Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
3.METODOLOGADELARTE
ProyectoClo
HISTORIAYMTODOSENLAHISTORIOGRAFADELARTEOCCIDENTAL
J.EnriquePelezMalagnSUMARIO:
A.Introduccin
B.LacrticaartsticahastaelsigloXVIII
C.WinckelmannylaHistoriadelArte
D.Elmtodohistoricocrtico
Introduccin
Origen,fundamentosybasestericasdelmtodo
Representantesdelhistoricismo
Elneohistoricismo
Figurasmsdestacadasdelneohistoricismo
Elatribucionismo
Figurasmsdestacadasdelatribucionismo
ElmtodohistricocrticoenEspaa
FigurasmsdestacadasdelmtodoenEspaa
E.Elmtodopositivista
Introduccin
Origentericodelmtodo
HiplitoTaine
Problemasdelmtodopositivista
F.Lacrticaalpositivismo:Nuevosmtodos
Eldeterminismo
Eldescriptivismo
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
1/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
ElpensamientodeZola
ElpensamientodeDilthey
ElpensamientodeHauser
G.Elmtodoformalista
Lareaccincontraelpositivismodesdelaforma
DoernerylasleyesdelArte
Rieglylavoluntadartstica
Losconceptosdelopticoylohptico
Wolffinysusconceptosfundamentales
Otrosformalistas
H.Oposicionesalmtodoformalista
I.Elmtodoiconolgico
Introduccin
Lasdistintasfasesdelmtodo
J.Crticasalmtodoiconolgico
K.Bibliografasobreeltema
L.Fuentesbibliogrficasespecficassobrelosautores
A)INTRODUCCIN
DesdesiempresehahabladoyescritosobreArte,soninnumerableslostestimoniosytextosquedesde
Filstratohastalaactualidadsehanidogenerando,todosellosreflexionando,comentando,analizandoosimplemente
describiendolasobrasdeArte.Obviamenteestasreflexioneseinterpretacioneshanidocambiandoconeltiempo.
PrimeroporqueelconceptodeArteyportantodeobjetoaanalizarnohasidosiempreelmismo,segundoporqueel
discursoquesobrelaobrasehahecho,comoproductodelpensamiento,aidomodificndosedelamanodelasdiversas
corrientesfilosficasohistoriogrficasquesehanidodesarrollando.
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
2/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
Esporestemotivoqueunavisindesntesisdetodasestascorrientesysuevolucineneltiempo,sehace
imprescindiblealahoradepoderafrontareldiscursoartsticodesdeunaperspectivacrticaquenospermitavalorarensu
justamedidalasdiversasaportacionesquesobrelaHistoriadelArteyelArteenssehanrealizado.
Pretendemosportanto,msquerealizarunresumendeteorasordenadasconalgncriterioespecfico,mostrartoda
unaseriedepostuladosfilosficossobreelArte,sealandotantosusaportacionescomosusdefectosycarenciasyde
cmoestosdiscursoshanidosiendosuperadosporotros,superacinqueenmodoalgunoanulaloanterior,sinoquese
vieneasumaraunelencodemtodostodosellosvlidosalahoradeaproximarnosaunobjetoartstico.
B)LACRTICAARTSTICAHASTAELSIGLOXVIII.
Mtodoartsticocomotal,surgecuandoapareceelmtodocrticoenelconocimientoconposterioridadala
filosofacartesiana,hastaentoncessehadehablarmsquedemtodo,dediversasaproximacioneshistricasalhecho
artstico.DeestaformaantesdelsigloXVII,elestudioartsticosereducabienalestudiodelparecidodelaobraconsu
modelo(estudiomimticoquearrancadesdePlatnyAristteles),bienalavidadelartistacomoprocesomedianteel
cualunapersonallegaalaperfeccin,obienaunestudiodelatcnicaempleada(unbuenartistaesunbuentcnico)
ejemplosdetodoellopuedenllegaraserlosRecetariosdeBenvenutoCellini(15001571),elTratadodepinturade
LeonardoDaVinci(14521519)olasVitedeGiorgioVasari(15111574).
PeroserenlacenturiadelseiscientoscuandosurjaelDiscursodelmtododeDescartes,ellosuponelacreacin
deunsistemaparalainvestigacinyelconocimiento,circunstanciaposiblesinosatenemosaunaseriedereglas
metdicaspropuestasporelfilsofocomo:
a)Noreconocercomoverdaderascosasqueantesnofuesenreconocidascomoevidentes.
b)Dividircadadificultadentantaspartescomofueraposible.
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
3/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
c)Guiarordenadamenteelpensamientoempezandoporlosobjetosmsfcilesysencilloshastallegaralosms
complicados.
d)Hacerenumeracionestancompletasyresmenestangeneralesquenadadeellospuedaquedaromitido.
Conestosplanteamientossloharfaltaquealguienlosempezaseaaplicaralateoraartstica,esealguien
comienzasiendoenunprimermomentoAndrFelibien(16191695),acadmicofrancsdefinalesdelXVII,quienllega
alaconclusindequeelArteespuramenteintelectualdetalformaquelabellezanodependedereglas(estoes,
tcnicas)sinonicamentedelarazn.
C)WINCKELMANNYLAHISTORIADELARTE
JohannJoachimWinckelmannfueelprimertericodelahistoriadelArtequeutilizaunmtodopropiamente
dichoparasuestudioyfrutodeestaaplicacinlaobradeWinckelmann(17171768)sepuedesintetizarenlos
siguienteslogros:
1)DescubreunciertodesarrolloracionalenelArte,ensuhistoriasedanunaseriedeestilosquenosedan
arbitrariamentesinoqueexisteunaciertaleyqueloshaceevolucionar.
2)Todalaproduccinartsticaeshijadesutiempo,estoes,estntimamenterelacionadaeinfluenciadaporsu
contexto,cultural,geogrfico,social,histrico...
3)Realizaunesfuerzodesntesisparaordenarcronolgicayestilsticamentelosdiferentesestilos.
4)Dividealosdiferentesestilosenperiodos,detalformaquecualquierestilocomoporejemploelgriego(siempre
hacealusinalyaqueesdondesecentransusteoras)tienecuatroperiodos(aligualquelanaturalezatienecuatro
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
4/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
estaciones)queseranperiodoantiguo,sublime,belloeimitadores,cadaunodeellosdentrodesucontextosociocultural
desupoca(elArtenoescasual)
5)SientalasbasestericasparaqueenlaprcticasedenenNeoclasicismoartsticodelamanodelpintorA.R.
Mengs(17181779)entreotros.
