Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
ABSTRACT
(Bromeliaceae of the brazilian Atlantic Forest: checklist, distribution and conservation) The Atlantic Forest
is amongst the most important tropical forests in the world, being considered a priority for conservation
due to the high degree of threat to its megadiversity. In this forest, Bromeliaceae is one of the most relevant
taxonomic groups due to its expressive level of endemism and ecological importance mainly reflected by its
manyfold relantionships with the local fauna. This work presents a species list of Bromeliaceae from the
Atlantic Forest domain in Brazil together with their conservation status, as well as the distribution of
species within states and biodiversity corridors. Thirty one genera were registered, with 803 species and
150 infraespecific taxa. The genera Andrea, Canistropsis, Canistrum, Edmundoa, Fernseea, Lymania,
Nidularium, Portea, Quesnelia and Wittrockia are endemic to the domain, and Vriesea (166 spp.),
Aechmea (136 spp.) and Neoregelia (97 spp.) are the most diverse. The genus Alcantarea, Cryptanthus,
Orthophytum and Neoregelia are not exclusive to the Atlantic Forest, however they have their center of
diversity in this biome. Brazils southeast region plus southern Bahia state hold the highest species
richness in the Atlantic Forest. Regarding the conservation status, 338 taxa of Bromeliaceae are cited in
oficial lists of threatened species. The biodiversity corridors are extremely important for the conservation
of the family, housing a great number of endemic and threatened species.
Key words: biodiversity corridors, threatened species, endemism.
210
INTRODUO
A Mata Atlntica est entre as mais
importantes florestas tropicais do mundo, sendo
considerada prioridade em termos de conservao
devido grande fragmentao a que foi submetida,
e que pe sob risco sua megadiversidade.
Acredita-se que seus fragmentos guardem
20.000 espcies de plantas, das quais 40% so
endmicas (Myers et al. 2000). Ao longo dos
anos seus limites foram amplamente discutidos
e seu domnio foi interpretado sob os aspectos
florstico, climtico e biogeogrfico (Cabrera
& Willink 1973; Rizzini 1997; Veloso et al.
1990; Leito-Filho 1987; Oliveira-Filho &
Fontes 2000). Com o reconhecimento da sua
heterogeneidade devido presena de diversos
ecossistemas associados, e de gradientes
florsticos e climticos, aproxima-se hoje de um
consenso sobre seus limites (e.g. Oliveira-Filho
& Fontes 2000; Fundao SOS/INPE 2000).
Inventrios florsticos em diversos trechos
do domnio Atlntico vm apontando
Bromeliaceae entre as famlias de maior
riqueza e diversidade tanto genrica quanto
especfica (Barros 1991; Marques 1997; Lima
& Guedes-Bruni 1997; Arajo 2000; Costa &
Dias 2001; Mamede et al. 2001; Assis et al.
2004; Amorim et al. 2005; Martinelli 2006).
Ainda que a maioria dos inventrios florestais
no inclua ervas, especialmente as epfitas,
naqueles especficos desta forma de vida, as
Bromeliaceae e Orchidaceae dominam as
listas (e.g. Kersten & Silva 2001; Borgo &
Silva 2003; Brogalski & Zanin 2003; Giongo
& Waechter 2004).
No Brasil foram realizados alguns
levantamentos e floras sobre a famlia dentro
da Mata Atlntica (Reitz 1983; Fontoura et al.
1991; Wanderley & Mollo 1992; Wendt 1994;
Vidal 1995; Paula 1998; Sousa & Wanderley
2000; Nunes-Freitas 2005; Pontes 2005;
Versieux & Wendt 2006; Vieira 2006; Barros
2006; Siqueira Filho & Leme 2006; Leoni &
Trindade 2006; Costa & Wendt 2007; Moura
et al. 2007; Versieux & Wendt 2007), alm de
trabalhos de cunho ecolgico em comunidades
(e.g. Martinelli 1998; Cogliatti-Carvalho et al.
Martinelli, G. et al.
MATERIAL E MTODOS
Os dados para a elaborao deste
checklist foram obtidos atravs de expedies
de coleta, levantamento das colees, das
bases de dados dos herbrios disponveis na
internet e dos materiais citados na literatura
procedentes de reas inseridas no domnio da
Mata Atlntica. Todos os espcimes foram
reunidos no sistema de banco de dados utilizado
pelo Jardim Botnico do Rio de Janeiro
(JABOT). Para atender s demandas
especficas do projeto, o banco foi adaptado,
incorporando e padronizando alguns campos
teis s anlises sobre conservao, como o
status de conservao das espcies e
informaes acerca de seus hbitats. O
algoritmo de georreferenciamento de
cornimos foi incrementado, permitindo que as
coletas pudessem ser localizadas da forma
mais precisa possvel em sistemas de
informao geogrfica (SIG).
Expedies para coleta de amostras
foram feitas pelo Projeto Biologia e Conservao
Rodrigusia 59 (1): 209-258. 2008
211
Martinelli, G. et al.
212
RESULTADOS
DISCUSSO
213
214
Martinelli, G. et al.
215
Figura 1 Nmero de gneros, espcies e espcies endmicas de Bromeliaceae na Mata Atlntica por Unidade Federativa (UF).
Rodrigusia 59 (1): 209-258. 2008
EP (Brasil 2005)
R (SC 1990,
Brasil 1992)
R (SC 1990,
Brasil 1992)
CR (Brasil 2005,
MG 2006)
EP (Brasil 2005)
Categoria
de ameaa
Obra princeps
Txon
Endmica. RJ, SP
Endmica. BA, AL
> Endmica. SC
Endmica. ES
Endmica. MG, RJ
Endmica. BA
Endmica. BA, ES
Endmica. BA, ES
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. SP, PR,
SC, RS
AP, PA, MA, CE, RN,
PB, PE, AL, SE, BA,
Extra-Brasil
Endmica. ES
Endmica. AL
BA, ES
MA, ES, MG, RJ, SP,
PR, Extra-Brasil
Endmica. BA, MG
Endmica. BA, MG
Distribuio
geogrfica
CSM
CC, CNE
CC
CSM
CC
CC
CC
CNE
CC, CNE
CC
CC
CC
CC
CC
CC
CC
CC, CSM
Corredores de
Biodiversidade
Tabela 1 Lista dos txons de Bromeliaceae ocorrentes no domnio da Mata Atlntica, suas respectivas obras e categorias de ameaa, bem como distribuio
geogrfica por Unidade Federativa (UF) e Corredores de Biodversidade. CNE = Corredor do Nordeste; CC = Corredor Central; CSM = Corredor da Serra do Mar.
