projektu

Gwne zaoenia
ji
elskiej Stop aborc
inicjatywy obywat

rwna

ochrona pr awna
dla k adego dzieck a

zarwno przed, jak i po urodzeniu

K. Jusisk a, J. Kwaniewski, K. Pawowsk a,

Rz

ecz Kul

tu

In

P r aw n e j

st y t ut

ry

O. Szczypiski, K. Walinowicz, T. Zych

is
rd
o Iu r

Rwna ochrona prawna dla kadego dziecka,

zarwno przed, jak ipo urodzeniu

nstytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris angauje si w obron osb i rodowisk zagroonych spoecznym wykluczeniem ze wzgldu
na przywizanie do tradycyjnego adu spoecznego oraz wiata wartoci, zktrego si on wywodzi. Czynimy to zwaszcza wzakresie:
prawnej ochrony niewinnego ycia ludzkiego
na wszystkich etapach jego rozwoju,

ochrony maestwa, jako zwizku kobiety

i mczyzny, rodziny, macierzystwa i rodzicielstwa oraz ich prawnej afirmacji,
prawnej ochrony dzieci przed demoralizacj
i deprawacj, w tym ochrony praw rodzicw
wzakresie wychowania dzieci,
poszanowania w przestrzeni publicznej duchowego dziedzictwa Narodu, wktrym zakorzeniona jest kultura polska.

Ponad 450 tysicy podpisw1 pod projektem obywatelskim Stop

Aborcji oraz poparcie blisko 3/5 Polakw dla postulatu cakowitego
zakazu aborcji2 zobowizuje nas do zapewnienia wszystkim ludziom penej prawnej ochrony ycia od momentu poczcia, bez wzgldu na stopie
ich rozwoju oraz stan zdrowia.
Wnaszym kraju udao si zbudowa kultur ochrony ycia. Wpyny na
to lata pracy edukacyjnej, rozwj wiadomoci rodzicw iwiedzy medycznej, wspdziaanie organizacji obywatelskich opowiadajcych si za
pen prawn ochron ycia oraz nauczanie Kocioa. Dzisiaj domaga si
onadopenienia we waciwych przepisach prawa.
W1993 roku Sejm iSenat RP ograniczyy proceder aborcyjnego zabijania dzieci
wbrew wczesnym sondaom opinii publicznej. Ju kilka lat pniej prawna
ochrona dziecka pocztego znalaza powszechn akceptacjspoeczn. Dzi
obrona ycia dzieci wprenatalnym okresie ich rozwoju cieszy sipowszechnym poparciem, ktrego wyrazem jest postulat usunicia zporzdku prawnego przepisw pozbawiajcych dzieci prawnej ochrony ycia.
Projekt obywatelski postuluje zwrot ku sposobowi mylenia o godnoci
czowieka jako wartoci przyrodzonej, nienaruszalnej i niezbywalnej,
zgodnie ztreci art. 30 Konstytucji RP. Przywrcenie wprenatalnym okresie rozwoju prawnej ochrony ycia dzieciom niepenosprawnym, chorym
lub pocztym wskutek czynu zabronionego, jest konieczne, eby zapewni spjno ustawodawstwa zwykego zpotwierdzonym konstytucyjnie,
przyrodzonym charakterem godnoci czowieka i nadrzdnoci ycia
ludzkiego w hierarchii wartoci chronionych przez prawo. Utrzymanie
aborcyjnych przepisw prawa prowadzibdzie do dalszego pogbienia
dyskryminacji dzieci pozbawianych prawnej ochrony ycia, wbrew wyraonej wart. 32 Konstytucji RP zasadzie rwnoci wobec prawa.
1

Fundacja Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris

ul. Grnolska 20 m. 6, 00-484 Warszawa
Nr konta 32 1160 2202 0000 0002 4778 1296

Wustawowym terminie zoono 458 103 podpisy poparcia dla projektu Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej Stop Aborcji. Wcigu kolejnych dni do siedziby komitetu wpyno kolejne ponad 13 tys. kart zpodpisami, dorczone przez poczt jupo ustawowym terminie.
2
Instytut Bada Rynkowych IBRIS zada pytanie opoparcie dla cakowitego zakazu aborcji
zzachowaniem moliwoci ratowania ycia matki. 58,4% Polakw odpowiedziao twierdzco, sprzeciw wyrazio jedynie 30% respondentw. Sonda zosta przeprowadzony na reprezentatywnej prbie 1100 Polakw wdniach 1316 maja, ponad miesic po rozpoczciu zbirki podpisw pod projektem Stop aborcji iwtrakcie szerokiej dyskusji dotyczcej jej treci

Nie mona zwleka zzapewnieniem penej

ochrony prawnej ludzkiego ycia

Co przewiduje obywatelski
projekt Stop aborcji?

Zmiana prawa jest pilnie potrzebna. Zaniechanie doprowadzi do stopniowej degeneracji prawa irozszerzania aborcyjnej kultury. Chocia przepisy
si formalnie si nie zmieniaj, kadego roku na podstawie tych samych
przesanek zabija si coraz wicej dzieci. Wynika to zcoraz szerszej interpretacji obowizujcych wyjtkw od oglnej zasady ochrony ycia,
wtym szczeglnie wyjtku dotyczcego dzieci chorych iniepenosprawnych. Liczba aborcji dokonywanych w Polsce nieustannie ronie: wedug
danych Ministerstwa Zdrowia siedmiokrotnie w cigu 14 lat z 139 (2000r.)
do 971 (2014r.), a dane NFZ z 2014 r. wskazuja nawet na liczb 1913 refundowanych aborcji3.

Po pierwsze, aby przywrci pen ochron ycia

dzieci pocztych, projekt zakada wykrelenie
wszystkich obowizujcych wpolskim prawie przesanek aborcyjnych. Proponowana zmiana zakoczy tendencj poszerzania wyjtkw aborcyjnych
ipooy kres prawnej koncepcji prawa do aborcji.
Naley przy tym podkreli, e po przyjciu projektu w aden sposb nie zmieni si moliwo
ratowania ycia kobiety ciarnej w przypadku
zagroenia. Projekt zakada, e dopuszczalne
bdzie prowadzenie wszelkich dziaa medycznych ratujcych ycie matki, nawet jeeli mog
doprowadzi do mierci dziecka.

Taka sama tendencja wystpowaa w Hiszpanii, gdzie obowizyway

podobne do polskich przepisy. Rozszerzanie trzech wyjtkw aborcyjnych spowodowao wzrost liczby aborcji z411 wroku 1986 do ponad 115
tysicy wroku 2008. Wprowadzenie aborcji na yczenie przez rzd Jos
Zapatero nie zmienio ju ogromnej skali, wjakiej pozbawiano ycia dzieci
wprenatalnym okresie rozwoju.
Obywatelski projekt ustawy Stop Aborcji moe zatrzyma to zjawisko
ipomc wocaleniu tysicy ludzkich istnie.

Liczba zabiegw przerywania ciy

wykonanych w latach 2000-2014
641
499
339

2000

2002

744

669

538

225

174

124

752

326

193

159

138

971

2004

2006

2008

2010

2012

2014

rdo: Centrum Systemw Informacyjnych Ochrony Zdrowia.

3

Dane Ministerstwa Zdrowia oraz Narodowego Funduszu Zdrowia uzyskane na podstawie

wniosku odostp do informacji publicznej oraz zamieszczane wcorocznym sprawozdaniu
Rady Ministrw zwykonywania oraz oskutkach stosowania ustawy zdnia 7 stycznia 1993 r.
oplanowaniu rodziny, ochronie podu ludzkiego iwarunkach dopuszczalnoci przerywania ciy. Zgodnie z danymi NFZ liczba aborcji w 2015r. bya jeszcze wysza i wyniosa 1998.

