ortalama vcut uzunluu 7 0 , 1 0 3 , 1 7 cm,


cidago ykseklii; 74,902,23 cm gs derinlii 3 0 , 9 0 1 , 5 9 cm, gs evresi
79,306 , 4 9 cm, incik evresi 12,500,84 cm olmutur. Dii buzalarda ortalama
vcut uzunluu, 67,905,19 cm, cidago ykseklii 74,405,75 cm, gs derinlii
31,102,88 cm, gs evresi 79,006,20 cm incik evresi 11,600,51 cm olarak
bulunmutur.

Yaplan varyans analizi sonucunda yemleme gruplar arasnda vcut lleri


bakmndan farkllklar nemsiz kmtr (P>0,05). Cinsiyet gruplar arasnda sadece n
incik evresi lm bakmndan farkllk nemli bulunmutur (P<0,05). Doum
arlnn doumda alnan vcut uzunluu, gs evresi ve inik evresi llerine
etkisi ok nemli olmutur (P<0,01). Ayrca ana ya ve grup*cinsiyet interaksiyonunun
vcut llerine etkisi nemsiz bulunmutur (P>0,05).

Doumda Tzemen (1983), vcut uzunluunu 62.37 cm, cidago yksekliini 68.87 cm,
gs derinliini 25.00 cm, gs evresini 75.50 cm, n incik evresini 11,86 cm,
Aydn (1990), vcut uzunluunu 61,33 cm, cidago yksekliini 68,40 cm, gs
derinliini 24,84 cm, gs evresini 71,76 cm, Uur (1996), vcut uzunluunu 58,30
cm, cidago yksekliini 64,90 cm, gs derinliini 23,20 cm, gs evresini 73,60
cm, n incik evresini 11,10 cm, Turgut (1996), vcut uzunluunu 60,76 cm, cidago
yksekliini 66,45 cm, gs derinliini 23,60 cm, gs evresini 76,60 cm, n incik
evresini 12,05 cm, Gler (2000), vcut uzunluunu 62,64 cm, cidago yksekliini

71

65,32 cm, gs derinliini 25,23 cm, gs evresini 74,61 cm, n incik evresini
11,56 cm, Metin (2002), cidago yksekliini 64,10 cm, gs derinliini 24,73 cm,
gs evresini 73,87 cm, n incik evresini 11,95 cm, olarak bildirmilerdir.
Aratrmada tespit ettiimiz n incik evresi hari dier btn vcut lmleri
aratrclarn bulgularndan yksek olmutur. n incik evresinde deerler Turgut
(1996) ve Metin (2002) ile uyumlu dier aratrclarn deerlerinden ise yksek
bulunmutur.

72

73

74

75

76

77

4.4.2. Stten kesimde vcut lleri

Stten kesimde alnan vcut lleri; vcut uzunluu,

cidago ykseklii,

gs

derinlii, gs evresi ve n incik evresi ile ilgili sonular srasyla izelge 4.15,
4.17, 4.19, 4.21 ve 4.23te, varyans analizi sonular ayn sraya gre izelge 4.16, 4.18,
4.20, 4.22 ve 4.24te verilmitir.

Stten kesimde elde edilen genel deerler ortalama vcut uzunluunda 82,752,55 cm,
cidago yksekliinde 83,103,79 cm, gs derinliinde 36,052,03 cm, gs
evresinde 95,904,58 cm, incik evresinde ise 12,770,99 cm olarak tespit edilmitir.

Kontrol ve probiyotik + enzim gruplarnda vcut lleri ortalamalar srasyla vcut


uzunluu 81,902,76 ve 83,602,11 cm, cidago ykseklii 81,604,37 ve 84,602,50
cm,

gs derinlii 35,302,11 ve 36,801,75 cm, gs evresi 95,704,80 ve

96,104,60 cm, incik evresinde ise 12,450,68, 13,101,17 cm olarak tespit edilmitir.

Cinsiyet gruplarna gre erkek ve diilerde srasyla ortalama vcut uzunluu 83,402,41
ve 82,102,64 cm, cidago ykseklii 83,404,08 ve 82,803,67 cm, gs derinlii
36,202,48 ve 35,901,59 cm, gs evresi 97,105,95 ve 94,702,40 cm ve incik evresi
13,301,00 ve 12,250,67 cm olarak bulunmutur.

Stten kesimde vcut lleri iin yaplan varyans analizi sonucunda yemleme gruplarnda
sadece cidago ykseklii nemli bulunmutur (P<0,05). Dier vcut lleri
bakmndan yemleme gruplar arasnda bulunan farkllklar istatistiki olarak nemsiz
kmtr (P>0,05). Cinsiyet gruplarnda ise sadece incik evresi nemli (P<0,05), dier
vcut lleri bakmndan ise nemsiz kmtr (P>0,05).

Doum arlnn stten kesimde alnan cidago ykseklii ve incik evresine etkisi ok
nemli (P <0 ,0 1), gs evresine etkisi ise nemli olmutur (P<0,05). Vcut
uzunluu ve gs derinliine etkisi ise nemsiz bulunmutur. Ayrca ana ya ve

78

grup*cinsiyet interaksiyonunun stten kesimde vcut llerine etkisi nemsiz


bulunmutur (P>0,05).

Tzemen (1983) stten kesimde vcut uzunluunu 69,39 cm, cidago yksekliini 71,77
cm, gs derinliini 30,11 cm gs evresini 84,59cm, n incik evresini 12,25 cm,
Aydn (1990), vcut uzunluunu 66,58 cm, cidago yksekliini 71,78 cm, gs
derinliini 27,56 cm, gs evresini 75,60 cm, Uur (1996), vcut uzunluunu 65,10
cm, cidago yksekliini 69,60 cm, gs derinliini 25,90 cm, gs evresini 80,00
cm, n incik evresini 11,60 cm, Turgut (1996), vcut uzunluunu 65,42 cm, cidago
yksekliini 69,53 cm, gs derinliini 25,48 cm, gs evresini 81,98 cm, n incik
evresini 12,33 cm, Gler (2000), vcut uzunluunu 67,34 cm, cidago yksekliini
69,10 cm, gs derinliini 27,34 cm, gs evresini 79,71 cm, n incik evresini
11,93 cm, Metin (2002), cidago yksekliini 73,55 cm, gs derinliini 30,62 cm,
gs evresini 87,74 cm, n incik evresini 12,16 cm, olarak bildirmilerdir.
Aratrmadan tespit edilen btn vcut lm deerleri aratrclarn bulgularndan
yksek olmutur. Bulgular n incik evresinde Turgut (1996) ve Metin (2002) ile benzer
dier aratrclarn deerlerinden ise yksek bulunmutur. Farkllklar denemede verilen
st miktar, stten kesim sresi ve farkl yemleme yntemlerinden kaynaklanm olabilir.

4.4.3. Drt aylk yata vcut lleri

Drt aylk yata alnan vcut llerinin ortalamalar izelge 4.15, 4.17, 4.19, 4.21 ve
4.23te, varyans analizi sonular ayn sraya gre izelge 4.16, 4.18, 4.20, 4.22 ve
4.24te verilmitir.

Drt aylk yata deneme gruplarnda ortalama vcut uzunluu 94,604,63 cm, cidago
ykseklii 91,154,24 cm, gs derinlii 43,202,14 cm, gs evresi 109,404,82
cm, incik evresi 13,650,79 cm olarak tespit edilmitir.