CR = Criticamente em Perigo; EP = Em Perigo; R = Rara; VU = Vulnervel; PEX = Presumivelmente Extinta; EXN = Extinta na Natureza. RS (SEMA 2002);
SC (Klein 1990); PR (SEMA 1995); SP (SEMA 2004); ES (IEMA 2005); Lista Oficial do Brasil (IBAMA 1992); Reviso da Lista Oficial do Brasil (Brasil 2005);
Reviso da Lista de Minas Gerais (MG 2006). Endmica = ocorrncia restrita ao Domnio da Mata Atlntica. Txon de ocorrncia duvidosa na Mata Atlntica.
* Txon conhecido apenas pela coleo-typu. Dados acerca da distribuio geogrfica por Unidade Federativa (UF) e ocorrncia nos corredores da biodiversidade
foram levantados em nvel de espcie.
216
Martinelli, G. et al.
Obra princeps
Txon
R (SC 1990)
EP (SC 1990)
EP (RS 2002)
VU (Brasil 2005)
VU (Brasil 2005)
EP (SC 1990)
VU (Brasil 2005)
CR (MG 2006)
VU (RS 2002)
VU (RS 2002)
Categoria
de ameaa
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. PB, PE
Endmica. PE
Endmica. MG
Endmica. BA, MG
Endmica. RJ
SC, RS, Extra-Brasil
Endmica. BA
Endmica. BA, ES, SC, RS
Endmica. ES
Endmica. RJ
Endmica. BA
Endmica. ES
AM, PA, MA, CE, GO,
Extra-Brasil
Endmica. PE, AL
Distribuio
geogrfica
AM, MA, RO, PA, TO,
RR, AP, MT, CE, PB, MS,
>
GO, DF, BA, MG, SP, PR,
SC, RS, Extra-Brasil
CC, CNE
CC
CC, CSM
CNE
CNE
CC, CSM
CNE
CC
CC
CC
CSM
CC
CC
CSM
CC
CSM
CC, CSM,
CNE
Corredores de
Biodiversidade
Endmica. RN, PB
Endmica. ES
Endmica. PB, PE, AL
Endmica. BA
Endmica. RJ
Endmica. ES, RJ
> Endmica. RJ
> BA
>
Endmica. RJ
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. BA
Distribuio
geogrfica
EP (Brasil 2005)
> Endmica. ES
EP (ES 2005)
CR (Brasil 2005)
EP (Brasil 2005)
VU (RS 2002)
VU (RS 2002)
Categoria
de ameaa
Obra princeps
Txon
CC
CSM
CC, CSM
CSM
CC
CNE
CC
CNE
CC
CC, CSM
CSM
CC
CC
CC
CC
CNE
CC
CSM
Corredores de
Biodiversidade
218
Martinelli, G. et al.
EP (SC 1990,
Brasil 1992)
EP (RS 2002)
R (SC 1990)
Categoria
de ameaa
Obra princeps
Txon
Endmica. BA, ES
Endmica. BA
MG, ES
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. SC
PB, PE, AL
Endmica. PE, AL
Endmica. SC, RS
Endmica. ES
Endmica. PR
Endmica. BA
Endmica. PE, AL, BA
Endmica. ES
Endmica. BA
Endmica. RJ
Endmica. PE
Endmica. BA
Endmica. RJ, SP, PR, SC
Endmica. BA
Endmica. PE, AL, BA
Distribuio
geogrfica
CC
CNE
CC, CSM
CC
CC
CNE
CSM
CC
CSM
CC
CC, CNE
CC
CC
CSM
CNE
CC
CSM
CNE
CC
CC, CNE
Corredores de
Biodiversidade
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. ES, RJ
Endmica. ES
Endmica. PE, AL, BA
Endmica. AL
RR, AM, RO, AC, AP,
PA, MA, MT, PB, PE,
AL, SE, BA, Extra-Brasil
Distribuio
geogrfica
CNE
CC, CSM,
CC
CC, CNE
CC, CNE
CNE
CC
CC
CC
CC
CC, CSM
CC
CC, CNE
CNE
CC, CNE
Corredores de
Biodiversidade
CC
CR (ES 2005),
EP (Brasil 2005) > Endmica. ES
>
Endmica. BA
Endmica. PE, BA
Endmica. AL, SE, BA
EP (Brasil 2005) Endmica. PE, AL
VU ( Brasil 2005, Endmica. ES
ES 2005)
CR (Brasil 2005)
VU (ES 2005)
VU (ES 2005)
Categoria
de ameaa
Obra princeps
Txon
220
Martinelli, G. et al.
VU (RS 2002)
Aechmea pineliana (Brong. ex Planch.) Baker var. pineliana J. Bot. 17: 232. 1879.
Aechmea pineliana var. minuta M.B. Foster
Bromel. Soc. Bull. 11: 96. 1961.
R (SC 1990,
Brasil 1992)
Categoria
de ameaa
Obra princeps
Txon
CC, CSM,
CNE
CSM
CC
CC
CNE
CC
CSM
Corredores de
Biodiversidade
CC
CC
CSM
CC
CC, CSM
CC, CSM
Endmica. BA
CSM
CC
> Endmica. ES
Endmica. ES
Endmica. RJ
Endmica. ES
Endmica. MG, ES, RJ
> Endmica. SC
Endmica. BA
Distribuio
geogrfica
Categoria
de ameaa
Obra princeps
Txon
Endmica. BA
> Endmica. ES
Endmica. BA
> Endmica. ES
Endmica. ES, RJ
Endmica. BA
Endmica. MG, RJ, SP
Endmica. PE, AL
Endmica. ES
Endmica. BA
Endmica. ES, RJ
Endmica. RJ
Endmica. ES
Endmica. BA, ES
Endmica. ES
Endmica. ES
Endmica. ES, RJ
Endmica. AL
Distribuio
geogrfica
CSM
CC
CC
CC
CC, CSM
CC
CC, CSM
CNE
CC
CC
CC, CSM
CSM
CC
CC
CC
CC
CC, CSM
CNE
Corredores de
Biodiversidade
222
Martinelli, G. et al.