Po drugie, projekt Obywatelski nakada na organy

pastwa obowizek zapewnienia pomocy
materialnej iopieki dla rodzin wychowujcych
dzieci dotknite cikim upoledzeniem lub
chorob oraz wsytuacji uzasadnionego podejrzenia, e poczcie nastpio wskutek czynu
zabronionego.
Po trzecie, projekt potwierdza, e dziecku pocztemu, ktre jest adresatem opieki medycznej
ju w prenatalnym okresie swego ycia, przysuguj prawa pacjenta, w tym realizowane w jego
imieniu przez rodzicw prawo do informacji, obejmujce np. dostp do bada prenatalnych.
Po czwarte, projekt przywraca rwnie prawnokarn ochronycia dziecka pocztego, wmiejsce dotychczasowej ochrony stanu ciy. Tym
samym kady zamach na ycie dziecka pocztego,
podobnie jak kady zamach na ycie czowieka
w pniejszym okresie rozwoju, winien pocigaza sobreakcjpastwa. Wzwizku ztym, projekt, podobnie jak ustawodawstwo zdecydowanej
wikszoci krajw wiata, wprowadza odpowie-

Konwencja oprawach dziecka

z20 listopada 1989 r.:
(...) dziecko zuwagi na sw
niedojrzao fizyczn oraz
umysow, wymaga szczeglnej
opieki itroski, azwaszcza
waciwej ochrony prawnej,
zarwno przed, jak ipo urodzeniu.
art. 6 ust. 1: (...) kade dziecko ma
niezbywalne prawo do ycia.
Art. 38 Konstytucji RP
z2 kwietnia 1997 r.:
Rzeczpospolita Polska zapewnia
kademu czowiekowi prawn
ochron ycia.
Wyrok TK z28 maja 1997 r., sygn.
akt K 26/96:
Warto konstytucyjnie
chronionego dobra prawnego
jakim jest ycie ludzkie, wtym ycie
rozwijajce si wfazie prenatalnej,
nie moe by rnicowana (...)
Od momentu powstania ycie
ludzkie staje si wic wartoci
chronion konstytucyjnie.
Dotyczy to take fazy prenatalnej.
Prawo do posiadania dziecka moe
by interpretowane wycznie
waspekcie pozytywnym, anie
jako prawo do unicestwienia
rozwijajcego si podu ludzkiego.
Wyrok TK z7 stycznia 2004 r.,
sygn. akt K 14/03:
(...) wszelkie moliwe wtpliwoci
co do ochrony ycia ludzkiego
powinny by rozstrzygane na
rzecz tej ochrony (in dubio pro vita
humana).
Wyrok TK z30 wrzenia 2008 r.,
sygn. akt K 44/07:
ycie czowieka nie podlega
wartociowaniu ze wzgldu na jego
wiek, stan zdrowia, przewidywany
czas jego trwania, ani ze wzgldu
na jakiekolwiek inne kryteria.

dzialno karn wszystkich sprawcw aborcji. Odpowiedzialno w penym zakresie powinny ponosi te osoby, ktre pomagay lub nakaniay
do odebrania ycia dziecku pocztemu, np. ojciec dziecka skutecznie
nakaniajcy matkdo aborcji lub dostarczajcy jej rodki poronne.
Projekt obywatelski przewiduje uprzywilejowan pozycj prawn matki,
ktra w przypadku zawinionego, ale nieumylnego umiercenia dziecka
nigdy nie bdzie moga zosta ukarana, a nawet w przypadku dziaania
wiadomego idobrowolnego sd bdzie mg odstpi od wymierzenia
kary bez adnych dodatkowych warunkw. W ten sposb zapewnienie
penej prawnej ochrony ycia dziecka pogodzone zostaje z postulatem
stworzenia pozwalajcych na odstpienie od karania kobiety, jeeli jej czyn
by nastpstwem naciskw ze strony osb trzecich lub innych nadzwyczajnych okolicznoci, ktre sd uzna za uzasadniajce odstpienie od kary.

rodki stworz mu wszelkie moliwoci i uatwienia dla zdrowego i normalnego rozwoju fizycznego, umysowego, moralnego, duchowego ispoecznego, wwarunkach wolnoci igodnoci.

Po pite, projekt obywatelski podejmuje kwesti edukacji seksualnej,

ustalajc profil przedmiotu wychowania do ycia wrodzinie, aby obejmowa on wiedz ozasadach odpowiedzialnego rodzicielstwa oraz wartoci
rodziny iludzkiego ycia od poczcia do naturalnej mierci.

Potrzeb ochrony godnoci czowieka wprenatalnym etapie jego rozwoju

dostrzeg wostatnich latach rwnie Trybuna Sprawiedliwoci Unii Europejskiej, ktry potwierdzi w wyroku Brstle vs. Greenpeace6, e prawna
ochrona wynikajca z godnoci czowieka zaczyna si w momencie
poczcia, wembrionalnej fazie ycia, poniewa zapodnienie rozpoczyna
proces rozwoju czowieka. Stanowisko to zostao potwierdzone trzy lata
pniej w orzeczeniu w sprawie International Stem Cell Corporation vs.
Comptroller General of Patents, Designs and Trade Marks7. Take pkt. 8.25
Programu Dziaania Konferencji na rzecz Ludnoci iRozwoju podkrela, e
aborcja wadnym wypadku nie moe zosta uznana za element planowania rodziny, apastwa zobowizane s do jej przeciwdziaania8.

poziom prawnej ochrony ycia w skali wiata

Po szste, aby usun wszelkie wtpliwoci interpretacyjne, projekt zgodnie z wiedz medyczn definiuje pojcie dziecka pocztego jako czowieka w prenatalnym okresie rozwoju, od chwili poczenia si eskiej
imskiej komrki rozrodczej.

Pora, by Polska dorwnaa

midzynarodowym standardom
Szereg wicych Polsk midzynarodowych dokumentw zobowizuje
nasz kraj do zapewnienia kademu dziecku ochrony ycia od momentu
poczcia. Konwencja oprawach dziecka zdnia 20 listopada 1989 r. stanowi
wyranie, e dziecko, ze wzgldu na swoj niedojrzao fizyczn oraz
umysow, wymaga szczeglnej opieki itroski, wtym waciwej ochrony
prawnej, zarwno przed, jak i po urodzeniu4. Stanowisko takie zostao
rwnie wyraone take wDeklaracji Praw Dziecka Organizacji Narodw
Zjednoczonych z 20 listopada 1959 r.5, w ktrej jednoczenie podkrela
si, e dziecko korzysta ze szczeglnej ochrony, austawodawstwo iinne
4

Art. 6 w zw. z preambu Konwencji o prawach dziecka, przyjtej przez Zgromadzenie

Oglne Narodw Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r.
5
Zasada 4 Deklaracji Praw Dziecka uchwalonej przez Zgromadzenie Oglne ONZ wdniu 20
listopada 1959 roku.

1.

124. Polska

196.

123 pastwa spord 196 istniejcych wwyszym stopniu ni Polska

chroniycie, tym samym wwyszym stopniu wypeniajc midzynarodowe zobowizania dotyczce prawnej ochrony ycia9. Projekt
Stop aborcji wprowadzajc pen irwn ochron ycia dziecka pocztego zarwno przed, jak ipo urodzeniu, pozwoli nie tylko na prawidow
realizacj midzynarodowych zobowiza, ale te pozwoli Polsce znale
si wlicznym gronie pastw, ktre chroni ludzkie ycie.
6

Wyrok Trybunau (Wielka Izba) zdnia 18 padziernika 2011 r. wsprawie Brstle vs. Greenpeace (C-34/10).
7
Wyrok Trybunau (Wielka Izba) zdnia 18 grudnia 2014 r. wsprawie International Stem Cell
Corporation vs. Comptroller General of Patents, Designs and Trade Marks (C-364/13).
8
International Conference on Population and Development Cairo, 513 September 1994
20th Anniversary Edition, http://www.unfpa.org/publications/international-conference-population-and-development-programme-action#sthash.DrDJT1pf.dpuf , dostp 1 maja 2016 r.
9
T. Zych, J. Kwaniewski (red.), Pena ochrona prawna dziecka pocztego aspekt prawnokarny, http://www.ordoiuris.pl/pliki/dokumenty/pelna_ochrona_prawna.pdf, dostp
21.06.2016 r.. 123 kraje przewiduj przynajmniej ojeden wyjtek aborcyjny mniej ni Polska.

Zdecydowana wikszo Polakw popiera

cakowity zakaz aborcji zzachowaniem
moliwoci ratowania ycia matki
W ostatnich miesicach przeprowadzono wiele sonday dotyczcych
prawnej ochrony ycia, ale zdecydowana wikszo znich nie dotyczya
obywatelskiego projektu Stop aborcji albo mylnie okrelaa jego tre.
O propozycj zawart w projekcie zapytano precyzyjnie w majowym
badaniu IBRiS, w ktrym respondenci musieli odpowiedzie na pytanie
opoparcie cakowitego zakazu aborcji zzachowaniem moliwoci ratowania ycia matki10. Na tak postawione pytanie 58,4% Polakw odpowiada
twierdzco, asprzeciwia si mu 30%. Twierdzco odpowiada 57,9% kobiet
i 59,5% mczyzn. Najwysze poparcie odnotowywane jest wrd najmodszych respondentw 79,2% spord osb wwieku 1824 lata.

