Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
GuaclnicadeHalitosis
Halitosis
Fechadelaltimarevisin:17/01/2012
ndicedecontenidos
1. Dequhablamos?
2. Cmosediagnostica?
3. Culeseltratamiento?
4. Algoritmodetratamientodelahalitosis
5. Bibliografa
6. Msenlared
7. Autores
Dequhablamos?
Lahalitosissedefinecomoelolordesagradablequeprocededelalientodeunapersona.Alnohabercriteriosdiagnsticosqueladefinansedesconocesu
prevalencia,aunqueesunproblemasocialyunsntomafrecuenteenatencinprimariaquenosiempreseconsulta(Rosenberg,2010).
Enel80%deloscasos,lahalitosisseocasionaenlabocaycavidadoral(CoelhoDalRio,2007Quirynen,2009).Serelacionaconladescomposicindepartculas
dealimentos,clulas,sangreyalgunoscomponentesdelasaliva,quedalugaralaemisindederivadossulfricosvoltilesyotrosgasesqueprovienendelaumento
delnmerodebacteriasanaerobiasgramnegativas,aunqueenestadiosiniciales,microorganismosgrampositivospuedenestarinvolucrados(Scully,2008
Rosenberg,2010).
Existenunosfactoresqueinfluyenenlacalidadycantidaddesaliva,ypuedenintervenirensuaparicin(Rosenberg,2010):
Prtesisdentariayortodoncia.
Disminucinencantidaddesaliva(xerostoma,respiracinnasal,frmacos,etc.).
Tabaco,alcohol,marihuana.
Ayunoydietashipocalricas.
Dietasricasengrasayprotenas.
Alimentos(ajo,cebolla,etc.).
Puedeclasificarseenfisiolgica,patolgicaopseudoalitosis(tabla1)(CoelhoDalRio,2007Rosenberg,2010CKS,2011).
Tabla1.Clasificacindelahalitosis
Halitosisfisiolgica
Esautolimitada,noimpidealpacientellevar
unavidanormalyrespondealahigieneoral
habitual.Seproduceporladisminucindel
flujodesalivaenlacavidadoralduranteel
sueo(halitosistransitoriaoalientomatutino)
Halitosispatolgica
1. Causasorales(8090%):
Enfermedadcrnicaperiodontalygingivitis:esla
causamsfrecuente
Higieneoraldeficiente
Reconstruccionesdentalesdeterioradas
Abscesodentarioyfstulaoroantral
Estomatitisyglositis
Enfermedadesfarngeasvricas,bacterianaso
fngicas.lceras.Cncerfarngeoprimario
Enfermedadparotdeaprimariaosecundariaa
frmacosoenfermedadessistmicas
Enfermedadamigdalar(3%)
2. Causasextraorales:
ORLyrespiratorias(58%):sinusitis,plipos
nasales,rinitis,tumores,cuerpoextrao,epiglotitisy
anomalascrneofaciales.Enfermedades
respiratoriasinfecciosas,bronquiectasias,carcinoma
bronquialopresenciadecuerpoextrao
Enfermedadesdigestivas(2%):divertculode
Zenker,reflujogastroesofgico,acalasia,estmago
deretencin,hemorragiadigestiva,infeccinpor
Helicobacterpylori,cncergstrico,sndromede
malabsorcinoinfeccinentricaypatologabiliar
Otras(1%):diabetesmellitus,insuficienciarenaly
heptica,discrasiassanguneas,enfermedades
autoinmunes,trastornosbioqumicos
(trimetilalaminuria),fiebre,deshidratacin,dficit
vitamnicosodeminerales,eintoxicacionespor
plomo,mercurio,bismutoyarsnico.Frmacos
anticolinrgicos,antineoplsicos,fenotiacidas,
compuestosyodados,nitratodeamilo,dinitratode
isosorbide,antihipertensivos,antihistamnicos,
ansiolticos,antipsicticosyantidepresivos
Pseudohalitosis
Tambindenominadahalitofobiaohalitosis
psicosomtica.Elpacientepercibemaloloren
sualientoquelosdemsnodetectanynose
puedeobjetivarconlaspruebasdiagnsticas.
