Antički Portret U Jugoslaviji, Katalog

Arch. Epigr. Mitt.
- ArchiologischEpigraphische Mitteilungen, \7ien

Akademija nauka i umjetnosti
ANUBIH
Bosne i Hercegovine, Sarajevo
BCH
Bulletin de correspondancehell6nique,
Paris
Bull. dalm. - Bulletino di archaeologiae storia
dalmata, Split
GZM - Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne
i Hercegovine, Sarajevo
- Jahrbuch des Deutschen
JDAI
Archiologischen Instituts, Berlin
V A M Z - V i e s n i k A r h e o l o S k o gm u z e j a
u Zagrebt, Zagreb
VHAD - Vjesnik Hrvatskog arheoloSkog
druitva, Zagreb
Vjesnik dalm. - Vjesnik za arheologiju
i h i s t o r i i ud a l m a t i n s k uS. p l i t
trl
Maska
zlatan lim
V i s i n a 2 0 , 5 S i r i n a1 6 , 5c m
Trebeni5te
Kraj VI veka pre nove ere
N a r o d n i , m u z e j ,B e o g r a d ,i n v . b r . 8 1 / I
trl
Mask
Gold foil
H e i g h t 2 0 . 5 c m w i d t h 1 6 . 5c m
Trebeniite
End of the 6th cenrury B. C.
N a t i o n a l M u s e u m , B e i g r a d eN
, o. g1/I
Z l a t n a m a s k a i z r a c i e n ao d ' t a n k o g z l a t n o g l i m a . P r c d s t a v am u l k o g i i k a p l a s t r i n o f l v c d c n o g .
Oii
1 - . r , ! r ' o r esn.ers k l n p l l " n ' , t . k . r p c r m ai o b r v c s : Lp a r a l e l n i mk o s i r n u r e z i r n a .N c i t o v c i i i n a g l i ' i c n , r o s
t t 1 1 1 " 1 . ,l r g o d r i c M r l a u s t a , s t l s n u t as a o i t r i m i v i c a m a . _ B r a c l a
i a s n o i z r a 2 c n ; tu v i c i u d v e m a n j a
]t 1
s pI :i t p i c n ; r . D u i c c i c i r j ee .m a s k aj e u o k v i r c n a u k r a s o n t n a k o n r c s c p r i m c f u i c p l a s t i i n e k i m a
dorskog porckla izduzcnogoblika. Ostali ukrasi u viclu ranogprepl"ti k.ji sr'ui'iteri tailiastirr
p . l r . l l e l n r nl \ l . r ' r r i n r r rl irr r i , j . r mB. rr.. r d r i d e o i r p o d . l o nj e u . n , . . u
i . . r r k . rj c
I , l l . r i in u i z r . r 7 r . nM
o c l l l n r c n (u, \ ( e ( r ' nnJJ , i ( . 1 irl/ n . l ! 1 , ' i r t uk., r oi n : d e , n , , ig o r n j u i , t r , r r r i .
B i b l i o g r r f r j . rN: . v L r l i . . J D , 4 11 9 r 0 ,A r c h . A n z e i g e r ,B e i E l a t t ' t l l I , 2 / 6 , A b b . r ; r s t i ,c l a s n i k
joPlf'S:rii:?g,lrultt,aX,l,
1 ? 3 1 ,1 , s I . 1 ; I s t i ,R e v u t a r c h t o l o g i q u c , T o n cI I I , J a n v . - f u i n e1 9 3 . i ,
4 6 . J ' l l . l : J . K o r o i c . . C Z M . V I I I . . t? l J . o t i , l r l r e : I i . p o p , , i , . K t r . t l u g, , o l a t . ii z , , , L , u p o l ck n , l
T r t b , . n t ; t n .4. n t i h a r , B co g r . r J\ 4 ( M I v r . r 5 . l J T . r b l . rr : M l c r b i e . o , t " 7 , n r " i . - 4 n i , i - , k , ,
N o : : , ! r : ? , . - : ^ r : 1 u . u ^ B - e o g r a d y ,B ^ e o g r a d
1958,21_2i,'Iabh XIV, kai tt. V. popovii,
lJ, t: at ar r: rn,a, r n . : . X V
X V t , 1 9 6 , +1_9 6 5 , . 1 5 _ 3 0 ;D . S r c j o v i i , M l y e j i s . r : c t am
, u z c j i J u g o s l a r i j c ,L j u b l j a n a
1 9 7 3 ,l z l S r L ; . P o p _ o r i c , G . r e c Ikl i y r i a n T r . e a s u r e s , J ' r o ymu g o s l , r L i a S
, h c f f i c l i ji o z + , 2 n 1 ; I s r i , '
Griko tltrsku
B c o g r ' r d. 1 9 7 5 , . 1 9 , 1I;s t i , G r e c k o i l i r v j s k - i es k a r b y z _01191
- . J u g o s l a w r i ,v a r s z a u , a
l e l 8 . r y c . l : l . r i . . C r t u i l i t i i s k i ,cn k r q i i t a o t
J u g u , l t :i i n . \ o f i r : 1 q 7 9 . . 1 . t , M , C . r r : . , r n r n ,
utmctnost na tlu lugoslavt1y,..lr1i1toy1a,_Beo_grad
199.2,137, sl. 125; Lj. popovri, l,luzclt svata,
N d r u d n t t n u z c l , B e o g r x l ^ ] 9 8 3 ,l 5 3 7 ; I s t : , U r n c t n i t k a b a i t i n n S r l z T e B
, c o g r a d 1 9 9 4 , 2 6 ,s l . 3 l ; I s t i ,
H u d o i e s t u c n e en a s l c d i cS c r l o z , B e o g r a d 1 9 8 , + 1, 3 , 2 j .
fLf .B.p.l
Lzl
Plastiina glava-maska
Cilihar
Visina 3 cm
Novi Pazar
Krai vI i poietak v veka pre nove ere
Narodni mLtzej,Beograd,lnv. br.
683/I
La
t91
L-l
Carved head-mask
Amber
Height 3 cm
Novi Pazar
End of the 5th and the beginning of
the 5th century B. C.
National Museum, Belgrade,No. 6g3/l
:i plastii'o izraienim ielorn, kosom, nosem, ustima i br-"adom.I pored

9..t*-*O:*::_n r o g u s:bllkl
e u o i r t r k r r a k t e m c c r t c s i l r n o gl i k a s a r c a l i s t r i k i m r r e t r . l ; r n o r nu o b r a d i . '
9::::-"nE
Biblrografija: D. Mano-Zisi-Lj. B. Popovii, N"oai pazar. ilirsko-grirei
natdz, Be,ogracl1969,20,
-I'afcl
98,
1971,200,
Kommission,5A,
br. 26.TablaXXXIVT Istj.Berichrder Rrimisch-Germanischen
la c. II-i.B.P.]
f3l
Cilibar
V i s i n a2 , 5 c m
Novi Pazar
Kraj VI i poietak V veka pre nove ere
Narodni muzej,Beograd,inv. br. 685/l
t3l
Carved head-mask
Amber
Height 2.5 cm
Novi Pazar
National Museum, Belgrade,No.
L i c c j c o b r a c l c n ou o b l i k u t r i l a n g u l a r n es i r e m ei i j i j e g o r n j i c l e o5 r r i . N ; r g l a i e n ej c k o s e , u S ri n o s .
N i j c i z r a z r t i a r h a j s k io s m c h , m r d a p o s t o j i .
i a L a z .B, c o g r t d 1 9 6 9 ,2 0 , b r .
B i b l i o g r a f i j a :D . M a n o - Z i s i - L j . B . P o p o v i i , N o ' , t iP a z a r , i L i r s b o - g r i k n
2 1 , T a b l a X X I V ; I s t i , B c r i c h t d e r R a m i s c h - G e r m a n i s c h el *nt m m i s s l o r , 5 0 , 1 9 7 1 , 2 A 0 ,T a f e i 9 8 . 1 a - c .
ILj.B.P.]
L4l
Plasti6na glava
Cilibar
Visina 2 cm
Novi Pazar
Kraj VI i poietak V vekaprc nove ere
N a r o d n i m u z e i ,B e o g r a d i, n v . b r . 6 8 6 / I
l4l
Carved head-mask
Amber
Height 2 cm
Novi Pazar
National Museum, Belgrade,No. 686/l
O v a l n a g l a v as a i s t a k n u t i m o b r a c l e n i mp a r t i j a m ak o s e , o i i j u , n o s a i u s t i j u . U s t a s u p o s c b n o
n r s l r i c n a m a n j i m i t a n j i m u r c z - o r nG. l a v a j c i m a l ai f : s u n g u k o j i 1 eb i l a u s a c l e n aB.l a g r z r a zl i c e .
B i b l i o g r a f i j ; r :D . M r n o 7 , i s i L j . B . P o p o v i 6 , N o t - i P a z a r , i l i r s k o g r t k t n a l d z , I l c o g r t d 1 9 6 9 , 2 0 ,b r
2 , 1 ,T a b l a X X I V r I s t i , B t , r l c l : tt l c r R i ) r n i s c hG c r m d n i s c b e nK o t n n i : s i o t t , 5 C . I 9 7 1 . l C 0 . T r f c l 9 / . l a
[ L i . B . P]
+
(r)
a
(,
F
rrl
F.
l,
,(,
F
t5l
Cilibar
Novi Pazar
K r a j V I i p o i e t a k V v e k ap r e n o v e e r e
Nalodni riru.ri,B.og.rd, ilnv.br. 691lI
L5l
Carved head-mask
Amber
Height 2.3 cm
Novi Pazar
End of the 6th and the b
-e
-.--'-"^'b
r i n n i n s ."'' f
the 5th cenrury g. C.
National Museum, Belgrade,No. 691lI
O r r l n o g i r z d u Z c n o go b l i k a p l a s t i i n o o b r a d e n ag l a v a .K o s a j e s u m a r n o o b r a d e n ai o d e l j e n aj e d n r m
u t . l r r h l r c n t com
d i c l r . O c i . n o . , u i i , u r r . ri b r . r d : . u l e p o p l , r , r i c n oo b l i k o r r n i .
Bibliografija: D. Mano-Zisi-Lj. B. Popovi6, Novi Pazar, ilirsko-griki nalaz, Beograd. 1969,2a,
b r ' 2 6 , T a b l a X X X I V ; r s t t , B i r i c h t d e i R c j m i s c h - G e r m a n i s c h eKno " m m i s i o n , 5 a , D 7 1 , 2 0 0 , T a i e l
98,3a c. [Lj.B.P.l
t6l
Glava u profilu
Cilibar
Kompolje (grob .17)
Kraj VI i po6etakV veka pre nove cre
A r h e o l o i k i m u z e i , Z a g r e b , inv. br.
15578
t6l
Head in profile
Amber
Height 3.2 cm
Kompolje (Grave 47)
ArchaeologicaiMuseum, Zagreb, No.
15578
Predsta.rg
' rl . r v cu l e v o r np r o f i l u . O k o u o b l i k u d v e u d u b l j e n el i n i j c . P r e k o d e l ak a z a t i l j k u s p u S t as e
! i r r t r . r k a i z v c J c n r u r c z i m r . Z a d n j i d e o n i j c o b r a d e n .N o s p r a v i l a n r r a v a n a u s t a m a l o . n a g l i i e n a .
T a r n n o c r v e n eb o j e .
I l i b l i o g r a f i j a :R . D r e c h s l c r B i ) t , V j e s n i kA M Z , s e r i j aI i l , s v e z a kI I , 1 9 6 1 , 1 0 2 ,T a b l a X X V I I I , 1 ,
1 - 1 a .[ R . D . B . ]
17l
Glava en face
:
::-
Cilibar
Visina 4 cm
Kompolje (grob a7)
Arheoloskimuzei, Zagre\, inv. br.
15679
U]
Head en face
Amber
Height 4 cm
Kompolje (Grave 47)
ArchaeologicalMuseum, Zagreb, No.
15679
I'reclstavaljudske glave en face sa ovalnom i plastidno istaknutom bradom. Oii sa dvostrukim

l i n i j a m a a o i n a j a b u i i c a i s t a k n u t a .l J s t a i n o s t a k o d e p l a s t i i n o o b r a d e n i .I z n a d i e l a t r a k a s a
u h r a s i m au v i d u k o s i h c r t i c a . N a p o l e d i n i d v a p r a v i l n a u d u b l j e n j a .
B i b l i o g r a f i j a :R . p r e c h s l c r B i L t i , V j e s n i kA M Z , s e r t j aI I I , s v c z a k 1 I , 1 9 6 1 , 1 0 2 ,T a b l a X X V I I I ,
s 1 . 2 . 2 af R
. .D.B.l
t8l
Glava u profilu
Cilibar
Visina 3,3 cm
Kompolje (grob aZ)
Arheoloiki muzej, Zagreb, inv. br.
15580
t8l
Head in profile
Amber
Height 3.3 cm
Kompolje (Grave 47)
ArchaeologicalMuseum, Zagreb, No
15 5 8 0
L j u d s k a g l a v a u d e s n o m p r o f i l u d o s t a s u m a r n o o b r a d e n ai l i j e r e z u l t a t o i t e 6 e n j a .N o s p r a v i l a n i
s l a b o n a g l a l e n au s t a . U s l i d o l t e 6 e n j ao k o n i j e u p o t p u n o s t i v i d l j i v o . N a i e l u t r a k a k o s a i z v e d e n a
u r e z a n i m l i n i j a m a . N a d o n j e m d e l u t r a k e o d n o s n o n a l i c u b l i z u u h a p r a v i l n o u d u b l j e n j e .T a m n o ,
c r v c n eb o j e .
B i b l i o g r a f i j a :R . D r e c h s l e r - B i ' t . i e , V j e s n iAl eM Z , s c r l j aI I I , s v e z . a kI I , 1 9 6 1 ,1 0 2 , T a b l a X X I X , s l . l ,
3 a .[ R . D . B . ]
lel
Dio nadgrobnog reljefa

Mramor
Visina 33 cm
Sirina 25 cm
Trogir (Tragurion)
II-I stolje6eprije nove ere
Muzey gradaTrogira
Fl
rh
( r')
'r
F
F
'U
F
@
C-l
tel
Part of a sepulchral relief

Marble
Height 33 cm
Width 25 cm
Trogir (Tragurion?)
2nd-1stcenturyB. C.
MunicipalMuseumof Trogir
Reljef sa predstavom iene koja sjedi na stolici sa malom klupicom z^ noge, U ruci drZi duZi 5tap,
k o j i j e u r o n j e n u i z d u Z e n up o s u d u . T e i k o j e o d r e d i t i S t ar a d i . P r e k o g l a v ep r e b a i e n p l a b t .
V j e r o v a t n o d i o n e k e v e 6 ec e l i n en a d g r o b n o gs p o m e n i k ai i m a s l i i n o s t i s a s t e l o m i z T e n o s a .S l i i n i h
n a h z a t D a l m a c i j i n i j e b i l o . V j e r o v a t n o j e d o n e t a u T r o g i r i z M a l e A z i j e i l i e g e j s k i ho t o k a ( J o n i j a )
R e l j e [j e r a n i j eb i o u z i d a np r i u l a z u u p . r l a t uC i p i k o .
B i b l i o g r a f i j a :M . G o r e n c , A n t i k n a s k u i p t u r au H r t , a t s k o j , Z a g r e b 1 9 5 2 ,X I X , s I . 2 6 , N . C a m b i ,
M o g u t n o s t i , 1 0 - 11 , X X V I I , S p l i t 1 9 8 0 ,9 5 7 - 9 5 8 .[ N . C . ]
[0]
Glava muikarca
Vapnenac
Ukupna visina 13,4 c m
S i r i n a 1 0 , 4c m
Vis (1ssa),lokalitet Martvilo
Druga polovica III ili prva polovica II
stolje6anove ere
Arheoloiki m,,tzej,Split (Podru6na
zbirka u Visu)
[10]
Head of a man
Limestone
Total height 13.4 cm
Vidth 10.4 cm
Yts (Issa), site Martvilo
Secondhalf of the 3rd or the first half
of the 2nd century B. C.
ArchaeologicalMuseum, Split (the
collection in Vis)
Glava bradatog starca predstavlja dio nadgrobne reljefne stele i izuzetak je u repertoaru
h e l e n i s t i c k i hn a d g r o b n i hs p o m e n i k an a i s t o i n o j o b a l i J a d r a n a .L i c e j e p r i k a z a n o j e d n o s t a v n o ,b e z
m u s k u l a t u r e .C e l o j e n i s k o i k o s o . O b r v e s u j e d v a n a z n a i e n e .I s p o d o b r v a , o i i s u d u b o k o u s a d e r r e
Oblik oiiju je izrazrto bademast,sa stiliziranim, ali znatno nagla5enimkapcima. Odne jabuiice su
ovalne i loptasto ispupiene. Nos je razmerno kratak i ravan, oStro rezan. IJsne su dosta dobro
obradene, stisnute i neznatno ispupiene. NajviSe truda majstor je, iini se, uloZio pri izradr kose i
brade. Kosa je kratka. Sa strane pokriva u5i, a na 6elo pada pet karakteristiinih i poput plamena
zaiiljenih pramenova koji su pri vrhu blago savijeni. Posebno su uoiljiva tri pramena na sredini
iela, od kojih srednji s ljevim tvori figuru lastaviiijeg repa, a s desnim-oblik klije5ta. Postrancei na
zatiljku kosa je samo skicirana. Na isti nadin je izrad.enai brada koje su pramenovi rasporedeni u
dva sloja jedan preko drugog. Brkovi zapodinju u uglovima, u korenu nosa kao tanki prameni kose
koji se od ugla ustiju naglo proiiruju, tako da je gornja usna gotovo posve prazna.
B i b l i o g r a f i j a :N . C a m b i , B . K i r i g i n , E . M a r i n , V j e s n i kA H D , 7 5 , 1 . 9 8 1 , 8 1 - 8 3T
, ab. XVIII: 1SS,4o t o k V i u h e l e n i s t i i k od o b a , S p | i t 1 9 8 3 , 1 3 , 6 r , 7 ; I s s a ,L j u b l j a n a 1 9 8 6 ,3 4 , b r . 2 2 8 . [ B . K . ]
Il]
=
J
.t)
I
f
f
F
frl
\r'.
.r'l
Il]
Glava mu5karca
Stucco,gips, pijesak
Visina glave
Sirina lica
Vis (1ssa),lokalitet N{artvilo
III ili II stole6eprije nove ere
Arheololki rnszej, Split, inv. br. C
Head of a man
Stucco,gypsum, sand
Height of the head
Vidth of the face
Yis (Issa), site Martvilo
3rd or 2nd century B. C.
ArchaeologicalMuseum, Split,
207
No. C 2OZ
Glava bradatog starca,koja je nadena sa tri ostale glave, pripadala je mauzoleju bogate isejske
o b i t e l j i . G l a v a j e p o t p u n o o i u v a n a , o s i m n o s a k o j i j e o d b i j e n . O i i s u b a d e m a s t ek, o s o p o s t a v l j e n e ,
s;r izraZenim zjenicamai Sarenicama.lJsne su Siroke i miesnate.Cijelo lice uokvireno je kosom i
Lrradom,koja je data u pramenovima. Veliki brkovi pokrivaju gornju usnu. Ekspresivni trerman
kose, brade i hka, bez posebnog naglaSavanjamuskulature, upu6uju na datiranje u III ili II stoljede
D n l en . e .
B i b l i o g r a f i j a : M . N i k o l a n c i ,V j e s n i k A H D , 6 3 - 6 4 , 1 9 6 9 , 7 8 - 7 9 , T . V I I I , b . ; I s s a - o t o k V i s u
h e l e n i s t i i k od o b a , S p l i r , 1 9 8 3 , 1 3 , b r . a . [ B . K . ]
[2]
Glava mu5karca
S t u c c o ,g i p s ,p j e s a k
V i s i n a 1 8 , 5c m
I I I i l i I I s t o l j e c ep r i j e n o v e e r e
A r h e o l o S km
i u z c i ,S p l i t ( P o d r u c n a
zbirka u Visu),inv. br. C 208
tl2]
Head of a man
Stucco,gypsum, sand
H e i g h t 1 8 . 5c m
Yis (Issa), site Martvilo
3 r d o r 2 n d c e n t u r yB . C .
A r . c h a e o l o g i cMaul s e u m ,S p l i t( t h e
c o l l e c t i o ni n V i s ) , N o . C Z O 8
G l a v a b r a d a t o gs t a r c ak o m e n e d o s t a j ei e l o , t j e m e i n o s ( o S t e 6 e n j a O
). blik oiiju je jajolik. lJrezima
' u n : z n r 6 c n i k . r p c ii s . r m oo k o , d o k s u z j e n i c eo z n a i e n e u b o d o m t u p o g p r e d m e t a .U s n e s u d o b r o
o b r . r d c n e s, t r s n u t es u , p u n e i i s p u p i e n e .B r k o v i , b r a d a i k o s a v j e 5 t o s u m o d e l i r a n i i b r z i m u r e z i m a
ipetule,,n:glasavr.iup
c ir a m e n o v e . , S sat r a Z n j es t r a n ep l o h a j e n e r a v n a ,n e o b r a d e n at e j e o i i t o d a j e
g l . r v ab i l : p r i c v r i c e n au z n e k u z i d n u p l o h u .
O v a g l a v a n a c l e n aj e s a j o i i e t i r i s l i - n e g l a v e ,t e j e v j e r o v a t n od a o n e p o t i i u s a n e k o g u n i i t e n o g
hcroona,naiskosao
, d n o s n o n r a u z o l c j r n e k e b o g a t ci s c j s k eo b i t e l j i .
B i b l i o g r a f i j a :M . N i k o l a n c i , V j c s n i kA H D , 6 3 - 6 4 , l q 6 q , 7 B - 7 9 ; I S S A- o t o k V i s u h e l e i n i s t i i h o
d o b a , S p \ t 1 9 8 3 ,i 3 , b r . 1 , s l . 1 3 ; 1 5 5 , 4 ,L j u b l j a n a 1 9 8 6 , 3 4 , b r . 2 2 2 s a s l i k o m . l B . K . l
tl3]
7,
Glava iene
Stucco,gips, pijesak
V i s i n a2 0 , 5c m
III ili II stoljeceprije nove ere
ArheoloSki muzej, Split (Podrutna
zbirka u Visu), inv. br. C 206
[3]
Head of a woman
Stucco,gypsum, sand
H e i g h t 2 0 . 5c m
Yrs (lssa), site Martvilo
collection in Vis), No. C Zb6
(llava Zene kojoj usled oite6enja nedostaje dio frizure na ielu. Oii su velike, Sirom otvorene, sa
Lrdubljenim zenicama. lJsta su poluotvorena, a iro izraz lika je veoma upe6atliiv. Mogu6no je da se
radi o diviniziranoj pokojnici, 5to je naglaSenovisokom frizurom koja podsjedana teitarski onkos
k a r a k t e r i s t i k an a n a d g r o b n o j s k u l p t u r i h e l e n i s t i i k o gr a z d o b l j a .
l l i b l i o g r a f i j a :M . N i k o l a n c i , V j e s n i kA H D , 6 3 - 6 + , 1 , 9 6 9 , 7 3 - 7 9 [. B . K . ]
t
F.l
tt)
I
p
r-l
arl
'Q)
F
co
tl4]
Glava iene
Glina
Visina 7,7 cm
Vis (1ssa)?
l l J i l i I I s t o l j e i ep r i j e n o v e e r e
A r h e o l o S k im u z e i . S p l i t ( P o d r u i n a
zbirka u Visu), inv. br. Fb 1959
tl4]
Head of a woman
Clay
rr'
i
rrelgnr /./ cm
Yisa (Issa) ?
collection in Vis), No. Fb tSSS
Glava Zene predstavlja dio statuete. Ovalnog je oblika, punih obraza. Oii su otvorene, usne
mesnate,a vrh nosa nedostaje.Frizva je rasko5na,ukrjiena vjencem br5ljena. Ova glava
p r e d ' r a rl i a l e p p r i m e r h e l e n i ' r i c k ep l a . t i k e .
R i b l i o g r r f i j a : - / S S A- o t o k V i s u h e i e n i s t i t k od o b a , S p l i t 1 9 8 3 , 1 5 , b r . 2 3 : L ! 5 , 4 , L j u b l j a n a 1 9 8 6 , 3 6 ,
br. 250. [B. K.]
[15]
Glava mladida - teg
Bronza
Visina 9 cm
T e Z i n a8 3 4 , 5g
Novi Dojran
III vek pre nove ere
M u z e j i M a k e d o n i j e ,S k o p l j e ,i n v . b r .
1466
[15]
Head of a youth
Bronzc
Height 9 cm
W e i g h t 8 3 4 . 5g r a m s
Novi Dojran
3 r d c e n t u r yB . C .
, k o p j e ,N o .
Museumof MacedoniaS
10 6 6
T e g 1 c i z r a d e n u o b l i k u b i s t e k o j a p r c d s t a v i j am l a d i 6 ao v a l n o g l i c a , p r c c i z n o m o d e l i r : n i h d c r : i j r .
G l a v a j e p o d i g n u t a i o k r c n u t a u i c v o , p o g l e d au p e r e n o gu c l a l j i n u .N i s k o p o s t a v l j e n co b r v e n a d o v e z u j us e n a p r a v i l a n n o s , n a v r h u b l a g o s a v i j c n .O i i s u i z r a c l e n eo d s r c b r a i n a k n a c l n o
LlmctnuteZ
. e n i c e s u p r a z n c , a l i s l l \ r c r o v a r n ob i l e i s p u n j e n es t : r k l c n o mp ; 1 s t o i r .I J s n c s u
p o l u o t v o r c n c ,i z r a d c n eo d b a k r a . O v a j l e p r l i k m l a d i 6 ad o p u n j e n j e g u s t o m k o s o m u k r a t k i m
p r a n c n o v i m a . I z n a d n j e j e p o b e d n i i h a t r a k a . N a v r h u g l a v en a l a z i s c k u k a .
S t i l i z r a d e ,k : o i n a i i n r n o d e l o v a n j au k i a p a j u s e u s e r i j u l i k o v a L i z i p o v o g k r u g a . G l a v a r r o i d a
p r c ' d s t a r l j ap o r t r e t r n l a d i 6 a- p o b e d n i k a .N j e n c s t i l s k c k a r a k t e r i s t i k eu p u 6 u j u n a l l l v . p r e n . c . k a o
yreme izraclc.
l l i b l i o g r a f i j a :V . S o k o l o v s k a ,O d a r h e o l o l k a r ob o g a t s t . L rot a S R M a k e d o n z T aS, k o p j e 1 9 8 0 ,N o . 3 i 2
[V S]
fr6t
ilidrahma Filipa II Makedonskog
( 3 5 9 - 3 3 6 .g . p r i j e n . e . )
Srebro
Promjer ,23x24 mm, teZina8,96 g
Primjerak iz nekadainjezbirke
Nikole Plavii6a iz Osijeka, kupljen
1915.
8246
t16l
bidrachm of Philip II of
M a c e d o n i a ( 3 5 9 - 3 3 6 8C )
Silver
Diameter23X24 mm, N'eight8.96grams
Example from the collection of
Nikoft PlavSicfrom Osijek,
p u r c h a s e idn 1 9 1 5
8246
A v . G l a v a Z e u s as d u g o m k o s o m i b u j n o m b r a d o m , o v j c n i a v a l o v o r o v i m v i j e n c e mn a d c s n o .
U o h o l o b i s e r n ak r u i n i c r .
R v . O I A I | I | I O Y . N a g i m l a d i i , j a S in a k o n j u n a d c s n oi m a i e p a l n . r i n o mg r a n o n l .
l . p o , l k o r r i .kr l r ' 7 r r . r . .rr' p o d n i c g o r . p . d i g n u t el i i e r cp r c J n i cn o g e\ l o \ u . T l o , z n r . e r r , 'l i n i i , , m .
U o k o l o b t s e r n : k r u 2 n i c . r .P r e m d a j e a n t i 6 k i g r i k i s v i j e t o d a v n o p o z n a v a oi p o r t r c t n e k i p o v e , r e l j e f c
i z i d n e . s l i k a r i j e n, a n o v c u s e l i k v l a d a r ap o j a v l j u j er e l a t i v n o k a s n o , i s p r v a d i i k r e t n o , r o t i l j c i ; e r t
n c k o g b o i a n s t v a , a t e k k a s n i j es l o b o d n o , s a s v i m v l a d a r s k i ma t r i b u t i m a .T a k o b r s m o n a g l a v i
. " " l h g l l o g b o i a n s t v a Z e u s av r l o l a k o m o g l i p r e p o z n a t ic r t c l i c a s a m o g ak r a l j ; rF i l i p a I I . p o n . r t o
i d e a l z i r a n o g , k a k v o g z n a d e m o s p o p r s j a u m r a m o r u i l i s g l a v i c ei z r a d e n eu s l o n o v a i i , , i o . I e r " u
g r o b n i c i u V e r g i n i . F i l i p I I , o s n i v a i n o v c , s n a i . n eM a k e d o n i j c , i z v r i i o j e n c s a m o r e f o r m u v o j s k e
ve6 t novdarstvatc su njcgovi zlatnici i srebrnici preplavili antiiki svijet. Osobito ov.rj tip ' rzr..
o l i m p i j s k i m j a h a i e m p o s i i o j e v r l o o m i l j e n , 6 a k i u b a r b a r s k i hn a r o c i a ,k o j i g a o p o n a i a ; , i k . o t
d u g o v n l e m c p o n a v l j a j uu s v e s l o b o d n r j i mi s t i l i z i r a n i j i mv a n j a n t a m a .
F i l i p I I d a o j e k o v a t i s v o j n o v a c u v i i e k o r - n i c ar a z a s u t - i h
d i l j e r nk r a l j c v i n e .
Bibliografija: L. Miiller, Numismatirlue d'Alexandre le Grand suioie d'un appendicecctntenantIes
rnonnaiesde Phtlippe II et III, er aicompagnee de plancheset tables in quai'io, Copenhaguc 1E55,
2 8 2 , 2 1 6 .[ 2 . D . - I . M . ]
tl7]
Tetradrahma Aleksandra III

Velikog Makedonskog (336-323. g.
prije n.e.)
Kovnica: Traelium M acedoniae
Srebro
P r o m j e r2 6 u 2 7 m m . t e z i n a1 7 , 2 3g
Nekada u zbirci Nikole Plavii6aiz
O s i j e k a ,k u p l j e n 1 9 1 5 .
Arheoloiki muze.i,Zagreb, Inv. br.
8262
lr71
tetradrachm of Alexander III the
Great of Macedonia (336-323 B. C.)
Mint: Traelium Macedoniae
Silver
D i a m e t e 2r 6 Y 2 7m m . w e i g h r1 7 . 2 3
grams
Example from the former collection
of Nikola Plavii6 from Osiiek.
p u r c h a s e di n 1 9 1 5
8262
A v . P o p r s ; eH e r a k l a l a v l j o m k o i o m p r e b a i e n o m p r e k o g l a v e i s v c z a n o mi s p o d b r a d e n a d c s n o .
U o k o l o b i s e r n ak r u Z n i c a .
R v . A A E T A N A P O Y o k o m i t o z d e s n a .Z c u s , n a p o l an a g , s j c d i n a l i j c v on a p r i j c s t o l u , n a i s p r u Z c n o j
d c s n i c i d r Z i o r l a , u l j e v i c i d r i i o k o m i t i d u g a i k i s k e p t a r .L i j e v o , d o l j e , u p o l j u r u 2 a , i s p o d p r i j e s t o l j a
I O . U o k o l o b i s e r n ak r u Z n i c a .
K a o i t o s e F i l i p I I d a o p r i k a z a t i k a b Z e u s , t a k o A l e k s a n d r aV e l i k o g , n j c g o v o g s i n a , m o Z e m o l a k o
p r e p o z n a t iu l i k u H e r a k l a , Z e u s o v as i n a . I k o n o g r a f i j a A l e k s a n d r aV e l i k o g j c j o i u a n t i c i b i l a t o 6 n o
d e f i n i r a n ai n j c g o v i h p o r t r e r a i m a d c s v u g d j e ,t a k o d a s u s m a n j e n ei s u m n j e u i d e n t i t e t o s o b e
p r i k a z r n c n r n o v c u . L e g e n d as e , k a o i k o d n o v c a F i l i p a I I , i i t a n a n a l i i j u n o v c a i i s t o t a k o g l a s i
ime v.ladaru
a g . ' n i t i v u ,s a m o u r i j e t k i m s l u d a j e v i m as p r i d o d a n o m k r a l j c v s k o mt i t u l o m ( B A I I A E Q I ) ,
t a k o d e r u g c n i t i v u ( : k r a i j a A l c k s a n d r a ,t j . n o v a c ) .
I z a z i v o t a , r i n a k o n n j c g o v c s m r t i , k o v a n j e n o v a c A l e k s a n c l r aV e l i k o g u s v e t r i k o v i n e , u b r o j n i m
k o ' n i c r m r d i l j c r nM : k c d o n i j c , a l i i p o c i j e l o mn e p r e g l e d n o m
p o d r u i j u k o j e j e o s v o j i oi k o j c s u
m c d u s o b o m n a k o n n j e g o v c s m r t i p o d i j e l i l i t z v . d i a d o s i .V a l j a s p o m e n u t i d a s u z l a t n e s t a t e r ek a o i
s r r ' b r n et e t r f , d r f , h m eA l c k s a n d r aV e l i k o g k r o z d u g o v r i j e m e o p o n a i a l i b a r b a r s k in a r o d i E v r o p e .
B i b l i o g r a f i j a :T . M i i l l e r , N u m i s m a t i q u e d ' A l e x a n d r eL eC r a n d s u i t : i cd ' u n d p p e n d i c ec o n t e n t l n tl c s
monnaies de PbilipBe II et III, et accomPdgneede plancheset tdblcs in quario, Copenhague 1855,
1 3 4 , 1 2 4 , . t a bl.V , 1 2 4 .[ 2 . D . I . M . ]
tl8]
Tetradrahma Ptolomeja I Sotera