Kontrol ve probiyotik + enzim gruplarnda ortalama olarak srasyla vcut uzunluu


93,704,85 ve 95,504,47 cm, cidago ykseklii 89,703,86 ve 92,604,29 cm, gs

79

derinlii 42,702,05 ve 43,702,21 cm, gs evresi 109,203,19 ve 109,606,23 cm,


incik evresi 13,550,59 ve 13,750,97 cm olarak tespit edilmitir.

Vcut uzunluu erkek buzalarda 96,104,28 cm, diilerde 93,104,70 cm, cidago
ykseklii erkeklerde 91,905,02 cm, diilerde 90,403,40 cm, gs derinlii
erkeklerde 44,501,95 cm, diilerde 41,901,44 cm, gs evresi erkeklerde
112,404,27 cm, diilerde 106,40 3,30, incik evresi ise erkeklerde 14,250,63, diilerde
13,050,36 cm olarak tespit edilmitir.

Varyans analizleri sonularna gre yemleme gruplar arasnda alnan vcut lleri
bakmndan bulunan farkllklar nemsiz kmtr (P>0,05). Cinsiyet gruplar arasnda
ise gs derinlii ve gs evresi bakmndan bulunan farkllklar nemli(P<0,05),
incik evresi bakmndan ise ok nemli bulunmutur (P<0,01).

Stten kesim arlnn 4 aylk yataki vcut llerine olan etkisi gs derinlii ve
gs evresi bakmndan nemli (P<0,05), incik evresi bakmndan ise ok nemli
bulunmutur (P<0,01). Grup*cinsiyet interaksiyonunun 4 aylk yataki vcut llerine
etkisi sadece incik evresinde nemli olmutur (P<0,05).

Drt aylk yata Uur (1996), vcut uzunluunu 75,80 cm, cidago yksekliini
68,50cm, gs derinliini 32,30 cm, gs evresini 98,50 cm, n incik evresini
12,70 cm, Turgut (1996), vcut uzunluunu 81,93 cm, cidago yksekliini 80,53 cm,
gs derinliini 33,02 cm, gs evresini 102,38 cm, n incik evresini 13,20 cm,
vcut uzunluunu 83,76 cm, cidago yksekliini 81,33 cm, gs derinliini 35,37 cm,
gs evresini 99,47 cm, n incik evresini 13,06 cm olarak bildirmilerdir.
Aratrmada tespit edilen vcut lm deerleri aratrclarn bulgularndan yksek
olmutur. Sadece n incik evresinde Gler (2000) ile uyumlu bir sonu kmtr.

80

4.4.4. Alt aylk yata vcut lleri

Alt aylk yataki vcut llerinin ortalamalar, izelge 4.15, 4.17, 4.19, 4.21 ve 4.23te,
varyans analizi sonular ayn sraya gre izelge 4.16, 4.18, 4.20, 4.22 ve 4.24te
sunulmutur.

Alt aylk yata deneme gruplarnda ortalama vcut uzunluu 102,253,66 cm, cidago
ykseklii 98,153,88 cm, gs derinlii 46,801,28 cm, gs evresi 120,904,41
cm, incik evresi 14,600,73 olarak tespit edilmitir.

Alt aylk yata kontrol ve probiyotik + enzim gruplarnda ortalama olarak srasyla vcut
uzunluu 101,102,99 ve 103,404,06 cm, cidago ykseklii 96,103,81 ve
100,202,82 cm, gs derinlii 46,600,96 ve 47,001,56 cm, gs evresi
121,504,32 ve 120,304,76 cm, incik evresi 14,500,74 ve 14,700,75 cm olarak
tespit edilmitir.

Vcut uzunluu erkek buzalarda 102,403,13 cm, diilerde 102,104,30 cm, cidago
ykseklii erkeklerde 98,504,69 cm, diilerde 97,803,08 cm, gs derinlii
erkeklerde 46,900,87 cm, diilerde 46,701,63 cm, gs evresi ise erkeklerde
122,804,26 cm, diilerde 119,004,00 cm, incik evresi ise erkeklerde 15,050,64,
diilerde 14,150,52 cm olarak tespit edilmitir.

Alt aylk ya iin yaplan varyans analizi sonucunda yemleme gruplar arasnda alnan
vcut lleri bakmndan sadece cidago ykseklii nemli bulunmutur (P>0,05).
Cinsiyet gruplar arasnda ise sadece incik evresi bakmndan bulunan farkllklar
nemli bulunmutur (P<0,05).

Stten kesim arlnn vcut uzunluuna ve cidago yksekliine etkisi nemli


(P<0,05), gs derinliine etkisi ise ok nemli bulunmutur (P<0,01). Grup*cinsiyet
interaksiyonunun 6 aylk yataki vcut llerine etkisi ise nemsiz bulunmutur
(P>0,05).

81

Tzemen (1983) 6 aylk vcut uzunluunu 88,05 cm, cidago yksekliini 77,83 cm,
gs derinliini 36,71 cm gs evresini 100,94 cm, n incik evresini 12,93 cm,
Aydn (1990), vcut uzunluunu 89,64 cm, cidago yksekliini 87,74 cm, gs
derinliini 38,34 cm, gs evresini 107,30 cm, Uur (1996), vcut uzunluunu 87,20
cm, cidago yksekliini 89,80 cm, gs derinliini 37,90 cm, gs evresini 114,00
cm, n incik evresini 14,00 cm, Turgut (1996), vcut uzunluunu 91,29 cm, cidago
yksekliini 88,11 cm, gs derinliini 37,41 cm, gs evresini 114,62 cm, n incik
evresini 13,93 cm, Gler (2000), vcut uzunluunu 93,92 cm, cidago yksekliini
89,53 cm, gs derinliini 40,38 cm, gs evresini 112,64 cm, n incik evresini
14,33 cm olarak bildirmilerdir. Aratrmada tespit edilen vcut lm deerleri
aratrclarn bulgularndan yksek olmutur. Sadece n incik evresinde Gler (2000)
ile uyumlu bir sonu kmtr. Oluan bu sonu denemelerin farkl yllarda ve farkl
muamele gruplar ile yaplmasndan kaynaklanm olabilir.

4.5.Vcut Gelimeleri

4.5.1. Doumdan stten kesime kadar vcut gelimeleri

Vcut gelimeleri ile ilgili genel ortalamalar izelge 4.15, 4.17, 4.19, 4.21 ve 4.23te,
varyans analizi sonular ayn sraya gre izelge 4.16, 4.18, 4.20, 4.22 ve 4.24te
sunulmutur.

Deneme gruplarnda vcut gelimeleri iin elde edilen genel ortalamalar vcut uzunluu,
cidago ykseklii, gs derinlii, gs evresi ve incik evresi lleri srasyla
13,753,16; 8,453,97; 5,153,08; 16,756,57 ve 0,720,44 cm bulunmutur.

Kontrol ve probiyotik + enzim gruplarnda ortalama gelime srasyla vcut uzunluu


14,002,66 ve 13,503,71 cm, cidago ykseklii 7,903,95 ve 9,004,13 cm, gs
derinlii 4,802,69 ve 5,503,53 cm, gs evresi 16,506,16 ve 17,007,28 cm ve
incik evresi 0,600,39 ve 0,850,47 cm olarak tespit edilmitir.