Poparcie spoeczestwa polskiego

dla zakazu aborcji
11,4%
28,6%
18,9%

Czy popiera Pan(i) cakowity zakaz

aborcji z zachowaniem moliwoci
ratowania ycia matki, jeli jest
zagroone?
Zdecydowanie tak

Raczej tak

Raczej nie

Zdecydowanie nie

Wikszo Polakw sprzeciwia si take automatycznej bezkarnoci

kobiet za przeprowadzenie aborcji. Zdaniem 50,7% badanych, kobiety
powinny ponosi odpowiedzialno karn za celowe iwiadome dokonanie aborcji lub poddanie si jej. Za wyczeniem zgry karalnoci kobiet
wtych sytuacjach opowiedziao si 41,3% badanych.
Spord respondentw, ktrzy popieraj moliwo 57,9% kobiet
ukarania kobiet za celowe i wiadome dokonanie
aborcji, wikszo (33,7%) popiera rozwizanie i 59,5% mczyzn
zawarte w projekcie Stop aborcji, ktre pozwala popiera cakowity
sdowi na odstpienie od kary. 17% opowiada
si natomiast za karalnoci matek za wiadomie zakaz aborcji
i celowo przeprowadzon aborcj bez przyznania zmoliwoci
sdowi takiej moliwoci. Karalno kobiet w przypadku celowego iwiadomego dokonania przez nie ratowania ycia matki.
aborcji popiera cznie 47,1% kobiet, podczas gdy
W grupie osb
sprzeciw wyraa 42,3% respondentek.
Wyniki dotyczce karalnoci wspgraj z rezulta- w wieku 1824 lata
tami sondau przeprowadzonego przez orodek odsetek ten wynosi
Ariadna dla Dziennika Gazety Prawnej w dniach
812 kwietnia. Wwczas na pytanie oto, kto powi- 79,2%.
nien wedug respondentw ponosi odpowiedzialno karn za przeprowadzenie nielegalnej aborcji 42,9% respondentw
wskazao matk decydujc si na aborcj (respondenci mogli wtedy
wybra wicej ni jedn odpowied), a najwicej osb wskazywao j
wgrupach wiekowych 1824 lata (62%) i2534 lata (63,9%)11.

Nie wiem/Trudno powiedzie

11,2%

29,8%

TAK 58,4%

rdo: Sonda IBRiS, maj 2016.

10

Sonda zosta przeprowadzony przez Instytut Bada Rynkowych IBRiS na reprezentatywnej prbie 1100 Polakw wdniach 1316 maja, ponad miesic po rozpoczciu zbirki podpisw pod projektem Stop aborcji iwtrakcie szerokiej dyskusji dotyczcej jej treci.

11

Kobiety chc kara ojcw za dokonanie aborcji, http://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/

artykuly/518582,kobiety-chca-karac-ojcow-za-dokonanie-aborcji.html, dostp: 15 lipca 2016.

wane

Obywatelski projekt ustawy

openej ochronie ludzkiego ycia
pytania iodpowiedzi

dzajc przepis, zgodnie zktrym nie popenia przestpstwa lekarz, jeeli

mier dziecka pocztego bdzie nastpstwem dziaa leczniczych,
koniecznych dla uchylenia bezporedniego niebezpieczestwa dla ycia
matki dziecka pocztego15. Przepis gwarantujcy moliwo podjcia dziaa ratujcych ycie matki, ktre mog skutkowa mierci
dziecka, nawizuje do dobrze znanej w praktyce lekarskiej konstrukcji stanu wyszej koniecznoci przewidzianej przezart. 26 1 i 2 k.k.

1. Z jakiego powodu projekt wykrela z ustawy przesank zagroenia ycia kobiety, skoro nadal bdzie mona ratowa ycie matki,
nawet powicajc ycie dziecka?
Zmiana dotychczas obowizujcej konstrukcji prawnej jest niezbdna,
eby zatrzyma proces poszerzania interpretacji obowizujcych przepisw, ktrej wynikiem jest radykalny wzrost liczby przeprowadzanych
w naszym kraju aborcji. Zmiana jest take konieczna, aby Polska moga
ograniczy naciski midzynarodowe na rzecz obnienia poziomu prawnej ochrony dzieci pocztych, ktre czsto opieraj si na twierdzeniu,
wane
e w Polsce funkcjonuje obecnie prawo do aborcji.
Projekt obywatelski Obecne brzmienie przepisw prowadzi bowiem do
prb konstruowania prawa do aborcji, z ktrego
wadnym miaaby wynika odpowiedzialno odszkodowawcza
przypadku nie i zawodowa lekarza za niedostateczne przedstawienie
matce moliwoci dokonania aborcji chorego dziecka12.
tworzy przeszkd W konsekwencji, wielu rodzicw spotyka si z presj
dla ratowania lekarzy nakaniajcych ich do aborcji, gdy dziecko moe
bychore lub obcione wadami genetycznymi.

ycia matki.

Projekt Inicjatywy Obywatelskiej Stop Aborcji13 pozwala

na ratowanie ycia matki kosztem ycia jej nienarodzonego dziecka.
Zmienia on brzmienie art. 152 Kodeksu karnego (dalej: k.k.)14, wprowa12

Wczci pastw, wktrych obowizuj podobne do polskich przesanki dopuszczalnoci

przerywania ciy, przepisy dotyczce przesanki ratowania ycia matki prbuje si interpretowa rozszerzajco take jako obowizujce wprzypadku zagroenia samobjstwem.
Przewidziana wprojekcie konstrukcja wyczenia bezprawnoci dziaa zmierzajcych do
ratowania ycia matki wpraktyce wycza moliwo rozwijania takiej wykadni.
13
Projekt ustawy o zmianie ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie podu ludzkiego iwarunkach dopuszczalnoci przerywania ciy oraz ustawy zdnia
6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, http://www.ordoiuris.pl/pliki/dokumenty/ochrona_zycia_
komitet_2016.pdf, dostp 27 kwietnia 2016 r.
14
Ustawa zdnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, Dz. U. z1997 r. nr 88, poz. 553.

moliwo ratowania
ycia matki

prawo
do aborcji

2. Zjakiego powodu projekt usuwa przesank zagroenia zdrowia

kobiety? Czy po jego przyjciu bdzie moliwe leczenie kobiety
wciy?
Obecnie zagroenie zdrowia kobiety moe by interpretowane bardzo
szeroko, azasadno prawna imedyczna utrzymywania tego wyjtku jest
nie do obrony. Aktualny stan wiedzy medycznej pozwala zminimalizowa
negatywne konsekwencje zdrowotne pynce z ciy dla kobiety16 bez
uciekania sido nieproporcjonalnego rodka wpostaci pozbawienia ycia
dziecka pocztego. Tymczasem, obowizujce dzi prawo automatycznie
stawia wyej zdrowie matki od ycia jej dziecka17, przyczyniajc si do
zaniechania ratowania ycia dziecka, gdy byoby to moliwe.
Z tych przyczyn projekt obywatelski (zmieniany art. 157a 3 k.k.)
zezwala na podejmowanie dziaa leczniczych majcych na celu
ratowanie zdrowia kobiety, nawet jeeli mog jednoczenie
doprowadzi do uszkodzenia ciaa lub rozstroju zdrowia dziecka
pocztego. Dziaania takie mog by zrnicowane i obejmuj m.in.
podejmowane ju dzisiaj cicia cesarskie w porodach przedwczesnych,
do ktrych wskazaniem jest stan zdrowia matki (jako gwne wyrnia si
15

Art. 2 pkt. 1 projektu.

D. Sloan, P. Hartz. Choice: ADoctors Experience with the Abortion Dilemma, New York: International Publishers 2002, s. 4546.
17
M. Dziewanowska, Prawa pacjenta. Prawno-zdrowotny poradnik dla kobiet, Federacja na
Rzecz Kobiet iPlanowania Rodziny, Warszawa 2009, s. 4647.
16

 10

11

wskazania okulistyczne, kardiologiczne, pulmonologiczne, ortopedyczne,

neurologiczne)18.

zao si jeszcze wysze, natomiast ryzyko po poronieniu samoistnym

mniejsze24.

Nie ulega te wtpliwoci, e ycie przedstawia obiektywnie wysz

warto od zdrowia, a powicenie ycia w celu
Aborcyjny wyjtek ratowania zdrowia stanowi naruszenie zasady
proporcjonalnoci. Warto poszczeglnych dbr
ochrony zdrowia kobiety prawnych naley ocenia zgodnie z aksjologi
jest nieprecyzyjny imoe Konstytucji RP19. Wpisana w system polskiego
prawa zasada stanu wyszej koniecznoci staby bardzo szeroko nowi, e nie jest przestpstwem dziaanie poleinterpretowany. gajce na powiceniu jednego dobra prawnie
chronionego dla ratowania innego takiego dobra,
przedstawia
Obecny stan wiedzy pod warunkiem, e 20ratowane dobro
oczywicie wysz lub rwn21 warto do
medycznej pozwala dobra powicanego (proporcjonalno dbr
zminimalizowa zwizane chronionych)22.

Ustawodawstwo zezwalajce na aborcj wpywa negatywnie na zdrowie

kobiet. W skali wiata wida wrcz zaleno pomidzy jego wprowadzeniem awzrostem ryzyka powika zdrowotnych iwskanikw miertelnoci matek. W krajach zezwalajcych na aborcj, takich jak Republika
Poudniowej Afryki, Nepal czy Gujana Francuska, wskaniki zgonw okooporodowych s bardzo wysokie irelatywnie wysze ni winnych pastwach
regionu. Badania porwnawcze pokazuj, e kraje, ktre zapewniaj pen
ochron ycia ludzkiego, gwarantuj wyszy poziom ochrony zdrowia kobiety
ni inne pastwa wtych samych regionach wiata (np. Chile, Sri Lanka, Mauritius, stany chronice ycie wMeksyku).

wane

zci ryzyko zdrowotne

bez uciekania si
do aborcji.