(323-285.g. prije n.e.), kralja E,gipta
Kovnica u Pafosu
Srebro
P r o m j e r2 6 x 2 7 m m . t e i i n a l 4 , l O g
Kupljen skupa sa zbirkom Benka
H o r v a t a ,g o d i n e 1 9 2 8 .
A r h e o l o i k i m u z e j ,Z a g r e \ . i n v . b r .
Fl
a
(,
D
F
f r I
F
n.
\,
,(,
F
o.l
c-)
u8l
Tetradrachm of Ptolemy I Soter

(323-285 B. C.), king of Egypt
The mint in Paphos
Silver
D i a m e t e r2 6 x 2 7 m m , w e i g h t 1 4 . 1 0
grams
Purchasedtogether with the
collection of Benko Florvat in 1928
2167
A v . P o p r s . j cP t o l c n r e j aI s d i j a d c n r o mn a d c s n o .O k o v r a t a E , g i d a .
R v . | I T O A E M A I O Y B A > I A E O I . O r a o s k l o^p l j c n i h k r i l r i t o j i n . r l i j c v oi u k r n . l 2 r n r ad r i i s n o p
m u n j a ; l i j c v o , u p o l j u , m o n o g r a m iP , , M . / A f l .
K r o z p r v i h d v a d e s e t a kg o d i n a f a k t i i n o g v l a d a n j aE g i p t o m ( 3 2 1 - 1 0 5 .g . p r i j e n . e . ) A l e k s a n d r o v
n e k a d a i n j iv o j s k o v o d a P t o l o m e j s t a v l j an a n o v a c g l a v u A l c k s a n d r aV c l i k o g , i i j c j c n a j b o l j c
k r a l j e v s t v on a s l i j e d i o .N a t o r n n o v c u A l e k s a n d a rn o s i k o Z u s l o n a ,s i r n b o l aA f r i k e , a n e H e r a k l o v u
I a v o v s k uk o i - u , k a o i t o j e t o b i l o u o b i i a j e n o . V l a s t i t i p o r t r e t P t o l o m e j p o i i n j e p r i k a z i v r t r n r n o \ . u
t e k z a d r u g o g r a z d o b l j a s v o j e v l a d a v i n e ,t j . i z m e d u 3 0 5 . i 2 8 5 . g . p r i j e n . e . o d n o s n o d o s v o j e s m r t i .
N j c g o v s c l i k k a t k a d aj a v l j a i n a s r e b r n i c a n ao s t a l i h P t o l e m e j a .
I s p r v a p o r t r e t p r i k a z u j e s r e d n j o v e k o v n o gm u i k a r c a , g o l o b r a d o g ,s p o m a l o o r l o v s k i m n o s o m ,
i s t a k n u t o m b r a c l o m ,j a k i m v j c d a n a i i z r a Z e n i mm i i i 6 a v i m v r f , t o m , o k o k o j e g a j c p r e b e i c n ee g i c l a .
T e k k a s n i j e ,l i c e p o s t a j el i c e s t a r c a .N a r e v e r s i m an j e g o v an o v c a i e s t i s u l i k o v i A t e n c P r o m a h o s ,
A l e k s a n d r aV e l i k o g k a o s i n a b o g a A m o n a u i e t v e r o p r e g us l o n o v a ,d o k j e o r a o p r e d o m i n a n t a nu
n u m i z m a t i c i P t o l e m e j au o p 6 e . K o v n i c e s u b r o j n e i n i j e i h u v i j e k l a k o r a s p o z n a t i ,p o g o t o v o n a
n o v c u D e zo z n a K a .
Bibliografija: R. S. Poole, CataLogueof Greek Coins in the British Museum. Tha Ptolemies, Kings
o f E g , p t , L o n d o n 1 8 8 3 , 1 5 , 1 5 ; I . N . S v o r o n o s .T a n o m i s m a t at o u k r a t o u s t o n P t o l u n a i a n , A t h c n a i
1 9 0 4 , 1 2 , 2 5 4 ,t a b . I X , 1 0 . [ 2 . D . I . M . ]
Ie]
Tetradrahma Ptolemeja I Sotera

Q 2 3 - 2 8 5 .g . p r i i e n . e . ) ,k r a l j a E g i p t a
)rebro
Promjer 25,5x30 mm, teZina 14,22 g
Iz zbirke Nikole Plavii6a iz Osileka,
k u p l j e n a1 9 1 5 .
ArheoloSki rnuzej, Zagreb, inv. br.
8370
Ie]
Tetradrachm of Ptolemy I Soter

Q23-28sB. C.), king of Egypt
5rlver
Diameter 25.5x30 mm, weight 14.22
grams
Example from the collection of
Nikola PlavSi6from Osijek,
p u r c h a s e di n 1 9 1 5
Archaeological Museum, Zagreb, No.
8370
Av. Poprs.jePtolomeja I s dijademom nadesno. Oko vrata egida. Uokolo biserna kruinica.
Rv. IITOAEMAIOY
BA>InEQs, Orao sklopljenih krilastoii nalijevo iu kandZamadrZi snop munja:
liievo, u polju, monogrami P/IY. Uokolo biserna kruinica. Uspoiedbe radi, uz portret
s r e d o v i e c n o gP t o l e m a j a _ sl r a v l j a m oi t e t r a d r a h m u s n j e g o v i m c r t a m a I i c a , n a k o j e m s u g o d i n e i
n a P . o r ri a t o v a i d u g o g o d i 5 n i e gv l a d a n j ao s t a v i l i d u b o k e i r " g o u " , e e l o , i n a i e v i s o k o i d i e " l o m i i n o
p r e k r i v e n o . k o s o m ,i m a d u b o k e b o r e , o i i s u u p a l e i p o g l e d - l e u p e r e n ,k a o i u s v i h s t a r i h f a r a o n a ,u
d a l j i n u . o r l o v s k i n o s l e n e s t o s a v i j e n i j i ,a u s t i u p a l a ' i d | " l . r | u k " o k r e z u b a .
Jedino je miiicje na
v r a t u p , r i k a z a n o . i s t ot a k o s n a Z n i mk a o i z a m l a d i h g o d i n a . Z a r a z l i k u o d k o Z e l i c a ' i v r a t a , k o s a . j e
d a t a . u b r o i n i m i g u s t i m p r e . c i z n oi z m o d e l i r a n i mp r i m e n o v i m a , k o j e u k r a S a v ak r a l j e v s k id i j a d e m .
o v a i p o r t r e t s p a d an e s u m nj i v o _m e d u n a i u s p e l i j el i k o u e v l a d a r ah e l e n i s t i i k o gr a z d o b l j a .
I ova je srebrna tetradrahma iskovana u drugom periodu Ptolomejeve vladaiine, tj. nakon 305, a
p r i i e 2 8 5 , k o j a _ i eg o d i n a n i e g o v es m r t i . P r e m d as e k o v n i c a s t o i n o S i u n e m o Z e u s t a n o v i t i ,r r n " r r r r "
d a .i . es r e b - r n i kk o v a n n e g dj e u E g i p t u , a k a l u p i e i z r a d i o v r h u n s k i m a j s t o r .
Bibliografiia: R. S. Pooli. C41lo.g1e-of Greik Coins in the British Museum. The Ptolemiens,Kings
of Egypt, London 1883,22,72; I. N. Svoronos, Ta nomismata toil hratous ton Ptolemaion, Atheiai
1904, 44, 259, tab, I){, 13. [2. D.-I. M.]
tzol
f2ot
Promjer24x25 mm, tezina15,05g

Kupljenood Zore Orlovi6, godine
1914.
Arheoloiki muzei,Zagreb,inv. br.
8060
tetradrachm of King Demetrius

Poliorcetes of Maced'onia (306-2g3
B. C.)
Silver
Diameter 24x25 mm, weighr 15.05
grams
PurchasedfromZora Orlovi6 in 1914
8060
Tetradrahma makedonskog kralja

Demetrija Poliorketa Q06a$. g.
prije n.e.).
Srebro
I-
Fl
Cn
rh
r-l
F
Ii
|/.
,(,
F
co
co
Av. Glava Demetrija s rogom i uskim dijademom nadesno,

Rv. AHMHTPIOY BA>IAEO) okomito, desno i lijevo. Posejdon, nag ao pasasjedi nalijevo na
ttipeni' u ispruZenoj desnici drZi aplustrum, a u lijevici okomiii trozrb] monogiami ATP/I liievo i
I r o e s n o . u o K o l o b r s e r n ak r u z n l c a .
Na vrlo dobro sa6uvanoitetradrahmi znamenitog admirala i kasnije vladara Demetrija Poliorketa
' t j . o n o g a k o j i z a u z i m a g r a d o o e )d a t e s u n j e g o v J c r t e I i c a n a v r l o i n d i v i d u a l a ni v i e i t n a i i n . R e l i e f
r . d u b o k - i e l o d i e l o m i i n o p r e k r i v e n op r a m e n o u i m ak o s e k o j a j e r e l a t i v n ok r a t k a , p o v e z a n " u r k i n 1
tlr;ademom, s trakama na zatiljku i ukra5enarogom, znakom bozanstva. Nos je pravilan, oii
duboko usadene,obrazi puni, usta srisnura i odliu
' z aodludnost.
poviednika
R e v e r sn o v c a p o d s j e 6 an i n j e g o v u . a k t i v n o s tk a o
f l o t a , j e r j e p r i k a z a nb o g m o r a
Poseidon-s-trozubom. Najznamenitiji njegov rovaCna licu nosi lik boZice'pobiede Nife kako pube
u t r u b l i u i s t o j i . n a p . r o v ir a t n e g a l i j e ,a o d n o s i s e n a k o i o s a l n i k i p N i k e s o i o k a S a m o k r a k e ,k o f i
dan-danassvaki posjetilac pari3kog Luvra odmah ugleda iim utli u muzei. Tai ie spomenik
D e m e t r i i e p o d i g i o u i a s t . v e _ l i k pe o b i e d ek o j u i e i z u " o i e v a o
k o d c i p r a n a d ' e g i p a i s k i mk r a l j e m
Ptolemejem..I,a kao admiral svoga oca kralja Antigona (306-301), godine lbe. osim na nekim
likovi
i simboli prikaiani na novcu uviiek-povezuiu ime"Demetrija s morem.
?btnicima,
B]bliogra{ija: G. Macdonald, Câtllogue.of p1ryh Cotly in tbe Hunterian Collection lJniversity of
G l a s g o t a ,L G l a s g o w 1 8 9 9 , 3 3 8 ,1 1 . T a b . ' X X I I I , 1 6 . 1 2 . D . * I . M . l
[ 21 ]
Tetradr4hma sirijskog kralja

Antioha,I Sotera (293-261. g. prije
n.e.) ;
Srebro ].
P r o m j e r l g m m , t e Z i n a1 6 , 8 0g
n a a u k c i y i . C u r t i uus
5"pIi.."9
l r a n k t u r t u ,g o d i n e 1 9 0 7 .
A r h e o l o s km
i u z e j ,Z a g r e b ,i n v . b r .
[ 2l ]
Tetradrachm of King Antiochus I
Soter of Syia (293-261,B. C.)
Silver
Diameter 29 mm, weight 16.80grams
Purchasedat the auction Curtius
in Frankfurt in 1907
5675
i:
\67\
Av. GlavaliinladogAntioha I s dijademom nadesno.
R v . B A X I A E A > A N T I O X O Y o k o n . r i t o ,d e s n oi l i j e v o . A p o l o n , n a g , s h i t o n o m p r e b a i c n i m p r c k o
b e d a r a ,s j e d i n a o m f a l o s u n a l i j e v o ,o v j e n i a n j e l o v o r o v i m v i j e n c e m , r ui s p r u i e n o j d e s n i c id r Z i l u k i
d v i j e s t r i j e l e, a l j e v i c ap o d b o d e n ao k u k . M o n o g r a m A f l l i j e v o , d c s n o m o n o g r a m H P .
Vrlo je zanimljivo pratiti portrete Antioha I, sina Seleukova.Na ranijim primercima prrkazan je
k a o m l a d i l 1 n u i k a r a ck, a s n i j ev i d i m o s r e d o v e i n o gi o v e k a , a n a k r a j u s t a r i j e gk r a l j a s d u b o k i m
borama olib usta i o6iju, te vise6im podbratkom. Profil mu je u mlaclim godinama idealiziran, te
m u p r a r i o b l i k n o s a p r e p o z n a j e m ot e k u p o z n i j i m p o r t r e t i m a . O s o b i t a k a r a k t e r i s t i k aA n t i o h o v i h
c r t a l i c a j e i r j a k o i z r a i e n a a r k a d ai d u b o k o u s a d e n eo c i . k o j e s u g o t o v o i d e n t i c n en a r a n i i i m i n a
kasnijim prikazima.
A n t i o h I j o d r u g i p o r e d u h e l e n i s t i i k i k r a l j k o j i j e n o s i o n a s l o v , , S o t e r "r j . S p a s i t e l (j p r v i j e b i o
egipatski kialj Ptolemej I). Nakon smrti uvrSten je u bogove kao Antioh Apolon SpasiteLj,a o tom
njegovom osobitom Stovanju Apolona govori i naliije ove tetradrahme.
Bibliografija: P. Gardner, Catalogweof Greek Coins in tbe British Museum. The SeleucidKings of
S y r i a , L o n d o n 18 2 8 , 8 , 3 . l Z . D . I . M . )
t
F.l
rJ)
I
".)
F
F
rr'.
'U
F
v
ca
lrrl
ilronia4i no.vac sirakuSkoga kralja
Hierond Il (274-216.g. prije n.e.)
Sirakuika kovnica
Promjer 126^ , teLina 17,89 g
S t a r am u z e j s k az b i r k a
A r h e o l o i k i m u z c j , Z a g r e b ,i n v . b r .
1991
b.on". coin of King Hieronus II
of Syracuse (274-216 B. C.)
The Syracusanmint
Diameter 26 mrr., weight 17.89 grams
T h e o l d m u s e u mc o l l e c t i o n
872
872
Av. Glava Hierona II s lovorovim vijencem nalijevo; iza glave vri (amfora?). Uokolo biserna kruZnlca.
R v . I E P Q N O ) i o d s j e d k u .K o n j a n i k s a i l j e n . r o n n
. ra g l a v i , u o k l o p u i h l a n i i d i , j a i i n a d e s n on a k o n j u
k o j i s c p r o p i n j e ; u d e s n i c id r Z i v o J o r a v n o k o p l j c . I s p o d k o n j a A . L i n e a r n ak r u y ' n i c au o k o l o .
M e d u s i r a k u 5 k i mt i r a n i m a t e k i h j e n e k o l i k o n a n o v a c s t a v l j a l os v o j e i m e , p r i m j e r i c eA g a t o k l o
( 3 1 7 2 8 9 . g . p r i j e n . e . ) , H i k e t a s ( 2 8 8 - 2 7 9 .g . p r i j e n . e . ) ,H i e r o n I I i H i e r o n i m ( 2 1 6 - 2 1 5 .g . p r i j e
n.e.). Svoje su pak likove na novac koji su kovali stavljala samo poslednja dvojica. Hieron II je
n a k o n o d l a s k am a k e d o n s k o gk r a l j a P i r a n e k o l i k o g o d i n a v o d i o s i r a k u i k u v o j s k u , a n a k o n p o b j e d e
nad_Mamertincima, godine 269. prrje n.e. on prisvaja kraljevski naslov bazileja, koji moZemo
p r o a r t a t lu z n r e g o v oi m e n a v i 5 e v r s t a n o v a c a .N e k e n o m i n a l e n o s e n j e g o v p o r t r e t , d r u g e p o r t r e t
njegove Zene Filistide, a tre6e lik njegova sina, mladoga Gelona, ali bez kraljevske titulature. Sve te
g l a v cs u o k r e n u t en a l i j e v o .
Kada nam naliije opisanog primjerka novca ne bi bilo saiuvano, te ne bismo mogli proiitati u iije
i m e j e o n i s k o v a n , n e b i s m o p o g r i j e i i l i k a d b i s m o g l a v u p r i k a z a n u n a a v e r s up r i p i s a l i b o g u
Apolonu. Tako je, naime, prikazan Hieron II - jer rz sve karakteristike individualnog portreta:
m l a d o l i c e b e z b r a d e ,r e l a t i v n o n i s k o i e l o p r e k r i v e n o g u s t i m k r a t k i m u v o j c i m a , t e l o v o r o v v i j e n a e
k o j i m j e g l a v ao v j e n i a n a- p o d s j e 6 a j un a u v r i j e Z e n ui k o n o g r a f i j u b o g a S u n c a .
Bibliografija: R. S. Poole, Catalogue of the Greeb Coins in the British Museum. Slclly, London
1 8 7 6 ,s l . 2 1 7 , 5 5 8 .[ 2 . D . - L M . ]
i
l23l
Tetradrahma Filistide, iene
Ilierona II, kralja Sirakwzd (2742 1 6 .g . p r i j e n . e . )
I
Sirakuika kovnica
Srebro
Promjer 29 mr.r',teLina 13,1,@
g
Iz zbirke Benka Horvata, kupljene
godine 1928. (primjerak kupljen u
Reggio di Calabria godine 1908).
Arheolo5ki muzej, Zagreb, inv. br.
(2167/9150)
123).
Tetradrachm of Phylistis, wife of

King Hieronus II of Syracuse
( 2 7 4 - 2 1 6B . C . )
The Syracusanmint
Silver
Diameter 29 mm, weight 13.10 grams
From the collection of Benko Horvat,
purchased in 1928 (example bought in
Reggio di Calabria in 1908)
ArchaeologicalMuseum, Zagreb, No..
(2r67/9rs0)
Av. Glava Filistide s dijademom i Velom nalijevo. Otraga simbol (?)

gore, OIAI>TIAO>
Rv. BAXIAI)XAI
u odsje6ku. Krilata boiica Nike vozi se u kvadrigi
nadesno;objema ruliama drZi uzde i ima drugi hiton. Gore: Filistida, ZenaHierona II Sirakuikog, jedina
j e k r a l j i c an a c i j e l o j S i c i l i j id i j i s e l i k p o l a v l i u J en a n o v c u , k t o m c j o i i s k r a l j e v s k o mt i t u l o m . N i e z i n i e
n o v a c u v i i e k o d s r e b r a .F i l i s t i d i n o I i c e z r a i i k l a s i i n o m g r d k o m l i e p o r o m . n j e n p r a v i l n i p r o f i l u
skladu je s velikim izraLajnim oiima i fino oblikovanim ustima, te bradom i polbratkom! Kosa joj
u finim uvojcima okruZena dijademom proviruje ispod vela,6iii se tanki nabori spu5tajuprema
ramenima i vide se i s desne straneglavi. U neku ruku bi se njen potret mogao uiporediii s
portretom egipatskekraljice Arsinoi II, koji je skoro istodoban, aii je okrer"ut na aesnu stranu.
Cinjenica da je srebrni novac Filistide u manjoj mjeri korodiran ne umanjuje op6i dojam remekd i e l a a n t i i k o g r e z a d ak a l u p a .
Filistidini sre'brnicikou".ri ,r', u tri posebne nominale - u tetradrahmama ili aopenima od 20 litri (?)
i_neito manjima, od oko 16 litri, na kojima se na naliiju vidi boZica pobjede Nike u ietveropregu,
dok je na reversu najmanje nominale, one od 5 litri, prikazana ista boZica kako upravlja bigom
(dvopregom), takoder nadesno. Naisvim se novcima, i na licu i na naliiju, mogu vidieti simboli,
s f o v ai l i b r o j k e . P o s t o j ei n o v c i n a k o j i m a l e F i l i s t i d a p r r k a z a n ak a o b o 2 i c a D e m e t r a .
Bibliografija: R. S. Poole. Catalogue of the Greek Coins in tbe Britisb Museum. Sicily. London
1 8 7 6 , 2 1 , 4 , 5 5 8[.2 . D . - r . M . ]
i
124l
tl
(t
^
rFl
*-)
ir
F
r!
./.
'(,
F
rn
cO
F{
Drahma makedonskog kralja Filipa

V (220-178.g. prije n.e.)
Srebro
P r o m j e r 1 8 x l 9 m m , t e Z i n a3 , 8 3 g
Kupljeno godine 1913.kod tvrtke
Helbing u Minhenu, aukcija Zschiesche und Koder
Arheoloiki muzei Zagreb,inv. br.
7564
124l
Drachm of King Philip V of

Macedonia (220-178 B. C.)
Silver
D i a m e t e r1 8 x 1 9 m m , w e i g h t 3 . 8 3
grams
Purchasedfrom the Helbing
Company in Munich, auction
Zschiescheund Koder, in 1913
7564
Av. Glava Filipa V, s kratkom bradom i dijademom nadesno.

Rv. BA2IAEQ> OIAIIIflOY
a dv-aretka, izmedu njih kijadahadesno; gore idolje monogramr;
naokolo vijenac hrasrgva li56a.
Iako malen po svojoj veli6ini, portiet Filipa V odlidno reproducira crte lica kralja: markantni profil,
namriteno 6elo s jakim obrvama, d,ebeleusnice i kratko oSi5anabrada, gusta kosa u pramenovima.
Vladavina Filipa V protekla je u neorekidnim borbama s Rimljanima, a nakon bitke kod
Kinoskefala godine 197. prije n.e. rnorao je napustiti sve zemlje koje le posfedovao, osim
Makedonije, koju 6e izgubiti njegoy sin Persei 078-168) porazom kod Pidne 168. g. prije n.e.
Stalni ratovi iziskivali su mnogo no.rca, te je katkada dolazilo do krvarenia niegove kvalitete - na
ovom primerku srebro je loiijeg sailrZaja,posrebreno boljim srebrom, koje se djelomibno oljuitilo
.
na llcu novca.
Za razlikr od Filipovih brondanih kovova, koji su emitirani u velikom broju tipova, srebrnici na
nali6ju prikazuju ili lik boZice Atene Alkide, ili opisanu kijaiu. Na jednoj vrsti tetradrahmi javlia se
na licu i glava Filipova sina Persejas krilatom {rigiJskom kdpom.
Bibliografija: G. Macdonald, Catalogue of Greeh Coins in the Hunteridn Colleaion Unioersity of
G l a s g o u , L G l a s g o w ' 1 8 9 9 , 3 4 3 , 3 ,T a b . X X N , 4 . l Z . D . * 1 . M . l
[25]
Bron6ani novac Ptolomeia VI

Filometora, kralja Egipti (181/80174. g. prije n.e.)Kovnici u Pafosu na Cipru
Bronca
Promjer 27x29 mm, teZina 16,46g
Otkupljen od Jaki6i6a iz Kraljevice,
g o d i n e ' 1 8 9 /( d o m a 6 ap r o v e n i i e n c i i a )
inv. br.
Arheoloiki muzej, Zagreb,
3869
'
125)
Bronze coin of Ptolemy VI

Philometor (181/80-174 B. C.), king
of EgYPt
The mint at Paphos in Cyprus
Bronze
Diameter 27x29 mm, weight 16.45
grams
P u r c h a s e df r o m J a k i 6 i 6f r o m
Kralievicain 1,897(local provenance)
3869
Av. Glava Kleopatre I kao Izide s kosom u dugim uvoicirna, umjesto stefan vijenca klasia pienice,
nadesno.Uokolo biserna kruZnica.
Rv. I1TOAEMAIOY BA>IAEQ). orao raSirenihkrila sto.iinalijevo. u kandzama drZi snop
munja; lijevo u polju monogram A. Uokolo kruZnica. Medu riietkim kraljicama koie su
prrkazivane.r" nou.r, m'orai-roistaknuti Kleopatru I, koja je u ime Ptolomcja VI vladala
L a o . e g " n t i c au v r e m e i z m e d u 1 8 1 , p a d o o k o t Z + ' g . p r i i e n . e ' O d o s t a l i hs u
se vlad-a.icana novcu pojavljivale iBerenika I, 2ena Ptolomej?\, zatim Arsinoe II (zajedno s.
Ptolomeiem II ili sami), Berenika II, Arsinoe III, Kleopatra II, Kleopatra III, te najznamenitija od
svih Kleopatra VII. Katkada se llce kraljice ni ne prikazuje, no novac.nosi.njeno ime povezano s.
kraljevskdm titulom u genitivnom obliku. Kleopair.alprikazanaje i kasniiena novcu, zavladanie
Pto(omeja VIII Eurgeta"II (170'117. g. priie n.e.), i to bron6anom novcu iz kovnice na Cipru u
Pafosu, bilo iz nekih drugih kovnica.
Kleopatra I prikazana ie ia licu novca kao boLicalzida, ovjeniana Zitom. Kosa joj je vrlo
u 1 1 . * i t k i s l b Z e n ai z n a d i e l a , a n a z a t i l j a k p a d a l u d u g a i k i u v o i c i k o j i s e s p u l t a j u n a r a m e n a .P r o [ i l
i o i i e o r a v i l a n i i d e a l i z i r a n ,o i i v e l i k e , o b r a z i p u n i , u i r a l i i e p o o b l i k o v a n a ,a v r a t d u g a i a k . N a
,r.dir'i .u"rr" vidliiva ie kontramarka u obliku okrugle rupe, uobidajena na egipatskom brondanom
fi?itli*rrttir, R. S. Poole, Catalosue of Greek Coins in the British Museum. Tbe Ptolemies,Kings
o f E p v ' p t ,L o n d o n 1 8 8 3 , 8 9 , 6 , t a b ' .X X l . 3 ; I . N ' S v o r o n o s ' T a n o m i s m a t at o u k r a t o u s t o n
P t o l i m a i o n , A t h e n a i l , 9 , A 4 , 2 2 61, 3 8 4 .L Z . D . - I . M . J
t26l
.l
th
(,
r-)
F
rrl
F
\r'.
,U
F
co
Tetradrahma egipatskog kralja

Ptolemeja VIII Euergeta II
(170-116. g. prije n.e.)
Aleksandrijska kovnica, oko god.
1,20/119.godine prije nove ere
Srebro
Promjer 24,5x26 mm, tezina 13,82 g
Kupljena na aukciji Parodi, u Genovi,
sodine 1898.
Arheoloiki rnrzej, Zagreb, inv. br.
38 6 5
t26l
Tetradrachm of Ptolemy VIII

Euergetes lI (170-1,1,6B. C.), king
of Egypt
Alexandrian mint. c. 120/ll9 B. C.
Silver
Diameter 24.5 mrr', weight 13.82
grams
Furchased at the auction Parodi in
Genova in 1898
Archaeological Museum, Zagreb,
No. 3855
Av. Glava Ptolemeja I s tankim dijademom i egidom nadesno. Uokolo biserna kruZnrca.
Rv. IITOAEMAIOY
BA>IAEQ!. Orao sklopljenih krila nalijevo, u kandZamadrZi snop munja; lijevo
u polju LNA, desno u polju fIA. Duga vladavina Ptoleme.jaVIII zapoiclo je u biti tek godine t 46.
p r i l e n . e . k a d j e n a k o n ' u m o t r t u " s u o ! n e 6 a k aP t o l e m e l aV I I i z K i r e n e s t i g a o u E g i p a i d a p r e u z m e
r l a s t . S l u Z b e n in j e g o v e p i t e t b i o j e E u e r g e t e s , 6 t oz n a c i d o b r o i i n i t e l j d o k m u j e n e s l u Z b e nni a d i m a k
6io pbyscon (trbu3lsti). Naslov Soter (Spasitelj)nosili su Ptolemei I (323-285), Ptolemej X (116-80);
Philadelphus (Onaj hoji ljubi braiu) Ptolemej lI (285-2a6); Pbilopator (Onaj koji Ljubi oca)
Ptolemej lV (221-204) i Ptolemej IX (121-11,7);Euergetes(Dobrotinitelj) Ptolemej III (246 221) i
spomenuti Ptolemej Ylll; Epipbanes(Odliian, Slavan)Ptolemei V (204-181); Pbilornetor (Onaj
lioji ljubi mater) Ptalemei VI il81-146).
Premda postoji nekoliko primieraka srebrnih didrahmi s glavom Ptolemeja VIII sa zrakastom
krunom, na tetradrahmamaje.i nadalje portret osnivaia dinastije Ptolemeja I. Usporedimo li ga s
likovima istoga vladara iskovanima na novcu iz vremena niegova iivota, vidjet 6emo vrlo veliku
razliku u kvaliteti rada, kao i sliinosti s prototipom. Osnovne su crte lica sadri.ane,no gube se u
stereotipnosti izgleda idealnog vladara i na taj naiin gube individualnost. Osje6a se i Zurba rezada
kalupa. Na taj naiin se kod kasnijih Ptolemeja portret Ptoleme.iaI posve mijenia.
Bibliografija: R. S. Poole, Catalogue of Greeb Coins in the British Mwseum. Tbe PtolemiesKings of
Egypt, Londot 1883, 98, 123; L N. Svoronos, Ta nomismata tou bratous ton PtoLemaion,Arhenai
r 9 a 4 , 2 5 1 ,1 5 2 7 . [ 2 . D . - I . M . ]
L27l
Drahma.Baleja (167-135. godine

prije n.e.)
Srebro
P r o m j e r 1 . 7 x 1 , 9 ,m
5 m , r e 2 i n a3 , 1 6 g
Primjerak iz zbirke Fanfognau
Trogiru, naden vjerovatno u okolici
Trogira .
ArheoloSki muzej, split, inv. br.2678
t27l
Drichm of Baleos (167-135 B. c.)

Silver
Diameter 17x19.5 mm, weight 3.16
qrams
Example from the coilection
Fan{ogna at Trogir, found probabiy
i n t h e n e i g h b o u i h o o do f T i o g i r
Archeolo{ical Museum, splitiNo.
2678
Av. Gologlava glava Baleja nalijevo; orlovski nos, brada israknura: iznad cela su pramenovl
s t i l i z i r a n ck o s e k o j a s e Z . e
d o u h a , p a s e s p u 5 t ap r e m a v r a r u . K o v r d 2 a v ak o s a p o k r i r a c i j e l u g l a v u .
R v . B A ) I A E O > B A A A A I O Y . A r t e m i d a ( D i j a n a )u h o d u n a l i j e v o ;u d e s n o ji u c i d r Z i b a k l j u , a u
lijevoj dva koplja; kratki hiton lepria iznad koljena.
Biblio_grafija:L Marovi6, Godiinlak ANUBIH, XIII, centar za balkanoloika ispitivanja, rr,1976,
2 3 1 .[ I . M a r . l
t28l
Drahma Baleja (167-135.godine

prqe n.e.)
Srebro
Promjer 16,5x17 mm, ieLina 1,97 g
Nepoznato mesto nalaza
Arheoloiki muzej, Split, inv. br.2679
[28]
Drachm of Baleos (167-135B. C.)

Silver
Diameter 16.5x17 mm, weight 1.97
grams
Placeof discovery unknown
ArcheologicalMuseum, Split,
No.2679
Av. Gologlava Baleja naliievo, sa istim karakteristikama kao i prethodni prrmierak.