82

Cinsiyet gruplarnda vcut gelimeleri erkek ve dii buzalarda ortalama srasyla vcut
uzunluu 13,302,16 ve 14,203,99 cm, cidago ykseklii 8,504,30 ve 8,403,86 cm,
gs derinlii 5,402,83 ve 4,903,44 cm, gs evresi 17,807,40 ve 15,705,83 cm ve
incik evresi 0,800,42 ve 0,650,47 cm bulunmutur.

Stten kesime kadar vcut geliimleri iin yaplan varyans analizi sonucunda doumdan
stten kesime kadar vcut gelimeleri bakmndan gerek yemleme gerekse cinsiyet
gruplar arasnda bulunan farkllklar nemsiz kmtr (P>0,05). Doum arlnn
vcut uzunluuna etkisi ok nemli (P<0,01), ana yann etkisi ise sadece cidago
yksekliinde nemli bulunmutur (P<0,05).

Tzemen (1983) doumdan stten kesime kadar vcut geliimlerini vcut uzunluunda
7,06 cm, cidago yksekliinde 3,36 cm, gs derinliinde 3,73 cm gs evresinde 8,75
cm, n incik evresinde 0,54 cm, Yanar (1997), vcut uzunluunda 3,90 cm, cidago
yksekliinde 3,30 cm, gs derinliinde 2,40 cm, gs evresinde 4,70 cm, Aydn
(1990), vcut uzunluunda 5,51 cm, cidago yksekliinde 3,40 cm, gs derinliinde
2,81 cm, gs evresinde 4,11 cm, Turgut (1996), vcut uzunluunda 4,67 cm, cidago
yksekliinde 3,08 cm, gs derinliinde 1,88 cm, gs evresinde 5,38 cm, n incik
evresinde 0,27 cm, Metin (2002), cidago yksekliinde 9,61 cm, gs derinliinde
5,95 cm,

gs evresinde 13,72 cm, n incik evresinde 0,18 cm olarak

bildirmilerdir. Aratrmada tespit edilen vcut lm deerleri aratrclarn


bulgularndan yksek olmutur. Sadece cidago ykseklii ve gs derinliinde gelime
bakmndan Metin (2002) ile uyumlu bir sonu kmtr. Bu durum stten kesim ya,
verilen st miktar ve probiyotik + enzim katksndan kaynaklanm olabilir.

4.5.2. Stten kesimden drt aylk yaa kadar vcut gelimeleri

Vcut gelimeleri ile ilgili genel ortalamalar izelge 4.15, 4.17, 4.19, 4.21 ve 4.23te,
varyans analizi sonular ayn sraya gre izelge 4.16, 4.18, 4.20, 4.22 ve 4.24te
sunulmutur.

83

Deneme gruplarnda stten kesimden drt aylk yaa kadar gelimeler iin elde edilen
genel ortalamalar vcut uzunluu, cidago ykseklii, gs derinlii, gs evresi ve
incik evresi lleri srasyla 11,853,174; 8,053,18; 7,152,56; 13,503,91 ve
0,920,51 cm bulunmutur.

Gruplarda ortalama gelime kontrol ve probiyotik + enzim iin srasyla vcut uzunluu
11,803,88 ve 11,903,81 cm, cidago ykseklii 8,103,17 ve 8,003,36 cm, gs
derinlii 7,402,63 ve 6,902,60 cm, gs evresi 13,503,47 ve 13,504,50 cm ve
incik evresi 1,100,51 ve 0,750,48 cm olarak tespit edilmitir.

Cinsiyet gruplarnda vcut gelimeleri ortalamalar erkek ve dii buzalarda srasyla


vcut uzunluunda 11,004,00 ve 12,753,46 cm, cidago yksekliinde 8,502,95 ve
7,603,50 cm, gs derinliinde 8,302,75 ve 6,001,82 cm, gs evresinde
15,303,36 ve 11,703,71 cm ve incik evresi 1,000,47 ve 0,850,57 cm olarak
bulunmutur.

Varyans analizleri sonucunda stten kesimden drt aylk yaa kadar vcut gelimeleri
bakmndan yemleme gruplar arasnda bulunan farkllk nemsiz (P>0,05), cinsiyet
gruplar arasnda ise sadece gs evresi bakmndan fark ok nemli bulunmutur
(P<0,01). Stten kesim arlnn etkisi sadece incik evresinde ok nemli olmutur
(P<0,01). Grup*cinsiyet interaksiyonunun vcut llerine etkisi nemsiz bulunmutur
(P>0,05).

Yanar (1997) stten kesim 4 aylk yaa kadar vcut gelimelerini vcut uzunluunda
12,90 cm, cidago yksekliinde 10,80 cm, gs derinliinde 7,70 cm,

gs

evresinde 21,40 cm, Turgut (1996), vcut uzunluunda 16,51 cm, cidago yksekliinde
11,00 cm, gs derinliinde 7,54 cm, gs evresinde 20,40 cm, n incik evresinde
0,88 cm olarak bildirmilerdir. Aratrmada tespit edilen vcut lm deerleri
aratrclarn bulgularndan dk bulunmutur. Sadece n incik evresi geliimi
bakmndan benzer bir sonu kmtr. Oluan bu sonu aratrclarn yapm olduklar

84

denemelerde stten kesim sresinin ksa olmas stten kesim 4 aylk ya aras srenin
daha uzun olmasndan kaynaklanm olabilir.

4.5.3. Drt Aylk yaatan alt aylk yaa kadar vcut gelimeleri

Vcut gelimeleri ile ilgili genel ortalamalar izelge 4.15, 4.17, 4.19, 4.21 ve 4.23te,
varyans analizi sonular ayn sraya gre izelge 4.16, 4.18, 4.20, 4.22 ve 4.24te
sunulmutur.

Deneme gruplarnda vcut gelimeleri genel ortalamalar vcut uzunluu iin 7,653,24,
cidago ykseklii iin 7,002,31, gs derinlii iin 3,602,03, gs evresi iin
11,504,68 ve incik evresi iin 0,950,51 cm olarak bulunmutur.

Kontrol ve probiyotik + enzim gruplarnda ortalama gelime srasyla vcut uzunluu iin
7,403,30 ve 7,903,34 cm, cidago ykseklii iin 6,401,77 ve 7,602,71 cm, gs
derinlii iin 3,902,07 ve 3,302,05 cm, gs evresi iin 12,303,71 ve 10,705,57
cm ve incik evresi iinse 0,950,55 ve 0,950,49 cm olarak tespit edilmitir.

Cinsiyet gruplarnda vcut gelimeleri erkek ve dii buzalarda ortalama srasyla vcut
uzunluu 6,303,12 ve 9,002,90 cm, cidago ykseklii 6,602,41 ve 7,402,27 cm,
gs derinlii 2,401,64 ve 4,801,68 cm, gs evresi 10,405,71 ve 12,603,30 cm ve
incik evresi 0,800,42 ve 1,100,56 cm bulunmutur.

Drt aylk yatan alt aylk yaa kadar vcut gelimeleri bakmndan yaplan varyans
analizi sonucunda yemleme gruplar arasnda bulunan fark nemsiz (P>0,05), cinsiyet
gruplar arasnda ise sadece gs derinlii bakmndan fark nemli bulunmutur
(P<0,05). Grup*cinsiyet interaksiyonunun vcut llerine etkisi yalnzca gs
evresinde ok nemli bulunmutur (P<0,01). Stten kesim arlnn etkisi ise nemsiz
olmutur (P>0,05).