Niezalenie od oczywistej nieproporcjonalnoci

dbr, w wielu przypadkach dokonanie aborcji
u chorej kobiety moe pogorszy stan jej zdrowia23. Jak wskazuj wyniki duskiego badania
opartego na danych z populacyjnych rejestrw
zlat 1980 2002, ryzyko zgonu po dokonaniu aborcji przed 12. tygodniem
ciy czy si zprawie dwukrotnie wikszym ryzykiem zgonu matki ni
urodzenie dziecka. Ryzyko aborcji wykonanej w pniejszej ciy oka-

18

R. Porba. M. Jdrzejko, A. Porba, U. Sioma-Markowska, Wskazania do cicia cesarskiego,

Perinatologia, Neonatologia iGinekologia, tom 1, zeszyt 1, 1118, 2008; R.Czajka, A. Torbe,
R. Rzepka, S. Kwiatkowski, D. Gutowska-Czajka, Y. Al.-Heib, K.Kowalski, Analiza wskaza do
cicia cesarskiego wporodzie przedwczesnym, Kliniczna Perinatologia iGinekologia, tom 43,
zeszyt 4 (2007), s. 5355,.
19
A. Zoll, w: tene (red.), Kodeks karny, t. 1, 2007, s. 432.
20
Art. 26 1 k.k. stan wyszej koniecznoci wyczajcy bezprawno popenianego czynu.
21
Art. 26 2 k.k. stan wyszej koniecznoci wyczajcy win.
22
P. Daniluk, w: Stefaski (red.), Kodeks Karny, komentarz do art. 26, dostp: LEX. Zob. te: J.
Giezek (red.), N. Kczyska, G. abuda, Kodeks karny. Cz oglna. Komentarz. (Komentarz
do art. 26 KK, dostp: LEX); A. Zoll, Komentarz do art. 26 KK [w:] Kodeks karny. Cz oglna.
T. 1. Komentarz do art. 1116. Red. Andrzej Zoll. Aut.: G. Bogdan, Z. wikalski, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Szewczyk, W. Wrbel, A. Zoll. Wyd. 2. Krakw 2004, dostp: LEX.
23
D.C. Reardon, P.K. Coleman: Short and Long Term Mortality Rates Associated with First Pregnancy Outcome. Population Register Based Study for Denmark 19802002, Med. Sci. Monit.
2012, 18 (9), s. 7176.

Utrzymanie wmocy obowizujcego przepisu stanowi zatem naruszenie

zasad konstytucyjnych. Nie spenia on bowiem wymogw proporcjonalnoci isubsydiarnoci, atake budzi wtpliwoci wperspektywie wpywu
na zdrowie kobiet.
3. Czy lekarz bdzie mg podjdziaania niebezpieczne dla dziecka
niezwocznie po zdiagnozowaniu zagroenia dla ycia matki?
Jeeli choroba lub stan ciy prowadzi do zagroenia ycia matki,
lekarz moe podj dziaania lecznicze zagraajce dziecku niezwocznie po postawieniu diagnozy. W szczeglnoci, interwencja
lekarska bdzie moga zosta podjta, jeli stan chorobowy stanowi bezporednie (ale niekoniecznie natychmiastowe) zagroenie dla ycia matki.
Wystarczy, jeli zgodnie zaktualn wiedz medyczn konsekwencj rozwoju stanu chorobowego bdzie naraenie ycia kobiety.
Dopuszczalno podejmowania dziaa leczniczych, ujta w przepisach
nowelizowanego projektem obywatelskim art. 152 k.k., stanowi konkretyzacj wspomnianej ju kilkukrotnie zasady stanu wyszej koniecznoci
(por. art. 26 2 k.k.). Naley podkreli, e zgodnie zprzepisami Kodeksu
postpowania karnego25, wobec lekarza, ktry ratujc ycie matki
24

Tame.
Art. 17 1 pkt 2 ustawy zdnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postpowania karnego, dz. u. 1997
nr 89 poz. 555.

25

 12

13

powici ycie jej dziecka, nie wszczyna si ledztwa, a ledztwo

wszczte naley umorzy.

sb prawo dopuszcza, by odpowiedzialno za czyn zabroniony sprawcy

ponosia osoba niewinna dziecko. Form tej odpowiedzialnoci jest
pozbawienie ycia.

Zgodnie z orzecznictwem Sdu Najwyszego26 oraz nauk prawa, bezporednie niebezpieczestwo dla ycia matki obejmuje rwnietaki stan, ktry
zwysokim prawdopodobiestwem przerodzi siwzagroenie jej ycia, nawet
jeeli to zagroenie miaoby nastpipo upywie duszego czasu.

Niezwoczne podjcie przez lekarza czynnoci leczniczych wobec matki

jest nie tylko dopuszczalne wwietle przepisw projektu obywatelskiego,
ale stanowi obowizek lekarza, ktrego pierwszorzdnym zadaniem jest
ratowanie ycia matki.
4. Dlaczego projekt usuwa wyjtek od ochrony ycia dotyczcy
poczcia wwyniku czynu zabronionego?
Obecna konstrukcja przepisw posuguje si terminem czyn zabroniony,
ktry nie jest rwnoznaczny z przestpstwem zgwacenia (art. 197 k.k.).
Wjego zakres wchodz take takie czyny jak obcowanie pciowe zmaoletnim (art. 200 k.k.), kazirodztwo (art. 201 k.k.) czy obcowanie pciowe
wmiejscu publicznym (art. 140 Kodeksu wykrocze)27.
Dopuszczalno tej przesanki uchylenia ochrony ycia stanowi
jaskrawy przykad kapitulacji pastwa, ktre nie tylko nie zapobiego wystpieniu czynu zabronionego, ale nie jest wstanie zapewni
naleytego wsparcia matce idziecku, oferujc jedynie przyzwolenie
irefundacj umiercenia niewinnego czowieka. Ustawowe odebranie
prawa do ycia dzieciom pocztym zuwagi na sposb poczcia stanowi
przejaw naruszenia konstytucyjnej zasady rwnoci. W poszczeglnych
przypadkach jest to take, niedopuszczalny we wspczesnym systemie
prawnym, powrt do odpowiedzialnoci karnej za winy cudze. Wten spo-

Wsytuacjach dramatycznych rozwizaniem nie moe by propozycja

aborcji, lecz pozytywne dziaanie prowadzce do wsparcia. Aborcja
sama w sobie nie jest dziaaniem terapeutycznym. Jej przeprowadzenie
prowadzi do gbszego zranienia matki, dokadajc do traumy ofiary
czynu zabronionego cierpienie wynikajce z syndromu postaborcyjnego. Ztego powodu projekt zakada naoenie na organy administracji
publicznej obowizku zapewnienia pomocy materialnej iopieki dla matek
i dzieci, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, e do poczcia doszo
wskutek czynu zabronionego. Pozytywnym rozwizaniem moe by take
uatwienie procedury adopcyjnej oraz konkretna pomoc psychologiczna.
5. Dlaczego wedug projektu karane ma by spowodowanie mierci
dziecka pocztego, anie, jak dotychczas, przeprowadzenie aborcji?
Obecna formua przepisw jest wadliwa, poniewa nie chroni one
przed wszystkimi przypadkami umiercenia dziecka pocztego, np.
ewidentnymi zaniedbaniami lekarskimi. Natomiast zgodnie zgwarancjami
wynikajcymi zpolskiej Konstytucji (art. 30 wzw. zart. 38), ycie kadego
czowieka winno by chronione od momentu poczcia. Jak wskaza Trybuna Konstytucyjny, ochrona ta musi by dostateczna inie powinna by
rnicowana28.
Obecny stan prawa obowizujcego w Polsce pozbawia jednak dziecka
pocztego nalenej mu ochrony prawnokarnej, co ma wyraz wbrzmieniu
art. 152 i153 k.k. penalizujcych umylne przerwanie ciy kobiety.

Chronione
dziecko i kobieta

26

Wyrok Sdu Najwyszego z21 stycznia 1937 r., 2 K 1444/36, wyrok Sdu Najwyszego zdnia
30 maja 1973 r., sygn. akt. III KR 6/73. Por.. P. Daniluk, w: Stefaski (red.), Kodeks Karny, komentarz do art. 26, dostp: LEX. Zob. te: J.Giezek (red.), N. Kczyska, G. abuda, Kodeks karny.
Cz oglna. Komentarz. (Komentarz do art. 26 KK, dostp: LEX); A. Zoll, Komentarz do art.
26 KK [w:] Kodeks karny. Cz oglna. T. 1. Komentarz do art. 1116. Red. Andrzej Zoll. Aut.: G.
Bogdan, Z. wikalski, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Szewczyk, W. Wrbel, A. Zoll.
Wyd. 2. Krakw 2004, dostp: LEX.
27
Ustawa zdnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykrocze (t.j. Dz. U. z2015 r. poz. 1094 ze zm.).

