Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
Dziekan
Uniwersytet dzki
MAREK. M. DZIEKAN
NR 1 2
NR 1 2
ORIENTALISTYKA
Zwizane z tym meandry omawia H. Kuijpe r, Area Studies versus Disciplines: Towards an
Interdisciplinary, Systemic Country Approach, http://www.asvj91.dsl.pipex.com/Hans_KUIJPER/
AREA_STUDIES_Vs_DISCIPLINES_Hans_KUIJPER.pdf (08.09.2013).
7 Por. Zjazdy Orientalistw Polskich. III Krakw 1933. IV Lww 1934, Collectanea
Orientalia nr 6, Wilno 1934, s. 29. Na tyme zjedzie wystpi take prof. Olgierd Grka, ktrego
referat dotyczy zwizkw orientalistyki z histori wywoa on do due poruszenie w krgu
orientalistw obecnych na spotkaniu, por. tame, s. 2830.
8 J. C h mie le w s k i, Orientalistyka tradycyjna i nietradycyjna, w: Nowe specjalnoci w nauce
wspczesnej, Ossolineum, Wrocaw 1977, s. 3347 i nast.
9 R. H u s zc z a, Orientalistyka: filologia nauka o jzyku wiedza o kulturze, Przegld Orientalistyczny 2006, nr 34, s. 144145.
10 Predisowie, w: Koncepcii sowriemiennogo wostokowiedienija, red. E.I. Zie le nie w, W.B.
Ka s e w icz, Sankt Petersburg 2013, s. 6. Ciekawostk w tym kontekcie jest istnienie od 1993 r.
w Moskwie prywatnej uczelni Institut Prakticzeskogo Wostokowiedienija; strona internetowa:
www.ipos-msk.ru.
MAREK. M. DZIEKAN
NR 1 2
NR 1 2
ORIENTALISTYKA
Cel Towarzystwa w nastpujcy sposb sformuowany zosta w trzecim paragrafie pierwszego Statutu: a) przyczynia si do rozwoju orientalistyki polskiej. b) budzi w Polsce zainteresowanie Wschodem, uczy znajomoci rzeczy wschodnich oraz nawizywa i podtrzymywa stosunki
kulturalno-naukowe z krajami wschodniemi. Warto przy tym wskaza na Uwag zamieszczon
bezporednio pod tym fragmentem: Wyraz Wschd oznacza tu bliszy Wschd Europejski, dalej
Azj, Afryk oraz obszary, objte jzykami wschodniemi i wpywem cywilizacji wschodniej. Statut Polskiego Towarzystwa Orjentalistycznego, Uniwersytet Poznaski, Pozna 1928, s. 3.
15 Por. Orientalistica, www.treccani.it/enciclopedia/orientalistica/ (02.09.2013).
16 Granice dyscyplin-arne w humanistyce, red. J. K ow a le w s ki, W. Pia s e k, M. liw a, Olsztyn 2006, s. 5.
17 W 2008 r. ukazaa si w tym samym wydawnictwie ksika pod redakcj tyche badaczy
Wwiedienije w wostokowiedienije. Obszczij kurs, bdca podrcznikiem dla studentw studiw licencjackich.
MAREK. M. DZIEKAN
NR 1 2
NR 1 2
ORIENTALISTYKA
10
MAREK. M. DZIEKAN
NR 1 2
NR 1 2
ORIENTALISTYKA
11
Por. np.: P. Bu rk e, Historia kulturowa, tum. J. Hunia, Krakw 2012, s. 138140; M. B roc k i, Antropologia. Literatura dialog przekad, Wrocaw 2008, s. 173 i nast.; Translatalibility of
Cultures. Figurations of the Space Between, red. S. B udic k, W. Is e r, Stanford 1996; Translating
Cultures. Perspectives on Translation and Anthropology, red. P.G. R ube l, A. R os ma n, OxfordNew York 2003.