R v . B A ) l A E o > B A A A A I O Y . A r . t e m i d au h o d u n a l i j e v o ,k a o i k o d p r c t h o d n o g p r i m j e r k a .
Biblio_grafija:L Marovi6, Godiinjak ANLIBIH, XIIi,'centar za balkinolo5ka irlpiti"""1", 1\,197(),
212. [I. Mar.]
t2el
Tetradrahma sirijskog kralja

Demetrija I Sotera (162-150. g. prije
n.e.)
Kovnica Antiohija, 160. godine prije
nove ere
Srebro
Promjer 28x31 mm, teZina 16,74g,
K u p l r e nk o d t v r t k e W . T r i n k s u
B e i u , g o d i n e1 9 1 3 .
A r h e o l o s k im u z e j , Z a g r e b ,i n v . b r .
7983
r l
I '
[2e]
Tetradrachm of King Demetrius I

Soter of Syria (162-150 B. C.)
The mint in Rniioch, 150 B. C.
Silver
Diameter 28x31 mm, weight 16.24
grams
Purchasedfrom the agency of
W. Trinks in Vienna ln tgtl
ArchaeologicalMuseum, Zagreb,
No. 7983
A v . G l a v a D e m e t e r i j aI s d i j a d e m o m n a d e s n o .N a o k o l o l o v o r o v v i j e n a c .
R v . t s A ) I A E C J : , / A H M H T P I O Y > O T H P O : o k o m i t o d e s n oi l i j e v o ; n o n o g r a m i A f l / A N T ; u
odsieiku P.-BoZica Tihe, odjevenau dugi urru!
p"plor,. s)cot
sjedi nalJevo
nalijevo na prllestollu
priiestolju KoJeg
kojeg podrzava
podriava
.u.uu6r hiton r.pcplos,_
k r i l a t a7 c n ' k r n e m a n .U i s p r u T c n oJj e s n i c id r z i 1k i . r i a k' k e p t a r ,r u l i e v i c i ' . o "u u i t i ,
G l . r r . auemerrlla,l.)otera
Glava
utrva
Demetrija
D e m c t r i j aI . Sotera
S o t e r a()pasttelra)
p;r i k a z u i emladlca
j
.
m l a d i c aodluinrh
je
l S p a s i t e l i aprlkazule
o d l u c n i hcrta
c r t a hca.
l i c a .l']rolil
P r J l i l idealno
i d e a l n opravilan
p r r v i l a n ii
p o d s i e 6 an1
u n c k u r u k u Rgdsqgia
n a A,leksandroVg.likog.
A l e k s a n d r " V c l i k o q Arkade
A r k e d e ssu
r r iizraZene,
z r r i e . " no mnogo -manie
. i ^ ; . -nego
- . , ^ u n,egova
l_i-:Ir,.llq
p r e r k ai o s n r u a c ad , i n a s t i iSe e l e u k ar . M i s i c i i a v r a t u s u s n a z n i .d o k i . r . " r r " , p . r - . n o r ; . ,
p o v e z a n at r e K o m d | f , d e m f , Za njegova vladanja-kovalo se.u vis: kovnica - spomenimo samo Gazu, Apameju, Herakleju,
Ptolemaidu,.Antiohiju, Herakleju, Tir i Sidon i u viie nominala irerradra'hmcprema antiikom
sfandardu, drahme, dioboli, oboli sve u srebru, zatim broniani rtt"., t. vrlo'rijetki zlatni).
O s o b i t o i e l i i e p n o v a cn a k o i c m s u p r i k a z a n eg l a v eD e m c r r i j l I r n j e g o r c s e s t r ei 2 e n e L a o k i d e ,
u d o v ep 0 5 l l e d n l e m
g a k e d o n s k o gk r a l j a . P e r s e j ga c. J n ad o d r u g e .P o S t oj e n o v a c D e m c t r i j ad o , t . r b i o
popularan,
postoje
u r L U J sbarbarska
u d ru a r s K au
oponaianja,
p a n a s a n ] an
, a ] c e s c eo
yyp.i..'.'1t p
najdei6e
drahmi
ranmt.
Biblioerafiia: P. Gardner,
Bibliografija:
Gardner. Catalog_t!:_of
Cata-losueof Greeb
Greeh Coins
C)oinsin tbe
th Britisb Museum. Tbe SeleucidKings of
S y n a , L o n d o n 1 8 7 8 , 4 6 , 1 1 ; t a b . X I V , j . [2.
D . - I . M.]
M.l
f Z . D.-r.
[30]
Tetradrahma sirijskog kralja

Demetrija II Nik"atori (146:140,
130-125.g. prije n.e.)
Kovnica n Ti.,t, oko 184. godine prije
nove ere
Srebro
Promjer 28,5 mm, teLina 14,19g
Kupljen kod dr Franza walle uBedu,
prije godine 1894.
,C.ireJloSkimuzej, Zagreb,inv. br.
3709
t30l
Tetradrachm of King Demetrius II

Nicator of Syria (146/40-130/25
B. C.)
The mint in Tyre, c. 184 B. C.
Silver
D i a m e t e r2 8 . 5 m m , w e i g h t 1 4 . 1 9
grams
Purchasedfrom Dr. Franz walle in
Vienna before 1894
ArchaeologicalMuseum,Zagreb,
No. 3/09
Av. Poprsje Demetrija I, s dijademom na glavi i hlamidom oko ramena nadesno. Uokolo biserna
kruZnica.
Rv. AHMETPIOY BA>IAEO). Orao, skopljenih krila, stoji na.provi galije nalijevo, p_rekoramena
i m a d ep a l m i n u g r a n u . U p o l j u l i j e v o m o n o g r l m i A / P E , T Y P ( n a k i j a 6 i ) ;d e s n oA 2 / E f l P ; i z m e d u
nogu orla MI. Uokolo biserna kruZnica.
Demetrije II, s nadimkom Nikator, tj. Pobednik, sin Demetrija I,.vladao.ie u. dva navrata. U borbe
oko seleukidskog prijestolja u to su se vrijeme umjeSali i egipatski i partski vladar. Prikazana
t c r r a d r a h m ai . k o " v i n au T i r u p r e m a t e n i c k o m s t a n d a r d up r i p a d a p r e m a p o r l r e t u u v r i i e m e p r v e
t a n a l i c i un o v c ap r i p a d ai p a k d r u g o m p e r i o d u .
r l a d a v i n eD e m e t r i i al l , n o p o g o d i n i n a r e d e n o n
njegova vladanja. bbiaro r" njegov portret svrslavao u dvi.ie skupine. Dok je na prvom novcu.kralj
plrrE^z^nkao mladi6 finoga nosii uitiju, niskoga cela, gustih uvojaka kose povezanim kraljevskim
i golobrad, na"novcu drugog periodl vidimo ga neSto.stirijeg i s gustom, poduZom
dij"d"-o*
b r a d o m , k o i a - m u i e p o s v o j p r i l i c i i z i a s l J u v r i i e m e n i e g o v ap a r t s k o g s u i a n i s t r a . .
N o v a c j e k o r a o i p r e m a . n i i t k o - i p r e m al e n i i k o m s t - d a r d t , t e . e o n m e d u s o b n or a z l i k u i en e
samo po teZini ve6 i po razliiitim prikazima na naliiiu. Kovnice se mogu prepoznati po
monogramrma na reversu.
Biblio"grafija:P. Gardner, Catalogue of Greek Coins in the British Mwseum. The SeleucidKings of
S ' r , r u aL.o n d o n 1 8 7 8 , 7 6 , 5 - 6 . l Z . D . - I . M . l
[3l]
r.l
(t)
rt
r-l
r-l
F
F
*
-
\r'.
,(,
F
@
.?1
Broniani novac numidskog kralja

M i c i p s e ( 1 4 8 - 1 1 8 .g . p r i j e n . e . )
Kovnica u Cirti
Bronca
P r o m j e r 2 6 x 2 7 , 5 m m , t e z i n a 1 4 , 7 0g
Primjerak naden u ostdvi iz Mazina,
Lika, godine 1896.
4437
[31]
Bronze coin of King Mycipsa of

N u m i d i a ( 1 4 8 - 1 1 8B . c.)
The mint at Cirta
Bronze
Diameter 26x27.5 mm, weight' 14.70
grams
Example found in a hoard atMazin
in Lika in 1896
No. 4437
Av. Glava Micipse s lovorovim vijencem nalijevo. Uokolo biserna kruZnica.
Rv. Konj 6ez u'zda,galopira nalijevo. Ispod trbuha toika.
Medu portretima sieiernôaf.idkihvladara iz vremena antike istiie se osobito portret numidskoga
kralja i.{icipse, sina Masinise (2OS-148.g. prije n.e.) i suvladara.svoiebra6e Gu.luse(1a8-1a0. g.
prije n.e.) iMastanabala (148-140. g. prije-n_.e.)koji se.ne javl.laiuna novcu. Iako je te5ko govoriti o
iuiitidr,"lnorti crta lica; inacajke sr, grsta kratko podSiiana kovrdava kosa ovjeniana lovorovim
vijencem, dugaika i Siljata brada, teiz}aziro jaki nos i relativno nisko 6elo. Premda postoje razlike
kod pojediniii vrsra i primjeraka novca, lik Micipse se u svojim osnovnim crtama.ne mijenja.
Vladavi"a Micipse p.otekla ie pod rimskim p.otiktorrtom, no na novcu se rimski utjecaj ne osje6a
, i s a n rs u
" .i n a t p i s i ,u k o l i k o s e i a v l i a i up
u r o l i k o j m j e r i . ' G I a u n eo d l i k e s u m u . . b a r b a r s k e a
."oprrniki* alfabetom, a nikada latinskim. 7,a naie ie krijeve notac Micipse i drugih
sjevernoafriikih driava od osobite vaZnosti, jer je u toku I st. prije n.e. bio u opticaju u Zapadnoj
dosni i Lici u ve6im koliiinama, bilo kao novac.bilo kao kovina koja se mogla dalje preradivati. O
t o m e s v j e d o i e b r o j n i p o j e d i n a d n in a l a z i ,a o s o b i t o o s r a v e ,k a o 5 t o j e . b i l a i o s t a v a i z M v ) n a .
B i b l i o g i a f i j a :1 . n r " n s m i d , v H A D , N S 2 / 1 8 9 5 - 9 7 ; 7 r , 1 3 ; J - M a z a r d , C o r p u s N u m i d i a e
M a u r e t a n i a e q u eP
, a r i s 1 9 5 5 ,3 8 , 5 A . l Z . D . - I . M . ]
132)
Tetradrahma egipatskog kralja

Ptolemeja X Sotera II (116-80. g.
prije n.e.)
K o v . n i c an a C i p r u , P a f o s( ? ) , 9 9 - 8 9 .
goolne prl.Jenove ere
Srebro
Promjer 25 mm, teLina1.3,86g
K u p l i e n os a z b i r k o m N i k o l e P l a v S i c . r
i z O s i j e k a ,g o d i n e 1 9 1 5 .
ArheoloSki muzej, 7,agreb,inv. br.
8377
132l
Tetradrachm of Ptolemy X Soter II

(115-80 B. C.), king of Egypt
The mint at Paphosin Cyprus (?),
99-89 B. C.
Silver
Diameter 25 mm, weight 13.86grams
Purchasedwith the collection of
Nikola Plav5i6from Osijek in 1915
No. 83ZZ
A v . P o p r s j e P t o l e m e j aI S o t e r a ,s d i j a d e m o m i e g i d o m o k o v r a t a n a d e s n o .
R v . | I T O A E M A I O Y B A : I A E O I . O r a o s k l o p l j e n i hk r i l a s t o j i n a l i j c v oi u k a n d Z a m ac i r i i s n o p
m u n i a ,I i j e v ou p o l j u L I H . d e s n ou p o l j u f l A .
v l a d . r v r n r P t o l e h e l : X s o t e r a I I s a ' s u v l a d a r i m aK l e o p a t r o m I I I i p t o l e m e j e mX I s p a d au j o !
n e d o v u l l n u p o z n a t ep c r i o d eh a s n e
p o v i j e s t i - p o dd i n a s t i j o m L " g i d a . p o r n a t o j e i a j e
-egipatske
v t a d J o. . i . r , ) . r J l nroz m e , J u
l l l . . i 1 0 6 .r ! p o n o r o i z m e J ug l r .i g 0 . g . p r i i c n . c . .r u m c d u r r e m e n jue
n c k o r r i i c n r et l r d a o o r o k u m C i p r o m . T o m r a z d o b l i ui p r r p a d ap . " i k J r r n ,t . r . . , J r " h . r .
N : . l i e u n o v c ap r i k a z a ni e l r k o . n i t a i e d i n a s r i . j e . P t o l e mie. i U
. r t o t i t o l i z i o g n o m r l uu , p o r e d i m o ,
p o r t r c t r m a r o g a v l . r d r r r i z r r e m e n an- i e g o v au l . r d r n l a .o. p a z i r . ' e m o o d r e d e n l o d u d a r e n l ao d
r k o n o g n l i j e ? t o l e m e . i ai . T e s e . r a z l i k ev i d e b s o b i t o n a p r o f i l u : n o s j e z - n a t n op r a v i l n i j i
i
i : l l S a l eal er i c l o
; e d r u k c i j e , p a i b r a d a . S j e d n e s t r a n e ,t o s e m o i e p i o t u m a d i t i i i n j e n i c o m i " n o
!.rntt,
t'1o]...;
pafosu,a, s drugc strane
l l i : r a s p o l a g a o . n a j b o l j i m , m a j s t o r i mua- k o v n i c i u
l!a1k1o_ .b1l s m o m o g Il .t :z, l.dr k3J. l u i i t id a s u _ u m j e t n i cci r t a m a l i c a P t o l e m e j aI p r i d o d a l i k a r a k t c r i s t i k ev l a d a r a
k o t e g i ' u r m r l r p r r l i k ev i r l j c r ip r e d s o b o m .
Bibliografija: R.-S. Poole,'Caialogue of Greek Coins in tbe British Museum. The ptolemies.
Kincs
E S r P t , L o n d o n 1 8 8 3 , 1 0 9 , 5 5 , ; a b . X X V I I , 3 ; I . N . S v o r o n o s ,T a n o m i s m a t at " " i i r , , r l
?f
i"'""
P t o l e m a i o n ,A t h e n a i 1 9 0 4 , 2 7 7 , 1 5 8 9 .t a b . L I X , 2 3 .
iZ. D.-I. M.l
t33t
Tetradrahma sirijskog vladara
Filipa Filadelfa (92-83. g. prije n.e.)
Srebro
Promjer 25,5 mm, teLina 1.5,70g
Kupljeno kod tvrtke V. Trinks u
B e d u ,g o d i n e 1 9 1 4 .
Arheoloiki mttzej, Zagreb, inv. br.
8137
t33'l
Tetradrachm of Philip
philadelphus (92-83 S. C.) ruler of
Syria
Silver
D i a m e t e r2 5 . 5 m m , w e i g h t 1 5 . 2 0
grams
Purchasedfrom the agencyW. Trinks
in Vienna in 1914
ArchaeologicalMuseum, Zagr eb,
No. 8137
A v . G l a v a F i l i p a F i l a d e l f as d i j a d e m o m n a d e s n o .U o k o l o l o v o r o r v i i e n a ci l i a s t r a c a l .
Rv. BATIAEQ>,/oIAInnoY
EflIoANoY>,/olnAAEnooy
u ceriri rerkaoiromito. Zeus
s j e d i n e p r i j e s t o l j u n a l i i e v o .U i s p r u Z _ e n odjc s n i c id r Z i N i k e s v i j e n c e m , r l j * i . i J . r g a i a k . k o - i t
r k e p t : r : n e g j e d o p a ' a . U o d s l e i ' k uL U o k o l o v r i c n r c .
"
L i k , F i l i p a F i l a d e l f a ,k r a l j a , s i r i j e ,d a t . j e u d o s t a n a t u r a l i s t i i k o j m a n i r i , s o r l o v s k i m n o s o m ,
n a g l a s e n r mp o d b r r t k o m , . d o k m u j e k o s a k o v r i a v a i g o t o v o p o s v e p r e k r i v a k r a l j e v s k id i j a d e m ,
trake
K o l c g a\ l s c _ o t r a gnaa / J r r l l k u .
Prema starim.povjesniiarima, Filip Filadelf bio je sin Antioha VIII Gripa i Trifene k6erke
Ptolemeie Fisliona.
O d . o c a , - p o t o m k aS e l e u k aI ( 3 1 2 - 2 . 8 0g. . p r i j e n . e . ) ,o s n i v a i a r a z . g r a n a tdei n a s t i j eS e l e u k i d a F
, ilip je
nasli.jediokukasti nos, ali 1eza razliku"od oca prikazan kao mlad"i6.
U n . i c g oot i m e . l o r a l e ' u , c i s k l i u c ' i v toe t r r d r a h m ca n t i c k o gs r a n d r r d ao, d k o i i h s u n e k ed a r i r a n e
u
r i i en . c . .r i g o d i n o m k a d ' s s 1 2 qF l l r , p L r A l l i g iG r i p u r r i i o , r p r . g o n r t u " u A s p a n d ui
9o
: qdillJYc t]rl o
l\,t a P
p
\ r \ a \ v o , r m p o l u b r r t o mA n t i o h o m I X K i z i c k i m .
Bibliografija: P. Gardner, C1t1!oqre_of_GreekCoins in the Britisb Mwseum. Tbe SeleucitlKings
of
S y r i a , L o n d o n 1 9 7 8 ,1 O O [. 2 . D . - I . M . ]
[34]
Glava Oktavijana
Bijeli mramor
Ukupna visina 45 cm
Visina glave 25 cm
Sirina lica 14 cm
Osor, zaljevJas
3a-20. godine I stolje6aprije nove ere
ArheoloSka zbirka, Osor, inv . br. 4a9
t34l
ireia or octavianus
White marble
Total height 45 cm
Heieht of the head 25 cm
Vidih of the face 14 cm
Osor, bay Jas
Secondhalf of the lst century B. C.
ArchaeologicalCollection, Osor,
No. 409
Glava je odito pripadala cijeloj statui, 5to je vidljivo na temelju nasadakoji je.sluiio za uglavljivanje
u trup sratue. Glava prikazuje mladeg iovjeka s velom preko glave koji se nabire na mj.estimana
kojima se oslanja na ir-".r". Olte6enja se zapaLajt na vi6e mjesta. Gotovo cijela povr5ina.lica je
oiie6ena. Nos je otu6en, usta su oite6ena, a itraga se vide mjesta gdje su u skulpturu prodrli prstaci
i druge morske Skoljke. Koitana struktura glave je vrlo uoiljiva, osobito oko jaggdiinih kostiju uz
k o j e p r i l e Z ek o i a i m u s k u l a t u r al i c a . G o r n j i k a p c i s u n a g l a i e n i ,a d o n j i d o s t a z a d e b l j a n i .S u z n i
Kanall su lasno lzrazenl.
Nema sumnje da portret prtkazuie Oktaviiana (C. Iulius Caesar Octavianus,63 prije n.e. - 14.
pram_enovana
n.e.) C ili tzv. Akcijskog tipa. To je jasno na temelju vrlo karakteristiinog raspo_reda
ielu koji pokazuje fig"." kiil"!t" nad desnim okom, a figuru lastaviiieg repa nad lijevim okom.
Frizura je tipiino koncipirana, s bogarom plastikom pramenova.koji prelaze jedan preko drugoga.
o-ko
Ovaj tip O(tavijanova fo.,r"r, dr2ise joi'uvijek t."di.ije republikanikog portreta l, u."-"r"
sredine-I st. prije n.e., i koji je nastao na temelju helenistiikih tradicija. Njegove su karakteristike
visoki stupanj realizma i snaZnavibracija muskulature lica koju pokre6e unutrainie doZivliavanje
l i d n o s t i .G l a v a j e n a s t a l ao k o 2 O g o d i n a p r i j e n . e .
Bibliografija: D. Vrsalovi6, Arheoloiha istraiivanja i zaitita podmorsbih arheoloikib spo.menibau
SR Hrt;atihoj, Zagreb 1974,138, br. 46 48, sl. 47-48t E. Imamovi6, Povijesno arheoLoiki wdii po
O s o r z , S a r a j e v o1 , 9 7 9 , 1 a 9s, l . n a s . 1 0 8 ; N . C a m b i , A r b e o l o i b a i s t r a i i o a n j a n a o t o c i m a C r e s u i
Loiinju, Izdanja Hrv. arh. druitva 7, Zagreb 1982, 85 id, sl. 1, 3, 4, 5, 6; K. Fittschen-P. Zanker,
Kataiog der rijmiscben Portr;ts in den CapitolinischenMuseem und den anderen bommunaLen
S a m m l u n g e nd e r S t a d t R o m , B d I , M a i n z 1 9 8 5 ,1 , b r . 4 , B e i l a gl c d , 2 b . [ N . C ]
Fl
(a)
rl
F
F
rr'.
,U
F
o
+
[35]
Glava mladeg mu5karca
Mramor
Visina 22 cm
Mesto r'alazanepoznato
Kraj I veka pre nove ere ili po6etak
I veka nove ere
P o k r a j i n s k im u z e i , P r u i ,
inv. br. RL 441
t35l
Young male head

Marble
Height 22 cm
Placi of discovery unknown
End of the lst century B. C. or
beginning of the lst century A. D.
RegionalMuseum, Ptuj, No. RL 441
Glava je deo poprsja ili kipa princa julijevsko-klaudijevske dinastije. Najverovatnije predstavlja
princa Tiberija (Tiberius Claudius Nero,42. g. pre n. e. -37. g. n .e.) kratko podiiSine i napred
o i e 5 l i a n ek o s e , v i s o k o g c e l a , b a d e m a s t i ho i i i u . b l a g o g i d o b r o i u d n o g p o g l e d a ,r e l a t i v n o t a n i < i h ,
u osmeh razvutenih usana i veoma istaknute obriiane brade.
Bibliografija: R. Bratanid, Arheoloiki oestnik, llIl2, 1952,300, sl. 1. [B. J.]
f36'l
Ctava starijeg mu6karca
Vapnenac Zu6kastepatine
Visina 6itavog fragmenta36 cm
Visina glave29 cm
Sirina lica 19 cm
Solin (Salona\
Prelaz.iz stare u novu eru
Arheoloiki mvzej, Split, inv. br. 49 B
[36]
Head of an elderly man
Limestone with yellowish patina
Height of the entire fragn'ent 35 cm
Widih of the face 19 cm
Solin (Salona\
End of the lst century B. C. or
beginning of the 1st century A. D.
ArchaeologicaiMuseum, Split,
No. 49 B
Glava ie oiito pripadala cijeloj statui, 5to se vidi na temelju ostataka hal.jineiza vrata. Prikazuje
starijeg iovjeka, vrlo krupne i kvadratno koncipirane glave..Lubanju.pokriva.kra*a. kosa kojoj
nisu naznadenipramenovi, pa zbog toga na prvi pogled iovjek izgleda pro6elav. Celo ie visoko
i ima duboke zaliske. Na delu se zapaZajudvije brazde, a dvije okomite bore uz korijen nosa
pokazuju da su obrue neznatno namritene. Odi su razm.jernomale, a gornji je kapak krupan
i n a g l a s e np. a i z g l e d ak a o d a s u o c i p o l u z a t v o r e n e .D o n f i k a p c i s u - r i l i , r l i s u u i l i k i p o d o c n j a c i .
Uglovi ociiu zavriavaju se brojnim sitnim borama. Duboka bora povezuie korijen nosa.i rubove
usta prema dolje. Na obrazima ima joi dosta plitkih bora, osobito u blizini uliju. lJsta su mala,
usne mesnate. Obrazi su krupni i mlohavi. Brada je snaZnai istaknuta. Vrat je debeo, s mnogo
nabrane koZe koja se preklapa. Na desnoj strani lica povriina.je neito oite6ena. Nos je otuien.
Ovaj je portret izraziro realistiiki, gotovo bi se reklo naturalistiiki koncipiran. Oiito ie da takav
tretman vude svoje podrijeklo iz rimske kasnorepublikansketradici.jeizrade portreta. Ta se
tendenciia u,proviniiiama ponekad osje6ajod i u rano carsko doba.-Po svojji prilicr portret nastao
n e g c e D o c e t K o mn a s ee r e _
e i E l i o g r a f i i a :F . L a n z a , M o n u m e n t i S a l o n i t a n iI n e d i t i , Y i e n n a 1 8 5 6 , 3 7 i d , T a b . X I I , 3 . [ N . C . ]
tJ,
Gema s portretima trojice

politiikih prvaka iz vremena
kasne rimske republike
Anat,
lntagllo
2 x 2 , 5c m
'4.
--^/
a
'"r'
,]
'!
Nepoznato nalaziSte
Druga polovica I stolje6anove ere
Arheoloiki muze.j,Zagre6,
inv. br. 15907
l37l
Cameo with the portraits of three

political leaders from the time of
the late Roman Republic
Agate, intaglio
2x2.5 ctn
Place of discovery unknown
Secondhalf of th'e 1st century A. D.
Arch aeologicalMuseum, Zagreb,
No. 15907
Gema ie elipsastogoblika, a na straZnjoj strani uivr56ena je okvirom recentnog mjedenog

peiatnika. Od liieve prema desnoj strani u profilu prikazane su municiozno izrezbarene biste
troiice odraslih muSkaraca(u pozitivu raspored likova je obrnut). Lijevo je izdvojena bista lica
okrenutog prema srediSnjemdijelu geme, koju, vierovatno, treba pripisati Gaju Juliju Cezaru
(Caius Iulius Caesar, 1,a0-44. g. prije n.e.), vode6oj politiikof liinosii, istaknutom voiskovodi
i piscu'iz razdoblla kasne rimske republike. Takav dojam stjeie se na osnovu nekih karakteristiinih
elemenataCezarove ikonografije (visoko ielo do kojega jedva dopiru pramenovi prorijedene kose
na tjemenu), premda treba ukazati i na iinjenicu da kosa u kovriama, kako je prikazana u ovol
prilici, nije uobi6aiena na njegovim portretima nastalim u razliairim epohama. SuceliceCezaru,
s licima koia su takocler okrenuta prema srediSnjemdijelu geme, u dva plana, jedna iza druge,
izrezbarene su dvije biste. Desno, istaknuta u prednji plan, jeste bista zi koju vjerovatno treba
pretpostaviti daprikazuje Marka Emilija Leptda(Marcus Aemilius Lepidus, oko 90-13. ili 12. g.
prije n. e.).Takva atribucija uklapa se u kontekst povi.jesnihdogadaja,a i neke fizionomske osobine,
usporecluiuciih s Lepidovim prikazima na novcu (kovriasta kosa, pravilne crte lica i s1.)u skladu
su s takvom pretpostavkom, premda ne treba iskljuiiti mogu6nost identifikacife tog lika
i s Cezarovim posinkom Oktavijanom. U sredini, u straZnjem planu, ocrtava se karakteristidan
profil drugog iitaknutog Cezarovog pristaie - a nakon Cezaroia ubojstva, uz Lepida i Oktavijana,
clana Drugog trijumvirata - Marka Antonija (Marcus Antonius, S3-30. g. prije n. e.), s
prepoznatliivim ivrsto struktuiranim licem, svinutim orlovskim nosom i kosom u pramenovlma
p o c e s l i a n o mp r e m a c e l u . S l i j e v e i d e s n e s r r a n e .u z r u b g e m e , u r e z a n i s u a u g u r s k ii i m b o l i , s v i n u r i
s t a p( i t u u s T i z a C e z a r o v j h l e d a i m i n i j a t u r n i v r i i z a L e ! ' i d o v e b i s t e .
Nepublikovano. [A. R. M.]
[38]
Denar numidskoga kralja Jube I

(60-46. g. prije nove ere)
)rebro
P r o m j e r 1 8 x 1 9 m m , t e z i n a3 , 3 0 g
Arheolo5ki rrluzej, Zagreb, stara
muzeiska z6irka, inv. br. 4467
[38]
Denarius of King Juba I of
Numidia (60-46 B. C.)
Silver
grams
ArchaeologicalMuseum, Zagreb, the
old museum collection.No. 4467
Av. REX IVBA. Poprsje Jube I s dijademom na glavi' sa skeptrom prislonjenim na desno rame,
i s plaitom zakopianim ,,"" d"rrro- ia-".t,, tt"d"itto. Uokolo biserni krui.nica.
Rv. (IOBAI HMMLKT), legenda na punskom alfabetu liievo i desn_o;hram s osam stupova na
p r o i e l l u , v e c i m i n t e r k o l u m n i j e - n a s i e d i n i i t o c k o m u p o l j u . U o k o l o b i s e r n ak r u 2 n i c a .
S l i 6 n o k a o i n a b r o n i a n o m n o v c u n u m i d i i s k o e ak r a l i a M i c i p s e , p r e d n a m a s e n a l a z ip o r t r e t j e d n o g
b a r b a r s h o gv l a d a r a .k o j i s e p o s u o i i m k a r a k t e i i s t i k a m au u e l i k o i ' m i e . i r a z l i k u i e . o d l i k o " a
od rimskih portreta. Glava kralja Jube I imade dugu bradu, a kosa
helenistiikih vladara,
je poiebljana.u gustim"'oro6ito
spiralnim uvojcima, kakvih nema na drugim Portretima. Brada Jube I
spomrnle se r u pov4estr - lednom ju je prilikom povukao sam Cezar (Suet.J. Caesar, c' 7t),,
a o mladom Jubi pise i Cicero da je adolescensbene capillatus (Cic. De Lege agra, Il,22) - dobrano
obraiceni mladit.
Ve6i dio svoje vladavine Juba I proveo je u borbi protiv Rimljana, pa su niegov broniani novac
izrad:ali lokalni rezaii Llnp" i ima iskljutivo nebpunski
- k o l i natpis i kovan je u tri nominale. Ovaj
s u p r i v i d n o p r i i a t e l i e v a lsi r i m s k i m
s r e b r n i k j e p o s v o l p r i l i c i n a s t a ou v r i j e m e k r a l j e v a
osvajadima.-Kalupelu rezali italski majstori, a legendaje bilingualna, tj. na latinskom na licu, a na
neopunskom (Jub'ai hammamlry"l : Juba rex : kralj Juba) na nalicju.
Bibliografija: j. Mazard, Corpws nummorum Numidiae-Mauretaniaeque, Paris 1955, 50, 84.
tz. D.-L M.l
[3e]
Denar Kaja Celija Kalda

Rimska kovnica, 51. godine prije nove
Srebro
Promjer 20 mm, teLina 3,50 g
Primjerak iz zbirke Richarda
Schwiegera,otkupljene godine 1931.
ArheoloSki muzej, Zagreb,
inv. br. 1756
J
a
I
p
r-l
F
n.
F
.r'.
v,
,(,
F
o.l
Y
l3el
Denarius of Caius Coelius Caldus

