Nacizam i Faizam u Evropi

-Nazicam i Faizam se pojavio u Evropi poetkom 20 st. pod uticajem nacionalnog

sindikalizma. Obje ideologije se esto porede, djelimino i zbog vojno politikog saveza
izmeu faistike Italije (1923. 1942.) i nacistike Njemake prije i tokom Drugog svjetskog
rata. Meutim, ove dvije ideologije se razlikuju i trebali bi se posmatrati kao srodne, ali sa
dovoljno razlika da bi bile posebni faktori. Jedna od najvanijih razlika izmeu ove dvije
ideologije je ta da je italijanski faizam kao osnovu imao dravu na prvom mjestu, dok je kod
nacista to bio njemaki narod, definisan svojom rasnom dimenzijom, prema kojom je
superiorniji od ostalih naroda.
-Faizam predstavlja oblik radikalnog autoritarnog nacionalizma, koji istie naciju i rasu
iznad pojedinca. To je sistem vladanja obiljeen centralizacijom autoriteta kojeg personalizira
diktator, strogom socijalno ekonomskom kontrolom. Ova vrsta vladavine slui se nasiljem,
propagandom i cenzurom za prisilno potiskivanje politike opozicije. Naziv faizam potie od
lat. rijei fascio to znai savez. On zagovara uspostavljanje totalitarne drave koja se temelji
na masovnoj mobilizaciji nacionalne zajedenice, tovanju drave, snanom voi, militarizmu i
ultranacionalizmu. Faizam je posuivao teoriju iz socijalizma, ali je umjesto klasne borbe,
panju usredotoio na sukob izmeu naroda i rasa, te zavravanju podjele izmeu klasa unutar
nacije. Protivio se komunizmu, demokratiji, liberalizmu, konzervatizmu, materijalizmu,
pacifizmu i politikom pluralizmu.
-Faistiki pokret u Italiji osnovan je 1919. god., u poetku je prestavljao neku kombinaciju
nacionalizma i sindikalizma, lanovi su bili mali kapitalisti, nii inovnici i srednja klasa, ali
je veliku podrku imao meu seljacima i farmerima. Za osnivaa se uzima Benito Mussolini,
koji je u poetku svog djelovanja bio vatreni socijalista. U to doba on je propovijedao
republikanizam, antiklerikalizam, socijalistike mjere (oporezivanje bogataa) i sl.
-Italija je jo u vrijeme Prvog svjetskog rata osjetila krizu, naime dolo je do pada industrijske
proizvodnje, a nakon zavretka rata tendencija opadanja se poveala. Krizu u industrijskoj
proizvodnji pratila je i spoljnotrgovinska razmjena, koja nije mogla da izdri otru
konkurenciju sa ostalim snanim dravama. Sve je to dovelo do opteg nezadovoljstva u
drutvu, te su trajkovi radnika i seljaka bili svakodnevnica. Sa druge strane ni buroazija nije
bila zadovoljna, jer je Italija dolo u jo veu financijsku i ekonomsku zavisnost prema SADu, Britaniji i Francuskoj.
-Stanje u skuptini je bilo kaotino, s obzirom da vladajue stranke nisu bile u mogunosti da
obrazuju stabilnu vladu koja bi dala nekih pozitivnih rezultata. Ovaj haos je spretno iskoristila
Mussolinijeva faistika organizacija, koja je u ovom periodu postajala sve agresivnija. Vlada

je poela da naoruava faistike odrede orujem iz vojnih magacima kao budue uvare
poretka, prestraena sve veim nezadovoljstvom masa. U tim prilikama, faisti poinju da
napadaju svoje politike protivnike. Tako je Mussolini uspjenom propagandom i
demagogijom, prikazujui se kao ovjek jake volje i vrste ruke, socijalistikim obeanjima
privukao sebi veliki broj radnika, seljaka i buroazije.
-1. avgusta 1922. god. proglaen je generalni trajk, Mussolini odmah zapoinje sa
okupljanjem faistikih odreda za odlunu bitku. 24. oktobra upuen je ultimatum premijeru
Luigiju Facti, koji nekoliko dana kasnije daje ostavku, zatim je uslijedio 28. oktobra mar na
Rim, 50.000 faista preplavilo je prijestolnicu, te je kralj Vittorio Emanuele III bio prinuen
dati mandat Mussoliniju za sastav nove vlade. On je korak po korak ukidao demokratske
slobode, najprije rasputa sindikalne organizacije, osniva faistiku miliciju, poveava stajau
vojsku, jaajui time svoj poloaj i autoritet, to e na kraju rezultirati da u potpunosti
preuzme vlast uvodei diktaturu. Time je Italiji postala prva faistika zemlja u Evropi.
-Dolaskom Mussolinija na vlast spoljna politika Italije doivljava preobraaj, najprije je
izvrena invazija Etiopije. Iako je Liga naroda izglasala sankcije protiv Italije, one nisu omele
da Italija prilino lako osvoji Etiopiju (1936.). Zbog politike sankcija, Mussolini je priao
Berlinu, te su zajedno intervenisali u panskom graanskom ratu (1936.-1939.) na strani
generala Franca. Svoj savez sa Hitlerom potvrdio je u maju 1939. god.
-Nacizam ili nacional socijalizam je faistiki pokret u Njemakoj izmeu dva rata,kojim je
rukovodila Njemaka nacional socijalistika radnika stranka (NSDAP) sa Hitlerom na
elu. Nacional socijalizam je pokret koji istovremeno hoe da ostvari nacionalne ideje tj. da
povrati ugled Njemakoj, koji je naruen nakon poraza u Prvom svjetskom ratu, i da od nje
ponovo stvori monu dravu, i socijalizam,koji je shvaen na poseban nain. Nacisti su
odbacivali konzervatizam, jer nije uspjeo da kontrolie nacionalnu snagu, liberalizam je
smatran opasnom boleu, dok su komunisti optuivani za sve najgore to se deavalo u
Njemakoj. Kljuni simbol nacizma prestavlja kukasti krst (svastika) koja datira jo iz doba
neolita. U izvornom znaenju, ona predstavlja simbol sree i blagostanja, te je poznata u
budizmu i hinduizmu. Simbol je sunca i putanje koju ona pravi, predstavlja najvieg Boga,
mo, sreu i ivotnu snagu.
-Adolf Hitler je NSDAP osnovao 1919. god. u Nurnbergu, stranka je okupljala najsiromanije
slojeve graana i politiki je bila izrazito desniarski opredijeljena. Dvije glavne teme koje je
stranka esto ponavljala su: poraz u Prvom svjetskom ratu i nacionalizam. Hitler je Nijemce
privlaio idejom stvaranja Velike Njemake koja bi se pruala od sjevera Francuske do Urala i
u kojoj e ivjeti svi Nijemci. Ideja se zasnivala na naelu da gdje god ivi i jedan Nijemac