29 Por. np. na ten temat obszerne rozwaania translatologiczne O. Woj ta s ie w ic z a w: Wstp do
translatologii, Warszawa 1992.
30 E. N o w ic k a, wiat czowieka wiat kultury, Warszawa 1991, s. 133.
31 P. B ur k e, op.cit., s. 139 przykad zaczerpnity z The Hidden Hippopotamus Gwyna Prins a
(1980).
12
MAREK. M. DZIEKAN
NR 1 2
terpretacji tego, co ju jest w mniejszym lub wikszym stopniu interpretacj. Std nie
mona w adnym wypadku orientalistyki potraktowa jako dyscypliny usugowej wobec innych dziedzin nauki to sama orientalistyka musi rozwizywa problemy pozostajce w jej krgu zainteresowa, poniewa ma wiadomo, gdzie te problemy si pojawiaj. By moe naleaoby si zgodzi z Kasewiczem, e w rezultacie filologia, historia itd.
w ramach orientalistyki przeksztaci si powinny raczej w ujcia (podchody) okrelajce
metody bada, a nie samodzielne nauki, cho, jak podkrela Rosjanin, zachowa one musz swoj autonomi wewntrz orientalistyki32. Obawiam si jednak, e to moe jeszcze
zbyt daleko posunity wniosek, szczeglnie na obecnym etapie debaty o swoistoci naszej
dyscypliny.
W kontekcie jzykw chciabym jeszcze zwrci uwag na wane zjawisko, ktre
wprawdzie nie powstao w ostatnim czasie, ale w ostatnim czasie si nasilio. Chodzi
o skomplikowanie kwestii lingwistycznej i staoci paradygmatu jzyka orientalnego jako
podstawy wszelkich bada orientalistycznych. Od przynajmniej wieku mamy z tym zjawiskiem do czynienia na przykad w wypadku pastw arabskich Maghrebu, gdzie wielu
twrcw pisze wycznie po francusku, czy Indii, gdzie powstaje rodzima literatura w jzyku angielskim. Takim samym przypadkiem s literatury afrykaskie. Z kolei w czci
byych rodkowoazjatyckich republik radzieckich podstawowym rodkiem porozumiewania si i dziaalnoci intelektualnej pozostaje jzyk rosyjski. Powstaje take coraz bogatsza literatura pisarzy Orientu na uchodstwie. Jak traktowa to pimiennictwo? W czyjej
kompetencji pozostaje np. twrczo syryjskiego pisarza niemieckojzycznego Rafika
Schamiego, ktry nie napisa ani jednego opowiadania po arabsku, a jednoczenie jego
twrczo w warstwie semantycznej i symbolicznej jest jednoznacznie bliskowschodnia?
A co zrobi z filozofem marokaskim Muhammadem Abidem al-Dabirim, ktry cz
dzie napisa po francusku, a cz po arabsku? Czy to jeszcze pimiennictwo orientalne,
czy ju zachodnie? To jeden z problemw, z ktrymi orientalistyka powinna si od strony
teoretycznej i metodologicznej zmierzy w najbliszym czasie by moe bdzie musiao
nastpi jakie przeksztacenie kolejnego paradygmatu? Byle nie stao si to cakowicie
kosztem jzykw orientalnych, a tego typu pogldy znale mona nawet u uczonych,
okrelajcych siebie samych mianem orientalistw, jak Norman Itzkowitz, ktry ju
w 1958 r. twierdzi, e do badania Wschodu nie s potrzebne jzyki orientalne, poniewa
wszystko, co potrzebne do badania Orientu dostpne jest w jzykach zachodnich33. Ale
mamy te wielu w tym zakresie sprzymierzecw. O roli jzyka w rozumieniu innych
narodw, w nieco innym kontekcie, tak pisa brytyjski badacz Timothy G. Ash, odnoszc
si zreszt do kultur bliskich sobie, wywodzcych si z tego samego krgu cywilizacyjnego: Przydaoby si rwnie, gdyby brytyjskie dzieci znay drugi jzyk europejski (...).