Roman mint, 51 B. C.
Siiver
Examole from the collection of
Richard Schwieger,purchasedtn 1931
1756
Av. C.COELCALDVS desno; ispod COS; liievo ploiica s L'D. Glava Kaja Celija Kalda nadesno.
Naokolo biserna kruZnica.
Rv. CALDVS.III. VIR cesno. Glava Sola sa zrakastom krunom nadesno. Ostraga ovalni Stit
ukraien munjama. Sprijeda makedonski okrugli 5tit. Naokolo biserna kruZnica.
Kaj Celije Kaldo bio je poznata povijesna liinost. Tako je npr. oko 50. godine prije n. e. upravljao
pokrajinom Kilikijom i iamenjivao Cicerona. Na novcu koii ie kovan u ime Kaja Celi.ia Kalda,
i koji nosi n.jegovoime, nije prikazan njegov lik, ve6 lik niegovog znamenitog istoimenog djeda,
konzula 94. g. prije n. e. Ugledne rimske parricijske obitelji obiiavale su na posebnom podasnom_
mjestu u k"el fu"ati voStani porrrete stoiih predaka, koji su se izradivali da-bi ih se iznosilo u toku
pogrebnih rituala. Na taj naiin je zajamienai sliinost s pokojnikom. U sluiaju prvog Kaia Celija
ka'lda imademo pred sobom glavu starijeg mu5karca naborana 6ela i upalih obraza, kiatke i
prorjedene kor",^t" izrazito jaka rosa. Uf,o je narotito veliko. Energi6ne crte lica svjedote
o zna(.ajnojvojnidkoj i zakonodavnoj karijeri konzula. Ploiica s natipsom L'D iza glave podsje6a
na zakon ,,Lextabellaria", koji je on uveo jo5 kao tribun fi7. g. priie n. e., a kojim se u
veleizdajniikom procesu moralo glasati ploiicama (libero-damno, t.i. oslobadam - osudujem). .
B i b l i o g r a f i j a :J . I i a b e l o n , M o n n a i i s d e l i r e p u b l i q u er o m a i n e I , P a r i s 1 8 8 5 ,3 7 2 , 4 ; H . A G r u e b e r ,
C o i n s b f t h e R o m a n R e p u b l i ci n t h e B r i t i s b M u s i u m I , L o n d o n 7 9 1 0 , 4 7 4 , 3 8 3 3 ;M . C r a w f o r d ,
R o m a n ' R e p u b l i c a nC o i n a g e ,C a m b r i d g e 1 9 8 3 , 4 5 7 ,a 3 7 , l a . [ 2 . D . - I . M . ]
[40]
Seksta{gmpeja Velikoga
P".i:r
Yv\/5-J5.
g . p r r l en . e . )
Kovnica na Siciliji, 42-4A. godine
PrlJenove ere
Srebro
P r o m j e r 1 9 , 5m m , t e L i n a 3 , 8 7g
Otkupljen sa zbirkom Richarda
S c h w i e g e r ag, o d i n e 1 9 3 1 .
Arheololki muzej, Zagreb,
tnv. br. 1867
l40l
i)enarius of Sextus Pompeius the
Great (75-35 B. C.)
The mint in Sicilv, 42-4A B. C.
)rlver
D i a m e t e r - 1 9 . 5m m , w e i g h t 3 . 8 2 g r a m s
"
Example from the colleirion of
R i c h a i dS c h w i e g e rp.u r c h a s e d
in l9l I
A r c h a e o l o g i c aM
l usium. Zagreb,
No. 1867
A v . G l a v a .G n e i a P o m p e j a V e l i k o g . n a d e s n o M
; A G P I V S I M P I T E R s p r i i e d a/ z r z z s( p a s t i r s k iS t a p
sa zavinutim krajem koji su upotrebljavali sveienici); otraga vri.
Rv
.[PRAEF] gore; CLAS ET ORAE/MARIT.EX S C u odsjeiku. Neptun stoji nalijevo,
s . d i j a d e m o mi p h i r e m p r e k o l i j e v e r u k e , d e s n o m s e n o g o m u p i r e o p r - o v ub r o d a , u d e s n i c i d r z i
a k r o s t o l r i .S a s v a k es t r m e p o j e d a n o d K a t a n s k eb r a 6 ei n o s i o c " n a - r a - e . i m a . U o k o l o b i s e r n a
kruZntca.
Gnej Pompei
] { e l l l i ( 1 0 6 - 4 8 . g . p r i j e n . e . ) e m i t i r a oj c n o v a c i s t o k a o i n j e g o v i s i n o v i , i s t o i m e n i
Gnei Pompei Veliki Sin i Seksto Pompej
.Veliki. Na taj nacin mozemo portiet Pompeja Velikoga
, a t a k o i n a o p i s a n o mp r i m j e r k u . O n J e d a r n a v r ] o i n d i v i d u a l i n
P r o m a t r a t rn a n o v c u s v e t r o . j i c e p
n : c i n . 'b e z i k a k u o gu l i e p i a v a n i ap: r i k a z a ni e k a o s t a r i i ii o v l e k g u s r ek o s e ,s k u p l j e n ei z n a d c e l a ,
k o j e . i en a b o r a n oi r e l r t i v n on i . k o . N o s . . i eu r z v j e s njom _ i e rsii l i l r i n e o d g o ra r a i d e a l i m ak l a s i c n o g
profila. Bore se javljaju i oko oiiju, ustiju, kao i na podbratku i vratu. P6znato je da je u rimsko"m
s e n a t u s t a j a ok i p P o m p e j a v e l i k o g , p o d d i j e j e p o d n o Z . j ep a o J u l i . j ec e z a r p r o b o d e n b o d e Z i m a
urotnlKa.
Naziv Veliki Pompej nosio je kao odliian vojskovoda i spreran politiiar s punim pravom, a stekao
g " j . " q 1 . g . p r i j e n . e . V r i i 5 t a ps a z a v i n u t i m k r a j e m n a n o t c u u k a z u j u n a n j e g o t u s v e 6 e n i i k u
runKcllu.
B i b l i o g r a f i . j aJ: . B a b e l o n ,1 , , [ o n n a i edse l a r e p u b L i q u er o m a i n e , I I , P a r i s 1 8 8 5 ,3 5 4 ,2 7 :
H . A . B r u e b e r , C o i n s o f t b e R o m a n R e p u b l i c i n ^ t h eB r i t i s b M u s e u m I I , L o n d o n i D l a , 5 6 a , 7 ;
M . C r e w f o r d , R o m a n R e p u b l i c a nC o i n ) g e , C a m b r i d g e 1 9 8 3 , 5 2 A , 5 I 1 , 3 a .
12. D. I. M.]
[41]
Denar Marka Antonija
Putuju6akovnica s vojskom na
I s t o k u .4 l . g o d i n ep r i j e n o v ee r e
)rebro
! . g r n j g l 1 9 m m , t e L i n a 2 , 8 5g
Otkupljena zajedno sa zbirkom
R i c h a r d aS c h w i e g e r ag,o d i n e l 9 J I .
A r h e o l o 5 k im u z e i , Z a g r e b ,
rnv. br. 1920
[41]
Denarius of Mark Antony
Itinerant mint, travellingwith the
a r m y i n t h e E a s t ,4 1 B . C .
Silver
D i a m e t e r1 9 m m , w e i g h t 2 . 8 5 g r a m s
Example from the collection oi
R i c h a r dS c h w i e g e rp, u r c h a s e idn l 9 i I
l u s e u m ,Z a g r e b ,
No. 1920
Av. M ANT'IMP AVG'III vIR R P c M BARBAT Q.P Glava Marka Antonija nadesno. Naokolo
b i s e r n ak r u Z n i c a .
Rv. CAESAR IMP PONT III VIR R P C' Glava Oktavijana nadesno. Naokolo biserna kruZnica.
p P i . r n ; p r i m . i e r . r,kr e b r n o gd e n a r asj e d i nj u i e d v a p o r r r e t az n a m e n i t i hh i s t o r i j s k i hl i c n o s t i M a r k a
A n r o n i i ai O k r . r v i j m a A u g u s t a .S i r o k ag l a v aA n r o n i j c v at i p i c n ai e z a n i e e o v ei s t o i n e k o v o v e
i n i m a l o n e l a ' k a n r e B o v ui z g l e d u :k u k a i t i n o s . n i s k o n a b o r a n oi e l o s r e d " o r j e i n ovgo j s k o v o d e ,
u p a L au s t a . t e g u s t r ' h o v r c a v a . k o s aZ. a r a z , l i k uo d n j e g a ,m l a d i O k r a v i l a n n a n a l i c i u i s r o g n o v c a
pokazuje_posve drukiije karakterne crre, kao i fizionomiju koia je vei u to doba'prepo)natljiva
i pratiti 6e prvog nmskog cara sve do smrti.
Ovai tip norca kovao je iedq od vojnih zapovjednika u istoinim provincijama, Marko Barbacije
Filip, i to u zlatu_i.srebru.Historijski, on je m.alo poznata liinost.-U isto vrijeme se na tlu Italije
I o c l i t z r . ,p e r u s r j s k(ip e r u d i n . k i rr a t . a n r t e m e l j up o v i j e s n i hi z v o r a i s t i l i s t i i k ea n e l i z em o r a o j c
o p r ' a n i d e n a rb i t i i s k o v a np r i i e p a d a P e r u s i j cu p r o l j e i e4 0 . g . p r i j e n . e .
T i t u , l a t u r aM a r k a A n t o n i j ; - g l a s i :i m p c r a t o r \ a u g ' u r ,t r i u m u i r " r e i p u b l i c a ec o n s t i t u , n / a e( z a p o v i c d n i k
' o i ' k e ' s u e c e n i kc, l a n t r i e l ao d t r o i i c el i u d i u s w h u o s n i v a n j ar i p u b l i k e ) ,d o k i e M a r k o B ' a r b a c i j c
spomenut kao quaesrorprouincialis-(kvestor pokrajine). Titulaturu slidnu Antonijevoj nosi i mlidi
L ) k t a v r l a ns, a m om u j c : v e c e n i c k .f ru n k c i j ar i i a .
B i b l i o g r a f i j a :J . B a b e l o n ,M o n n a i e sd e I a r e p u b l i q u er o m a i n e , I . P a r i s 1 8 8 5 , 1 . 7 6 , 5 1 ;
M . H . C r a w f o r d , R o m a n R e p u b l i c a nC o i n ) g e , C a m b r i d g e 1 . 9 8 3 ,5 1 7 , 2 .
lZ. D.,L M.)
142)
Denar Kaja Julija Cezara

(102-44. g. prije n. e.)
Rimska kovnica, ? 40. godine prije
nove ere, ili kasnije
Srebro
Promjer 20 mm, teLina 3,69 g
Primjerak iz zbirke Richarda
Schwiegera,kupljene godine 1931.
Arheoloiki mrzej, Zagr eb,
inv. br. 1875
l42l
Denarius of Caius Julius Caesar

002-44 B. C.)
ito-"n mint, ? 40 B. C. or later
Silver
Example from the colection of
Richaid Schwieger, purchased in 1.931.
No. 1875
Av. Glava lultja, Ceza.ras iovorovim vijencem nadesno-Uokolo biserna kruZnica.

u odsjedku' Lijevo i desno S C. U polju tele
nv. Q VOCONIVS gore; VITVLVS'Q/DESIGN
u starom Rimu javlja se dosta rano, no na novcu se prvi portreti prikazuju tek
i?1lxJ"t, 0...*
r posled.je* stolje6u trajanja republike. Isprva magistrati - kovniiari stavljaju na lice ili na naliiie
n o u c a l i k o v e s v o j i h l e g e n d a r n i hi z n a m e n i t i h p r e d a [ a . T e k C e z a r J u l i i e k u l e n o v a c s a s v o j i m
porrretom, a takav novac kulu r nlegovlsavremenlcl.
jedan od kovnidara koji je na rt"trrijedrog srebrnog denara prikazao Cezara.bio je neki Kvint
Vokonije Vitul, inade dor,".t"po.ttr," oro5r. Na druge.novce onje stavliao drugog svog
znamenitog suvremenika Oktavijana, koii je prikazan s bradom puitenom t znak Ltlosti za
umorenim Cezarom.
Izraz Cezarova lica ozbiljan je i staloien, pomalo umoran, a uodljive su i njegove godine. Poznata
6elivost pokrivena je 5irokim lovorovim vijence*. Vrat je_neznatno tzdrirn i predstavlja priielaz
u poprsji. PortretJulije Cezarrna denaru Kvinta Vokonija Virula mo2e se uvrstiti.medu bolja
osiuarenjaa
. o s j e t l l i u o ms i m p a r i i o m k o j u i e k o v n i i a r m o r a o g a i i t i p r e m a v e i p o k o i n o m C e z a r u .
Bibliogrifija: J..Bjleon, Moinaies de la republique romaine II, Paris 1886, 560, 1; H A. Grueber,
Coins of the Roman Reoublic in tbe Britkb Mwseum I, London 1'91Q,592, 431'1;
M. Crawford, Roman Republican Coinage, Cambridge 1983, 530, 526, 4.lZ. D.-I. M]
l43l
benar Marka Antonija
(oko 83-31. g. prije n. e.)
Putuju6akovnicas armijamana Istoku,
32. godine prije nove ere
Srebro
Promjer 19 mm, teLrqa 3,74 g
Valpovo,ostavaiskopanagodine1886.
Arheololki muzej, Zagr eb,
inv. br. 279
rl
(t)
(,
p
"_)
F
rrl
F
v
'9
F
-f,
<ir
143)
Denarius of Mark Antony (c. 81-31

B.C)
Itinerant mint, travelling with the
armv in the East. 32 B. C.
5rlver
Diameterl9 mm, weight 3.74 grams
Valpovo, hoard excavatedin 1886
Arihaeological Museum, Zagr eb,
No.279
Glava Marka Antonija nadesno. Otraga armenska tiiara.

Av. ANTONI.ARMENIA.DEVICTA.
Uokolo biserna kruZnica.
Rv. CLEOPATRAIAE REGINAE R]EGVM FILIORVM.REGVM. Poprsje Kleopatre vII
i draguliima posutoj odjeci s dijademom nadesno; dolie prova broda' Uokolo biserna
ffi?:i:::i
O p i s a n i s r e b r n i k s i e d i n i u i ep o r r r e r e n e d t o i b e n o n a j z n a m e n i t i i e gl i u b a v n o g p a r a a n t i k e : K l e o p a t r e ,
o o ' r l " d n i " e g i p a t s k ek r " i ; ; . " - k a k o t o s t o i i p o n o s n o n a n a t p i s u - , , k r a l j i c ke r a l i e v a ,k r a l i e v s k i h . .
l i n o q r " - i " r i m s k o g u o i i k o u o d e i t r i j u m v i r a M a r k a A n t o n i i a . N o n i t k o n e z a b o r a v l j ad a i e P r i j e .
te vele postojala ni manje znameniiavezaizmedu ostarjelog Cezar.a'i.vrlomlade Kleopatre, koja je
s u e s u o j ' ec a r i u p o t r e b i l a s c i l j e m d a o i u v a s a m o s r a l n o sst v o i e . z e m l l ei s v o g . p r i i e s t o l i a . . K a di e p o
t r e c i p u t a p o k u i a l a n a i s t i n a i i n s p a s i t iE g i p a t i s e b es a m u , n i i e i m a l a u s p i e h ak o d h l a d n o g
i p r o i a t u n ' a t o gO k t a v i i a n a A r g u s i a . a r u . i u u e i i b i l e p r o h u i a l e m n o g e g o d i n e . P r e m a s r a r i m
p r s c r m a ,l z v r s r l al e s a m o u b o l s t v op r u z l v s l r u K u z m l J ro r r o v n l c l .
Lik our vanredno lijepe i mudre zene te6ko da se moZe u potpunosti ociieniti na sitnom denaru.
Prtkazanrje kao k.aljiica s diiademom u kosi umjetnidki spletinoj u.brojne pletenice i skupljenoj.na
zatiljku u 5itrjo.r.P.ofil je markantan i zradi odluino56u. Odjeia jebogata, a.oko vratanosi ogrlicu'
B i b l i o g r a f i j a : ' J .B r u n i m i d , V H A D , 8 / 1 8 8 6 , . 1 0 5 - 1 1 { ; J . B a b e l o n ,M o n n a i e sd e I a r e p u b l . i q u e
romaiie t,'paiis tSgS, t95,95; H. A. Grueber, Coins of the Roman Repwblic in tbe British
Museum, iI, Lo"do.t, nrc,525, 1,79;M. H. Crawford, Roman Republican Coinage, Cambridge
1 9 8 J , 5 3 9 , 5 4 3 , " 1 .l z . D . - I . M . l
L44l
Denar mauretanskoga kraljaJube II

( 2 5 : B . p r i j e n . e . - 2 3 .g . n . e . )
Srebro
P r o m j e r 1 9 m m , t e L r n a2 , 8 5 g
Kupljen godine 1913.kod \fl. Trinksa
u Bedu
Arheoloiki mrzej, Zagreb,
inv. br. 7983
l44l
Denarius of King Juba II of

Mauretania (25 B. C. - 23 A. D.)
Silver
D i a m e t e r1 9 m m , w e i g h t 2 . 8 5 grams
Purchasedfrom the agencyof w .
Trinks in Vienna in 1913
No. 2983
Av. REX IVBA. Glava Jube II s dijademom nadesno. Uokolo biserno kruZnica.
R v . _B A C I A I C C [ A ] K A E O | I A u d v a r e t k a , i z m e d u k o j i h j e n i z r o i a k a . G o r c , u p o l j u , s u
simboli_vezaniuz StovanjeboZice Izide: rogovi s Mjesecevim diskom ukraSeni klisjem lijevo
i muziiki instrument sistrum desno. Uokolo biserna kruinica.
Za razlikt od svog oca Jube I, kralj Mauretanije Juba II prikazan je posve kao rimski mladi6.
Golobrad je i ima kratku kosu - kraljevsku iast oznaduje tek di.jadem.Ovaj srebrnik pripada
skupini Jubina novca kod koje je niegovo ime s kraljevskim naslovom (na latinskom) pou.r"ro
s imenom njegove Zene Kleopatre Selene,k6erke znamenite egipatskevladarice Kleopitre i Marka
Antonija (na grdkom jezikr). Za svoje skoro pola stolje6a duge vladavine Juba II kovao je veliki
b r o i r r z l i c i t i ht i p o v a b r o n c a n o g',r e b r n o g i z l a t n o gn o v c a ,k o j i s e m b q u s v r s t a rui p e t v e c i h
' k u p i n : . L i k k r i ) i r u g i a v n o mi e i d e a l i z r r a ink r o z i v e v r i j e m ev l a d a n j a * p r i k a z a
j enk a o m l a d i c .
Individualne crte lica javljaju se tek u dva sluiaja - na jednom zlatniku-s poietki vladavine, na
I,r_ojem,
iako bez brade toiiko drage svim njegovim precima, kosa podsje6a na njegovog oca Jubu
III, kao i na nekoliko brontanih promjeraka-na kojima je kraljevo lice'prikazano"stariir i sliii
p o p r s j u J u b e I k o j e s e d u v a u p a r i S k o mL u v r u .
B j b l i o g f a f i j a : J . M a z a r d , C o r p i s n u m m o r u m N u m i d i a e M a u r e l a n i a e q u e ,P a r i s 1 9 5 5 , 1 1 0 , 3 0 9 r a z l .
[ 2 .D . r . M . ]
[45]
Aureus Augusta (27.g. prije n. e.1 4 .g . n . e . )

(Lugdunum) Lion, 7-6. godine prije
nOveere
Z\ato
Promjer 18x 19 mr;., teLina 7,85 g
Naden u Sisku, kupljen godine 1894.
od Josipa Engelsratha,zlataraiz
Zagreba
Arheoloiki mvzej, Zagreb,
inv.br. 17
-i
't
-)
-l
:
'^/
l45l
Aureus of Augustus (27 B. C.-14

A.D.)
Lyon (Lwgdunum), 7-6 B. C.
Gold
grams
Found in Sisakand purchasedfrom
Josip Engelsrath,a g<lldsmithfrom
Zagreb, in 1894
No. 17
Av. CARSAR AVGVSTVS desno, DIVI F PATER PATRIAE. Glava Augusta ovjeniana lovorom
nadesno.
Rv. CL CAESARES u odsjeiku; AVGVSTI F COS DESIG PRINC IVVENT. Cezari, Gaj
i Lucije stoje okrenuti licem lijevo i desno, odjeveni u toge i drZe ruke na Stitovima izrnedu sebe,
otraga ukr5tena koplja; gore simpulum i lituus lijevo i desno.
Kaju Juliju Cezaru, pretku Oktavijana Augusta, rimski je Senatprvome dozvolio da svoj lik joi za
iivota prikaZe i na novcu. August slijedi Cezarov primjer i od toga se vremena portret rimskog
cara ili ilana carske obitelji uvijek nalazi na prednjoj strani novca odstupanja od tog pravila vrlo
su rijetka. Ikonografija Augusta dobro je poznata s brojnih njegovih kipova, poprsja i reljefa, pa
tako i s novca. U pravilu, prikazan .je kao mladi mulkarac ozbiljna lica i profila klasiine ljepote.
Kosa mu je kratko podiiSana i sloiena u nepravilnim pramenima, te ukraiena pobjedniikim
lovorovim vijencem, iije trake padaju na zatiljak i zavriavaju u petliama.
Aureus numrnus, tj. zlatni novac za vladavine Augusta obidno teZi 1/42 ftnre, a vrijedi 25 srebrnili
denara, 100 bronianih sestercija,200 dupondila, 400 asa i 1600 sitnih kvadranata.
B i b l i o g r a f i j a :H . C o h e n , M e d a i l l e si m p e r i a l e sI , P a r i s 1 8 8 0 ,6 9 , 4 2 ; C . H . V . S u t h e r l a n d - R .A . G .
C a r s o n , T h e R o m a n I m p e r i a L C o i n a g e I , L o n d o n 1 9 8 4 ,5 5 , 2 0 6 . L Z . D . - I . M . l
Fl
<t)
rl
r-l
-)
.-r)
F
F
n.
\l
,(,
F.
[46]
Fragment stele s likom starijeg
muSkarca
Doma6i vapnenac
Sa6uvanavisina 26 cm
Sa6uvanaSirina46 cm
Debljina 25 cm
Visina sameglave24 cm
Solin (Salona)
Rano I stolje6enove ere
Arheoloiki muzej, Split,
inv. br. D 554
[46]
Fragment of a stela with the head
of an elderly man Local limestone
Height of the fragment26 cm
Width of the fragment 46 cm
Thickness 25 crn
Solii 6alona)
Beginning of the 1st century A. D.
No. D 554
Na steli, na koioi ie oeito bilo viSe likova, saiuvana je samo glava stari.iegmuikarca. Glava ie
j a j o l i k o i , a r u o r e n o o b l i k o v a n a .M u s k u l a t u r a n a l i c u i e v r l o p l a s t i c n a ,t a k o d a s e p l a n o v i
medusobno preklapaju. Bore se zapai.ajuna 6elu i uz uglove oiiju. Kosaje kratka..Pramenovi su
poieiljani ."uno tr" delu, gdje su ni sredini rastvoreni i usmjereni neznatno prema liievoj, odnosno
iestoj ttt"ti. U pozadinile reljefa zapai'ajl:,trake nepoznate namjene' PovrSinapozadine je grubo
izgradena zubatim dlijetom.
S n " a z n rae a l i s t i c k ak o n c e p c i j ap o r t r e t a p o k a z u l e i o i u v i l e k v r l o u p o r n o p r i d r i a v a n j e
k a s n o r e p u b l i k a n s k i ht r a i i c i i a i z r a d e p o r r r e t a , i a k o i e g l a v a ,n a t e h e l i u . f r i z u r e , s a s t i m . s i g u r n ov e c
tiberijevska. Portret se inaie ubra.jamedu najbolje primiere nastaleu doma6im radionrcama
n a d q r o b n i hs p o m e n i k a .
Biblioerafiia:-S. Rinaldi Tufi, Atti della Accademia Nazionale dei Lincei, CCCLXVIII 1971,95,
br. 7, lab.. III, 3. [N. C.]
147)
Fragmenat stele s likom starije

zette
Doma6i vapnenac
Saduvanavisina 40 cm
Sa6uvanaSirina 45 cm
Debljina 24 cm
Visina glave24 cm
Sirina lica 19 cm
Podgrade kod Benkovca (Asseria)
Tre6a-6etvrtadecenija I stolje6a
nove ere
A r h e o l o 5 k im u z e j , S p l i t ,
inv. br. D 555
l47l
Fragment of a stela with the head

of an elderly woman
Local limestone
H e i g h t o f t h e f r a g m e n r4 0 c m
V i d t h o f t h e f r a e m e n r4 5 c m
Thickness24 ci
Heisht of the head 24 cm
\fidih of the face 19 cm
The suburb at Benkovci (Asseria)
Third or fourth decadeof the 1st
century A.D.
ArchaeologicalMuseum, Split, No. D
555
U ni5i, unutar arhitektonskog dekora (pilastar s korintskim kapitelom koji nosi profiliranu gredu),
je vrh nosa. Glava je {ino oblikovana . iobokom ."ij.fu. "
prikazana je bista stari.jeZene-..Oite6en,
Muskrlaturi lica ie plastidno dana. Odi su krupne i bez bora. Na sredini tjemena kosa ;e
razdeljkom podijeljena na obje strane pott.m.., tvore6i duge valove koji pokrivaju ubi, osim resa
s nauSnicamana kojima visi okrugli privjesak. Iz kose stragi padaju dviie plerenicedo ramena.
U , k o s i s e z a p a i a i u t r a g o v i o b r a d e z u b a t i m d l i j e t o m . V r a t l e r ) k o c l e ra n a r o m s k io b l i k o v a n . Z e n a j e
odtevena t Dallu.
Siliati nos, o6i.i mlohava muskulatura lica oiito pokazuju da je lik iene bio realistiiki koncipiran.
je ona struja koja se zapa|a u provincijalnoj umjetnosti koja u doba julijevsko-klaudijevske
Jo
d i n a s t i i ei o i u v i i . e kc r p i s v o i e v r e l o i n s p i r a c i j eu r e a l i s r i c k o jt r a d i c i j i k a s n o r e p u b l i k a n s k o p
go r r r e t a .
S obzirom na frizuru, stela ie iz tre6e ili ietvrte deceniie I st. n. e.
Bibliografija: S. Rinaldi Til| Atti della Accademia Na'zionale dei Lincei CCCLXVIII, 1971, fia:
b r . 1 5 ,t a b . V I , 1 . J N . C . l
[48]
Glava - telamon Aleksandra
Velikog
Doma6i vapnenac
Ukupna visina 37 cm
Visina glave s vratom 29 cm
Visina glave24 cm
Sirina lica 16 cm
Solin (Salona)
Tre6a ili detvrta decenija I stolje6a
nove ere
A r h e o l o 5 k im u z e j , S p l i t ,
inv. br. D 357.
[48]
Head-telamon of Alexander the
Great
Local limestone
Total height 3Z cm
H e i g h t o f t h e h e a dw i t h t h e n e c k2 9 c m
Height of the head 24 cm
Width of the face 16 cm
Solin (Salona)
century A.D.
ArcheologicalMuseum, Split, No. D
357
Giava mlade osobe, individualnih crta.lica, s bujnom kosom koja se poviSe dela razdvaja u dva
S i r o k ap r a m e n ak o i i p a d a i u p r e m a . z a t i l j k u . . L i c el e p r _ a v i l n oi f i n o o b i i k o v e n o , s n e i t o i z r a z i r i j e
p r i k a z a n i m ; a g o d i i n i m . k o s t i m a _ i . _ S i r o k od m
o n j o m i e l l u s t i . B r a d a j e i s t a k n u r a( n a v r h u j e n e z n a t n o
o!te6ena).IJstasu pravilna, tankih usana, neznatno otvorena. Noi je fino pouij"., s naglalenim
grebe.nom,gde.je otuden..Odi su krupne i bademaste,bez naznadenihdetaija unutar bjJloodnice.
I,znad-o6ijusu blago.savijeneobrve. Rosti iznad obrva su vrlo istaknute. eelo
ie visoko. Jedna bora
dijeli ielo u dva dijela. U donjem diielu iela, izravno iznad obrva, strle snaZno supraorbiialne
kosti, poput dvije fino oblikovane k_v_rge.
Vrat je bio neznatno nakoien, Sto bi govorilo da je glava
bila lagano nagnuta na lijevo rame. Nitjemenu stoji kvadratni abakus koji nediosmisleno pof,"rrri"
da 1eglava sratue sluiila^kao nosad-telamonnekog nadgrada ili grede, najvjerovatnije nekof
elemenrana tzv. Irorla L:aesarea.
crte.lica, osobito nos, delo i.oii koje.izrai.avajt ivrst, ali vodenasro-blagipogled, te kosa koja
p o d s i e i a n a . f . r i , z u 1beo g o v a , j a s n o p o k a z u j u d a j e r i j e i o g l a v i A l e k s a n d . " ,V . t l t o g ( J 5 6 - 3 2 1 . g .
p r i i e n . e . ) . V r l o j e v j e r o v a t n od a l e m o d e l o v o j g l a v i p o s l u Z i l ai u v e n a L i z i p o v , i " t u r . " r r ,
ril
v i e r o v a t n op r i s t i g l ap r e k o , b r o i n i h h e l e n i s t i i k i h t i a n s m i s i l a .S a l o n i r a n s k a
kopiia ie po svoj prilici
r z r a n r J e ng a o n l a n s k o qd o b a .
Bibliogrlfija: M- Go_re1c,Antihna shulptura u Hntatsh.oj, Zagreb 1952,XXII, sl. 62; N. Cambi,
Radooi Filozofshogfahulteta u zadru is lRazdio druitvlnih "znanosti7),1976-17,183 i d.,
Tab. I-IIL lN. C.l'
[4e]
Kip Avgusta
Mramor
Sa6uvanaukupna visina 2,30 m
Visina glave 30 cm
Sirina lica 20 cm
Nin (Aenona)
40-50. godine nove ere
Arheoloiki muzej,Zadar, inv. br. 1
+
Fl
c/)
rl
F
rrl
F.
\r'.
F
ca
t
[4e]
Statue of Augustus
Marble
Total height of the fragment 2.30 metres
widih of the face 20 cm
Nin (Aenona)
40-50 A.D.
ArchaeologicalMuseum, Zadar, No. 1
Kip cara Avgusta llmp. Caesar Augustus,27. g. prile n. e.-1.4.g. n. e.) predstavlja dio grupe
nalaza od ietiri kolosalne carske figure iz julijevsko-klaudijevske kuie, pronadene u XIII st.,
istraZivanjima u Ninu.
Nedosta.jecijela lijeva ruka, podlaktica desne ruke i obje noge: lijeva od pete, a desna do gleZnja.
Vidljiva su oite6enja na glavi, i to na nosu, vanjskim di.jelovimauiiju, te na vijencu iznad iela.
Figura je oslonjena na desnu nogu, a lijeva ie malo zabaiena prema natrag. Saiuvana podlaktica
desne ruke je horizontalno ispruZena,a rupa u sredini pokazuje da je odlomljeni dio bio pomo6u
Leljezne 5ipke priivr!6en u laktu. U lijevom ramenu vide se ostaci ietvrtastih Zljebova koji su
pridvrS6ivalilijevu ruku, koja je vjerovatno bila podignuta. Avgust je odjeven u plait koji je
prebacen preko lijevog ramena, ostavl.jaju6igornji dio tijela gol, i u Sirokim naborima pada preko
bokova i nogu. Glava je neznatno okrenuta nadesno, a ovjeniana je vijencem od hrastovog 1i56a,
koji je ispunjen plodovima Lirja. Traka kojom je vijenac priivrS6en za kosu po sredini donjeg dijela
vrata pravi ivor, tako da jedan dio trake lagano pada na rame, a drugi je vidljiv s prednje desne
strane. Naiin 6eiljanja je tipidan za portrete tipa Prima Porta, koju saiinjavaju klijeita u kosi,
sastavljenaod dva pramena kose koji su vrhovima odvojeni jedan od drugoga, a nalaze se toino
i z n a d d e s n o go k a . t e d v a p r a m e n ak o s e k o i a s e m e d u s o b n oo d v a j a i u i t v o r c l a s t a v i i j i r e p .
Portretima koji slijede ovaj naiin ieiljanja, izmedu ostalih pripadaju glava u Britanskom muzeju,
1829. u Londonu, staklena glavica u Kelnu, glava iz Meride, glava statue iz Via Labicana u Rimu,
te glava u Gliptoteci u Minhenu.
U ikonografskom pogledu, Avgust iz Nina je identi{iciran s najve6im rimskim boZanstvom
Jupiterom, koji je poznat u viSe primjeraka: broniana statua boianskog Avgusta pronadena
u ,,Bazilici" u Herkulanumu, torzo statue iz Metroona u Olimpiji, te idealizirana statua Avgusta
iz Soluna. I u sje6anjunjegovih nasljednika Zivi ovaj mladi heroizirani tip Avgusta, a najpoznatiji
prim.jerci su statue cara Klaudija iz Lanuvija i Metroona u Olimpiji.
Kip cara Avgusta, svakako, ide u red monumentalne skulpture najranijeg Carstva, a stilski se vezuje
rz poznati kip Avgusta iz Akvileje, gdje treba traZiti i radionicu nastanka cijele skupine rimskih
imperatora iz Nina.
Bibliografija: J. Banko-P. Sticotti, Arcb. epigr. Mitt.,XYlil,
1895, 4-5, Fig. 1.; Isti, Bull. dalm.,
XIX, 1895,54-56, Fig. 1.; G. Smirich J. Bersa*M. Abrami6, Fiihrer durch dasK. K. Staatsmwseum
in S. Donato in Zara, \Wien 1912, 15.; Isti, Guida del Museo di S. Donato in Zara, Wienna 1913,
1 0 . ; R . V a l e n t iI,l M u s e o N a z i o n a l e d i Z a r a R
, oma1932,7,sl.nas.30;M.CagianodeAzevedo,
Rendiconti della Ponrificia di Archeologia, XXIL 1946-47,224.: M. Suri, Muziji i zbirke Zadra,
Tagreb 1954,21, sl. na s. 83.; Isti, ,t: Nin. Problemi arbeoloikih istraiivanja, Zadar 1968,46-48,
Tab. XXIII, 1.;lsti, Radovi Inst. JAZTJ Zadar, 16-17, 1969,95, sl. 9; Isti, v Nin. Porijesni
i umjetniiki spomenici,Zadar 1979,77, sl. na 69; Isti, Zadar u starom vijeku, Proilost Zadra, knj. 1
'1987,
Zadar
282-28+, Tab. XIX; H. G. Niemeyer, Studien zur StatuarischenDarstellung der
rrjmischenKaiser. Monornentd artis Romanae VII, Berlin 1968,61,108, T.35, 1; H. Molovi6,
Diador-a 5, D7A,225-226.; J. Medini, t: Arheoloiki muzej Zadar, Yodrt, Zadar 1979, 38, sl. na
s. 39; S. Batovi6, 150 goclina Arbeoloihog muzeja u Zadru, Za.dar 1,982,8-9, sl. 2. [M. K.]
[50]
Kip Tiberija
Mramor
Saduvanaukupna visina 2,10 m
Visina glave 30 cm
Sirina lica 20 cm
Nin (Aenona)
40-50. godine nove ere
ArheoloSki muzej,Zadar, inv. br.2
[50]
Statue of Tiberius
Marble
Total height of the fragmenr 2.10 m
Vidth of the face 20 cm
Nrn (Aenona)
40-50A.D.
ArchaeologicalMuseum, Zadra. No. 2
Kolosaini carski kip iz grupe nalazat Ninu, odjeven u rogu s velatio capitis. Nedostaju obje
podlakrice, dok su-nogiravno odlomljene iznad glei.nja.Figrl." ,, dostojanstvenom stavu oilonjena
je na lijevu nogu, a desna je malo savinuta u koljenu izabaiena natrag. Desna nadlaktica je malo
podignuta prema naprijed, dok ie lijeva priljubljena uz tijelo, a saduvanidio nadlaktice horizontalno
.ieispruien nadesno. Odje6a se sastoji od toge, koja prekriva cijelo tijelo, u struku se skuplja
u ivor. stvaraiuii.bogate.nabore. Glava je neznatno okrenuta nalijevo, vrh nosa je malo otuien,
a d e s n rd r o v e l a r i oc a p i t i s n e d o s t a j e .
U ikonografskom i siilistickom pogledu figura slijedi shemu Avgusta iz Via Labicana u Rimu
i iz Akvileje, koja je obilato korii6ena u predstavamacareva.lJ naiinu i oblikovanju frizure, kao
i u izrazs lica podsieia na poznate portrete cara Tiberija (Tiberius Caesar Augustus,1,4-37)
u B r i t a n s k o m m u z e j u u L o n d o n u , u N a c i o n a l n o m m u z e j u u P a l e r m u ,u N a c i o n a l n o m m u z e j u
u Rimu, te tipu Bevilacqua koji se nalazi u Gliptoteci u Monaku.
kipu cara Tiberija iz Nina ide u red najreprezentativnijih toga na statuama iz ranog
E::;r:
Bibliografija: J. Banko-P. Sticotti. Arch. epigr. Mitt., XVl-lrI, 1895, 6, br. 2.; Isti, Bull. dalm., XIX,
1 8 9 6 , 5 6 - 5 7 b, r . 2 ; R . V a l e n t i ,I l M u s e o N a z i o n a l e d i Z a r a R
, oma1932,8,sl.nas.30;
M. Cagiano de Azevedo, Rendiconti della Pontificia di Arcbeologia, XXil, 1946-47,224;
L. Polacco, IlVolto d,iTiberio, Saggio di critica-iconografia,Roma 1955, 138; H. G. Niemeyer,
Studien zur Statwariscben Darstellwng der rrimiscben Kaiser, Monvrnenta artis Romanae VII, Berlin
1968, 83, T. 4, 2; M. Sui6, u; Nin. ProbLemiarheololhib istraiivanja, Zadar 1968, 46-48,
Tab. XXIII, 2;Isti, Radooi lnst. JAZU Zadar, 16-17, 1969,95 i d.; Isti, ';-:Nin. Pot,ijesni
i umjetniiki spomenici,Zadar 7979,77, sl. na78;Isti, Zadar il starom oijelew.Proilost Zadra,knj. L,
Z a d a r 1 9 8 1 , 2 8 2 ; d . , T . X V I I I ; J . M e d i n i , u : A r h e o l o i l e im w z e j Z a d a r , Y o d t t , Z a d a r 1 9 7 9 ,3 8 . [ M . K . l
:
l I
':
[51]
Glava Tiberija
Mramor
Visina 45 cm
Sirina lica 18 cm
Ljubljana (Emona)
Podetak I veka nove ei
Narodni mtrzej, Lj.rbljt"t r",
inv. br. R 11548
[51]
Head of Tiberius
Marble
Height 45 cm
Ljubljana (Emona)
Beginning of the 1st century A.D.
National Museum, Ljubljana, No. R
11648
Glava j9 izradena od krupnozrnastog, veoma uglacanogmramora. Oite6ena je na prednjoj strani

s v e d o l e v o g u v a . K o s a p i d a u d v a p . a - e n a p r i r n , r " t i l j k u . P r a m e nk o s e i z a u S i j u u p l e t e nj e
u kiku, a drugi prarnen je iznad oine jabudice u obliku uvojka. eelo, nos i brada su naglaieri.
Donja_usna,punih, neZno oblikovanih usta izbadenaje napred. Desno uvo je priljubljeno uz
potiljak. Lice se zavriava ovalnom bradom, koja preko podbratka prelazi u t."t. ispod pramenova
brade uodava se iabuiica. Zadnja strana glave uradena je rako da je-mogla biti postavl.lenana neki
Postament i prema stilskim odlikama najverovatniie predstavlja cara Tiberija (Tiberius Caesar
A w g w s t w sl ,4 - 3 7 ) .
Bibliografija: J. Pa5el,Kronika VI/l, 1958,39; P. Petru, Adriatica praehistorica et antiqua (Zbornik
r a d o v a p o s v e 6 e nG r g i N o v a k u ) , Z a g r e b 1 9 7 1 , 6 5 7 . l S . P . l
[52]
Glava starijeg muSkarca