Puedeimplicarunainterpretacinerrneade
lasactitudesdeotraspersonas(taparsela
nariz,volverlacara,darunpasoatrs)loque
asuvezllevaareforzarlacreenciadeque
padecenestapatologa
Cmosediagnostica?
Enprimerlugar,supresenciadebeconfirmarsemediantelainformacinproporcionadaporunmiembrodelafamiliaounamigontimo.Posteriormentedebe
objetivarseyparaellosedisponedelossiguientesmtodos(CoelhoDalRio,2007Scully,2008Rosenberg,2010):
1. Cromatografagaseosa:eselpatrnorodeldiagnstico.Detectadeformaespecficaloscompuestosvoltilesdesulfuro.Suprincipalinconvenienteesel
grantamaodelaparatoylanecesidaddeunoperadorexperimentado,porloqueenlaprcticanoseemplea.
2. Monitorporttildesulfuro(halimeter):analizaelcontenidototaldesulfuroenaireexpirado(normalpordebajode200ppb).Lamedidadelhalimeterse
correlacionaconeldiagnsticoclnico,elgradodelenguasaburralylaprofundidaddelabolsagingival.Esunapruebaespecficayreproducible,losequipos
sonporttilesynoesnecesariopersonalexpertoparasuinterpretacin.
3. Caractersticasorganolpticasdeterminadasporobservadorexterno:consisteenlapercepcindelalientoporpartedeunexaminadorquepuntaenuna
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/halitosis/
1/4
1/4/2016
GuaclnicadeHalitosis
escalade0a5.Serealizaendosotresdasdiferentesparaconseguirundiagnsticomspreciso.Debeevitarsecomer,beberymascarchicles2horasantes
delacita,ascomofumareingerircebolla,ajoocomidasespeciadasenlas24horasprevias.Tampocousarlpizdelabiosconolor,aftershaveoperfumesel
dadelestudioynodeberealizarsesielpacienteesttomandoantibiticos.Aunqueesteprocedimientoesaltamentesubjetivo,eselmsutilizado,porquesi
serealizaporprofesionalesexpertoslosresultadossonequiparablesalmonitorporttildesulfuro.
Unavezconfirmadalahalitosis,esprecisodeterminarsuorigenmedianteunahistoriaclnicaorientadaaconocerlascaractersticasorganolpticasdeestesntoma,
consumodealimentos,frmacososustanciasimplicadasensuetiologa,higienedentalodatosdeenfermedadessistmicasypsiquitricasrelacionadasconella.La
exploracinfsicaincluir:
1. Olerelalientodelabocaydelanarizalternativamenteconelfindeorientarsuprocedencia.Elolorperiodontalprocededelreasubgingivalydelespacio
interdental.Cuandolapersonarealizaunabuenahigieneoralytienedientessanos,elolorsueleprovenirdelaparteposteriordelalengua.Paraconfirmarlo
serealizaeltestdelacuchara,queconsisteenrealizarunraspadodelasuperficiedorsaldelazonaposteriordelalenguaycompararelolordelacucharilla
coneldetodalaboca.Paraevaluarsielolorprovienedeladentadurasepuedeguardarenunabolsadurantealgunosminutos,yluegoolerelinteriordela
misma.
2. Examenexhaustivodelacavidadoralconelfindedescartarotrascausasdehalitosis.
Noexistendatosdelaboratorioopruebascomplementariasespecficas,salvolasrelacionadasconlasenfermedadesquelaprovocan(algoritmodemanejo).
Culeseltratamiento?
Aunquenoexistenevidenciassuficientesparahacerunasrecomendacionesespecficas,podranindicarseestasmedidasgeneralesdehigieneycuidadodelaboca
(Rosenberg,2010CKS,2011):
1. Mantenerunabuenahigieneysaluddental,utilizandoelhilodentaldiariamenteyelcepilladoconpastafluoradaalmenosdosvecesalda,incluyendoeldorso
delalenguayelpaladar(Feng,2010).Retirarylimpiarlasdentaduraspostizasymaterialesprotsicosunavezalda,aunquenoexistenevidenciassobrela
efectividaddelosdiferentesmtodosautilizar(FreitasdeSouza,2009).Revisionesperidicasenelodontlogo.
2. Realizarunadietaricaenfrutasfrescasyverdura,prescindiendoalmximodegrasasycarne.Evitaralimentosquefavorecenelmalaliento,comocebollas,
ajosybebidasalcohlicas.