85

Yaplan literatr almasnda 4 aylk yatan 6 aylk yaa kadar vcut geliimlerini
aratrmaclardan Yanar (1997), vcut uzunluunda 6,70 cm, cidago yksekliinde 6,90
cm, gs derinliinde 3,90 cm,

gs evresinde 6,20 cm, Uur (1996), vcut

uzunluunda 11,20 cm, cidago yksekliinde 9,30 cm, gs derinliinde 5,60 cm,
gs evresinde 16,00 cm, n incik evresinde 0,98 cm, Turgut (1996), vcut
uzunluunda 9,36 cm, cidago yksekliinde 7,58 cm, gs derinliinde 4,39 cm,
gs evresinde 12,24 cm, n incik evresinde 0,73 cm olarak bildirmilerdir.

Aratrmada tespit edilen vcut uzunluu geliimindeki bulgular bakmndan Yanar


(1997) dan yksek, Uur (1996) ve Turgut (1996)un deerlerinden dk, gs derinlii
geliimi bakmndan Yanar (1997) ile uyumlu, Uur (1996) ve Turgut (1996)un
deerlerinden dk, gs evresi geliimi bakmndan Yanar (1997) ve Turgut (1996)
ile benzer, Uur (1996)un bulgularndan ise dktr.

4.5.2. Doumdan alt aylk yaa kadar vcut gelimeleri

Vcut gelimeleri ile ilgili genel ortalamalar izelge 4.15, 4.17, 4.19, 4.21 ve 4.23te,
varyans analizi sonular ayn sraya gre izelge 4.16, 4.18, 4.20, 4.22 ve 4.24te
sunulmutur.

Deneme gruplarnda vcut gelimeleri iin elde edilen genel ortalamalar vcut uzunluu,
cidago ykseklii, gs derinlii, gs evresi ve incik evresi lleri srasyla
33,253,85; 23,504,69; 15,801,79; 41,757,64 ve 2,550,53 cm olarak bulunmutur.

Yemleme gruplarnda ortalama gelime srasyla kontrol ve probiyotik + enzim gruplar


iin vcut uzunluu 33,203,45 ve 33,304,39 cm, cidago ykseklii 22,405,44 ve
24,603,77 cm, gs derinlii 16,001,76 ve 15,601,89 cm, gs evresi 42,304,98
ve 41,209,89 cm ve incik evresi 2,650,47 ve 2,450,59 cm olarak tespit edilmitir.

Cinsiyet gruplarnda erkek ve dii buzalarda vcut gelimeleri ortalamalar srasyla


vcut uzunluu 32,302,45 ve 34,204,82 cm, cidago ykseklii 23,605,05 ve

86

23,404,57 cm, gs derinlii 16,001,41 ve 15,602,17 cm, gs evresi 43,508,95


ve 40,006,03 cm ve incik evresi 2,550,59 ve 2,550,49 cm bulunmutur.

Yaplan varyans analizi sonucunda doumdan alt aylk yaa kadar vcut gelimeleri
bakmndan gerek yemleme gerekse cinsiyet gruplar arasnda bulunan farkllklar ve
grup*cinsiyet interaksiyonunun etkisi nemsiz bulunmutur (P>0,05).

Aratrmada tespit edilen bulgular vcut uzunluu geliimi bakmndan aratrclarn


elde ettii bulgulardan yksek, Uur (1996) ve Turgut (1996)un deerlerinden dk,
cidago ykseklii geliimi bakmndan Yanar (1997) dan yksek, Uur (1992) ve Gler
(2000) ile benzer, gs derinlii geliimi bakmndan aratrclarla uyumlu, gs
evresi geliimi bakmndan Uur (1996) ile benzer, Yanar (1997) ve Gler (2000) den
yksek, n incik evresi bakmndan ise aratrclarn elde ettii bulgularla paralellik
gstermektedir.

87

5. SONU

Esmer rk buzalarla yaplan bu almada ticari bir yem katk maddesi olan
DI-A-ZYME 256 Probiyotik + Multienzim kombinasyonunun buzalarda yemden
yararlanma ve byme zellikleri zerine etkisi aratrlmtr. Bu denemede
buzalardan elde edilen vcut arlklar, gnlk arlk artlar, yemden yararlanma
deerleri, vcut l ve gelimeleri ile ilgili aadaki bulgulara ulalmtr.

Aratrmadan elde edilen sonular, yem katk maddesi olarak probiyotik + enzim
kombinasyonunun buzalarda yemden yararlanma, byme zellikleri ve hayvan
sal zerine olumlu etkisi olduunu gstermektedir.

Yemleme gruplar arasnda doum, stten kesim, stten kesim ncesi gnlk ve toplam
arlk artlar bakmndan nemli bir fark bulunamamtr. Ancak stten kesimde
gruplar arasnda probiyotik + enzim grubu, kontrol grubuna gre %8,9 toplam arlk
art ve %6,2 daha fazla arlk salanmtr. Cinsiyet gruplar arasnda doum
arlklar bakmndan nemli bir farkllk (P< 0,05) bulunmu ancak stten kesim,
stten kesim ncesi gnlk ve toplam arlk artlar bakmndan ise fark
bulunamamtr.

Ana yann doum arlna etkisi nemli (P< 0,05), doum arlnn stten kesim
arlna etkisi ok nemli (P< 0,01), doum arlnn stten kesim ncesi gnlk ve
toplam arlk artlarna etkisi ise nemsiz olmutur.

Yemleme gruplarnn stten kesim ncesi haftalk arlk artlar 1. ve 2. haftalarda ok


nemli (P< 0,01), 3. haftada nemli (P< 0,05), dier haftalarda ise nemli bir farkllk
olmamtr. Doum arlnn stten kesim ncesi haftalk arlk artlarna etkisi tm
haftalarda ok nemli (P< 0,01) bulunmutur.

88

Yemleme gruplar arasnda 4 ve 6 aylk arlk, stten kesim4 ay, 46 ay aras gnlk
ve toplam arlk artlar ve stten kesim sonras 14er gnlk arlk artlar
bakmndan nemli bir farkllk bulunamamtr. Ancak 6 aylk yata gruplar arasnda
toplam arlk art bakmndan probiyotik + enzim grubu, kontrol grubuna gre %10
daha fazla arlk art salanmtr.

Yemleme ve cinsiyet gruplarnn stten kesim ncesi 1 kg arlk art iin tketilen
st, kaba, kesif ve toplam yem miktar arasnda bulunan farkllklar nemsiz olmutur.
Doum arlnn stten kesim ncesi tketilen kesif ve toplam yem zerine etkisi ok
nemli bulunmutur. Yemleme gruplar arasnda stten kesim4 ay, 46 ay aras 1 kg
arlk art iin tketilen kaba, kesif ve toplam yem miktar arasnda bulunan
farkllklar nemsiz bulunmutur. Doum6 ay aras hem yemleme hemde cinsiyet
gruplar arasnda 1 kg arlk art iin tketilen kaba ve toplam yem miktar arasndaki
fark ve stten kesim arln toplam yem tketimi zerine etkisi nemli olmutur (P< 0,05).