G r i k i m r a m o r , p o l i r a n ,d j e l o m i i n o
crvenkasto Datiran
Saduvana,tk.tp.t" visina 23,3 cm
Visina lica 20 cm
Sirina lica 18,4 cm
Sirina odiju 6,2 cm
Pula (Colonia lwlia Pola)
I stolie6e nove ere
ArheoloSki muzej Istre, stalna postava
rimske plastike u Auqustovom hramu,
inv. br.-A/5270
Fl
(n
(l
F
F..
\r'
,(,
F
O
LN
[52]
Old man's head

Greek marble, polished, pardy red
Total height 23,3 cm
Height of the face20 cm
W i d t h o f t h e f a c e 1 8 , 4c m
Vidth of the eves 6.2 crn
Pula (Coloriia Pola)
1 s t c e n t u r yA . D .
Archaeological Museum, Istra,
Permanent displav of Roman Plastics
in the August iemple, No. A/5270
Glava je realistiiki koncipirana u en face poloZaju. Volumen glave je zaobljen i obraden sa svih
strana. Promatraju6i obradu od iela na dolje, uoiava se vodoravno naborano ielo, izraZenog
reljefnog plasticiteta. Kosaje obradena u plitkom reljefu, oblika tankih ploinih pramenova,
zagladenavisoko iznad dela. Povriina kose je izlizana ioite6ena mjestimiinom kalcifikacijom,
strai.nja strana glave i zatiljak su gotovo neobradeni. Na desnom tjemeno-sljepoodnom dijelu se
uodavaju obrisi pramenova, koji u prividno nepravilnom rasporedu zavriavaju na 6elu
i sliiepoodnicama.Oine duplje su naglaieno uvuiene, dok je gornji kapak izrazito naglaien prema
unularnjem uglu oka. Kost arkade iznad oiiju kao i jagodiine kosti lica jako su istaknute, Sto
posebno naglaSavauvuienost i ispijenost obraza. lJsne, premda otuiene u sredini, na sa6uvanim
udubljenim kraievima ukazuju na smiren izraz lica. Izrazita obiikovanost anatomi.je lica posebno se
uoiava na reljefnom prikazu mi5i6a oko usta koji prelaze u zadebljali podbradak, s dva jako
izrai.enatrezaiza kojih se uodavaju napete i zadebljaletetive iza uha koie se spuitaiu paralelno
s linijom vrata do adamove jabuiice, koja je posebno naznatena Zljebastim urezom. Jako olte6ene
uii, odraZava.juse jedino s dva mjesedastaudubljenja kao i konture oblo oblikovanih uinih Skoliki.
Prema prikazanom, glava je djelomiino dosta oite6ena, ito se posebno vidi na nosu, ustima, bradi
i uiima. Ujedno je otudena povriina jagodiinih kostiju i dio obraza, a sitni udarci i ogrebotine
vidliivi su na cijeloj povrSini. Glava ie prelomljena ispod linije vrata.
Glava starijeg i pro6elavog mulkarca se do sada,prema stilskim znaiajkama, datirala na podetak
Carstva u tzv. veristidko razdoblje juliievskog portreta, ili jo5 bliZe tipt Julija Cezara, lto bi
dataciju izrade glave smjestilo na kraj prvog st. pr. n. e. Medutim, ne smije se zanemariti da tzv.
teristiihi tip portreta egzistira do klasiine Hadrijanove faze II st. Premda .ie Pula bila izrazito
razvrjent julijevski grad, s glavnim spomenicima i umjetniikom baltinom s prijelaza stare u novu
e r u , s k f o n i j i s m o d a t a c i j i g l a v e n a p o i e t a k I s t . n . e . . - s v es o b z i r o m n a k o m p a r a t i v n i r i z r a z i r i i i
materijal iz glavnog grada X regije Akvileje kao i okolnih koloni.ja. Glava je vjerojatno uvezena
u Istru, budu6i je izrad,enaod mramora, za razLkr od lokalnih radova koji su redovito od istarskog
vapnenca.Prema tome, glava muikarca se moZe pripisati znatajnijol iadionici akvilejskog kruga.
Bibliografi.fa: M. Mirabella-Roberti, Notiziario archeologico,Atti e memorie della Societi Istriana
di Archeologia e Storia Patria, N. S. I, Venezia 1949,265, tab. XI, sl. 18; R. Mattja!it, Hktria
Archaeologiia, 11-12/1980-1981, 22, ta6. II, sl. 4 i tab. III, sl. t. [V. J.-G.]
[53]
Portret mladog mu5karca
Bronza, Suplje livena
Visina 20 cm'
Sirina lica 6 cm
Sentjur kod Celia
Prva polovina I veka nove ere
Narodni muzej,Ljubljana,
inv. br. R 6625
[53]
Portrait of a young man

Bronze
Height 20 cm
x
Sentlur near uelle
First half of the lst century A.D.
6625
Bronzano poprsje mlade muike osobe iija kosa u pramenovima dopire do polovine 6ela i kraja
u5iju. Oii bez naznaienih zenica su srebrne. Obrve su blago naglaiene. Nos je trouglastog oblika,
sa ja6e naglaSenimnozdrvama. Mala, skoro deiadka usta, lepo su oblikovana a bradJ zaobliena
i b l a g o n a g l a i e n a .L i n i i e l i c a s u m e k e . P r e k o n i s k o g v r a t a , g l a v ap r e l a z i u t r o u g a o n o o b l i k o v a n o
p o p r i i e , k o i e s e z a v r s a v ai a S i c o m a k a n t u s o v o gl i s t a i P o r t r e i p r e d s t a v l j an e k o g " p r i n c a
i u f i i e v s k o - k l a u d i i e v s kdei n a s t i j e ,v e r o v a t n oC l r m a n i k a l J u l i i s C a e s a rC e r m a " n i c u s[,5 . g . p r e n . e . 1 9 .g . n . e . ) .
Bibliografija: M. Abramii, VHAD 15,7928,49; IJ. Jucker, Das Bild.nis im Blatterbelcb Lausanne
u n d F r e i b u r g , 1 9 6 1 , 5 7 :S . P e t r u ,A r g o 9 , D 7 A , 4 3 ; I s t a ,A r g o 1 , 0 / 11 9 7 9 , 9 9 Z . K i s s , L ' i c o n o g r a p h i e
desprinces julio-claudiens du temps d'Awgwst et de Tibire, \Tarszawa 1,978,1,28,
s 1 . 4 3 1 - 4 3 2t.S . P . l
l54l
Glava Druza Mladeg
Biieli mramor
Ukupna visina 29 cm
Visina glave 26 cm
Sirina lica 14 cm
Osor, zaljevJas
Oko 20. godine nove ere
Arheoloika zbirka Osor. inv. br. 410
l54l
Head of Drusus Junior

White marble
Total height 29 cm
Osor, bay Jas
c.20A.D.
ArchaeologicalCollection, Osor, No.

410
Portret prikazuje mladog 6ovjeka. Glava je izrazito kruSkolike i zatvorene strukture. Lice je
okruglo i mesnato. Oii iu dosta velike i neznatno izbuljene. Posebno je karakteristidanprofil, s
kosim ielom na kojem se istiiu supraorbitalne kosti, te'd,rtgrmizrazito orlovskim roroni, ko.ogornjom usnom i ponelto kratkom i manjkavom bradom. Nos je otuten nize od grbe, ali su
n j ; g o v p r a v a ci . o . b l i k j a s n i . O s t e c e n j as e z a p a 2 a i un a b r a d i u u s n a m a . _ D i og l a u ek 6 j i z a h v a t ak o m a d
c e l a l k o s e s p n ] e c a v ad a s e p r e c t z n o u t v r d t r a s p o r e dp r a m e n o v an a i e l u .
N e m a _ n i k a k v ed v o j b e d a l e r i l e i o p o r t r e t u D i u z a M l a d e g , s i n a c a r a T i b e r i j a ( u l i u s C a e s a rD r u s u s ,
oko 15. godine p-rije n. e.-23. g.
koii ie, zajedno s Germanikom, bio'prii pretendent na
".;.),
carski proiesto. Cini se da glava.pripada
IV tipu.Druzova portreta, koji je nastao vrlo vierovatno
n a k o n s m r t r G e r m a n i k a , 1 9 . g o d i n e n . e . U s t i l s k o m p o g l e d u g l a v ap o k a z u l er i p i e n i
iulijevsko- k l a u d i i e v s k ik l a s i c i z a ms d o d a t k o m s h e m a t i z a c i j em
; editim, iil.t;" u vrlo visokoj Iuaiiteti ouog
primjerkaportrera.
Bibliografija: D. vrsalovi6, Istraiioania i zaitita podrnorshih arheoloikih spomeniha u sR
r y l u l t s k ? i Z a g r e b 1 , 9 7 4 , 5 0 ,s I . 4 6 ; A . D e a n o v i 6 , ' l . f a l i v j e i n i g r a d O s o r , O s o r 1 9 2 6 ,s I . 4 3 ;
N. Cambi,_Wissenschaftliche
Zeitscbrift der HumboLdt-Uniaeisitiit zu derlin, 2/3, 198i, 169 i d,
sl' 24-25:Isti. Arheoloiha istraiivanja na olocima Cresu i Loiinju, lzdanja Hrv. arh. druSrva Z,
'1982,90
Zagreb
i d, sl. z, 7, 8,9 10. fN. C.l
rf,
Lccl
Glava Nerona Julija Cezara
Biieli mramor
r rl
uKuDna vrsrnaz) cm
Visina glave2l cm
Sirina lica 13 cm
Solin (Salona\
'
t
1'
l J r u g a d e c e n l J aI s t o u e c a n o v e e r e
mvzej, Split, inv. br. C 46
Arheoloiki
LDCI
Head of Nero Julius Caesar
'$flhite
marble
Total height 25 cm
Height of the head 2l cm
Solin (Salona)
Seconddecadeof the 1st century
A.D.
ArchaeologicalMuseum, Split, No. C
46
Portret djedaka od desetak godina. Djeiak je prikazan sa djetinje punaikim obrazima, dvostrukom,
relativno kratkom bradom. Nos i brada su otudeni. Kraievi uiiiu su oikrnuti. ljsta su mala i lasano
n a S k u b l i e n aO
. c i s u k r u p n e i o z b i l l n e . K o s a i e k r a r k a i b a i e n a n a c e l o . R a s p o r e dp r a m e n o v an i
celu formira iznad desnog oka figuru tzv. klije5ta, dok se iznad lijevog oka pramenovi razdvajaju
k a o k o d l a s t a v i c i e gr e p a .
Glava predstavl.jaGermanikova sina Nerona Julija Cezara (Nero lwliws Caesar, 8-31,) koji je
dolaskom Tiberija (14-37) na vlast postao zanimljiva osoba za nasledivanjetrona. Smr6u oca 19.
a osobito Druza Mladeg 23. godine, Neron Cezar postaje prvi pretendent na prijesto, Sto,
medutim. nije
medutim,
niie doiekao. Stilski,
Stilski. glava
slava predstavlja
oredstavlia tipidni
tioidni produkt
orodukt umietnosti u doba Tiberija,
Tiberii kada
ka
klasicizam poprima i jednu akademski Sabloniziranunotu, premda teZi formalnom savr5enswu.
Glava je
nastala.kao i sliine glave
tos karaktera oko 14. godina
ie nastala,
elave tog
eodina n. e.
B i b l i o e r a f i i a :L.
Bibliografija:
L . Curtius,
C u r t i u s . Rdmiscbe
M i t t e i l u n p e n 55A,
0. 1
7935,
9 3 5 . 290,
2 9 0 , br.
b r . 44 sl. 12-74; M. Gorenc, Antikna
R d m i s c b eMitteilungen
skulptura u Hraatskoj, Zagreb 1952, XX, sl. 39. Z. Kiss, L'iconograpbie desprincesjulio-claudiens
'Warszawa
au temps d'Auguste
d'Aupuste et de Tibire,
1875,43-50, fig.
fis. 68-69. [N.
C.l
fN. C.]
f56l
Glava Druza Cezara

Bijeli mramor sa sviietlosmedom
Patlnom
Saiuvana ukupna visina 29 cm
Visina glave 18 cm
Sirina lica 11 cm
Solin (Salona)
Tre6e desetlje6eI stolje6anove ere
Arheolo5ki muzej Zagreb,
inv. br.71
F.l
a
rF)
'r
.F
rr I
n.
F
\r'.
'U
Lr
rn
[56]
Head of Drusus Caesar
White marble with pale brown patina
Total height of the fragment29 cm
Solin (Salona)
Third decadeof the 1st century A.D.
7l
Glava dje6akapokazuje veoma izrazite individualne osobine. Na licu se istidu bucmasti obrazi,
usta su obiljeZena tankim usnama, nos je pravilan i perforiran Sirokim nosnim iupljinama, a oii
su razmjerno velike, s naglabenimkapcima i obrvama. Uli su plastiino raSilanjenepremda su
srasleuz glavu. Frizura je slidna Avgustovoj frizuri Sto se javlja na carevim portretima tzv. tipa
Prima Porta. Kosa je, naime, nemarno zaieiljana i priliieie uz lubanju, a pramenovi su tretirani
veoma ploino, ali se, unato6 plitkoj profilaciji na vrhu iela, ipak mogu uoiiti karakteristidni detalji,
p o p u t t z v . k l i l e i t a i l a s t a v i 6 y erge p a .
Ve6a oSte6enjaprimje6uju se u dorje- dijelu dugackog vrata, nedostajei ve6i dio nosa, dok su
manja oite6enja vidljiva na bradi, ustima, uiima, desnoj obrvi i lijevom obrazu. Desni odraz, dio
vrata, iela i kose umrljani su tamnom smolastom tvari.
Stilske karakteristike, osobito kad je rijed o povrino obradenoj kosi i ploSnom tretiraniu detalia na
frizuri, ukazuju na kasnoaugustovskovrijeme, odnosno na razdoblje Tiberijeve vladavine. Posve je
izvjesno da je rijei o portreiu Druza III (Drusus Iulius Caesar, T-33), sina Germanika i Agripine
Starije i brata kasnijeg cara Kaligule, koji je 33. g. n. e. umro kao zatoienik nakon 5to je tri godine
ranije bio uhapien po naloguTiberi.ja.
Bibliografi.ia:j. Bt""s-id.kameni
spomeniciHrlatskoga narodnoga muzeja u Zagrebu, Zagreb
r9)4191,r,38-39, br. 21. [A. R.-M.]
lc/ |
Druza Julija Cezara

^G|..,f.
lJrtehmramor
Ukupna visina 12 cm
Visina glave 10 cm
Sirina lica 7 cm
Kijevo kod Vrlike
Druga decenija I stolfe6anove ere
Arheolo5ka zbirka Franjevaiko g
Xmos,ta-na,Sini.
L D' I
Head of Drusus Julius Caesar
White marble
Total height 12 cm
\fid;h of the face 7 cm
Kijevo near Vrlika
Seconddecadeof the 1st cenrury A.D.
Archaeological collection of the
Franciscanmonastery, Sini
Glava dieiaka od desetak,godina._Punadkiobrazi, ovalno oblikovana glava, dvostruki podbradak

r veltke bademasteoii pokazuju draZest djetinfeg doba. Kosa je kratkii badenasprijediana 6elo,
t i t q g t . o p r a m e n o v aj . l " d
o k a p o k a z u i ef i g u r u l a s t a v i 6 i e g
repa,od kuda se pramenovi
9 or u
1 1z a l u l l l e v o l d e s n o .
{:ll"g
p
leklznadlt;evogokapramenovlsepruZajuusuprotnompravcu.Cinise
gJr".*
. i d o u r i e n a s e m i e s r a ' z a p a 2 a in
u a i i j e u o j s r r ' a n i t, e k o s i .
i ; i " b i l a n i k a d p o s v ed o v r S e n aN
l ' o t r z r o n o m s k r mk a r a k t e n s t r k a m ag l a v a i e n e s u m n j i v ov e L e r z l i k o v e d r u g o g G e r m a n i k o v o g s i n a
D l u z a C e z a r a .( D r u s u s l u . l i u sC a e s i . r ,z - J l n . e . )
\ o i i i q , z a j g d n os a s v o j i n i r ? r r i j i - b r r i o - : ? ; ; ; ; "
l e d a no d k a n d i d a t az a p r i i e s t o l j ev e c s n a s t u p o mv i a d a n j aT i b e r i j a . I o n k a o i b r a t p o s t a j u p o s c b n o
v a z n ru p o l l r r c ro k o n a s l e d r v a n n
; aa k o n s m r t i D r u z a M l a d e g , 2 J .g o d i n e .N a k o n p o g i b i j eN e r o n a
C e z a r a - l _ 1g. o d i n e , D r u z C e z a r p o s t a i ep r u i p r e t e n d e n tn a
i . i i . s r J , a l i i o n s t r a d a ' v a - sup l e t k a m a
S . e i a n 3a J . g o d i n e . P o r t r e t i e d o s i a s k r o m a n i a d , b e z v e i i h u m j e t n i i k i h p r e t e n z i j a ,i z r a c l ' e n
je
trprinom akademizrnu riberijevskog doba. Datacija iza 14. g. n. e.
Nepublikovano.tN. C.l
l58l
Bista cara iz julijevsko-klaudijevske

dinastije
Bronca s tamnosmedom patinom
Saduvanaukupna visina 4,2 cm
Visina glave 2 cm
Sirina lica 1,1 cm
Nepoznato nalaziSte
I stolje6enove ere
Arheoloiki muzei,Zagre\,
nv. br.4649
t'_-
-n
[58]
Bust of an emperor of the JulianClaudian dynasty

Bronze *it( drrk'brown Darina
Total height 4.2 cm
Width of the face 1.1 cm
lst century A.D.
4649
Bista ie puno lijevana i prikazuje mladeg muskarca gole brade, s viiencem od lovorova lii6a
oviienim oko tiemena nl glavi. Lice je donekle uskJi izduieno, a 6e1ovisoko, s ja6e naglaSenim
i,eonim..kostima._ocisu ispupiene, a obroe duboko zasjeiene i kosom linijom usmjcrcne prema
sl;epooinrcama.Nosje ravan, na vrhu djelomice izlizan, a usta razmierno malena i zatvorina. Kosa
ie oko cela rasclanjenauvojcima, atzavrjenca plitko profilisanim pramenovima, od vrha tjemena
u r m - i e r e n i mn a p r i i e d p r e m a i e l u i n a z a t i i i k u p . " - , u r r t u . v i j e n a i n a k o s i s a s t a v l j e nj e o d p l i t k o
p r o l i l i s a n o gl o v o r o v o g _ l i s c aa. n a z e t i l j k u s e , p o s r e d i n i .o d n j e g ao d v a j a v r p c a ( t a e n i a ) ,k o j a u d u a
krala pada spriieda preko ramena niz gole prsi. Dno poprsia ukraiava dalica sastavljenaod tri velika
lrsta, Sto_sepnm;erice, moLe zapaziti i na poznatoj maloj bronianoj bisti s Domiciianovim likom iz
N o v e k a l z b e r S k eg l i p t o t e k e u K o p e n h a g e n u .
S v e l i k o m r j e r o v a i n o 5 d um o i e s e p r e t p 6 s t a v i t id a i e r i i e i o p o r r r e r u c a r s k eo s o b e i z
.iulijevsko klaudijevske dinastiie..Po fi-ionomskim karakteriitikama koie - s obzirom na osrednju
kwalitetu portreta - nisu u dovoljnoj mjeri prepoznatljive, iini se da treba najprije pomiiljati na'cara
Kaligulu (caius Caesar Germanicus, s nadimkom caitgula, 1.2-41)1li na njegc,vanasl.jednika
Klaud.ij.a.(TiberiusClaudius Drusus Germanicus, 7a. g. prije n. e. - S+. g. n. i.).
Nepublikovano.[A. R.-M.l
[5e]
Glava mladi6a
Terakota
Sa6uvanavisina 5,7 cm
Marvinci
Po6etakI veka nove ere
Muzeli Makedonije, Skopje,
inv.br.82-2
[5e]
Head of a youth
Terracotta
Height of the fragment 5.7 cm
Marvinci
Beginning of the 1st century A.D.
Museum of Macedonia,Skopje, No.
82-2
C l a v a j e n e z n a t n oo i t e i e n a u p r e d e l u n o s a .N a v r a t . ui e . k o s o p , r e l o m l i e n ai.z c e g as e m o Z e z a k l i u c i t i
i e o r , r r u . , " . L i k p r e d s t a v l i am l a d i c ak r a t k e k o s e , k o i a u k r a t k i m . p o l u s a v i i e n i m
da ie bila sastavnd
pra'-e.ovi-a polukruZno uokvirava ielo. uli su naglajene i neznatno istaknute. obrve,
. eveito
m o d e l o v a n eb i a g i m p r e l o m o m , p o v e T a n es u s a p r a u i l n i m n o s e m . U s n e t u p . l a s t i i n e n
n a g l a s e n i hu g l o i a . Z a d n i i d e o g i a u es u m a r n o i e o b r a d e n .G l a i a i e s u k a k o l o k a l n i r : d . V e o m a
. i c e . i z r a z i t o s t e i n i e n ou .
u r f i e i n i m m J d e l o u a n j e mj a s n o " s ui z r a z e n ep o r t r e t n e k a r a k t e r i s r i k e L
JJ"i".n d"t", kao i n'aglalenasiroka grada lobanje, upu6uie na stil julijevsko-klaudijevske epohe.
Nepublikovano. [V. S.]
t60l
Glava mladi6a
Beli mramor sa tamnom patinom
Visina 28 cm
Ohrid. Glava je bila uzidana u crkvi
Sv. Vradi
prva oolovina I veka nove ere
Naroini muzel, Ohrid, inv. br. A 30
.F-
F.l
r|1
Fr
".]
F
F
v
,U
F
t
rn
[60]
Head of youth
\flhite -".bi. with dark patina
Heieht 28 cm
Ohr]d. The head was built into the
Church of SS Cosmas and Damian
First half of the 1st century A.D.
National Museum, Ohrid, No' A 30
Z r J " i i J " . f l " u . ( o . o i e o d l o m l j e n . P o v r s i n al i c a j e o i t e c e n a ,t a k o d a : u s v . ii s t u r e n i d e l o v i

; k ; " 1 ; ; . a f " ; " - - t r a i e " p . i t ' a n a f r o n r a l n o , p o g l e d ay p e t e . n . oug v . i s i n io c i j u . K o s a i e o b l i k o r a n a
k o i i s u n a k r a i e u i m az a o b l i e n i. i o i e s l i a n i n a n i i e p r e m a i e l u '
u finim sitnim pr"-.noui-r,
gtru;, ie lovorol'
plastjanost kose.
; .";lJi"[
i. nl t"uoi strani. Pliiko urezani zarezt na.glasavaju,
,Ni
v e n a co d k r u p n i h l i s t o v a ,s a r e l i e f n o n a g l a 3 e n i md e r a i i i m a .c e l o i e b e z . b o r a ,u o k v t r e n o k o s o m k o l a
o b r r r r i . t r a p ' e z .o b r v e s u o S t e i e n e .a l i . - s en a z i r e d a s u b i l e o z n a a e n eo i t r i m p r e - l o m o m .l t o s e
ogloui-". odi r,, ovalne i.krupne,. neznatnoispupienih jabuiica i krupnih
;;;;;"-;;;;."3ji'r".ri.J.rir,,
predstavljene,pogled deluie ivrsto. Gornji oini kapci su luino
da, iako
i.i*, i"t
. o n i i k a p c i p o s r e p e n op r e l a z eu r a v a n
u n u t r a s r i i i mu g l o u i m a - s u i n i c a m a D
s a v i i e n i ,"s a n a g l a S e n i m
o b r a z a .N o s j e p r i v r h u o d l o m l i e n , a l i s e i a s n o v i d i d a s e p r u i a o u r a v n t . c e l a .U s n e s u s t r s n u t e .s a
m a l i m p r e g i b o m n a u g l o v i m a . d r a d , i e n a g l a 5 e n au d u b l i e n i e mi s p o d d o n l e u s n e .U s k l a d u s a
iita"im oblikom lica, obrazi su blago zaobljeni.
Or" nlru" ie veomadobar rad. C.ie Iic, icirav izraz. medutim, veoma su uoplteni-rne tsttiu
i " a i r i a r r L r " o s o b i n ep r e d s t a v l i e n eo s o b e . o b l j k l i c a i n r t i n c e i l i a n i ap o d s e c a i un a l i k o v e i z
i u l i i e v s k o - k l a u d i i e v s k pe o r o d i c e '
N o " o i k a l z b e r l k o j g l i p t o t e c i m o T e s c n a v e s t ir a d i p o r e d e n l ap o i e d i n i h
6il;r;i"J;fl'b"ili",l
srodnih elem!n",.,.r" o.rrouu kojih se glava"miadiia iz Ohrida datuje u prvu polovinu I veka'
(V. Poulsen. Les Portraits Romains, Vol. I, 1952, No' 44, T' 74'75)'
biUii.g.lnil, v. ti1"..i, 'l'rl'roloiko odde[enie LIHNID, knj.I;!9!-2,; V' Malenko, o/
orbrof|iko'to bogatstoo na SR Makedonija, Skopje, 1980, No' 406' [V' S']
[61]
Glava starijeg mu5karca
Doma6i vapnenac
Ukupna visina 28 cm
Visina glave25 cm
Sirina lica 13 cm
Solin (?) (Salona)
Sestaili sedmadecenijaI stolje6anove
ere
Arheoloiki muzq, Split, inv. br. C 219
[61]
Local limestone
Total height 28 cm
Width of the face 13 crn
Solin (?) (Salona)
Sixth or seventhdecadeof the lst
century A.D.
219
j."
9,1"1" oiito.pripadala iitavoj statui stariieg muikarca. Forma glave I oualna i zatvorena.
Muskulatura lica je vrlo plastiina. Duboke 6ore zapai.ajt se uz Lorijen nosa i uz uglove usta.
Bore.izmedu obrva pokaluju da su one bile neznatno skupljene. eeio je visoko i zlkoseno. Kosti
iznad obrva su sna2nei istaknute. Na sredini iela ie jednJvodoravna bora. Nos je otuien, jednako
kao i brada. o6i su Siroko rasrvorene,a.sa strane se zapai.ajt po tri plitke bore. ironji k"prk
;e
o d e b l j a n .U s t a s u l i r o k a , a g o r n j a u s n a j e o i t e 6 c n a .V r i t j e k r u p a n : [ o j a z n o s t l e p l a s t i i n o ' i z r a z e l a .
Kosaje kratka i baiena na 6elo. Pramenovi iznad desnog oka risporideni su od irediinjeg
r J \ t v a r a n i fg, u s r on J .l i j e v o .a i z n a d l i j e v o go k a j e d a np r r - c n s e o k r e c eu 5 u p r o r n o mp r d \ ( u .
S t r a 2 . n idi i o g l a v e n i l e d o r r S e n ,t a k o d a i i n e p r o p o r c i o n a l n ov e l i k . K o s . r s e s r r a n en i i e r a k o d e r
oovrsena, vec ,e samo abocrrana.
Ovaj portret.pokazrje izrazite realistiil<etendencije, uz neobiino vjeito prikazivanje detalja lica,
planova muskulature i gojazno_sti.Medutim, kod ove se glave uoiava i pok"s"j da ie pokaie
u n u t r a i n i ed o 2 i v l i a r a n i im o d e l ak o i e i m a o d r a z an a r i b r i c i j u m u s k u l a t u r el i c . r T
. akvan.rsrojanja
ve6 u doba Klaudija (Ti. Claudius Augustus Germanicus,
g.pgrtrelnoj plastici poiinju se,zap,ai.ati
4 1 - 5 4 ) . s t o m . t e n d e n c i j o m . us k l a d u j e i r a s p o r e d p r a m e n o v an a i e l u k o j i s e _ v i i e - m a n j e
slaZu
s o n r m a _ n an a y i e 5 c r mt r p o v r m ap o r r r e r at o g a c a r a .D a t a c i j ai e 5 0 - 6 0 . g . I s t o l j e 6 an . e .
Nepublikovano. tN. C.l
[62]

Doma6i vapnenac
Ukupna visina 27 cm
Visina glave22 cm
Sirina lica 12 cm
Solin (Salona)
Sestaili sedmadeceniiaI stolje6a
nove ere
ArheoloSki muzej, Split,
inv. br. C 50
[62]
Head of a young man

Local limestone
Total height 27 cm
Height of the head 22 cwt
\X/idth of the fape 12 cm
Solin (Salona)
Sixth or seventhdecadeof the 1st
cenrury A.D.
50
Glava mladog iovjeka, uskog izdui.enog lica. Na licu nema bora.osim uz korijen nosa i uglove .
usta. O6i r.r i1"le i uske. Go"rnji kapakle neznarno zadebljan. Obrve su posve ravne, a.ielo..glatko.
Na vraru se zapaLrju plitki holizontalni nabori. lJsta su mala, usne mesnate.Nos ie odlomljen'
i.l" oblikouana na dva kata. Na sredini iela su pramenovi.raSirenipoput lastaviijeg
Frizura je
""
repa, od koiega su ostali pramenovi razmaknuti prema stranama 6ela. Sliian raspored Pramenova.
. t oz n a i i
\ e z a p a 2 ai u " g o r n j e m1 g j u . s a m o j e n e i t o r e d i . S t r a z n i id i o g l a v ei t i e m e n i s u d o r a d e n i S
d a , c 5 r a t u ab l l a p o 5 t a v l J e nua n e K u n l s u l l l u 7 P o z a o l n u
Prema naiinu 6e'51i"r",gl"t" r" datira u.kasnije doba carr Klaudija.ill paf. \-e.r91a (Nei*o Claudius
Augustus German'icus).t stilskom pogledu glava je oiito jos uvilek idealisticki.koncipira.na-Izraz .
lica'je mladenadki, ali'nelff detalji, kaolto su.-naborina vraru,_ukazuju da mo2da ipak nije u pitanju
m1aii6, te6 iovjek zrelog doba Zitota, ito potvrduje idealistiiko-klasicistiiki pristup koji je ve6
izvan likovnih tokova u doba Klaudiia (41-54) I Nerona (54-68).
Nepubiikovano.[N. C.]
t63l

Doma6i vapnenac
Ukupna visina 29 cm
Visina glave 24 cm
Sirina lica 14 cm
Solin (Salona)
Sestaili sedmadeceniiaI stolje6a
nove ere
A r h e o l o S km
i u z e j ,S p l i t ,
inv. br. C 220
tl
(t)
rf)
--l
F
rr l
F
\l
,(,
F
rn
t63l
Head of a young man

