W.

JAN MARIA VIANNEY

MAY KATECHIZM
(KAZANIA NIEDZIELNE I WITECZNE; TOM I)
1

SPIS TRECI
WITY JAN MARIA VIANNEY - NIESTRUDZONY KAZNODZIEJA I KATECHISTA ....... 3
ROZDZIA I - O ZNAKU KRZYA WITEGO .......................................................... 4
ROZDZIA II - O WIERZE I SKADZIE APOSTOLSKIM............................................. 6
1. O PIERWSZYM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO ......................................................... 8
2. O DRUGIM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO ............................................................. 13
3. O TRZECIM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO ............................................................. 15
4. O CZWARTYM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO ........................................................ 16
5. O PITYM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO .............................................................. 17
6. O SZSTYM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO ............................................................ 17
7. O SIDMYM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO .......................................................... 18
8. O SMYM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO .............................................................. 18
9. O DZIEWITYM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO ...................................................... 18
10. O DZIESITYM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO ..................................................... 20
11. O JEDENASTYM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO ................................................... 22
12. O DWUNASTYM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO................................................... 22
ROZDZIA III - O PRZYKAZANIACH KOCIELNYCH .............................................. 23
ROZDZIA IV - O RADACH EWANGELICZNYCH..................................................... 32
ROZDZIA V - O ASCE I GRZECHU .................................................................... 35
ROZDZIA VI - O MODLITWIE ............................................................................ 37
ROZDZIA VII - O SAKRAMENTACH..................................................................... 40
1. O SAKRAMENTACH W OGLNOCI .................................................................................. 40
2. O SAKRAMENCIE CHRZTU WITEGO............................................................................... 41
3. O SAKRAMENCIE BIERZMOWANIA ................................................................................... 42
4. O SAKRAMENCIE CIAA BOEGO ...................................................................................... 44
5. O SAKRAMENCIE OSTATNIEGO NAMASZCZENIA.............................................................. 47
6. O SAKRAMENCIE KAPAOSTWA ....................................................................................... 48
7. O SAKRAMENCIE MAEOSTWA....................................................................................... 48
ROZDZIA VIII - O CNOTACH CHRZECIJASKICH .............................................. 50
ROZDZIA IX - O DARACH DUCHA WITEGO ..................................................... 57
ROZDZIA X - O BOGOSAWIESTWACH EWANGELICZNYCH ............................. 58
ROZDZIA XI - O RZECZACH OSTATECZNYCH ..................................................... 60
2

WITY JAN MARIA VIANNEY - NIESTRUDZONY

KAZNODZIEJA I KATECHISTA
wity Jan M. Vianney, w kadej chwili - jak wiadczy historia - gotw do usug
potrzebom dusz, tym rwnie si wyrnia jako dobry pasterz, e owieczkom
swoim obficie podawa pokarm chrzecijaoskiej prawdy. Przez cae ycie by
kaznodziej i uczy katechizmu. A powszechnie wiadomo, ile twardej i
wytrwaej pracy wkada w to, by naleycie wykonad owo zadanie, ktre Sobr
Trydencki nazwa pierwszym i najwikszym obowizkiem.
W studiach bowiem, ktre odbywa w pniejszym wieku, mia due trudnoci i
kazania kosztoway go pocztkowo wiele nieprzespanych nocy. Ile std kapani
czerpad mog przykadu godnego naladowania... S bowiem kapani, ktrzy
prawie cakowicie zarzucaj studia. Lecz daremnie usprawiedliwiaj si oni
maym zakresem wyksztacenia witego Proboszcza. Niechaj tacy raczej za
wzr sobie bior nieugit wytrwaod, z jak Proboszcz z Ars pracowa nad
sob, by -w miar otrzymywanych darw - godnie spenid to wielkie
posannictwo. A dary te bynajmniej nie byy tak skromne, jak to si zwyko
mniemad. Odznacza si bowiem jasnoci umysu i poprawnoci sdu.
W kadym razie kapani maj obowizek przyswajad sobie ogln wiedz i
nauk teologiczn, w miar swoich zdolnoci i odpowiednio do wymogw
swego posannictwa. Daby Bg, aby duszpasterze w t spraw tyle wkadali
wysiku co Proboszcz z Ars, by wyrwnad brak wiedzy i pokonad trudnoci w jej
zdobyciu, by dwiczeniami wzmocnid pamid, a przede wszystkim, by czerpad
nauk z Krzya Paoskiego, ktry jest najwiksz ksig spord wszystkich. To
mia na myli biskup witego Jana Vianneya, kiedy jego przeciwnikom
odpowiedzia: Nie wiem, czy on jest uczony, ale czerpie wiato z wysokoci.
Susznie przeto Poprzednik nasz p. Pius XII nie waha si kaznodziejom Rzymu
za wzr przedstawid owego pokornego wiejskiego proboszcza: wity
Proboszcz z Ars bynajmniej nie posiada z natury zdolnoci mwcy, takiej jak P.
Segneri lub B. Bossuet. Lecz promiennod prawdy, ktra w jego umys wnikna
ywo, jasno i gboko, brzmiaa z dwiku jego gosu, promieniowaa z jego
oczu i poddawaa mylom i uczuciom suchaczy pojcia i obrazy waciwie
dostosowane oraz pene uroku podobieostwa, tak e mogyby zachwycid nawet
w. Franciszka Salezego". Oto, co trzeba, aby mwcy zdobywali dusze
wiernych chrzecijan. Kto peen jest Chrystusa, ten bez trudu znajdzie rodki i
drogi, jakimi pozyska dla Chrystusa innych (por. przemwienie Piusa XII z 16 III
1946).
Te sowa cudownie ujmuj Proboszcza z Ars jako nauczyciela katechizmu i
kaznodziej. A kiedy pod koniec jego ycia bardzo sabncy jego gos nie zdoa
dosignd suchaczy, wwczas arem swoich oczu, zami, westchnieniami, z
3

ktrych bia miod Boga i ktrymi wyraa si gboki smutek na sam myl o
grzechu, doprowadza do zbawiennych nawrceo tych, ktrzy otaczali jego
katedr. Jake bowiem wszyscy mogli nie przejd si ogromnie, skoro tak
jawnie mieli przed oczyma ycie cakowicie oddane Chrystusowi?
A do witobliwego zgonu swego w. Jan M. Vianney by w ten sposb wierny
posannictwu nauczania swoich parafian i pielgrzymw, ktrzy przepeniali jego
wityni, wykorzeniajc w czas i niewczas (2 Tm 4,2) zo pod kad postaci,
a ju zwaszcza w gr unoszc dusze ku Bogu. Woa bowiem raczej ukazywad
pikno cnoty ni brzydot wystpku. Pojmowa wic pokorny ten kapan
wielk godnod i ogrom wanoci nauczania Sowa Boego. Mawia: Pan Nasz,
ktry jest prawd sam, ceni swe sowo nie mniej ni swe Ciao.
Zrozumiaa jest wic radod Naszych Poprzednikw, z jak kierownikom
chrzecijaoskiego ludu przedstawiali ten wzr z zacht ku naladowaniu. Jest
bowiem rzecz oczywist, e sprawa to najwyszej wagi, by duchowieostwo
obowizek nauczania speniao z troskliw sumiennoci. Tu si okazuje gosi w. Pius Xe na to jedno trzeba nastawad i nalegad, e na ktrymkolwiek
kapanie nie ciy aden obowizek wikszy nad ten i e za aden nie obcia
si wiksz odpowiedzialnoci ni za to (enc. Acerbo nimis).
Zatem to upomnienie, przez Poprzednikw Naszych z nieustann wytrwaoci
powtarzane i zawarte rwnie w przepisach kodeksu prawa kanonicznego
(kanonicznego 1330-1332), na nowo do was kierujemy, czcigodni Bracia, z
okazji stuletniej uroczystoci witego katechisty i kaznodziei z Ars. W tym celu
pochwalamy i pobudzamy wysiki w rnych okrgach roztropnie i mdrze
podejmowane pod waszym okiem i kierownictwem, by stale podnosid poziom
religijnego nauczania modziey i dorosych, w rnych jego formach i
stosownie do warunkw miejscowych. Jakkolwiek poyteczne s te starania,
jednak Pan Bg w t stuletni rocznic przypomina nam na nowo przedziwn
si apostolskiego ducha, wobec ktrej wszystko ustpuje, apostolskiego ducha
owego kapana, ktry sowami i czynami swego ycia da wiadectwo
Ukrzyowanemu Chrystusowi nie w przekonywajcych sowach mdroci
ludzkiej, ale w okazaniu ducha i mocy (1 Kor 2,4)".
Jan XXIII, Encyklika Sacerdotii nostri primordia
ROZDZIA I - O ZNAKU KRZYA WITEGO
Kto jest z Bogiem zjednoczony, czuje si bez porwnania szczliwszy od tych
wszystkich ludzi wiatowych, ktrym si chwilowo powodzi. wici uwaali za
najwiksze szczcie cierpied na ziemi dla Chrystusa, jak to widzimy na
przykadzie w. Andrzeja Apostoa. Widzc z dala krzy, na ktrym mia umrzed,
zawoa w upojeniu szczcia: Witam ci, czcigodny krzyu, uwicony i
4

ozdobiony Ciaem Jezusa Chrystusa, mego Boskiego Zbawiciela! Krzyu wity!

Krzyu tak podany! Krzyu z takim zapaem umiowany! Szukaem ci gorliwie
i nieustannie! Teraz zaspokoisz wszystkie potrzeby mego serca! Krzyu
ukochany, we mnie z rk ludzi, a oddaj mnie w rce Boga mojego. Niech
spoczn na ramionach tego, ktry mnie odkupi".
Autor, ktry napisa ywot w. Andrzeja, mwi, e ten Mczennik, stanwszy u
stp krzya, nie poblad wcale, wosy nie stany mu na gowie, jak to bywa u
zbrodniarzy, nie straci gosu, krew nie cinaa si w jego yach, nie czu
najmniejszej trwogi, ale przeciwnie widziano, jak gorca miod i zapa odbijay
si na jego twarzy. Sam si rozebra i katowi odda swe ubranie; sam te wstpi
na rusztowanie, na ktrym krzy umieszczono.
Idmy do stp krzya, niech zy nasze zcz si z przenajdrosz Krwi Jezusa
Chrystusa, ktra z Jego ran wytryska. Suchajmy przez chwil i patrzmy oczyma
wiary, jak jcz i narzekaj potpieni, dla ktrych ju nie ma miosierdzia! Nas
nie odrzuca jeszcze drogi Zbawiciel od oblicza swego, owszem, wyciga ku nam
swe ramiona i mwi, e nas miuje. Nie tradmy nigdy z pamici, czym jest
grzech, jakie nieszczcia gotuje nam w przyszym yciu, jakich dbr pozbawia
nas na wieki! Wszyscy pragniemy nieba; wiedzmy jednak, e nic skalanego nie
wejdzie do owych rozkosznych przybytkw.
Wszystko nas zachca i wzywa, bymy porzucili grzechy. Syn Boy z krzya
zaklina nas, bymy nie deptali Jego Krwi Przenajwitszej. Anioowie i wici
przypominaj nam z wysokoci niebieskich, jak wielk chwa gotuje nam Bg,
jeeli unikad bdziemy zego. Odrzuceni przemawiaj do nas, bymy nie
wstpowali w ich lady i nie wpadli w rce zagniewanego Boga.
Bracia, moe za chwil nie bdzie nas ju na ziemi i znajdziemy si w liczbie
witych lub potpionych. Miejmy si na bacznoci, bo nie wiemy dnia ani
godziny. Po tysickrod szczliwy, kto gotowy kadej chwili stand przed
Bogiem.
ycie dobrego chrzecijanina nie obejdzie si bez krzya. wici nie mogli
nasycid si boleciami, tyle znajdowali w nich przyjemnoci. Wielki papie,
Innocenty I, okryty wrzodami od stp do gowy, wzdycha ustawicznie za
nowymi cierpieniami i tak si modli: Boe, pomn me boleci, zelij na mnie
daleko srosze choroby, bye mi tylko nowych ask udzieli!". Dlaczego prosisz
Boga o przyrost boleci? I tak ju jeste pokryty ranami" - mwiono do
witego. Nie wiecie, jak to wielka zasuga cierpied z mioci ku Chrystusowi.
Gdybycie pojli znaczenie krzya, umiowalibycie go ca dusz. w. Grzegorz
opowiada, e pewien ebrak, sparaliowany od wielu lat, lea na barogu i nie
mg si ruszyd i chocia doznawa niepojtych boleci, dzikowa za nie Bogu
ustawicznie. Umar te, wielbic Stwrc. Jak pocieszajc jest rzecz, mwi
5

w. Augustyn, umrzed, majc czyste sumienie i obfity pokj serca! Spokj duszy
jest najcenniejszym skarbem na ziemi, jak mwi Duch wity: Nie masz
uciechy nad wesele serca" (Syr 30,16).
Sprawiedliwy nie lka si mierci, bo ona zjednoczy go z Bogiem i wprowadzi w
posiadanie wszelkich dbr. Patrzcie na witych! Z jakim oni weselem serca id
na mierd! Oto, mwi Jan Chryzostom, mnie i nieustraszenie zda do
Jerozolimy w. Pawe, chod go tam czeka przeladowanie. Mwi bowiem
wyranie: Wiem, e mnie czekaj cierpienia, okowy i przeladowania; wszelako
nie lkam si, bo jestem przekonany, e mnie nie opuci mj dobry Mistrz". A
gdy widzia paczcych uczniw, doda jeszcze te sowa:, Czemu, paczc,
zasmucacie me serce? Jestem gotowy na wizienie i mierd dla imienia Pana
Jezusa".
Na Kalwarii znajdoway si trzy krzye, a midzy nimi by krzy Jezusa Chrystusa,
krzy niewinnoci, do ktrego nie moemy wzdychad, bomy zgrzeszyli. Lecz
wznosi si tam take krzy dobrego otra, krzy pokuty: ten bdzie naszym.
Naladujmy tego otra, ktry w ostatnich chwilach ycia pokutowa i z krzya
poszed do nieba. Do niego bowiem odezwa si Zbawiciel: Dzi bdziesz ze
mn w raju" (k 23,43). Ostatni krzy na Kalwarii to krzy przewrotnego
zoczyocy, ktry zostawmy grzesznikom, nie chccym si poprawid. Od nas
zaley, czy mierd nasza bdzie szczliwa.
ROZDZIA II - O WIERZE I SKADZIE APOSTOLSKIM
Krtkie zebrane prawdy wiary katolickiej zawieraj si w Wierz w Boga..."
czyli w Skadzie Apostolskim. Wierz w Boga" zwie si Skadem Apostolskim,
poniewa pochodzi z czasw apostolskich i Apostoowie nauczali tych prawd
wiary, ktre si tam zawieraj. Skad Apostolski obejmuje dwanacie czci,
ktre nazywamy artykuami wiary.
Jakie s artykuy Skadu Apostolskiego?
1) Wierz w Boga, Ojca wszechmogcego, Stworzyciela nieba i ziemi,
2) i w Jezusa Chrystusa, Syna Jego Jedynego, Pana naszego,
3) ktry si pocz z Ducha witego,
4) narodzi si z Maryi Panny.
5) Umczon pod Ponckim Piatem,
6) ukrzyowan, umar i pogrzebion.
7) Zstpi do piekie, trzeciego dnia zmartwychwsta.
8) Wstpi na niebiosa; siedzi po prawicy Boga, Ojca wszechmogcego.
9) Stamtd przyjdzie sdzid ywych i umarych.
10) Wierz w Ducha witego,
6

11) wity Koci powszechny, witych obcowanie,

12) grzechw odpuszczenie,
13) ciaa zmartwychwstanie,
14) ywot wieczny. Amen.
Skad Apostolski zawiera w skrceniu prawdy naszej wiary, nauk o Tajemnicy
Trjcy witej, bo mwi o Bogu jednym w Trzech Osobach, o Bogu Ojcu, ktry
nas stworzy, o Synu Boym, ktry nas odkupi, i o Duchu witym, ktry nas
uwica na chrzcie. Pan Bg stworzy czowieka, aby Pana Boga zna, miowa i
Jemu suy, a przez to zasuy sobie na wieczn szczliwod w niebie. Poznaje
za czowiek Pana Boga przez wiar, Jemu suy przez wypenienie przykazao i
unikanie grzechw, poniewa za tego bez aski Boej wykonad nie zdoa, przeto
powinien si starad o ask Bo przez modlitw i Sakramenty wite.
Dobry chrzecijanin nie tylko przyjmuje wszystkie prawdy wiary naszej, lecz je
take rozwaa, stara si ich naleycie wyuczyd. Sucha chtnie sowa Boego. A
im czciej sucha, tym wicej w nim smakuje i wicej korzysta, unikajc tego,
co Bg zakazuje, a czynic gorliwie to, co nakazuje. Nie tylko wie, e Bg widzi
wszystkie jego uczynki, e go bdzie z nich sdzi w godzin mierci, lecz take
dry na myl sprawiedliwych sdw Boych i stara si gorliwie o postp w
dobru; uywa w tym celu wszelkich moliwych rodkw i pokut. To co uczyni
dotychczas, uwaa za nic; auje, e utraci duo czasu, w ktrym mg wiele
sobie zaskarbid na ywot wieczny. Czy o tym, co Bg objawi, wiemy tylko z
Pisma witego? Tradycja, czyli ustne podanie, to prawdy od Boga objawione,
ale nie spisane w ksigach witych, tylko ustami nauczane i innym ludziom
podawane. Co to znaczy: wierzyd po katolicku?
Wierzyd po katolicku to znaczy uznawad za prawd to, co Bg objawi, a przez
Koci katolicki do wierzenia podaje. Nie wystarczy wierzyd tylko w to, co jest
napisane w Pimie witym, lecz trzeba wierzyd we wszystko, co Pan Bg
objawi, czy to przez Pismo wite, czy to przez Tradycj. W ktre prawdy wiary
nie tylko wierzyd, ale i znad je potrzeba, aby byd zbawionym?
W nastpujce prawdy:
1) Ze Bg jest jeden.
2) Ze Bg jest sdzi sprawiedliwym, ktry za dobre nagradza, a za ze
karze.
3) Ze Bg jest jeden w trzech osobach: Bg Ojciec, Syn Boy i Duch wity,
czyli Trjca Przenajwitsza.
4) Ze Syn Boy sta si czowiekiem i umar na krzyu dla naszego zbawienia.
5) Ze dusza ludzka jest niemiertelna.
6) e aska Boa kademu czowiekowi do zbawienia jest koniecznie
potrzebna.
7

Koci przykaza umied: Modlitw Paosk i Pozdrowienie Anielskie, Skad

Apostolski, Dziesicioro Przykazao Boych, pid przykazao kocielnych, siedem
sakramentw witych i znad chrzecijaosk sprawiedliwod, nakazujc unikad
zego, a czynid dobrze.
Jakie s grzechy przeciwko wierze? Grzechy przeciwko wierze to
niedowiarstwo, herezja, zaparcie si wiary, obojtnod w wierze, powtpienie o
wierze, suchanie rozmw i czytanie ksiek przeciwnych wierze.
Niedowiarstwem grzeszy ten, kto nie wierzy w Boga i Jego objawienie. Herezj
grzeszy ten, kto bdnie, czyli inaczej wierzy, ni Chrystus Pan i Koci katolicki
naucza. Kto grzeszy obojtnoci w wierze?
Obojtnoci w wierze grzeszy ten, kto kad religi uwaa za dobr, kto
zaniedbuje przepisw i praktyk religijnych jak uczszczania do witych
sakramentw, suchania Mszy w., zachowywania postw. W wierze
powinnimy si utwierdzad przez pomnaanie wiadomoci religijnych, pokorn
modlitw i siln wiar, godne przyjmowanie sakramentw witych i czste
wzbudzanie aktu wiary.
Poaowania godny ten czowiek, ktry nie ma wiary. Cigle narzeka na swj
los. Przeklina drugich, e go do nieszczcia doprowadzili, i nie chce im
przebaczyd urazy.
Strasznie koocz ci, ktrzy si odwracaj od Boga, ktry moe pocieszyd i ulyd
w niedoli. Ci ludzie postpuj tak, jak gdyby nie mieli duszy do zbawienia:
utracili wiar, a z ni wszystko. Przypatrzmy si, co robi osoba prawdziwie
kochajca Boga. O, mj Boe, woa ona, jak mao cierpi w porwnaniu z tym,
na co zasuyam przez me grzechy! Dajesz mi nieco zakosztowad goryczy na
tym wiecie, aby mnie uszczliwid w wiecznoci. Niech mnie wszyscy
zniewaaj, oczerniaj. Jeeli si tylko Tobie podobam, Panie, niczego wicej
nie pragn. Kto prawdziwie kocha Boga, czuje si szczliwy nawet wrd walk
ycia. Dozwl wic, Boe, abymy przez cierpienia naladowali Ci tu na ziemi, a
potem poczyli si z Tob w wiecznoci. Amen.
1. O PIERWSZYM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO

Powiada w. Jan, e trzy rzeczy godne s mioci: pikno, dobro i miod. W

Bogu to wszystko si mieci. Jest On nieskooczon i niezrwnan piknoci.
Dlatego woa w. Augustyn: O piknoci stara i zawsze nowa, za pno Ci
umiowaem"! Nazywa ten Doktor Kocioa Boga piknoci star, bo istnieje od
wiekw, a zawsze now dlatego, e im si Go czciej oglda, tym si Go widzi
pikniejszym. Dlaczego, Bracia moi, nie nu si nigdy Anioowie i wici
miowaniem Boga i rozpamitywaniem Jego piknoci? Bo co dzieo nowe
znajduj w Nim piknoci i nowe sodycze. Gdybymy mogli wytworzyd sobie
8

naleyte pojcie o piknoci Boej, musielibymy Go koniecznie miowad. Bg

jest to duch najdoskonalszy, ktry stworzy niebo i ziemi, a sam przez nikogo
nie zosta stworzony. Boga nazywamy Duchem dlatego, e ma rozum i woln
wol, a nie ma ciaa. Duchem jest Bg" - mwi Jezus do Samarytanki.
Co to znaczy, e Bg stworzy niebo i ziemi? To znaczy, e Bg uczyni z niczego
niebo i ziemi i wszystko, co dobre. Bg jest najdoskonalszy, to znaczy, e
istnienie, rozum i wola Boga s moliwie najlepsze, czyli najdoskonalsze.
Istnienie Boga jest najdoskonalsze, poniewa Bg jest wieczny, nieodmienny i
wszdzie obecny. Bg jest wszystkowiedzcy, to znaczy, e Bg wie wszystko,
co byo, co jest i co bdzie i zna nawet najskrytsze myli nasze. Ojciec mj,
ktry widzi w skrytoci, odda Tobie" (Mt 6,6).
Wola Boga jest najdoskonalsza, gdy Bg jest wszechmocny i najwitszy. Bg
jest wszechmocny, to znaczy, e moe wszystko uczynid, co tylko zechce. Co
znaczy, e Bg jest najwitszy? Bg jest najwitszy, to znaczy, e Bg pragnie
tylko dobra, a zem brzydzi si nieskooczenie. Bdcie witymi, bom i ja
wity jest" (Pwt 11,44). Z tego, e Bg jest najwitszy, wynika, e jest
najprawdomwniejszy, najsowniejszy, najsprawiedliwszy, peen mioci i
najmiosierniejszy.
Co to znaczy, e Bg jest najprawdomwniejszy? Bg zawsze tylko prawd
mwi i nie moe nikogo w bd wprowadzid. Bg zawsze dotrzymuje sowa:
spenia zawsze zarwno swe obietnice, jak i groby - groba ukarania
pierwszych rodzicw, Mojesza, Dawida, Achaba; zburzenie Jerozolimy, Ziemia
Obiecana; obietnica Mesjasza, obietnica, e wicej potopu nie bdzie. Bg jest
najsprawiedliwszy, zawsze oddaje kademu, co mu si naley; dobre
wynagradza, a ze karze, jeli nie w tym, to w przyszym yciu. Kara: anioowie,
pierwsi rodzice, Kain, potop, Sodoma, Dawid, Achab, Baltazar.
Co to znaczy, e Bg jest peen mioci? Bg jest peen mioci, to znaczy, e Bg
miuje wszystkie swe stworzenia, a zwaszcza ludzi, i dlatego wci czyni im
wielkie dobrodziejstwa. Miujesz wszystko, co jest, i nie masz w nienawici nic
z tego, co uczyni" (Mdr 11,25).
Co znaczy, e Bg jest najmiosierniejszy? Bg jest najmiosierniejszy, to znaczy,
e zawsze gotw jest przebaczyd grzesznikowi, jeli on tylko szczerze auje i
chce si poprawid. Nie chc mierci bezbonego, ale aby si nawrci i y" (Ez
33,11).
S trzy osoby Boskie: Bg Ojciec, Syn Boy i Duch wity. Idc tedy nauczajcie
wszystkie narody, chrzczc je w imi Ojca i Syna, i Ducha witego" (Mt 28,19).
Czym si rni midzy sob trzy osoby Boskie? Trzy osoby Boskie rni si
pochodzeniem: Bg
9