Doumda, stten kesimde, 4 ve 6 aylk yalarda vcut lleri ve gelimeleri


bakmndan yemleme gruplar arasnda nemli bir farkllk olmamtr. Ancak cidago
ykseklii bakmndan stten kesimde ve 6 aylk yata nemli bir farkllk olmutur
(P<0,05). Cinsiyet gruplar arasnda ise gs derinlii bakmndan 4 aylk yata ve 46
ay aras gelimede nemli (P<0,05), gs evresi bakmndan 4 aylk yata nemli
(P<0,05), stten kesim4 ay aras gelimede ok nemli (P<0,01), incik evresi
bakmndan ise doumda, stten kesimde ve 6 aylk yata nemli (P<0,05), 4 aylk yata
ok nemli bulunmutur (P<0,01).

Probiotikler hayatmza gn getike girmektedir. Bebeklerden ev hayvanlarna ve


iftlik hayvanlarna kadar kullanm yaygnlamaktadr. Bugne kadar probiyotik
zerine yaplan almalarda olumlu ve olumsuz sonular bildirilmektedir. Probiyotik
kullanmnn canl arlk artnda istatistiksel olarak nemsiz ama rakamsal olarak
fark salayaca, buza saln iyiletirebilecei, buza lmlerini ve salk
giderlerini azaltabilecei belirtilmektedir. Buza beslemede probiyotiklerin yeri

89

hakknda kesin yarglara varabilmek iin, benzer almalarn, eitli probiyotikler ve


seviyelerinin farkl koullarda ve deiik rklar zerinde tekrarlanmas yararl olacaktr.

90

KAYNAKLAR

Abe, F., Ishibashi, N., Shimamura,S., 1995. Effect Of Administration Of Bifidobacteria


And Lactic Acid Bacteria To Newborn Calves And Piglets. J. Dairy Sci. 78,
28382846.
Agarwal, N., Kamra, D. N., Chaudhary, L. C., Agarwal, I., Sahoo, A., Pathak, N. N.,
2002. Microbial status and rumen enzyme profile of crossbred calves fed on
different microbial feed additives. Letters in Applied Microbiology 34 (5) , 329
336.
Aksoy, A., M. Macit, M. Karaolu, 2000. Hayvan Besleme. Atatrk niv. Ziraat
Fakltesi Ders Kitaplar Yay. No:220, Erzurum.
Alp, M., Kahraman,R., 1996. Probiyotiklerin Hayvan Beslemede Kullanlmas. stanbul
niv. Vet. Fak. Derg, 22(1), 1-8.
Alves, P. A. de P. M., Campos, O. F., Almeida, M. I. V. de, Lizieire, R. S., Modesta, R.
C. D., Almeida, F. Q. de, Nascimento, C. G. H., 2000. Use of probiotic with
Lactobacillus acidophilus, Streptococcus faecium and Saccharomyces cerevisiae
in veal calves diet, effects on performance and meat quality. Brazilian Journal of
Veterinary Research and Animal Science 37 (1/6) , 416422 (Abstract).
Anonim, 2007. Probiyotik http,//tr.wikipedia.org/wiki/Probiyotik ( 30.04.2007).
Avila, F. A.; Paulillo, A. C.; Schocken-Iturrino, R. P.; Lucas, F. A.; Orgaz, A.;
Quintana, J. L., 2000. Evaluation of the efficiency of a probiotic for the control
of diarrhoea in calves and effect on weight gain. Arquivo Brasileiro de Medicina
Veterinaria e Zootecnia 52 (1), 4146 (Abstract).
Aydn, R., 1990. Deiik Seviyelerde Stle Beslenen ve Erken Stten Kesilen Esmer
Irk Buzalarn Yemden Yararlanma ve Byme zellikleri. (Yksek Lisans
Tezi), Fen Bilimler Enstits, Erzurum.
Bayram, B., 1998. Esmer Ve Siyah Alaca Buzalarn Byme zellikleri ve Stten
Kesim Srelerinin Tespiti. (Yksek Lisans Tezi), Fen Bilimler Enstits,
Erzurum.
Beaucheim, K., 2002. Feed Enzym And Direct Feed Microbial Workshop.
http/www.das.psu.edu/dairynutrition/documants/ beaucheim.pdf (30.04.2007).
Chaves, A. H., Silva, J. F. C., Campos, O. F., Pinheiro, A. J. R., Valadares Filho, S.C.,
1999. Effect of one strain of Lactobacillus acidophilus (LT 516) as probiotic for
calves. Revista Brasileira de Zootecnia 28 (5), 10751085 (Abstract).
Cruywagen, C.W., Jordaan, I., Venter, L., 1996. Effect Of Lactobacillus Acidophilus
Supplementation Of Milk Replacer On Preweaning Performance Of Calves. J
Dairy Sci 7, 483486.
akr, A., Aksoy, A., Haimoglu, S., 1995. iftlik Hayvanlarn Uygulamal Besleme ve
Yemlenmesi. Atatrk ni. Ziraat Fak. Yaynlar No:210, 450 s, Erzurum.
Daenicke, R., Flachowsky, G., 2001. Efficacy of the probiotic Toyocerin on the
performance of raising calves. Vitamine und Zusatzstoffe in der Ernahrung von
Mensch und Tier. 8. Symposium, Jena/Thuringen, Germany (Abstract).
Emsen, H., 1997. Hayvan Yetitirme lkeleri. Atatrk ni. Yaynlar No:720 Ziraat Fak.
Yaynlar No:310 Ders Kitaplar No: 62. 231 s, Erzurum.

91

Fuller, R., 1989. Probiotics In Man And Animals. A Review. J. Appl. Bacteriol., 66,
365.
Fuller, R., 2007. History And Development Of Probiotics. http/www.albertaclassic.com/
probiotics.php (30.04.2007).
Goncalves, G. D., Santos, G. T. dos, Rigolon, L. P., Damasceno, J. C., Ribas, N. P.,
Veiga, D. R. da, Martins, E. N., 2000. The influence of probiotics addiction in
the diet on the sanitary state and the performance of calves Holstein. Brazilian
Journal of Veterinary Research and Animal Science 37 (1/6), 7478 (Abstract).
Grgl, M., Siuta, A., ngel, E., Yurtseven, S., Kutlu, H. R., 2003. Effect of Probiotic
on Growing Performance and Health of Calves. Pakistan Journal of Biological
Science, 6 (7), 651654.
Gler, O., 2000. Farkl Seviyelerde Kesif Yemle Beslenen Esmer ve Siyah Alaca
Buzalarn Byme ve Gelime zellikleri. (Yksek Lisans Tezi), Fen Bilimler
Enstits, Erzurum.
Hamza M.Abu-Tarbous, Mohamed Y. Al-Saiady, Ahmed H. Keir El-Din., 1996.
Evaluation Of Diet Containing Lactobasilli On Performance, Fecel Coliform,
And Laktobacilli Of Young Dairy Calves. Animal Feer Science Technology 57,
3949.
Herich, R., Bomba, A., Nemcova, R., Gancarcikova, S., 1998. The influence of
application of probiotic on the immune system of 23 months old calves. Archiv
fur Tierzucht 41 (6), 565572 (Abstract).
Hggnbothamz, G. E., Bath D. L., 1993. Evaluation Of Lactobacillus Fermentation
Cultures n Calf Feeding Systems. J Dairy Sci 76, 615620.
Hutjens, M. F.,2007 Feed Additives n Dairy Nutrition An Industry And Farm
Perspective.
Animal
Sciences,
University
Of
Illinois,
Urbana,
http/www.livestocktrail.uiuc. eduuploads dairynet papers northeast nut.conf.feed
additives ed (30.04.2007).
Ik, M., Ekimler, F., zen, N., Frat, M.Z., 2004. Probiyotik Kullanmann Buza
Byme Performans ve Sal zerine Etkileri. Turkish Journal Of Veterinary
And Animal Sciences, 28 (1), 6369.
Jenny, B. F., Vandijk, H. J, Collins J. A., 1991. Performance And Fecal Flora of Calves
Fed A Bacillus Subtilis Concentrate. J Dairy Sci 74,19681973.
Jukna, C., Jukna, V., Shimkus, A., 2003. The effect of some probiotic preparations on
calves growth. Bulgarian Journal of Veterinary Medicine 6 (2), 8593
(Abstract).
Jukna, C., Jukna, V., Simkus, A., 2004.The influence of probiotic Lactoamylovorinum
on the growth of calves. Veterinarija ir Zootechnika (No.27) , 6569.
Jukna, C., Jukna, V., Simkus, A., Laugalis, J., 2003. The effect of probiotic
YEASTURE on calves growth, forage digestibility and health state. Veterinarija
ir Zootechnika (No.22), 4043 (Abstract).
Kaldmae, H., Vadi, M., Hunt, H., 1994. The use of probiotics in rations for calves.
Proceedings of the Animal Nutrition Conference, 2627 May, 1994 in Tartu,
Estonia (Abstract).
Karaayvaz, B.K., Aliek, A., 2004.Ruminantlarda Probiyotik Kullanmnn Rumen
Parametrelerine Etkisi. 4. Ulusal Bilim Kongresi, Isparta.
Karademir, G., Karademir B., 2003. Yem Katk Maddesi Olarak Kullanlan
Biyoteknolojik rnler. Lalahan Hay. Arat. Enst. Derg. 43 (1) 6174.