Noobstanteypeseloanterior,laobradeWinckelmanntuvoimportanteslimitaciones,talescomo:
1)Faltaderecursoscrticos,yaquenoexistaconanterioridaduncorpustericosobreHistoriadelArtealque
rebatir,criticaroapuntalarideas,enestesentidoempiezaaconstruircasidelanada.
2)Estudiaydacomooriginalesgriegosgrancantidaddecopiasrenacentistasoromanas.Locualmotivaconclusiones
falseadas.
3)Ladivisindelosestilosenperiodossifuebuenaporloquellevabadesistematizacinycontextualizacin,se
convierteenunargidanorma,casiundogmadetalmaneraquesecaeenpensarquesiemprehayunperiodoantiguo,
despussublimeymstardededecadencia,conloquesequierellegaraaplicaratodoslosestilos,siendomuchasveces
unaexperienciabastanteforzada.
4)EsedogmatismoaumentaanmuchomscuandoconsideraalArtegriegodelperiodoclsicocomoelculmen
mssublimedetodalaproduccinartsticadelhombre,conloquepierdesusentidocrticoydeevolucinhistrica.
5)SientalasbasesdeunateoradelgustodetalformaquelaobradeArtesermsomenosbelladependiendode
suparecidoconlaestatuariaclsicadelaAntigedad.
D)ELMTODOHISTRICOCRTICO:
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
5/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
I)INTRODUCCIN
Dadalacomplejidadyenvergaduradelmtodoencuestinhemoscredoconvenientelarealizacindeunaserie
deapartados,apartadosendondedelamismamaneraenglobaramostantoelhistoricismotradicionalcomoelnuevo,as
comootrosmtodosinterpretativosdelaobradeArtequesibientienenunaentidadpropia,nacieronysedesarrollaron
dentrodelascorrienteshistoricistasdelmomento.
II)ORIGEN,FUNDAMENTOSYBASESTERICASDELMTODO:
Seradifcilencuadrarcronolgicamenteestemtodo,sepuededecirquesurgeafinalesdelsigloXVIIIperosu
permanenciaeneltiempohasidoconstante,sibiensufriendoevolucionesalolargodelossiglos.
FilosficamentesurgedespusyarazdeloqueKantpropusiesesuCrticaalaraznpura,estoes,examinara
laluzdelarazntodasaquellasmateriasodisciplinasalasquepretendeaplicarse,estoquieredecirqueempiezala
historiadelArtedeunaformacientfica.HistoriadelArtelahabahabidosiempre,desdePlinio,comonarracionesdel
pasado,peroahoraaesasnarracionesselesvanaaplicartcnicasderazonamientocomolacomparacin,elcausalismo,
laconexin,lasntesis,etc.
HastaKanthahabidounahistoriadelarteintuitiva(inclusoenciertamedidatambinladeWinckelmann),pero
ahoraaestahistoriaintuitivaselavaasometeralasformasdelentendimientoyespecialmentealafacultad
unificadoraquealmismotiempoesordenadorayclasificadora.
EstemtodobasadoenKanttenderafijarseenaquellosaspectosdeproduccinquenoincidenenlacalidadde
laobra(tipodetcnica,enumeracindeobras,vidadelartista...)yaquenosepuedehacerunficherodeordenenarasa
lacalidaddeloscuadros,porloqueenlamedidaquehagamosunestudiomsrazonableynormalizabledeunaobra
msnosacercaremosaloselementosmateriales(objetivables)marginandoloselementospuramenteestticos.
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
6/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
PosterioraKant,Diltheyreflexionarsobresiesposiblealcanzarunvalorhistricoobjetivo,preguntaclaveala
horadeelegirunmtodoconelqueenfrentarseaunaobradeArteyquelosseguidoresdekantargumentarnqueno
existeunahistoriadelobello,sinodesuscrticas,conlocuallasposibilidadesdeconocimientoobjetivopierdenlugar
frentealafuerzadelenjuiciamiento.PerolarespuestaparaDiltheyvaaserunscondicionadoporelhechode
considerarquelaobjetividaddelconocimientonoserefiereaobjetosfsicossinoalcomplejodevivenciasquese
expresanatravsdelasobrasdeArte(elconocimientodelArteesrelativo,noabsoluto)
Teniendoencuentaestasexigenciasderacionalidadydefiabilidad,elestudiodelArteenelsigloXIXseharen
baseaescuelas,estilosycronologa,unejemplodeestetipodeestudionosvienedadoporloscatlogosquevanair
apareciendodurantelapasadacenturiayquesecienaestostiposdeestudios.
Noobstanteelmtodoplanteaproblemas,elmsimportanteesellugarendondequedaelartista,queseha
vistodesplazadoenloscatlogosenarasdeotroscriteriosmsobjetivables,porloquesurgelafiguradelGENIO
(narrandosusperipeciasyhazaas),yentoncestenemosqueunmtodoquehaintentadosertanracionalalahorade
hablardelproductortienequedarunsaltometafsicoyhablardelapersonalidaddegeniosinqueellosepueda
demostrarumedirocomparar.Conloqueelmtodoseconvierteafuerzadequererserracionalenirracional,enuna
especiedeantimtodo.
Estemtodoademsyparacompletarsevaarecurriraunaseriedecienciasauxiliarescomolacronologa,la
filologa,lasemntica,lacrtica,elanlisisformal...conloqueydadolasumadedisciplinasqueintegratendera
dividirseentressubmtodoscomosonlacatalogacin,elatribucionismoylasbiografas.
EnestosmomentosdelsigloXIXentrarenescenaHegel,quienpretenderconrespectoalArte:
a)Hacerunaaproximacinimpregnadadehistoricismo.
b)ExplicaratravsdelArtelasmanifestacionesevolutivasdelespritudelahumanidad.
c)ConsideraralahistoriadelArtecomounmovimientodelSerexpresndoseymanifestndosealmismotiempo.
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
7/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
d)Considerarquecadamovimientoseexplicaporsuanterioryquealavezstetieneelgermendeloquevendr
msadelante.
e)ConsideracindelArteenunatriadadialcticaendondese
funcionaatravsdetesis,anttesisysntesis.
f)DespusdepasarporestosciclossellegaralamuertedelArteenarasdeunpensamientopuro.
Elmtodohistoricistaademsdelaalusinalgeniovaatenertambinunaseriededefectos:
1)Estudiosencompartimentoscadavezmsestancoshuyendoyrechazandolasgeneralizacionesylostrabajos
interdisciplinarios.
2)RechazoaHegeldesdeelmomentoenqueintentapasardelahistoriaaunaglobalizacinfilosfica.