Ojciec nie pochodzi od nikogo, Bg Syn jest zrodzony od Ojca, a Bg Duch

wity pochodzi od Ojca i Syna; jednak Bg Ojciec nie jest starszy od Syna i
Ducha witego, lecz wszyscy trzej s wieczni. Te trzy osoby Boskie s jednym
tylko Bogiem, bo s jednym i tym samym duchem nieskooczenie doskonaym.
T prawd wiary o Bogu jednym w trzech osobach zwiemy tajemnic Trjcy
Przenajwitszej. Koci powica czci Trjcy Przenajwitszej kad niedziel,
szczeglnie za pierwsz niedziel po Zielonych witkach, w ktr przypada
uroczystod Trjcy Przenajwitszej.
Najdoskonalszymi stworzeniami s anioowie. Anio jest to duch czysty, ktry
nie ma ciaa, tylko jasny rozum i potn wol: jest on niemiertelny i zupenie
szczliwy. Bg stworzy aniow dla swojej chway, dla ich szczcia i dla opieki
nad ludmi. Jednak nie wszyscy anioowie oddali Bogu chwa; niektrzy z nich
zbuntowali si i zostali strceni do pieka, zw si szatanami, czyli zymi
duchami. Ze duchy nienawidz nas dlatego, e nas Bg kocha, wic kusz do
grzechu, aby nas wiecznie zgubid. Anioowie zwiastuj wol Boga ludziom,
ratuj w niebezpieczeostwie i modl si za nami do Boga, wprowadzaj do
nieba dusze zbawione. Anio, ktrego Bg przeznacza czowiekowi na opiekuna,
nazywa si Anio Str.
Skd si wzi na ziemi czowiek? Czowieka stworzy Bg. Po co stworzy Bg
czowieka? Bg stworzy czowieka, aby Go czowiek chwali myl, sowem i
czynem, a w nagrod wieczne szczcie w niebie otrzyma.
Jakie dary da Bg pierwszym rodzicom? Czowiekowi da Bg dary przyrodzone
(ktre czowiek musi mied ju przy urodzeniu, gdy bez nich nie byby
czowiekiem) i nadprzyrodzone (ktre si czowiekowi zupenie nie nale).
Jakie dary przyrodzone otrzymali pierwsi rodzice? Pierwsi rodzice otrzymali
ciao i dusz niemierteln, obdarzon rozumem i woln wol.
Jakie dary nadprzyrodzone otrzymali pierwsi rodzice na ciele? Ciao pierwszych
rodzicw byo wolne od cierpieo pyncych z chorb i od mierci ze staroci lub
choroby (niemiertelne), i umieszczone byo w raju.
Jakie dary nadprzyrodzone otrzymali pierwsi rodzice na duszy? Dusza ich miaa
jasny rozum, siln wol bardziej skonn do dobrego ni do zego i dar
najwikszy: ask uwicajc, (ktra czynia czowieka sprawiedliwym,
dzieckiem Boga i dziedzicem nieba).
Pierwsi rodzice otrzymali dary nadprzyrodzone nie tylko dla siebie, lecz i dla
nas, jako dla swych potomkw, ale pod warunkiem, e bd Bogu posuszni i
nie bd jed z drzewa wiadomoci dobrego i zego.
Comy utracili przez grzech pierwszych rodzicw? Przez grzech pierwszych
rodzicw utracilimy wszystkie dary nadprzyrodzone; dlatego kady czowiek
10

przychodzi na wiat w stanie grzechu pierworodnego (bez aski uwicajcej,

odwrcony od Boga).
Grzech, i lory z pierwszych rodzicw przeszed na wszystkich ludzi, nazywamy
grzechem pierworodnym. Od grzechu pierworodnego wolny by Jezus Chrystus
i Jego Matka, Najwitsza Maryja Panna, ktra od samego pocztku ycia nie
bya skalana grzechem i dlatego zwie si: Niepokalanie Poczta.
Gdybymy, drodzy moi, chod troch Boga miowali, unikalibymy jak
najstaranniej grzechu. Niestety, nam si nie chce odmwid krtkich modlitw,
uklknd do pacierza, zachowad nakazanych postw i wstrzymad si w niedziel
od robt cikich!
Powinnimy miowad Boga, bo jest nieskooczenie dobry. Powinnimy dalej
miowad Boga, bo On nas ustawicznie obsypuje dobrami. Stworzy nas, obdarzy
zdolnociami, da dusz niemierteln, w ktrej janieje obraz Trjcy
Przenajwitszej. Nastpnie odwieczny Bg zesa na wiat Syna swego
Jednorodzonego, aby przez mk i mierd sw odkupi upadego czowieka,
uczyni nas przybranymi dziedmi i bradmi swymi i da prawo do dziedzictwa
niebieskiego. Przebaczy nam tyle razy grzechy i uprzedza cigle dowodami
swych ask, by zjednad serca nasze dla siebie.
Zy duch niczego tak bardzo si nie lka, jak mioci naszej ku Bogu. Kto kocha
Boga, ma wyryte niejako na czole znami zbawienia i przeznaczenia do nieba.
Tylko szatan i potpieocy nie miuj Boga. Czytamy w ywocie w. Katarzyny
Genueoskiej, e raz bya obecna przy egzorcyzmowaniu optanego. Kiedy
zapytaa, kim jest w duch, usyszaa odpowied: Jestem duchem bez mioci
Boga". A czemu nie miujesz tak dobrego Boga"? Na to zawoa czart: Nie
mog, nie mog"! Ta odpowied tak zdziwia i przerazia wit, e zemdlaa i
upada na ziemi, bo nie moga pojd, jak moe stworzenie nie kochad dobrego
Boga.
Pierwsze pytanie katechizmu poucza nas, e Bg nas stworzy i utrzymuje. A
dlaczego? Bymy Go znali, miowali i suyli Mu i przez to dostali si do nieba.
Miod Boa powinna byd naszym wycznym zajciem na ziemi. Tu naley
rozpoczd to, co bdzie trwao przez ca wiecznod. Jedynie w mioci Boej
znajdziemy szczcie.
Zapytacie jeszcze, jak mamy miowad dobrego Boga? w. Bernard powiada, e
Boga naley miowad bez miary, z caego serca, mnie i Z zapaem. Od tej
mioci nic nas nie powinno oderwad: ani pieko, ani najstraszniejsze mki.
Kiedy nawrconym Japooczykom wyuszczano te prawdy, jak wielki i dobry jest
Bg, jak godny mioci, nie mogli pojd, e s ludzie tak przewrotni, i to midzy

11

chrzecijanami, ktrzy tego najlepszego Pana ciko zasmucaj. Gorliwi katolicy

japooscy przelali chtnie krew za Chrystusa.
Dobry chrzecijanin nie tylko sam miuje Boga z caego serca, lecz take stara
si, by Go rwnie inni ludzie kochali. Ojcowie i matki, gospodarze i gospodynie
powinni uywad wszystkich rodkw, by ich dzieci i domownicy kochali Boga.
Gdy to uczyni, bogosawieostwo niebios spocznie na ich domach, wszelkimi
dobrami obdarzy ich Bg.
Po ktrych znakach moemy poznad, czy Boga miujemy? Po pierwsze, jeeli
czsto o Nim mwimy i mylimy, jeeli chtnie suchamy kazao i czytamy
pobone rzeczy. Po wtre, jeeli czuwamy nad sob i obawiamy si grzechu.
O miod Bo czsto bagajmy, bo dar ten z nieba pochodzi. Ku Bogu wznomy
serce wrd dnia, a nawet w nocy, gdy si obudzimy, odmwmy akt mioci
Boej.
Powtarzajmy na przykad: Boe mj, daj mi ask, abym Ci miowa, jak na to
zasugujesz".
O gdybymy znali wartod duszy, jak starannie bymy j pielgnowali!
miertelny czowiek nie pojmie jej ceny; jedynie Bg zna jej piknod i
doskonaod, bo On jest jej Stwrc. Z mioci ku niej stworzy niebo, ziemi i
wszystkie wspaniae dziea, ktre widzimy we wszechwiecie.
Mwi katechizm, e dusza ludzka stworzona jest na obraz Boy, bo ma wadz
poznania, miowania i woln wol, tj. przymioty, ktre w najwyszym stopniu
posiada Bg. Trjca Przenajwitsza stworzya j na swj obraz. Ma wprawdzie
pocztek, ale kooca mied nie bdzie, bo jest niemiertelna. W dusz t wla Bg
pragnienie szczcia, ktrego adna stworzona rzecz zaspokoid nie moe.
Oddajcie duszy wszystkie bogactwa i skarby ziemskie, to jej nie nasyci. Stworzy
j Pan dla siebie i On jedynie wypenid moe i zaspokoid jej denie do
szczcia. Dusza nasza moe miowad Boga, i to jest dla niej najwikszym
dobrodziejstwem. W mioci tej jest cae nasze szczcie na ziemi i w niebie.
Moemy nastpnie suyd Bogu i chwalid Go kadym uczynkiem naszym. Zajcie
nasze ziemskie niewiele si rni w tym wzgldzie od zajcia aniow
niebieskich. Wartod duszy moemy rwnie ocenid z tego, co dla jej szczcia i
zbawienia uczyni Chrystus. Bg stworzy j na obraz i podobieostwo swoje, aby
w niej widzia siebie samego i pobudza si przez to do jej mioci.
Dla szczcia duszy ustanowi Bg Koci katolicki i sakramenty wite, aby w
nich moga uleczyd swe rany i wzmocnid si do walki. Niestety, wielu chrzecijan
zniewaa Jezusa Chrystusa, przekracza Jego przykazania i po witokradzku
przyjmuje sakramenty wite. A jednak te wszystkie krzywdy nie mog ostudzid
12

mioci Serca Jezusowego ku nam, ktry po drugi raz chtnie by umar dla
zbawienia dusz naszych.
Patrzcie, jak nas skwapliwie pociesza w smutkach i utrapieniach, jak mioci
otacza zwaszcza tych, ktrzy Go miuj! Jeszcze raz powtarzam, e gdybymy
pojli, czym jest dusza i jak j Bg miuje, jak j pragnie uszczliwid na wieki,
bylibymy witymi! Ani dobra ziemskie, ani uciechy, ani mierd sama nie
potrafiyby nas oderwad od mioci Boej.
2. O DRUGIM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO

Co znaczy imi Jezus Chrystus"? Imi Jezus" znaczy Zbawiciel, a Chrystus"

znaczy Pomazaniec. Chrystusa Pana nazywamy Pomazaocem, bo w Starym
Przymierzu namaszczano prorokw, kapanw i krlw, a Pan Jezus jest
najwyszym prorokiem, kapanem i krlem. Skd wiemy, e Jezus Chrystus jest
obiecanym Odkupicielem wiata? Std, e na Nim speniy si dokadnie
wszystkie mesjaoskie proroctwa.
Skd wiemy, e Jezus Chrystus jest prawdziwym bogiem? Ze wiadectwa Boga
Ojca, ze wiadectwa samego Chrystusa Pana, z proroctw. Dlaczego Jezus
Chrystus jest Panem naszym? Jezus jest Panem naszym, gdy nas jako Bg
stworzy, abymy Mu suyli; gdy odkupi nas krwi swoj najdrosz. I
przybliali si do Niego celnicy i grzesznicy, aby Go suchad" (k 15,1).
Postpowanie Jezusa Chrystusa wzgldem grzesznikw wiadczy o Jego
nieskooczonym miosierdziu. Przychodz doo ci nieszczliwi w wielkiej liczbie.
On ich wcale nie odpycha, owszem uywa wszelkich rodkw, aby ich pocignd
do Ojca. Szuka ich przez wyrzuty sumienia, pociga dobroci i ask. Bierze ich
w obron przed uczonymi i faryzeuszami, ktrzy na nich powstaj i pragn
usund z otoczenia Jezusa Chrystusa. A nawet swe postpowanie wzgldem
nich usprawiedliwia przypowieci o dobrym pasterzu, ktry mia sto owiec i
jedn z nich utraci. Pozostawia wic wszystkie, biegnie za zbkan, szuka jej, a
znalazszy, bierze j na swe ramiona, by si drog nie zmczya, zanosi do
owczarni, zaprasza przyjaci, aby si z nim weselili z tego znalezienia. Jeszcze
dodaje przypowied o niewiecie, ktra z dziesiciu drachm utracia jedn i
dlatego zapala lamp, szuka po wszystkich ktach domu i po znalezieniu jej
kae si radowad swym przyjacikom. Taka jest radod, dodaje Zbawiciel, w
niebie, gdy si grzesznik nawraca i pokutuje.
Nie przyszed Pan Jezus dla sprawiedliwych, lecz dla grzesznych; zdrowi nie
potrzebuj lekarza, tylko chorzy. A wic te wszystkie obrazy do siebie stosuje
Pan Jezus i okazuje na nich swe nieskooczone miosierdzie wzgldem
grzesznikw.

13

O jak wielkie szczcie dla nas, e Bg jest nieskooczenie dobry i miosierny!

Czy nie rodzi si w sercach naszych gorce pragnienie, bymy si rzucili do stp
Boga, ktry nas nie odepchnie, ale przyjmie z weselem?
O miosierdziu Boym wiadczy historia caej ludzkoci. Patrzcie, jak postpuje
wzgldem Adama! Nie karze go po upadku doranie, chod si zbuntowa
przeciwko najlepszemu Stworzycielowi, ktry go obsypa tyloma przywilejami,
uzbroi tyloma askami, ukaza tak pikny cel i udzieli niemiertelnoci take co
do ciaa. Adam po grzechu stroni przed Bogiem, a najlepszy Ojciec niebieski
biegnie za nim ze smutkiem w sercu, jak za dzieckiem straconym, woajc:
Adamie, Adamie, gdzie jeste? Dlaczego uciekasz przed Stworzycielem swoim?
Nie tylko przebacza mu, lecz take daje obietnic Zbawiciela, ktry si narodzi z
Dziewicy i naprawi w przedziwny sposb szkod, ktr wyrzdzi grzech jemu
samemu i jego potomstwu. O przedziwna dobroci Boa! Gdyby Adam nie
popeni grzechu, nie byby Jezus Chrystus Zbawicielem naszym, nie
posiadalibymy Go w kocioach naszych, ani przyjmowali w Komunii witej.
Przez wszystkie wieki a do narodzenia Pana Jezusa, przez usta patriarchw i
prorokw ponawia t radosn obietnic. O mioci Boa, jake ty wielka! I czy
moemy jeszcze powtpiewad o miosierdziu Boym?
Nasza wina, jeeli trwamy w grzechach i powstad nie chcemy. Niniwitom,
mieszkaocom zepsutego miasta, okazuje take swe niepojte miosierdzie.
Posya do nich Jonasza proroka i mwi, e ich za czterdzieci dni ukarze, jeeli
si nie upokorz, jeeli w siebie nie wejd. Gdy Jonasz pocztkowo nie chcia id
do Niniwy, miosierny Bg zmusi go do tego cudem, zachowa go we wntrzu
wielkiej ryby przez trzy dni i noce. Gdy prorok nawoywa zepsute miasto do
pokuty, wszyscy jego mieszkaocy, od wieniaka do krla, posypali swe gowy
popioem i opakiwali grzechy.
Nie doczeka si wic Jonasz ognia niebieskiego, ktryby spaliby t now
Sodom. Bg miosierny wola na niebezpieczeostwo narazid saw Jonasza,
przepowiadajcego zgub Niniwy, ni odepchnd od siebie grzesznikw
pokutujcych. Nas czsto Pan Jezus chce karad za winy. Skoro jednak zobaczy
iskierk alu w sercach, przebacza i wraca nam sw przyjao.
Przed zagad Sodomy i Gomory wchodzi w ukady Pan z Abrahamem. A gdy
ju mia spucid chost na wystpne miasta, posa swego Anioa, ktry
wyprowadzi Lota z rodzin, by nie zgin razem z innymi. Od pocztku wiata
do przyjcia Mesjasza panuje krlestwo miosierdzia, laski i dobrodziejstw.
W Nowym Przymierzu dziaanie aski jest daleko potniejsze. Jak niesychane
miosierdzie Boe, e przedwieczny Ojciec Syna swego Jednorodzonego zsya na
wiat dla naszego zbawienia.
14

Gdy si przypatrzymy yciu Zbawiciela wiata, czy nie widzimy, e jest ono
pene powiceo, e upywa na szukaniu zbkanych owieczek? Przebiega
Chrystus Pan miasta i wioski i szuka grzesznikw. Przypatrzcie si, jak opuszcza
Apostow, siada przy studni Jakubowej i nawraca grzeszn Samarytank.
Rozpoczyna z ni rozmow i sodycz, dobroci swoj pociesza j i podnosi na
duchu. Prosi, by Mu daa wody do picia, a za to On jej co kosztowniejszego
ofiaruje, bo ask swoj wit.
Kiedy pozyska Bogu t dusz upad, cieszy si niezmiernie i dlatego rzek do
Apostow, ktrzy Go zapraszali do jedzenia: Pokarmem moim i jedynym
pragnieniem jest czynid wol Ojca mego, pozyskiwad bdzcych. Idzie do domu
Szymona trdowatego nie dla jedzenia, lecz by nawrcid grzeszn Magdalen.
To byo powodem, e przyj zaproszenie na ow uczt. Magdalena upada do
Jego stp, skrapia je zami, ociera wosami swymi. Raduje si z tego Boski
Zbawiciel, broni j przed zoliwymi jzykami, przebacza grzechy, wyrzuca
siedem zych duchw z jej serca, dozwala, by Mu towarzyszya w czasie Jego
mki, histori jej rozsawia przez Ewangeli po caym wiecie. Pragnie bowiem,
by wszyscy wiedzieli o jej dobrym uczynku, podziwiali jej pokor, skruch i
dziaanie aski Boej na jej serce. Oto, jak niewyczerpane s skarby dobroci,
miosierdzia w sercu Jezusowym!
A czy nie okazuje si rwnie nieskooczenie dobrym i miosiernym wzgldem
owej niewiasty, ktra przez dwanacie lat cierpiaa krwotok? Nieszczliwa
rzuca si do Jego stp, pragnie dotknd si brzegu Jego szaty, spodziewa si
otrzymad zdrowie. Pan Jezus zapytuje z dobroci:, Kto si mnie dotkn?
Zwracajc si za do niewiasty, powiada do niej: Ufaj crko, jeste uleczon na
ciele i duszy". Zblia si do Jerozolimy, ktra jest obrazem grzesznika
niechccego si nawrcid i pacze nad jej upadkiem: Niewdziczna Jerozolimo,
ile razy chciaem ci sprowadzid na ono miosierdzia mego, jako kokosz
gromadzi pod skrzyda swoje pisklta, a nie chciaa. Niewdziczna Jerozolimo,
tyle razy zabijaa prorokw i sugi Boe. Gdyby przynajmniej dzisiaj chciaa
przejrzed i poprawid si, uniknaby strasznej zagady, ktra ci czeka! Dobry
Bg podobnie pacze nad nami, kiedy nie chcemy porzucid wystpku.
3. O TRZECIM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO

Syn Boy sta si czowiekiem, wziwszy sobie ciao ludzkie z Najwitszej Maryi
Panny, za spraw Ducha witego. T prawd wiary, e Syn Boy sta si
czowiekiem, nazywamy tajemnic wcielenia Syna Boego". Czy Syn Boy,
stawszy si czowiekiem, przesta byd Bogiem? Nie przesta byd Bogiem; jest
prawdziwym Bogiem i prawdziwym czowiekiem w jednej Boskiej osobie.
Dlaczego nazywamy Maryj Pann Matk Bosk, czyli Bogurodzic? Bo
porodzia Jezusa Chrystusa, ktry jest Bogiem i czowiekiem. Dlaczego Syn Boy
15

sta si czowiekiem? Aby cierpied i umrzed, a tym sposobem ludzi odkupid, aby
sowem i przykadem swoim nauczyd nas ycia cnotliwego.
4. O CZWARTYM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO

Chrystus Pan cierpia mki za czasw Piata, umar na krzyu i w grobie zosta
pochowany. Rzeczywist mierd Chrystusa Pana stwierdza wiadectwo
obecnego pod krzyem ludu i otwarcie wczni Jego boku, z ktrego wypyna
krew i woda.
Przypatrzmy si, co uczyni dla nas Jezus Chrystus, jakich ask cigle nam
udziela? Zycie Jezusa Chrystusa wiadczy o Jego wielkiej ku nam mioci. Sta si
nam podobny we wszystkim oprcz grzechu. Przez swe Narodzenie podnis
nas do najwyszej godnoci i sta si naszym bratem. Czy pojmiemy kiedy t
Jego niezmierzon dobrod? A gdy si zastanowimy nad Jego mk, ile dla nas
podj zniewag i boleci! Dla nas znosi wizy, policzkowanie, niesuszne
oskarenia, dla nas by na mierd skazany i ukrzyowany. Czy nie dla nas umar
wrd zniewag i cierpieo niepojtych?
Ach, kto pojmie, co Jego Serce miujce uczynio dla nas? Wejdmy nieco
gbiej w Jego Serce, zranione i otwarte z mioci ku nam. Tak, Jezus Chrystus
mg uczynid zadod sprawiedliwoci Ojca swego za grzechy nasze jedn kropl
krwi swej przenajdroszej, jedn z, a nawet jednym westchnieniem; lecz to
byo niewystarczajce dla Jego miujcego Serca. Pan Jezus cierpia na duszy
trwog i smutek, szyderstwo i obelgi. Pan Jezus by policzkowany, biczowany,
cierniem ukoronowany i do krzya przybity. Pan Jezus cierpia tylko jako
czowiek, gdy jako Bg nie mg cierpied. Chrystus Pan cakiem dobrowolnie
cierpia i dobrowolnie mierd ponis. Chrystus Pan odkupi ludzi w ten sposb,
e sw mk i mierci uczyni zadod sprawiedliwoci Boej za grzech
pierwszych rodzicw i za grzechy wszystkich ludzi.
Ju w Ogrodzie Oliwnym uprzednio ponosi cierpienia kalwaryjskie, cierpienia
krzyowe. Jak niezgbiona jest przepad mioci Boga wzgldem lichych
stworzeo! Boski Zbawiciel do ostatniej kropli przela sw Krew przenajdrosz
za nas, chcc nas oczycid od nieprawoci naszych. Za grzechy pychy ludzkiej
nosi na gowie cierniow koron, za grzechy popenione mow pojono Go
ci i octem, grzechy nieczyste zmaza bolesnym biczowaniem, za grzeszne
uczynki nasze przebito rce i stopy Jego gwodziami. A wreszcie pozwoli
przeszyd wczni swe Serce, aby w ten sposb odpokutowad za wszystkie
winy, ktre w sercu naszym maj swj pocztek i rdo.
Chrystus Pan wybawi ludzi z niewoli szatana i od wiecznego potpienia. Swoj
mk i mierci wysuy Chrystus Pan ludziom ask Bosk i wieczn
szczliwod w niebie. Chrystus Pan odkupi wszystkich ludzi bez wyjtku. Kady
16

moe byd zbawionym, jeeli si ochrzci, zachowuje przykazania i godnie

przyjmuje wite sakramenty.
Zbawiciel otwiera nam niebo. Jako nasz porednik idzie sam naprzd, zasiada
po prawicy Ojca, zanosi mody nasze do Niego i blaga Go o przebaczenie i
miosierdzie dla nas. Tam, Bracia drodzy, czeka nas, w tym miejscu, gdzie ju
ludzie nie obraaj swego Stwrcy, lecz Go wiecznie miuj. Bracia moi, wycie
si nigdy nie zastanawiali nad tym, jak bardzo miuje was Bg.
5. O PITYM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO

Sowa zstpi do piekie" znacz, e dusza Chrystusa Pana zstpia po Jego

mierci do piekie, czyli do otchani. Chrystus raz jeden cierpia za grzechy,
Sprawiedliwy za niesprawiedliwych, aby was doprowadzid do Boga; ponisszy
mierd jako czowiek, zosta wskrzeszony do ycia przez Ducha, moc ktrego
poszed te gosid nauk duchom (uwizionym) w otchani" (1 P 3,17-19).
Przez otchao czyli pieko rozumied naley miejsce, gdzie dusze sprawiedliwych
oczekiway Zbawiciela. Dusze sprawiedliwych przebyway w otchani a do
mierci Chrystusa Pana, poniewa niebo wskutek grzechu byo zamknite i
dopiero Chrystus Pan sw mk i mierci je otworzy. Chrystus Pan zstpi do
otchani, aby dusze sprawiedliwych pocieszyd i przebywa tam do dnia trzeciego
tj. do chwili zmartwychwstania. Sowa trzeciego dnia zmartwychwsta" znacz,
e Chrystus Pan wasn moc dnia trzeciego po swej mierci z grobu powsta,
poczywszy dusz z ciaem.
Chrystus Pan zmartwychwsta w ciele uwielbionym, ktre nie podlega
cierpieniom ani mierci, przenika przez inne ciaa i szybko si przenosi na
miejsca odlege. Dowodem tego jest stra pilnujca grobu Jezusowego i
ukazanie si Jezusa uczniom i Apostoom, z ktrymi po zmartwychwstaniu
czsto przestawa. Pamitk Zmartwychwstania Paoskiego obchodzi Koci
przez ca oktaw wit wielkanocnych i w czasie powitecznym a do
uroczystoci Wniebowstpienia Paoskiego.
6. O SZSTYM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO

Wstpi na niebiosa, siedzi po prawicy Boga Ojca Wszechmogcego". Chrystus

Pan wstpi do nieba dnia czterdziestego po swoim zmartwychwstaniu.
Chrystus Pan wstpi do nieba wasn swoj moc, z dusz i ciaem, w
obecnoci swych uczniw z Gry Oliwnej. Chrystus Pan wstpi do nieba, aby
take jako czowiek otrzyma chwa, ktr sobie sw mk i mierci zasuy,
aby nam niebo otworzy i tam mieszkanie nam przygotowa. Sowa: siedzi po
prawicy Boga Ojca Wszechmogcego" znacz, e Chrystusa Pana Bg w niebie
bardzo uczci i da Mu wadz na niebie i na ziemi. Chrystus Pan jest obecny nie
17

tylko w niebie, lecz i w Przenajwitszym Sakramencie Otarza. Pamitk

Wniebowstpienia Paoskiego obchodzi Koci dnia czterdziestego po
Wielkanocy.
7. O SIDMYM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO

Jezus Chrystus znowu przyjdzie przy koocu wiata w wielkiej mocy i chwale",
aby sdzid ywych i umarych, tj. dobrych i zych. Pierwszy sd odbywa si zaraz
po mierci, ten za sd bdzie ostatni, czyli ostateczny". W jaki sposb
odbdzie Chrystus Pan sd ostateczny? Chrystus Pan odbdzie Sd Ostateczny
w nastpujcy sposb: kae oddzielid dobrych od zych; odkryje przed caym
wiatem dobro i zo, ktre ludzie czynili; dobrych wemie do nieba, a zych
strci do pieka.
Sd powszechny odbdzie si w tym celu, aby cay wiat pozna mdrod i
sprawiedliwod Boga, aby Jezusa Chrystusa wszyscy ludzie za Zbawiciela uznali,
aby sprawiedliwi tym wiksz czed otrzymali jawnie wobec caego wiata, a
bezboni tym wiksz haob odnieli. Kiedy bdzie koniec wiata i sd
ostateczny? O owym dniu nikt nie wie, nawet anioowie w niebie.
8. O SMYM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO

Kim jest Duch wity? Duch wity to trzecia Osoba Boska, prawdziwy Bg,
ktry pochodzi od Ojca i Syna. Duch wity objawi si ludziom w postaci
gobicy przy chrzcie Chrystusa Pana w rzece Jordan i w postaci ognistych
jzykw, gdy zstpi na Apostow w dzieo Zielonych witek. Duch wity
naucza Koci i rozdaje przez niego swe aski. Duch wity owieca rozum
czowieka, woli dodaje odwagi i ochoty do wykonywania dobrych uczynkw, a
serce napenia radoci. Szczeglne dary Ducha witego to: dar mdroci i
rozumu, rady i mocy (mstwa), dar umiejtnoci, pobonoci i bojani Boej.
9. O DZIEWITYM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO

wity Koci powszechny i witych obcowanie". Gdzie jedynie dostpid

mona tych ask, ktre Chrystus Pan wysuy i ktrych Duch wity udziela?
ask, ktre Chrystus Pan wysuy, a Duch wity udziela, dostpid mona
jedynie w Kociele katolickim. Koci katolicki to spoeczeostwo wiernych,
ktrzy t sam Chrystusow wiar wyznaj, tych samych witych
sakramentw uywaj i pozostaj pod zwierzchnictwem widzialnej gowy:
rzymskiego papiea.
Katolicki Koci zaoy Jezus Chrystus. Niewidzialn gow Kocioa
katolickiego jest sam Chrystus Pan, za widzialn gow w. Piotr i jego
nastpcy. Koci Chrystusowy musi mied take i widzialn gow, bo jest
widzialnym spoeczeostwem wiernych. Chrystus Pan w. Piotra widzialn gow
18

swego Kocioa ustanowi wyrzeczonymi do niego nastpujcymi sowami: Ty

jeste opok i na tej opoce zbuduj mj Koci, a bramy piekielne nie zwyci
go. I tobie dam klucze krlestwa niebieskiego i cokolwiek zwiesz na ziemi,
bdzie zwizane w niebie, a cokolwiek rozwiesz na ziemi, bdzie rozwizane
w niebie" (Mt 16,18), oraz Pa baranki moje, pa owce moje" (por. J 21,5).
Po mierci w. Piotra kady Biskup rzymski jest nastpc w. Piotra, a wic
widzialn gow Kocioa (Papieem lub Ojcem witym), gdy w. Piotr obra
Rzym za swoj stolic biskupi i w Rzymie ponis mierd mczeosk. Koci
katolicki zowie si rzymskokatolickim, dlatego, e Biskup rzymski jest jego
gow. Wadza apostolska w Kociele Chrystusowym ma trwad, wedug
zapewnienia Chrystusa Pana, a do kooca wiata. Oto ja jestem z wami po
wszystkie dni a do skooczenia wiata" (Mt 28,20).
Prawdziwy Koci Chrystusowy poznajemy po czterech znamionach, ktre mu
nada Chrystus Pan. S to nastpujce cztery znamiona: Koci jest jeden,
wity, powszechny, czyli katolicki, i apostolski. Tylko Koci rzymskokatolicki
jest Kocioem Chrystusowym, gdy on jeden ma te wszystkie znamiona, ktre
Chrystus Pan swojemu Kocioowi nada.
Chrystus Pan ustanowi Koci, aby prowadzi wiernych do zbawienia. Koci
prowadzi wiernych do zbawienia przez swj potrjny urzd: nauczycielski,
kapaoski i krlewski.
Urzd nauczycielski Koci spenia, goszc po wszystkie czasy niezmienion
nauk Jezusa Chrystusa. Urzd kapaoski Koci spenia, sprawujc Ofiar Mszy
w. i sakramenty wite, i modlc si. Urzd krlewski spenia Koci, nadajc
prawa i przykazania kocielne, sdzc i karzc.
Chrystus Pan udzieli Kocioowi do wykonywania urzdu nauczycielskiego daru
nieomylnoci; przeto Koci nigdy pomylid si nie moe w nauce wiary i
obyczajw. Kto posiada dar nieomylnoci w Kociele Chrystusowym? Nastpcy
Apostow, tj. biskupi w poczeniu z Papieem i sam Papie, gdy jako
najwyszy nauczyciel i pasterz ogasza dla caego Kocioa prawdy wiary i
moralnoci. Do Kocioa Chrystusowego nale nie tylko wierni yjcy na ziemi
(Koci wojujcy), ale take dusze w czydcu (Koci cierpicy) i wici w
niebie (Koci triumfujcy).
T duchow cznod wiernych na ziemi, dusz w czydcu i witych w niebie
nazywamy obcowaniem witych. Wzajemna cznod duchowa przynosi
wiernym na ziemi t duchow korzyd, e wszyscy korzystaj z Mszy w. i z
modlitw Kocioa wojujcego, cierpicego i triumfujcego; przynosi duszom w
czydcu ulg w cierpieniach przez modlitw, jamun i inne dobre uczynki

19

ludzi, a szczeglnie przez odpusty i ofiar Mszy w., a witym w niebie

przynosi czed od ludzi.
10. O DZIESITYM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO

Chrystus Pan nada Kocioowi swojemu wadz odpuszczania grzechw.

Wszystkie grzechy, chodby najcisze, mog byd odpuszczone, bo wiksze jest
miosierdzie Boe ni zod ludzka. Nieche nikt nie rozpacza z powodu
grzechw swoich. Chodbymy ich mieli tyle, co lici na drzewach lenych,
otrzymamy przebaczenie, jeeli serce nasze prawdziwie si skruszy.
O odpuszczeniu grzechw uczy nas historia o synu marnotrawnym, ktr
opowiedzia Pan Jezus. Zaprawd, ilekrod grzeszymy, oddalamy si od Boga i
stajemy si lichszymi od brudnych zwierzt, jeeli si wydamy na up
namitnoci. O jak ohydn jest rzecz kady grzech! Skoro jednak
postanawiamy si nawrcid, otwiera si dla nas miosierdzie Boe. Najczulszy
Zbawiciel spieszy ku nam ze sw ask, bierze w swe objcia, udziela pociech.
Zaiste, w chwili swego nawrcenia i powrotu do Boga czuje grzesznik wiele
sodyczy! Modlitwa, umartwienie nie s dla niego ju cikie. O gdybymy mogli
pojd t dobrod Boga wzgldem nas, jak bylibymy szczliwi! Niestety, czsto
nie chcemy korzystad z aski nawrcenia i dlatego owe bogie chwile znikaj dla
nas bezpowrotnie. Jaka ufnod powinna napeniad serce grzesznika, skoro
miosierdzie Boe jest tak nieskooczone! Niech nas nie przeraa wielkod i liczba
grzechw. Lkajmy si jedynie braku pokuty.
Pewien ksi doznawa w ostatniej chorobie rozpaczy, straci ufnod w
miosierdzie Boe. Obecny przy nim kapan wzbudza w nim nadziej, mwic,
e Stwrca nie opuszcza nikogo, kto si doo ucieka. Na to odpowiedzia chory:
Nie, dla mnie ju nie ma przebaczenia, bom wiele nagrzeszy". Wwczas ksidz
pocz si gorliwie modlid i z natchnienia Boego przemwi do ksicia:
Krlewski prorok w Panu pooy ufnod i nie traci otuchy wanie dlatego, e
by wielkim grzesznikiem. Naladuj go, ksi!". Po tych sowach chory jakby si
przebudzi z gbokiego snu i zawoa z uniesieniem: Tak, Panie, zlitujesz si
nade mn, chocia ciko Ci obraziem". Wyspowiada si, przyj sakramenty
wite ze zami w oczach, zoy ofiar Bogu ze swego ycia i umar, trzymajc w
rkach wizerunek Ukrzyowanego. Rzeczywicie, czym s grzechy nasze, jeeli
je porwnamy z miosierdziem Boym? Drobnym ziarnkiem piasku w
porwnaniu z olbrzymi gr.
Nie naduywajmy jednak tej dobroci i cierpliwoci Boej. Gdy nas wola Jezus,
idmy na Jego spotkanie. Nie tylko, Bracia moi, dlatego powinnimy porzucid
grzech, e Bg jest dobry i chtnie przebacza pokutujcym, ale take naleaoby
jeszcze zapakad z wdzicznoci. Uznanie i wdzicznod podobaj si Bogu.
20

Mody Tobiasz, powrciwszy szczliwie do domu, nie umie naleycie

dzikowad swojemu towarzyszowi, anioowi. w. Mateusz, z wdzicznoci za
ask powoania, zaprosi do domu swego Pana Jezusa i jak najserdeczniej Go
ugoci. Uleczony z trdu Samarytanin wrci z weselem do Pana Jezusa, rzuci
si do Jego ng i dzikowa gorco za ask uzdrowienia. Mwi wyranie w.
Augustyn, e najlepszym podzikowaniem za aski Boe jest ich szczere uznanie.
Ktrym odpucicie grzechy, s im odpuszczone, a ktrym zatrzymacie, s im
zatrzymane" (J 22,23).
Ile musia Zbawiciel ponied mk, wzgardy, jak bolenie musia umierad, aby
powysze sowa otrzymay skuteczn moc! My za jestemy tak lepi, tak
nierozumni, e si nam zdaje, jak gdyby od kapana zaleao dad lub wstrzymad
rozgrzeszenie. Drodzy Bracia, grubo si mylimy. Minister Sakramentu Pokuty
jest tylko szafarzem ask i zasug Jezusa Chrystusa, dlatego musi je rozdzielad
wedug cile przepisanych regu. wita bojao i trwoga ogarnia nieraz
biednego kapana przy wykonywaniu tego urzdu, bo chcc ratowad drugich,
atwo moe zgubid siebie samego.
Straszny rachunek czeka go na Sdzie Boym za wszystkie udzielone
rozgrzeszenia, gdy by rozrzutnym lub zanadto skpym szafarzem ask
niebieskich. Jak tu atwo pobdzid! W owej chwili wielu kapanw wolaoby byd
w stanie wieckim ni duchownym! Wielu wieckich czeka surowa
odpowiedzialnod za to, e moe nigdy nie modlilimy si za swych pasterzy,
ktrzy si na zgub naraali dla swego zbawienia... Ma kapan wadz
odpuszczania grzechw, jak rwnie odmawiania rozgrzeszenia. I dlatego w.
Grzegorz Wielki powiada, e ksidz powinien badad naleycie usposobienie
grzesznika, zanim mu udzieli rozgrzeszenia, musi baczyd na to, czy jego serce si
odmienio i czy ma mocne postanowienie poprawy.
Co to jest rozgrzeszenie? Rozgrzeszenie to wyrok, wydany ustami kapana w
imieniu i powag Chrystusa, ktry grzechy nasze odpuszcza i w ten sposb
gadzi, jak gdybymy ich nigdy nie popenili, jeeli naturalnie wypenimy godnie
i naleycie warunki tego sakramentu. Kto nie podziwia skutecznoci i
dobrodziejstw, zawartych w tym trybunale miosierdzia? O boga chwilo dla
nawrconego grzesznika! Skoro tylko suga Boy wypowie te sowa: Ja
odpuszczam tobie grzechy", ju dusza penitenta staje si czysta i wolna od
wszystkich brudw, wskutek zasug Przenajdroszej Krwi Jezusowej, ktra
spywa na ni w czasie rozgrzeszania.
Naley jednak pamitad, e tylko skruszeni grzesznicy, ktrzy opakuj swe
dawne winy, ktrzy szczerze i serdecznie auj, staj si uczestnikami
nieocenionych dobrodziejstw Sakramentu Pokuty.

21

11. O JEDENASTYM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO

Bg wskrzesi umarych na sd ostateczny (tj. poczy ich dusze z ciaem) i

wszyscy ludzie w tych samych ciaach, w ktrych yli, zmartwychwstan. Ludzie
zmartwychwstan w tych samych ciaach, aby nie tylko dusza, ale i ciao
wieczn nagrod lub wieczn kar odnioso. Wszyscy ludzie zmartwychwstan:
dobrzy na zbawienie, a li na potpienie. Dobrzy powstan w ciaach
uwielbionych, a li w ciaach szpetnych i podlegych cierpieniom.
12. O DWUNASTYM ARTYKULE SKADU APOSTOLSKIEGO

Po mierci nastpi ycie wieczne: wieczne szczcie zbawionych w niebie i

wieczne mki potpionych w piekle. Skad Apostolski kooczy si wyrazem
Amen", co znaczy: tak jest" lub niech si stanie". Radujcie si i weselcie,
albowiem zapata wasza obfita jest w niebiesiech" (Mt 5,12). Takimi to sowy,
wierni chrzecijanie, pociesza Chrystus Apostow, aby ich umocnid i zachcid
do mnego znoszenia wszelkich cierpieo i przeladowao. Moje dzieci - mwi
niejako Zbawiciel - li bd wami gardzid i nienawidzid was i zaprowadz was
przed ksit tej ziemi, aby was osdzili i skazali na mki i mierd, ale cieszcie
si nagrod, jaka was czeka w niebie".
Rzeczywicie, wierni chrzecijanie, myl o tej wielkiej nagrodzie uczynia
Apostow niestrudzonymi w pracy i mnymi wrd przeladowao. Myl o
niebie dodawaa te Mczennikom tak wielkiej odwagi, e zadziwili ni swych
katw i tyranw. Jake czuli si szczliwi, e mogli powicid majtek i ycie dla
Boga, w tej nadziei, e przejd do lepszego ycia, ktre si nigdy nie skooczy. O,
szczliwi mieszkaocy krlestwa niebieskiego, ktrzy przelali tyle ez, ponieli
tak wiele cierpieo, aby posid dziedzictwo swego Boga!
Bogosawieni w niebie widz w caym blasku i majestacie Boga. Sodycz, ktrej
doznaj, porwnad mona z falami oceanu niezmierzonego. Dalszy powd
szczcia wybranych to jego wieczne trwanie, a w koocu to przewiadczenie, e
je swym dobrym uczynkom zawdziczaj. Na tym wiecie najpikniejsza rzecz
pociga i zajmuje nas tylko chwil, a pniej nasz umys zwraca si w inn
stron. W niebie za dusza bdzie nieustannie podziwiad, chwalid i wielbid
Boga. Po wtre, bdziemy tam widzieli Aniow i syszeli ich pienia na czed
Stwrcy i Zbawiciela. Po trzecie, w tym yciu z radoci czy si zawsze
niepokj. Boimy si szczcie utracid, mylimy, jak je zachowad na zawsze, a
wic na ziemi nigdy nie jestemy zupenie zadowoleni.
Dopiero w niebie doznamy cakowitego szczcia, ktrego nic nam odjd ani
zmniejszyd nie zdoa. Po czwarte, Bg nam okae w niebie jeszcze jeden dowd
swej mioci, bo nam przedstawi wszystkie dobre uczynki, spenione w Imi
Jego. Bdziemy wic widzied zy, ktrymi opakiwalimy swe grzechy, i
22

zobaczymy tam wszystkie zwycione pokusy. Jakie to szczcie i radod dla

dobrego chrzecijanina! O, mj Boe, mj Boe, bd woad zbawieni co chwila,
jak wielka nagroda za tak krtkie cierpienia!
ROZDZIA III - O PRZYKAZANIACH KOCIELNYCH
Koci otrzyma wadz nadawania przykazao od samego Chrystusa Pana. Kto
was sucha, mnie sucha" (k 10,16). Dlatego te pod utrat zbawienia
przykazania kocielne, tak samo jak przykazania Boe, wierni obowizani s
zachowywad. Nieposusznych ma prawo Koci ukarad. Najgwniejsze kary
kocielne to niedopuszczenie do witych sakramentw, wykluczenie z
Kocioa, a po mierci odmwienie chrzecijaoskiego pogrzebu. Bg okazuje
nam miod sw wielk, kiedy przez Koci swj odzywa si do nas i nakazuje
spowiadad si raz do roku.
Czybymy mogli yd spokojnie z grzechem miertelnym, bdc naraonymi na
utrat nieba i wieczne potpienie? Czy nie dlatego nakazuje nam miosierny
Bg przyjmowad Komuni w. na Wielkanoc, e bez tego niebieskiego posiku
nie moemy yd pobonie? Mj Boe, jak mao wiemy, na czym polega szczcie
nasze! Czy nie sprawiedliwie postpuje Koci, ustanawiajc posty?
Czy jako grzesznicy nie bdziemy musieli pokutowad za winy nasze w tym albo
przyszym yciu? Czy nie lepiej teraz odmwid sobie drobnych rzeczy, ni po
mierci narazid si na surow pokut?
A teraz poucz was, w jakim celu zaprowadzono procesje i z jakim
usposobieniem powinnimy brad w nich udzia. Procesja na Boe Ciao
przypomina zwycistwo Jezusa Chrystusa i Kocioa katolickiego nad tymi,
ktrzy odrzucili rzeczywist obecnod Zbawiciela w Najwitszym Sakramencie.
Jest ona zarazem hodem, nalenym temu Sakramentowi mioci. To
najwaniejsza ze wszystkich procesji, bo w niej bierze udzia Jezus Chrystus we
wasnej Osobie. Czy wic nie powinnimy paad najwiksz mioci i czci ku
Zbawicielowi, czy nie powinnimy na procesji Boego Ciaa przejd si tymi
samymi uczuciami, jak gdybymy si znajdowali w Jego towarzystwie, kiedy y i
przechodzi miasta i wsie, wszdzie dobrze czynic?
Procesje przywouj nam na pamid, e jestemy na ziemi biednymi
wdrowcami, e nasz prawdziw ojczyzn jest niebo, dokd mamy zmierzad
przy pomocy Jezusa Chrystusa. Niestety, ilu zniewag doznaje na nich
czstokrod Jezus Chrystus. Wielu nie wie, kto jest na nich wodzem i hetmanem;
miej si, rozmawiaj i ogldaj si na wszystkie strony. Co gorsza, nawet
rzucaj spojrzenia na takie przedmioty, ktre budz i podniecaj namitnoci, i
tak wracaj po procesji gorszymi i grzeszniejszymi, ni wyszli z domu. Ach, mj
Boe, ile tu ask zmarnowanych, ile tu zgorszenia zamiast zbudowania, ile
23

pociechy dla zego ducha! Obymy zawsze z dobrym usposobieniem szli na

procesje!
Koci uczy wiernych w swoim drugim przykazaniu, aby w niedziel i wita
pobonie uczestniczyd we Mszy w. Czy wystarczy w niedziel i wita suchad
tylko samej Mszy witej? Dla uczynienia zadod przykazaniu kocielnemu nie
wystarczy w niedziel i wita wysuchad Mszy w., lecz troskliwod o zbawienie
duszy wymaga, aby suchad take kazania i byd na nieszporach, reszt za dnia
witego spdzid na czytaniu pobonych ksiek i penieniu dobrych uczynkw.
Powiedzielimy, e Msza w. jest ofiar Ciaa i Krwi Chrystusowej, ktr si
skada jedynie Bogu, a nie Anioom lub witym. Najlepszym sposobem
uczestnictwa w niej jest duchowe czenie si z kapanem, towarzyszenie mu
we wszystkich ceremoniach i czynnociach i przejcie si uczuciami mioci i
wdzicznoci.
WE MSZY W. ROZRNIAMY TRZY CZCI:
Pierwsz od pocztku a do ofiarowania,
Drug od ofiarowania do podniesienia, czyli konsekracji,
Trzeci od konsekracji a do kooca.
Musz zaznaczyd, e gdyby kto by dobrowolnie roztargniony podczas jednej z
tych czci, popeniby grzech ciki.
Powinnimy przeto usuwad skrztnie z myli naszych wszystko, co si nie
odnosi do Boga i tej Przenajwitszej Ofiary.
1) Do ofiarowania powinnimy si przejd uczuciami szczerego alu za
grzechy.
2) Od ofiarowania a do konsekracji uwaajmy si za ministrw,
skadajcych w ofierze Bogu Ojcu Jezusa Chrystusa. Oddajmy Bogu ciao,
dusz, mienie, ycie, a nawet wiecznod.
3) Po konsekracji nie zapominajmy, e naley przynajmniej duchowo przyjd
Krew i Ciao Jezusa Chrystusa i obudzid w sobie stosowne akty.
Najmilsi Bracia, dobry chrzecijanin zaraz po przebudzeniu gotuje si do tej
Ofiary i nie zaprzta umysu swego sprawami, ktre si do niej nie odnosz. A
zatem wyobraajmy sobie Jezusa Chrystusa w Ogrodzie Oliwnym, jak upadszy
twarz na ziemi, gotuje si do krwawej ofiary, ktr ma zoyd na Golgocie.
Przedstawiajmy sobie, jak wielka jest Jego miod, e za nas idzie na cierpienia,
by nas uwolnid od mierci wiecznej.
Kto by mg na czczo suchad Mszy w., speniby bardzo miy uczynek Bogu. W
pierwszych wiekach Kocioa wszyscy chrzecijanie szli na czczo do wityni
Paoskiej.
24