Local limestone
Total height 29 cm
\rid;h of the face 14 cm
Sohn (Salona)
Sixth or seventhdecadeof the
1st century A. D.
ArchaeologicalMuseum, SPlit,
No C 220
Portret mladeg iovjeka, ovalne i zatvorene strukture glave. Lice je fino_i dotieraro oblikovano.
B o r e s e n a l a z J s a m o u z k o r i i e n n o s a .N o s i e o t u d e n .U 5 i s u o i t e 6 e n e .N a o b r a z i m a s e z a p a i a
paperjastabrada. Kosa je bacena kompletno prema naprijed. Sastoji se od dva reda pramenova koji
ie ralaze jedan iznad drugoga. Iznad iijevog ramena pramenovi se rastvaraju poput,lastavidje.grepa
i otuda se razmiiu na lijeio]odnosno na dano. U gJrniem se redt pramenovi razdvaiaju od^ .
sredine glave prema lijevoj i desnoj strani. StraZnji dio glave_nije dovr5en, samo ie abociran. Oiito
je statra'rt"j"L u nekoj niSi ili na sliinom mestu delo je zaobljeno i zakoieno. ^ .
F . i z u r a o t o g t i p a k a r a l t e r i s t i i n a j e z a d o b a K l a u d i j a ( 4 1 - 5 4 ) i N e r o n a ( 5 4 - 6 8 ) . S t i l s k i ,g l a v a
k l a r i c i z m uk o i i p o k u i a v ai g r o m p J a s t i k ck o s e . k o n t r a s t i r a' r i
p r i p a d ai z r a i i t o i d e a l i z i r a n o m
n. e.
iednostarro- i nereljefnom plastikom lica. Datacija iesta i; sedma decenija I st.
N e p u b l i k o v a n oI.N . C I
[64]
Female head
White marble, polished,yellowish
Total hight 38 cm
Hight of the face 15 cm
x.
Vidth of the eyes 7.2 cm
Srrlna llca lu cm
X.
Pula (Colonia Pola)
S r r r n ao c u u / , 2 c m
1st century A.D.
PuJa(Colonia Iwlia PoLa)
ArchaeologicalMuseum, Istra,
P r v a p o l o v i n a I s t o l i e c an o v e e r e
Arheoloiki muzej Istre, stalnaPostava Permanenidisplay of Roman Plastics
rimske plastike u Augustovom hramu, in the August temple, No. A/5221
inv. br. A/5271.
[64]
Glava iene
Bijeli sitnozrnastimramor' Poliran,
Zu6kastopatiniran
Visina skulpture 38 cm
Visina lica 15 cm
Glava ie realisricki izradenas izrazitim minuciozno obraclenim detaliima i portrctnim znaiajkama

f < " r , i i , p " J i ; . U . n , - r J ; " t ; t o - p o s r e d i n ig l a v cu d v i l e _ p o l o r i c et r. k o . d a r a l o v i t i p r a m e n o v i
razliku
, . r . " i i " i l , ' r i i . l J r r " a i # i . l i . ; ; . ' n a o b j e , r r i n e d o z a r i l i k a ,g d i e r c s i e d i n i u i u u p u n d u ' z a
'J)
l
f
-_
;
,
t.rn
, J p r c d n i e .k o s r , i en a s t r a i n i o ls t r a n ln ( n r r n r u o b r a , l c n ab, u l i c r c r i r r n r o p l o i n o n a z n a i e n at.e j e
o i r t o d a i e g l a v a , k o n c i p i r a n au e n f a c e p o l o 7 a i u .l z a u h a _ s e . os b _ j es t r a n es p u s r ap o j e d n ap l e t e n i c a
u oblrku uvolka kose koli se postupno gubi na vratu. Celo je vrlo nisko i uokviieno ualovitim
u1ol.,r.-r, oine iabuiice su,izrazito.zaobljene i obrubljene naglaienim rubovima kapaka s
u d u b l l e n r mu n u t r a i n i i mu g l o v i m a .O b l i k n o s an i i e p r e p o z n a t l j i vz b o g o 5 r e c e n j aa,l i ' s ek o n t u r e
o d r a z a v a l uP o s e b n on a z n a i e n t mn o z d r v a m ai z v e d e n i ms v r d l o m .L i j e p o o b l i k o r a n ei p u n e u s n i c e .
9yboko,urezanih krai_evate lagano izvijenom.linijom, nagovje5tajusmleiak. oval lica, podbratka
I p r a d e b l a g o ; e n a g l a i e nr a s o c l r az a t e g n u t o i 6 un a s v j e i i j u i m l a c l uo s o b u .
Glava.l v]ero;atno uvezena u Istru, moZda direktno iz Akvileje ili 6ak Rima. Funkcionalno je bilo
p r e d t i d e n o r l e s e . . v r ag tl a v eu m e r n eu r o r z o 5 . r a t u t ' p r e d i s t i n i r aznaee J i k u l u i l i n i s u .
l ' r e m aK l v l a t l , a s r cp
uo
, r l r e t s. e P r l p l s u t . r e a l i s t i i k ifmo r r r e t i m aA n t o n i l e M i n o r , u s p o r e d u j u c i
p o s e b n ov a l o v r r ul r r z u , r up. q n d u n a z a t i l j k ui u v o j k c k o l i s e s p u i t a j ui z . r u h a . A n r o n i j a M i n o r
( ! , : , 9 n , o . l o l 9 t . m a j k a c a r 4 K l a u d i j . r ,br a k a c a r a K a l i g u l e ,i m a l a i e u e l i k u t i e c a iu P u l i , b u d u c ij e
o t k r l v e nz n a t a . n
b r o ; n a t p i s ap o s v e c e n i h
n l e z i n i mo s l o b o d e n i c i m aP.r e m aP . K a n d l e r u ,s m l t r a s e d a
i e i s a m aZ i v i e l au P u l i .
d a , 8 , l a v :i 1 a i z n a i a i k e p o r r r e r n o gr i p : . F a u : t i n e M i n o r , a l i z a s a d am n o g e
l:::t":"-\r:'rzmiiliania
a r r r . b u c rg; lra v ei e n e A n t o n i i e M i n o r u p r v u p o l o v i n u l . s t . n . e .
R X q f r , n . . o . * o ' : o : t ] ' 9 . uy _ p l ' j 9 9
o , , ; : , i : * i r j , , , " ' R . M a t i i a i i c . H i s t r i a A r c h a e o l o g i c a 1, t - 1 2 / 1 9 8 0 - 1 9 8 1 ,2 1 , ' 2 2 , ; b . I I I , s l . 2 - 4 .
t65l
Glava iene
Mrarpor
Ukupna visina 27 cm
Visina glave 20 cm
Sirina lica 13 cm
Nepoznato nalaziSte(zbirka Danieli)
Druga ili tre6a decenijaI stolje6a
nove ere
Arheoloiki muzei,Zadar, knf. ul. SeZ
[65]
Female head
Marble
Total height 27 cm
(Collection Danieli)
Secondor third decadeof the 1st
century A.D.
ArchaeologicalMuseum, Zadar 867
G.lavazene mlade dobi, saiuvana do ispod polovice vrata, sa ,n"t.io5te6enjimapo ielu, bradi
i d i l e J o r i m al i c a . N o s i e n a k n a d n or e r t a u r i r i n .O b r v e s u d u g e ,r . r c n i k a p e in a g l a S e nU
i . s r es u m a l a
I T a r v o r e n rC
. i l e l a p o v r 5 i n al i c a i e g l a t k ei o b r a J e n a K
. osalJ podijcljena'po
tr.iini iu pravilnom
n t z u . r z d t g n u t tP
h r a m e n o \ a z a v r i a r ai z n a d u S i i u .M a n i i s i t n i u u o i c ip a J a j u p o c e l u ,s a s v a k es t r a n e
k o s e .K o s a i e o d t r a g as k u p l i e n au p u n c l u ,a n a p o v r ! i n i ' g l a v ei e r a l o v i t a .
lldtelrene
u l a v a p r l K f , z u l ez e n u b e 7 t n d t v r d u a l n tohz n a k a .a p o n a i i n u i z r a d ei o b l i k u l r i z u r e d a t i r as e
u z u J U . g o o t n eI s t - n _e _
Nepublikovano. tM. K.l
Glava iene sa velom

Doma6i vapnenac
Ukupna visina 28 cm
Visina glave 26 cm
Sirina lica 14 cm
Solin (?) (Salona)
Druga ili tre6a decenijaI stolje6anove
[66]
Head of a woman with a veil
Local limestone
T o t a l h e i g h t2 8 c m
Solin (?) (Salona)
Arheoloiki mozej, Split, inv. br. C

218
cenruryA.D.
Museum,Split,No
Archaeological
c 2 18
[66]
Glava ne5to starije Zene,5to se moie zapaztti po snaZnoj koitanoj strukturi glave uz koju je
prilegla koZa, istaknutim jagodidnim kostima i neznatno upalim obrazima. Oii su sitne i donekle
i j e t n i . B r a d a j e S i l j a t ai i s t a k n u t a .N o s j e o t u i e n . l J s t a s u m a l a . K o s a j e p o d i j e l j e n ar a z d j e l j k o m n a
sredini tjemena. Mase kose padaju postrance u blagim valovima. Pramenovi su plastiino i grafiiki
naznadeni.USi su skoro potpuho pokrivene, osim resa s nauinicama. Oko glave ie ovijena pletenica
k o s e , k o j a . j e n a v r h u t i e m e n au h r a c e n a . ui v o r . P r e k o g l a v ej e p r e b a i e n v e o . P o v r i i n a l i c a j e d o s t a
oite6ena. Vrlo je vjerovatno glava pripadala titavom kipu.
Tretman glave je realistidki. Tek se tu i tamo zapa2apokuiaj da se ublaZe suviSenaturalistiiki
detalji. U stilskom pogledu ona predstavlja prilidno sretan spoj provincijalne tradicije realizma i
sluZbenog klasicistiikog pravca iulijevsko-klaudijevske umjetnosti. Glava se datira u drugu ili tre6u
d e c e n l r uI s t . n . e .
N e p u b l i k o u a n ol N. . C . l
[67]
Fragmenat stele s glavom iene
Doma6i vapnenac
SaduvanaSirina 29 cm
Debljina 2l cm
Visina glave 22 cm
Sohn (Salona)
Tre6a ili 6etvrta decenijaI stolje6a
nove ere
Arheoloiki muzei, Split, inv. br.D 27
l-
rl
a
r r'1
.-r)
r-l
F
rrl
F
\l
,U
F
rn
[67]
Fragment of a stela with a female
head
Local limestone
Height of the fragment 27 cm
Thickness 21.cm
Solin (Salona)
cenrury A.D.
C l a v a i e n e j e o i i r o b i l a p r i k a z a n an a n e k o j n r d g r o b n o j s t e l i . D o s t e i e o l i e c e n a ,o s o b i t o u s n e .o b r v e
i dijelovi povrSine lica. Nos je otuien. Lice je finog i pravilnog ovala. Odi su krupne. Celo je
visoko i bez bora. Na sredini tjemena koia je podijeljena razdijelkom u dva dijela. Mase kose
padaju postrance tvore6i pravilne valove koji pokrivaju ubi. U kosi su vlasi oblikovane urezima koji
su po svoj prilici nastali od zubatog dlijeta. Preko glave Zene preba6enje veo.
Iakb je po ivoj prilici u pitanju Zena srednjih ili, dak, starijih godina, na prvi pogled se iini kao da
je prikaiana mlida iena. Njen je lik odito idealizir_an.Nema sumnje.da se ovaj portret sasvim lijepo
uklapa u struje koje se klasicistiiki obra6aju modelu, a 5to je u skladu s tokovima. u umjetnosti
julijevsko-klaudijevskog doba u centrima, a i u provincijama. S tim se slaZei tip frizure. Glava se
datira u tre6e ili ietvrto desetlje6eI st. n. e.
Nepublikovano.[N. C.]
[68]
Glava iene
Doma6i vapnenac
Ukupna visina 32 cm
Visina glave24 cm
S i r i n al i c a 1 1 , 5c m
Solin'(Salona)
Tre6.arli 6etvrta decenija I stolje6a
nove ere
Arheoloiki muzej, Split, inv. br.
c 153
t68l
Female head
Local limestone
Total height 32 cm
Vidth or the face 11.5 cm
Solin (Salona)
Third of fourth decadeof the 1st
century A.D.
153
Glava Zene sredniih godina. Lice ioj je-izduLeno, bez naglaiene muskulature i nabora koZe. Bore se
z a p a i a i u s r m o u z u g l o v e u s t a i n o s a .C e l o j e d o s r a z a k o S e n o .U s t a s u [ i n o o b l i k o u a n a ,s p u n i m
u s n a m . aO. c i s u k r u p n e i b a d e m a s t eG
. o r n i i i e k a p a k n a g l a i e n .a u u n u t r a s n j e mu g l u n a z n a i e nj e
s u z n i k a n a l . O b r v e i u r a v n e . B i e l o o c n i c ai e i z b o c e n a .F r i z u r a j e n a r a z d e l j a kp o s i e d i n i t j e m e n a .
Mase kose su baiene sa strane u dugim valovima i pokrivaju uii, do pola.'Iza-uha st.a.e kose se
u k r i r a v a i u i t a k o s p o i e n ep a d a i u d o l e d a
_ u p l e t e nu
e p l e t e n i c u .U z u h o s e n a l a z ed v a p r a m e n ak o s e .
P o p l t 9 u 3 i e z i i c a . F r i z u r a i e i z r a c l e n az u b a t i m d l i l e t o m . l z a v r a r a s e z a p a 2 ao s t a t a ko d j e c e ,s t o
z n a i i d a i e g l a v ap r i p a d a l as t a r u i .N o s j e o t u i e n i k o m a d i c d e s n es t r a n ek o s e p o v i i e c e l a .
U s t i l s k o m . p o g l e d u ' o vpaoi r t r e tt i p i c n i j e p r e d s t a v n i k l a s i c i z m ai z d o b a j u l i i e v s k o - k l a u d i j e v s k e
drnasrije.Nema dvoibe da se teZilblaZavanjt izrazitih individualnih oblljeLja modela i raznih
deformaciia uzrokovanih godinama. Prema frizuri, takode tipiinoj za to doba, glavu valja datirati u
t r e c u r l l c e t v r l u d e c e n i l uI s t . n e . e .
Nepublikovano.tN C.l
[6e]
Glava Zene
Mramor
Ukupna visina 11 cm
Visina glave 8 cm
Sirina Iica 6 cm
Nrn (Aenona)
Tre6a ili 6etvrta decenija I stolje6a
nove ere
ArheoloSkazbirka, Nin, inv. br. 303
[6e]
Female head
Marble
Total height 11 cm
Nin (Aenona)
Third or fourth decadeof the lst
century A.D.
ArchaeologicalCollection, Nin, No.
JUJ
'.,r,
Glava iene idealiziranih crta lica, malih dimenzija, izradena od bijelog kristalnog nramora,
saiuvana do ispod vrata. Lice je okruglo, odi su bademastogoblika, s naglaienim donjim i gornjirn
kapcima. Nos je pravilan i ravan, a vrh je okrnjen. lJsta su puna i poluotvorena, a brada je okrugla
i n a g l a i e n a .P o v r i i n a l i c a j e g l a t k a ,o s i m s i t n i j i h o i t e 6 e n j ak o j a s u v i d l j i r . an a d e s n o j i l i j e v o i s t r a n i
o b r a z a .K o s a i z n a d i e l a j e p o d i j e l j e n ap o s r e d i n i ,v a l o v i t a j e i i z d i g n u t a ,s p u i t a s e n a s l j c p o o 6 n i c c ,
p r e k r i v a g o r n j i d i o u i i j u i s k u p l j a s c n a \ r r a t u .S k u p l j e n ak o s a i e s d v a h o r i z o n t a l n aP r s t e n a
pri6vri6ena na vratu i lepezasto se Siri u pet duiih pramenova, koji prekrivaju cijeli vrat. Iz tog
, l i j e l a k o s c , k o j i j e g e o m e t r i j s k io b l i k o v a n , r z l a z e d u a v a l o v i t a u v o j k a r a s p o r e d c n is o b j e p r e d n j e
s t r a n ev r a t a . U i i s u l i j e p o o b l i k o v a n e ,a u i n e r e s i c ei m a j u S u p l j u r u p i c u , g d j e j e v i s j e l an a u i n i c e .
P r e m a n a i i n u i e i l j a n j a i o b l i k o v a n j u f r i z u r e g l a v as c d a t i r a u 3 0 4 0 . g o d i n e I s t . n . e . , a a n a l o g n i
primjeri_glavasaiuvani u na kamejama u Britanskom muzeju u Londonu i u Istorijskou m e t n l c K o mm u z e r u u z e n e v r .
, a d a r 1 9 7 9 ,s l . n a s . 2 9 . [ M . K . ]
B i b l i o g r a f i j a :M . S u i 6 ,r : N i n * p o v i j e s n ii u m j e t n i i h i s p o m e n i c i Z
[70]
Statuetacara
Bronca
Visina 7,6 cm
NalaziStenepoznato
Prva polovica I stolje6anove ere
Arheoloiki mtrzej, Split, Inv H 5003
[70]
Statuette of an emperor
Bronze
Height 7.6cm
Piaceof discovery unknown
First half of the 1st cenrury A.D.
ArchaeologicalMuseum, Split, No. H
)UUJ
Statuetacara u togi, koja je skupljena u struku s desne strane, te ie pridrZavana lijevom rukom,
t a k o d a p a d a u b o g a t i m n a b o r i m a .T o g a p o k r i v a i g l a v u . T e Z i n a p o i i v a n a l i j e v o j n o z i , d o k j e d e s n a
l r s a n o s a v i j e n au k o l j e n u i m a l o u z d i g n u t a .U l i j e v o j r u c i , s a v i j e n o ju l a h t u i i s p r u Z e n o jn a p r i j e d ,
n a i a z -si e s v i t a k . S a k ad e s n e ,n a p r i j e di s p r u z e n er u k e , j e o d l o m l j e n a .L i c e j e o z - b i l j n o ,a r a v n o
o d r c z a n ak o s a , k o j a p a d a n a c e 1 o ,u k a z u j e n . r t o d a j e r i j e 6 o j e d n o m o d c a r c v aj u l i j e v s k o klaudijevske epohe, vjerovatno Klaudiju (Ti. Claudius Caesar Augwstus Germanicus, 11 54). Ipak
a t r i b u c i j aj e t e ! k a s o b z i r o m n a t o d a j e g l a v an e p r e c i z n or a d e n a .
Nepublikovanq lJ. Z-P.)
[71]
Gema
Karneol
1 2 x 1 3m m
Solin (Salona)
Rano I stolje6enove ere
Arheoloiki mvzej, Split, Inv I 1'A73
[ 7l ]
Gem
Carnelian
1 2 x 1 3m m
Sohn (Salona)
Early lst century A.D.
ArchaeologicalMuseum, Split, No. I
1073
Glava mriavog muikarca, oitrih crta lica u profilu nalijevo. Mubkarac je pro6elav. Bora oko usta je
naglaiena a nos dug i zakrivljen. Jasno su vidljivi uho i vratna jabuiica. Glava liii Juliju Cezaru
(Caiws Iulius Caesar, LA0-44. g. prije n. e.), no nedostatak uobiiajenih atributa, kao 5to su lovorov
vijenac i zvrlezda,oteZavaju identifikaciju. Portret je iz-razito realisti6ki koncipiran.
B i b l i o g r a f i j a :F . B u l i 6 , B u l l . d a l m . , 1 8 9 1 ,X I V , 5 4 . l J . Z - P . l
Fl
a
rl
*l
I-
\/
,(/
F
1721
l72l
Falera s likom Tiberija

Staklenapasta
Sirina 2,8 cm
Ivolevci (Bwrnwm)
D r u g a i l i t r e c ad e c e n i i aI stoljeca nove
ere
ArheoloSki muzei, Zadar, inv. br.
Phalera with the figure of Tiberius

GIasspaste
Height 3.7 cm
Width 2.8 cm
Ivoievci (Bwrnwm)
century A.D.
ArchaeologicalMuseum, Zadar, No.
3001
3001
Portretna medalja okruglog oblika, izradena od tamtoplate-Paste, na ko j.oi ie prikaz.anlik mladog

mujkarca. Ne{ostaje lij"eva-stranamedalje. U visokom-reljefu prikazan<-,je poprsie muikarca kratke
k o s e ,k r u p n i h o t i i u , i s i a k n u t eb r a d e ,a n o s j e s a s v i mo t u i e n . V r a r i e d o s t r 5 i r o k ,a v i d l i i v es u
n a r a - e n i i e i u s k a t r . r k ak o j a s e s p u 3 t ao d d e s n o gr : r m e n ap r e k o p o p r s i e ' . . . .
O o i r a n a o k r u s l a r e l i e f n r p i o 6 , n e k a d , i e b i l a a p l i c i r a n au p l o c . r t t uk o p i ' u i b i l a i e v o i r r i i k i u k r r s u
i u ' n k . i 1-i " d r i ; e . T r L u , o i l i k o u a n i a i l i p h a l e r a id o b i v a l is u z a s l u Z e ni i n r r k i r o i n i c i . I o b i c n o " u
bile iziadene od bro,r.", srebra ili'stakli, s portretnim prikazima neke carske osobe, biljnim
m o t i r i m a , m i t o l o S k i mi l i z i r o t i n i s k i ml i k o v i m a .
(.Vindonixa),
ln"a"tj" javljaju se u Britaniii (Colchêster),.5vicarskoj
Analogni'nalazi i primeri ,"t
"itr
Arrrtri! (Carnuntim), a u Jugoslaviji ('Poetotio, Emona i Burnwm). Sva nabroiana miesta nekada su
bila poznati rimski vojni logorr.
te.lnelip
u o r r r e t n i hk a r a k t e r i ' t i k ai o s o b i n a , t e f r i z u r e ,l i k m l a d o gm u i k a r c ap r i p i s u j es e . a r u
f1
r l b e r r l u ( l t b e r t u s L a e s a r A u E u s tlu4s- 3
, 7 ) , a o d n a v e d e n i h f a l e r a n a j b l i i a j e p r i m j iurV
ui n d o n i s s a
Muzeju u Bruggu.
Bibliografija: B. Ilakovac, Arheoloibi vestnih, xxv, 1974, 158-164,T. L; B. Nedved, v Nakit
na
tlu sJeoerneDalmacije od prapovijesti do danas, zadar 1987, 182, 6r. 329, T. 25/2.
lM. K.)
173)
Gema
Karneol
1 0 x 1 4m m
NalaziStenepoznato
R a n o I s t o l j e c en o v e e r e
A r h e o l o 5 k im u z e i , S p l i t , l n v I 2 5 9 g
LI J]
Gem
Carnelian
1 0 x 1 4m m
E a r l y l s t c e n t u r yA . D .
2598
Glava,mladica,u profilu nadesno, s dugim_golim vratom. Kosa je kratka i kovriava. Nos je ravan, a
i z r a zl i c a o z b i l i a n .P o r t r e rv j e r o v a t n op r e d i t a v l j aj e d n o g . j u l i j e v s k o - k l a u d i j e v spk roi gn c a ,m o 2 d a
C a i a r fi L u c i i a . C e z a r a . l G a i u sr l u l i u s t C a c s a r ,L u r i u s r l i l i u s t C a c s a r , p r e l a zi z . t " r i e u n o v u e r u ) .
Izraz portreta je idealistiiki, u duhu augustovsko-tiberiievskeumjetnosti.
Nepublikovano . LI. Z-P.l
l74l
Gema
Karneol
1 3 x 1 5m m
Solin (Salona)
I st. n. e.
Arheoloiki mvzej, Split, inv. br.I239
174l
Gem
Carnelian
1 3 x 1 5m m
SoIin (Salona)
1st century, A.D.
239
Glava Aleksandra Velikog (AleksandarIII Veliki,356-323. g. priie n. e.), u profilu nadesno. portret
A l e k s a n d r av. e l r k o g s a r o g o v i m a o v n a d o b i o i e p o l i t i c k o z n i i e n j e n a k o n l 1 2 . g . p r i j e n . e . , k a d a
su
t . . 3 T , "u o a z i S i v a , . p r o g l a s i lA
i monovim sinom i zakoniiim nasljednikom
B a e S r p a t s ksl v e c e n r c r , , h
l a r a o n a .L t c e A l e k s a n d r aV e l i k o g .j e m l a d o l i k o , s a k a r a k t e r i s t i t n i mc r t a m a . U v a l o v i r o j k o s i s e
n a l a z it e n i i a ,v e z a n an a . p o t i l j k u , - ir o g . o v n a i z n a d u h a . V r l o s l i i a n p _ r i k a zA l e k s a n d r aV e l i k o g
le
n _ aL l T r m a h o v o lt e t r a d r a h m i ,k o j a j e k o v a n a d v a d e s e t a kq o d i n a n a k o n n i e s o v es m r t i .
:19Y.van
t s r b l r o ^ g - r a i i l a : - O . _ H i r s c huf enldd S c h n e i d e rA
, rth. Epigr. Mitt., Id85,g4r F. Bulic,'Bzlt. dalm. 1g86,
I X , 1 8 2l.J . Z - P . l
Lr c l
Gema
Kalcedon
1,7x23 mm
NalaziSte nepoznaro
Prva polovica I stolje6anove ere
Arheoloiki muzej Split, Inv I2596
-7
L/5J
Gem
Chalcedony
17x23 mm
2596
Bisra carice Livtje (Claudia Livia, 13. g..pre n..e.-cca 31. g. n- e.), u_profilu nadesno, s diiademom i
velom ko;r u naborima padaniz vrat. Prikazani su i nabori odje6e okb vrata. Crte lica su pravilne, a
na ielu su.pramenovi valovite kose. Livija jebila.Lena Tiberija Klaudija Nerona i maika Tiberija i.
Nerona Klaudija. Druza. 38..godr p1e n..g. rastavila_seje od supruga da bi se odalazi Augrstal
umrlaje 31..god. n. e. u dobi od 85 godina. vrlo sliian prikai liiije nalazi se na novcu,
bronianom dupondiusu sa natpisom pIETAS. Portret irna .jasnenaznake idealizacije,karakteristidne
zJ ooDa u Korem le zrvlela.
Nepublikovano . lJ. Z-P.)
[76]
Kameja
Oniks
DuZina 3 cm
Sirina 2 cm
SeliSte,zapadni deo civilnog naselja
Viminaciuma
Prva polovina I veka nove ere
, v.
N a r o d n i m u z e j , P o Z a r e v a ci n
antidko-vizantij ske zbirke
Viminacijuma 2168
[76]
Cameo
Onyx
Length 3 cm
Width 2 cm
SeliSte,western part of the civilian
settlementol Vim inacium
N a t i o n a lM u s e u m ,P o 2 a r e v a c ,
Classical-Byzantian Collection of
Viminacium No. 2168
okrenute nalevo.
Troslojna eiipsoidna kameja od mrkog i beliiastog oniksa predstavlja poprsie 2ene_
U g o r n j e m d e l u . i z n a d r e m e n al i g u r e , " k a m e i ai e o " S t . . " n r .i ] i t t a i l o v o i o u v e n a cu k o s i s u s v e t l e
boj*e,a pozadina, kosa i tunika sri mrki. Profil figure karakteriSe.sedugim spljoltenim i slabo
rziai.enim nosem. Kosa je pubtena, razdeljent po sredini i u blagim uvojcima pada do ramena. Lice
Figura je
je uokvireno spiralnim kovriama. Oko glave si nalazi lovorov venac (corrona convio.iah's)..
obu6ena ,r turikr, koja je na desnom rairenu pri6vr56enakopdom-agrafom, koja ie, kao i otkriveno
levo rame. beliiaste boie.
Kako se na glavi Zene koju prikazu.je ova kameja nalazi lovorov venac, o6evidno je da je u pitanju
predstavnicJcarske
p o r o d i c e . P r e m a n a c i n u i e S l i a n i a ,n a i v e r o u a t n i i ei e r e i o - n e k o ip r i n c e z i
julijevsko-klaudijevske dinastije. NajbliZa analogija kameji iz Viminacijuma, kameia koja se iuva u
Umetniiko-istorijskom muzeju u Becu (G. M. A. Richter, Engraz,edGems of the Romans, "1971,
106 707, Nr 512), opredeljena je kao predstava Antonije (Antonia,36-39), Germanikove maike, ili
Agrippina,,i4. g. pt. n. e..- 3.3-.g- n. e.),.Agripine-6erkei Germanikove
Agripine Startje.(Vips.ania
Zene. Ako se prihviti interpretacija da su na tuvenoj velikoj kameji koja se iu_vau Kabinetu
medalja u Parizu u drgom redu, levo od centralne figure, Tiberija. prikazani Germanik_i njegove
Zena 1ibid., 104-105, Nr 502), karakteristiian profil,"kao i naiin deiljanja, dozvoljavali bi da se
kameja nade.a u civilnom naselju Viminacijuma opredeli kao predstava Agripine Starije.
Nepublikovano. [I. P.]
l77l
Kamej s poprsjem iene

Staklenapasta
1 , 2 x 0 , 8c m
Nepoznato nalaziSteu Dalmaciji
Druga ili tre6a decenijaI stolje6anove
ere
Arheoloiki m:uzej,Zagreb, inv. br'
15 9 0 1
177)
Cameo with the bust of a woman

Glasspaste
1 . 2 x 0 . 8c m
Find from en unknown sitein
Dalmatia
century A.D.
15 9 0 1
F.l
va
rl
r-)
F
F,
\r'
,9
F
Kamej je elipsastogoblika i usaden je u okvir jednostavnog zlatnog prstcna. Bi.ielom staklenom

p a s r o m ' n ar i m n o i " p o d l o z i i e o b l i k o v a n o p o p r s j e Z e n e ,i i j i g l a v a j e p r i k a z a n au d e s n o m p r o f i l u ,
h o k j e d o n j i d i o p o p r s j a .o d v r a r a n a n i z e . ' o k r e n u tt a k o d a i e v i d l i i v v e i i d i o l e d a . Z b o g i z l i z a n o s t i
reljefno obiiko".a.rog poprsja, neki detalji su izgubili plasticitet, ali se, unatod tome, na..glaviveoma
d o ' b r o o c r t a v a j uf i " 6 i t . u k i r r . i . a n i o b r a z i i b r a d a , k a o i p r e c i z n o o b l i k o u a n au s r a ,d o n i i . d i o u s i j u .
n o s i o i i . P o r i p u f r i z u r e t r e b a p r e r p o s t r v i t id a j e k o s a 6 i l a . u r e d n op o i e i l i a n a i . n a z a t i l i k u
sakupliena u presaviienu pletenicu, bd kole se, niz leda, dini se, spuStaodvojeni duii kovriasti
pra-er. Oko tiemena ie, poput vijenca, ovijena tanka vrpca.
T i p f r i z u r e k a r a k t e r i s t i i a ni e z a p o r t r e t e 2 e n az p r u e c e w n i n e I : , , l ' : . , a l i i c t e i k o p o u z d a n o ,
o d r e d i t i i d e n t i t e t p r i k a z a n eo s o b e .e j n i s e , i p a k , i u d e c i p o { r i z u r i i f i z i o n o m s k i m o s o b i n a m a ,d a
portret treba pripisati Agripini Startjoj (Vipsinia Agrippina,1.4. pre n..".-31 1.e.) k6eri Agripe.i
A u g u r t o u . k c e r k e J u l i j e ' i G e r m a n i k o v es u p r u g e ,a l l i i i s t o t a k o m o g u i n o o v a j p o r t r e t p r i p i s a t i i
n e k i j d r u g o j o s o b i j u l i j e u s k o - k l a u d i l e v s k odgo b a , p r i m j e r i c e A n t o n i i i , k c e r c i M a r k a A n t o n i i a , p a
i a k i A u g u s t o v o i s u p r u z i L i v i j i i l i n i e g o v o i s e s t r iO k r a v i i i '
Nepublikovano. [A. R-M.]
t78t
Auieus Klaudija | (41.-54)
Rimska kovnica, 50-51. godine nove
ere
Zlarc
P r o m j e r 1 9 , 5m m , t e L i n a 7 , 7 6g
Iz zbnke Maddalena r Zadru, poklon
Arheoloiki muzej,Zagreb,lnv. br.
36r
[78]
Aureus of Claudius I (41-54 A.D.)
Rorrian mint, 50-51 A.D.
Gold
Diameter 19.5 mm, weight 7.76 grams
From the Collection Maddalenain
Zadar, gift
ArchaeologicalMuseum, Zagreb,No.
361
Av' TI CLAVD CAESAR AVG P M TR'PX IMP PP Glava Klaudija I s lovorvijcncem

nadcsno,
n a o k o l o b i s e r n ak r u Z n i c a .
Rv
, S P Q R / P P / o B c S u t r i r e t k a u n u t a r v i j c n c a h r a s r o v al i i 6 a ; b i s e r n ak r u Z n i c a .
izgledu rimski je poviesniiar,svetonije Trankvil napisao rlij.d"r.' Llgleclai
?-5]1191.".ry.
',,ot:l!-:,t-,-:.:ntle nlegotoj uanjitini n,edosta,ralo.,bilo
da je, rr,alanilt sjedio. a osobito Ead ie lerao. je,
' I b t o ( t s o k a ,a l t n e
m r i d u a s l a s a .a l i j e p , al i,y . , , l t i e p r . r i i c l L k o s cj p y r y o t . r a r a . | 7 d i \ t . t n a n o \ c J
InoZemo vidjeti kao starijeg muSk.rr." tklr.hih cria lica, poneito .aborar" iela, gusteB r
kratke kose
ovlencane lovorovrm vilencem, iije se trakc spultaju niz ).atiljak. Vrat Klaudija p-omalovei
prelazi
u Poprsje.
Opisani zlatntk, aureus, nastao.je,kako se vidi, iz datacije na revcrsu, u vrijeme dok
1e Klaudije po
. l c s c t ip u r v r i i o i r s t . p u t k o g . t r i b u n a , t j . i z ' r . e c l . 2 5 . j a n u a r a5 0 . ; 2 5 . j a r r " . a 5 1 . g . T ; i : - ; ; ; ;
""
.c7Lie\cr
l r'lrd.ru
g r i c o r r , , , , r l .rr. i c g o r .er e t r1 . . t/ ( . n . r \ g r i p i n , r .
F . u d r n J '.u. b r ( . i c i , ' i , J o , 1 2 .o k r , , h r . ri 4 . k r d
r l r D l . l n g r l l l i JJ .: I
/ ' o p t s . t r l t . o l o g t . r ' l oupd.i te l t
t t r y . n t h / C t du 7 t g , , 1 , , , .Z : 5 r e l , l g V O ,I r 2
- ',
1 6 , ' r a b . ! Y ' 8 r H c o h e n ' , M e d a i l l e s " i m p J r i a l e s , Ip", lr.rri sr . 1 8 8 0 , 2 5 8 , 9 2 ; c . ' i r . v , S r i ' h . . l " n d - i r .
C a r s o n , T b e R o m a n I m p e r i a l C o i n a g e i , L o n d o , 1 9 g 4 ,1 2 4 , 5 3 .
tZ. D_I. M.l
[7e]
Aureus Nerona (54-78)

Kovnica u Rimu, izmedu 63. i 58.
godine nove ere
Zlato
Promjer 17x18 mm,7,34 g
lz zbirke fra Grge Lo2ica iz Livnal
dar biskupa J. J. Strossmayera
ArheoloSki muz.ej,Zagreb, Inv. br.
+48
[7e]
Aureus of Nero (54-ZSA.D.)