1995
1995.
1995.
Obra princeps
Txon
VU (Brasil 2005)
CR (MG 2006)
R (SC 1990),
EP (RS 2002)
VU (ES 2005)
VU (ES 2005)
EP (Brasil 2005,
MG 2006)
VU (Brasil 2005)
VU (Brasil 2005)
EP (MG 2006)
VU (Brasil 2005)
VU (Brasil 2005)
VU (Brasil 2005)
VU (MG 2006)
CR (Brasil 2005),
VU (ES 2005)
VU (Brasil 2005),
EP (RS 2002)
CR (Brasil 2005)
Categoria
de ameaa
>
CC
CSM
CSM
CSM
CC
CC
CSM
CC, CSM
CSM
CSM
CSM
CSM
CSM
CSM
CC
CSM
CNE
Corredores de
Biodiversidade
Endmica. MG
CSM
CSM, CNE
BA
Endmica. RJ
Endmica. MG, RJ
Endmica. RJ
Endmica. ES
Endmica. ES
Endmica. RJ
Endmica. MG
Endmica. RJ
Endmica. MG, ES, RJ
Endmica. RJ
Endmica. RJ
Endmica. RJ
Endmica. RJ
Endmica. MG, RJ
Endmica. ES
Endmica. SP
Endmica. RS
Endmica. PE, AL
Distribuio
geogrfica
Categoria
de ameaa
EP (RS 2002)
EP (RS 2002)
EP (RS 2002)
EP (SC 1990,
Brasil 1992)
Obra princeps
Txon
Endmica. RJ
Endmica. ES
Endmica. ES
desconhecida
Endmica. ES
CSM
CC
CC
CC
CC, CSM
MG
CSM
>
CC
CC
CC
CC
CC, CNE
Corredores de
Biodiversidade
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. BA
Distribuio
geogrfica
224
Martinelli, G. et al.
EP (SC 1990),
VU (RS 2002)
EP (PR 1995)
VU (ES 2005)
Categoria
de ameaa
Obra princeps
Txon
>
Endmica. MG
PI, CE, PE, BA, ES, MG,
DF, SP, Extra-Brasil
> MG, ES
Endmica. RJ
Endmica. BA
PR, Extra-Brasil
RO, MT, MG, SP,
Extra-Brasil
Endmica. ES
Endmica. ES
Endmica. BA, MG, ES
Endmica. ES
Distribuio
geogrfica
CSM
CC, CSM,
CNE
CSM
CC, CSM,
CNE
CC
CC, CSM
CSM
CSM
CC, CSM
CC
CC
CC
CC
CC, CSM
CC, CSM
CC, CSM
Corredores de
Biodiversidade
Obra princeps
Txon
CR (Brasil 2005)
VU (ES 2005)
VU (RS 2002)
VU (RS 2002)
VU (MG 2006)
VU (MG 2006)
Categoria
de ameaa
>
Endmica. RJ
Endmica. ES, RJ
Endmica. SP
Endmica. BA, ES
MG, ES, RJ
MG, RJ, SP, PR, SC,
RS, Extra-Brasil
BA, MG, ES, RJ, SP, PR,
SC, RS, Extra-Brasil
AM, PA, MT, GO, DF,
MG, SP, PR, SC, RS,
Extra-Brasil
Endmica. ES
MA, CE, PB, PE, BA,
GO, Extra-Brasil
BA, TO, GO, PI
BA, MG, GO
Endmica. MG, ES
Endmica. MG, ES, RJ, SP
Endmica. BA, MG, RJ
Endmica. ES, RJ
Distribuio
geogrfica
CSM
CC, CSM
CSM
CC, CSM
CC
CC
CC
CC
CC, CNE
CC, CSM
CC, CSM
CSM
CC, CSM
CC, CSM
CC, CSM
CC
CCC, CSM
CC, CSM
Corredores de
Biodiversidade
226
Martinelli, G. et al.
Obra princeps
VU (ES 2005)
CR (Brasil 2005)
CR (Brasil 2005)
CR (Brasil 2005)
VU (Brasil 2005)
EP (Brasil 2005)
EP (Brasil 2005)
EP (Brasil 2005)
R (SC 1990)
Categoria
de ameaa
Canistropsis microps (E. Morren ex Mez) Leme f. microps Canistropsis - Bromlias da Mata
Atlntica. 35. 1998.
Canistropsis microps f. bicensis (Ule) Leme*
Canistropsis - Bromlias da Mata
Atlntica. 40. 1998.
Canistropsis microps f. pallida (L.B. Sm.) Leme
Canistropsis - Bromlias da Mata
Atlntica. 39. 1998.
Txon
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. ES
Endmica. PE, AL
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. AL
Endmica. PE, AL
Endmica. BA, MG
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. AL
Endmica. RJ, SP
Endmica. RJ, SP
Endmica. RJ
Endmica. RJ
Distribuio
geogrfica
Endmica. SP
CC, CSM,
CNE
CC
CC
CC
CNE
CC
CC
CNE
CNE
CC
CC
CC
CC
CNE
CSM
CSM
CSM
CSM
CSM
Corredores de
Biodiversidade
CSM
Obra princeps
Txon
VU (ES 2005)
VU (ES 2005)
EP (ES 2005)
Distribuio
geogrfica
Endmica. ES
Endmica. ES
Endmica. ES
Endmica. ES
Endmica. ES
Endmica. ES
Endmica. PE
Endmica. MG
Endmica. ES
BA
Endmica. ES
Endmica. ES
Endmica. RJ
Endmica. PB, PE, AL
Endmica. ES, RJ
Endmica. ES
Endmica. PE, AL
Endmica. RJ
Endmica. PE
Endmica. ES
Endmica. MG
> PE
VU (ES 2005)
EXN (Brasil 2005)
VU (Brasil 2005,
MG 2006)
VU (ES 2005)
VU (ES 2005)
EP (ES 2005)
VU (ES 2005)
VU (ES 2005)
VU (Brasil 2005)
EP (ES 2005)
VU (Brasil 2005,
MG 2006)
VU (ES 2005)
VU (ES 2005)
Categoria
de ameaa
CC
CC
CC
CC
CC
CC
CNE
CC
CC
CSM
CNE
CC, CSM
CC
CNE
CC
CSM
CNE
CC
CNE
CC
CC, CSM
CC, CSM,
CNE
Corredores de
Biodiversidade
228
Martinelli, G. et al.