Nie zajmujcie si w dnie witeczne sprawami doczesnymi. W tygodniu dod

napracowalicie si, w niedziel i wito zajmujcie si jedynie dusz swoj i
procie Boga o przebaczenie grzechw. Po drodze nie rozmawiajcie i ywo
sobie przedstawcie, e idziecie za Jezusem Chrystusem, ktry dla waszego
zbawienia niesie krzy na Kalwari.
Przed Msz w. naley si przez chwilk skupid, zastanowid si, jakich przede
wszystkim ask potrzebujemy, by o nie prosid w czasie Ofiary bezkrwawej.
Wypada, wchodzc do kocioa, przeegnad si wod wicon. Ju przy wejciu
do domu Boego przejmijcie si uczuciami skruchy i wesela, e moecie stand
przed Bogiem Wielkim i witym.
Przede wszystkim starajmy si obudzid w sobie wit pokor. Do tego zachca
nas kapan, gdy gboko schylony u stopni otarza odmawia Confteor, czyli
spowied powszechn. Wyobraa on wtedy Jezusa Chrystusa; wic si korzy i
bierze niejako na siebie grzechy wszystkich parafian. Gdybymy wiedzieli, czym
jest Msza w., lepiej bymy jej suchali, otrzymalibymy duo ask i
uniknlibymy wielu niebezpieczeostw.
Od podniesienia powinnimy suchad Mszy witej z usposobieniem dobrego
otra na krzyu. Otwiera on bowiem swe oczy i uznaje w osobie Jezusa
Chrystusa swego Zbawc. Przybito go do krzya; ma tylko serce i jzyk wolny i z
wielk ochot skada je w ofierze Jezusowi Chrystusowi. Oddaje Mu serce przez
wiar i nadziej i baga z pokor o miejsce dla siebie w raju. Wyznaje gono
niewinnod i witod Zbawiciela, bo mwi do swego towarzysza: my susznie
cierpimy, ale ten jest niewinny" (por. k 23,41). Gdy ludzie bluni
Zbawicielowi, on staje si rwnoczenie Jego obrooc. Co wicej, tak paa
gorliwoci, i chce nawrcid otra po lewicy. Nie dziwmy si, drodzy Bracia,
cnotom tego otra, bo on patrzy na umierajcego Jezusa Chrystusa i zaczerpn
std mnstwo ask.
O gdybymy w czasie podniesienia mieli yw wiar, jedna Msza wita
uwolniaby nas z naogw i uczynia prawdziwymi pokutnikami i doskonaymi
chrzecijanami.
Powinnimy uwanie suchad kazao, poniewa na kazaniach wykada si nauk
wiary, ktr inaczej atwo si zapomni. Jak mona byd czowiekiem religijnym,
jeli si nie zna zasad swojej religii. Potrzebna jest nieustanna zachta do
dobrego, a przestroga przed zem, inaczej atwo wraca si do dawnych
naogw.
Niestety, z jkiem musimy wyznad, e kiedy na otarzu odnawia si pamid
cierpieo Jezusowych, wielu z obecnych ponawia zbrodni katw, ktrzy
Zbawiciela przybili do krzya.
25

W czasie konania Chrystusa, trojakich mona byo zauwayd ludzi:

Jedni przechodzili obojtnie, bez adnego wspczucia, twardsi od
martwych istot.
Drudzy przychodzili na miejsce ukrzyowania, zastanawiali si nad
okolicznociami mki Chrystusowej, ale tylko dlatego, by szydzid ze
Zbawiciela i blunid.
Maa tylko liczba pakaa gorzko na widok okrutnych cierpieo Zbawiciela
wiata.
Zastanwcie si, do ktrej naleycie grupy.
Co nakazuje trzecie przykazanie kocielne? Trzecie przykazanie kocielne
nakazuje w pewne dni pocid (post cisy), w inne tylko wstrzymywad si od
misnych potraw. Post jest dwojaki: post cisy i wstrzymanie si od misa. Post
cisy polega na tym, i wolno tylko raz na dzieo spoywad do sytoci potrawy
niemisne, za w czasie porannym i wieczornym dozwolony jest lekki posiek.
Do cisego postu obowizany jest kady chrzecijanin, ktry ukooczy 21 rok
ycia, a nie przekroczy 60 i nie jest dla susznej przyczyny od postu zwolniony.
Post cisy i wstrzymanie si od misa obowizuje w rod Popielcow i w
pitki i soboty Wielkiego Postu, w Wigili Boego Narodzenia, Zielonych
witek, Wniebowzicia Najwitszej Maryi Panny i Wszystkich witych. W
Wielk Sobot jest; post tylko do poudnia.
W ktre dni roku obowizuje tylko wstrzymywanie si od misa? Oprcz dni
cisego postu, nakazane jest wstrzymanie si od jedzenia misa we wszystkie
zwyczajne pitki caego roku (z wyjtkiem wit nakazanych). Powinnimy post
sumiennie zachowywad, gdy Pan Jezus poleca go sowem i przykadem
(czterdziestodniowy post Jezusa), a
Koci katolicki nakaza go pod grzechem miertelnym. Post przyzwyczaja nas
do panowania nad ciaem. Ten za rodzaj zych duchw wyrzuca si tylko
modlitw i postem" (Mt 17,21). Nie s obowizani pocid: ci, ktrzy dla
susznego i prawdziwego powodu uzyskali dyspens, czyli zwolnienie od postu
przez wadz kocieln, chorzy.
W dzieo postu wolno kilka razy jed do sytoci tym osobom, ktrych zawd
wymaga znacznego wytenia si ciaa, jak np. kowalom, kamieniarzom,
stolarzom itp. Ten kto sdzi, e od potraw misnych wstrzymad si nie moe,
powinien u swego duchownego pasterza postarad si o pozwolenie jedzenia
misa, czyli o dyspens.
Zaprawd, Bracia moi, przez umartwienie ujarzmiamy dze cielesne,
odpacamy Bogu za dawne grzechy i wystrzegamy si nowych. Poniewa duo
zawinilimy, przeto powinnimy uciekad si do tych rodkw, przez ktre
26

moemy zadoduczynid sprawiedliwoci Boej. Od namitnoci nikt nie jest

wolny, zwalczad je potrzeba i odmawiad sobie tego, co schlebia podniebieniu.
Koci zna doskonale potrzeby nasze, wie, e do umartwienia i dyscypliny
czujemy wstrt, wic nam spieszy z pomoc i daje przykazanie, by wola nasza
tym skuteczniej poddaa si umartwieniu. Innymi jeszcze kieruje si pobudkami
ta najlepsza Matka, kiedy ustanawia posty.
Wigilie przed wielkimi witami maj nas przygotowad i usposobid do tym
poboniejszego obchodzenia wit i odniesienia z nich tym wikszych korzyci
duchownych. Jak w niedziel przypominamy sobie Zmartwychwstanie Jezusa
Chrystusa, tak pitki maj nam z woli Kocioa przypominad mk i mierd
Zbawiciela. Czy nie jest suszn rzecz, bymy w te dni oddawali si pokucie i
umartwieniu, kiedy grzechy nasze przybiy Jezusa Chrystusa do krzya? Czy nie
powinnimy z Nim wspcierpied, jeeli chcemy korzystad z laski odkupienia?
Ju w pierwszych wiekach Kocioa pitki byy dniami postu. Poszczono take w
soboty na uczczenie pogrzebu Jezusa Chrystusa, by si rwnoczenie
przygotowad na wicenie niedzieli. Za dni naszych w te dni wstrzymujemy si
jedynie od misa.
O, jak smutna rzecz, e wielu woli raczej id do pieka na ca wiecznod, ni si
czasem wstrzymad od misa! Bracia kochani, okazujcie wdzicznod Bogu,
gardcie wzgldami ludzkimi, nie lkajcie si wiata. Rzudcie okiem na ten
krzy! Czy Jezus Chrystus wstydzi si umrzed za was, ogoocony z szat, w
obliczu rzesz niezliczonych?
Nieszczliwi, ciko kiedy odpowiecie przed Bogiem za sw niewdzicznod i
tchrzliwe uleganie wzgldom ludzkim! Lkacie si, by z was nie szydzono?
Patrzcie na wzr, ktrym jest dla nas Jezus Chrystus. Gdyby si by Zbawiciel
lka szyderstw ludzkich, bylibymy na zawsze niewolnikami szatana.
W koocu, aby zachowad ask, nabyt przez sakramenty wite, musimy si
dwiczyd w umartwieniu. T drog postpowali wici. Jak mao jest ludzi
umartwiajcych swe ciao! Jak maa tylko garstka stara si o wytrwanie w dobru
po spowiedzi! Gdzie szukad dzisiaj prawdziwie witobliwych chrzecijankatolikw? Nie wiem! Jaka z tego wszystkiego wynika dla nas nauka? Oto, e
grzeszymy teraz tak samo, jak dawniej i obraamy Pana Boga, bo nie unikamy
sposobnoci do grzechu, nie dod gorco si modlimy, nie umartwiamy swego
ciaa i zaniedbujemy przystpowania do sakramentw witych.
Koci uczy wiernych w swoim czwartym przykazaniu, aby spowiadad si
przynajmniej raz w roku i w okresie Wielkiejnocy przyjmowad Najwitszy
Sakrament Otarza. Aby wypenid to przykazanie, wystarczy raz tylko w roku si
spowiadad i komunikowad, kto jednak dba o zbawienie swej duszy, bdzie
27

przynajmniej raz w miesicu przystpowa do witych sakramentw. Pierwsi

chrzecijanie przyjmowali Komuni w. przy kadej Mszy w. Kto przykazania
tego nie zachowuje, popenia grzech ciki i traci tym samem prawo wstpu do
Kocioa za ycia, a po mierci odmawia mu si chrzecijaoskiego pogrzebu. O,
gdybymy urodzili si za czasw pierwszych chrzecijan, zobaczylibymy, z jak
oni wit radoci oczekiwali Wielkiego Postu! O! wity dniu zbawienia i
aski, co si z tob stao? Gdzie ta wita radod, ktrej dowiadczay wybrane
dzieci Boe?
Tak, wierni chrzecijanie, czas wielkiego postu moe si obrcid na nasze
zbawienie, jeeli bdziemy z niego korzystali i wspdziaali z ask Bo, moe
jednak przyczynid si do naszego potpienia, gdy z niego korzystad nie
bdziemy. C znaczy to sowo: Wielkanoc? Znaczy tyle, co przejcie. Jest to
wic przejcie ze mierci grzechu do ywota aski. Majc to na uwadze, zdoacie
lepiej ocenid, czycie si dobrze do wit wielkanocnych przysposabiali.
Dlaczego to, chrzecijanie, ustanowi Koci Wielki Post? Aby nas przygotowad
do dobrej spowiedzi i godnego obchodzenia wit wielkanocnych. Tak nas uczy
katechizm. Ale gdybym zapyta dziecka, jaki popenia grzech chrzecijaninkatolik, zaniedbujcy spowied wielkanocn, odpowiedziaoby mi: popenia
grzech miertelny. Ile trzeba popenid grzechw miertelnych, aby byd
potpionym? Odpowie mi znowu: Wystarczy popenid tylko jeden grzech ciki
i umrzed w nim bez pokuty. C na to powiecie?
Czycie odprawili spowied wielkanocn? Nie, odpowiecie. Bdziecie wic
potpieni, jeeli was w tym stanie duszy mierd zaskoczy. I c mylisz,
przyjacielu, czy nie zaley ci wcale na zbawieniu? Ach! Czemu nie pamitasz
duszo, ile kosztowaa Jezusa Chrystusa? Czemu si sama od Niego odczasz na
zawsze? Dlaczeg to, mj Bracie, nie odprawie wcale spowiedzi
wielkanocnej? Powiesz: nie chciao mi si. Ale jeeli umrzesz w tym stanie,
bdziesz potpiony.
Zastanwmy si teraz, w jaki sposb spowiadaj si i przyjmuj obojtni ludzie
Komuni w czasie wielkanocnym, abymy mogli sobie wytworzyd sd, czy ci
chrzecijanie, przyjmujcy tylko z musu sakramenty wite raz do roku, mog
byd spokojni, czy nie. Gdyby do dobrej spowiedzi wystarczyo wyznanie
grzechw przed kapanem i odprawienie pokuty, atwo byoby odzyskad
utracon ask Bo, droga zbawienia nie byaby tak trudna. Nie trzeba si
jednak udzid, e Boga mona zbyd czymkolwiek.
Wyranie powiedzia Zbawiciel do modzieoca ewangelicznego, e wska jest
cieka wiodca do nieba i mao ludzi ni postpuje. Przez cay rok
zajmowalicie si wieckimi sprawami, staralicie si o majtek, gonilicie za
przyjemnociami ycia, nie pracowalicie nad swoim udoskonaleniem, wreszcie
28

przychodzicie okoo Wielkanocy do spowiedzi i wyznajecie swe grzechy w ten

sposb, jakbycie opowiadali jak histori. Wreszcie odmwicie bezmylnie i
mechanicznie kilka modlitw i ju zdaje si wam, ecie si z Bogiem pogodzili.
Zaraz po spowiedzi wracacie do dawnych nawykw niedobrych. Z roku na rok
to samo czynicie!
Sakrament pokuty, w ktrym Bg zapomina niejako o swej sprawiedliwoci i
okazuje tylko miosierdzie, jest dla wielu rodzajem zabawy i rozrywki. Pamitaj,
czowiecze, e twoje spowiedzi, gdy je w ten sposb odbywasz, nic nie s warte,
a moe nawet s witokradzkie.
Gdyby dzisiaj Bg w tym kociele zrzuci zason z serc tu obecnych, pokazaoby
si, e na wielu z nich wyryty wyrok potpienia dla niegodnych Komunii. Wielu
bowiem przystpuje do stou Paoskiego po zej spowiedzi, bo albo grzechy
swoje taili, albo nie mieli najmniejszego alu i postanowienia poprawy. Inni
przystpuj w gniewie i z przywizaniem do grzechw i tak zniewaaj Ciao i
Krew Chrystusow. Badajcie siebie samych, czycie nie popenili kiedy
witokradztwa?
Gdybym mwi do bawochwalcw albo heretykw, dowodzibym najpierw
rzeczywistej obecnoci Jezusa Chrystusa w Przenajwitszym Sakramencie. O
tej prawdzie nikt z was nie wtpi. Przytocz wam przykad na wzmocnienie
wiary waszej.
Pewien kapan odprawia Msz w., chod nieco powtpiewa, czy istotnie jest
Pan Jezus obecny w hostii w. Po podniesieniu i konsekracji hostia okrya si
krwi. Przez ten cud chcia Pan Jezus wzmocnid wiar chrzecijan i usund
powtpiewania sugi swego. Hostia tyle wydaa z siebie krwi, e korpora,
obrusy i otarz ni si pokryy. Doniesiono o tym papieowi, ktry kaza
przechowywad korpora w kociele i uroczycie obnosid corocznie w procesji na
Boe Ciao.
Nie potrafi przedstawid wam naleycie, jak wielkim grzechem jest
witokradzka Komunia. Zbawiciel wiata tylko raz ponis mierd na ziemi,
podczas gdy przewrotni ludzie cigle odnawiaj t mk Jego przez niegodne
przyjmowanie Go do serc swoich. Ojcowie wici porwnuj niegodn Komuni
ze zdrad Judasza i zniewagami, jakich dozna od siepaczy ydowskich i
niegodziwych onierzy rzymskich.
Kiedy zblia si do stou Paoskiego witokradca, zdaje si doo mwid
Zbawiciel, jak niegdy do Judasza:, Po co idziesz, przyjacielu? Znakiem pokoju,
pocaunkiem wydajesz Syna czowieczego. Wstrzymaj si, synu, miej litod nade
mn". Nic jednak nie pomagaj te bagania i nie skutkuj wyrzuty sumienia.
Przewrotni odwaaj si na straszny czyn.
29

Oto id, chcc odebrad ycie swojemu Bogu i Zbawicielowi. Jeden z cesarzy
pogaoskich umieci na Kalwarii i grobie Chrystusowym boyszcze i w ten
sposb znieway te miejsca wite. Gorzej postpuje zy chrzecijanin. On kae
mieszkad Chrystusowi wrd namitnoci, ktre s Jego prawdziwymi katami.
Trudno pomyled o tym, nie zadred z oburzenia i nie zasmucid si. Gdyby Go ta
zniewaga spotkaa od wrogw, mniej Mu byaby dotkliw. Niestety, ci, ktrych
On najwicej umiowa (kapani), zaciekle Go przeladuj! Ci Go nienawidz,
ktrych umieci w swoim Kociele i wzbogaci cennymi darami! Czarna
niewdzicznoci, kto ci naleycie pojmie i zrozumie! Czy jeszcze wam mao
zdaje si, kiedy mwi Zbawiciel: e dla was ponis krwawe biczowanie, e ciao
Jego poszarpano w kawaki, e dwiga ciki krzy? Wy nie chcecie uznad
mioci mojej, wy mnie na nowo przeladujecie i chtnie odebralibycie mi
ycie, gdyby to byo moliwe!"
Kto by jeszcze mia po tylu czuych wyrzutach id do stou Paoskiego, majc
serce zbrukane grzechami? Kto by pomyla, e Jezusowi Chrystusowi now
Kalwari zgotuj witokradcy! I ktrzy ludzie popeniaj ten straszny grzech?
Najpierw ci, ktrzy obojtnie, bez najmniejszego alu oskaraj si na
spowiedzi, jak gdyby opowiadali jak histori. Nastpnie ci, co si wcale nie
poprawiaj po spowiedzi i cigle do tych samych wracaj grzechw, lub ktrzy
je taj z bojani i wstydu. I dlaczego w takim stanie idziecie do stou Paoskiego?
Chcesz id do Komunii, przyjacielu? Id, nieszczliwy! Uczyo na wzr Judasza,
ktry sprzeda Boskiego Mistrza i popad w rozpacz! Id, niegodziwcze, sprzedaj
Chrystusa szatanowi, ukrywaj swe grzechy na spowiedzi! Lecz pamitaj, e ci
dotknie cika kara Boa. Mwi w. Cyprian, e kiedy podawa Komuni jednej
niewiecie, ktra miaa serce zbrudzone grzechami, spuci Bg piorun z nieba,
ktry na miejscu zabi t osob. w. Pawe powiada, e ydzi nie byliby
ukrzyowali Zbawiciela, gdyby Go znali. Ty, przyjacielu, wiesz kogo przyjmujesz,
bo kapan przy podawaniu Komunii witej odzywa si do ciebie: Oto Baranek
Boy, ktry gadzi grzechy wiata".
On wity i czysty! Jeeli wic poczuwasz si do grzechu, nie zbliaj si, bo
mgby Bg strzaskad ci piorunami swojego gniewu i dusz tw wtrcid do
pieka. Nic dziwnego, e wity Pawe przestrzega Koryntian przed
witokradzk Komuni i grozi sdami Boymi tym, ktrzy zniewaaj Ciao i
Krew Paosk. Bracia drodzy, ja was nie chc odwodzid od przyjmowania
Komunii w.
Pragnem jedynie otworzyd wam oczy i dad chod sabe pojcie, jak okropnym
grzechem jest witokradztwo, bycie si go wystrzegali i przyjmowali Pana
Jezusa zawsze sercem czystym i niewinnym. Jeeli kto z obecnych poczuwaby
si do tej zbrodni, niech otworzy oczy, pki czas, i niech si z Bogiem pojedna,
30

niech zo naprawi! Oby od dnia dzisiejszego spowiedzi i Komunie nasze byy

takimi, jakimi bymy je mied pragnli w godzin mierci, kiedy staniemy przed
trybunaem Jezusa Chrystusa! Obymy wtedy z rk Jego mogli otrzymad
nagrod niebiesk! Dlaczego Koci nakazuje przynajmniej raz w roku
przyjmowad Komuni w., dlaczego z wasnej woli nie id ludzie do Stou
Paoskiego, chod to tak wielkie szczcie?
Przykazanie to nie odnosi si do dobrych chrzecijan, ale do obojtnych i
niedbajcych o zbawienie swej duszy. W pocztkach Kocioa uwaano sobie za
najwiksz kar, gdy komu odmwiono tej aski. Wwczas wierni codziennie na
Mszy witej komunikowali.
A zatem pragnijmy godnie i czsto przystpowad do Stou Paoskiego, abymy
si stali uczestnikami tych wszystkich ask i owocw. Najmilsi Bracia, domy
starania, aby si pozbyd i tych drobnych wad. Jeeli mnie i wytrwale w tym
kierunku bdziemy pracowali nad sob, szybkimi krokami dyd bdziemy do
nieba. Im bardziej usuniemy si od zego, im serce nasze bdzie wolniejsze i
czystsze, tym wicej zbliymy si do Boga, tym wicej i cilej zjednoczymy si z
Panem Jezusem.
Do Komunii w. idmy zawsze z czyst intencj, nie dla przypodobania si
wiatu, by nas wicej ceniono lub by nami nie gardzono, nie ze zwyczaju, ale dla
przypodobania si Bogu i zbawienia duszy. Oderwie nas od rzeczy doczesnych,
zbliy do Boga, udzieli pokory, cierpliwoci, czystoci i innych cnt
chrzecijaoskich. Komunia w. cile zczy nas z Panem Jezusem i staniemy si
przez to niejako drugim Chrystusem.
Gdy czsto i godnie komunikujemy, myli, pragnienia i uczynki nasze staj si
coraz podobniejsze do uczynkw, myli i deo Zbawiciela. Zaczynamy te coraz
wicej miowad Boga, wspczud nad ndz duchow lub doczesn bliniego i
nie przywizujemy si do wiata. Umys i serce nasze d ku niebu i tam
przebywaj. Aby godnie przyjd Komuni w., trzeba mied yw wiar w
Przenajwitszy Sakrament, e jest rzeczywicie w nim obecny Pan Jezus z
Ciaem i Krwi, jako prawdziwy Czowiek i prawdziwy Bg. Gdybymy mieli t
siln wiar, nie potrzeba byoby nas zachcad i namawiad do spoywania
Chleba Anielskiego.
Nastpnie trzeba si zbliad z wielk pokor, pragnieniem i mioci. Promy
Matki Najwitszej, Anioa Stra i witych, by nam pomogli jak najgodniej
przyjd Pana. W dniu tym bogim, kiedy mamy przyjd Boga do serca swego,
przyjdmy wczeniej na Msz w. i suchajmy jej z wikszym skupieniem. Serce
nasze niech bdzie u stp tabernakulum, niech ustawicznie poda i oczekuje
tej szczliwej chwili, kiedy w nim zamieszka Pan. Myli nasze niech bd wtedy
w niebie, przy Bogu, jakbymy umarli dla wiata. Oywiajmy w sobie wiar,
31

nadziej i miod. Zbliajmy si z wielk skromnoci do Pana Jezusa. W tej

szczliwej chwili niech umys i serce nasze nale cakowicie do Boga.
Po Komunii naley przez chwil rozmawiad w sercu z Jezusem Chrystusem.
Naley szczeglnie prosid o aski potrzebne dla siebie i dla drugich, bo Pan Jezus
wtedy chtnie wysuchuje. Dobrze jest take zaprosid Matk Najwitsz,
Aniow i witych, aby dzikowali dobremu Bogu za aski, udzielone nam w tej
bogosawionej chwili. Gdy opucicie Koci, nie tradcie czasu po drodze na
niepotrzebne rozmowy, lecz wracajcie do domu, pamitajc, ecie przyjli
Chrystusa do serca swego. Dobrze by byo, gdyby czas na to pozwala, oddad si
przez chwil pobonej lekturze i nawiedzid Najwitszy Sakrament,
podzikowad Bogu za aski rano otrzymane.
ROZDZIA IV - O RADACH EWANGELICZNYCH
Chrystus Pan do osignicia doskonaoci chrzecijaoskiej szczeglniej poleci
rady ewangeliczne. Rady ewangeliczne s to dobrowolne ubstwo, dozgonna
czystod, zupene posuszeostwo wzgldem duchownego przeoonego. Te trzy
cnoty zwie si radami, gdy Pan Jezus nie nakazuje, lecz tylko doradza je w
Ewangelii tym, ktrzy do doskonaoci d. Dobrowolne ubstwo polega na
tym, aby si zrzec dobrowolnie swego mienia i adnej wasnoci nie posiadad.
Dozgonna czystod polega na powstrzymaniu si na zawsze nie tylko od
wszystkiego, co nie zgadza si z czystoci, ale nawet od zwizku maeoskiego.
Zupene posuszeostwo polega na zupenym wyrzeczeniu si wasnej woli, aby
tym bezpieczniej pod kierunkiem przeoonego, zastpujcego miejsce Boga,
wol Bo wypeniad. Zachowad rady ewangeliczne obowizani s ci, ktrzy do
zakonu wstpuj, albo te do ich zachowania zobowizali si lubem. Do
wzrostu doskonaoci chrzecijaoskich przyczyniaj si bractwa i stowarzyszenia
katolickie, ktrych czonkowie dobrowolnie si zobowizuj odprawiad pewne
naboeostwa, przyjmowad czsto wite sakramenty i obowizki swojego stanu
sumiennie wypeniad.
Jak pycha jest rdem wszelkich wystpkw, tak na odwrt pokora jest
podstaw cnt wszelkich. To brama, przez ktr przychodz do nas laski Boe.
Ona jest przypraw zbawienn wszystkich dobrych uczynkw, czyni je miymi
Bogu i zasugujcymi na ywot wieczny. Ona jest pani Serca Boego, bo
Stwrca niczego nie odmawia pokornym.
Wedug w. Bernarda pokora jest poznaniem siebie samego i pogard wasnej
nicoci. Ona jest pochodni, przy ktrej widzimy jasno swe niedoskonaoci.
Ona nie polega na sowach lub czynach, ale na poznaniu siebie samych i
niezliczonych bdw osobistych, ktre pycha przed nami zastania. Ta cnota
jest absolutnie do zbawienia potrzebna. Albowiem wyranie powiada Pan
32