Chroniony
tylko stan
ciy

Gwne zastrzeenie budzi sformuowanie przepisw przewidujcych

kar za niezgodne zprawem dokonanie aborcji za zgod lub wbrew woli
28

Zob. orzeczenia TK zdnia 28 maja 1997 r., K 26/96, OTK 1997, nr 2, poz. 19 oraz zdnia 30 wrzenia 2008 r., K 44/07, OTK-A2008, nr 7, poz. 126.

 14

kobiety. Literalna wykadnia tych przepisw prowadzi do wniosku, i

czynem objtym sankcj karn jest przerwanie ciy kobiety ciarnej,
anie doprowadzenie do mierci dziecka pocztego. Chocia cz przedstawicieli doktryny, zgodnie zwykadni systemow, wskazuje, e przedmiotem ochrony na gruncie powyszych przepisw jest ycie dziecka
nienarodzonego29, pojawiaj si opinie, wskazujce, e powysze przepisy
chroni przede wszystkim ci kobiety czyli jest to przestpstwo przede
wszystkim przeciw zdrowiu kobiety aochrona ycia dziecka jest wtych
przepisach jedynie dorozumiana30.
Majc na uwadze konstytucyjne standardy ochrony ycia ludzkiego, za
konieczn uzna naley zmian przepisw prawa karnego dotyczcych
nielegalnych aborcji. Realizacj postulatu penej ochrony ycia kadego
czowieka, wypeniajcego te standardy, niezalenie od fazy jego rozwoju
stanowi propozycje zawarte w projekcie obywatelskim Stop Aborcji.
Zgodnie zart. 2 2 i3 projektu, art. 152 i153 k.k. maj obj ochron ycie
dziecka pocztego oraz wprowadzi karalno rwnie nieumylnego31
doprowadzenia do jego mierci.
Pod koniec 2015 roku Instytut Ordo Iuris podj interwencj wsprawie pacjentki,
ktra wskutek zaniedbania lekarskiego utracia w39. tygodniu ciy swcrk.
Zarwno prokuratura, jak iSd uznay, powtarzajc pogld Sdu Najwyszego,
e na gruncie obowizujcych przepisw kodeksu karnego dziecko nienarodzone nie podlega ochronie prawa karnego. Przepisy karne chroni stan
ciy (przewidujc karza jej przerwanie), anie ycie dziecka pocztego (za
ktrego odebranie nie ma sankcji). Zgodnie ztakwykadniprzepisw, za
mier dziewczynki, ktra miaa wag oraz wzrost noworodka, nikt nie
poniesie karnej odpowiedzialnoci. 32
29

Zob. np. M. Mozgawa (red.), M. Budyn-Kulik, P. Kozowska-Kalisz, M. Kulik, Kodeks karny. Komentarz, WK 2015 (dostp: LEX); J. Giezek J (red.), D. Gruszecka, N. Kczyska, G. abuda, A.
Muszyska, T. Razowski, Kodeks Karny. Cz szczeglna. Komentarz, Lex 2014 (dostp: LEX);
A. Zoll (red.), A. Barczak-Oplustil, G. Bogdan, Z. wikalski, M.Dbrowska-Kardas, P. Kardas,
J. Majewski, J. Raglewski, M. Rodzynkiewicz, M. Szewczyk, W. Wrbel, Kodeks karny. Cz
szczeglna. Tom II. Komentarz do art. 117277 k.k., 2006 (dostp: LEX).
30
J. Giezek, D. Gruszecka, N. Kczyska, G. abuda, A. Muszyska, T. Razowski, Kodeks karny.
Komentarz, 2010 (dostp: LEX).
31
Z odpowiedzialnoci karnej za nieumylne spowodowanie mierci dziecka pocztego
zwolniona jest matka dziecka pocztego (zgodnie zart. 2 ust. 2 projektu dodany art. 152
6 ustawy zdnia 6.06.1997 r. Kodeks karny).
32
http://www.ordoiuris.pl/ordo-iuris-interweniuje-w-precedensowej-sprawie-o-czlowieczenstwo-dzieci-poczetych-w-swietle-przepisow-kodeksu-karnego,3751,i.html, dostp: 18
lipca 2016.

15

6. Kto bdzie karany za spowodowanie mierci dziecka pocztego?

Obowizujce obecnie przepisy karne wykluczaj prawnokarn ochron
dziecka pocztego, co stanowi oczywist dyskryminacj dzieci wprenatalnym okresie rozwoju inarusza konstytucyjn zasad rwnoci wobec
prawa. Jak wskazuje Sd Najwyszy, aktualne brzmienie przepisw karnych prowadzi do wniosku, e pena prawnokarna ochrona zdrowia iycia
przysuguje dziecku nienarodzonemu dopiero od chwili rozpoczcia
porodu, przystpienia do cicia cesarskiego lub zaistnienia medycznych
przesanek ku temu33. Konsekwencji doprowadzenia do mierci dziecka
nie ponosi m.in. sprawca dziaajcy nieumylni34. Wykluczona jest odpowiedzialno karna lekarza, ktry doprowadzi do mierci dziecka swlekkomylnoci lub niedbalstwem35.
Zgodnie z projektem obywatelskim, za pozbawienie ycia pocztego
dziecka odpowiada moe kada osoba, ktra dopucia si tego
czynu. Projekt podkrela odpowiedzialno karn osb nakaniajcych do
popenienia przestpstwa lub pomagajcych wjego popenieniu. Groca
im sankcja jest rwna tej przewidzianej dla sprawcy dziaajcego umylnie.
Wprowadzenie jednoznacznej sankcji karnej za podeganie ipomocnictwo ma na celu przede wszystkim przeciwdziaanie sytuacjom
wywierania na kobiecie presji przez jej najblisze otoczenie (rodzin,
ma czy konkubenta) wcelu dokonania aborcji36. Zawarty wprojekcie zakres zagroenia karnego, od 3 miesicy do lat 5, jest powtrzeniem
kary grocej obecnie za przestpstwo dzieciobjstwa, popenionego
wokresie porodu lub pod wpywem jego przebiegu (art. 149 k.k.).
Wobec kobiety, ktra umylnie pozbawia ycia swoje dziecko poczte,
projekt przewiduje bez jakichkolwiek warunkw wstpnych moliwo
nadzwyczajnego zagodzenia kary lub odstpienia od jej wymierzenia.
Wten sposb zapewnienie penej prawnej ochrony ycia dziecka pogodzone zostaje zpostulatem stworzenia moliwoci odstpienia od karania
matki, jeeli jej czyn by nastpstwem naciskw ze strony osb trzecich lub
te by wynikiem innych nadzwyczajnych okolicznoci uznanych przez sd
za uzasadniajce odstpienie od kary.
33

Postanowienie Sdu Najwyszego zdnia 30 padziernika 2008 r, sygn. Akt: IKZP 13/08.
Art. 156 i157 k.k.
35
Art. 152 i153 k.k.
36
Art. 152 2 k.k.
34

 16

17

Funkcja ochronna prawa karnego to przede wszystkim funkcja prewencyjna, zwana potocznie odstraszeniem. Celem groby sankcji karnej jest
zatem odwiedzenie potencjalnych sprawcw od popenienia czynu37.
Brak prawnokarnej ochrony ycia dziecka pocztego lub wprowadzanie
automatycznej bezkarnoci za ten czyn, jest przyzwoleniem na naruszanie
konstytucyjnego dobra, jakim jest ycie ludzkie. Spoeczn konsekwencj
takiego przyzwolenia musi by obnienie szacunku dla ycia ludzkiego
wprenatalnym okresie rozwoju.

zabicia nienarodzonego dziecka (Tobie wolno). Niejednokrotnie

moe to prowadzi do naraenia zdrowia iycia nie tylko dziecka, ale isamej
kobiety. Ztego ostatniego powodu zdecydowana wikszo pastw wiata
(ponad 150 na 196 istniejcych)39, wtym wikszo zpastw dopuszczajcych aborcj na yczenie, penalizuje jej przeprowadzenie przez kobiet
poza przewidzianymi przez ustawodawstwo tych krajw procedurami.
Wniektrych pastwach dopuszczalne jest wwczas sdowe odstpienie
od wymierzania kary po rozwaeniu okolicznoci faktycznych sprawy. Takie
rozwizanie proponuje obywatelski projekt Stop Aborcji.