Tylko wwczas, gdy znamy jzyk, moemy zrozumie Francj, Hiszpani czy Wochy34.
A c dopiero mwi o Chinach czy Iranie.
Oczywicie poruszone przeze mnie problemy nie zostay tu rozwizane. Jest bowiem niemoliwe, aby samotnie stworzy metodologi tak wewntrznie zrnicowanej,
a jednoczenie, paradoksalnie, bardzo spjnej dziedziny. Jestem jednak przekonany, e
wspczesny wiat wymaga od nas transdyscyplinarnoci, wiadomego podejcia replikacyjnego i minimalnej choby elastycznoci metodologicznej. Mwi tu o orientalistach
32
NR 1 2
ORIENTALISTYKA
13
jako spoecznoci uczonych, nie o kadym z nas. Badacz ma prawo uksztatowa swoj
drog naukow wedle wasnych upodoba. Kady ma prawo zamkn si w swojej wiey z koci soniowej, zatopiony w kontemplacji, ale wtedy nie moemy wymaga, eby
przedstawiciele innych dziedzin znali Orient tak, jak to tylko my moemy go pozna,
ukaza i wyjani.
Jak wspomniaem wyej, orientalistyka niezbyt garnie si do autorefleksji. Chciabym,
eby byo inaczej. Do tej pory bowiem trudno nawet znale przemylan, pozytywn
autodefinicj orientalistyki. atwiej o autodefinicj przez negacj orientalici wskazuj
mniej lub bardziej oficjalnie, raczej co nie jest orientalistyk i kto nie jest orientalist, ni
co ni i nim jest. A czy sami wiemy, kim jestemy? Na ile i gdzie moemy postawi znaki
graniczne midzy nami a nimi? Czy mamy ochot i odwag na te pytania odpowiedzie?
BIBLIOGRAFIA
Amir Y., I. Sharon, Are Social Psychological Laws Cross-Culturally Valid?, Journal of Cross-Cultural Psychology 1987, nr 4, s. 383470.
Ash T.G., Wolny wiat, Krakw 2005.
Brocki M., Antropologia. Literatura dialog przekad, Wrocaw 2008.
Budick S., W. Iser (red.), Translatalibility of Cultures. Figurations of the Space Between, Stanford
1996.
Burke P., Historia kulturowa, tum. J. Hunia, Krakw 2012.
Chmielewski J., Orientalistyka tradycyjna i nietradycyjna, w: Nowe specjalnoci w nauce wspczesnej, Ossolineum, Wrocaw 1977, s. 3348.
Domaska E., Jakiej metodologii potrzebuje wspczesna humanistyka? Teksty Drugie 2010,
nr 12, s. 4550.
Dziekan M.M., Midzykulturowo a problemy metodologii i interpretacji w teorii i praktyce akademickiej. Uwagi orientalisty, (w druku).
Dziekan M.M., Zote stolice Arabw. Szkice o wspczesnej myli arabskiej, Warszawa 2011.
Feyerabend P.K., Przeciw metodzie, Wrocaw 2001.
Heidemann S., Zwischen Theologie und Philologie: Der Paradigmenwechsel in der Jenaer Orientalistik 1770 bis 1850, Der Islam 2008, t. 84, s. 140184.
Huszcza R., Orientalistyka: filologia nauka o jzyku wiedza o kulturze, Przegld Orientalistyczny 2006, nr 34, s. 137146.
Itzkowitz N., Eighteenth Century Ottoman Realities, Studia Islamica 1958, nr 16, s. 7394.
Jodkowski K., Kontemplatywny vs. performacyjny model wiedzy a Feyerabendowska krytyka nauki
(miejsce nauki w hierarchii wartoci i rnych tradycji i form ycia), Studia Filozoficzne
1989, nr 10, s. 99113.
