Literatura i kultura owiecenia i preromantyzmu

Sprawdzian wiadomoci
Grupa i
1. Rozszyfruj daty i okrel ich znaczenie dla owiecenia (w Polsce lub w Europie):

a) 1789 r.,

b) 1795 r.

2. Wska rnice midzy:

a) racjonalizmem a empiryzmem,

b) ateizmem a deizmem.

3. Wymie trzy nurty estetyczne owiecenia i kademu z nich przyporzdkuj jedn cech.

4. Zinterpretuj myl I. Kanta, wskazujc na istot owiecenia jako formacji kulturowej: Owieceniem nazywamy wyjcie czowieka z niepenoletnoci, w ktr popad z wasnej winy. Niepenoletno to niezdolno
czowieka do posugiwania si swym wasnym rozumem, bez obcego kierownictwa.

5. Odwoujc si do wiata przedstawionego powieci D. Defoe Przypadki Robinsona Kruzoe, wska trzy
cechy gatunkowe robinsonady.

6. Zredaguj jednozdaniow notk na temat wymienionych niej instytucji polskiego owiecenia:

a) Collegium Nobilium,

b) Monitor,

c) Komisja Edukacji Narodowej.

7. Przeczytaj poniszy fragment, a nastpnie:

a) wska w tekcie dwie cechy wiadczce o jego przynalenoci do publicystyki,

b) okrel rnic midzy sarmackim a owieceniowym pojmowaniem narodu.

Stanisaw Staszic Przestrogi dla Polski (fragment)

Rbcie z modziey szlacheckiej i z miejskiej jeden nard! Niszczcie midzy nimi niech. Zakrzewiajcie wzajemn
mio. Dajcie im rwnie uczu, e gdy si wsplnie trzyma bd, Polska zostanie woln, mocn i sawn. []
Powtarzajcie im czsto to wielkie cnotliwego Rzymianina zdanie: nie cao jednego stanu, ale cao narodu caego
jest prawem najwyszym.

8. Odwoujc si do satyry I. Krasickiego Pijastwo, przedstaw cechy Sarmaty jako antywzoru osobowego
polskiej literatury owieceniowej.

9. Objanij, na czym polega ironia zastosowana w satyrze I. Krasickiego Do krla.

10. Na podstawie poniszego fragmentu poetyki owieceniowej wska dwie cechy gatunkowe satyry, a nastpnie udowodnij ich obecno w utworach I. Krasickiego.

Franciszek Ksawery Dmochowski Sztuka rymotwrcza (fragment)

Satyra w cisej z cnot zostajc przyjani,

Bdy ludzkie wytyka, lecz ludzi nie drani.
Ten prawdziwy duch satyr, ta pierwszej tre proby:
Szydzi z wad, karci bdy, oszczdza osoby.

11. Przeczytaj poniszy utwr, a nastpnie:

a) nazwij gatunek,

b) wska dwie czci kompozycyjne utworu,

c) scharakteryzuj wizj wiata zawart w odpowiedzi wilkw na pytanie jagnicia,

d) odwoujc si do tekstu, objanij pojcie alegorii.

Ignacy Krasicki Jagni i wilcy

Zawdy znajdzie przyczyn, kto zdobyczy pragnie.

Dwch wilkw jedno w lesie nadybali jagni;
Ju go mieli rozerwa, rzeko: Jakim prawem?
Smaczny, saby i w lesie! Zjedli niezabawem.

12. Odwoujc si do wiedzy o twrczoci I. Krasickiego, scharakteryzuj haso uczc bawi, bawic
uczy jako najwaniejsz zasad rzdzc twrczoci epoki owiecenia.

13. Przeczytaj poniszy utwr, a nastpnie:

a) objanij, w czym si wyraa styl patetyczny zastosowany w utworze, i okrel jego funkcj,

b) scharakteryzuj koncepcj patriotyzmu zawart w hymnie i okrel jej zwizek z wczesn sytuacj polityczn w Polsce.

Ignacy Krasicki Hymn do mioci ojczyzny

wita mioci kochanej ojczyzny,

Czuj ci tylko umysy poczciwe!
Dla ciebie zjade smakuj trucizny
Dla ciebie wizy, pta niezelywe.
Ksztacisz kalectwo przez chwalebne blizny
Gniedzisz w umyle rozkoszy prawdziwe,
Byle ci mona wspomc, byle wspiera,
Nie al y w ndzy, nie al i umiera.

14. Przeczytaj poniszy fragment, a nastpnie:

a) wska cztery podobiestwa midzy budow utworu i budow Hymnu do mioci ojczyzny (wiczenie 13.),

b) nazwij rodzaj stylizacji zastosowany w utworze i podaj jeden argument na poparcie swojego stanowiska.

Ignacy Krasicki Monachomachia (fragment)

Wdziczna mioci kochanej szklenice!

Czuje ci kady, i saby, i zdrowy;
Dla ciebie mie s ciemne piwnice,
Dla ciebie znona duszno i bl gowy,
Sodzisz frasunki, umierzasz tsknice.
W tobie pociecha, w tobie zysk gotowy.
Byle ci mona znale, byle kupi,
Nie al skosztowa, nie al si i upi!

15. Scharakteryzuj werteryzm, odwoujc si do kreacji gwnego bohatera powieci J.W. Goethego (wska
po dwie cechy w kadej kategorii).
Wyrniki postawy werterycznej
Werter wobec samego siebie

Werter wobec natury

Werter wobec sztuki

Werter wobec mioci

Werter wobec spoeczestwa

16. Nazwij gatunek reprezentowany przez Cierpienia modego Wertera J.W. Goethego i podaj jeden argument na poparcie swojego stanowiska.

R 17. Na podstawie analizy poniszego fragmentu zinterpretuj autocharakterystyk Mefistofelesa.

Johann Wolfgang Goethe Faust (fragment)

Jam czci tej siy,

Ktra zawsze na ze godzi,
A przecie wci dobro rodzi. []
Jam duchem, co zawsze przeczy! []
Tak wic to, co wy na wiecie
Grzechem, zbrodni, plag, zgub,
Krtko mwic zem zowiecie,
Jest mym ywioem i chlub. []
Jam czci czci, w ktrej tkwi byt wszelki,
Czci ciemnoci, wiata rodzicielki [].

R 18. W wypowiedzi Mefistofelesa (wiczenie 17.) zakrel fragment, ktry stanowi motto Mistrza i Magorzaty, oraz okrel jego zwizek z treci utworu M. Buhakowa.

R 19. Odwoujc si do wiata przedstawionego Mistrza i Magorzaty M. Buhakowa omw wspwystpowanie w utworze rnych konwencji stylistycznych i gatunkowych (wska po dwie cechy w kadej
kategorii).
apokryf

utwr satyryczny

utwr fantastyczny

parabola

powie realistyczna