92

Klaenhammer T. R., 1998. Functional Activities Of Lactobasillus Probiotics: Genetic


Mandate. Int. Dairy Journal 8, 497505.
Klaenhammer T. R., 2000. Probiotic Bacteria: Today And Tomorrow. In The Journal Of
Nutrition 130, 415416.
Klaenhammer, T. R., Kulen, M. J., 1999. Selection And Design of Probiotics.
International Journal of Food Microbiology, 50 (1999) 4557.
Krehbiel, C. R., Rust, S. R., Zhang, G., Gilliland,S. E., 2003. Bacterial Direct-Fed
Microbials In Ruminant Diets: Performance Response And Mode Of Action. J.
Anim. Sci., 81(E. Suppl. 2), E120E132.
Kung, L., 2007. Direct Fed Microbials And Enzymes For Ruminants.
http/www.ag.udel.edu/anfs/faculty/ kung/articles (30.04.2007).
Lima, P. O.; Moura, A. A.; Facanha, D. A., Guilhermino, M. M., 2006. Performance
and indicators of thermal stress in heifer calves fed a milk replacer with or
without a probiotic in a semi-arid region of Brazil. Archivos Latinoamericanos
de Produccion Animal, 14 (2), 4955 (Abstract).
Lohnert, H. J., Ochrimenko, W. I., Bargholz, J., 1999. The use of the feed additive
ToyoCerin on the rearing performance of calves. Vitamine und Zusatzstoffe in
der Ernahrung von Mensch und Tier, 7. Symposium Jena/Thuringen, Germany
(Abstract).
Lohnert, H. J., Ochrimenko, W. I., Sunder, A., Ludke, H., 2001. Influence of living
yeast cells (Saccharomyces cerevisiae) on the rearing of calves. Vitamine und
Zusatzstoffe in der Ernahrung von Mensch und Tier. 8. Symposium, 26. und 27.
September, 2001, Jena/Thuringen, Germany (Abstract).
Marteau, P., Seksik, P., Jian, R., 2002. Probiotics And Health: New Facts and Ideas.
Current Opinion n Biotechnology 13,486489.
Metin, J,. 2002. Esmer ve Siyah Alaca Srlarda Doum Sonras Anne ve Buza
Davranlar. (Yksek Lisans Tezi), Fen Bilimler Enstits, Erzurum.
Metin, J., Yanar, M., 2003. Probiyotikler Ve Sr Yetitiriciliinde Kullanm.Yem
Magazin 34, 47-51.
Meyer, P. M., Pires, A. V., Bagaldo, A. R., Simas, J. M. C. de, Susin, I., 2001. Addition
of probiotic to whole milk or milk replacer and Holstein calves performance.
Scientia Agricola 58 (2) , 215221 (Abstract).
Morrill, J.L., Morrill, Z.J.M., Feyerherm, A.M., 1995. Plasma Proteins and a Probiotic
as Ingredients in Milk Replacer. J. Dairy Science 78, 902-907
Monti, G., Tarabla, H., 1999. Effect of supplementation with a commercial probiotic
formulation on liveweight gain and on the incidence of diarrhoea in Argentine
Holstein calves. Veterinaria Argentina 16 (152) , 97101 (Abstract).
Oberauskas, V., Sutkeviciene, R., Laugalis, J., Zelvyte, R., Monkeviciene, I.,
Kantautaite, J., Sederevicius, A., 2006. The effect of probiotic Yeasture on the
growth, microflora of the digestive system and health of neonate calves.
Veterinarija ir Zootechnika (No.34) , 2935 (Abstract).
zen, N., Hayvan Besleme. 2007. http:// www.zmo.org.tr / etkinlikler / 6tk05 / 037
nihatozen. pdf (30.04.2007).
zhan, M., Tzemen, N., Yanar, M., 2001. Bykba Hayvan Yetitirme. A.. Zir.Fak.
Yaynlar No:134 604 S, Erzurum.
zsan, E., Aydn, R., Ekinci, M. S., 2004. Rumen Mikroorganizmalar ve
Fonksiyonlar. 4. Ulusal Bilim Kongresi, Isparta.