3)Piensanqueeltrabajodeunhistoriadorseresumeenlarecogidade
datos,olvidndosedelasconclusionesalconsiderarlassubjetivas.
4)Prdidadelavisindeconjunto.
ContinuandoconeldevenirfilosficonosencontramosconelPositivismo,estadoctrinafilosficapostula(porlo
quealmbitodelahistoriaserefiere)queelpapeldelhistoriadorconsisteenbuscaryapuntardatosconlosquealigual
queenlascienciasnaturalespodersacarleyesdecarcteruniversalcapacesdepoderseraplicadasatodoslosestilos
artsticos,aunquesibiensinintentarsacarconclusiones.
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
8/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
Elhistoricismoyelpositivismosondoctrinasmuyparecidasdelasqueloshistoriadoresseinfluenciarntantode
unacomodeotra,todosirnenbuscadeldatoenconcreto,tratandodeverificarloyentodocasodecontextualizarlo,
peroslolospositivistasdarnunpasomshaciaadelantetratandodeextraerleyesdeesedato,unadiferenciaque
llegaaserimportanteenlamedidaqueelpositivismocreceryseconvertirenunmtodoindependientedentrodela
metodologaartstica.
Talycomohemosdichoalcomienzodeestemtodo,notieneunafechaclaradedesaparicinyaquela
obtencinyanlisisdeldatosersiemprebsica,sinoobstantesepuedenrastrearperiodosdetiempodeterminadosen
losqueloshistoriadorestendernmsaquedarsesloconeldato,mientrasqueenotrosestacuestinquedar
marginadaenarasdeunainterpretacindelaobra.
III)REPRESENTANTESDELHISTORICISMO:
Dentrodeestemtodosurgirnunaseriedepersonajesquelointentarnaplicarasusinvestigaciones,todos
ellossonhistoricistasenlamedidaenlaqueutilizanelmtodo,noobstanteexistendiferenciasentreellosquehacen
queelmtodosesubdividaenotrossubmtodosqueplanteanmaticesypropuestasdiferentessegnloscasos.
Estosautoressernlossiguientes:
*K.Schnaase:
SerunhistoriadorquesesitaenlasegundamitaddelsigloXIX,yserelprimeroenplantearseunahistoria
universaldelArtequeabarquedesdelaprehistoriahastaelArtedesuscontemporneos,taltrabajoexigeestablecer
unascoordenadasdesntesisquesirvancomohiloconductorentodalaobra,stassevanaencontrarenloque
Schnaasedenominelespritudelospueblosyelespritudelapoca,loprimerohacereferenciaalavocacinespecfica
ypeculiardecadaculturaatravsdesusmanifestacionesartsticas(lasconstantesculturalesdecadapueblo),el
segundohacereferenciaaldenominadorcomnquetodoslosestilostemporalestienenindependientementedela
culturaendondesurjan.
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
9/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
Estaobragirarentornoaesosdosconceptosquelesirvenparaarticulartodalahistoria,algoascomouneje
horizontalenelespacioyunejeverticaleneltiempoquealjuntarsedancomoresultadoelArtepeculiaryparticularde
undeterminadopuebloenunadeterminadapoca.
*F.Kugler:
SesitaafinalesdelsigloXIX,yenlneasgeneralespodemosdecirqueasumelosplanteamientosdesu
antecesor,noobstantehayunadiferenciaesencial,KuglerpiensaquelaobradeArteensyaesundatoateneren
cuenta,detalformaqueatendiendoasuformapodemossituarlaenuntiempoyunlugar.
LadiferenciaconSchnaase,esquesistepiensaenunlugaryenuntiempoyporlotantollegaaimaginar
unaobraenconcreto,Kuglerlorealizaralainversa:teniendounaobradeterminadaydadosuaspectoformalquees
productodeuntiempoydeunespaciollegaapoderdescubriresetiempoyeseespacio.
*J.Burckhardt:
FuediscpulodeKugler,ycomosumaestrodaunagranimportanciaalaobraens,noobstanteexisten
diferenciasentreambos,unadeellasesqueBurckhardtvealaobracomoalgovivoydamsimportanciaaquestase
conviertaenunserreceptivodevidaquealadocumentacinqueenspuedahabersobrelamisma.
Elvalordelaobravienedadoporquelosdiferentesaspectosdelavidadeunpueblohanquedadomarcadosen
laobra,yportantonosreflejalavidayculturadeunpueblo.
EstospostuladosdeunaobravivavanaabrirelcaminoparaotrasmetodologasquesedarnenelsigloXX
comoelexistencialismoylafenomenologa.
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
10/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
*G.Semper:
Susestudiossevanacentraryvanagirarentornoalatcnicayaqueesstalaqueencierraunadeterminada
formaylaqueseconstituyecomoelfactorevolutivodelArte.Estoes,siunaobradelapocaarcaicagriegaesdiferente
aunahelenstica,estadiferenciavienedadaporlaevolucinquelatcnicasufreyqueseplasmaendostiposdeobras
diferentes.
Porotroladoelestudiodelatcnicaesunestudiomuchomsobjetivoyportantomuchomsprximoaldato
tandelgustodeloshistoricistas.
*E.Choissy:
ComosuantecesorpiensaqueelestudiodelahistoriadelArteeselestudiodesutcnica,yaspensarqueel
cambioyevolucinentreelRomnicoyelGticosedebealdescubrimientodelarbotante(susestudiossecentranslo
enlaarquitectura)
Laevolucindelosestilossedadeformagentica,estoesunestilocambiaaotroporquenacededentrodel
anterioryporlotantoesimposiblequefuesedeotramanera.
*M.Springer:
Realizaunesfuerzodesntesisdetodoslosanterioresaspectos,constituyendosuobracomounresumende
todoslosanteriores.
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
11/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
Lagranimportanciadeestetericoesquesusestudioscreanescuelaypasanalambienteuniversitariodetal
formaquebienentradoelsigloXX,susobrasyladesusdiscpulospasanaserlosmanualesbsicosdelaHistoriadel
Arte.
IV)ELNEOHISTORICISMO:
Esdenuevoelhistoricismo,peroestavezenelsigloXX.Suvueltasedebealascorrienteshistoricocristicistas
delosambientesuniversitarios,esteambientehacesedirijanlosestudiososhacialafilologa,yaqueeltrabajode
comprobacindetextosparadeducircualeselmscorrectooenquemomentosecambialainformacinseconsidera
vitaldentrodeunmundoenelqueseabogasiempreporeldatocomounidaddeinformacinsusceptibledeser
analizada,comprobadaymstardeguardadaparalasgeneracionesvenideras.