R o m a n m i n t , b e r w e e n6 3 a n d 6 8 A . D .
Gold
Diameter17><18
mm, weight 7.34
grams
Frorn the collection of friar Grga
LoZic from Livno;
gift of bishop J. J. Strossnayer
ArchaeologicaiMuseum, Zagreb, No.
448
A v . I M P N E R O C A E S A R A V G P P G l a v a N e r o n a s l o v o r o v i m v i j e n c e r nn a d e s n o ;
naokoro
biserna kruZnica.
u odsieiku (egzergu).salus si9d,ina prijestoliu s visokim naslonom nalijevo, Ijevicom
l];J|"a"t
p o d b o e e n an : n r s l o n . u i s p r u i e n o jd e r n i c id r i i o r t c r u .
T i t u l r t u r a N e r o n a n a . r v e r . uz l a r n i k ag l a s i :i n r p e r a r o r t 1
z a p o v i e d n i kN
; cron CczarAugust
d o m o v i n e . . P r r t r e t . lver l o n a r L r r r l i s r i,cvi oi ,i,n" ,. il ,
rrobli.n.
l l , : _ 1 i : : _ ? l ) ,k,roattak c, u
"
i
.
.
g
.
;
r
r
"
i
'
.
.
r
,rlo
b r a d u . d e b e l i p o J b r a d a k i d e b e r ir r r r . o s o b i t r p " r z n i , p r . u- i"-.". n
a nicgovoi
?-?],iil,l.l" r z n a d
n i s k o g ac e l ap o i e i l i r n a i e u p o l u r n i c . e i ' a s r iur nr . i e i n r r , r p r u r i l r r o . u p o e c i l j . r n i
lll^1tl-19t,
P r a m c n o v rn i t r e r : l y I z a r r l r k ur r r p e r dL_r i i j u .c l r r . r i e o vj c n c r n ai r r o r o r i n r u i j e n c c n re,i i c . r p . c
a kp
. . n l ; B o u " . o d i i e r r n j u S v e r o n i j cg o r o r i : U o J i j e u a n i u i t l a J n n i u b i i j t
^ ", ,^r"1; ., i Cdiol sl 1t o.tza:nt rsl 1
,: :l ): ?
r u ad,a . 1 ek . o s uk.o t r t a o p o p u !
- \ t e p ( n i t ( , . r n a p u t h p o A h t i i p u s t t oj u j t i L k i t a
T,atttr.dR
. l n a c e .o n r c g o v o rp o l . r v i p i i e s l i i e d e c c :N e . r o nj e L , i " , r i d n j e g u z r a s t a . t i j c / o m u j e b i l u
p9s:4toPlegama.t ncug.od.naaonp. kosa 2utkasra, lirt uise liltpu negi prtlttno,
o'ti mudri i nejto
sla,b,rJe.
urat debe-o,trbuh itbuten. noge oJtiic tankc. zdrauljl pn""l1no.
t s t b l i o g r a l i j aS:. L i u b i c l ,P o p i sa r h e o l o g i i k o g . o , l l e hNaa r . t e r y k r z t ' j n u Z t g r r b r r .
odsjck II.,,cz:k
Z . 1 g j : ! ,, t n o . _ 1 3 8 . ^l r4 H . , C o h e n , ,i 4 " d o i l " , . i , , t p r r a 1 cIs. p r r i c r r i o . : o o , ' . l r s : i l .
M.rrrincly_F.
In . ) y d e n h . r m .t h e
R o m r n l m p e r i a l C u i n a g cI , I o n J u n l q 6 U , l 4 g . 5 4 .
fZ. D. I M,]
[80]
Cistorof-tetradrahma Klaudija I
(41-54)
Kovnica u Efezu, oko 50-51. godine
nove ere
Srebro
P r o m j e r 2 5 x 2 7 m m , r c Z i n a1 0 , 6 6g
Kupijeno kod dr F. Walle u Beiu,
godine1914.
A _ r h e o l o i km
i uzej,Zagreb,Inv.br.
25.854
[80]
Cistophorus-tetradrachm of
C l a u d i u s I ( 4 1 - 5 4A . D . )
The rnint at Ephesus,c. 5O-51 A.D
51lver
Diameter 25x27 rnm, weight 10.66

grams
Pur.chased
frorn the agencyof F.
Walle in Vienna in 1914
A _ r c h a e o l o g i c a l M u s e u m , Z a g r eNbo, .
25.854
Av. TI GLAVD CAES AVG AGRIPP AVGVSTA paralelna poprsja Klaudija I s lovorovim
vijencem i Agripine Mlade nalijevo.
Rv. DIANA EPHESIA Kip Dijana Efe5ke, okrenuta licem.
All.:
k o v a n o gu E f e z u . uM a l o j A z i i i . p r i k r z u j ed v r p r r a l c l n ap o p r , i a t a r a K h u d i j a
I n r r e gl 1o-v"ce.e. jtrv,r"rf eoproa r e d . i e n e J u l i i e A g r i p i n el M i a d e ; ,s k o i o r n i c ' j c v j e n c . r og o J r r r c4 9 ,
nrkun iro
r e b r o . p n s r l i e ns r n a k n u rrj r e i u ) e _ n uV a l e r i j uM e ' a l i n u . A g r i p i n ab i h j e k c e r k : c c r m . r r r i k ri
Agripine Starije, a sestracara Kaligule. prvi joj je rnuz bi6 Grel Donli.ije arr"".u"ru,
s kojim je
i m a l a s i n a , k a s n i j e gc a r a N e r o n a . U b i j e n a j e 5 9 . g o d i n e . . P r e m d ai e n j e n o p o p r s j e n a s r e b r n i k u
prekriveno ve6im iijelom likom Klaudija, vidi se lice mlade zene s pr6astim nosom i kosom s
i a z d e l j k o m p o s r e d i n i i u v o j c i m a n a s t r a n e ;o k o v r a t a n a z i r u s e n a b o r i h a l j i n e .
Portret Klaudija dat je na uobiiajeni nadin, s lovorovim vijencem vezanim otraga trakama, samo su
mu mi5i6i na vratu neito naglaleniji no inaie.
Spomenimo joi i to da je kovnica u Efesu, istovremeno kovala i provincijalne brondane novce sa
. l i i n i m u s p o r e d n i mp o p r s i i m ac a r ai c a r i c e .
Bibliografija: H. Maitingly, Coins of the Roman Empire in tbe Britkh Museum, I. London 1923,
1.97
, 251; H. Cohen, Miiailles impiriales I, Paris 1880, 273, 1,;C. H. V. Sutherland-R. Carson,
T h e R o m a n I m p e r i a l C o i n a g eI , L o n d o n 1 9 8 4 , 1 3 0 , 1 1 9 . l Z . D . - l M ]
[ 81 ]
Glava Vespazijana
Bijeli vapnenac
Ukupna visina 52 cm
Visna glave25 cm
S i r i n al i c a 1 7 c m
Yid (Narona)
Osma ili devetadecenijaI stolje6a
nove ere
Arheoloika zbirka Vid
i-
tl
(t)
rl
*_)
.F
frl
'(,
F.
[ 81 ]
Head of Vespasianus
White limestone
T^t'l
heioht
()
"-

Yid (Narona)
Eigth or ninth decadeof the 1st
c e n t u r yA . D .
ArchaeologicalCollection Vid
Car je prikazan na na6in da se jasno uoie njegove stvarne crte lica, ali, ipak, ako se uporedi s
najrealiitiiki.lim portretima, kao Sto je na primjer portret iz Nove kazberSkegliptoteke u
K o p e n h a g e n uo,n d a s e j a s n op o k a z u i ed a i e o v a i p o r t r e t u z n a t n o im i e r i i d e a l i z o v a ni r. o s e
, i s p u l t e n es u
p o s e b n o z a p a L a t o i i m a , k o j e o d a j u p l e m e n i t o s t ,m u d r o s t i d o s t o j a n s r v o a
karakteristi3ne grube careve crte lica, te lukavost i cinizam. Glava je dobro saduvana,ali se ipak
z.apai.ajustanovlta oite6enja, kao 5to je, na primjer, otuieni nos, oikrinuti vrhovi u5iiu, te
rrfestimiino izlizana povrbina lica. Glava je vrlo ovalna i zatvorena. Pramenovi su prilegli nisko uz
lubanju. Na ielu su tioma kratki i na sredini se dela neznatno razdvaiaju. Sa strane glave
pramenovi su neito plastiinije izradeni, jer su Sematskiobradeni brzo rotiraju6im svrdlom. To je
osobito vidljivo .a samom rubu kose. Straga.ie glava znatno loiije obradena, 5to bi moida
ukazivalo da je bila pokrivena velom, kao lto je desto sluiaj kod nekih likova careva.Na delu su
urezane tri horizontilne bore. Uz kuteve oiiju vidljive su takoder pli6e bore. Uz korijen nosa su
dvije duboke bore, koje idu sve do uglova ustiju. Kapci su teiki, a osobito su masivni donji. Lice ie
gojazno i mesnato, sa snaZno istaknutim vrhom brade. Jabuiica na vratu proviruje 12 golaznog
iktrn. eira"a povriina glave bila je obloZena dosta debelim slojem kalcifikata, tako da je imala
tamnu patinu. Kalcifikit je djelomidno odi56en,ali je potrebno jo! uvek daljnje skidanje.
Portret oiito pripada ili samom kralju vladanja Vespazi.jana(Imp. Ceasar VespasianusAugustus, Q9'
Z9), ili pak, pivim godinama nakon njegove smrti. Na temelju njegovih fizionomskih karakteristika
oiito je da car tada imao oko sedamdesetgodina. Stilski je potret sretni spoj realizma i idealizacije,
koja je posljedica povremenog prijanjanja portretne urnjetnosti vespazijanskogdoba klasicisti6kim
akcentima. U torrpogledu, pbied gore spomcnutih karakteri"tika, govori i nznatno_nagnutaglava
na lijevo. rame. Portrei pokazuje viioku vrijednost redionica koje su radile takve carske portrete i za
p r o v r n e l l a l nP
eo t r e b e .
Bibliografija: N. Cambi, ArchaelogiaJugoslaaica,)1'V1.II,1'977,37 i d, sl. 1-5; isti, Boreas 7,1984,
82 i d, tab. 2. [N. C.]
[82]
Portret Domicijana
Bjeli mramor
Saduvanavisina 52 cm
Sirina lica 30 cm
Kumbor kod Herceg-Novog
Kraj I veka nove ere
Lapidarijum rrr:uzej^,Kotor
[82]
Head of Domitianus
While marble
, o{ the preserved
Part52 cm
lJ,:;Fl
w t o t n o I l n e r a c eJ U c m
Kumbor near Herceg Novi
End of the 1st century A.D.
Lapidarium of the Museum' Kotor
mlaclim godinama, izraden u

Poriret Domicijana (lmp. Domitianus Caesar Augustus St-lO;
"
u krupnim
^ sa brahicefalnim odllkama glave, bujne kose zaie.Sliane
monumentalnim ,^.^jir^
p r a m e n o v i m au z o b r i s e 1 i c e ,s a n a v o j c i m an f , r e m e n u ,r.a v n o g . i n e -p n g g ? v i s o k o g i e l a , n i s k i h
tbrva, krupnih o6iju prikazanib u obliku pune mase 6ez zentca.Nos je.blago pov-ijeni neznatno
o5te6en.Naznaiena si, i stisnrta usta, sa iiturenom gornjom usnom nad donjom. Markantna donja
vilica prelazi u snaZni vrat. sa skoro kvadratnim tztezom.
Portr& je raden jednostavno, sa naglaSenimosnovnim djelovima glave (oii, kosa, usta),5to licu daje
o z b i f j n o s r i s t r o g o s t .M e r m e r n a g l a i a i z K u m b o r a s t i l s k i m r i e 3 e n i i m ap o d j c d n a k os e v e . z u . izea
.ealistidki i klasiiistiiki period i iastala je najverovatnije posle 81. g. n. e. kada je Domicijan, posle
\ m r t i T i t o v e . p r e u z e ov l a s t .
Bibliografija: i. Nikolajevi6-Stojkovi6, Zbornik radoc,)aVizantoloihog instituta,2, 1953, i-6, sl' 1
lo.v-z.l
[83]
Glava mladeg Eoveka
Mramor
Visina 21.,5cm
Sirina 15 cm
SremskaMitrovica (Sirmiwm)
Muzej Srema, SremskaMitrovica,
inv. br. A/1329
[83]
Head of a young rnan

Marble
Height 2'1..5cm
Vidth 15 cm
SremskaMitrovica (Sirmium)
End of the 1 st century A.D.
Museum of Srem, SremskaMitrovica,
No. A/1329
Glava mladeg ioveka, od krupnozrnastog belog mramora, naclena u krugu Pivare u Sremskoj
Mitrovici. Zad,nja stranaje odbijena, a nos je delimiino oite6en. Giava je kruZnog oblika, punih
obraza i naglabenog podbratka. lJsne su velike i mesnate, a na niihovim krajevima nalaze se kratke,
duboke bore. Oii su krupne, Sirom otvorene, sa roLnialama nagla5enimplitkim udubljeniima.
Iznad niskog dela je kratka kosa, predstavljenau vidu krupnih kovrdia.
P r e m ao b l i k u g l a v e .p o r t r e t i z S r e m s k eM i t r o v i c e n a j b l i Z ea n a l o g i j ei m a u p o r t r e t i m a i z p e r i o d a
' l a d a v i n ed i n a i t i j e f l a v i j e v a c aO
. b l a g l a v a ,m e s n a t io b r a z i , i a k v r a i i p u n a , i e n z u a l n a u s t a ,
karakteristiini su za portrete imperatora Tita (Titus Caesar VespasianusAugustus, T9-81,V.
P o u l s e n L, e s p o r t r a i t s r o m a i n s , f l , t s z + , 4 1 - 4 2 , c a t . 5 , 6 ) . A k o - i n e p r e d s t a v l f a n e k o g i l a n a c a r s k e
porodice, glava naclena u krugu Pivare u Sremskoj Mitrovici izradena je naiverovatnije kraiem I ili
poietkom II veka n. e.
Bibliografija: V. Dautova-Ruievlianin, Rimsba hamena plastiha u jugoslovenshom delu prooincije
D o n j e P a n o n i j e ,N o v i S a d 1 9 8 3 , 1 8 , k a t . 7 5 , t a b . 4 4 / 2 . 1 1 . P . )
[84]
Glava muikarca
Mramor
Ukupna visina 32,4 cm
Visina glave 22 cm
Sirina lica 21 cm
Kurbinovo, kod Resna
Druga polovina I veka nove ere
Narodni m:uzej,Beograd, inv. br.
2995/1il
[84]
Male head
Marble
\fidth of the face 21,cm
Kurbinovo near Resan
Secondhalf of the 1st century A.D.
2995/Ur
Glava starijeg ioveka postavljenaje na snaino modelovan vrat. Iznad zaobljene brade nalaze se
Inala zatvorena usta. Lice, izduZenih obraza, obrijano je. Nos je odlomljen. Oii su krupne i Sirom
otvorene, sumarno predstavljene.Visoko 6elo, sa vertikalnim borama, odaje ozbiljnog i odluinog
ioveka. Glava je na temenu bez kose, pa je vidliiva Siroka brazda.
Povriina glave je meka i kruni se usled nepostojanosti mramora, Sto oteiava njeno hronolo5ko
o p r c d e l j i v a n j eI.a k o s t r o g o r c a l i s t i i k ek o n c e p c i j e o
, v a g l a v an e m a i z r a z i t i h n a t u r a l i s t i i k i he l e m e n a t a .
Na.iverovatnijeje nastala u periodu pravog rimskog realizmt flavijevske epohe, mada postoji
rni5ljenjepo kome ovaj portret pripada posledniim decenijama.I veka pre n. e., kada je veristiiki
naturalizam u portretnoj umetnosti ublaZen, ustupaiu6i mesto istinskom realizmu.
Bibliografija: M. Grbi6, Starinar,){-XI, 1935/6, ilZ tl+, sl. 1; D. Mano-Zisi, Antika w Narotlnorn
nuzeju u Beogradu, Beograd, 1954,20; M. Grbi6, Odabrana grtha i rimska plastika u Narodnom
t n u z ,jeu u B e o g r a d u B
, e o g r a d1 9 5 8 ,6 5 - 6 6 , T . X X X I I ; A . R u s c h , / D , 4 1 , 8 4 , 1 9 6 9 , 1 1 2
( k a t .P 2 ) . [ I . P . ]
[85]
Glava muSkarca
Mramor
Ukupna visina 35 cm
Sirina lica 17 cm
Ljubljana (Emona)
I vek nove ere
Narodni muzej, Ljubljana, inv. br. R
[85]
Male head
Marble
Height 35 cm
Ljubljana (Emona)
1st century A.D.
247A.
2470
[86]
Glava starijeg pjesnika ili filozofa
Bijeli mramor
Visina elave 44 cm
Sirina lica 15 cm
Solin (?) (Salona)
Druga polovina I stolje6anove ere
A r h e o l o s k im u z e j ,S p i i t ,i n v . b r . C 2 2 l
[86]
Head of an elderly poet or
PhilosoPher
Vhite marble
\flidih of the face16cm
Solin (?) (Salona)
S e c o n dh a l f o f t h e l s t c e n t u r y A . D .
Archaeological Museum, Split, No. C
22L
s i v o gm r a m o r a .T a l a s a s tkao s ap r e k r i v a , g o r n i ui v i c u c e l a .a z a l i s c i
C l a r a j e i z r a d e n ao d s i t n o z r n a s t o g
o d s r e d i n eu i i j u i d u k a z a d n j e m " d e l u " v r a t aL.i c e i e u e o m au g l a i a n o . O b r v e s u p r a v i l n e .E l i p s a s r e
oii nemaju naznadenuzenic,l. Nos je orlovski, sa Sirokim n6zdrvama. lJsta su mala, stisnutih-usana
a brada zaol;ljena.Precizno obradene ubi postavljene su malo ustranu. Vrat srednje visine, na kome
se uoiava jabudica,prelazi u PoPrs,e.
Nepublikovano [S. P.]
rl
a
(,
r-)
rr'l
w.
'(,
F..
Glava prikazuje starijeg muikarca s dugom kosom i bradom. Kosa se po sredini razdvaja i desni
pr"-er neznatno pada na delo. Ostatak kose pada prema zatiljku, gde je pridvr!6en. Ubi su gotovo
iasvim pokrivene. Brada je duga i pri dnu je otucena, a_lije vidljivo da se razdvaja u dva pramena.
B r c i p a i a j u p r e k o l i n i j e u s t i j u l g u t e s e u m a s i b t " d e . e e i o j e v i s o k _ oi b e z b o r a . K o s t i i z n a d o b r v a
r, ,n"t.to isiaknute. Nos ie otpao, a bio ie nadomjeiten klinom prilikom izrade. Usta su mala i
neznatno otvorena. Donja se usna vidi, dok gornju pokrivaju brci. O6i su iiroko rastvorene. Ispod
o6iju zapaZaju se fino oblikovani suzni kanali. Kapci su mali. Na t.iemenuie usaden klin_od Zeljeza,
koii je ofito.slu Lio za pridri.avanje glave za pozadJrnu.Stai.nia strana nije detaljno obradena kao
prednja. Kosa i brada iu obradeni zubatim dlijetom, dok se mjestimitno zapai,aduboka svrdlana
proiirena u kratki kanal. Usta su izradena na taj naiin 5to su dvije duboke
iupa koia ie tek poneqde -kar"lo-.
Rad svrdla se uodava i u kosi. Osim nosa, koji je otpao, na
.rp. pot.z"r" svrdlanim
mistrr spoja joi su dosta oite6ene obrve.
P o r t r e r o c i r o p r i k a z u j e n e k o g p j e s n i k ai l i l i l o z o i a . R i m l j e n i s L rc e 5 t ok o p i r a l i g r i k e o r i g i n a l e
p o z n a t i h l i a n o s t i .O r a i l i k n [ " - o g u . , - , o i d e n t i [ i k o v a t i n a t e m e l i u p o z n a t i h p i i k a z a . V i l o . i c
tje.orrtro u pitanju rimska kopija nekog grikog originala iz doba oko sredine IV st. Pr;jc n.c.
Nepublilrovano. tN. C.l
[87]
Mramor
Ukupna visina 32 cm
Visina glave 24 cm
Sirina lica 15 cm
Nepoznato nalaziSte
Zadnji.de.cenijI stolje6a nove ere
Arheoloiki muzej, Zadar
[87]

It
L V I A T DI C
Total height 32 cm
Last decadeof the tst century A.D.
Archaeological Museum, Zadar
Glava muikarca saduvanado- polqvice.vrata, vrlo oite6enog cifelog lica. Nedostaje nos, liievo oko i
u s t a .a v r h b r a d e i e o t u c e n . V i s o k o . t e l o j e b e z k o s e . o b r u J s u i e d i a v i d l i i v e , a d e s n o o k o j e m a l o i
u d u b l l e n o . s a n a z n a i e n i m g o r n j i m k a p k o m . P r a m e n o v ik o s e s u p o i e i l j a n i n a s l i e p o o i n i c ei
p r e k r i v a i u c i i e l i s t r a z n j i d i o g l a v ed o v r a r a .o v a j d i o g l a v e. j eb o i j e s a i u v a n i o b r a d e n .
P o r t r e t u c i l e l i n i p r e d s t a v l i ai t i l s k i n e u i e d n a 6 e nr a d , p - o g o r o u oa k o p o g l e d a m oo b r a d u o k a i u i i ; u .
koji se razlikuiu
. i e d a no d d r u g o g , d o k i e o b r a d i s t r a i n l i g d i j e t a p o i v e 7 e n ap o s e b n ap a z n f a .S t i l i k i i
v r e m e n s k ip r i p a d a k r a j u I . s t . p r i j e n . e .
N e p u b l i k o v a n o I. M . K I
[88]
Glava mu5karca
Bijeli mramor
Ukupna visina 29 cm
Visina glave 25 cm
Visina lica 19 cm
Sirina lica 15 cm
Kraj I stolje6anove ere
Plominska luka
[88]
Male head
White marble
Total height 29 cm
Height of the face 19 cm
End of the lst cenrury A.D.
Plominska luka
Vavltajni muzej Poreitine,Pore6,inv.

br. AR 206
RegionalMuseumof Poreitina,
poied,No. AR 206
R e a l i s t i i k i p r i k a z g l a v e k o j a i e d i o . v e i e . s k u l p t u . r ep, r i k a z a n ee n
face. Lite iajolikogoblika, oiviieno
Ko.vroTavom
n a b u r a l o mk o s o m k o ; a p a d a n a d e l o , t e g a r i m e i i n i v e o m a u s k i m . D v i j e p r a v i l n e
u i k e s i m e t r i i n o s u p o s t a v l j e n en a g l a v i . K r a t k i z a l i s c i " s t a p a j suq u m e k a n u k r a r k o o i i s a n u b r a d i c u ,
ieiljani
sa kratkim brkovima, rezanrmu visini ruba usnica, ispod pravilnog nosa Pramenovi kose
vrata.
naspram
te
iela
spram
glave
od
tiemena
su
i id6rn"r,, dok iipod oitrih oinih bridova nalazimo tui,an pogled; usnice su
Li.;-"i;j;;;;r?inr
. k u D l t e n en, e T n a t n op o v l l e n e .
. e n a l a z en a n o s u ,b r a d i i k o s i i z n a da e l a
Osrecenja
Sitli.;r'"ii;", V. Kovaii6, Vodit Zat,iiajnog (yze1a Poreitine, Porei 1982, 11; isti, Arheologija
i umjeinost Istre, P:ula 1985,96, sl. 280. [V. K.]
tSel
Pisar
Pohorski mramor
V i s i n a1 3 4c m
Sil"" e f .Debliina 87 cm
{.j;.*.;
S . u ; n i r k o id o l i n i
D r u g ap o l o v i n aI v e k an o v e e r e
noklii'nski mrzej, C.lr", i"". b.' f ao
[8e]
Scribe
Poho.rjemarble
Height 134
Width 61 cm
Thickness87 cm
S . r n p " , . , ti n t h e , s a v i n j av a l l e y n ^
S c c o n dh ' t l l o l t h e l s t c e n t u r yn ' u '
RegionalMuseum' Ce1;e'No' 186
d e r n o j , t r a n i k u a d r a, , n a d g r o b n i mn a r p i \ o m_ V i n d o n i i c v e . g r o b n i c c .
R.:li;i
".
o t , " l r " , n , , ; r o k o - f , o r t . n . . n , u .p o \ t r \ l i e n a j e m u i k a [ i g u r ap r c d s t : v l i e n tc n f a c e
U';;.iil;r;;;;
;LI"J", l.
L ; , . " . L e u o d o ' f i g u . " n . , l a r ur " c i s t a .G l a r r . o k r e n u r an a l e r o ' i m : k r r t k u . n r
l.irl
"
, 1 , o c c r l j r n uk o s u . V e r o r a t n op r e d . r r " r l i aV i n d o n i i : k o i i i e b i o e d i l u o b l i Z n j o iC e l . i
rn
I t i b l i o g r a f i j aJ:. K l e m c n c .V . K o l s e k ' P . P c r r u . 4 n l t i n e g r o b n t t eL \ e ' n P e t r u 'N a t a l t ) g r
, 9. [V Kol']
, . o n o g t a f i j c9 , L j u b l j a n a1 9 7 2 , 3 E a
F.l
(,t)
U
--)
i-r
e{r
i.f"tSf." devojka
F
Pohorski mrariror
Visina134cm
Sirina 61 cm
Debliina87 cm
rr'
'(-) i l ; ; ; ; r ;
i " u i , . , i r k o jd o l i n i
F
rrl
oo
[90]
Norican girl .
Poho.rjemarble
Height 134cm
Vidth 61 cm
T h i c k n e s s8 7 c m
S . - p . t e . . i , nt h e , s . r v i n i av . r l l e y
A'D'
h'rlrof the rsteenturv
Second
.'.
rjill;';;;;;'i';;i;
";;;inu.br. 186 Regional
Celtc'No' 186
Museum'
p"k."";itfl -"r.;' C.ti..
vlndonlle!c groDilc('
Relief na lcvoj stranici kvadra sa nadgrobntm natPt\om
^,
erlace.obucenaie u Jugu
pred.ta,lien-a
["i,,ioi; na posrarnenru.
f';;;ii'li,;;;;';i;i;;
l;;;;
nal.o'
okrenura
neznatno
Clavr
duzini.
celoi
ie
po
nabrana
r.'rriil, i,-r.ir. ,ukru". Hrljin, ie
klesrra
na celo.U rukamaJrTi ikriniicY:'+ "i\il N-e.sprctnost
i;'",
i;;;;;;:k;
"t"srlr",
Juliju. Niz-iv noriileadetojka
R;lj;ip;.drt-11" umrlu pedesetogodiinju
ir."ai'.;k;.
"i1ii"ii"'"
r".t"o
i" zbog slidnihreliefau Noriku'
g i U l i . - . l f i " ' j . - ( f . - . " . ' V . K o l i e k .P . l e r r u ' A n t i ' t t 'g r o b n i cut \ c m p e t r uK' a t r ) o gi in
m u n o s " r . r loi i,cL i u b l j r n rl q 7 2 'l E . 4 e l \ ' K u l l
[el]
Nadgrobna stela Kvinta Labijena

Molija
Kamen vapnenac
Ukupna visina spomenrka 244 cm
Sirina stele 82 cm
Debljina.stele,2J
9m
Gologorica (Zaleiki Dol) nedaleko
Pazina,otkrivena 1901.g.
Kraj I. i po6. II stolje6anove ere
ArheoloS.kimuzej Istre, stalna postava
r i m s k e p l a s t i k eu A u g u s t o v o mh r a m u .
Inv. br. A/34.
[el]
Stela of Quintus Labieirsus Mollio

Limestone
Total dimension 244 cmX82 cmx2j
cm
Gologorica (Zale5kiDol), near.pazin
The end of ihe tst and beginning of
the 2nd century A.D.
Archaeological-Museum,Istra,
Permanenrdisplayof Roman plastics
in the August iemple, No. A/34
Nadgrobna stela izradena u dva dijela:.p1oie s figuralnim prikazom u plitkoj edikuli i narpisorn, te
^spomenik
postamenta iz kojeg s donje strane strii kameni iub za u6vr56ivanjespbmenika u zemliu.
d
o
b
r
o
s
a
a
u
v
_
a
n
.
[
s
p
o
d
ie.
z a b a t au k r a S e n o gr o z e t o m i f l a n k i r a n o ga k r o i e r i j i m a u o b ] i k u p a l * e t a
uklesana jepoligonalna edikula omedenalavnim pilastrima. U Aikuli su smjeiteni likovi Zene i
m u S k a r c aZ
. e n a r l i i e _ v oriu c i
_ d 1 2iia b u k u , m u S k a r a ck n j i g u ; d e s n er u k e p o l o 2 e n es u u i s t o j v i s i n i n a
P r s i m a .U s r e d n i e md i i e l u s t e l en a l a z i s e n a t p i s u o k v i r e n t u o s t r u k o m p r b f i l a c i j o m i d o n j i m d i j e l o m
Prras'[ra
?rtii'^f#if;f;{i?i!;3
-7
SIBI ET AQV]LIAE SP.F,

TERTIAE VXORI
L.,M. C, AQVILLIS FACIVNDUM
CVRAVERVNT.
Konce_pci.ia
siele vjerno doiarava oblik
l K hrama.
h r a m a . Na
. l \ a glatke
glatke p
pilastre
t l a s t r e s jednostavnim
kvadratnlm
l e d n o s t a v n t m kvadratnim
je arnrtrav
raprlsllla
kapitelima
poloZen Je
purozcn
pravllnrm
arhitrav s pravilnim
ilnim ovostruKo
prolrlrranr
dvostruk-oprofiliranim
dvostruko
profiliranim
zabatom s pererolisnom
z.abatom
pererolisnom rozerom
rc
uu s
sredini;
r e d r n r :na
n a zzabatu
a b a t u ssee istiiu
istiiu d
do6ro
o b r o ssaiuvani
aiuvani a
k r o t e r i l i uu o
akroteriii
obliku
b l i k u p o l u p a l m e t a .O v i p o i e d i n a i n i
d e t a l i i u k a z u i u n a p a Z l l i v o i s k l a d n o o d a b r a n o k o n c e p t u a l n or j e i e n j e ' a r h i t e k t o n i k es t e l e .I 'Poq
spo,
poligonalne edikule, u dvostruko profiliranom okviru, nalazi se epigrafski tekst bez pravop'isnih
g r c S a k aS
. i o v a p i s a n au o b l i k u k a p i t a l ap r e l a z eu p r v o m , d r u g o m i i e t o m r e d u n a t p i i a s
poligonalno uokvirene ploie na ravninu
.itrinu lijevog pilastra. Obrada
Obrida stele istide
istite se
,. ravnlm
,"u.r'i* linijam
,",r.rî*
linijama bez
oblika, koje
koie su iskljuiivo vidljive
vidllive na portretimi pokojnika. Spomenik je izraden po odredeni
odredenim
pravilima,
p
r a r i l i m a , te
t e lje
piZniu
odmah
d m . a huoiliivo
u o i l l i v o dda
a ie
a n a t l i i ao
ecu p
obratio
b r a r i o vve6u
i z n j u formi
f o r m i sstele
eo
t e l eneeo
nego u
umietnidkc
mletni6kol
i e zzanatliia
kkoncepcr;r
o n c e p c i i iportreta
p o r r r e t ai p
poprsja
oprsjap
pokojnika.
okolnika.
Portreri u edikuli prikazani su u stereotipnoj formi. Zenski i mu5ki 1ik gotovo se ne razlikuju po
l-
tl
(a)
rl
r-t
F
rrl
F
\r'
,(,
F
|-\
fizi6kim znadajkama,te spol determinira iskljudivo frizura.