Obra princeps
Txon
RS
MG
MG, ES
Endmica. PR, SC
Endmica. PR, SC
Endmica. ES
Endmica. BA
Endmica. ES
MG
Endmica. BA
Endmica. SE
Endmica. RJ
Endmica. ES
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. ES
Endmica. PE
Endmica. BA
Endmica. ES
Endmica. ES
Endmica. ES
Endmica. MG
Endmica. ES
Desconhecida
Endmica. PE
Endmica. ES
Endmica. ES
Endmica. BA
Endmica. ES
Endmica. BA
Endmica. PE
Distribuio
geogrfica
EP (PR 1995)
EP (SC 1990,
Brasil 1992, 2005)
EP (Brasil 2005) RS
Endmica. MG, ES
VU (Brasil 2005)
VU (ES 2005)
CR (Brasil 2005)
VU (ES 2005)
VU (MG 2006)
VU (ES 2005)
VU (ES 2005)
VU (ES 2005)
VU (ES 2005)
VU (ES 2005)
Categoria
de ameaa
CC
CSM
CC
CC
CC
CC
CNE
CC
CC
CC
CSM
CNE
CNE
CC
CC
CC
CC
CC
CC
CC
CC
CC
Corredores de
Biodiversidade
Obra princeps
Txon
PR, Extra-Brasil
Distribuio
geogrfica
CR (Brasil 2005)
R (SC 1990)
VU (RS 2002)
EP (SC 1990,
Brasil 1992,
PR 1995),
VU (Brasil 2005)
EP (SC 1990,
Brasil 1992),
CR (Brasil 2005)
VU (Brasil 2005)
R (PR 1995)
MG, GO, SP
Endmica. SC
PE
Endmica. RJ
RS
PR, SC, RS, Extra-Brasil
Endmica. SC, RS
Endmica. RJ
Endmica. SC
PR
Endmica. PR
> PR
MG
PR
VU (Brasil 2005) RS
MG
CR (Brasil 2005), SC, RS, Extra-Brasil
EP (Brasil 1992),
EP (RS 2002)
EP (SC 1990)
R (SC 1990),
PR, SC
VU (PR 1995)
EP (PR 1995)
Categoria
de ameaa
CSM
CC
CSM
CSM
CSM
Corredores de
Biodiversidade
230
Martinelli, G. et al.
Guzmania monostachia (L.) Rusby ex Mez var. monostachia Monogr. Phan. 9: 905. 1896.
Guzmania sanguinea (Andr) Andr ex Mez var. sanguinea Monogr. Phan. 9: 901. 1896.
>
Endmica. SP
Endmica. RJ, SP
MG
MG
Endmica. PR, RS
MG, ES
MG, SP, PR, SC, RS
Endmica. PR, SC
Distribuio
geogrfica
EP (Brasil 2005)
EP (Brasil 2005)
VU (Brasil 2005)
EP (Brasil 2005,
MG 2006),
R (Brasil 1992)
CSM
CSM
CC
CC
CSM
CC, CSM
CSM
CC
CSM
CSM
CSM
CSM
Corredores de
Biodiversidade
CE e PE, Extra-Brasil
CE, Extra-Brasil
Endmica. RJ, SP
Endmica. MG, RJ, SP
EP (Brasil 2005,
Endmica. MG, ES
ES 2005, MG 2006)
EP (Brasil 2005,
Endmica. MG, ES
ES 2005, MG 2006)
PE
VU (MG 2006)
EP (RS 1990)
EP (RS 2002)
VU (RS 2002)
Arq. Bot. Estado So Paulo 2(1): 108. 1943.
Arq. Bot. Estado So Paulo 2(1): 108. 1943. VU (RS 2002)
Categoria
de ameaa
Anais Bot. Herb. Barb. Rodr. 2(2): 14. 1950. R (SC 1990),
VU (RS 2002)
Obra princeps
Txon
Obra princeps
Txon
VU (Brasil 2005)
EP (Brasil 2005)
EP (Brasil 2005)
VU (Brasil 2005)
VU (Brasil 2005)
CR (Brasil 2005)
CR (Brasil 2005)
CR (Brasil 2005)
VU (Brasil 2005)
Categoria
de ameaa
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. PE, AL, BA
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. BA, MG
Endmica. RN, PB, PE,
AL, BA, MG, SP
Endmica. PB, PE, SE
BA
Endmica. BA
PI, AL, BA, Extra-Brasil
BA
Distribuio
geogrfica
CC
CC
CC
CC
CC
CC
CC, CNE
CC
CC
CC
CC
CC
CC
CC
CC, CSM,
CNE
CNE
CC
CC
CC, CNE
CC
CC
CC
CC
CC
CC
CC, CNE
CC
CC
CC
CNE
CC, CSM
Corredores de
Biodiversidade
232
Martinelli, G. et al.
Distribuio
geogrfica
Endmica. RJ
Endmica. ES, RJ
Endmica. ES
Endmica. ES
Desconhecida
Endmica. BA
Endmica. ES
Endmica. MG
Endmica. MG
VU (ES 2005)
Endmica. RJ
Endmica. ES, RJ
Endmica. MG, RJ, SP, PR
Endmica. RJ
Endmica. ES, RJ
Endmica. RJ
Endmica. RJ
Endmica. RJ
Endmica. BA
Endmica. BA, ES, RJ, SP
Endmica. MG
Endmica. ES
Endmica. SP, PR
Endmica. ES, RJ
Endmica. RJ
Endmica. RJ
Endmica. ES
CR (MG 2006)
CR (MG 2006),
VU (Brasil 2005)
VU (ES 2005)
Categoria
de ameaa
Neoregelia carcharodon (Baker) L.B.Sm. var. carcharodon Contr. Gray Herb. 106: 152. 1935.