93

Pinotti, L., Dell'Orto, V., Savoini, G., 2001. Effectiveness of different probiotic
preparations in preweaning calves. Obiettivi e Documenti Veterinari 22 (7/8),
3135 (Abstract).
Poonam Pandey, Agrawal, I. S., 2001. Nutrient utilization and growth response in
crossbred calves fed antibiotic and probiotic supplemented diets. Indian Journal
of Animal Nutrition 18 (1) , 1518 (Abstract).
Prahalada, H. K., Kamra, D. N., Pathak, N. N., 2001. Effect of feeding Saccharomyces
cerevisiae and Lactobacillus acidophilus on nutrient utilization and performance
of crossbred cattle calves. International Journal of Animal Sciences 16 (1),103
107 (Abstract).
Quintero-Moreno, A., Aranguren-Mendez, J., Bustillo, L., Gonzalez, D., Calatayud, D.,
Rivero, A., Boscan, J., Palomares, R., 1998. Use of probiotics in Senepol and
Holstein crossbred calves. Revista Cientifica, Facultad de Ciencias Veterinarias,
Universidad del Zulia 8 (Supplement 1) , 5355 (Abstract).
Raman M., Sharma, D. D., 1998. Influence of mixed probiotic on growth, feed
conversion efficiency and incidence of diarrhoea in young calves. Indian Journal
of Animal Nutrition 15 (3), 228231 (Abstract).
Ramaswami, N., Chaudhary, L. C., Agarwal, N., Kamra, D. N., 2005. Effect of lactic
acid producing bacteria on the performance of male crossbred calves fed
roughage based diet. Asian-Australasian Journal of Animal Sciences 18 (8),
11101115 (Abstract).
Sarpnar,D., Sulu, N., 2005. Ruminantlarda Probiyotiklerin Kullanm ve Rumene
Etkileri. Kafkas Univ. Vet. Fak. Derg., 11(1): 93-98.
Schwab C. G., Moore, J. J., Hoyt, P. M., Prentice, J. L., 1980. Performance and Fecal
Flora of Calves Fed A Nonviable Lactobasillus Bulgaricus Fermantation
Product. Journal of Dairy Science 63 (9), 14121423.
Shortt, C., 1999. The Probiotic Century: Historical And Perspectives. Trends in Food
Science Technology 10, 411417.
Turgut, L., 1996. Kaba Yem Formunun Esmer Buzalarnn Byme, Gelime ve
Yemden Yararlanma zelliklerine Etkisi. (Yksek Lisans Tezi), Fen Bilimleri
Enstits, Erzurum.
Turgut, T., 2006. Probiyotik Bakterilerin Dondurma retiminde Kullanm mkanlar
(Doktora Tezi), Fen Bilimler Enstits, Erzurum.
Tzemen, N., 1983. Stten Erken Kesilen svire Esmeri X Dou Anadolu Krmzs Ve
Simmental X (svire Esmeri X Dou Anadolu Krmzs) Melezlerinin Farkl
Koullardaki Byme zellikleri. (Doktora Tezi), Fen Bilimleri Enstits,
Erzurum.
Tzemen, N., Yanar, M., 2004. Buza Yetitirme Teknikleri. A.. Ziraat Fak. Yaylar
No:232, 218 s, Erzurum.
Uur, F., 1996. Farkl Stten Kesim Srelerinin Esmer ve Siyah Alaca Buzalarn
Byme ve Yemden Yararlanma zelliklerine Etkisi. (Doktora Tezi), Fen
Bilimleri Enstits, Erzurum.
Windschitl, P. M., 1991. Effect of Probiotic Supplementation on Growth Rate, Rumen
Metabolism, and Nutrient Digestibility in Holstein Heifer Calves. AsianAustralasian Journal of Animal Sciences 4 (4) , 341351 (Abstract).

94

Yanar, M. Tzemen, N., Ockerman, H.W. 1994. Comparative Growth Characteristics


and Feed Efficiencies in Brown Swiss Calves Weaned at Five, Seven and Nine
Weeks of Ages. Ind. J. Animal Sciences, 64, 9.
Yanar, M., Tzemen, N., Aydn, R., Uur, F. 1994. Early Weaning of Brown Swiss
Calves: A Study Case in Eastern Turkey. Asian Livestock 156157.
Yanar, M., Uur, F., Tzemen, N., Aydn, R., 1997. Growth Performance Of Brown
Swiss Calves Reared On Two Milk Feeding Schedules. Indian Journal of
Animal Science 67 (12), 11141116.
Yksel, S., 1996. Esmer Buzalarn Rasyonlarnda St Yerine St kame Yemleri
Kullanlabilme Olanaklar. (Yksek Lisans Tezi), Fen Bilimleri Enstits,
Erzurum.

ZGEM

1977 ylnda Erzurum li Yavi beldesinde dodu. lk, Orta ve Liseyi Erzurumda
tamamlad. 1993 ylnda Atatrk niversitesi Ziraat Fakltesi Zootekni Blmnde lisans
eitimine balad ve 1997 ylnda mezun oldu. 28.09.1999 tarihinde Hns Meslek
Yksekokulunda retim Grevlisi olarak greve balad. 2003 ylnda yksek lisans
eitimine balad. Halen yksek lisansa devam etmektedir.
2000 Ylnda Hns Meslek Yksekokulu Mdr Yardmclna atand. Yksekokul
Kurulu ve Ynetim Kurulu yeliini de yapmaktadr.
Halen bu grevlere devam etmekte ve Hayvan Yetitiricilii ve Sal Programnda n
lisans derslerini yrtmektedir. Evli ve ocuk babasdr.

ZET
Yksek Lisans Tezi
PROBYOTK + ENZM KONBNASYONUNUN ESMER IRKI BUZAILARDA
YEMDEN YARARLANMA VE BYME PERFORMANSI ZERNE ETKLER
Abdulkerim DLER
Atatrk niversitesi
Fen Bilimleri Enstits
Zootekni Anabilim Dal
Danman: Yrd.Do.Dr. Recep AYDIN
Bu almada ticari olarak piyasada bulunan probiyotik ve enzim karm bir rn olan
DI-A-ZYME 256nn buzalarn yemden yararlanma ve performans zerine etkileri
aratrlmtr. Denemenin hayvan materyali, A..Z.F. Aratrma ve Uygulama iftlii
Srclk ubesinde ubat-Mays 2006 dneminde doan Esmer rk buzalardan
olumutur. Denemede, kontrol ve probiotik + enzim gruplar olmak zere deneme ba
canl arlklar (38,5039,90 kg) benzer 2 grup oluturulmutur. Denemeye alnan btn
buzalara gnde 4 lt st verilerek 8 haftalk yata stten kesilmilerdir. Probiyotik +
Enzim kombinasyonu gruptaki her bir buza iin stten kesime kadar 5 g/gn, stten
kesim 4 ay aras 10 g/gn ve 46 ay aras 20 g/gn verilmitir. Yem katk maddesi stten
kesime kadar sabah stne, stten kesim sonras ise yeme katlarak verilmitir. Deneme
sonunda elde edilen bulgulara gre gruplar arasnda canl arlk kazanc, stten kesim, 4 ve
6 aylk arlklar bakmndan istatistiksel olarak nemli farkllk gzlenmemitir (P>0,05).
Ancak 6. ayda Probiyotik + Enzim grubunda kontrol grubuna gre toplam canl arlk
art bakmndan %5 daha fazla art salanmtr. Doum 6 ay aras probiyotik + enzim
grubu lehine kaba yem tketimi, toplam yem tketimi ve yemden yararlanma bakmndan
nemli bir farkllk gzlenmitir (P<0,05). Aratrmada elde edilen sonular yem katk
maddesi olarak probiyotik + enzim kombinasyonunun buzalarda yemden yararlanma,
byme zellikleri ve hayvan sal zerine olumlu etkisi olduunu gstermektedir.

2007, 94 sayfa
Anahtar kelimeler: Buza, byme performans,
yararlanma, probiyotikler, enzimler

yem katk maddeleri, yemden

ii

ABSTRACT
MS Thesis
EFFECT OF PROBIOTIC + ENZYM MIXED ON GROWING PERFORMANCE
AND FEED EFFCENCY OF BROWN SWISS CALVES
Abdulkerim DLER
Atatrk University
Graduate School of Natural and Applied Sciences
Department of Zootechni
Supervisor: Asst. Prof. Dr. Recep AYDIN
This study was conducted to determine the effect of probiotic + enzyme mixes
(DI-A-ZYME 256) on growing performance and feed efficiency of calves. The experiments
were carried out at the Experimental Farm Station of the Colloge of Agriculture
Engineering Faculty at Atatrk niversity with newly born Brown Swiss calves. The calves
were set up to have two experimental that were defined as control and probiotic + enzymes.
The calves were averaged initial live weight of 38,5039,90 kg and weaned abruptly at 8
week. The probiotic + enzyme group was fed 5 g mix/day through preweaning, 10 g
mix/day during next two months (4 month age) and 20 g mix/day during another next two
months (6 month age) after weaning. The results have shown that there were no statistically
differences in dailygain, weaning, 4 and 6 month age weight (P>0,05). However, by the end
of the 6 mount periods, The probiotics + enzyme group was measured 5% more total
liveweight gain comparing to the control group. The probiotics + enzyme group was
statistically more differenciated by roughage, total feed consuption and feed to gain ratio
comparing to the control group between born and 6 month period (P<0,05). In conclusion,
the feed additives probiotic + enzyme mixes stimulate liveweight gain, improve feed
conversion efficiency and healthconditions in new born calves.