Jezus, e jeeli si nie staniemy jak dzieci, nie wejdziemy do krlestwa

niebieskiego.
Pokorze wszystko zapewnione. Ona wyjednuje przebaczenie grzechw,
zapewnia zwycistwo w pokusach, ona czyni nas miymi Bogu. I dlatego Jezus
Chrystus, jako Czowiek przybra postad sugi, aby dad nam przykad. Dla swej
pokory znalaza Najwitsza Panna ask u Boga.
w. Antoni widzia na wiecie mnstwo sieci szataoskich i straszliwie si
przelk. Pyta Boga, kto zdoa uniknd tych wszystkich zasadzek i usysza gos,
e tylko pokorny nie wpadnie w te matnie. w. Augustynowi postawiono
pytanie, ktra cnota jest najmilsz Bogu i ktra prowadzi czowieka najpewniej
do nieba? Po gbszym namyle odpowiedzia w. Doktor Kocioa, e jest ni
pokora.
Szczliwy, kto ma t cnot, bo jest zdolny do wielkich rzeczy. Bez pokory
wszystkie inne cnoty s niczym. Chodbycie wszystko rozdali midzy ubogich,
chodbycie cale ycie pakali i pokutowali za grzechy, chodbycie umarli na
pustyni, nie wejdziecie do nieba, jeeli wam braknie pokory. Nie dziwimy si
przeto, e wici tak gorliwie starali si o jej nabycie i zachowanie. Im bardziej
Bg obsypywa ich askami, tym bardziej si upokarzali! Im drzewo bardziej
obcione owocami, tym bardziej pochylaj si ku ziemi jego konary. I my
take, im wicej dobrego czynimy, tym bardziej si uniajmy, i pamitajmy o
tym, e znamieniem charakterystycznym dobrego chrzecijanina jest pokora.
Z czego poznamy, e kto ma t cnot? Pokorny nie mwi o sobie ani dobrze,
ani le. On pilnie zwraca uwag na siebie, opakuje swe winy i stara si Bogu
podobad. Nie sdzi blinich ostro, nie gardzi nikim, na bdy drugich jest
wyrozumiay. Z osobistych pochwal si nie cieszy, unika ich. Za przyjaci
swoich uwaa przede wszystkim tych, ktrzy mu bdy wykrywaj i wiadczy
dobrodziejstwa tym, ktrzy go spotwarzaj.
Jak pyszny chtnie przebywa w kole pochlebcw, tak pokorny stroni od nich.
Chtnie obcuje z Bogiem, przedstawia Mu sw ndz i prosi Go o miosierdzie.
W dziaaniu szuka jedynie chway Boej, nie zwaa na wzgldy ludzkie, nie goni
za rozgosem. Zaprawd, zaprawd powiadam wam, i bdziecie pakad i
lamentowad, a wiat si bdzie weseli" (J 16,20). Kt z was nie dziwiby si,
syszc Chrystusa mwicego do swych uczniw, e bd doznawali w yciu
wielu smutkw i utrapieo, podczas gdy ludzie wiatowi bd si weselid i
cieszyd?
Nie sdmy jednak, jakoby ludzie li nie mieli rwnie kopotw i zmartwieo
przernych. Zbawiciel przeklina tych wszystkich, ktrzy oddaj si tylko
zabawom i uciechom wiatowym. Dobrzy chrzecijanie musz byd na to
33

przygotowani, e ycie ich upywad bdzie we zach i strapieniach, ale za to

czeka ich obfita nagroda w niebie, przeciwnie, dzieci tego wiata okupi
chwilowe, grzeszne radoci wiecznym potpieniem. Chc wam dzisiaj dowied,
moi Przyjaciele, e krzye, ubstwo, zniewagi i cierpienia s udziaem
chrzecijan, ktrzy staraj si zbawid sw dusz i podobad si Bogu. Albo wic
trzeba cierpied na tym wiecie, albo nie spodziewad si nigdy ogldania Boga w
niebie. Zastanwmy si dobrze nad tym.
Od czasu, jak stalimy si dziedmi Boymi, wzilimy krzy na ramiona i on nas
nie opuci a do mierci. Wecie krzy - mwi - mwi Zbawiciel - i idcie za
mn nie tylko dzieo, miesic, rok, ale cae ycie". Przez cierpienia moemy
odpokutowad za dawne grzechy, za ktre trzeba ponied kar albo w tym, albo
w przyszym yciu. Kary w tym yciu trwaj krtko i nie s wcale cikie. Bg
miosierny karze nas, abymy odpokutowali za grzechy, a potem byli szczliwi
na wieki. Jakiekolwiek bd te nasze cierpienia, pamitajmy, e przez nie
dotyka nas Bg maym niejako palcem, w wiecznoci za wystpi jako potny i
zagniewany Sdzia, wymierzajcy straszne kary.
W tym yciu moemy szukad pociechy w modlitwie i w ogle w religii, w
wiecznoci pozostanie nam tylko rozpacz. Jak wic szczliwy jest chrzecijanin,
ktremu ycie schodzi na paczu i cierpieniach, bo przez to moe uniknd wiele
zego i otrzymad radod wieczn w niebie! Dlatego gwnie jestemy
nieszczliwi wrd cierpieo, bo nie umiemy korzystad z nich dla naszego
zbawienia. Czujemy si te i dlatego nieszczliwi, e zawsze patrzymy na tych,
ktrym si lepiej powodzi od nas.
Czowiek yjcy w ndzy i ubstwie, zamiast porwnad swe ycie z yciem
nieszczliwego winia, myli o bogatych, ktrzy spdzaj czas wesoo na
zabawach. Chory, zamiast przedstawid sobie straszne mki potpionych w
piekle, porwnuje si z czowiekiem zupenie zdrowym. I c z tego wynika?
Zamiast znosid te wszystkie krzye, jako pokut za grzechy, szemrzemy na nie i
narzekamy. Twa niecierpliwod, twa rozpacz, twj brak poddania si woli Boej,
zrobiy ci jeszcze nieszczliwszym. Dodae przez to do dawnych grzechw
jeden wicej.
Zastanwmy si dobrze nad yciem witych, a przekonamy si, jak nie chcieli
yd bez cierpieo. w. Augustyn woa z paczem: Nie oszczdzaj mnie Boe na
tym wiecie, daj mi duo cierpieo, a bd szczliwym, bo si zlitujesz nade
mn w przyszym yciu". O jak czuj si szczliwym - mwi w. Franciszek
Salezy na ou boleci - e znalazem tak atwy sposb odpokutowania moich
grzechw!"

34

ROZDZIA V - O ASCE I GRZECHU

Sprawiedliwod chrzecijaoska polega na wypenianiu przykazao, czyli na
unikaniu grzechu i spenianiu dobrych uczynkw. Co to jest grzech? Grzech jest
to wiadome i dobrowolne nieposuszeostwo wobec Boga. Grzech mona
popenid myl, sowem, uczynkiem lub zaniedbaniem dobrego, do ktrego
jestemy obowizani. Nie wszystkie grzechy s jednakowo cikie: jedne s
miertelne (cikie), inne powszednie (lekkie).
Grzech miertelny zabija ycie Boe w duszy (ask uwicajc) i sprowadza
mierd, grzech powszedni duszy nie zabija, lecz j osabia i plami. Grzech
miertelny jest to dobrowolne nieposuszeostwo Bogu w rzeczy wanej. Grzech
powszedni jest to nieposuszeostwo Bogu w rzeczy mniej wanej, lub nie
cakiem dobrowolne nieposuszeostwo w rzeczy wanej.
Grzech miertelny sprowadza na dusz nastpujce skutki: odbiera duszy ask
uwicajc, wszystkie zasugi i prawo do nieba; czyni j winn wiecznego
potpienia i kar doczesnych. Jakie s skutki grzechu lekkiego? Grzech lekki
osabia ask uwicajc; sprowadza na czowieka kary doczesne, ktre tu, na
ziemi, lub w czydcu trzeba bdzie odpokutowad; prowadzi do grzechw
miertelnych.
Jakie s grzechy gwne? Pycha, chciwod, nieczystod, zazdrod, obarstwo i
pijaostwo, gniew, lenistwo. Grzechy te nazywaj si gwnymi, gdy od nich
pochodz inne. Pych grzeszy ten, kto siebie przecenia i dlatego da dla siebie
wikszego uznania, ni mu si naley.
Pokornym jest ten, kto siebie prawdziwie ocenia i dlatego nie da dla siebie
wikszego uznania, ni mu si naley. Kto stawia sobie przed oczy swoje upadki
i wady, i sw sabod, ten rozumie, e waciwie nie ma za co dad uznania.
Chciwoci grzeszy ten, kto przecenia znaczenie pienidzy i majtku i dlatego
zbiera je, aby jak najwicej posiadad. Nieczystoci grzeszy ten, kto szuka
przyjemnoci w bezwstydnych mylach, mowach lub uczynkach.
Zazdroci grzeszy ten, kto si smuci z powodzenia lub raduje z nieszczcia
bliniego dlatego, e on go przewysza. Obarstwem lub pijaostwem grzeszy
ten, kto nieumiarkowanie je lub pije. Nieumiarkowanie je ten, kto je za duo lub
w sposb aroczny albo te potrawy, ktre mu szkodz na zdrowiu.
Nieumiarkowanie pije ten, kto pije napoje alkoholowe, chocia mu one szkodz
na zdrowiu, lub w takiej iloci, e mu si rozum mci. Gniewem grzeszy ten, kto
si zanadto oburza przeciw temu, co mu si nie podoba.
agodnym nazywamy tego, kto potrafi zachowad spokj wobec tego, co mu si
nie podoba. Lenistwem grzeszy ten, kto z obawy przed trudem nie spenia
porzdnie swoich obowizkw lub oddaje si bezczynnoci. Pracowitym
35

(obowizkowym) nazywamy tego, kto nie bojc si trudu, wypenia swoje

obowizki dokadnie i punktualnie.
Jakie s grzechy cudze? Grzechy cudze to: grzechu doradzad, innym kazad
grzeszyd, na cudze grzechy zezwalad, innych do grzechu pobudzad, innych
grzechy chwalid, na grzech cudzy milczed, grzechu nie karad, mied udzia w
grzechu, grzech cudzy uniewinniad. Grzechy te s naszymi grzechami, lecz
nazywaj si cudzymi", gdy popeniamy je na widok grzechu innych ludzi.
Jakie s grzechy przeciwko Duchowi witemu? Grzechy przeciwko Duchowi
witemu s nastpujce: grzeszyd zuchwale w nadziei miosierdzia Boego, o
asce i miosierdziu Boskim rozpaczad, uznanej prawdzie chrzecijaoskiej si
sprzeciwiad, bliniemu aski Boej zazdrocid, na zbawienne upomnienia
zatwardziae mied serce, nawrcenie i pokut a do mierci odkadad. Te
grzechy nazywaj si grzechami przeciwko Duchowi witemu, bo wprost
sprzeciwiaj si asce Ducha witego i bardzo utrudniaj nawrcenie si tego,
kto je popenia.
Jakich rodkw naley uywad, aby uniknd grzechu? Nie ufad nigdy zbytecznie
sobie samemu. Unikad sposobnoci do grzechu, a na niebezpieczeostwo
popenienia grzechu nigdy lekkomylnie si nie naraad. Poskramiad zmysy.
Czuwad i modlid si. Pamitad o wszechobecnoci Boga i o rzeczach
ostatecznych. Odnawiad czsto postanowienia nieobraania nigdy Pana Boga.
Przyjmowad czsto wite sakramenty.
Co to jest aska Boa? aska Boa jest to dar wewntrzny, nadprzyrodzony,
ktrego udziela nam Bg dla zasug Jezusa Chrystusa ku naszemu zbawieniu.
aska Boa jest dwojaka: aska uczynkowa i aska uwicajca.
aska uczynkowa owieca nasz rozum do poznania i wzmacnia nasz wol do
wykonania dobrego, a zaniechania zego. aska uczynkowa jest koniecznie do
zbawienia potrzebna, gdy bez niej nic zasugujcego na ywot wieczny uczynid
nie moemy.
Pan Bg udziela wprawdzie kademu czowiekowi dostatecznej aski do
zbawienia, lecz nie wszystkim daje j jednakowo, hojnie udziela jej tym, ktrzy z
ni wspdziaaj. Sama aska Boa nie zbawi nas bez naszego wspdziaania.
aska uwicajca czyni nas z grzesznikw witymi, dziedmi Boymi i
dziedzicami nieba. Jak elazo ciemne, zimne i twarde pod dziaaniem ognia
staje si janiejce, gorce i gitkie, tak dusza pod dziaaniem laski janieje,
goreje i zmienia si na lepsze.
elazo rozpalone pozostaje elazem, lecz zarazem staje si ogniem, dusza
rozpalona ask pozostaje dusz ludzk, lecz zarazem staje si czym boskim,
dzieciciem Boym.
36

aska uwicajca pozostaje w czowieku, dopki nie popeni on grzechu

miertelnego. Wtedy z ask uwicajc traci czowiek witod i miod u
Boga, a ciga na siebie gniew Boy, traci niebo, a zasuguje na pieko, wreszcie
traci zasug wszystkich spenionych dobrych uczynkw. Bg udziela nam aski
uwicajcej lub j w nas pomnaa przez wite sakramenty. U Boga moemy
sobie uprosid lask przez modlitw.
ROZDZIA VI - O MODLITWIE
Co to jest modlitwa? Dalszym i niezbdnym warunkiem zachowania aski Boej
jest modlitwa. Wszyscy wici zaczynali swe nawrcenie od szczerej modlitwy i
szukali w niej pomocy do wytrwania w cnocie, potpieni za upadli z powodu
opieszaoci w modlitwie. Niech myl nasza nie bdzie zajta czym innym, kiedy
odmawiamy pacierze, bo modlc si z roztargnieniem, nie chwalimy Boga, lecz
raczej szydzimy z Niego i urgamy Mu.
Modlitwa szczera, pobona, jest niejako woaniem do samego Boga. Taka
modlitwa jest pena nadziei i bojani zarazem. Mwi bojani, bo jake my,
niegodni grzesznicy, ktrzymy ju tyle razy obrazili Boga, moemy spodziewad
si, by On pomimo tego wszystkiego wysucha nas jeszcze raz? Z trwog wic
oczekujemy wyroku, czy ukarze nas, czy te, peen litoci i miosierdzia,
przebaczy znowu i wysucha prb naszych. Z drugiej strony, pomni na wielkie
miosierdzie Boga naszego, powinnimy si zwracad doo z ufnoci, bo On
pragnie jedynie naszego szczcia i zbawienia.
Modlitwa jest to pobona rozmowa duszy z Bogiem. Jakie s rodzaje modlitwy
ze wzgldu na cel? Modlitwa ze wzgldu na cel jest wielbica, gdy si modlimy,
aby Boga chwalid i wyrazid zachwyt nad Jego doskonaoci; modlitwa jest
bagalna, gdy prosimy o aski, wreszcie modlitwa jest pojednawcza, gdy
przepraszamy za grzech, eby pojednad si z Bogiem, a dzikczynna, gdy
dzikujemy za odebrane aski.
Ze wzgldu na sposb modlenia si modlitwa jest wewntrzna oraz
wewntrzna i zewntrzna zarazem.
Modlitwa jest tylko wewntrzna, gdy tylko w myli si modlimy, nie
wymawiajc sw modlitwy. Rozmylanie odbywa si w ten sposb, e rozwaa
si jak prawd wiary albo ktry szczeg z ycia lub mki Chrystusa Pana i
wzbudza si zarazem w sercu pobone uczucia i dobre postanowienia.
Modlitwa jest wewntrzna i zewntrzn zarazem, gdy modlitw wewntrzn
take sowami wyraamy.
Modlitwa tylko zewntrzna nie ma adnego znaczenia przed Bogiem. Ten lud
czci Mnie wargami, lecz sercem swym daleko jest ode Mnie" (Mt 15,8).
37

Dlaczego jestemy obowizani si modlid? Chrystus Pan sowem i przykadem

modlitw nam nakaza. Bez modlitwy nie moemy oprzed si pokusom i zbawid
duszy. Najwaniejsze owoce modlitwy to: modlitwa czy nas z Bogiem i
wyjednuje pomoc Bo. Dlaczego jednak nie zawsze Bg wysuchuje naszych
modlitw? Bg nie zawsze wysuchuje naszych modlitw, bo nie zawsze dobrze
si modlimy lub nie zawsze to, o co prosimy, jest nam poyteczne do zbawienia.
Jakie przymioty powinna mied modlitwa bagalna? Modlitwa bagalna powinna
byd wytrwaa, ufna i z poddaniem si woli Boej.
Modlitwa bagalna jest wytrwaa, gdy w niej nie ustajemy, chod Bg zaraz nas
nie wysucha. Modlitwa bagalna jest ufna, gdy proszc jestemy pewni, e Bg
nas wysucha dla zasug Jezusa Chrystusa. Modlid si z poddaniem znaczy zdad
si na wol Boga, jak i kiedy zechce nas wysuchad. Powinnimy si modlid w
pokusach, utrapieniach i innych potrzebach. Rano wstajc i wieczorem przed
spoczynkiem; przed prac i po pracy, przed i po jedzeniu. Powinnimy si
modlid rano przy wstawaniu, aby ofiarowad na chwa Bo wszystkie nasze
dzienne sprawy i uprosid pomoc Jego. Powinnimy si modlid wieczorem przed
spoczynkiem, aby podzikowad Bogu za otrzymane dobrodziejstwa, a
przeprosid za grzechy.
Wszystko, o co si mamy modlid, zawiera si w skrcie w modlitwie Paoskiej.
Modlitwa Paoska skada si ze wstpu i siedmiu prb, z ktrych trzy pierwsze
odnosz si do czci Boej, a cztery nastpne do naszych potrzeb.
Wstp to: Ojcze nasz, ktry jest w niebie". Mwimy: ktry jest w niebie",
gdy Pan Bg przebywa wprawdzie wszdzie, lecz w niebie jest w
szczeglniejszy sposb i jest tam najwysz nagrod swoich wybranych.
W trzech pierwszych probach prosimy Boga, aby wszyscy ludzie Go chwalili,
speniajc Jego wol. W czwartej probie: Chleba naszego powszedniego daj
nam dzisiaj" prosimy, aby Bg uycza nam codziennie wszystkiego, czego dla
utrzymania si przy yciu potrzebujemy.
W pitej probie: I odpud nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym
winowajcom" prosimy, aby Pan Bg tak nam odpuci grzechy nasze, jak my
odpuszczamy tym, ktrzy nas obrazili. Mamy odpuszczad urazy blinim chtnie i
tyle razy, ile razy nas obrazili, aby i Bg zawsze nasze winy nam odpucid raczy.
W szstej probie: i nie wd nas na pokuszenie" prosimy, aby Bg raczy od
nas pokusy oddalid, lub dad ask, abymy na nie nigdy nie zezwolili. Skd
pochodz pokusy? Pokusy pochodz od ciaa, od wiata (tj. od zych ludzi) i od
zego ducha. Pan Bg dopuszcza na nas pokusy, aby dad nam sposobnod do
przezwycienia siebie i pomnoenia zasug. W ostatniej probie:, ale nas