Neoregelia carcharodon var. atroviolacea Reitz
Sellowia 26: 38. 1975.
Obra princeps
Txon
CC
CSM
CC, CSM
CSM
CSM
CC, CSM
CSM
CSM
CC, CSM
CSM
CSM
CSM
CC
CC, CSM
CC, CSM
CSM
CC
CC
CSM
CSM
CC
Corredores de
Biodiversidade
CSM
CC, CSM
CC
CC
VU (ES 2005)
VU (ES 2005)
VU (Brasil 2005)
CR (MG 2006)
Categoria
de ameaa
Obra princeps
Txon
Endmica. BA
Endmica. MG, ES, RJ
Endmica. RJ
Endmica. ES
Endmica. PR, SP
Endmica. RJ
Endmica. RJ
> Desconhecida
Endmica. MG, ES
Endmica. RJ
Endmica. ES
Endmica. RJ
Endmica. RJ
Endmica. RJ, SP
Endmica. ES
Endmica. BA
Endmica. RJ
Endmica. ES
Endmica. ES
Endmica. RJ, SP
Endmica. MG, RJ
Distribuio
geogrfica
CC
CC, CSM
CSM
CC
CSM
CSM
CSM
CC
CSM
CC
CSM
CSM
CSM
CSM
CC
CC
CSM
CC
CC
CSM
CSM
CC, CSM
CSM
CSM
CSM
CC
Corredores de
Biodiversidade
234
Martinelli, G. et al.
VU (ES 2005)
VU (ES 2005)
Categoria
de ameaa
Obra princeps
Txon
Endmica. RJ
Endmica. ES
Endmica. ES
Desconhecida
Endmica. RJ
Endmica. ES
Endmica. ES
> ES, RJ
Endmica. SP
> Desconhecida
Endmica. RJ
Endmica. ES
Endmica. SP
Endmica. PE, AL
Endmica. RJ
SP
Endmica. SP
Desconhecida
Endmica. MG
Endmica. BA, ES
Endmica. RJ, SP
Endmica. RJ
Endmica. ES
Endmica. ES
Distribuio
geogrfica
CSM
CC
CC
CSM
CC
CC
CC, CSM
CSM
CSM
CC
CSM
CNE
CSM
CC
CSM
CSM
CSM
CSM
CC
CC
CC, CSM
Corredores de
Biodiversidade
VU (Brasil 2005)
CR (Brasil 2005,
MG 2006)
EP (MG 2006)
EP (RS 2002)
Categoria
de ameaa
Obra princeps
Txon
Corredores de
Biodiversidade
Endmica. RJ
Endmica. MG
> Endmica. RJ
Endmica. BA
Endmica. ES
Endmica. SP, PR, SC, RS
Endmica. RJ
Endmica. SP, SC
Endmica. ES, RJ
Desconhecida
Endmica. BA
Endmica. ES
Endmica. ES
Endmica. ES
Endmica. MG, ES
Desconhecida
Endmica. ES, RJ
Endmica. RJ
CSM
CSM
CSM
CSM
CSM
CC, CSM
CC
CC
CSM
CSM
CSM
CC
CC
CC
CC, CSM
CC
CC, CSM
CSM
CC
Endmica. RJ
CSM
Endmica. MG, ES, RJ, SP CC, CSM
Desconhecida
Endmica. ES, RJ
CC, CSM
Endmica. BA
Distribuio
geogrfica
236
Martinelli, G. et al.
VU (ES 2005)
VU (Brasil 2005)
Categoria
de ameaa
Obra princeps
Txon
>
Endmica. MG
Endmica. MG, ES, RJ, SP
Endmica. RJ
Endmica. SP
Endmica. RJ
Endmica. SP, SC, RS
Endmica. ES
Endmica. RJ
Endmica. RJ
Endmica. BA, ES
Endmica. MG, RJ
Endmica. ES
Endmica. SP
Endmica. SC
Endmica. ES
Endmica. RJ, SP
Endmica. ES, PR, SC, SP
Distribuio
geogrfica
CC, CSM
CC, CSM
CSM
CSM
CC
CSM
CC, CSM
CSM
CSM
CC
CSM
CC
CSM
CC
CSM
CSM
CC, CSM
CC, CSM
Corredores de
Biodiversidade
Obra princeps
Txon
Endmica. RJ, SP
Endmica. BA, ES, RJ,
SP, PR, SC, RS
Endmica. MG, RJ
Endmica. RJ
Endmica. SP
Endmica. RJ, SP
Endmica. RJ
Endmica. ES, RJ
Distribuio
geogrfica
EP (Brasil 2005,
MG 2006)
VU (ES 2005)
VU (Brasil 2005,
ES 2005)
CR (ES 2005),
EP (Brasil 2005)
VU (ES 2005)
CR (MG 2006)
Endmica. MG
Endmica. MG
MG
Endmica. MG
Endmica. MG, ES
Endmica. BA
Endmica. MG, ES
Endmica. ES
Endmica. MG
Endmica. BA
Endmica. MG
Endmica. PB, PE, AL, MG
Endmica. MG, ES
BA
Endmica. AL
VU (ES 2005)
VU (MG 2006)
EP (Brasil 2005)
VU (Brasil 2005)
Categoria
de ameaa
CC
CC
CC
CC
CNE
CC
CNE
CSM
CSM
CSM
CSM
CSM
CC, CSM
CSM
CC, CSM
CSM
CC, CSM
CSM
CSM
CSM
Corredores de
Biodiversidade
238
Martinelli, G. et al.