2007, 94 pages
Keywords: Calves, growth performance, feed additives, feed conversion efficiency,
probiotics, enzyms

ii

iii

TEEKKR

Bu almann teekklnde ve uygulanmasnda gsterdikleri yakn ilgi ve yardmlarndan


dolay ncelikle tez danmanm Sayn Yrd.Do.Dr. Recep AYDINa, Blm Bakanmz
Sayn Prof.Dr. Hakk EMSENe, Blm hocalarmz Sayn Prof.Dr. Naci TZEMEN,
Sayn Prof.Dr. mer AKBULUT ve Sayn Prof.Dr. Mete YANARa, almann
yrtlmesinde

birebir

alarak

yardmlarn

esirgemeyen

Yksek

Lisanstaki

arkadalarma teekkr bir bor bilirim.

almada kullanlan yem katk maddesi (DI-A-ZYME 256)nin temin edilmesinde ve


deneme sresince maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen Tarmsan Kimya Sanayi A..
adna Ziraat Mhendisi Sayn Yusuf KAYAya teekkr ederim.

Aratrmada gerekli materyalin temin edilmesinde her trl imkanlar salanmasna


yardmc olan Aratrma ve Uygulama iftlii letme Mdrne ve birlikte altmz
Srclk ubesi alanlarna kranlarm sunarm.

Abdulkerim DLER
Temmuz 2007

iii

iv

NDEKLER

ZET.

ABSTRACT .......................................................................................................................... ii
TEEKKR ........................................................................................................................ iii
EKLLER DZN ............................................................................................................ vi
ZELGELER DZN..viii
1. GR ........................................................................................................................... 1
2. KAYNAK ZETLER ............................................................................................ 14
3. MATERYAL ve YNTEM..................................................................................... 26
3.1. Materyal .................................................................................................................. 26
3.1.1. Aratrmada kullanlan hayvan materyali............................................................... 26
3.1.2. Aratrmada kullanlan yem materyali ................................................................... 26
3.1.2.a. Probiyotik kltr ve enzim kombinasyonu ....................................................... 26
3.1.2.b. St ve kuru ayr otu ......................................................................................... 27
3.1.2.c. Kesif yem .......................................................................................................... 27
3.1.3. Aratrmada kullanlan aletler .............................................................................. 28
3.1.3.a. l ve tart aletleri........................................................................................... 28
3.1.3.b. Yemleme aletleri ............................................................................................... 28
3.2. Yntem................................................................................................................... 29
3.2.1. Buzalarn gruplandrlmas ve yemlenmesi....................................................... 29
3.2.2. Buzalarn tartlmas ve vcut llerinin alnmas ........................................... 30
2.2.3. statistik deerlendirmeler.................................................................................... 31
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA....................................................... 32
4.1. Canl Arlklar ....................................................................................................... 32
4.1.1. Doum arlklar ................................................................................................. 32
4.1.2. Stten kesim arlklar ........................................................................................ 35
4.1.3. Drt aylk canl arlklar ..................................................................................... 36
4.1.4. Alt aylk canl arlklar ...................................................................................... 37
4.2. Yemleme Devresindeki Arlk Artlar ................................................................ 40
4.2.1. Stten kesim ncesi gnlk arlk artlar ......................................................... 40
iv

4.2.2. Stten kesim ncesi toplam arlk art................................................................... 41


4.2.3. Stten kesim ncesi haftalk arlklar .................................................................. 42
4.2.4. Stten kesimden 4 aylk yaa kadar gnlk arlk artlar ................................ 46
4.2.5. Stten kesimden 4 aylk yaa kadar toplam arlk art.............................. 46
4.2.5. Drt aylktan 6 aylk yaa kadar gnlk arlk art ...................................... 47
4.2.6. Drt aylktan 6 aylk yaa kadar toplam arlk art ...................................... 48
4.2.7. Stten kesim sonras 14'er gnlk arlklar ....................................................... 49
4.3. Yemden Yararlanma Deerleri ............................................................................... 54
4.3.1. Toplam st tketimi ............................................................................................. 54
4.3.2. Stten kesim ncesi yemden yararlanma deerleri.............................................. 54
4.3.2.a. Stten kesim ncesi 1 kg canl arlk art iin tketilen st miktarlar ......... 54
4.3.2.b. Stten kesim ncesi 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem
miktarlar ........................................................................................................................ 57
4.3.2.c. Stten kesim ncesi 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem
miktarlar ........................................................................................................................ 57
4.3.2.d. Stten kesim ncesi 1 kg arlk art iin toplam yem tketimleri................. 58
4.3.3. Stten kesim sonras yemden yararlanma deerleri............................................. 60
4.3.3.a. Stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba
yem miktarlar ................................................................................................................ 60
4.3.3.b. Stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif
yem miktarlar ................................................................................................................ 62
4.3.3.c. Stten kesimden 4 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen
toplam yem miktarlar .................................................................................................... 62
4.3.3.d. Drt aylktan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba
yem miktarlar ................................................................................................................. 63
4.3.3.e. Drt aylktan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif
yem miktarlar ................................................................................................................ 64
4.3.3.f. Drt aylktan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam
yem miktarlar ................................................................................................................ 65
4.3.4. Doumdan 6 aylk yaa kadar yemden yararlanma deerleri .............................. 66

vi

4.3.4.a. Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kaba yem
miktarlar......................................................................................................................... 66
4.3.4.b. Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen kesif yem
miktarlar ........................................................................................................................ 68
4.3.4.c. Doumdan 6 aylk yaa kadar 1 kg arlk art iin tketilen toplam
yem miktarlar ................................................................................................................ 68
4.4. Vcut lleri......................................................................................................... 69
4.4.1. Doumda vcut lleri....................................................................................... 69
4.4.2. Stten kesimde vcut lleri .............................................................................. 77
4.4.3. Drt aylk yata vcut lleri ............................................................................. 78
4.4.4. Alt aylk yata vcut lleri .............................................................................. 80
4.5. Vcut Gelimeleri ................................................................................................... 81
4.5.1. Doumdan stten kesime kadar vcut gelimeleri............................................... 81
4.5.2. Stten kesimden drt aylk yaa kadar vcut gelimeleri ................................... 82
4.5.3. Drt aylktan alt aylk yaa kadar vcut gelimeleri........................................... 84
4.5.2. Doumdan alt aylk yaa kadar vcut gelimeleri ............................................. 85
5. SONU...................................................................................................................... 87
KAYNAKLAR ................................................................................................................... 90
ZGEM........................................................................................................................ 95

vi

vii

vii

viii

viii

ix

ix

Das könnte Ihnen auch gefallen