38

zbaw od zego", prosimy, aby nas Pan Bg zachowa od zego, tj. od szatana,
grzechu i potpienia wiecznego.
Dlatego czcimy Najwitsz Maryj Pann najwicej ze wszystkich stworzeo,
poniewa jest Ona Matk Boga. Pocieszycielka strapionych, Krlowa niebieska,
pamita o naszych duchowych i doczesnych potrzebach. Ratuje nas szczeglnie
wtedy, gdy sumienie nasze obcione grzechami, gdy nas faszywy ogarnia
wstyd i lkamy si spowiedzi. Rzudmy si wtedy z ufnoci do Jej stp, a z
pewnoci wyjedna nam ask dobrej spowiedzi i przebaczenia u Syna swego.
Jeeli chcemy w caym blasku zachowad w sobie wityni Boga, miejmy wielkie
naboeostwo do Matki Najwitszej, bo Ona jest Krlow dziewic.
Wielki suga Maryi, w. Bernard, mwi, e wicej nawrci dusz przez
odmawianie Zdrowa Maryjo", ni przez wszystkie kazania. Pyta nas ten
wity: Czy doznajecie pokus? Wzywajcie na pomoc Maryi, a z pewnoci nie
ulegniecie". GDY ODMAWIAMY Zdrowa Maryjo", cieszy si cae niebo, a dry
pieko, bo sobie przypomina, e Maryja bya narzdziem w rkach Boych do
poskromienia jego wciekych wysikw.
Pozdrowienie Anielskie skada si z trzech czci: z pozdrowienia Anioa:
Zdrowa, aski pena, Pan z tob. Bogosawiona Ty midzy niewiastami"; z
pozdrowienia Elbiety: Bogosawiona Ty midzy niewiastami, i bogosawiony
owoc ywota Twojego"; ze sw Kocioa: wita Maryjo, Matko Boa, mdl
si za nami grzesznymi teraz i w godzin mierci naszej. Amen". Sowa aski
pena" znacz, e Najwitsza Panna posiada ask Bo w takiej obfitoci, w
jakiej adne stworzenie jej nie posiada.
Sowa: Bogosawiona Ty midzy niewiastami" oznaczaj, e Najwitsza
Maryja Panna jest najszczliwsza ze wszystkich niewiast, poniewa wybrana
zostaa na Matk Syna Boego.
Zaprawd, zaprawd mam powiadam:, Jeli o co prosid bdziesz Ojca w imi
moje, da wam" (J 16,23). Modlitwa jest rdem wszelakiego dobra i szczcia
na ziemi. Jeeli zatem jestemy ludmi pozbawionymi wiata i ask Boych,
wina tkwi w tym, e si nie modlimy albo le si modlimy. Na modlitwie naley
mied czyst intencj i prosid jedynie o to, co si moe przyczynid do chway
Boej i naszego zbawienia.
O rzeczy doczesne wolno take prosid, jednak z t myl, jeeli one przynios
nam lub bliniemu korzyd duchow. Jeeli wtedy Bg nas nie wysucha, czyni
to dlatego, e si nie chce przyczynid do zguby naszej. Niestety, bardzo czsto
modlitwy nasze nie posiadaj tego warunku! Mwi w. Augustyn, e nieraz
czego innego pragniemy, nie tego, o co si modlimy. Mwimy na przykad,
odmawiajc Ojcze nasz": Ojcze nasz, ktry jeste w niebie". Sowa te tyle
39

znacz: Boe mj, oderwij serce moje od ziemi, niech wzgardz rzeczami
doczesnymi, niech wszystkie moje myli i pragnienia odnosz si do nieba!
Szczeglnie w prbach i niebezpieczeostwach duchowych musimy si modlid,
bymy nie upadli.
Wreszcie modlitwa nasza niech bdzie wytrwaa. Bez modlitwy nie przyjmiemy
godnie sakramentw witych i nie poznamy, jaka jest wola Boa wzgldem
nas, jakie nasze powoanie. Gdy si modlid nie bdziemy, pjdziemy do pieka.
Bez modlitwy nie zakosztujemy sodyczy pochodzcych z mioci Boej. Bez
modlitwy wszystkie nasze krzye nie bd miay najmniejszej zasugi. Mdlmy
si przeto z myl o Bogu, mdlmy si ze skupieniem, pokor i ufnoci, a Bg
niezawodnie nas wysucha.
ROZDZIA VII - O SAKRAMENTACH
1. O SAKRAMENTACH W OGLNOCI

Warunkiem wytrwania w dobru jest czste przyjmowanie sakramentw

witych. Do chrzecijanina, uzbrojonego modlitw i sakramentami witymi,
nie znajdzie szatan przystpu. Sakrament jest to znak widzialny i skuteczny aski
niewidzialnej, ustanowiony przez Chrystusa Pana dla naszego uwicenia. Do
istoty kadego sakramentu naley wic: znak widzialny, aska niewidzialna,
ustanowienie przez Chrystusa Pana.
Widzialnym znakiem zwiemy przy sakramentach w. materi, ktrej si uywa
(np. przy chrzcie wod), i sowa, ktre si wymawia (np. To jest ciao moje"
przy Najwitszym Sakramencie Otarza). Sakramenty wite: udzielaj nam
aski uwicajcej (albo j w nas pomnaaj), ponadto kady sakrament udziela
osobnych ask. Aby przez sakramenty wite tych ask dostpid, trzeba je
przyjmowad godnie, czyli z nalenym kademu sakramentowi przygotowaniem.
Kto niegodnie przyjmuje sakramenty wite, popenia ciki grzech
witokradztwa.
Ile jest sakramentw witych? Sakramentw witych jest siedem:

Chrzest,
Bierzmowanie,
Ciao i Krew Paoska,
Pokuta,
Ostatnie Namaszczenie,
Kapaostwo,
Maeostwo.

Sakramenty wite dziel si: na sakramenty, ktre tylko raz w yciu si

przyjmuje, i takie, ktre czciej w yciu przyjmowad mona.
40

Raz tylko w yciu przyjmuje si Sakrament:

Chrztu,
Bierzmowania
Kapaostwa.
Sakramenty te przyjmuje si raz tylko w yciu, gdy pozostawiaj one na duszy
znami niezatarte.
Co to s sakramentalia? Sakramentalia s to znaki widzialne aski niewidzialnej,
ustanowione przez Koci. Sakramenty udzielaj aski same przez si,
sakramentalia za tylko przez proby Kocioa i wspdziaanie tego, ktry je
przyjmuje.
Sakramentalia dziel si na: powicenia i bogosawienia. Powicenia s
oddaniem jakiej osoby lub rzeczy jedynie na usug Bo (kocioy, otarze,
dzwony, naczynia, szaty kocielne, woda wicona). Te sakramentalia zw si
bogosawieostwami, przy ktrych Koci prosi Boga o bogosawieostwo dla
wiernych i zachowanie od nieszczd (bogosawienie domw, pokarmw itp.).
Przez sakramentalia moemy otrzymad:
Odpuszczenie grzechw powszednich i kar doczesnych, ask
uwicajc, potrzebn do penienia dobrego, zdrowie i inne dobra
doczesne. W moim imieniu bd wyrzucali ze duchy. Na chorych bd
kad rce, a oni powrc do zdrowia" (Mk 16,17-18). Powinnimy si
czsto, a szczeglniej rano i wieczorem egnad wicon wod, proszc
Pana Boga, aby nas zachowad raczy od wszelkiego niebezpieczeostwa
duszy i ciaa.
2. O SAKRAMENCIE CHRZTU WITEGO

Chrzest czyni nas chrzecijanami, dziedmi Boymi, bradmi Jezusa Chrystusa i

daje nam prawo do krlestwa niebieskiego, ktre utracilimy przez grzech
pierwszych rodzicw.
O, wielkie to szczcie i kosztowny dar, za ktry nie potrafimy naleycie Panu
Bogu dzikowad! Bg przemawia do skruszonego grzesznika ustami sug
swoich: Ubierzcie go w szat chrztu w., ktr utraci, niech si odzieje w
Jezusa Chrystusa, w Jego sprawiedliwod, cnoty i zasugi". Przy chrzcie stajemy
si dziedmi Boymi i otrzymujemy prawo do Krlestwa niebieskiego.
Chrzest wity jest pierwszym sakramentem, bo przed chrztem adnego innego
sakramentu przyjd nie mona; jest te najpotrzebniejszym sakramentem, gdy
bez chrztu nie mona byd zbawionym. Zaprawd, zaprawd, powiadam ci, jeli
si kto nie narodzi z wody i z Ducha, nie moe wejd do krlestwa Boego" (J
41

3,5), mwi Jezus do Nikodema. Chrzest wity jest to sakrament, w ktrym

czowiek przez polanie wod i sowo Boe otrzymuje odpuszczenie grzechu
pierworodnego i wszystkich innych grzechw przed Chrztem popenionych,
ask uwicajc i niezatarte znami chrzecijanina.
Chrystus Pan ustanowi Chrzest wity, gdy przed swoim Wniebowstpieniem
rzek do Apostow: Idcie wic i nauczajcie wszystkie narody. Chrzcijcie je w
imi Ojca i Syna, i Ducha witego" (Mt 28,19). Znakiem widzialnym przy
Chrzcie witym jest polanie wod i wymwienie rwnoczenie sw: N. Ja
ciebie chrzcz w Imi Ojca i Syna, i Ducha witego. Amen". Jeeli przyjcie
Chrztu z wody jest niemoliwe, mona je zastpid Chrztem krwi (mierci
mczeosk dla Chrystusa Pana) lub Chrztem pragnienia (gorc chci przyjcia
Chrztu witego poczon z aktem mioci Boga).
Przyjmujc Chrzest, obowizuje si czowiek (sam lub przez swych chrzestnych
rodzicw): wierzyd w to wszystko, czego Koci katolicki naucza; przykazania
Boe wiernie zachowywad; unikad starannie wszelkiego grzechu. Uczynione na
Chrzcie przyrzeczenia naley odnawiad czsto w yciu, a szczeglnie przed
przyjmowaniem witych sakramentw.
Jaki obowizek bior na siebie rodzice chrzestni? Chrzestni rodzice bior na
siebie obowizek: w razie mierci lub niedbalstwa rodzicw czuwad nad tym,
aby dziecko nauczyo si religii katolickiej i odebrao katolickie wychowanie.
Przy Chrzcie nadaje si imi witego Patrona, aby ten, ktry imi to nosi, mia
wzr do naladowania i swego opiekuna przed Bogiem. Wadz udzielania
Chrztu witego maj: biskupi, kapani i diakoni. W nagym wypadku wolno
udzielid Chrztu witego kademu czowiekowi, byle tylko mia zamiar uczynid
to, co Koci przez Chrzest uczynid zamierza.
3. O SAKRAMENCIE BIERZMOWANIA

Bierzmowanie jest to Sakrament, w ktrym przez woenie rk, namaszczenie

Krzymem i sowa biskupa otrzymuje ochrzczony umocnienie Ducha witego,
aby wiar Chrystusow stale wyznawa i wedug niej y. Nazwa
bierzmowanie" w jzyku acioskim Confirmatio znaczy: wzmocnienie. Kiedy
Apostoowie znajdujcy si w Jerozolimie dowiedzieli si, e w Samarii przyjto
sowo Boe, wysali tam Piotra i Jana, ktrzy modlili si nad nimi, aby otrzymali
Ducha witego; dotychczas bowiem na nikogo z nich nie zstpi, byli tylko
ochrzczeni w imi Jezusa. I wtedy ci, na ktrych wkadali rce, otrzymywali
Ducha witego" (Dz 8,14-17). Znakiem widzialnym przy Bierzmowaniu jest
woenie na bierzmowanego rk Biskupa, namaszczenie na czole Krzymem w.
i wymwienie sw: N. Znacz ci znakiem krzya i utwierdzam ci (bierzmuj)
Krzymem zbawienia, w Imi Ojca, Syna i Ducha witego".
42

Krzymo w. jest to oliwa, zmieszana z balsamem i powicona przez biskupa w

Wielki Czwartek. Niegdy zapanicy (gladiatorzy) nacierali swoje ciao oliw, aby
do zapasw byli zdatniejsi. Oliwa oznacza wic umocnienie do walki z
szatanem. Balsam oznacza, i bierzmowanie zachowuje dusz od zgnilizny
grzechu, podobnie jak balsam chroni ciao od zepsucia. Krzy, ktry czyni Biskup
na czole bierzmowanego, oznacza, e chrzecijanin nigdy nie powinien si
wstydzid wiary ukrzyowanego Chrystusa, lecz j miao wyznawad. Lekki
policzek, ktry biskup po namaszczeniu daje bierzmowanemu, oznacza, e
bierzmowany powinien wszelkie zniewagi cierpliwie znosid dla Chrystusa.
Jakie aski daje wity Sakrament Bierzmowania? wity Sakrament
Bierzmowania udziela nastpujcych ask: daje umocnienie Ducha witego,
aby wiar Chrystusow stale wyznawad i wedug niej yd, wyraa na duszy
niezatarte znami onierza Chrystusowego i dlatego raz tylko w yciu mona go
przyjd. Wadz udzielania witego Sakramentu Bierzmowania maj biskupi,
kapani za mog wtedy tylko bierzmowad, gdy s od Papiea do tego
upowanieni. Do Bierzmowania bierze si wiadka, aby czuwa nad
zachowaniem ywej, czynnej wiary w bierzmowanym.
wiadkiem przy Bierzmowaniu moe byd: bierzmowany katolik tej samej pci, co
bierzmowany.
Bierzmowanie udoskonala poniekd wszystkie inne Sakramenty i czyni z nas
chrzecijan dojrzaych i doskonaych. le czyni, kto go nie chce przyjd, bo si
pozbawia wielu ask. Dorosego chrzecijanina, ktry tylko chrzest przyj,
mona przyrwnad do sabego dziecka. Czowiek za bierzmowany podobny jest
do ma w sile wieku, penego odwagi i mstwa, ktry ma przy sobie broo i
moe si miao potykad z nieprzyjacimi. Dotychczas bylicie jako niedone
dzieci. Najmniejsza rzecz czynia was maodusznymi, upadalicie przy kadej
niemal pokusie, kada drobna pokuta was przeraaa. Przyjwszy Ducha
witego, wystpicie miao do walki, nie bdziecie si ogldad na wiat i jego
sdy, podeptacie wzgldy ludzkie, zdajc miao do celu ostatecznego.
Wyjdziecie na wzr Apostow odwanie z Wieczernika i nie ulkniecie si
adnych wrogw tak, jak oni, kiedy po Zesaniu Ducha witego rozbiegli si po
ulicach Jerozolimy i gosili wszystkim wiar w Jezusa Chrystusa.
Z jakim usposobieniem naley przyjd ten sakrament? Bg zapiecztowa nas i
da zadatek Ducha w sercach naszych" (2 Kor 1,22). Czy nie powinnicie przejd
si uczuciem radoci i mioci na wied o tym szczciu? Czyje serce nie uczuje
wdzicznoci, spodziewajc si, e za kilka dni stanie si mieszkaniem Ducha
witego? Duch wity w Bierzmowaniu okazuje nam niezmierzon dobrod i
udziela niezliczonych ask. Wobec tego z wielk czystoci serca i mioci
trzeba przystpowad do zdrojw tych ask. Abymy mogli otrzymad wszystkie
43

aski, ktrych udziela ten sakrament, trzeba oczycid dusz przez dobr
spowied, szczery al za grzechy i mocne postanowienie poprawy.
4. O SAKRAMENCIE CIAA BOEGO

Co to jest Najwitszy Sakrament? Najwitszy Sakrament jest to prawdziwe

Ciao i prawdziwa Krew Pana naszego Jezusa Chrystusa pod postaciami chleba i
wina. Pan Jezus obieca ustanowid Najwitszy Sakrament po cudzie
rozmnoenie chleba mwic: Zaprawd, zaprawd, powiadam wam:, Jeeli nie
bdziecie spoywali ciaa Syna Czowieczego i nie bdziecie pili krwi Jego, nie
bdziecie mieli ycia w sobie. Kto spoywa moje ciao i pije moj krew, ma ycie
wieczne, a Ja go wskrzesz w dniu ostatecznym. Bo moje ciao jest prawdziwym
pokarmem, a krew moja jest prawdziwym napojem. Kto spoywa moje ciao i
pije moj krew, pozostaje we Mnie, a Ja w nim. Jak Mnie posa yjcy Ojciec, i
Ja yj przez Ojca, tak i ten, kto spoywa moje ciao, yd bdzie przeze Mnie" (J
6,53-57).
Chrystus Pan ustanowi Najwitszy Sakrament Otarza w czasie Ostatniej
Wieczerzy. Przemieni tymi sowy To jest Ciao moje", To jest krew moja"
chleb w swoje Ciao, a wino w Krew swoj, tak jednak, e postacie (wygld,
ksztat i smak) chleba i wina pozostay niezmienione. Ta przemiana nazywa si
przeistoczeniem. Albowiem od wschodu sooca a do jego zachodu wielkie
bdzie imi moje midzy narodami, a na kadym miejscu dar kadzielny bdzie
skadany imieniu memu i ofiara czysta" (Ml 1,11).
W Starym Zakonie ofiarowano Bogu codziennie w wityni mnstwo ofiar,
ktre nie mogy Bogu cakowicie zadoduczynid za grzechy ludzkie. Potrzeba
byo zatem innej witszej i czystszej ofiary, ktra trwaaby do skooczenia
wiekw.
T ofiar jest sam Jezus Chrystus, jako Bg wspistotny Ojcu swojemu, a jako
czowiek we wszystkim do nas podobny. On ofiaruje si codziennie na naszych
otarzach, jak niegdy na Kalwarii i przez t ofiar czyst i bez zmazy oddaje
Bogu naleyty pokon, uznaje Jego najwysze panowanie nad stworzeniem i
spaca dugi, zacignite u Boga przez grzechy ludzkie. Jezus Chrystus, jako
porednik midzy niebem i ziemi, wyprasza nam take wszystkie potrzebne
aski i jest ofiar dzikczynn, najwzniolejsz. Bymy mogli dostpid tych
wszystkich owocw Mszy w., musimy co uczynid ze swej strony.
W tym celu poucz was, jak wielkim szczciem dla czowieka moe byd
uczestniczenie w Mszy w., z jakim usposobieniem powinnimy jej suchad i jak
ludzie zachowuj si na niej. Sowami To czyocie na moj pamitk" da
Chrystus Pan wadz przemieniania chleba w swe Ciao, a wina w swoj Krew.

44

Wadza przemienienia chleba i wina w Ciao i Krew Chrystusa Pana przesza z

Apostow na biskupw i kapanw, wykonuj oni t wadz we Mszy witej,
gdy nad chlebem i winem wymawiaj sowa Chrystusa Pana: To jest Ciao
moje", To jest Krew moja".
Chrystus Pan ustanowi Najwitszy Sakrament, aby jako czowiek zawsze
pord nas przebywa, aby w Komunii w. by pokarmem naszej duszy.
Pod postaci chleba jest obecne nie tylko Ciao, ale i Krew Chrystusa Pana, a
wic cay Chrystus Pan. Tak samo i pod postaci wina jest cay Chrystus Pan
rzeczywicie obecny.
Pod postaciami chleba jest ywe Ciao Chrystusa Pana, a gdzie jest ywe Ciao,
tam jest i ywa Krew, tam jest i dusza, a wic caa natura ludzka Chrystusa
Pana. Kapan dzielc hosti dzieli tylko postacie, Chrystus Pan za zostaje cay
pod kad, chodby najdrobniejsz czstk hostii. Chrystus Pan pozostaje pod
postaciami chleba i wina tak dugo, dopki te postacie nie zostan zniszczone.
Chrystusowi Panu w Najwitszym Sakramencie naley si od nas czed Boska.
Czed t winnimy okazad na zewntrz przez upadniecie na oba kolana przed
Najwitszym Sakramentem, gdy jest wystawiony, przyjmowany w Komunii
witej lub niesiony do chorego; przez przyklknicie, gdy jest schowany w
puszce, wreszcie przez czste odwiedzanie go i pozdrawianie: Niech bdzie
pochwalony Przenajwitszy Sakrament" itd.
Albowiem adoracja jest to odwiedzenie Pana Jezusa w kociele, aby Mu si
pokonid. Ofiara jest to zniszczenie czego na czed Boga, aby Go uznad
najwyszym Panem. Ofiary s tak dawne, jak dawny jest rodzaj ludzki, gdy ju
synowie pierwszych rodzicw, Kain i Abel, skadali Bogu ofiary. W Starym
Przymierzu ustanowi Bg ofiary krwawe ze zwierzt i bezkrwawe z owocw i
podw ziemi. Ofiar Nowego Zakonu jest sam Jezus Chrystus, Syn Boy, ktry
przez mierd krzyow ofiarowa si za nas Ojcu Niebieskiemu. Ta ofiara
krzyowa odnawia si bezustannie we Mszy witej.
Co to jest, wic Msza wita?
Msza w. jest to bezkrwawa ofiara Nowego Przymierza, w ktrej ofiaruje si
pod postaciami chleba i wina, przez rce kapana, Jezus Chrystus swojemu
Niebieskiemu Ojcu. Ofiara Mszy w. jest t sam ofiar, co ofiara krzyowa, bo
tak we Mszy w., jak i w ofierze krzyowej ofiaruje si sam Jezus Chrystus.
Rnica zachodzi tylko co do sposobu ofiarowania si Chrystusa Pana: we Mszy
w. ofiaruje si Pan Jezus niekrwawym sposobem; na krzyu za ofiarowa si
krwawym sposobem; na krzyu Chrystus Pan cierpia, tu nie cierpi, na krzyu
umar, tu nie umiera; na krzyu ofiarowa si raz, tu ofiaruje si nieustannie.
45

W jakim celu ofiarujemy Panu Bogu Msz wit?

Ofiarujemy Panu Bogu Msz wit, jako ofiar pochwaln, aby Panu Bogu
oddad czed najwysz, jako ofiar dzikczynn, aby Panu Bogu podzikowad za
otrzymane dobrodziejstwa, jako ofiar pojednawcz, aby przeprosid Pana Boga
za wyrzdzone Mu zniewagi, jako ofiar bagaln, aby uprosid u Pana Boga
potrzebne aski.
Z owocw Mszy w. korzysta cay Koci Chrystusowy, lecz przede wszystkim:
kapani, ktrzy Msz w. odprawiaj, ci, za ktrych kapani j ofiaruj, ci, ktrzy
Mszy w. z naboeostwem suchaj. Mszy witej naley suchad: uwanie, tj.
unikad roztargnienia i uwaad na najwaniejsze jej czci, nastpnie
przykadnie, zachowujc odpowiednie uoenie ciaa i przynajmniej podczas
kanonu i Komunii w. uklknd, unikad rozgldania si, a tym bardziej rozmowy.
Przy ofiarowaniu naley intencj swoj z intencj kapana poczyd i Bogu si
ofiarowad; przy podniesieniu Chrystusowi Panu, pod postaciami chleba i wina
utajonemu, czed Bosk oddad; przy Komunii w., gdy nie komunikujemy,
wzbudzid w sobie gorce pragnienie godnego przyjcia ciaa Chrystusa Pana
(duchowna Komunia).
Ofiara Mszy w. ma przed Bogiem nieskooczon wartod, gdy ofiaruje si w
niej sam Jezus Chrystus. Jakie aski przynosi nam godnie przyjta Komunia w.?
Godnie przyjta Komunia wita czy nas z Chrystusem Panem, osabia w nas
ze skonnoci, zapewnia chwalebne zmartwychwstanie i wieczn szczliwod.
Co mamy czynid, aby godnie przyjd Komuni wit?
Aby godnie przyjd Komuni wit, mamy si przygotowad co do duszy i co do
ciaa. Przygotowanie do Komunii witej co do duszy polega na czystoci
sumienia i naboeostwie serca. Mied czyste sumienie znaczy byd wolnym
przynajmniej od grzechu cikiego, czyli byd w stanie aski uwicajcej.
Kto ma przystpid do Komunii witej, a znajduje si w stanie miertelnego
grzechu, obowizany jest pierwej oczycid swe sumienie w Sakramencie Pokuty
witej. Kto za w grzechu cikim wiadomie przystpuje do Komunii witej,
popenia witokradztwo i zamiast aski ciga na siebie wieczne potpienie.
Naboeostwo serca zaley na wzbudzeniu w sobie pokory, mioci i gorcego
pragnienia poczenia si z Chrystusem Panem.
Jak powinnimy si przygotowad do Komunii witej co do ciaa?
Podczas przystpowania do Komunii witej naley zbliyd si ku stopniom
otarza i ze zoonymi rkami uklknd na obydwa kolana, oddad Chrystusowi
Panu gbok czed pokornym schyleniem gowy, wzbudzid w sercu wiar w
obecnod Jezusa i pokor, i bijc si w piersi, powtarzad za kapanem sowa:
46

Oto Baranek Boy, ktry gadzi grzechy wiata. Panie, nie jestem godzien, aby
wszed do przybytku serca mego, ale rzeknij tylko sowo, a bdzie zbawiona
dusza moja". Reszt dnia po Komunii witej naley obrcid gwnie na
modlitw, czy to w domu, czy w kociele, na czytanie pobonych ksiek,
penienie dobrych uczynkw.
Msza w. jest szczytn ofiar: Ona rozwesela cay dwr niebieski, pomaga
biednym duszom czydcowym, sprowadza na ziemi wszelkie bogosawieostwo
i wicej chway przynosi Bogu ni cierpienia wszystkich Mczennikw, ni
umartwienia wszystkich pustelnikw, ni wszystkie zy pokutnikw, przelane od
pocztku wiata a do kooca wiekw. Albowiem te uczynki s dzieami ludzi
mniej lub wicej grzesznych, a we Mszy witej sam Jezus Chrystus, rwny
Ojcu, ofiaruje sw mk i mierd na zadoduczynienie zagniewanemu Bogu.
Chwila Mszy w. jest najodpowiedniejsz chwil, w ktrej moemy z Bogiem
ukadad si niejako o nasze zbawienie. W smutkach znajdziemy na niej
pociech, w pokusach sil do zwycistwa, jak mwi w. Jan Chryzostom.
5. O SAKRAMENCIE OSTATNIEGO NAMASZCZENIA

Sakrament Ostatniego Namaszczenia umacnia nas w ostatnich chwilach ycia.