Esporestemotivoquetambinserecurrealatopografa(Artedeloslugares)comofuentededondeextraer
msdatos(deahlaaparicindeloslibrosdeviajes)yalacrticadetextoscomomododeaportarluzsobrela
informacinescritaquedeunaobraexiste.
Unadelasdesventajasdeestemtodoquesedaaprincipiodelapresentecenturiaessuideologizacinyaque
aldecantarseporestilosnacionalessurgelaideadequecadanacin(definicinpolticoterritorialdeunespacio)tieneun
estiloqueleespropiocomoporejemploelGticoenAlemania.
V)FIGURASMSDESTACADASDELNEOHISTORICISMO:
*J.V.Scholsser:
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
12/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
Eslafiguramsdestacadadentrodelcampodelafilologa,suLiteraturaartsticasehaconvertidoenunmanual
deimprescindiblereferenciaparaestetipodeestudios,slosuperadaporellibroAdocumentHistoryofArt.
Alfinaldesuvidahaceunareconsideracindetodasuobradejandopuertasabiertasparaqueotroscontinen
porelmismocamino,modifiquenplanteamientososimplementerebatansusconclusiones,algoquenosindicalatalla
intelectualyhumanadelpersonaje.
VI)ELATRIBUCIONISMO:
Formapartedelmtodohistoricistaperotieneentidadsuficienteparapoderconsiderarlocomounmtodo
ms.
Consisteenlneasgeneralesenunmtodoapartirdelcualteniendoencuentalaobrasepuedellegaradeducir
supocasuestilo,suescuelaeinclusosuposibleautor.
VII)FIGURASMSDESTACADASDELATRIBUCIONISMO:
*B.Berenson:
ConsideraquelaobradeArtenodebeserestudiadaapartirdedatos,sinoestudiadaenellamisma,porellotodo
hayquebuscarlodentrodeella(tomarlaobraartsticacomodocumentoensmisma).
SiBurckhardtconsiderabaquedetrsdeunaobrahabaunpersonajeyunpueblo,Berensonpiensaqueloque
haydetrsesunaformaquehablaporsmisma
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
13/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
Laobservacindelaobranosllevaalanlisisysteaestablecerteorasgenerales,porloqueeldatonoes
suficienteparapoderconstruirunaleyounateora.
Conanterioridadcuandodeunaobranosesabasuautorlosqueseguanunmtodohistricocrticorecurrana
losarchivosparabuscareldatoquehacafalta,losfillogosrecurranalaliteraturadelapoca,perolosatribucionista
vernenlaobraenscaractersticaslosuficientementerelevantescomoparapoderatribuirlasinnecesidadderecurrira
otrotipodefuentes.
*M.J.Friedlander:
EsotroatribucionistaquesiguelospasosdeBerenson,delcomodelanteriornosepuededecirquehagan
historiadelArtepropiamentedicha,msbiensededicanaestudiarautoresdeformaseparadaestableciendoentreellos
diferentesescuelas.Deestaformaserconestemtodocuandoseempieceahablardeescuelas,manerasyestilo.
*A.Morelly:
Otroatribucionista,ensucasoesimportanteporempezaraintroducircatlogosdeobrasendondeporprimera
vezseinsertabanfotografas.EstotendrdosbuenasconsecuenciasparaelestudiodelArte:
a)Sepuedenextenderrpidamentepudiendohacersebuenosestudiosinclusoporaquellosquenosepoda
desplazar
b)Conlafotografasepuederecurriraldetalleyalaampliacinconloquesepuedeobservarmuchomejoruna
obra,sobretodoalahoradebuscarcaractersticaspeculiares.
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
14/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
Noobstantelafotografatambintendrcosasnegativas:
a)Setiendeaabusardeellas
b)Setiendeaconformarseconsuvisindescartandoeloriginalporrazonesgeogrficas
c)Sepierdecontactoconlaobraviva.
VIII)ELMTODOHISTORICOCRTICOENESPAA:
Hasidounadelaspocasmsfecundasenlahistoriografaespaola(finalesdelsigloXIXyprincipiosdelsiglo
XX),siendounodelosmtodosquemshanaportadoalahistoria,detalformaquecasitodaslasfigurasmsrelevantes
delpanoramahistoriogrficoespaolhanpertenecidoaestemtodo.
IX)REPRESENTANTESDELMTODOHISTORICISTAENESPAA:
*CeanBermdez:
RealizaundiccionariodelosmsilustresprofesoresdeBellasAresenEspaa,ysigueunmtodofilolgico
*Bermdezylaguna:
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
15/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
Tambinsuobraestipodiccionarioendondesedannoticiasdocumentalesdelosarquitectosmsdestacadosen
suobraNoticiasdearquitectosyarquitecturaenEspaadesdesurestauracin
*OsorioyBernart:
EscribelaGalerabiogrficadeartistasespaolesdelsigloXIX
*VicenteBoix:
Escribe,enlamismalneaquetodoslosanterioresNoticiasdeartistasvalencianosdelsigloXIX
EnEspaatambinsevaadarunacorrientetopogrficadetradicindieciochescaquerecurriralapublicacin
delibrosdeviajes,comoeldeRecuerdosybellezasdeEspaadeCuadrado.
E)ELMTODOPOSITIVISTA:
I)INTRODUCCIN
Comoenelapartadoanteriorydadalacomplejidaddeestemtododividiremoselapartadoendistintosepgrafes.
II)ORIGENTERICODELMTODO:
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
16/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
Desdeelpuntodevistafilosficosetratadeunavariantedelhistoricismo,perodesdeelpuntodevista
metodolgicoseindependizacreandounmtodoindependiente,eltrminovienedeA.Compte(17981857),yhace
referenciaalanecesidaddeatenersesloalopositivo,aaquelloquesepuedepesar,medir,odealgunamanera
positivaryverificar.
Sebasaenlasleyesnaturales,detalformaqueunhechodeterminadotieneunascausas,unasconsecuenciasy
unasleyesdesumovimiento,detalformaqueesasyesimposiblequeseadeotramanera.Peroelpositivismose
extiendetambinalascienciassocialesyalahistoriadelArte,detalformaqueapartirdeahorasevanabuscarleyes
quepuedanjustificartodoeldevenirhistrico.
III)HIPOLITOTAINE:(18281892)
Profesorfrancscontemporneoalosltimoshistoricismos,piensaquelosfillogosconsuliteraturaartsticase
dedicanauncoleccionismodetextosperoquenoaportannadanuevoalasansiasdesabereintelectualesdelos
hombres.Piensaquelaprincipalfinalidaddelhistoriadoresbuscarexplicacionesalosfenmenosqueocurrieron(porqu
cuandoycomodelhechohistrico).