Polacy przeciwko ustawowej bezkarnoci

za aborcj
8,0%

17,0%

Czy Pana/Pani zdaniem kobieta...

powinna ponosi odpowiedzialno karn
za celowe i wiadome dokonanie aborcji
lub poddanie si jej, ale sd powinien
mie moliwo od odstpienia od kary
wokrelonych przypadkach
powinna ponosi odpowiedzialno karn
za celowe i wiadome dokonanie aborcji lub
poddanie si jej

Zagwarantowanie ustawowe automatycznej bezkarnoci okrelonej grupy

za przestpstwo pozbawienia ycia dziecka pocztego jest nie tylko racym naruszeniem konstytucyjnej zasady prawnej ochrony ycia, ale wytrca
rwnie systemowi prawa karnego podstawowe narzdzie prewencji. Alternatyw, waciw dla demokratycznego pastwa prawa itrjpodziau wadzy, jest oddanie instrumentw niekarania sdom orzekajcym wsprawie.
Takie rozwizanie zawarte jest wobywatelskim projekcie Stop Aborcji.
7. Czy po przyjciu projektu bd karane kobiety, ktre poroniy?

= 50,7%
w adnym przypadku nie powinna ponosi
odpowiedzialnoci karnej za celowe
iwiadome dokonanie aborcji
lub poddanie si jej

41,3%
33,7%

nie wiem/trudno powiedzie

rdo: Sonda IBRiS, maj 2016.

Zdowiadczenia pomocy kobietom po aborcji wiadomo, e czwarty wyjtek aborcyjny ustawowa automatyczna bezkarno kobiety za dokonan aborcj38 wzmacnia nacisk otoczenia oczekujcego od matki

Projekt nie ma wpywu na sytuacj matek, ktre poroniy. Samoistne poronienie nigdy nie jest przestpstwem.
Wynika to zzasad oglnych prawa karnego.
Zgodnie z projektem, kobieta nie ponosi odpowiedzialnoci rwnie za nieumylne doprowadzenia do
mierci dziecka, czyli za takie sytuacje, w ktrych nie
miaa zamiaru pozbawigo ycia, ale wskutek niezachowania wymaganej ostronoci doprowadzia do jegomierci.
Czyn ten nie bdzie podlega karze. Zgodnie z art. 17 1
pkt 4 kodeksu postpowania karnego, wtakich przypadkach nie bdzie wszczynane postpowanie karne.

wane

Sam fakt poronienia

nie bdzie mg
po przyjciu projektu
stanowi podstawy do
podjcia jakichkolwiek
czynnoci
procesowych.

37

Por. A. Grzekowiak, Zapobiegawcze funkcje kary, Prace Instytutu Profilaktyki Spoecznej

iResocjalizacji UW, t.8 (1983), s. 121140.
38
Obowizujca wpolskim prawie koncepcja automatycznej bezkarnoci kobiet za dokonan aborcj, poczona zodebraniem dziecku pocztemu ochrony prawnokarnej, pochodzi
zprawodawstwa sowieckiego. WZSRS zostaa wprowadzona ukazem Prezydium Rady Najwyszej ZSRS z5 sierpnia 1954 r. ozniesieniu odpowiedzialnoci karnej kobiet ciarnych
za przeprowadzenie aborcji. WPolsce wprowadzono j ustaw zdnia 27 kwietnia 1956 r.
owarunkach dopuszczalnoci przerywania ciy. Polskim rzecznikiem automatycznej bezkarnoci kobiet za aborcj bya stalinowska prokurator Helena Woliska, autorka opubliko-

wanego w1962 r. doktoratu Przerwanie ciy wwietle prawa karnego. H. Woliska pisaa, e
dopiero przekrelenie karalnoci ciarnej jest rwnoczenie przekreleniem ochrony prawnej
ycia podu (H. Woliska, Przerwanie ciy wwietle prawa karnego, Warszawa 1962, s. 41).
Socjalistyczna nauka prawa karnego jeszcze wlatach 80. podnosia, e wyczenie karalnoci kobiety stanowi immunitet zabezpieczajcy jej pene prawo do dysponowania podem (L.
Bogunia, Przerwanie ciy. Problemy prawnokarne ikryminologiczne, Wrocaw 1980, s. 65).
39
Pena lista pastw wraz ze wskazaniem przepisw przewidujcych sankcje karne dostpna
jest na stronie www.ochronazycia.ordoiuris.pl.

 18

19

Samoistne poronienie nie jest zdarzeniem, ktre samo wsobie mogoby

rodzi uzasadnione podejrzenie popenienia czynu zabronionego,
zatem jakiekolwiek obawy onieuzasadnione kierowanie postpowa karnych wobec kobiet s bezpodstawne. Jakiekolwiek czynnoci Policji lub
prokuratury mog by wywoane jedynie dodatkowymi i wiarygodnymi
okolicznociami wiadczcymi onienaturalnej mierci dziecka, podobnie
jak wprzypadku mierci noworodka.

9. Czy projekt odbiera rodzicom prawo do wykonania bada prenatalnych lub je ogranicza?

Przepisy opodobnej konstrukcji funkcjonuj wzdecydowanej wikszoci

pastw wiata. Nigdzie nie doprowadziy one do ukarania kobiety,
ktra poronia. W przestrzeni medialnej rozpowszechniane s jednak
mylne informacje oparte o niezweryfikowane rda. Po weryfikacji
podawanych medialnie przykadw okazuje si, e karze podlegao
dzieciobjstwo , czyli zabicie dziecka ju urodzonego40.
8. Czy po przyjciu projektu lekarz bdzie mia obowizek zawiadomienia oprzestpstwie zabjstwa prenatalnego?

Zmiany wprowadzane projektem mog uatwi dostp do wykonywania

bada prenatalnych. Uchylany art. 2 ust. 2a ustawy zdnia 7 stycznia 1993 r.
oplanowaniu rodziny, ochronie podu ludzkiego iwarunkach dopuszczalnoci ciy, ma zwizek zuchyleniem eugenicznego wyjtku aborcyjnego,
co czyni wzmiankowanie o informacji i badaniach prenatalnych w treci
ustawy niepotrzebnym.
Dostp do bada prenatalnych gwarantowany jest jednak ustawodawstwem regulujcym dostp do wiadcze medycznych42 . Projekt,
potwierdzajc, e dziecku pocztemu przysuguj prawa pacjenta, wtym
prawo do informacji, daje dodatkow podstaw do wykonywania diagnostycznych bada prenatalnych. Ponadto, wraz zprzyjciem projektu
wyniki bada prenatalnych przestan by przesank do przeprowadzenia
aborcji. Tym samym zniknie przyczyna do odmowy ich wykonania zuwagi
na konflikt sumienia lekarza.

wane

Dostp do bada
prenatalnych
gwarantowany jest
ustawodawstwem
regulujcym dostp
do wiadcze
medycznych. Projekt
moe go wpraktyce
uatwi.

Obowizek prawny zawiadomienia o przestpstwie

objty sankcj dotyczy tylko przestpstw okrelonych
wart. 240 1 Kodeksu karnego41. Projekt obywatelski
nie zmienia tego przepisu inie nakada prawnego
obowizku zawiadamiania o przestpstwie aborcyjnego zabicia dziecka. Na lekarzu nie bdzie ciy
wic obowizek zawiadomienia o popenieniu przestpstwa ciganego z urzdu prokuratora lub Policji,
oktrym dowiedzia si wramach wykonywania swojego zawodu. Lekarz moe zosta jednak zwolniony
zobowizku zachowania tajemnicy przez sd, prokuratora bd przez samego pacjenta, tak jak wprzypadku
innych przestpstw ciganych prawem.

10. Czy projekt wpywa na procedur zapodnienia in vitro?

Procedura in vitro uregulowana jest w odrbnych
i niezmienianych przez projekt przepisach ustawy
o leczeniu niepodnoci43. Projekt nie wpywa na
czynnoci wramach procedury medycznie wspomaganej prokreacji, poniewa przepisy szczeglne
dopuszczajce okrelone dziaania wchodzce
wskad procedury in vitro stanowi wyjtek od regulacji przewidzianych w projekcie obywatelskim44,
wzwizku zczym nadal bd stosowane.
Co wicej, ustawa oleczeniu niepodnoci ju teraz
przewiduje odrbne sankcje za niszczenie zarod-

wane

Projekt podnosi poziom

ochrony ycia dzieci
pocztych naturalnie,
ktry obecnie jest niszy
ni wprzypadku dzieci
pocztych wprocedurze
in vitro.

40

Zob. np. Amnesty International rozpowszechnia nieprawdziwe informacje na temat ochrony ycia wSalwadorze, http://www.ordoiuris.pl/amnesty-international-rozpowszechnia-nieprawdziwe-informacje-na-temat-ochrony-zycia-w-salwadorze,3779,i.html, dostp: 15 lipca 2016.
41
Na mocy tego przepisu naoony jest obowizek niezwocznego zawiadomienia organw
powoanych do cigania przestpstw okaralnym przygotowaniu albo usiowaniu lub dokonaniu zamknitego katalogu czynw zabronionych, wtym m.in. zabjstwa (art. 148 k.k.),
pozbawienia czowieka wolnoci (art. 189 k.k.) czy przestpstwa ocharakterze terrorystycznym (art. 240 1 k.k.). Projekt nie przewiduje jego poszerzenia.