Ostatnie Namaszczenie jest to sakrament, w ktrym chory przez namaszczenie
olejem witym i modlitw kapana otrzymuje odpuszczenie grzechw
powszednich (take i miertelnych, jeli chory nie moe si ju spowiadad),
ask wytrwania w pokusach i cierpieniach, a czsto take i zdrowie ciaa.
Skd wiemy, e Chrystus Pan Sakrament Ostatniego Namaszczenia ustanowi?
Wiemy to ze sw witego Jakuba Apostoa: Choruje kto wrd was? Niech
sprowadzi kapanw Kocioa, by si modlili nad nim i namacili go olejem w
imi Pana. A modlitwa pena wiary bdzie dla chorego ratunkiem i Pan go
podwignie, a jeliby popeni grzechy, bd mu odpuszczone" (Jk 5,14-15).
Znakiem widzialnym przy witym Sakramencie Ostatniego Namaszczenia jest
namaszczenie olejem witym na oczach, uszach, nozdrzach, doniach i stopach
chorego i sowa: Przez to wite namaszczenie i swoje najaskawsze
miosierdzie niech ci odpuci Pan, cokolwiek zawinie wzrokiem, suchem...
Amen".
Kady chrzecijanin, ktry doszed do lat rozeznania, powinien przyjd wity
Sakrament Ostatniego Namaszczenia, gdy ciko zachoruje; lecz Sakrament ten
mona przyjd tylko raz w kadej niebezpiecznej chorobie. Chory powinien
przyjd wity Sakrament Ostatniego Namaszczenia w miar monoci wtedy,
gdy jeszcze jest przytomny, gdy nieprzytomny z mniejszym go przyjmuje
poytkiem. Chory powinien si najpierw wyspowiadad i przyjd Wiatyk, a jeeli
47

spowiadad si nie moe, powinien wzbudzid w sobie doskona skruch i zdad

si we wszystkim na wol Boga.
6. O SAKRAMENCIE KAPASTWA

Kapaostwo udziela duchownym wiata i ask potrzebnych, by mogli wami

kierowad i wskazywad wam drog zbawienia. Kapaostwo jest to sakrament,
ktry udziela wadzy do wanego i aski do godnego sprawowania urzdu
kapaoskiego.
Jak wadz daje wity Sakrament Kapaostwa?
wity Sakrament Kapaostwa daje wadz: odprawiania Mszy witej,
udzielania witych sakramentw, wicenia i bogosawienia. Sakrament
Kapaostwa wyraa na duszy charakter niezatarty, dlatego te Kapaostwo tylko
raz w yciu si przyjmuje.
Kto ma wadz udzielania witego Sakramentu Kapaostwa?
Wadz udzielania witego Sakramentu Kapaostwa maj tylko biskupi.
wicenie kapaoskie otrzymuje si w ten sposb, e biskup wkada rce na
tego, ktry je przyjmuje, modli si nad nim, namaszcza jego rce, daje si
dotykad kielicha z winem i pateny z hosti.
7. O SAKRAMENCIE MAESTWA

Maeostwo ma uwicid legalny zwizek mczyzny i niewiasty. Nazywam w

zwizek legalnym, bo ma si zawierad wedug praw Kocioa i paostwa.
Maeostwo jest to Sakrament, przez ktry dwie wolne osoby, mczyzna i
niewiasta, zawieraj nierozerwalny zwizek i otrzymuj od Boga ask do
wiernego penienia obowizkw swojego stanu a do mierci.
Maeostwo ustanowi sam Bg jeszcze w raju, a Chrystus Pan wynis je do
godnoci Sakramentu. Sakrament to wielki, a ja mwi w Chrystusie i Kociele"
(Ef 5,4). Maeostwo wanie zawarte nie moe byd rozwizane, chyba e przez
mierd jednego z maonkw; jednake z wanych powodw moe duchowna
wadza pozwolid, aby maonkowie rozczeni od siebie osobno mieszkali
(separacja).
Suchajcie, co mwi Aposto: Mowie, miujcie wasze ony, jak Chrystus
umiowa Koci i wyda zao samego siebie, aby go uwicid, oczyciwszy przez
obmycie wod, poczone ze sowem, aby przygotowad sobie Koci
chwalebny, bez skazy, bez jakichkolwiek uchybieo, lecz wity i nieskalany.
Mowie powinni miowad swoje ony jak wasne ciao.
Kto miuje swoj on, sam siebie miuje. Bo nikt nigdy nie mia w nienawici
swojego ciaa, ale ywi je i troszczy si o nie jak Chrystus o Koci. My za
48

jestemy czonkami Jego Ciaa. Dlatego te mczyzna opuci ojca i matk,

przyczy si do swojej ony i tak tych dwoje stan si jednym ciaem. Wielka to
tajemnica! Ja to mwi w odniesieniu do Chrystusa i do Kocioa.
A zatem kady z was niech miuje swoj on, jak siebie samego, a ona niech
odnosi si ze czci do swojego ma" (Ef 5,25-33). Oto, czego wyranie domaga
si od was Bg. Nic was te nie powinno zwalniad od tego obowizku.
Skoro tylko dziecko zaczyna mwid, niech rodzice naucz je wymawiad imi
Jezus i Maryja. Mwi o sobie w. Tomasz z Wilanowy, e jego rodzice nauczyli
go najpierw tych dwch wyrazw. Niech dalej ojcowie i matki naucz swe dzieci
egnad si i modlid na kolanach rano i wieczr, niech je te poucz o obecnoci
Boej. Niech z wami uklkn i spogldaj na jaki obraz.
Gdybycie je uczyli modlitwy, oddajc si pracy, bd na was patrzyy i mylay
o tym, co robicie, a nie o Bogu. Nauczcie je zaraz po przebudzeniu ofiarowad
swe serce i wszystkie zajcia caodzienne dobremu Bogu. Niech umiej na
pamid: Ojcze nasz", Zdrowa", Wierz w Boga", Spowied powszechn",
Przykazania Boe", Akty Wiary, Nadziei, Mioci".
Mwi w. Tomasz, e rodzice powinni wspominad czsto dzieciom swoim o
niebie i chronid je od zego bojani kar piekielnych. Niestety, teraz czsto
rodzice nie maj krzya w domu i nie wspominaj dzieciom nigdy o niesychanej
dobroci i mioci Jezusa Chrystusa wzgldem ludzi! Jeeli niekiedy krzy znajdzie
si w ich domu, to ley gdzie w kcie pokryty kurzem lub pajczyn. Wielkie
jest zalepienie takich rodzicw, ktrzy te smutne zbieraj owoce swego
niedbalstwa. Z ich winy yj dzieci bez wiary, bez bojani Boej i gin na wieki.
Trzecim obowizkiem rodzicw jest karcenie dzieci, gdy na to zasu. I tu wiele
zdarza si bdw. Gdy dziecko zbdzi, a nie wystarczy upomnienie, trzeba je
ukarad. le jednak czyni ojcowie i matki, gdy si zncaj nad dziedmi.
Nie karzcie dzieci, kiedy jestecie w zoci. Czyocie to wtedy, gdy si uspokoicie,
gdy zod przeminie. Karad trzeba z mioci, a nie zncad si i przeklinad!
Rwnie naley si modlid, by chosta wysza dzieciom na korzyd. Pamitajcie,
e za dzieci wasze umar Jezus Chrystus na krzyu.
Czsto uciekajcie si do modlitwy, upokarzajcie si przed Bogiem i codziennie
polecajcie Bogu swe dzieci, dajcie czasem jamun na ich intencj, przystpcie
do Komunii w. lub ofiarujcie za nie na Msz wit, gdy moecie.
Codziennie take polecajcie je Matce Najwitszej. Jak wielka pociecha bdzie
dla was, gdy je kiedy zobaczycie w niebie! A przeciwnie, biada wam, gdyby z
waszej winy miay id na potpienie!

49

ROZDZIA VIII - O CNOTACH CHRZECIJASKICH

Co to jest cnota chrzecijaoska?
Cnota chrzecijaoska jest to stan duszy, w ktrym czowiek przez ask Bo jest
zdolny i skonny ku dobremu i czyni dobrze. Z nadprzyrodzon cnot nie udziela
nam Pan Bg take atwoci czynienia dobrze, lecz musimy j sobie wyrobid
przez wspdziaanie z ask Bo i nieustanne dwiczenie si w dobru. Cnoty
chrzecijaoskie dziel si na cnoty Boskie, odnoszce si do Boga i obyczajowe,
odnoszce si do naszych obyczajw. Cnoty Boskie to: wiara, nadzieja i miod.
Chc was zagrzad do prawdziwej pobonoci w dzisiejszej nauce i dlatego
wyka wam, jakie s warunki cnoty rzetelnej i powiem take o bdnej,
pozornej, udanej cnocie. Prosz was jednak o naleyt uwag, bycie z tej nauki
dla dobra duszy i ku chwale Boej mogli skorzystad.
Dobre uczynki s to czyny ludzkie, zgodne z wol Bo, wykonane przy pomocy
Boej, w zamiarze podobania si Bogu. Tylko te dobre uczynki zasuguj na
ywot wieczny, ktre czowiek wykonuje w stanie aski uwicajcej.
Przez dobre uczynki, wykonane w stanie aski uwicajcej, zasugujemy:
pomnoenie aski uwicajcej, ywot wieczny, pomnoenie chway w niebie.
Dobre uczynki, wykonane bez aski uwicajcej, jednaj nam ask nawrcenia
si do Boga i doczesn nagrod, nie maj jednak zasugi na ywot wieczny.
Dobre uczynki s do zbawienia koniecznie potrzebne, gdy Pan Bg przyrzek
nam krlestwo niebieskie jako nagrod, ktr mamy sobie zasuyd. Widzicie
wic, e czowiek dostpuje usprawiedliwienia dziki uczynkom, a nie przez
sam tylko wiar. Jak bowiem ciao bez ducha jest martwe, tak te martwa jest
wiara bez uczynkw" (Jk 2,24-26).
Najwaniejsze dobre uczynki to;
Modlitwa,
Post i
Jamuna.
Te trzy dobre uczynki s najwaniejsze, poniewa poskramiaj gwne trzy
dze, z ktrych wszystkie inne grzechy pochodz, a mianowicie: modlitwa
pych, post dze zmysowe, jamuna chciwod, poniewa w nich inne dobre
uczynki si zawieraj. Przy naszych dobrych uczynkach patrzy Pan Bg gwnie
na dobr intencj, przez ktr nawet drobnymi uczynkami wielk nagrod u
Boga sobie wysuyd moemy. Dobra intencja jest to zamiar, czyli mocna wola
czynienia czego na chwal Bo. Myli, sowa, sprawy moje powicam na
chwa Twoj; Tobie sercem si oddaj, coraz lepszym niech si staj".

50

Dlaczego tak mao chrzecijan spenia uczynki dobre jedynie w chci podobania
si Bogu? Pochodzi to z wielkiej ciemnoty i zalepienia. Przewanie ich pobudki
dziaania s pogaoskie Ile z tego powodu dobrych uczynkw przepada dla
Nieba! Serce dwoiste, pene brudw, zachowuje zewntrzn jeszcze
przyzwoitod. Chwilowy kaprys lub humor, albo wrodzona skonnod, powoduje
i kieruje dobrym uczynkiem.
Katolik, pragncy szczerze pracowad dla zbawienia swej duszy, powinien
wiedzied, w jakim celu i jak naley speniad dobre uczynki. Nie wystarczy byd
cnotliwym w oczach ludzi, trzeba nim byd take w sercu. Uczynek cnotliwy ma
byd speniony ze szlachetnych, wewntrznych pobudek, doskonale, pokornie,
bez domieszki samolubnej. Nie wystarczy chwilowo dobrze czynid, lecz trzeba
to robid stale i trwale. Mwimy, e uczynek ma wynikad z pobudek
wewntrznych, ma pochodzid z serca, z mioci. Gdy sowa i uczynki nie
pochodz z serca, nie maj wartoci w oczach Boych.
Uczynki cnotliwe musz byd doskonae i nie powinny zaleed wycznie od
skonnoci wrodzonych. Niejednej kobiecie moe si wydawad, e jest
doskonaa, bo udziela jamuny, odmawia modlitwy, uczszcza do
sakramentw witych, czyta ksiki pobone, a nie pamita o dzieciach
swoich, ktre si oddalaj od Boga.
Faszywa jest pobonod matki, ktra nie pamita o duszy dzieci, chod sama
spenia religijne praktyki.
Sama oddaje czed Bogu, a rwnoczenie crki i synowie wskutek jej
niedbalstwa krzyuj grzechami Pana Jezusa. To znowu widzimy ojca, ktry
stara si utrzymad porzdek w domu, zabrania przysig i brudnych rozmw, ale
pozwala domownikom na gry i roboty cisze w niedziel. Tacy gospodarze
podobni s do Piata, ktry uzna niewinnod Jezusa Chrystusa, a przecie skaza
Go na mierd. Pobonod i cnota powinny si odznaczad pokor, powinny byd
wolne od samolubstwa. Upomina nas Chrystus, bymy nie szukali za uczynki
dobre pochwa u ludzi, bo w takim razie przepadnie nam nagroda u Boga.
Duch pychy atwo ogarnia umysy i na t sied owi bardzo wiele dusz.
Zarozumialcy bywaj igraszk w rkach diaba, jak wiadcz o tym przykady z
ycia witych. Najczciej chwyta pysznych na pokusy nieczyste i w ten sposb
haniebnie ich obala.
Strzemy si, Bracia, obudy, miejmy zawsze czyst intencj, gdy czynimy co
dobrego, bo od niej przede wszystkim zaley zasuga i nagroda. Do skarbony w
wityni jerozolimskiej rzucali bogacze znaczne kwoty pienine. Rwnoczenie
zbliya si pokornie uboga wdowa i zoya w ofierze tylko dwa grosze.
Wwczas odezwa si Pan Jezus, e ta biedna niewiasta daleko wicej daa ni
51

wszyscy bogacze. Oni dawali, co im zbywao, a ta wszystko oddaa. Gupi i lepy

w czowiek, ktry goni za marn chwa, chce dogodzid swej pysze, czyni
dobrze dlatego jedynie, by si wiatu podobad. Szkaradna obuda prowadzi
wiele dusz na potpienie.
Cnoty obyczajowe czyli kardynalne to: roztropnod, wstrzemiliwod,
sprawiedliwod, mstwo.
1) Roztropnym nazywamy tego, kto trafnie ocenia wartod rzeczy ziemskich
i Boych i umie uyd odpowiednich rodkw do osignicia Boga.
2) Wstrzemiliwym nazywamy tego, kto umie powstrzymywad swoje ze
skonnoci.
3) Sprawiedliwym nazywamy tego, kto oddaje zawsze Bogu i ludziom, co im
si naley.
4) Mnym nazywamy tego, kto si nie da odstraszyd adnymi trudnociami
od spenienia obowizku.
Cnoty pochodne to:

Roztropnod;
Hojnod;
Wstrzemiliwod;
Oszczdnod;
Czystod;
Sprawiedliwod;
Szczerod;
Mstwo;
Pracowitod;
Cierpliwod.

Hojnym nazywamy tego, kto dla dobrego celu chtnie i obficie daje pienidze
lub inne rzeczy dlatego, e uwaa je tylko za rodki do czynienia dobrze.
Czystym nazywamy tego, kto nie plami duszy szukaniem przyjemnoci w
rzeczach bezwstydnych, lecz brzydzi si wszelkim brudem moralnym.
Szczerym nazywamy tego, kto otwarcie mwi kademu prawd, gdy tego
potrzeba, i nigdy nie udaje lepszego, ni jest.
Cierpliwym nazywamy tego, kto znosi cierpienie spokojnie, zdajc si zupenie
na wol Bo.
Oszczdnym nazywamy tego, kto z dochodw swoich odkada, aby w razie
potrzeby lub nieszczcia mia, czym ratowad siebie lub drugich.
Pracowitym (obowizkowym) nazywamy tego, kto wypenia zawsze swe
obowizki dokadnie i punktualnie.
52

Prawdziwa cnota musi byd wytrwaa. Nie wystarczy modlid si, umartwiad,
wyrzec si wasnej woli, znosid cierpliwie wady drugich, walczyd z pokusami,
cierpied pogard, oszczerstwa i czuwad nad poruszeniami swego serca tylko
przez pewien czas. Jeeli
chcemy osignd zbawienie, musimy wytrwad do kooca. Ani bogactwo, ani
ubstwo, ani zdrowie lub choroba, ani adna inna rzecz nie powinna nas
odczyd od Boga. Albowiem Bg ukoronuje chwa jedynie tych, ktrzy
nieustannie bd walczyli i wytrwaj a do mierci. W Apokalipsie chwali Bg
biskupa i jego dobre uczynki, ale zaraz dodaje, e ma co przeciw niemu, e
ustaa jego pierwsza gorliwod, e sta si ozibym i kae mu pokutowad, jeeli
chce uniknd kary odrzucenia.
Cnota prawdziwa musi byd mna. Boga nigdy nie trzeba opuszczad wrd
krzyw i pogardy. Tak postpowali wici Mczennicy. Wiara nasza powinna
byd ywa i mocna. Wiara nasza jest ywa wtedy, kiedy nie tylko wierzymy, lecz i
yjemy wedug wiary jak Abraham, Mojesz czy Tobiasz. Kiedy wiara jest
mocna? Wiara jest mocna, gdy wierzymy bez adnych wtpliwoci. Bdziesz
miowa Pana Boga twego" (Mt 22,37).
Powiada w. Augustyn, e chodby si nie spodziewa nieba i nie lka pieka, nie
przestaby miowad Boga, bo jest nieskooczenie doskonay i godny naszej
mioci. I w nieskooczenie dobry Pan jeszcze obiecuje nam nagrod wieczn,
by nas tym wicej do siebie pocignd. Gdy godnie spenimy to przykazanie o
mioci Boga, znajdziemy szczcie na ziemi i osigniemy chwa niebiesk.
Wiara nas uczy, e Bg widzi wszystko, jest wiadkiem naszych czynw i
cierpieo.
Cnota za nadziei kae nam cakowicie oddad si na Jego wol z tym
przewiadczeniem, e nas bdzie wynagradza przez ca wiecznod. Ta pikna
cnota podtrzymuje Mczennikw wrd cierpieo, pustelnikw w ich pokutach,
chorych w ich boleciach. Jak wiara wskazuje nam wszdzie obecnego Boga, tak
nadzieja kae nam czynid wszystko w tym bogim przekonaniu, e otrzymamy
wieczn zapat. Poniewa ta cnota osadza wszystkie nasze cierpienia, przeto
zastanowimy si, na czym ona polega. Przez wiar poznajemy, e jest jeden
Bg, nasz Stwrca, Zbawca i Dobro najwysze. Ona nam wskazuje, e celem
naszego ycia jest to, bymy Boga znali, miowali Go, suyli Mu i posiadali Go.
Nadzieja kae nam si spodziewad, e jakkolwiek niegodni jestemy, dojdziemy
jednak do tego bogiego celu przez zasugi Jezusa Chrystusa. Aby nasze uczynki
miay zasug na ywot wieczny, musz si z nimi czyd trzy warunki: wiara,
ktra nam wskazuje Boga wszdzie obecnego, nadzieja, ktra kae nam dziaad
w tym celu, bymy si Bogu podobali i miod, ktra nam kae lgnd do Boga
jako najwyszego Dobra.
53

Nadzieja wita kae nam wszystko czynid w tej intencji, bymy si Bogu
podobali, a nie wiatu. Budzc si z rana, oddajmy swe serce Bogu z arliw
mioci, nie zapominajc o tym, e przez ten dzieo moemy sobie wiele
zaskarbid ask i zgromadzid zasug na ycie wieczne, jeeli wszystko czynid
bdziemy na chwa Bo.
Cokolwiek dobrego czynimy, nie szukajmy pochwa ludzkich ani wasnego
upodobania, lecz jedynie miejmy na wzgldzie Boga. Nieche wreszcie nadzieja
nasza bdzie powszechna, czyli uciekajmy si do Boga w kadej potrzebie.
Nie rozpaczajmy w zych naogach, bo przy pomocy Boej powstaniemy z nich.
Jednak strzemy si zbytecznej ufnoci. Albowiem Bg tylko wtedy pospieszy
nam na pomoc, jeeli bez wasnej winy znajdziemy si w niebezpieczeostwie.
Nie naduywajmy cierpliwoci Boej, nie mylmy, e Bg nam przebaczy,
chodbymy rozmylnie odwlekali z dnia na dzieo pokut.
Kadej chwili umrzed moemy, nie znamy dnia ani godziny. Zbytnia ufnod w
miosierdzie Boe bya powodem potpienia dla wielu. Lkajmy si i zbytniej
ufnoci, i rozpaczy, rozpacz bowiem jest najciszym grzechem. Szczerze si do
Boga nawrdmy, a on nam nie odmwi swego przebaczenia. Miosierdzie Boe
jest nieskooczone. Id i ty czyo podobnie!" (k 10,37). Mwi w. ukasz, e
stan przed Chrystusem uczony i pyta Go, kuszc: Nauczycielu, co mam
czynid, aby posid ycie wieczne? On za powiedzia:, Co napisano w Prawie?
Jak czytasz? Odrzek: Bdziesz miowa Pana Boga z caego serca, z caej duszy,
ze wszystkich si i ze wszystkich myli, a bliniego swego jak siebie samego.
Rzek mu: Dobrze powiedziae. Czyo to, a bdziesz y!
On jednak, chcc si usprawiedliwid, zapyta Jezusa: A kto jest moim blinim?
Jezus, nawizujc do tego, powiedzia: Pewien czowiek schodzi z Jeruzalem do
Jerycha i wpad midzy zbjcw, ktrzy go obrabowali, pobili i odeszli,
zostawiajc na p umarego. Przypadkiem pewien kapan szed ow drog, a
kiedy go zobaczy, omin go. Podobnie i lewita, ktry znalaz si w tym miejscu
i zobaczy go, omin go. A pewien podrny Samarytanin przyszed na to
miejsce i zobaczywszy go, ulitowa si. Podszed wic, nala oliwy i wina na jego
rany i obwiza je. Wsadzi go na swoje juczne zwierz, zawiz do gospody i
pielgnowa go. Nazajutrz wyj dwa denary, da gospodarzowi i rzek: Pielgnuj
go, a jeli wydasz co nadto, oddam ci, gdy bd wraca. Jak mylisz, ktry z
tych trzech okaza si blinim dla tego, kto wpad midzy zbjcw? A on
odpowiedzia: Ten, ktry si nad nim ulitowa. Rzek mu Jezus: Id i czyo
podobnie!".
Oto, Bracia moi, doskonay wzr mioci, jak powinnimy okazywad bliniemu.
Taka miod zapewni nam wieczne zbawienie. Wiara nasza i wszystkie cnoty
bd urojeniem, a Bg bdzie nas mia za obudnikw, jeeli nie bdziemy mieli
54

w sercu mioci bliniego. Po tej cnocie mona poznad, czy jestemy dziedmi
Boymi: Kto nie miuje, nie pozna Boga, poniewa Bg jest mioci" (1J 4,8).
Przykazanie mioci bliniego jest tak wielkie i wane, i Bg kadzie je zaraz po
przykazaniu mioci Boej. Jest ono powszechne, konieczne i naley do istoty
naszej religii i od jego spenienia zaley zachowanie innych przykazao.
Mwi w. Pawe, e inne przykazania zabraniaj cudzostwa, kradziey,
krzywdy, faszywego wiadectwa. Jeeli miujemy bliniego, nic podobnego nie
uczynimy, bo miod bliniego nie moe cierpied adnej krzywdy. Mwi
najpierw, e nie zachowujc tego przykazania, nie moemy otrzymad zbawienia,
bo jeeli nie miujemy brata, trwamy w mierci, jak si wyraa w. Jan. Chrystus
za powiada, e tylko pod tym warunkiem uzna nas za dzieci swoje, jeeli
wzajemnie miowad si bdziemy. Po wtre dlatego mamy zachowad to
przykazanie, bo wszyscy stanowimy jedn rodzin, jestemy stworzeni na
podobieostwo Boe, jeden mamy cel, Panem naszym wsplnym Jezus Chrystus,
ktry nas odkupi przez mk i krzy swj.
Cnoty pochodne mioci to: wdzicznod, zgoda, agodnod, grzecznod,
gocinnod i miosierdzie.
Kogo nazywamy wdzicznym? Wdzicznym nazywamy tego, kto dobroczyocw
swoich wicej ni innych miuje i stara si im dobrze czynid.
Zgodliwym nazywamy tego, kto drugiemu ustpuje dlatego, e go miuje i
pragnie z nim dobrze yd. agodnym nazywamy tego, kto potrafi zachowad
spokj wobec tego, co mu si nie podoba.
Grzecznym nazywamy tego, kto zachowuje formy towarzyskie, aby innym nie
robid przykroci lub aby ich nie poniad. Gocinnym nazywamy tego, kto goci
przyjmuje u siebie dlatego, e jest im szczerze yczliwy. Miosiernym nazywamy
tego, kto bliniemu chtnie pomaga przy kadej sposobnoci w potrzebach
duszy i ciaa.
Czy wolno chrzecijaninowi take samego siebie miowad? Nie tylko wolno, ale
nawet powinien kady siebie po chrzecijaosku miowad, bo Chrystus Pan
powiada: Bdziesz miowa bliniego swego, jak siebie samego". Samego siebie
miowad naley w ten sposb, eby starad si przede wszystkim o to, co
konieczne i najwaniejsze (ask Bo, zbawienie duszy), a dopiero potem o
rzeczy mniej wane, zdrowie ciaa, powodzenie itp.
Chrzecijaoskiej mioci samego siebie sprzeciwia si nieporzdna miod
samego siebie i samolubstwo. Miod siebie samego jest nieporzdna: gdy
czowiek siebie i swoj wol nad wol Bo przenosi, gdy si bardziej o ciao i
rzeczy ziemskie ni o dusz i rzeczy wieczne stara, gdy szuka wasnego dobra z