Tainevaatomareltrminoestilodelosfillogosperolevaadarunanuevainterpretacin,segnaquellosestilo
erasimilaramanerayeraconloqueunaobrasepodraatribuiratalocualescuelaoatalocualpintor,paraTaine,es
muchomscomplejo,estiloeslasumadeunaseriedenotascaractersticasdondesefundenlaspeculiaridadesdela
escuelaconlaspeculiaridadesdeunpasodeunapoca,seconvierteasestiloenunatendenciasocialderazcultural.
(Segnlosfillogosestilodependadeunavoluntadpropia,segnTainedependedelapocaylasociedadquelo
impulsa)
Paraexplicarelestilohayqueexplicarlascostumbresydemscondicionamientossocialesenunadeterminada
poca,conloqueestemtodovaaabrirelcaminoalmtodosociolgicodeHauser.
LaobradeArtenuncapuedeserconsideradocomoalgoaislado,hayquebuscarelcontextoenelqueest
insertaparapodercomprenderlayanalizarla,detalmodoqueelestudio,arealizarpodraserelsiguiente:
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
17/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
1)EstudiodelHombre,yaseaindividual(autor)ocolectivo(espectador),estoessulengua,susideas,suscreencias,
sueducacin,sushbitos,susintereses...
2)Estudiodelmedio,tantoanivelgeogrficocomoanivelpoltico
3)Estudiodelaraza,tantoanivelculturalcomogeogrfica.
NoenvanoTainedeca:paracomprenderaungrupodeartistasesnecesariorepresentarseconexactitudel
estadogeneraldelesprituyconstumbresdeltipoaquepertenecen.
JuntocontodoestoTainebuscatambinlaelaboracindeleyesapartirdelacualespoderconseguir:
a)Poderprevereldesarrollodeloshechosartsticos
b)PodercomprenderelArte
c)ComprenderlarespetabilidaddelArte,estoeslomismoqueenlascienciasnaturaleshayleyesquelohacen
coherente,tambinenelArtelasleyesledancoherencia,enpalabrasdeTaine,lohacenrespetable.
ElmtodollevadoasusultimasconsecuenciasdalugaraotromtodoquerecibeelnombredeMTODO
EVOLUCIONISTA,steconsisteencreerquealigualqueenlacienciasnaturalesexisteunaevolucintambinsedaen
elArte,detalformaqueconelcorrerdeltiemposetieneunArtecadavezmsperfecto,oloqueeslomismoconsiderar
queelfuturosersiempremejorqueelpasadoyaquelaevolucineslinealyprogresiva,segnestosplanteamientosse
llegaaconsideraraunArtesuperioraotroporqueunodeellosseamsmodernoqueelotro.
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
18/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
IV)PELIGROSDELMTODOPOSITIVISTA:
1)Considerarcomoobjetivounjuicioqueenelfondopuedesersubjetivo(considerarcomorealunaapreciacin
personal)
2)Influidoporlascorrientesdepensamientodelapocasetiendeadarmsimportanciaalomaterialdelaobra.
3)Caerenelevolucionismoycreerquecadanuevoestiloartstico
esmejorqueelanterior
4)Enlabsquedadelosantecedentesnecesariosparaquesedeuntipodecambiosellegaaforzarlarealidadpara
hacerlaquecuadreenunmarcoprefabricado
5)Confusinentreloqueeslgicoconloqueescronolgicoaconsecuenciadelevolucionismoalqueyahemos
hechoreferencia
6)Tomarcomosimultneoloqueenrealidadessucesivo,poreseintentodehacercuadrarlarealidadenunaserie
deantecedentesyconsecuentes.
7)Setiendeaidentificarlascaractersticasdelarteenunpas,enundeterminadomomentocomocaractersticas
generalesnacionalespropiasdeesadivisinpolticaoadministrativa.
8)Pretenderquebajocondicionesigualessereaccionadeidnticamanera.
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
19/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
F)LACRITICAALPOSITIVISMO:NUEVOSMTODOS
I)ELDETERMINISMO:
Lospartidariosdeestemtodopiensanquesielpositivismoqueraajustarseypartirdelamsabsolutarealidad,
estentrandoencontradiccinyaquetodalaactividadhumanaestcondicionadaporlosfactoresfsicos,circunstancia
queignoraelpositivismo.
SegnestemtodoelhombrecondicionalaobradeArte,peroelhombreestasuvezcondicionadoporuna
seriedefactoresfsico,deahqueelfactorfsicoinfluyadeunamaneradeterminante(determinismo)enelArte.
SibienespositivosealarlarelacindelArteconelmediocosaqueyasealWinckelmann,estacorrientede
pensamientositaalfactorfsicoenunlugarexcesivamentepreeminente.
II)ELDESCRPTIVISMO:
SumximorepresentanteesReneHuygequesegnlintentatrasladarelmtodopositivistaasupoca.
DehechopartecomoTainedelasociedad,lapoltica,lareligin...perointroduceentodasellasunavisin
sincrnicaydiacrnicaquehacequeensuobraestcomparandoconstantementeentrediferentespocasydiferentes
lugaresgeogrficos.
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
20/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
III)ELPENSAMIENTODEEMILEZOLA(18401902):
EspositivistacomoTaine,perolereprochaasteelpretenderhaberencontradoleyesuniversalesquerigenel
esprituhumano,Zolapiensaquesibienlasociedad,lacultura,lareligin...puedenhablarnosdelporqudeunaobra,
stascuestionesnosondeterminantesyaqueelesprituhumanoqueeslibrepuedemuybiendejarsellevarporsu
contextooreaccionarcontrael,lapruebalapodemosencontrarenlahistoriayaqueensituacionessimilareselhombre
graciasasurazonamientohapodidodarrespuestasmuydiferentesanteidnticosestmulos.
PiensaqueTaineutilizaunmtodoexcesivamentesimplistaquenorecogelagranvariedadyriquezadelespritu
humano.
ElArteporlotantoenpalabrasdeZolaserelproductodeuntiempoperotambindelHombre.
IV)ELPENSAMIENTODEDILTHEY(18331911):
Contemporneoalpositivismoreaccionacontarl,opinaquetodasestascorrientesnacendeKant,ydela
mismamaneraqueKantadolecedenohaberdesarrolladouncienciadelespritu,stastampocolohanhechoporloque
alahoradetartadetemasdeArtenopuedenporssolasdarrespuestaamuchosinterrogantes,ascuandoun
historiadorquiereavanzarsedacuantadequelehacefaltaunbagajetericoquenoexiste.
PorotrapartetambinreprochaaTainequecreaquelosmtodosdelascienciasnaturalespuedenseraplicados
alcampodelascienciassociales.