CR (Brasil 2005)
VU (ES 2005)
CR (Brasil 2005)
VU (ES 2005)
CR (Brasil 2005)
Categoria
de ameaa
Obra princeps
Txon
CSM
CC
CC
CC, CSM
CSM
CSM
CC, CSM
CSM
CC
CC
CC
Corredores de
Biodiversidade
Endmica. RJ
Endmica. RJ
AM, PA, MG, GO, MT,
DF, Extra-Brasil
CSM
CSM
Endmica. RJ
Endmica. ES
Endmica. ES
Endmica. MG, ES, RJ
Endmica. RJ
MG
Endmica. MG, ES, RJ
Endmica. RJ
Endmica. ES
Endmica. ES
BA
Endmica. PE
> BA
Endmica. PB
Endmica. MG
Endmica. BA, MG
MG
Endmica. BA, MG
Endmica. BA, MG
Endmica. BA
Endmica. ES
Distribuio
geogrfica
Obra princeps
Txon
VU (ES 2005,
MG 2006)
VU (Brasil 2005)
R (SC 1990)
EP (MG 2006)
VU (ES 2005)
VU (Brasil 2005)
CR (Brasil 2005)
CR (Brasil 2005)
VU (Brasil 2005)
CR (Brasil 2005)
Categoria
de ameaa
CC
CC
CC
CC
CC
CC
CSM
CC, CSM
CSM
Corredores de
Biodiversidade
Endmica. RJ
Endmica. MG, RJ, SP
Endmica. ES, RJ, SP
Endmica. SP, PR
Endmica. PR, SC
Endmica. MG, ES
Endmica. MG, ES
> Endmica. RJ
CSM
CSM
CC, CSM
CSM
CSM
CSM
CC
CSM
CSM
CSM
CC
CC, CSM,
CNE
CC, CSM
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. ES
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. CE
Endmica. RJ
Endmica. ES, RJ
Endmica. RJ
Distribuio
geogrfica
240
Martinelli, G. et al.
Obra princeps
Arch. Bot. de So Paulo 2: 196. 1952.
Phytologia 8: 506. 1963.
Oesterr. Bot. Z. 30: 149. 1880.
Kongl. Svenska Vetensk. Acad. Handl.
24(8): 24. 1891.
Hoehnea 33(1): 111. 2006.
Txon
CR (Brasil 2005)
EP (RS 2002)
VU (Brasil 2005)
EP (RS 2002)
EP (RS 2002)
EP (RS 2002)
EP (RS 2002)
VU (PR 1995)
VU (Brasil 2005)
EP (MG 2006)
Categoria
de ameaa
RS, Extra-Brasil
RS, Extra-Brasil
Endmica. RJ
Amaznia, PB, PE, AL,
SE, BA, ES, Extra-Brasil
RS
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. BA
Endmica. BA
Extra-Brasil
Endmica. SP
Distribuio
geogrfica
CSM
CC, CNE
CSM
CC
CC
CC
CC, CSM,
CNE
CC
CC, CSM
CSM
CC, CSM
CSM
CC, CSM
CSM
Corredores de
Biodiversidade
Obra princeps
Txon
>
Endmica. RJ
Endmica. BA, RJ
RS
PE, AL, BA
RJ, PR, RS, Extra-Brasil
MS, PR, Extra-Brasil
Endmica. ES, RJ, SP, SC
Endmica. ES
Endmica. RJ
Endmica. PE
Distribuio
geogrfica
RS
PB, PE, AL, SE,
MG, Extra-Brasil
VU (Brasil 2005), Endmica. ES
EP (ES 2005)
PB, PE, Extra-Brasil
MG
VU (SP 2004)
Endmica. RJ, SP, PR, SC
PI, CE, PB, PE, BA,
MG, DF, MT, MS, ES,
SP, PR, Extra-Brasil
CR (RS 2002),
VU (Brasil 2005)
VU (RS 2002)
CR (Brasil 2005)
VU (RS 2002)
VU (RS 2002)
Categoria
de ameaa
CSM
CC, CNE
CNE
CC
CNE
CSM
CC, CSM
CC, CSM
CC, CSM,
CNE
CC, CSM,
CNE
CSM
CC
CNE
CSM
CSM
Corredores de
Biodiversidade
242
Martinelli, G. et al.
Obra princeps
Abh. Konigl. Ges. Wiss. Gottingen
19: 271. 1874.
Fl. bras. 3(3): 608. 1894.
Txon
CR (Brasil 2005)
EP (RS 2002)
VU (ES 2005)
EP (RS 2002)
CR (Brasil 2005)
R (SC 1990)
VU (Brasil 2005)
VU (PR 1995,
RS 2002)
EP (RS 2002)
Categoria
de ameaa
CC, CSM
CSM, CNE
CSM
CSM
CC, CSM,
CNE
CC, CSM
CSM
CC, CSM,
CNE
CSM
CSM
CSM
CSM
CNE
CSM
Corredores de
Biodiversidade
Endmica. RJ
CSM
Distribuio
geogrfica
Obra princeps
Txon
VU (ES 2005)
R (SC 1990,
Brasil 1992)
VU (Brasil 2005,
MG 2006)
VU (Brasil 2005)
VU (ES 2005)
VU (Brasil 2005)
VU (ES 2005)
VU (Brasil 2005,
MG 2006)
CR (Brasil 2005)
VU (RS 2002)
VU (RS 2002)
EP (RS 2002)
VU (RS 2002)
Categoria
de ameaa
>
Desconhecida
Endmica. ES
Endmica. SC
Endmica. PE
Endmica. RJ
MG
Endmica. RJ
Endmica. RJ
Endmica. RJ, SP, PR, SC
Endmica. RJ
Endmica. ES
Endmica. ES, RJ
Endmica. ES
Endmica. MG, RJ
RS
CE, PE, MG, RJ, PR,
RS, Extra-Brasil
CE, PB, PE, AL, SE, BA,
MG, ES, RJ, SP, PR, SC,
RS, Extra-Brasil
RS, SC, Extra-Brasil
Distribuio
geogrfica
CC
CNE
CSM
CC, CSM
CSM
CSM
CSM
CSM
CC
CC, CSM
CC
CSM
CC, CSM,
CNE
CSM
CC, CSM,
CNE
Corredores de
Biodiversidade
244
Martinelli, G. et al.
Obra princeps
Vriesea billbergioides E. Morren ex Mez var. billbergioides Fl. bras. 3(3): 534. 1894.
Vriesea billbergioides var. ampla L.B.Sm.
Arch. Jard. Bot. Rio de Janeiro
15: 330. 1958.
Vriesea billbergioides var. subnuda L.B.Sm.*
Arch. Jard. Bot. Rio de Janeiro
10: 147. 1950.