treba biti Njemaka (Heim ins Reich). Takoer on je u svoj program unio ideju o istoj
nordijskoj ili arijevskoj rasi koja je predviena da vlada svijetom. Svi ostali narodi su manje
vrijedni i predodreeni su da slue Nijemcima.
-Njemaki nacionalizam je na samom poetku spojen sa antisemitizmom. Hitler je smatrao da
se trebaju istrijebiti svi Jevreji, to bi omoguilo stvaranje zdrave nacije. U to vrijeme Jevreji
su spadali u sloj najbogatijih ljudi. Pored toga, nacisti su bili protiv bilo kakvog demokratskog
sistema, te su se zauzimali za isto naelo vladanja kao i Mussolini jedna drava, jedan
narod, jedan voa.
-Odmah nakon osnivanja stranke, Hitler je osnovao tajno vojno udruenje Sturmabteilung ili
SA, koje e kasnije prerasti u Schutzstaffel ili SS. Pomou njih je 1923. god. pokuao izvriti
dravni udar, ali bezuspjeno. Hitler je uhapen i osuen na 5 godina zatvora, ali je ve 1925.
god. puten na slobodu. U zatvoru je napisao svoju knjigu Mein Kampf u kojoj je razradio
nacistiku ideologiju. Ubrzo nakon Hitlerovog izlaska iz zatvora dolo je do Velike
ekonomske krize. Graanske stranke bile su bespomone i nisu mogle nita uiniti, to je znao
iskoristiti Hitler. Nacisti su poeli govoriti da jedino oni mogu spasiti Njemaku. Traili su
ponitenje odredbi Versajskog mira, za koje tvrde da ih Njemaka nije trebala potpisati, koje
po njima prestavljaju veliko optereenje za njemaku privredu.
-Iz dana u dan politika mo nacista je rasla, a veliki oslonac su imali u financijskoj oligarhiji,
koja ih je veoma brzo prepoznala. Tokom izbora 1932. god. nacisti su osvojili 11.800.000
glasova, socijaldemokrati 7.200.000 glasova, a komunisti 5.900.000 glasova. Nacistika
stranka i Hitler su bili pobjednici izbora, ponajvie zbog sukoba izmeu socijaldemokrata i
komunista, koji nisu bili u dobrim odnosima jo od 1919. god. Hitler je ve u januaru 1933.
god. postao predsjednik njemake vlade. On je u prvih 6 mjeseci uspostavio potpunu
diktaturu. Imao je na raspolaganju SS i SA jedinice, a uspostavio je i tajnu policiju Gestapo
koja je odgovarala samo njemu. Po Hitlerovom nareenju 1933. god. SS-ovci su podmetnuli
poar u parlamentu, a za taj poar optueni su komunisti, to je Hitler iskoristio da podigne
hajku na komuniste.
-Hitler je ubrzo, nakon smrti njemakog predsjednika Hindenburga, postao i predsjednik
Republike pa je dobio i zapovijedanje nad vojskom. S obzirom da je zgrada parlamenta
izgorila i da parlament vie nije imao gdje zasjedati, Hitler je lagano ukinuo demokratiju i
zabranio sve politike stranke, osim Nacistike. Novi parlament on je sazvao u Potsdamu;
gdje je taj parlament prenio svu svoju vlast na Hitlera, pored toga on je preuzeo titulu fuhrer
(voa) te je proglaeno osnivanje Treeg Reicha. 1934. god. u Njemakoj je zavladala
potpuna nacistika diktatura.

-Nakon preuzimanja potpune vlasti u svoje ruke 1934. god., Hitler je krenuo sa obnovom
cijele vojske sve redove od pjeadije do mornarice. Iste godine njemaka vojska je
istjerala Francuze iz njemakih pokrajina Saar i zapadne Rajnske oblasti, koje su Francuzi
uzeli kao ratnu odtetu. U obe pokrajine izveden je plebiscit; stanovnici su se pitali gdje ele
ivjeti u Francuskoj ili Njemakoj, i izjasnili su se za Njemaku. Tamo je dola njemaka
vojska i francuska vojska se morala povui. Popustljivost protivnika mu je na poetku
pomogla da proiri drave granice i prije zvaninog poetka drugog svjetskog rata
(ujedinjenje sa Austrijom Anschluss 1938., preuzimanje eke i stvaranje nezavisne
Slovake 1938.).