Otradelascrticaseselconceptodelopositivoyverdadero,encienciasnaturalessepuedepensarqueno
positivoseafalso,peronoencienciassocialesendondeseintroduceelvalordelorelativo.
V)ELPENSAMIENTODEHAUSER(18921978):
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
21/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
HauserpartedepostuladospositivistasparallegarasuMTODOSOCIOLGICO,detalformaquecargalas
tintasenelfactorsocialcomodeterminantedelacreacinartstica,introducecorreccionesdeDiltheyydeotrosfilsofos
paranocaerenunmecanicismoquequerindosecentrarenlarealidadloalejedeella.
OtrodelospuntosesencialessereldelainfluenciamarxistaensupensamientoyaqueelArtepasaraformar
partedelasuperestructuralacualvienedadaporrelacindialcticaporlarealidadeconmica,peseaestonocaeenel
adoctrinamientoenelquecaenlosseguidoresdelMTODOMARXISTA.
G)ELMTODOFORMALISTA:
I)REACCINCONTRAELPOSITIVISMODESDELAFORMA:
Estemtodosurgecomoreaccinalpositivismo,reaccindesdelaformacomolaiconografalohardesdeel
contenido.
Esunaconsecuenciadelidealismoalemn,labasedesuinvestigacinsonlascaractersticasvisuales,estoesla
forma.
Elmtodopretendebuscaryagruparloshechosartsticosdeunamanerainteligible,paradescubrirunas
tendencias,unosritmosenlaevolucindelArte,loqueconducealabsquedadeunasleyesdecarcteruniversalque
puedanexplicarlaevolucindelarte:Estopuedeparecersimilaralpositivismo,perolagrandiferenciavienedadaque
mientraselpositivismobuscaleyesfueradelaobradeArte,elformalismobuscaesasleyesenellgicodesenvolvimiento
delasformas.
Segnlosformalistasexistenunaseriedeinterrogantesqueningnmtodohapodidocontestar,talescomoel
porqudeloscambiosdeestiloenunoscasoslentamenteyenotrosdeunaformarpida,elporquseproducendichos
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
22/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
cambios,oelporqudelamodificacindelascaractersticascompositivas.Todosestosinterrogantesnecesitande
respuestasquenosepuedenencontrarelaspectofsicooeneleconmicoysernelobjetodeestudiodelosformalistas.
Paralosformalistaslasformasartsticastienencapacidadinternadedesenvolvimientoalmargendefactores
externos,stassegeneranasmismas.
II)M.DOERNERYLASLEYESENELARTE:
EnlneasgeneralesDoernerpensabaque,alcontrariodelospositivistasquecreanenelcontinuoprogresodel
Arte,questeserepiteconstantementealolargodesuhistoria,estarepeticinvienedadaconformeaunosciclos
(ritmossegnsuspalabras)queserepitenperidicamente.
III)RIEGLYLAVOLUNTADARTSTICA:
SegnesteautorexistenunaseriedeformasinvariablesalolargodetodalahistoriadelArteAloisRiegles
conservadordelaseccindetejidosdelmuseodeVienayllegaalaconclusinqueunaseriedeformasseoriginaronen
laantiguaMesopotamia,stassemantuvieroneneltiempohastalallegadadelosmusulmanesquieneslascopiarony
asimilaronpasandodespusaoccidentepormediodealfombrasyotrostejidos,elautorargumentaqueloquehaido
cambiandohasidolainterpretacinqueencadapocayencadalugarsehahechodelasformas,peroquestashan
sidosiemprelasmismas.(AestadiferenteinterpretacinquesehaidohaciendosobrelasformasRiegllahadenominado
voluntadartstica)PorestemotivovaaelaborarunesquemadeformauniversalesyconstantesenelArte,esos
conformeaunaevolucininternadelapropiaformaenlaqueparanadahainfluidoeltiempoyellugarcomotampocoel
artistaquiendesaparecedelmtodoformalista.
OtrodelosfactoresintroducidoporRieglsereldesupervivenciaartstica,estoeslavoluntaddelArtecomosi
fueseunservivodeperdurarendeterminadasformasaunquestasyanorealicenlafuncinnecesariaparalasque
fueroncreadas,unejemplodeellolohaceconelproblemadelasarchivoltas,quesibientenanlafuncindenoromper
unmuerogruesoenelRomnico,yaenelGticonoesnecesarioalserelmurofinoperosesiguenutilizando.
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
23/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
IV)LOSCONCEPTOSDEPTICOYHPTICO:
SonconceptosintroducidosporRieglporlosquesepretendeclasificartodaformaartstica,elprimerconcepto
hacereferenciaaaquellaformaqueparasercaptadasenecesitadelavista,elsegundoconceptohacereferenciaa
aquellasformasquesiendovisualesnosdanlasensacintctildequelaspodemostocar(comounescorzoouna
perspectivaenuncuadro)
V)WOLFFLIMYSUSCONCEPTOSFUNDAMENTALES:
HeinrichWolffin(18641945)sigueaRieglenmuchasdesusteorassibiendesdeunaformamscientficaen
lamediadaenquenosloestudiatapicessinotodalahistoriadelArte,ademsdeconsiderarunpapelimportanteenla
creacindelasformasalartistadetalformanqueaducequelosformassiguenunprocesoperollegaunmomentoen
questassecansanporloqueesperanlallegadadeunartistaconlapersonalidadidneaparaproducirelcambio,yes
lelmotordelcambio,lasformasmutangraciasaunreducidonmerodeartistasquelogranintuiryplasmaresa
necesidadartsticaquetienelaforma(necesidadartsticaseraaloqueRiegldenominabavoluntadartstica).
UnodesuslogrosfueeldescubrimientodeBarrococomounestiloconentidadpropiaynounadegeneracindel
Renacimiento.
PerolaobraquemshainfluidoenlametodologasonlosConceptosfundamentalesdelahistoriadelArte,en
estelibroaspiraarealizarunaHistoriadelArteexplicandoeldesarrollodelasformasvisualescomoundesarrollo
inmanenteyporlotantoindependientedelasbiografasdeartistasodelahistoriadelacultura.Asexplicaelpasodel
RenacimientoalBarrocomedianteunaseriedepasesdeconceptosquevandelolinealalopictrico,delosuperficialalo
profundo,delaformacerradaalaformaabierta,delapluralidadalaunidad,delaclaridadalacomplicacin.Estecambio
seproducedemodomecnicoobedeciendoaleyespropiasdeldesarrollointerno.(Estasleyesserandecarcteruniversal
yconfiguraranloquedenominabalacienciaartstica).