3. Abstencindetabaco.
4. Enjuaguesygargarismosconcolutorios:seutilizancuandolasmedidasgeneralesnosonsuficientesparaelcontroldelahalitosis.Suobjetivoesreducirla
acumulacindebacteriasoralescausantesdelahalitosis.Losescasosensayosclnicosrealizadosconellosdemuestranunadiscretaeficacia(Rosenberg,
2010Zbys,2008).Elmejormomentoparausarlosesporlanoche,yaquelosrestosdelproductoquedanenlaboca,queescuandolaactividadbacterianaes
mayoryelflujodesalivamenor.Debenmantenerseenlabocadurante30segundos.Laeleccindeunosuotrosdependemsdelatolerabilidadindividualy
laspreferenciasdelpacientequedelasevidenciasdisponiblessobresuuso(tabla2).
Tabla2.Colutoriostilesenelmanejodelahalitosis
Tipodecolutorio
Nombre
comercial
Utilidad
Enzimticoslibresde
alcohol
Biotene
Xerostoma
Conclorurode
benzalconioydecapinol
Vigencial
Disminuyelaproduccindecompuestossulfricosvoltiles
Conzinc
OrthoKin
Disminuyenlaproduccindecompuestossulfricosvoltiles.Poseenpocosefectos
secundarios
KinForte
Malita
GingiKin
GingiLacer
Conclorhexidina
Clorhexidina
Lacer
(0,12%)
Nohayestudiosdesueficaciaenlahalitosis.Recomendadosenenfermedades
periodontales.Suefectoduraentre36horas.Producendecoloracindelosdientes,
sabormetlico,descamacin,etc.,porloquenoesaconsejablesuusoalargoplazo
Parogencil
Forte
(0,12%)
Oraldineperio
(0,20%)
PerioKin
(0,20%)
Bexident
Encascon
clorhexidina
(0,12%)
Triclosnzinc
GingiKin
GingiLacer
TriclosnCopolmero
Fluorurodesodio
Eltriclosnesunagenteantimicrobianodeamplioespectro.tilentratamientosalargo
plazo
Bexidenencas Usardurante30segundoscada8horas
contriclosn
EucaliptolMentol
Listerine
SalicilatodemetiloTimol
cidobenzoicoAlcohol
Disminuyelaplacabacterianaodorfera.Suefectodura36horas
Enpacientesconbuenahigieneoralpuedeoptarseporelraspadodelalenguaconmaterialespecficoparaello.Existentrabajosquedemuestranreduccindelos
nivelesdecompuestosvoltilesalutilizarlosenlugardecepillosdedientes(Outhouse,2006VanderSleen,2010).
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/halitosis/
2/4
1/4/2016
GuaclnicadeHalitosis
Noserecomiendarealizartratamientoantibiticoempricoenausenciadeinfeccinoralodental.ApesardequelapresenciadeHelicobacterpyloriserelacionaen
algunosestudiosconlahalitosis(Suzuki,2008),noestindicadorealizarerradicacindelmismo(CKS,2011).
Lospacientesconpseudohalitosisdebenserinformadosdequelaintensidaddesualientonoestporencimadenivelessocialmenteaceptados,aunquees
convenientequecontinenutilizandolasmedidasgeneralesantesdescritas.Lospacientesconhalitofobiaprecisandeunabordajeespecfico.