55

krzywd blinich. Samolubem nazywamy tego, kto dba tylko o siebie, a innym
nie pomaga, chod moe.
Cnot pochodn mioci siebie jest porzdek. Porzdnym w rzeczach
zewntrznych nazywamy tego, ktrego kada rzecz ma swoje miejsce i jest na
swoim miejscu. Porzdnym w zajciach codziennych nazywamy tego, kto
wyznacza odpowiedni por na kade zajcie codzienne (prac czy rozrywk) i
w oznaczonym czasie je wykonuje.
Na czym polega miod bliniego? Po pierwsze naley bliniemu dobrze yczyd,
dobrze czynid przy nadarzajcej si sposobnoci, znosid i usprawiedliwiad jego
bdy. Na tym zasadza si prawdziwa miod, bez ktrej niepodobna znaled
ask u Boga i zbawid dusz. Mamy wszystkim dobrze yczyd i smucid si, gdy
kogo spotka nieszczcie, gdy wszystkich ludzi, a nawet nieprzyjaci, naley
uwaad za braci.
Powinnimy okazywad wszystkim uprzejmod, nie zazdrocid tym, co si dobrze
maj. Dobrych naley miowad dla ich cnt, a zych, aby si stali dobrymi;
dobrym naley yczyd wytrwania w asce Boej, a zym nawrcenia. Gdy kto
jest wielkim grzesznikiem i bardzo przewrotnym, powinnimy grzech
nienawidzid, a kochad osob grzesznika, ktra jest obrazem Boga.
Wszystkim naley dobrze czynid, o ile moemy, tak co do ciaa, tak co do sawy,
jak i co do dbr duchowych. Co do dbr ciaa, nie powinnimy nigdy krzywdzid
bliniego ani utrudniad mu zyskw doczesnych, chodby nam przyszo nawet z
tego powodu ucierpied.
Bardzo Bogu si podoba, kiedy okazujemy wspczucie blinim. w. Pawe
paka z paczcymi i cieszy si z weselcymi. Co do sawy bliniego, strzemy
si obmw, oszczerstw i zorzeczeo. Jeeli nie moemy powstrzymad obmw,
opudmy tych, ktrzy obmawiaj, powiedziawszy wpierw, co wiemy dobrego o
osobach obmawianych.
Przede wszystkim ojciec i matka powinni czuwad nad dziedmi i domownikami
swymi i usuwad spomidzy nich tego rodzaju zgorszenia. Niestety, obecnie
ludzie zaniedbuj swe dusze i dusze osb ich pieczy powierzonych. Ludzie ceni
nieraz wicej nierozumne zwierz ni dusze niemiertelne, ktre s siostrami
aniow i przeznaczone do chway niebieskiej.
Pierwsi chrzecijanie odpowiadali w czasie przeladowao cesarzom pogaoskim,
e wszyscy stanowi jednod, e obca jest im nienawid, zemsta, e oni
bogosawi tym, ktrzy ich przeladuj i bluni.
Moemy poznad, e idziemy drog zbawienia, e prawdziwie miujemy Boga,
jeeli z osobami przeciwnego charakteru zgadzamy si, chtnie z nimi
przestajemy, dobrze o nich mwimy, oddajemy usugi, a nawet zdajemy si im
56

dawad pierwszeostwo przed tymi, ktrzy nas popieraj i w niczym si nie

sprzeciwiaj, wtedy tylko miujemy bliniego po chrzecijaosku i zachowujemy
przyjao z Bogiem. Kto przeciwnie postpuje, biegnie ku zgubie.
Pamitajcie, mciwi, e wasze modlitwy, pokuty, przystpowanie do
sakramentw w. i jamuny nic wam nie pomog, jeeli ywid bdziecie w
sercu nienawid. S ludzie, ktrzy wszystko powic dla osb umiowanych;
mao jednak takich, ktrzy prawdziwie podobaj si Bogu, ktrzy miuj osoby
przykre, a nawet nieprzyjaci.
ROZDZIA IX - O DARACH DUCHA WITEGO
A teraz krtko omwi dary Ducha witego.
Pierwszym z nich jest mdrod, ktra nas odrywa od wiata i uczy gardzid jego
zgubnymi i zbrodniczymi rozkoszami. Mdrod ta kae nam lgnd i szukad dbr
trwaych, dbr niebieskich, a ziemi uwaad za miejsce wygnania i pad paczu.
Zaprawd, jak dugo yjemy, ndza jest tylko udziaem naszym i nie
zakosztujemy tu doskonaego szczcia, do ktrego rwie si serce nasze.
Drugim darem jest dar rozumu, czyli nadprzyrodzone wiato, przy pomocy
ktrego poznajemy, jak pikna jest wiara nasza wita, ilu udziela pociech i
pomocy do uczynkw dobrych. Ten dar sprawia, e t wiar kochamy, e
pragniemy j coraz lepiej poznad, e nie chodzimy w ciemnociach i bdach.
Trzecim darem jest dar rady, czyli owa roztropnod chrzecijaoska, ktra nam
wskazuje najskuteczniejsze rodki, bymy mogli dyd bezpiecznie ku Bogu i
wybrad sobie taki stan ycia, ktry nas niezawodnie doprowadzi do krlestwa
niebieskiego.
Czwartym darem jest umiejtnod, ktra kae si nam zastanawiad, czy
wszystkie nasze uczynki pochodz z czystych pobudek, czy dymy po drodze
wiodcej do nieba. On nam rwnie odstania niebezpieczne okazje, w ktrych
moglibymy zgind.
Pitym darem jest mstwo, ktre daje moc i odwag i wynosi nas ponad
wzgldy ludzkie. Ono podtrzymywao Mczennikw wrd najwikszych
katuszy. Chrzecijanin, ktry ten dar posiada, gardzi zdaniem bezbonikw i
pragnie tylko samemu podobad si Bogu.
Szstym darem jest pobonod, czyli wita skonnod do tego wszystkiego, co
si odnosi do suby Boej i zbawienia duszy. Ten dar sprawi, e wici z
radoci oddali si na posug chorych i nieszczliwych. Ten dar rwnie nas
pobudza, e ochotnie suchamy sowa Boego, e si gorliwie modlimy i z
weselem ducha przyjmujemy sakramenty wite.

57

Sidmym darem jest bojao Boa, czyli ta delikatnod sumienia, ktra nam kae
pilnie si zastanawiad, czy uczynki nasze s zgodne z wol Boga i wedug Jego
przykazao. Chrzecijanin, posiadajcy t cnot, lka si bardzo grzechu i dry
ustawicznie na myl, e moe upad i zasmucid Stwrc.
Pewnego razu widziano w. Filipa Nereusza gono paczcego i pytano go,
dlaczego oddaje si niemal rozpaczy. Na to odrzek wity: Ja nie rozpaczam,
owszem posiadam wielk ufnod. Skoro jednak pomyl, e w niebie upadli
Anioowie, a w raju ziemskim Adam i Ewa, e wreszcie najwikszy z krlw
Salomon zbruka swj wiek sdziwy ohydnymi wystpkami, lkam si i dr z
trwogi, by mnie to samo nie spotkao nieszczcie". Zaiste, bardzo
potrzebujemy Ducha witego, by serca nasze odmieni.
Komu zatem udzieli Duch wity siedmiu darw? Wszystkim, ktrzy si na to
przygotuj przez modlitw i samotnod, ktrzy odwrc swe serca od rzeczy
ziemskich, szczerze i z alem wyznaj swe grzechy na spowiedzi i odmienia
ycie. Duch wity udziela si obficie tym tylko, ktrzy spdzili kilka dni w
Wieczerniku, czyli odbyli w samotnoci dwiczenia pobone. Wyrana to
wskazwka, e Bg wtedy tylko wejdzie do serc naszych, kiedy si oderwiemy
od rzeczy zewntrznych, kiedy porzucimy grzechy i naogi niedobre.
Nie daj Boe, bymy mieli niegodnie przyjd Ducha witego. Odmieo, Panie,
serca i umysy nasze! Zstp przez sw ask do duszy naszej i zamieszkaj w niej!
O Najwitsza Dziewico, ktra przygotowaa Apostow na t chwil radosn,
racz i nas take przygotowad, bymy mogli godnie przyjd tego Ducha czystoci i
mioci i zachowad Go na zawsze. Amen.
ROZDZIA X - O BOGOSAWIESTWACH EWANGELICZNYCH
Szukajcie najpierw krlestwa Boego i jego sprawiedliwoci, a to wszystko
bdzie wam przydane" (Mt 6,33). Chcia przez to powiedzied Zbawiciel, e jeeli
ludzie w pierwszym rzdzie bd si starali Bogu przypodobad i zbawid sw
dusz, Ojciec niebieski dostarczy im obficie rzeczy doczesnych. Ale zapytacie, w
jaki sposb mamy szukad krlestwa Boego i sprawiedliwoci Jego? Nic
atwiejszego i peniejszego pociechy. Oto naley oddad si Bogu, suyd Mu, a
przez to osigniemy wzniosy cel, dla ktrego jestemy stworzeni.
Drodzy Bracia, suba Boa polega na modlitwie, pokucie, uczszczaniu do
sakramentw witych, mioci Boga i bliniego i cakowitym zaparciu si siebie.
To za wszystko napenia dusz ludzk radoci, weselem i szczciem w tym
yciu i jest zadatkiem przyszego szczcia w niebie. Kto zna sw wiar i
praktykuje j, ten wie, e krzye i przeladowania, wzgarda, cierpienia, w koocu
ubstwo i mierd zamieniaj si w rozkosz i pociech i przynosz wieczn

58

nagrod. Bogosawieni ubodzy w duchu, albowiem do nich naley krlestwo

niebieskie" (Mt5,3).
Po wtre, cierpienia i smutki nie s tak z rzecz, bo Jezus Chrystus nie
powiedziaby: Bogosawieni, ktrzy pacz i ponosz przeladowania, bo oni
bd kiedy pocieszeni"(Mt 5,4). Przeciwnie o tych, co uywaj wiata i jego
uciech, mwi Jezus Chrystus: Biada wam, ktrzy si teraz miejecie, bo
bdziecie narzekad i pakad" (k 6,25).
Po trzecie, zniewagi i pogarda nie stanowi jeszcze najwikszego nieszczcia.
Czytamy w Pimie witym sowa: Jeeli Mnie przeladowali, to i was bd
przeladowad" (J 15,20). Na wiecie czyni czowieka nieszczliwym tylko
niewiara i grzech. Gdy czowiek w nieszczciu szczerze odda si Bogu, znikn
jego ale i narzekania.
Ach, jake szczliwi byliby ludzie na wiecie, gdyby znali dokadnie zasady
wiary, gdyby sumiennie speniali jej przepisy, gdyby nie zapominali o dobrach,
ktre nam gotuje Bg w yciu przyszym! O jake potny i szczliwy ten, kto
zna Boga prawdziwego i spenia praktyki religijne! Czowiek, oddany
namitnociom, gdy porzuci Boga, jest bardzo ndzny i saby.
Bogu mona suyd, nie posiadajc ani wielkiej nauki, ani bogatych skarbw.
Owszem, majtki bywaj czsto wielk przeszkod w deniu do Boga.
Gdziekolwiek yjemy, w jakimkolwiek znajdujemy si stanie, czymy uczeni, czy
proci, moemy si podobad Bogu i zbawid sw dusz. Nie trzeba opuszczad
majtku, ani rodzicw, ani przyjaci, nie trzeba id na pustyni, a jednak mona
miowad Boga i suyd Mu. Suba Boa nie przeszkadza bynajmniej w
spenianiu obowizkw swego stanu. Owszem, im kto wierniejszy Bogu, ten
lepiej i wytrwaej je spenia.
Czy zewntrzne praktyki naszej wiary witej s tak trudne i odstraszajce? Czy
si moe boimy modlitwy, naboeostw, postw, sakramentw witych i
mioci wzgldem bliniego? Poka wam, e te rzeczy nie s tak straszne, jakby
si wam zdawao.
Czy modlitwa jest uciliwa? Czy czas, powicony rozmowie z Panem Bogiem,
nie powinien si liczyd do najmilszych chwil ycia? Czy w czasie modlitwy nie
jednoczymy si ze Stwrc, jako najlepszym przyjacielem? Czy ona nie jest
pocztkiem tego, co kiedy bdzie naszym ustawicznym zajciem wraz z
Anioami w niebie ?
Czy to mae szczcie, e niezmierzony i dobry Bg przypuszcza do siebie tak
ndzne istoty i udziela im wszelakich pociech? Czy nie od Niego pochodzi
wszystko, co posiadamy? Czy nie jest suszn i sprawiedliw rzecz, bymy Go
za to z caego serca miowali i czed Mu oddawali?
59

Czy tak trudn rzecz jest zoyd kadego poranka Bogu w ofierze swe uczynki i
zajcia, by je bogosawi i nagrodzi? Czy tak uciliw rzecz jest powicid na
sub Bo jeden dzieo w tygodniu?
Czy nie powinnimy z weselem witad niedzieli, w ktrej nas ucz o dobrym
Bogu, o naszych obowizkach wzgldem Stwrcy i bliniego, o znikomoci
wiata i szczciu niebieskim? W dniu tym z nauk katechizmowych poznajemy,
jak strasznym nieszczciem jest grzech, na jak wielkie zasuguje kary. Ach,
czowiek nie poznaje naleycie swojego szczcia!
Czy was moe spowied tak zraa? Powiedzcie, czy to mae szczcie, e w trzy
minuty moemy z Bogiem si pojednad i zamienid nieszczliw wiecznod na
szczcie i wesele bez kooca? Czy spowied nie przywraca nam przyjani z
Bogiem? Czy nie ucisza wyrzutw sumienia, ktre nas drcz nieustannie? Czy
ona nie przywraca pokoju duszy i nie oywia witej nadziei? Czy w tej
szczsnej chwili nie rozdziela Jezus Chrystus niewyczerpanych skarbw swego
miosierdzia? Jake mao mielibymy witych, gdyby nie byo Sakramentu
Pokuty!
Suenie wiatu napenia serce ludzkie gorycz i boleci. Gupot jest
zamieniad dobra nieskooczone na doczesne przyjemnoci, z ktrymi czy si
tyle smutkw i goryczy. Suba Boa nie wymaga tylu kopotw i umartwieo, co
suba wiatu. Cnotliwy bez bojani spoglda w przyszod, a wspomnienie
minionego ycia jest dlao weselem.
Kiedy si kooczy ziemska pielgrzymka, wwczas dusza sprawiedliwego, jak
wita i czysta gobica, wzlatuje ku niebu, by spoczd na onie Umiowanego.
Czowiek witobliwy nie traci nic, a zyskuje wszystko. Przeciwnie, ile zgryzot i
utrapieo czeka wystpnego. Traci on zdrowie i siy; przykra bdzie dlao starod,
jeli jej doczeka. Grzesznik jczy w strasznej niewoli, namitnoci ani chwili nie
daj mu spoczynku. Na ou mierci widzi dopiero, e wzgardzi askami Boymi,
e zmarnowa ycie. Uciekn wtedy rozkosze, a umierajcy grzesznik,
zawiedziony od wiata, stanie si upem rozpaczy i pieka. Za pno pozna sw
nieszczsn dol! Jake wic rna jest droga cnoty od drogi wystpkw, jak
rny ich koniec!
ROZDZIA XI - O RZECZACH OSTATECZNYCH
Cztery rzeczy ostateczne to mierd, sd, pieko i niebo. mierd jest to
rozczenie duszy od ciaa. O mierci wiemy to, e umierad musimy, ale jak,
kiedy i gdzie umrzemy, tego nie wiemy. Dlaczego ukry Bg przed nami, kiedy i
gdzie umrzemy? Bg ukry przed nami, kiedy i gdzie umrzemy, abymy byli
zawsze na mierd przygotowani. Kiedy jestemy na mierd przygotowani?
Jestemy na mierd przygotowani, gdy pozostajemy w stanie aski uwicajcej.
60

Dlaczego wszyscy umierad musz?

Wszyscy ludzie umierad musz wskutek grzechu pierworodnego. Zaraz po
mierci kadego czowieka nastpi sd szczegowy. Na sdzie szczegowym
Pan Bg przeznaczy dusz albo do czydca, albo do nieba, albo do pieka.
Co to jest czyciec? Czyciec jest to miejsce, w ktrym dusze ludzkie cierpi,
oczyszczajc si z grzechw lekkich; po ich za odpokutowaniu pjd do nieba.
Do czydca id dusze tych ludzi, ktrzy, chocia w lasce uwicajcej pomarli,
jednake za ycia kary za grzechy jeszcze nie odpokutowali lub odpuszczenia
grzechw lekkich jeszcze nie dostpili. Dusze w czydcu cierpi niezmiern
boled, e ich tskne pragnienie ogldania Pana Boga jeszcze si nie spenio, i
inne mki, ktre sprawiedliwod Boa im przeznaczya.
Duszom w czydcu moemy nied pomoc ofiar Mszy w., odpustem, modlitw,
innymi dobrymi uczynkami. Powinnimy nied pomoc wszystkim duszom w
czydcu cierpicym, a szczeglniej naszym rodzicom i dobrodziejom. wita i
zbawienna jest myl, aby modlid si za zmarych (por. 2 Mch 12,40--45).
Czyciec bdzie istnia do Sdu Ostatecznego, a po Sdzie Ostatecznym
pozostanie tylko pieko i niebo.
Co to jest pieko? Pieko jest to miejsce, gdzie dusze odrzucone od Boga cierpi
wieczne mki. Kara potpionych polega na tym, e Boga nigdy ogldad nie
bd; musz ponosid katusze ognia piekielnego, wyrzuty sumienia i rozpacz; na
zawsze s pozbawieni nadziei wybawienia z piekielnych mk. Idcie precz ode
Mnie, przeklci, w ogieo wieczny, przygotowany diabu i jego anioom!" (Mt
25,41). Do piekl pjd ci, ktrzy umarli w grzechu cikim, a wic odwrceni
od Boga. Nie wszyscy potpieni jednakowe mki cierpied bd; im cisze
grzechy, jakich si dopucili i im wiksze aski, ktre zmarnowali, tym cisze
bd ich mki.
Co to jest niebo? Niebo jest to miejsce, gdzie zbawieni yj w niewysowionym
szczciu. Niewysowione szczcie w niebie polega na ogldaniu Boga twarz
w twarz i doskonaej Jego mioci; na usuniciu na zawsze wszelkiego cierpienia
i na uywaniu wiecznym dbr wszelakich. Do nieba pjdzie ten, kto w asce
uwicajcej zeszed z tego wiata, a kary doczesne za popenione grzechy albo
tu na ziemi, albo w czydcu odpokutowa. Szczcie w niebie nie jest jednakowe
dla wszystkich, ma bowiem rozmaite stopnie wedug mniejszych lub wikszych
zasug.
Dni ycia naszego s policzone; nie znamy godziny i chwili, kiedy nas przed
stolic swoj zawezwie Sdzia najwyszy i kae zdad cisy rachunek. Wiara nam
mwi, e jeszcze mamy nadziej, e jeszcze moemy si przygotowad na w

61

straszny moment, aby nas tak nie zaskoczy, jak owego wodarza, o ktrym
mwi Ewangelia.
WIADOMO WAM, E DWA RAZY BDZIEMY SDZENI: NA KOOCU WIATA W
OBLICZU WSZYSTKICH LUDZI I ZARAZ BEZPOREDNIO PO ZGONIE.
Zycie ludzkie mona ujd w te trzy sowa: yd, umierad i stand na sdzie. Tego
prawa nieodmiennego nikt nie uniknie. Rodzimy si, by umierad, umieramy,
aby stand na sdzie, ktry rozstrzygnie o naszym wiecznym szczciu lub
nieszczciu. Sd Ostateczny, na ktrym wszyscy stand musimy, bdzie tylko
ogoszeniem wyroku zapadego w godzin mierci.
Moi drodzy, Bg policzy nasze lata i oznaczy, ktry rok ma byd ostatnim w
naszym yciu. W tym ostatnim roku zna ostatni miesic, w miesicu ostatni
dzieo, a w dniu ostatni godzin, w ktrej yd przestaniemy.
Co si stanie z grzesznikiem, ktry sobie dugie obiecuje ycie? Przeliczy si, bo
niespodzianie nadejdzie dlao ostatnia godzina, gdzie ju nie bdzie adnej
nadziei i ratunku. Natychmiast przy mierci nastpi sd.
Na sdzie szczegowym zdamy rachunek najpierw ze wszystkich darw,
ktremy od Boga otrzymali. A otrzymalimy od Niego dobra przyrodzone ciaa
i duszy. Nastpnie zdamy rachunek z ask porzdku nadprzyrodzonego.
Wielu chrzecijan nie otrzymao ani setnej czci tych ask co my, a przecie si
uwicili. Biada chrzecijaninowi, ktry z tych skarbw nie korzysta! Gdy si
nad tym zastanowi w. Augustyn, mwi z bojani:, Co si ze mn stanie po
tylu otrzymanych askach? Wicej si lkam z powodu ask zmarnowanych, ni
grzechw popenionych! O Boe, jaki mnie los czeka?".
MODLITWA O ASK ZBAWIENIA
Teraz jest czas miosierdzia i przebaczenia - na Sdzie Ostatecznym nie bdzie
dla nas adnego ratunku.
Z GBI SERCA WOAJMY DO BOGA:
Boe mj, spraw, bym nigdy
nie straci sprzed oczu tej strasznej chwili.
Niech o niej pamitam, zwaszcza wrd pokus,
bym nie upad i nie zgodzi si na grzech.
Obym w dniu Sdu Ostatecznego
mg usyszed te sodkie sowa:
Chodcie, bogosawieni Ojca Mego
i posidcie krlestwo
zgotowane wam od zaoenia wiata. Amen.
62