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
24/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
VI)OTROSFORMALISTASQUEAPLICANYCOMPLETANAWOLFFLIN:
*CohnWiener:
AplicalosconceptosdeWolfflinalasartesindustriales,eintentacompatibilizarelpensamientodeRiegly
Wolfflin.
*WalterPassarge:
AplicalosconceptosdeWollflinalArteOccidentalyOrientaltratandodeconstruirunahistoriadelArteuniversal
desdeunpuntodevistaformalista.
*L.Ltzler:
TratadebuscarunasleyesuniversalesparatodoelArte,yalintentarconseguirloabandonaplanteamientos
cientficos.
H)OPOSICIONESALMTODOFORMALISTA:
VienenenprimerlugardelamanodeArnoldHauser(18921978)quienensuscomienzoseraformalistahasta
quesepercataenqueexisteunacontradiccinentresumtodoempleadoysuideologapoltica,esporestemotivoque
sealejadeposicionesformalistasparallegarapostuladosmarxistasconlosqueconstruirsuMTODOSOCIOLGICO.
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
25/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
Lacrticaalformalismosepodraresumirenlossiguientespuntos:
1)Detrsdetodaobraodesuinterpretacinloquehayesunaideologadeterminada.
2)Elmtodoformalistaesdecarcterburgus(ensalzalosvaloresdelaburguesarevolucionaria),quesibienesta
circunstanciafuebuenaensumomento,noloseraosdespus,debindosesusupervivenciaalavoluntadburguesa
devivirenelpasado.
3)Elformalismoproponeunartesinnombresyestonoseciealarealidad.
4)LavaloracinannimadelaobraespropiadelRomanticismo,propiadelindividuodecepcionadosocialmenteque
quierealejardesmismolaresponsabilidaddesupropialibertad.
5)Historicismo,positivismoyformalismoformanpartedeunafilosofareaccionaria.
NoobstanteHauservedepositivoenelformalismolaconsideracindequeencadaestiloseencuentranlas
consecuenciasdelanteriorylascausasdelposterior.
AdemsdeHauserelformalismotieneotroscrticos,cuyacrticasecentraaqueelformalismoestcentrado
excesivamenteenlapuravisualidadyalejaalArtedelasociedadydelindividuo.
I)ELMTODOICONOLGICO:
I)INTRODUCCIN:
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
26/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
EstemtodofueinstauradoporAbyWarburg(18661929),ycontinuadofundamentalmenteporErwin
Panofsky(18921968)enloqueserefiereapinturayRudolfWittkower(19011971)enarquitectura.Consisteenlneas
generalesdeunmtodoquereaccionacontarelformalismoalpensarquestenovamsalldelasimgenesyno
indagaenlainterpretacindelaobra(crticatambinextensivaalpositivismoquenovemsalldeundato.)
Enprimerlugaryparamayorclarificacindelmtododiferenciaremosiconografadeiconologa,elprimer
trminohacereferenciaaunadescripcinyprimerainterpretacindelsignificadodelobjetoencuestinporejemplouna
figuracondosllavesnoshablaradeSanPedroelsegundotrminohacereferenciaalacienciaqueestudiaraelobjeto
encuestin,suorigen,obrasliterariasdedondesehasacadoyprocesoporelquehallegadoatenerdeterminada
interpretacin,ascomosurelacin(encuestindesignificado)conlosrestantesobjetos.
Laiconologapartedelaideadelaimportanciadelsmbolo,stehasidounaconstanteenlahumanidadyaque
staalahoraderelataroplasmarpictricamenteodecualquierotramaneraunaideahaderecurriralsmbolocomo
mediodepoderrepresentardeunaformasencillayrpidamentecomprensiblelamismayaquedeotramaneranose
podrahacer(Dios,lodivino,laesperanza,elmiedo...)
PanofskyconsiderabalaiconografacomolaramadelahistoriadelArtequeseocupabadelcontenidotemticoo
significadodelasobrasdeArteencuantoaalgodistintodesuforma.
Lacompresindeunaobraoloqueeslomismosuanlisisiconolgiconecesitadetresfasesenlapercepcin:
1)Percepcindelcontenidoprimariootemticonatural:
Sepercibeporlaidentificacindeformaspuras,esdecirciertasconfiguracionesdelneasycolores,como
representacindeobjetosnaturales,talescomosereshumanos,plantas...identificandosusrelacionesmutuascomo
hechosydenotandocualidadesexpresivas.Todoestopuedeserenmarcadoenelmundodelosmotivosartsticos,una
enumeracindelosmotivosseraunadescripcinpreiconogrficadelaobradeArte.
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
27/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
2)Percepcindelcontenidosecundariooconvencional:
Eselcontenidoquepercibimosalcomprobarqueungrupodefigurassentadasaunamesaenunadisposicin
determinadayenunasactitudesconcretas,representanlaltimaCena.Alhacerloasrelacionamoslosmotivos
artsticosylascomposicionescontemasoconceptos.Losmotivosportadoresdeunsignificadosecundarioconvencional
puedenserllamadosimgenesylascombinacionesdeimgenessedenominanhistoriasoalegoras,elanlisisdetodo
estoentradentrodelmbitodeladescripciniconogrfica.
3)Percepcindelsignificadointrnsecoocontenido
Lopercibimosindagandoaquellossupuestosquerevelanlaactitudbsicadeunanacin,unperiodo,unaclase,
unacreenciareligiosaofilosficaquesonreflejadosinconscientementeporunapersonalidadenunaobra.Estos
principiossonmanifestadosyportantoclarificadosporlasignificaciniconogrfica.
Todoloanteriorpuedeejemplificarsedelasiguienteforma:mientrasnoslimitemosaafirmarqueelfamoso
frescodeLeonardodaVincimuestraungrupodetrecehombresalrededordeunamesadeuncomedor,yqueestegrupo
dehombresrepresentalaltimaCena,nosestamosocupandodelaobradeArtecomotal,einterpretamossusrasgos.
PerocuandotratamosdecomprenderlocomoundocumentosobrelapersonalidaddeLeonardo,odelacivilizacinde
AltoRenacimientonosocupamosdelaobracomounsntomadealgomsqueseexpresaasmismoenunavariedad
incontabledeotrossntomas.Eldescubrimientoylainterpretacindeestosvaloressimblicos(generalmente
desconocidosparaelartistamismo)eselobjetodeloquellamamosiconografaenunsentidomsprofundo,deun
mtododeinterpretacinqueaparecemscomosntesisquecomoanlisis.Estemtodotambinsedenomina
iconologa.