Kasewicz W.B., Predisowie, w: Koncepcii sowriemiennogo wostokowiedienija, red. E.I. Zieleniew,
W.B. Kasewicz, Sankt Petersburg 2013.
Kowalewski J., W. Piasek, M. liwa (red.), Granice dyscyplin-arne w humanistyce, Olsztyn 2006.
Krlikowska J. (red.), Integralnokulturowe badanie kontaktu kulturowego. Wybrane problemy
spoeczne i prawne, Warszawa 2009.
Lockmann Z., Contending Visions of the Middle East. The History and Politics of Orientalism,
Cambridge 2004.
Nowicka E., wiat czowieka wiat kultury, Warszawa 1991.
Nycz R., Kulturowa natura, saby profesjonalizm. Kilka uwag o przedmiocie poznania literackiego
i statusie dyskursu literaturoznawczego, w: M.P. Markowski, R. Nycz, Kulturowa teoria literatury. Gwne pojcia i problemy, Krakw 2006, s. 538.
14
MAREK. M. DZIEKAN
NR 1 2
Rubel P.G., A. Rosman (red.), Translating Cultures. Perspectives on Translation and Anthropology,
Oxford-New York 2003.
Statut Polskiego Towarzystwa Orjentalistycznego, Uniwersytet Poznaski, Pozna 1928.
Szymanowski T., Recenzja ksiki: Podstawy penologii. Teoria kary, Przegld Wiziennictwa Polskiego 2008, nr 59.
Tryjarski E., The Turkic Philology at the Present Time: do We Still Need It?, Folia Orientalia 2002,
t. 38, s. 193201.
Utrat-Milecki J., Podstawy penologii. Teoria kary, Warszawa 2006.
Welsch W., Tosamo w epoce globalizacji perspektywa transkulturowa, w: Estetyka transkulturowa pod red. K. Wilkoszewskiej, Krakw 2004, s. 3143.
Welsch W., Transculturality the Puzzling Form of Cultures Today, w: Spaces of Culture: City, Nation, World, M. Teatherstone, S. Lash (red.), London 1999, s. 194213.
Welsch W., Was is eigentlich Transkulturalitt? w: L. Darowska, C. Machold (red.), Hochschule als
transkultureller Raum? Beitrge zu Kultur, Bildung und Differenz, Bielefeld 2010.
Wielka Encyklopedia PWN, Warszawa 2002, t. 9.
Wojtasiewicz O., Wstp do translatologii, Warszawa 1992.
Zaborski A., Koncepcja i praktyka orientalistyki profesora Tadeusza Kowalskiego. Filologie orientalne dawniej i dzi, w: L. Sudyka (red.), Orientalia Commemorativa, Wydawnictwo UJ, Krakw 2011, s. 1525.
Zjazdy Orientalistw Polskich. III Krakw 1933. IV Lww 1934, Collectanea Orientalia
nr 6, Wilno 1934.
rda internetowe
Kuijper H., Area Studies versus Disciplines: Towards an Interdisciplinary, Systemic Country Approach, http://www.asvj91.dsl.pipex.com/Hans_KUIJPER/AREA_STUDIES_ Vs_DISCIPLINES_Hans_ KUIJPER.pdf [08.09.2013].
Orientalistica, www.treccani.it/enciclopedia/orientalistica/ [02.09.2013].
Scheffer J., Entgrenzung durch neue Grenzen: Zur Pluralisierung von Kultur, Interculture Journal.
online-Zeitschrift fr Interkulturelle Studien 2009, nr 8, http://www.interculture-journal.com/
index.php/icj/article/view/77/117 [05.09.2013].
Schwanitz W.G., Eine weltbrgerliche Wissenschaft: Die deutsche Orientalistik im 19. Jahrhundert, Stuttgart 2004, H-Soz-u-Kult, 21.01.2005, http://hsozkult.geschichte.hu-berlin.de/rezensionen/id=5929 [03.09.2013].