Algoritmodetratamientodelahalitosis
Algoritmo
Bibliografa
DalRioAC,NicolaEM,TeixeiraAR.Halitosisanassessmentprotocolproposal.BrazJOtorhinolaryngol.200773(6):83542.PubMedPMID:18278230Texto
completo
FedorowiczZ,AljufairiH,NasserM,OuthouseTL,PedrazziV.Enjuaguesbucalesparaeltratamientodelahalitosis(RevisinCochranetraducida).En:La
BibliotecaCochranePlus,2008Nmero4.Oxford:UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:http://www.updatesoftware.com.(TraducidadeTheCochraneLibrary,
2008Issue3.Chichester,UK:JohnWiley&Sons,Ltd.).CD006701.Textocompleto
FengX,ChenX,ChengR,SunL,ZhangY,HeT.Breathmalodorreductionwithuseofastannouscontainingsodiumfluoridedentifrice:ametaanalysisof
fourrandomizedandcontrolledclinicaltrials.AmJDent.201023SpecNoB:27B31B.PubMedPMID:21280424
FreitasdeSouzaR,deFreitasOliveiraParanhosH,LovatodaSilvaCH,AbuNaba'aL,FedorowiczZ,GurganCA.Intervencionesparalalimpiezadela
dentadurapostizaenadultos(RevisionCochranetraducida).En:BibliotecaCochranePlus2009Nmero4.Oxford:UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:
http://www.updatesoftware.com.(TraducidadeTheCochraneLibrary,2009Issue4Artno.CD007395.Chichester,UK:JohnWiley&Sons,Ltd.).Texto
completo
NHSInstituteforInnovationandImprovement.CKS[Internet].Halitosis[consultado27/01/2012].Disponibleen:http://www.cks.nhs.uk/print_preview?
pageid=402250006&pagepath=/halitosis/management/scenario_halitosis/view_full_scenario&rootcontainerelement=guidance&viewtype=structured
OuthouseTL,AlAlawiR,FedorowiczZ,KeenanJV.Raspadodelalenguaparaeltratamientodelahalitosis(RevisinCochranetraducida).En:LaBiblioteca
CochranePlus,2008Nmero4.Oxford:UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:http://www.updatesoftware.com.(TraducidadeTheCochraneLibrary,2008Issue
3.Chichester,UK:JohnWiley&Sons,Ltd.).CD005519.Textocompleto
QuirynenM,DadamioJ,VandenVeldeS,DeSmitM,DekeyserC,VanTornoutM,VandekerckhoveB.Characteristicsof2000patientswhovisitedahalitosis
clinic.JClinPeriodontol.200936(11):9705.PubMedPMID:19811581
RosenbergM.Badbreath[Internet].EnWalthmanMA:UpToDate2012,version19.3.[acceso26/01/2012].Disponibleen:http://www.uptodate.com
ScullyCbeC,PorterS.Halitosis.ClinEvid(Online).20082008.pii:1305.PubMedPMID:19445739Textocompleto
SuzukiN,YonedaM,NaitoT,IwamotoT,MasuoY,YamadaK,etal.DetectionofHelicobacterpyloriDNAinthesalivaofpatientscomplainingofhalitosis.J
MedMicrobiol.200857(Pt12):15539.PubMedPMID:19018029Textocompleto
VanderSleenMI,SlotDE,VanTrijffelE,WinkelEG,VanderWeijdenGA.Effectivenessofmechanicaltonguecleaningonbreathodourandtonguecoating:a
systematicreview.IntJDentHyg.20108(4):25868.PubMedPMID:20961381
Msenlared
ArmstrongBLetal.Halitosis:areviewofcurrentliterature.JDentHyg.2010Spring84(2):6574.PubMedPMID:20359417
FedorowiczZetal.Mouthrinsesforthetreatmentofhalitosis.CochraneDatabaseSystRev.2008Oct8(4):CD006701.PubMedPMID:18843727
KumarSKetal.Someevidenceshowsthatcertainmouthrinsescanreducehalitosis.JAmDentAssoc.2010Aug141(8):10089.PubMedPMID:20675427
OngoleRetal.Halitosis:muchbeyondoralmalodor.KathmanduUnivMedJ(KUMJ).2010AprJun8(30):26975.PubMedPMID:21209551Textocompleto
Autores
CarmenCastieiraPrez
MdicoEspecialistaenMedicinadeFamilia(1)
SusanaLpezLpez
MdicoEspecialistaenMedicinadeFamilia(2)
MaraTorresFernndez
MdicoEspecialistaenMedicinadeFamilia(3)
(1)SAPdeFingoi.ServizoGalegodeSade.Lugo.Espaa.
(2)ServiciodeUrgencias.HospitalLucusAugusti.ServizoGalegodeSade.Lugo.Espaa.
(3)SAPCalleCuba.ServizoGalegodeSade.Vigo.Pontevedra.Espaa.
Elsevier2016
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/halitosis/
3/4
1/4/2016
Elsevier2016
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/halitosis/
GuaclnicadeHalitosis
4/4