II)LASDISTINTASFASESDELMTODOICONOLGICO:
Quesepodrasresumirenlossiguientespasos:
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
28/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
1)Enelcasodeladescripcinpreiconogrfica,quesemantienedentrodelmundodelosmotivos,esfcilcualquiera
puedereconocerlaformayelcomportamientodelossereshumanos,animales,plantas...
2)Elanlisisiconogrficoqueseocupadelasimgenesyalegorasenvezdelosmotivos,necesitaunapasomsque
enelcasoanterior.Presuponeunafamiliaridadcontemasoconceptosespecficostalycomonoshansidotrasmitidospor
lasfuentesliterariasoporlatradicinoral.
3)Lainterpretacindelasignificacinintrnsecaocontenido,quetratadeloquehemosllamadovaloressimblicos,
requiereunpasomsqueelquesehadadoenlosanterioresepgrafes,paracomprenderestosprincipiossenecesitauna
facultadmentalsimilaraladelquehaceundiagnostico,unafacultadquePanofskydefinecomointuicinsintticaque
hadesercorregidoycontroladoporunapercatacindelosprocesoshistricoscuyasumatotalpuedellamarsetradicin.
J)CRTICASALSISTEMAICONOGRFICO:
UnadelascrticasquesehanhechoaestesistemavienedelamanodeHermannBauer,quienincideenel
hechodequePanofskyseparalaexperienciavitaldelatradicinculturalsintenerencuentaquelosmovimientosyla
percepcinhumanasestnmarcadosyaporlastradicionesculturales.
OtropuntodecrticaconsisteenquelosnivelesdosytresseremarcaloquelaobradeArtemuestra,peronolo
quedejademostrar,conloquelaconcepcincompletadelarealidadpareceuntantosesgada.Enconcreto,eneltercer
nivelafirmaquenosepuedehablardesntomascomovaloressimblicosyaqueunsntomasnoesunsmbolo.(Estose
debeaquelaescueladeWarburgyPanofsky,influidaporCassierconcibelaobradeArtecomounsntomadelaHistoria
delaCulturayestecarctersintomticocomounsmbolodelacultura.
Bauerfinalizareprochandoquelosicongrafosmuestranmsintersenlasconnotacionesquelaimagen
conllevaqueenlapropiaimagen.Sealaquenoconsideransuficientementealammesis(reflejodelarealidad)sinoque
prefierenverlacomounenmascaramiento.LapropuestadeBauerseraunahistoriografadelArtequehagacompatible
lammesisconelsignificadodelaimagentantohistricacomosuprahistricamente.
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
29/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
ProyectoClo
K)BIBLIOGRAFIAGENERALSOBREELTEMA
Barash,M.TeorasdelArte,col.Alianzaforma,Alianza,Madrid1991
Bauer,H.HistoriografadelArte,Taurus,Madrid,1981
Bauer,H.Historiadelarte.Introduccincrticaalahistoriadelarte,Taurus,Madrid,1980
Baxandali,M.Modelosdeintencin,HermanBlume,Madrid,1989
Bozal,V.Historiadelasideasestticasydelasteorasartsticascontemporneas,2vols.Visor,Madrid,1996.
Bryson,N.Visinypintura.Lalgicadelamirada,Alianza,Madrid,1991
Calabrese,O.Ellenguajedelarte,Paidos,Barcelona,1987
Clifford,J.Dilemasdelacultura.Antropologa,culturayarteenlaperspectivaposmoderna,Ariel,Barcelona,
1995
FernndezArenas,J.Teoraymetodologadelarte,Antrophos,Barcelona,1982.
GayaNuo,J.A.HistoriadelacrticadearteenEspaa,Iberoamericana,Madrid,1975.
Hauser,ArnoldTeorasdelArte,Guadarrama,Madrid,1975
Maras,F.Teoradelarte,Historia16,Madrid,1996
Patch,O.Historiadelarteymetodologa,Alianza,Madrid,1986.
Ramrez,J.A.Cmoescribirsobrearteyarquitectura,Serbal,barcelona,1996
Scholsser,J.Laliteraturaartstica.Manualdefuentesdelahistoriamodernadelarte,Ctedra,Madrid,1976
VariosIntroduccinalahistoriadelarte.Funadamentostericosylenguajesartsticos,Serbal,barcelona,1991
Venturi,L.HistoriadelacrticadeArte,GustavoGili,Barcelona,1979
L)FUENTESBIBLIOGRAFICASESPECFICASSOBRELOSAUTORES
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
30/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
AutoresanterioresalsigloXVIII:
PlinioTextosdeHistoriadelArte,Visor,Madrid,1987
Vasari,G.Vidasdeartistasilustres,5vols,Iberia,Barcelona,1957
Winckelmann,J.Reflexionessobrelaimitacindelartegriegoenlapinturayenlaescultura,Aguilar,Madrid,
1987
Winckelmann,J.HistoriadelArteenlaAntigedad,Iberia,Barcelona,1994
Autoreshistoricistas:
Berenson,B.Estticaehistoriadelasartesvisuales,FCE,Mxico,1956
Friedlander,M.Elarteysussecretos,Juventud,Barcelona,1969.
Kubler,G.Laconfiguracindeltiempo.Observacionessobrelahistoriadelascosas,Nerea,Madrid,1988
Burckhardt,J.ElCicern,Iberia,barcelona,1966
Burckhardt,J.Consideracionessobrelahistoriauniversal,Edicions62,Barcelona,1983
Burckhardt,J.LaculturadelRenacimientoenItalia,Akal,Madrid,1993.
Autorespositivistas:
Taine,H.FilosofadelArte,2vols,EspasaCalpe,Madrid,1960
Autoresformalistas:
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
31/32
23/9/2016
3.METODOLOGADELARTE
Riegl,AProblemasdeestilo.Fundamentosparaunahistoriadelaornamentacin,GustavoGili,Barcelona,1980
Wolffin,HConceptosfundamentalesenlahistoriadelarte,Calpe,Madrid,1924
Wolffin,H.Reflexionessobrelahistoriadelarte,Pennsula,Barcelona,1988
Autoresdelmtodoiconolgico:
Warburg,A.Unabiografaintelectual,Alianza,Madrid,1991
Panofsky,E.Estudiossobreiconologa,Alianza,Madrid,1972.
Wittkower,R.NacidosbajoelsignodeSaturno,Ctedra,Madrid,1982
Autoresdelmtodosociolgico:
Hauser,A.Historiasocialdelaliteraturayelarte,3vols,Guadarrama,Madrid,1975.
Hauser,A.Sociologadelarte,5vols.Guadarrama,Madrid,1975.
http://clio.rediris.es/n30/artehistoriografia.htm#l
32/32