Txon
Distribuio
geogrfica
VU (ES 2005)
CR (Brasil 2005)
CR (Brasil 2005)
EP (MG 2006)
VU (ES 2005)
EP (RS 2002)
VU (RS 2002)
>
Endmica. CE
Endmica. MG
Endmica. ES
Endmica. BA, ES, RJ,
PR, SC
Endmica. RJ, SP
Endmica. RJ
MG, RJ
Endmica. RJ
Endmica. ES
VU (Brasil 2005)
Categoria
de ameaa
CSM
CC
CSM
CSM
CC
CC
CC, CSM
CC, CSM
CC
CC
CSM
CSM
CSM
CC
CSM
CSM
CC, CSM
CC, CSM
Corredores de
Biodiversidade
Obra princeps
Txon
>
>
Endmica. ES, RJ
Endmica. RJ
Endmica. PE, BA, ES,
RJ, SP, PR, SC, RS
Endmica. SP, PR, SC
Endmica. RJ
Endmica. ES
Endmica. RJ
Endmica. BA
Endmica. BA, ES, RJ,
SP, PR, SC
Endmica. BA
Endmica. RJ
Endmica. SC
Endmica. ES
Distribuio
geogrfica
VU (ES 2005)
VU (RS 2002)
>
Endmica. ES
Endmica. RJ
Endmica. PE
CR (Brasil 2005),
> Endmica. ES
EP (ES 2005)
EP (RS 2002)
VU (RS 2002)
VU (Brasil 2005)
EP (Brasil 2005)
VU (ES 2005)
EP (Brasil 2005)
VU (ES 2005)
Categoria
de ameaa
CC
CC, CSM
CSM
CNE
CC
CC, CSM
CSM
CC, CSM,
CNE
CSM
CSM
CC
CSM
CC, CSM
CC, CSM,
CNE
CC
CSM
CC
CC, CSM
CC
Corredores de
Biodiversidade
246
Martinelli, G. et al.
CR (Brasil 2005,
> Endmica. ES, RJ, SP, PR
ES 2005)
Bull. Mus. Natl. Hist. Nat. 2(26): 547. 1954. VU (SP 2004)
VU (MG 2006)
VU (MG 2006)
VU (ES 2005)
EP (SP 2004)
VU (MG 2006)
CR (Brasil 2005)
VU (ES 2005)
CSM
CSM
Corredores de
Biodiversidade
CSM
CC
>
Endmica. ES
Endmica. MG, ES, RJ,
SP, PR
Endmica. RJ, MG
CSM
CC, CSM
CSM
CC, CSM
CC, CSM
CC, CSM
CSM
CSM
CC, CSM
CC
CC, CSM
CC, CSM
CSM
Endmica. RJ
Endmica. ES
>
VU (RS 2002)
Endmica. RJ
Endmica. RJ
Distribuio
geogrfica
Categoria
de ameaa
Obra princeps
Txon
Obra princeps
Txon
VU (ES 2005)
VU (ES 2005)
R (SC 1990,
Brasil 1992)
VU (ES 2005)
VU (Brasil 2005,
MG 2006)
EP (ES 2005)
CR (Brasil 2005,
MG 2006)
VU (ES 2005)
VU (Brasil 2005)
VU (ES 2005)
Categoria
de ameaa
MG
Endmica. BA
Endmica. MG, ES, RJ
Endmica. RJ
MG
Endmica. MG, ES, RJ
Endmica. SP, PR, SC
Endmica. RJ
Endmica. PE
Endmica. BA
Endmica. MG, ES, RJ,
SP, SC
Endmica. ES, RJ, SP
Endmica. MG
Endmica. ES, RJ
Endmica. BA
Endmica. ES
Endmica. RJ
> Endmica. RJ
Distribuio
geogrfica
CC, CSM
CC
CNE, CC
CC, CSM
CC, CSM
CSM
CC
CC, CSM
CSM
CC
CC, CSM
CC, CSM
CC
CC, CSM
CSM
CC
CSM
CC, CSM
CSM
Corredores de
Biodiversidade
248
Martinelli, G. et al.
Endmica. RJ
BA
Endmica. RJ, MG
Endmica. RJ, PR, SP
MG, RJ, SP
Endmica. ES
SP
Endmica. RJ
Endmica. RJ
Endmica. BA, MG, ES,
RJ, SP, PR, RS
Endmica. MG, RJ
Distribuio
geogrfica
VU (RS 2002)
EP (RS 2002)
EP (ES 2005)
EP (RS 2002)
VU (RS 2002)
Endmica. RJ
>
Endmica. ES
Endmica. RJ, SP, PR,
SC, RS
EP (SC 1990, Brasil Endmica. PR, SC
1992, PR 1995)
EP (Brasil 2005)
VU (MG 2006)
EP (ES 2005)
VU (RS 2002)
CR (Brasil 2005)
VU (ES 2005)
Categoria
de ameaa
Obra princeps
Txon
CSM
CC, CSM ,
CNE
CSM
CC
CC, CSM
CC, CSM
CSM
CC
CSM
CSM
CSM
CSM
CC, CSM
CSM
CSM
CSM
CC
CSM
Corredores de
Biodiversidade
Obra princeps
Txon
Distribuio
geogrfica
VU (ES 2005)
VU (ES 2005)
VU (RS 2002)
CR (Brasil 2005)
VU (Brasil 2005)
VU (RS 2002)
VU (ES 2005)
VU (RS 2002)
VU (ES 2005)
VU (Brasil 2005)
EP (Brasil 2005)
VU (ES 2005,
MG 2006)
CR (MG 2006)
Endmica. ES
Endmica. MG, ES, SP
Endmica. RJ, SP
Endmica. ES
>
Endmica. RJ
MG
Endmica. MG, SP
Endmica. MG
Endmica. SC
Endmica. PE
Endmica. BA
Endmica. MG, RJ
Endmica. PR, SC, RS
Endmica. ES
Endmica. ES
Endmica. BA, ES
Endmica. BA
Endmica. CE, PE, BA,
ES, RJ, SP, SC, PR, RS
Endmica. RJ
Endmica. RJ
Endmica. RJ
Endmica. MG, ES
VU (Brasil, 2005)
BA, MG, ES, RJ, SP,
>
EP (RS 2002)
SC, PR, RS
Categoria
de ameaa
CC
CSM, CC
CSM
CC
CSM
CC, CSM,
CNE
CSM
CSM
CC
CSM
CSM
CC
CC
CC
CC
CC, CSM
CNE
CC
CSM
CSM
CSM
CC
CC, CSM
Corredores de
Biodiversidade
250
Martinelli, G. et al.