42

Zgodnie zart. 27 ust. 1 pkt5 ustawy owiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze

rodkw publicznych (Dz.U.2004 nr 210 poz. 2135 ze zm.) wiadczenia na rzecz zachowania
zdrowia, zapobiegania chorobom iwczesnego wykrywania chorb obejmuj prowadzenie
bada profilaktycznych obejmujcych kobiety wciy, wtym bada prenatalnych zalecanych wgrupach ryzyka iukobiet powyej 40. roku ycia oraz profilaktyki stomatologicznej.
43
Ustawa zdnia 25 czerwca 2015 r. oleczeniu niepodnoci (Dz. U. z2015 r. poz 1087).
44
Por. m.in. L. Morawski, Zasady wykadni prawa, Toru 2014, s. 269272.

 20

21

kw zdolnych do prawidowego rozwoju powstaych wwyniku procedury

sztucznego zapodnienia (art. 83), ktre powinny by traktowane jako lex specialis wobec przepisw projektu. Jest paradoksem, e przepisy przewiduj
ochron dziecka pocztego in vitro wjego najwczeniejszej fazie rozwoju, wprowadzajc sankcj karn za niszczenie zarodkw zdolnych
do prawidowego rozwoju, ajednoczenie system prawny nie chroni
dzieci pocztych w wyniku naturalnego zapodnienia. Warto dobra
prawnego, jakie stanowi ycie ludzkie, take rozwijajce si wfazie prenatalnej, nie moe by rnicowana wzalenoci od sposobu jego powstania.

zapewniy pen ochron ludzkiego ycia jak w Chile czy Irlandii po

dojciu do wadzy politykw lewicy nie s formuowane postulaty szerokiej legalizacji aborcji, aco najwyej podejmowane s prby wprowadzenia wyjtkw podobnych do tych, ktre funkcjonuj obecnie wPolsce.

11. Czy przyjcie projektu nie spowoduje w przyszoci efektu

wahada doprowadzajc do zniesienia lub radykalnego ograniczenia prawnej ochrony ycia?
Takich przewidywa nie potwierdzaj ani dowiadczenia pastw, wktrych podwyszono poziom prawnej ochrony ycia, ani dotychczasowy
wpyw zmian prawa na postawy spoeczne wnaszym kraju.
Przeciwnie, dowiadczenia Polski oraz innych pastw przywracajcych
prawn ochronycia dzieci pocztych przemawiaj za tez oszybkiej spoecznej akceptacji dla norm prawa zgodnych zwartociami uniwersalnymi,
afirmowanymi nie tylko przez porzdki konstytucyjne tych pastw, ale
rwnie przez humanistyczne rodowiska laickie oraz nauczanie Kocioa.
Badania sondaowe przeprowadzone bezporednio po objciu ycia
pocztego czciow ochron prawn w1993 r. wskazuj, e oile wroku
przyjcia ustawy poparcie dla aborcji ze wzgldw spoecznych wynosio
65%, to jupo trzech latach spado do 50%, awroku 2016 przesankspoeczn aborcji popierao jedynie 13% respondentw. Wtym samym czasie sprzeciw wobec aborcji zprzyczyn spoecznych wzrs z20% w1993 r.
do 37% wroku 1996 ido 75% w2016 r.45.
Tezie o efekcie wahada przecz take przykady pastw, w ktrych
poziom ochrony ycia ludzkiego zosta podwyszony. W krajach, ktre
45

Kancelaria Sejmu, Biuro Analiz iEkspertyz, Wyniki sonday opinii publicznej oprawnej dopuszczalnoci przerywania ciy wlatach 19891996, Warszawa, czerwiec 1996, s. 1920 (badania
orodkw CBOS iOBOP), Badanie CBOS przeprowadzone wmarcu 2016 r. Wyniki dostpne
na stronie: http://www.cbos.pl/PL/publikacje/news/2016/13/newsletter.php, http://ekai.pl/wydarzenia/raport/x98574/obecna-ustawa-dotyczaca-aborcji-akceptowana/, http://wyborcza.
pl/1,75398,19878865,mlodzi-za-ograniczeniem-prawa-do-aborcji.html; dostp 5 czerwca 2016 r.

Poparcie spoeczne dla dopuszczalnoci aborcji

ze wzgldw spoecznych
przeciw

80

za

70

Badania sondaowe
przeprowadzone
bezporednio
po objciu ycia
pocztego czciow
ochron prawn
w1993 r. wskazuj,
e samo przyjcie
ustawy istotnie
zmienio stosunek
Polakw do kwestii
aborcji.

75%

65%

60

53%

50%

35%

37%

50
40
30
20
10

13%

20%
1993

1995

1996

2016

rdo: zob. przypis 46.

12. Czy podobne przepisy obowizuj winnych krajach?

Proponowane rozwizania odpowiadaj midzynarodowym standardom
w zakresie ochrony ycia ludzkiego. W 60 krajach obowizuj obecnie
podobne przepisy gwarantujce pen ochron prawn ycia dziecka
poprzez cakowity zakaz aborcji. W aden sposb nie ograniczaj one
moliwoci ratowania ycia matki, jeli jest ono zagroone.
Oglny standard ochrony prawnej ycia pocztego w naszym kraju jest w skali wiata niski.
Jak zostao wspomniane, zdecydowana wikszo pastw wiata przewiduje wyszy poziom
ochrony ycia ludzkiego ni Polska. W krajach
tych standardem jest brak wycze podmiotowych obowizywania przepisw prawnokarnych,
np. dla kobiety pozbawiajcej ycie swe poczte
dziecko. Jedynie 72 pastw spord 196 istniejcych dopuszcza aborcj na yczenie lub ze
wzgldw spoecznych lub na yczenie.

wane

60 krajw gwarantuje pen

ochron prawn
ycia ludzkiego
zzachowaniem moliwoci
ratowania ycia matki.
Nie przewiduj one adnych
wyjtkw od ochrony.

 22

23

Polska jest wspczenie jedynym pastwem, ktre ustawowo z jednej

strony deklaruje ochron ycia pocztego, zdrugiej za znacznie ogranicza t ochron na gruncie prawnokarnym.

podmiotowo dziecka pocztego i nie obejmuje go pen ochron

prawnokarn.

Droga do penej ochrony ycia

Obywatelski projekt Stop aborcji nie jest pierwsz inicjatyw, ktra ma
na celu przywrcenie penej ochrony prawnej ludzkiego ycia wnaszym
kraju. Ju 10 lutego 1989 r. eksperci Komisji Episkopatu Polski ds. Rodzin
przedstawili projekt ustawy oprawnej ochronie dziecka pocztego, ktry
po podpisaniu przez 74 posw trafi do Marszaka Sejmu.
Projekt potwierdza zdolno prawn kadego czowieka od chwili poczcia, wcza ycie do katalogu dbr osobistych czowieka oraz zobowizywa pastwo do wszechstronnej pomocy rodzicom dziecka pocztego.
Kady sprawca mierci dziecka pocztego, wtym kobieta, ktra dokonuje
zamachu na ycie wasnego dziecka, mia podlega karze pozbawienia
wolnoci do lat 3, zmoliwoci odstpienia przez sd od jej wymierzenia
wszczeglnie uzasadnionych wypadkach.
Ks. dr hab. Jerzy Buxakowski, przewodniczcy Zespou Ekspertw Komisji
Episkopatu Polski ds. Rodzin, przewidywa na forum sejmowej komisji, e
przyjcie projektu wpynie na zmian mentalnoci wielu, azwaszcza
modych kobiet, na ktrych wiadomo i podwiadomo od trzydziestu przeszo lat dziaao destrukcyjne prawo, e mog zabija
wasne dzieci nienarodzone. Deklarowa jednoczenie, e te przepisy
speniaj rol wtrn. Nie chodzi bowiem okaranie, lecz owyrane
przyjcie w ustawie, tak jak w jej tytule, e ycie czowieka podlega prawnej ochronie od momentu poczcia. Kwesti t rozwija
w debacie publicznej o. Jacek Salij: Uznanie sztucznych poronie
za proceder nielegalny uwolni kobiet ciarn od wielu niedobrych
naciskw, ktrym podlega ona obecnie.

W2007 r. podjto prb uregulowania kwestii aborcji poprzez nowelizacj Konstytucji, potwierdzajc, e przyrodzona iniezbywalna godno
czowieka stanowica rdo wolnoci ipraw czowieka iobywatela przysuguje mu od chwili poczcia. Ekspert powoanej wwczas komisji
nadzwyczajnej, prof. Wodzimierz Wrbel, podkrela jednak, e
nawet na gruncie obecnie obowizujcych regulacji konstytucyjnych, wtym take art. 30, pod pojciem czowiek naley rozumie
czowieka take w fazie prenatalnej, a intencj projektodawcw
byo wycznie rozstrzygnicie pewnych wtpliwoci interpretacyjnych. Propozycj popara bezwzgldna wikszo: 269 posw zniemal
wszystkich ugrupowa. Do wikszoci konstytucyjnej zabrako jednak
poparcia 27 posw.
W2011 r. Sejm rozpatrywa pierwszy whistorii projekt inicjatywy obywatelskiej dotyczcy penej ochrony ycia od chwili poczcia, ktry poparo
kilkaset tysicy obywateli. Zosta on wtedy odrzucony przez 191 posw,
mimo e dokadnie tyle samo parlamentarzystw cznie chciao kontynuacji prac nad projektem (186) albo wstrzymao si od gosu (5). W2013
roku kolejny projekt obywatelski zostaodrzucony wpierwszym czytaniu
gosami lewicy iznacznej czci posw Platformy Obywatelskiej.
Obywatelski projekt Stop Aborcji przedstawiony Sejmowi RP wroku 2015
zostaodrzucony wpierwszym czytaniu, pomimo jednogonego poparcia
dla dalszych prac ze strony posw Prawa iSprawiedliwoci iZjednoczonej
Prawicy, wikszociowego poparcia ze strony posw Polskiego Stronnictwa Ludowego oraz pojedynczych gosw Platformy Obywatelskiej.

7 stycznia 1993 r. uchwalono ustaw o planowaniu rodziny, ochronie

podu ludzkiego i warunkach dopuszczalnoci przerywania ciy ograniczajc moliwo zabijania dzieci pocztych do trzech przypadkw,
ktra z pewnymi zmianami obowizuje do dzisiaj. Prba przywrcenia
moliwoci zabijania dzieci pocztych poprzez wprowadzenie znanej
w PRL przesanki spoecznej, podjta w 1996 r. przez wczesne wadze, zostaa uznana przez Trybuna Konstytucyjny wpenym skadzie za
niezgodn z Konstytucj46. Obowizujca ustawa wci jednak neguje

Wielk szans na przywrcenie penej prawnej ochrony ycia dzieci

pocztych stay si wybory parlamentarne 2015 roku w poczeniu
z wyborem na urzd Prezydenta RP Andrzeja Dudy, ktry w czasie
kampanii prezydenckiej deklarowa, e trzeba jasno izdecydowanie
powiedzie: wPolsce musi by wprowadzona absolutna ochrona ycia,
przede wszystkim tego bezbronnego pocztego. Tego wymagaj
czasy inie ma tu mowy ojakimkolwiek kompromisie (czego nie uznaje
lewica), bo chodzi oycie polskiego spoeczestwa. Dla mnie element
obrony polskoci, obrony polskiej rodziny to take ochrona ycia. Nie
bdzie Polski bez nowych pokole Polakw. Poza tym kady czowiek
zasuguje na to, eby mc si urodzi. Tutaj nie ma dyskusji. Jestem zdecydowanym zwolennikiem ochrony ycia47.

46

47

Sygn. akt K 26/96.

Andrzej Duda, wywiad dla tygodnika Niedziela, nr 10/2015.

 24

OBYWATELSKA

INICJATYWA USTAWODAWCZA

Wybieraj ycie

Cele inicjatywy ustawodawczej

Przywrcenie peni praw czowieka, ze szczeglnym uwzgldnieniem prawa
doycia, osobom najsabszym, ktre nie mog samodzielnie si broni.
Zapewnienie realizacji rwnoci wszystkich wobec prawa.
Przeciwdziaanie dyskryminacji ludzi w prenatalnym okresie ich rozwoju,
wszczeglnoci dyskryminacji dzieci niepenosprawnych.
Uchyla wyjtki tzw. kompromisu aborcyjnego

Raz wprowadzone do systemu prawnego rnicowanie wartoci ycia ludzkiego wedle utylitarnych
wskanikw jego jakoci, normatywnoci i penosprawnoci, otwiera drog dla dalszych wyjtkw.
Uzurpujce sobie wadz nad yciem pastwo, wadne jest wwczas odj ochron ycia kolejnym
bezuytecznym (z jego punktu widzenia) grupom ludnociowym. Utrzymywanie w systemie prawnym
przesanki odbierajcej bezwzgldne gwarancje prawa do ycia z uwagi na wady wrodzone prowadzi do
stygmatyzacji wszystkich osb niepenosprawnych.

Definiuje pojcie poczcie

Projekt wprowadza definicj

poczcia. Termin ten jest znany
polskiemu orzecznictwu i nauce prawa. Celem
wprowadzenia legalnej definicji poczcia jako
momentu poczenia si mskiej i eskiej
komrki rozrodczej, jest wzmocnienie istniejcych
ju gwarancji. Rozwizanie to korzystnie wpynie
na wykadni przepisw innych ustaw.

Upodmiotawia dziecko poczte

Projekt przewiduje zastpienie pojcia

pd ludzki, znanym i wystpujcym
wjzyku ustawowym pojciem dziecko
poczt. Zmiana ta upodmiotawia dziecko
poczte inakazuje traktowa je jako pacjenta
w rozumieniu ustawy o prawach pacjenta.
Projekt przewiduje umieszczenie tego terminu
wsowniczku ustawowym Kodeksu karnego.

Wprowadza prawnokarn ochron prawa do ycia

Pastwo nie moe pozbawi prawnej ochrony adnego dziecka zarwno przed, jak i po urodzeniu.
Musi wic reagowa ilekro zostao ono pozbawione ycia. Zmiany w Kodeksie karnym stanowi
niezbdne uzupenienie zasady wyraonej w art. 38 Konstytucji RP - prawnej ochrony ycia. Jednoczenie,
z uwagi na konieczno uwzgldnienia wszystkich uwarunkowa konkretengo czynu, projekt przewiduje,
e kobieta, ktra nieumylnie spowodowaa mier dziecka pocztego nie podlega karze. Za w sytuacji,
gdy pozbawia ycia swe dziecko umylnie, projekt przewiduje moliwo nadzwyczajnego zagodzenia
kary lub odstpienia od jej wymierzenia, stostownie do okolicznoci.
Projekt potwierdza sankcje karne dla dostawcw rodkw i usug aborcyjnych (pomocnikw) oraz
osb nakaniajcych do zabjstwa prenatalnego (podegaczy). Proponowane zmiany przeciwdziaaj
aborcji farmakologicznej, dostpnej czsto za porednictwem rodkw komunikowania si na odlego,
wszczeglnoci szerzcemu si zjawisku dostpnoci farmakologicznych rodkw poronnych nabywanych
za porednictwem Internetu.

Zapewnia opiek matkom

Projekt nakada na organy administracji rzdowej oraz wadze samorzdu terytorialnego

obowizek zapewnienia pomocy materialnej i opieki. Uprawnionymi bd rodzice wychowujcy
dzieci dotknite cikim upoledzeniem albo chorob zagraajc ich yciu oraz matki, gdy zachodzi
uzasadnione podejrzenie, e do poczcia doszo w wyniku czynu zabronionego. Taka konstrukcja wynika
zmoralnego obowizku pastwa do wsparcia osb najbardziej potrzebujcych i w najciszych sytuacjach
yciowych, do ktrych wyej wspomniane z pewnoci si zaliczaj.

458 103

Polakw podpisao si pod obywatelskim

projektem Stop aborcji

58,4%

spoeczestwa popiera postulat

cakowitego zakazu aborcji

124

miejsce zajmuje Polska w skali wiata

pod wzgldem poziomu prawnej ochrony ycia

ycie musi by zawsze

przyjte ichronione
zarwno przyjte jak
ichronione od poczcia
a do naturalnej mierci,
iwszyscy jestemy powoani,
aby je szanowa itroszczy si onie.
Zdrugiej strony do zada pastwa, Kocioa
ispoeczestwa naley towarzyszenie
ikonkretna pomoc wszystkim, ktrzy
znajduj si wsytuacji powanej trudnoci,
aby dziecko nigdy nie byo postrzegane
jako ciar, lecz jako dar, aosoby najsabsze
inajubosze nigdy nie byy pozostawiane
samym sobie.
Papie Franciszek podczas spotkania z wadzami
inaugurujcego wizyt w Polsce,
Wawel, 27 lipca 2016r.

rzeba
jasno
izdecydowanie
powiedzie:
wPolsce
musi by
wprowadzona absolutna ochrona
ycia, przede wszystkim tego
bezbronnego pocztego. Tego
wymagaj czasy inie ma tu mowy
ojakimkolwiek kompromisie
(czego nie uznaje lewica),
bo chodzi oycie polskiego
spoeczestwa. Dla mnie element
obrony polskoci, obrony polskiej
rodziny to take ochrona ycia.

Wicej informacji na stronie:

ochronazycia.ordoiuris.pl

Andrzej Duda,
3 marca 2015 r.