Obra princeps
Vriesea taritubensis E. Pereira & I.A. Penna var. taritubensis Bradea 4(1): 4. 1984.
Vriesea taritubensis var. brevisepala E. Pereira & I.A. Penna* Bradea 4(18): 137. 1985.
Txon
EP (RS 2002)
CR (Brasil 2005)
VU (Brasil 2005)
VU (ES 2005)
VU (Brasil 2005)
R (SC 1990,
Brasil 1992)
VU (Brasil 2005)
EP (SP 2004)
VU (Brasil 2005)
EP (Brasil 2005)
CR (Brasil 2005)
Categoria
de ameaa
Endmica. MG
Endmica. RJ
Endmica. RJ, SP, PR, SC
Endmica. SP
Endmica. RJ
Endmica. SP
Endmica. RJ
Endmica. RJ
Endmica. ES
Endmica. AL
Endmica. RJ
Endmica. ES, RJ, SP,
PR, SC
MG, ES, RJ, SP, PR, SC, RS
Endmica. ES
Endmica. RJ
Endmica. PE, AL, SE,
BA, ES, RJ
Endmica. SC
Endmica. RJ
Endmica. BA
BA, ES, RJ, SP, Extra-Brasil
Endmica. ES, RJ, SP
Endmica. RJ
Distribuio
geogrfica
CSM
CSM
CSM
CC, CSM
CC, CSM
CSM
CSM
CSM
CSM
CC
CNE
CC, CSM
CC
CSM
CC, CSM
CSM
CSM, CC,
CNE
CSM
CC, CSM
CC, CSM
CSM
CSM
Corredores de
Biodiversidade
Martinelli, G. et al.
252
Tabela 2 Lista de gneros com o nmero total de espcies registradas no domno da Mata
Atlntica. Negrito = gnero endmico.
Gnero/ n total
de espcies
n de espcies na
Mata Atlntica
n de espcies endmicas
da Mata Atlntica no Brasil
n de txons conhecidos
apenas pela coleo-tipo
Vriesea (250)
Aechmea (250)
Neoregelia (125)
Tillandsia (557)
Cryptanthus (58)
Nidularium (45)
Billbergia (65)
Orthophytum (40)
Dyckia (130)
Hohenbergia (55)
Quesnelia (16)
Pitcairnia (350)
Alcantarea (18)
Canistrum (13)
Canistropsis (11)
Portea (8)
Lymania (8)
Bromelia (56)
Wittrockia (6)
Ananas (7)
Ronnbergia (14)
Edmundoa (3)
Guzmania (200)
Racinaea (58)
Acanthostachys (2)
Araeococcus (9)
Encholirium (23)
Catopsis (18)
Fernseea (2)
Andrea (1)
Pseudananas (1)
166
136
97
53
52
45
35
28
35
24
16
16
16
13
11
8
8
6
6
3
4
3
3
3
2
5
3
2
2
1
1
145
120
87
22
48
45
21
23
12
19
16
13
15
13
11
8
8
1
6
1
4
3
2
5
2
2
1
56
39
31
15
26
3
6
15
5
5
2
3
2
3
1
1
1
3
1
-
Total
803
653
218
Total
spp. (%*)
Endmicas
MA (%**)
671 (83,6%)
396 (49,3%)
369 (46%)
86 (10,7%)
585 (87,2%)
336 (84,8%)
309 (83,7%)
53 (61,6%)
Total spp.
Ameaadas e
ameaadas (%***) endmicas MA (%***)
265 (84,1%)
166 (52,7 %)
143 (45,4%)
24 (7,6%)
238 (75,6%)
149 (47,3%)
117 (37,1%)
14 (4,4%)
AGRADECIMENTOS
Ao Instituto de Pesquisas Jardim
Botnico do Rio de Janeiro, ao Critical
Ecosystem Partnership Fund (CEPF),
Fundao Botnica Margaret Mee (FBMM)
e Aliana para a Conservao da Mata
Atlntica pelo patrocnio e apoio. Aos
curadores dos herbrios, pela sempre atenciosa
recepo. Aos especialistas na famlia que
contriburam com valiosas sugestes durante
o Workshop Estratgias e Abordagens para
a Conservao de Bromeliaceae da Mata
Atlntica. A Denise Pinheiro da Costa e aos
dois assessores annimos pelas diversas
sugestes.
REFERNCIAS BIBLIOGRFICAS
Aguiar, A. P.; Chiarello, A. G.; Mendes, S. L.
& Matos, E. N. 2003. The Central and
Serra do Mar Corridors in the Brazilian
Atlantic Forest. In: Galindo-Leal, C. &
Camara, I. G. (orgs.). The Atlantic Forest
of South America: Biodiversity Status,
Threats and Outlook Center for Applied
Biodiversity Science at Conservation
International. Island Press, Washington.
Pp. 118-132.
Amorim, A. M. A.; Fiaschi, P.; Jardim, J. G.;
Thomas, W. W.; Clifton, B. C. &
Carvalho, A. M. V. 2005. The vascular
plants of a forest fragment in Southern
Bahia, Brazil. Sida 21(3): 1727-1757.
Arajo, D.S.D. 2000. Anlise florstica e
fitogeogrfica das restingas do Estado do
Rio de Janeiro. Tese de Doutorado.
Universidade Federal do Rio de Janeiro.
Rio de Janeiro, 176p.
Assis, A. M.; Thomas, L.D. & Pereira, O. J.
2004. Florstica de um trecho de floresta
de restinga no Municpio de Guarapari,
Esprito Santo, Brasil. Acta Botanica
Brasilica 18(1): 191-201.
Ayres, J. M.; Fonseca, G. A. B.; Rylands, A.
B.; Queiroz, H. L.; Pinto, L. P.; Masterson,
D. & Cavalcanti, R. B. 2005. Os
corredores ecolgicos das florestas
Rodrigusia 59 (1): 209-258. 2008
253
254
Martinelli, G. et al.
255
256
Martinelli, G. et al.
257
258
Martinelli, G. et al.