Glava iene leii na jakomvratu koji se'spajas poprsjem. Lice je grubo, Sirokih jagodica i brade s
jamicom, jakog nosa i debelih usana razvuienih u klilirani smije5ak.Bademasteoii vodoravno su
poloZene i nadlvodene jakim delom. Frizura kao najznaiajniji elemenat kod portreta pokoinice
nije tako realistiino obraclenakao kod drugih Zenskih portreta, premda sadrZi tipoloike
karakteristike odredene mode tj. naiina ieiljanja u doba ,,dviju Faustina" (podetak II st.n.e.).
Detaljnom analizom Zenskog portreta zakljutuie se da je prikazan lik srednjih godina, priprostih
i mu5kobanjastih crta koje je posebno naglasio zanatski pristup majstora u obradi ove nadgrobne
stele.
Gotovo identiino obraden je muiki portret na kojemu se istiiu okrugla glava i jaka 5ija, kratko
podiilana kosa i velike u!i. Na licu se uodava Sirok i debeo nos te vodoravno poloZene odi
nadsvodenejakim obrvama.
Poprsja pokojnika gotovo su istovjetna u svom shematiziranom prikazu..Desna ruka kod oba
poloj"ika - otkriv&a do lakta - u istoj visini poloZena je na prsim_a,dok lijeva ruka drZi odredeni
p r e d m e r . M u S k a r a cd r 2 i k n i i g u , v j e r o i a r n oz , o l u m e nt a b u l a . en u p t i a l e s ,a 7 e n ; i k r i n i i c u z a n a k i t i l i
iabuku. Draperija haljina kod- oba lika pada simetricno i ukoieno prema dolie, stvara.iu6ina prsima
eliptiian izrez, a ispod samog vrata prelazi u oblik slora V.
Rezimiraju6i sve isiaknute pojedi"oiti, zakljuiujemo da je majsto-rizr,adio ovaj,nadgrobni spomenik
pridrZavaju6i se ustaljene forme r kreiranju likova. Individualne fiziike znatajke pokoinika nisu za
majstora klesara prilikom rada na portretima bile bitne, ve6 je njegov jedini cilj bio da prikaZe
pokojnike onako^kako je to zahtijivala trenutna sepulkralna koncepciia obrade.likova, tj. istaknuto
iostojanstto i mirno6a'sa svim atributima koji karikteriziraju braini ugovor (vjeniana knjigl,
prsten, piksida odnosno jabuka, {rizura). Ipak se ne moie negirati da-ie T1i;to1, moZda i nehotice,
naelasio autohtone romanizirane fiziike elemente kod likova. To potkrepljuje r i'injenica da je ovaj
naigrobni spomenik naden u centralno.jIstri, u okolici Pazina, te analizi prezimena MoLlio koie'ye
r o m l n i z i r a n l o b l i k o d M o l l i s . Z n a i a j n o j e d a i m e 1 4 a l l i si.e d i n o n a d e n o i p o T n a t o i m e u o v o i r e g i j i .
. vu kratku
p o k r z uj e s v o j c p r e d r i m s k op o d r i i e t l o .D r u g i i e r o m a n i z i r a noi b l i k i s t o g i m e n aM o . l l o O
i n i o r m a c i i uo p o r i i e k l u i m e n aM o l l i o n r u o d i m s a m o k a o p o p r a t n id o k a z d a s u p o k o i n i c in a
stelama,ut po.t."tre karakteristike, i po imenu bili autohtonog porijekla.
Stela i portriti se mogu dvojako datiraii. Uzimaju6i u obzir dobru obradu stele kao spomenika
i p a i l j i v o i z r a d e n as l o v at e k s r a m
, o g l a b i s c s t e l ad a t i r a t iu p r r u p o l o v i n u _ ls r . n . e -a P r e m av e c
o p i s a n o jf r i z u r i , , t i p aF a u s t i n e " ,t z v . . . m e l o n " f r i z u r a , d a t i r a s e u p r v u p o l o v i n u I I s t . n e . e .
Nemogu6e je da biretardacija u izradi bila cijelih stotinu godina. Razlika je prcvelika, makar se
odnosiTai na cenrralnu Istru. Stoga se moZe prihvatiti gledlste Sticortija da izrada stele i portreta
pada u poietak II st.n.e. U ovom-je sluiaiu frizura mjerodavan elemenat za datiranje spomenika,
i odliina izrada i obrada stele te njezina forma i istaknuti detalji znak su retardacije iz I st.n.e.
Pretpostavlja se da je majstor izutio zanat u radionici koja je radila po starim predloicima ili koja je
dugo zadrZala specifi6nu tradicionalnu izradu stela iz vrcmena I st.n.e.
Bib"liografija:Iiscriptiones Italiae, vol. X, reg. X, fasc. III,,Histria septemtrionalis,Roma 1936, 84,
br. 191: F. Buli6-A. Gnirs. Mittheilunpen der le.k. Central-bommission, III. s., I, \Wien 1902, col.
6 2 ( c f r . A . G n i r s ,J a b r b u c hf i l r A l t e r t u h s k u n d e , [ 1 , 1 9 0 8 ,B c i b l . p . 1 5 7 e t P o l a 1 9 1 5 ,4 9 , n . 4 8
, " . i i k o r l r 6 r . 2 4 ) ; P . S t i c o t t i ,A r c b e o g r a f oT r i e s t i n o ,I I I s . , I , T r i e s t e 1 9 0 5 , 2 5 0 ; P . S t i c o t t i , , 4 l r l
i c t z a i l e3, - 4 , V I I , P u l a 1 9 6 9 ,5 5
e m e m . s o c .l s r r . , X X I V , P a r e n z o 1 q 0 8 , ' l O 8 ; V . J u r k i c , I s t a r s l e m
s t a b l o m i V . J u r k i 6 , J a d r a n s k i z b o r n i k , V I I I , R i j e k a - P u l a 1 9 7 2 , 3 6 4 1 3 7 1 - 3 7 3 ,t a b . V I ' t V J . G ' l
[e2]
Poprsje Zene
Mramor
Ukupna visina 59 cm
Visina lica 21 cm
Sirina lica 19 cm
Stobi, Sinagoga
SredinaI veka nove ere
N a r o d n i m u z e i , B e o g r a d ,i n v . b r .
664/l
te2l
Bust of a woman
Marble
Total height 59 cn-r
Height of the face 2l cm
Stobi, thc Sinagogue
M i d d l e o f t h e 1 s t c e n t u r yA . D .
664/r
Poprsje Zene je saiuvani gornji deo statue. Figura ie odevena u hiton, koji se vidi o_kovrata,
i himation, prebaien preko glave. Leva ruka je bila opuStena,a desna je savijenau laktu, tako da
skupljcnim prstima piidrZavi himation, Glava je blago.okrenuta nalevo i malo nagnuta. Lice je
neznarno osreceno,Jer su nos i brada delimiino odlomljeni, a obrve i gornja usna iskrzani. Lik
predstavl.jamladu Zenu ovalnog lica, pogleda usmerenog u daliinu. Nos je pravilan, obrve su
p r e d s t a v l j e n eo i t r i m p r e l o m o m , a o c n i k a p c i p l a s t i i n o i s t a k n u t i . Z e n i c e n i s u n a z n a i e n e .I J s n e s u
2"tto..r" i na rubovima neznatno povijenc. eclo je uokvireno gustom kosom u masi. Na sredini
je razdeljak, a na obe strane se spuitaju fini talasi, moclelovani dubljim i pli6irn urezima'
Poprsje .jepripadalo statui prirodne velidine, tipa statua Velike Herkulanke, kojc su sluiile za
prilazivanji portreta Zena. Stil i tehnika klcsanja ukazuju na klasiine tradicije, tainile na
Lelenistiiki uror p.erna kome je ovo delo radeno. Meclutim, naiin oblikovanja detalja lica, kao
i frizura koja je, u stvari, uproS6enaverzrjafrizura Agripine Stariie (Vip1ania.Agrippina, 14. g. p.re
n . e . - 3 3 . g . n . e . ) , i L i v r j e ( C l a u d i a L i t : i a , 1 3 . g . p r e n . e . - l l . g . n . e . ) u k a z u j u d a j e s t a t u an a s t a l a
tokom I veka n. e.
Bibliografija: J. Petrovii, Starinar, III, 1931, 178, M. Grbii, Odabrana griha i rimsba plastiha u
N a r o d n o m m u z e j u u B e o g r a d u , B e o g r a d l g 5 8 , 3 8 , t . X X I V , V . S o k o l o v s k a ,B C H , C I I ,
F ; g . 1 1 .[ I . P . l
[e3]
Rimljanka
Vapnenac
Visina 22 cm
Sirina 16 cm
Debljina Z cm
CeIje (Celeia)
Pokrajinski muze1,Celje, inv. br. L
156.
197g,
Ie3]
Roman woman
Limestone
Height 22 cm
Width 16 cm
Thickness7 cm
Celje (Celeia)
E n d o f t h e 1 s t c e n t u r yA . D .
R e g i o n a lM u s e u m , C e l j e ,N o . L 1 5 6
Z e n s k . rg l a v a p f l d s 1 a r l 1 ad e o r e l l e f a .L i c e i e b l a g o n a g n u t an a d e s n o .l z r a z l i c a j e z a m i s l . j e n ,
m o d e l o v a nm e k i m l i n i l a m a ,k o i e m u d a j u s k o r o d e c i i i i z g l e d .K o s a j e n a s r e d i n ir a z d e l j e n a
i zaie5lianaka zatiljku. Pokrivena je maramom, kojaje verovatno na temenu bila vezana u cvor.
Nos je oiteien.
Bibliografi.ja: B. Perc, Arheoloiki oestnik.II/2, 1.951,238,sl. 1+; V. Koliek, Stalna arbeoloika
razstdua Pokrajinskega mwzeje t, Celju, Yodnik 22,25. lV. KoL.)
fl
I
Ie4]
Glava iene
Ukupna visina 29 cm
Visina glave23 cm
Sirina lica 13 cm
Nepoznato nalaziSte(z[irka Danieli)
Devedesetegodine I stolje6anove ere
Arheo.loskimuzei, Zadar, inv. br. 30,
knl. ul. 944.
-7
Ie4]
Female head
Total height 29 cm
H e i g h t o f t h e . h e a d2 3 c m
Vidth of the face13 cm
Placeof the discoveryunknowia
I-ast decadeof the 1st century A.L).
A^rchaeological
Museum, Zadar, No.
Glava iene individualnih oznaka, sa izrazitim 0o.,."'-lkarakteristikama, saduvanudo polovice

v r a t a , s v i s o k o i z d i g n u t o r n k o s o m . i z n a di e l a . . O i t e 6 e n . j as u v i d l j i v a n a l i j e v o m o k u i o b r v i , d o k j e
brada potpuno otu6ena. Nos je naknadno, vrlo loie restauriran, s naznaienim rupicama. Crte lica
r y i k a z u j u2 e n u m l a d ed o b i , p u n . r c k o gg. , o r o \ oo k r u g l o g l i c a ,n a g l a i c n o gp o d b r e t k ai j a k o g v r a t a .
o c i s u b a d e m a 5 r es, a n a z n a a i n i m k a p c i i n a , , r r n k e 6 b r - u . p o p u i l i k , p r a r e n j i h u v o b l i k . S l r e n i c a
i e t a k o d e rb. a d e m a s t oogb l i k a .U s n c s u r a v n ei t e n k e :d o nj : r j e u s n an e i t o p u n i i a .L i c e j c
"k:
potPuno uokvireno uisoko.pailjivo rasporedenom kosom iznad dela. Ovaj prednji dio ukraien je
m n o i t r o m : i t n i h u r o i a k a .k o i i p o p u t k r u Z n i c . rn, e p r a v i l n or a s p o r e d e n oi ,b l i k u i u s p a r uk o j a
z r v r i a v ai s p o d u i i i u . _ V a l o v i rui v o i c i k o . e p a d a i ui i p o d o v o g j i l c l a d o p o l o v i c ev r a t a .S t r a Z n j di i o
g l a v ep r e k r i v e n j e _ v e l o m ,k o j e g a p a s t i i n o s t n a b o r a p o j a i a v a J uh o r i z o n i a l n el i n i j e , i t o s e s u i i v a j u
prema vratu..ovakv_amoda ie5ljanja, u razliiitim varijantama, bila je prihva6enai nlcgovana u
]..1g" 3gl" flavijevskog razdollla, a najkarakteristidniji portreti saiuvani su kod Dom'icile III, Julije
i DomiciiePoznati prim;'eri.portreta Julije,_k6erkeTita, kao glava u Firenci, u Vatikanu, u Muzcju Terme u
Rimu,.i u Novoj karlzberiko.j gliptoteci u Kopenhagcnu, omogu6avaju usporedbu s giarom iz
z a d a r s k o gm u z e i a , i t o p o n a c i n u o b l i k o v a n j . i - k o s e , " b a d e m a s t ooi b
ml i k u o t i j " , i z r a z i L p u n a S n o m
llcu, te tanKrm usnama.
Glava predstavl.iarad visoke kvalitete, a na temelju ikonografskih i stilskih osobina moie se datirati
godineI st.n. e.
u devedesete
Bibliografija: Denkmaeler der Kunst in Dalmatien II, hrsg. Georg von Kowalczyk, lvien 1910, sl.
6 6 ; G . B e r s a , C a t a l o g od e l R . M u s e o d i S . D o n a t o , T r i e s t i l g 2 e , 6 r . j 4 Z . f M . K . l
Ie5]
Glava iene
Bijeli mramor
Visina same glave 22 cm
Visina lica 1,7,5cm
Sirina lica 13 cm
Plominska luka
ZavlLajni muzei Porestine, Pore6,
inv. br. AR 207
l-
F]
(a)
(.h
.-]
'r
L
rr I
F.
ri
,O
F
o.l
l-\
Ie5]
Female head
Vhite marble
Height of the head 2!
rnJc^rig- L
i l .r .
_cm
|
ô [r ,r l.î l c [l â ^L^C 1
r /- .7)
Cm

Plominska luka
RegionalMuseum of Poreitina,
Porei, No. AR 2OZ
Glava je dio ve6e skulpture, pr;kazanaje realistiiki t en face poloZaju. ,Lice ie oiviiero.nabuialom
valovitom kosom, koja p"daijeto i desno od iela naspram vrhovima uii.iu. Napola.dijeli ju
razdeljak. Kosa je sa strlZnje strane ie5lianjem zategnuta u cipkasto povezanu pundu.
L i c e j e o v a l n o , s n a g l a S e n i mb l a g i m o s m i e k o m . o i i s u r a s t v o r e n ed o k s e . m a l a .n a g l a 5 e n au' s k a
isturena brada nalai ispod blago poviienih usnica, koie prelazet smjelak .
Oite6enja su vidljiva .ri d1.1" ilnad desnog oka, vrhu nosa, bradi te vrhovima uiki i, djelomice,
ounde.
bibliografija: V. Kovaii6, Vodii Zaz,iiajnog muzeja Poreltine, Poreb 1982, 1,1;isti, Arbe-ologijai
, m j e t i o s t ' I s t r e , P w l a 1 9 8 t , 9 6 , s l .2 7 9 ; P o r e i , m o n o g r a f i i a ,Z a g r e t : 7 9 8 5 , 7 7 , s l ' 5 5 ' [ V . K . ]
Ie6]
Herma
Kamen
Ukupna visina 54 cm
Visina Iica 23 cm
Ljubljana (Emona), Rimska cesta
I vek nove ere
Narodni muzej Ljubljana, inv. br. R
2471.
Ie6]
Herm
Stone
Total height 54 cm
Ljubljana (Emona), Roman road
1 s t c e n t u r yA . D .
2471
Glava herme predstavlja muikarca sa kovrdZavom, prema ielu poieiijanom kosom. Pogled je
ukoien i pravo uperen. Oii su elipsastc,s naznaienim kapcima. Sirok nos je delimiino oite6en.
Nad usnama su jaki brkovi. Kudrava brada dopire do uiiju. Glatko poprsje prelazi u kvadratnu
bazu.
Namena herme nije poznata, ali svakako pripada duhovnom i stvaralaikom svetu starosedelacasa
podruija Emone.
101;LjubLjanski
A. Muller,Argo 8, 1,899,
Bibliografija: Mitt. des Zent. Komm. NF 17, 1,891,239;
z t o n 7 7 0 , 1 8 9 1 , 1 4 4 ;J . K l e m e n c , Z g o d o t i n a LiubllaneI, 1956,sl. 67;J. Saiel,KronibaVI/1, 1958,
5 . [ s .P . ]
\-
ls7)
Koltana ukosnica
Duiina 3,8 cm
Nrn (Aenona)
Kasno I stolje6enove ere
Arheoloiki muzej,Zadar, inv. br.
7952
LsTl
Bone hair-pin
Length 3.8 cm
Nin (Aenona)
E n d o f t h e 1 s t c e n t u r yA . D .
ArchaeologicalMuseum, Zadar, No.
7952
Dio ko5tane ukosnice, od koje ie saduvano.samo poprsje Zene s visoko podeslianom frizurom.
F r i z u r a i e , p o d i i e l j e nua p e t . v e r t i k a l n i p
h o l j a , . ab o g a r s t r om n o g i h u u o j a i a n a z n a c e n joe u r e z a n i m
c r i l c a m a !K o l r . s t v a r a t up r a v r l n aa e t v r t a s t ap o l i a , p o p u t m r e 2 e . K o s a j e o t r a g a p l o 3 t a i n a z n a c e n a
urezanlm Koslm crtlcama_
N a . t e m , e l i ua n a l o g i i ai s t o u i e t n i hn a l a z a .p r i i e s v e g au A k v i l e j i i N i n u g d j e j e o r k r i v e n a v e c a
kolicina
k o s t a n l h u k o s n , l c a ,b
: o g a t r m r e p e r t o a r o mT e n s k i h l r i z u r a , i o v a l d i o k o s t a n eu k o s n i c ed a r i r a t i u
l l a v l ; e v s k or a z d o b J l ea, u k a s n oI s t . n . e .
Bibliografi.ia:,B. Nedved, y:ryl(b na tlu sjeverneDalmacije od prapol)ijesti d.otl.anas,zadar
r9g7,
1 5 3 , b r . 2 1 . ,s l . 1 , b r . 2 1 . [ M . K . ]
Ie8]
=
J
'1
l
l
-+
,r
^/
i
v.
,rt
F
ca
f.\
[e8]
Ulomak ukosnice
Kost
Visina Zenskebiste 3 cm
Solin (Salona)
Arheoloiki muzej, Split, inv. K 405
Fragment of a hair-pin
Bone
Height of the female bust J cm
Soltn (Salona)
E n d o f t h e l s t c e n t u r yA . D .
ArchaeologicalMuseum, Split, No. K
445
Z c n s k a b i s t a k o i o j n e d o s r a j eI i j c v o r a m r , a u s r e d i n i j e v i J l j i v o u d u b l i c n j e z a i g l u . p o p r s j e j e
o b r a d e n on i z o m k o s i h u r e z a . . L i c el e o k r u g l o i p l o s n a t o .N o s j e i s t a k n u ri c c r r i r t a . tO
. ii su.dare
ubodima, a usta horizontalnim urezom. Kosa je podignuta sa 3ela i data nizom ureza, malo kosih,
malo okomitih, kao da ih majstor nije zrao rarporediii d,r uokvire lice. Sa strainie plosnate st.ane
u o i a v a j us e p o k u s a l ip r i k a z i v a n j ak o s e .F r i z u r a - j ei z d o b a f l . r u i j e v a cS
a .v c d j e l u j er u s t i d n o
l nevresto.
N e p u b l i k o v a n.ol J . Z - P . l
Iee]
Prsten
lantar
Promjer prstenasa glavama3,6 cm
Visina glave 1,6 cm
Solin (Salona)
Arheoloiki mtrzej, Split, inv. K 79
Iee]
Ring
Amber
Diameter of the ring with the heads
3.6cm
H e i g h to f t h e h e a d1 . 6
Solin (Salona)
79
Prsten od jantara, prekriven svijetlom patinom. S donje strane prstena_oponaia.setorzija, k_ojasa

svake strane na poiovini zavriava reljefnim rebrom iznad kojega se nalaze i,enski portreti. Glave su
postavljenejedni nasuprot druge, a izmedu njih se nalazi list hrasta. Lica su obla, sa dosta te5ko
iaspoznadjivim crtama-.FrizurJsu visoko uzdignute sa iela i rasporedeneu tri reda, te ukazuiu na
modu flavi.jevskogdoba.
Nepublikovano.lJ Z-P I
[00]
Aureus Vespazijana (69-79)
Rimska kovnica, 79. godine nove ere
Zlato
P r o m j e r 1 9 , 5m m , t e L r n a 7 , 4 5g
Skupni nalaz noYcaiz Zemuna,
g o d i n e1 8 7 5 .
ArheoloSki m:uzej,Zagreb, inv. br.
663
*l
ct)
U
r-)
r-l
F
rrl
F
o
\r'
,(,
F
=f,
1*'-
[00]
Aureus of Vespasianus(69-79
A,D.)
Romanmint, 79 A.D.
Gold
D i a m e t e1r 9 . 5m m . w e i g h t7 . 4 5g r a m s
Foundin a groupof coinsin Zemun
in 1875
Museum,Zagreb,No.
Archaeological
663
Av. IMP CAESAR VESPASIANVS AVG. Glava Vespazijanas lovorovim vijencem nadesno.
Naokolo biserna kruZnica. Kontramarka.
R v . T R P O T X C O S V I I I L B o i i c a C e r c r a s i e d i n a l i j c v o n a p r i j c s t o l j u b e z n a s l o n a ,u i s p r u Z c n o i
d c s n i c i d r Z i k l a s i eZ i t a , a u l j c t i c i b e k l j u N r o k o l o h i s e r n r k r u i - n i c a '
P r e m ac a s t i m an a v e d e n i mn a n a l i i i u o p i s a n o gz l a r n i k a t. j . p r c m a t r i b u n s k o iv l a s t ik o i u i e n o s i o
deseti put i prema devetom konzulatu, mo2e"mozakljuciti da je on iskovao u posljednjoj godini
, l r d a n j a c a r a ,u r a z d o b l j u i z m e d u 1 . s i j e i n j a i 2 3 . l i p n j a 7 9 . . P r e m at o m e b i p o r t r e t m o r a o
p r e d s t a v l j a sr ie d a m d e s e t o g o d i s n j -a kr ro d e n i e n a i t n e9 . g o d i n c n . e .
V e s p a z i i a nb i o i e c o v i e k i r e d n i e e r a r t a i n a b i j e n ,l i c e m u - j e a i r o k o , v i l i c a i a k a . n o s k u k a s t , b r a d a
i . r a f t n u r r , c e l o s n a 2 n oi n a b o r a n " ok, o s a v r l o k r a t k o p o d s i s a n ai u k r a i e n a v i j c n c e m .O s o b i t a
karakteriitika.Vespazijanovih portreta.je bez sumnje-njegov iaki vrat. Citavo lice, kako ga vidimo
na novcu, zraii snagom i dobrom Cucit.
nibliogr"iil"' S. f-;uile, Der Fund romischer Goldmilnzen aus dern erstenJahrhunderte der
December 1875,
Militcirgrenze am 1_6_.
Kaiseieit'gemacbit in iemlin in der kroatisch-sLaz,onischen
; 'Matringly E A
Z a g r e b n / e , 1 , 2 ,1 , 4 ; H . C o h e n , M e d a i l l e s i m p e r i a l eI ,sP a r i s 1 8 8 O , 4 1 a , 5 4 9 H
- l M']
S y d e n h a m ,T h e R o m a n I m p e r i a LC o i n a g e , I I , L o n d o n 1 9 6 8 ,2 7 , 1 1 3 . l Z . D
[101]
Aureus Julije (-91)
Rimskakovnica,oko 84. godinenove
ere
Zlato
P r o m j e r 2 0 , 5 m m , t e L i n a 7 , 5 8g
Skupni nalaz novca iz Zemuna,
godine I 875.
ArheoloSki muzej, Zagreb, inv. br.
785
[01]
Aureus of Julia (-91 A.D.)
Roman mint, c. 84 A.D.
Gold
Diameter 20.5 cm, weight 7.58 grams
Found in a group of coins in Zemun
in 1875
785
A v . I V L I A A V G V S T A . P o p r s j cJ u l i j e , s u m j e t n i 6 k i i s p l e t e n o mk o s o m , u n ; r b r a n o jh a l j i n i n a l i i e v o .
N a o k o l o b i s e r n ak r u Z n i c a .
R v . D I V I T I T I F i L i A . P a u n r a i i r e n a r c p a s t o j i l i c e m , g l a v a o k r e n u t a n a l i i e v o .N e o k o l o b i s e r n a
kruTnie.r.
N i j e p o z n a t o k a d a s e r o d i l a J u l i j a , k i c r k a f l a v i j e v c aT i t a i n j e g o v ed r u g c z - e n eM a l g i l g F u r n i j c , k o j u
j " i " i r b r z o n a k o n r o d e n j al i c e r i o r p u r t i o , t e j u j e o d g r j a l ad o j i l j a F i l i d a . Z i v o t i o j j e b i o v r l o
i r a t a k i n e s r e c a n- m u i a ' F l a v i l r S r b i n a d a o j c u b i r i n i e n s t r i c D o m i c i j a n , k a k o b i p o s t a l an j e g o v o m
ljubavnicom, a kad je s njim zaiela, prisilio ju je da pobaci i na taj naiin skrivio njenu smrt, godine
9 1 . N a k o n s m r t i u v r i t e n a j e m e d u b o g o v e ,a n i e n o t i l e l o s p a l j e n o '
Frizura Julije na zlatniku iz zemunskJ ostave identidna je {rizuri carice.Domicije: .gusti uvojci .
debelo zu, poput dijadema, sloZeni iznad iela, dok je ostali dio kose spleten u.tanke pleteni.cei
spuita se na zatiliak preko tjemena, gdje je skupljen u pletenicu koja pada na lecla.Julijino lice vrlo
je mlado, visoka dela, maloga nosa i ustiju, te oblih obrada i brade, dok.je vrat dugadak. poprsje
z a v f s a v au d r a D e r l t l .
Bibliografija: S. r-j"bie, Der Fund rdmischer Goldmilnzen aus dem ersten labrhunderte jer
Kaher.zeitgemacbt in.Semlin in der Kroatisch-slavonischenMilitirgrenze )m to. December 1875,
bu,Za.greb
V : p : . 6 . ) ! 7 9 , ] ] , 1 5 , S L j t b i c , P o p i s a r k e o l o g i t k o g o d j e h a N a r . z i m . m u z e j a u Z a g r e" E
.
1 8 9 0 ,1 6 3 , 2 ; H . C o h e r , M e d a i l l e i i m p e r i a l e { I , P i r i s 1 8 8 0 , 4 5 6 , 8 ; H . M a i t i n g l y
A.
S y d e n h a m ,T b e R o m a n I m p e r i a l C o i n a g eI I , L o n d o n 1 9 6 8 , 1 8 1 , 2 1 8 a .1 2 . D . - I . M . ]
[l02]
[102]
Aureus Domicijana (81-95)
Aureus of Domitianus (81-96 A.D.)
Rimska kovnica, 86. godine nove ere
Roman mint, 86 A.D.
Zlato
Gold
Promjer 21.mm, teLina 7,59 g
Found in a group of cbins in Zlemun
godine1825.
n 1875
Arheoioiki muzej,Zagreb, inv. br.
856
856
Av. IMP CAESDOMIT AVG GERMPM TRPV Lovorom ovjendana glava Domicijana nade sno.
Uokolo biserna kruinica.
Rv. IMP xI cos xII CENS PP. Minerva stoji nadesno na provi broda, desnicom baca koplje, a u
lijevoj drii !tit. Uokolo biserna kruZnica.
N : k o n V e s p a z i j a nt:r i j c g o d i n eu l . r d a on r e g o r: t a r i j i s i n T i t i Z o - 8 1 , ) d
, a b i g a n a , l i j e d i om l a d i b r a r
D o m i c i i a nl T i r u s f l a u i u s D o m i t i a n u s t R
. o d i o s e 5 1 . g . , v l a d : o i e p e r n : e j rg o i i n , i u b i i e n j e
u ietrdesetpetoj godini Zivota. Radi brojnih nedjela, Senat je proglasio dairnatio memoriae, tj.
n a r e r l i oi e d a .s e u n i s r e' v i n i e g o v ik i p o r i i n . r t p i . i .t e d a n e . r a n e. i a k : u r p o m e n an a n j e g a .N j e g o r
i g o p c i i . z g l e dp o \ v c v a r a oi p r i k r i ra o n i e g o v up r a v u c u d . N j e g o v6 a , u u r e m e n i kG a j S r i r o n i j e
Trankvil opisuje n.r slijedeci natin: Domicijan je bio ritka tioso, iidna i rwmena lica, velikib'
oii1,u.ali ie neiro slabijeg vida. osim roga, bio it lijep i prisrao. usobito u mladosti, i to u cijeloj
I J , e l , c s ngor Ja d t t z u z e u i t n o g c , n a k u j i m a i e t m a o n e i t o k r a r e p r s t t . K a s n i j eg a j c n a g r d i l a i t e l a u o s t ,
d c o e ot r b u h r t d n k e n o p e . . .
Portret.na no.vcupotvrduje Svetonijeverijeii
lice je carevo skladno, ielo visoko, rros markantan,
o b r a z r i u s t a l ' j e p o m o d e l i . n i , a v r a t d u g a i a k . K o s a j e k r a t k a , u n e p r a v i l n i mu v o j c i m a
i o v j e n i a n al o v o r o m .
Bibliografija: S. t-jubie, Der Fund romischer Goldmiinzen aus dem ersten
Jahrhunderte der
Kaner.zeitgemacht in Semlin in der Kroatisch-slaoonischenMilitirgrenze )m 16. December 1875,
147;.S. L;ubic, Pupis arkeologickog odjela Nar. zim. muzeja u Zagrebu, Zagreb
VâF:eb.
]!76:22,
.1 8 9 . 01, 2 0 , 4 5 ; H . C o h e n , M e d a i l l e si m p e r i a l e s - 1P, ; ; s i 8 8 0 , 1 8 9 , 1 9 5 ; H . M a n i n g l f
E. A.
S y d e n h a m ,T h e R o m a n I m p e r i a l C o i n i g e I I , L o n d o n 1 9 6 8 , 1 6 3 , 7 1 . l Z . D .
i. Mi
[103]
Aureus Domicije
/+
r.
1
-/i
\ r o o e n aP r l l e ) , / - r ) u )
Kovnica u Rimu, 90. godine nove ere
Zlato
Promjer 19x2A mm, teLina 7,7a g
g o o l n el 5 / ) .
A r h e o l o S km
i u z e j ,Z a g r e 6 ,i n v . b r .
10 5 3
[03]
Aureus of Domitia (born before 571 5 0A . D . )
R o m . r nm i n t , 9 0 .A . D .
Gold
Diameter 19x2A rnm, weight 7.20.
grams
Found in a group of coins in Zemur-r
in 18/5
ArchacologicalMuseum, Zagrcb, No.
10 5 3
Av. DOMITIA AVG IMP DOMITIAN

AVG GE,RM. Poprsje carice s umietniiki sloZenom
frizurom, u nabranoj haljini nadesno. Naokolo biserna kruiniia.
Rv. CONCORDIA
AVGST. Paun stoli nadesno. Naokolo biserna kruZnica.
P o r t r e t c a r i c eD o m i c i j c L o n g i . c , k i e r h e D o m i c i l r K o r b u l a , o d z o . g . i e n e f ) o r n i c i j a n ar z
[ l a v r i e v s k orgo d a ,s p a d am e d u n r l b o l j ao s r v a r c n j a
t e v r s t c r a n i j ct a z e r i m s k o g a . c a r s r vIao. n r , k . r o
t n e c a k a , n 1 e nmau z a J u l i l a .z . J i r u p l i e niac u z e m u r r s k . mn r l : z u n o u c e m .n . r k o i e m j e p r i k . r z . r nsa
kosom sloienom prema modi koja je trajala relativno kratko. Prema takovoj frizuri moglo se
idcntificirati vise
.i
_poprsjacarica ili njihovih suvremenica,ii.ja su lica bila previie oite6eira. Ta se
t r i . z u r as a s r o i a load g u s L i hu v i i a k a ,r i ' o k o p o r e d a n i hi z n a de e l au o b l i k u s i r o k o gd i j a d e m aT. j e m e j c
b i l o p : e k r i v e n o u s k i m p l e t e n i c a m ak, o j e s r s t c r a n e n a z a t i i j k u , d o k s e j e d n a p l i t c n i c a s p u l t a n a
leda. Domicija imade visoko i lijcpo modelirano celo, praviine obrve, fino profili.mi markantni
n o s r . p u n au s t a i o b r a z e ,t e d u g a . ' J kv r a t . H a l j i n e s u j o i n a z n a i e n cd r a p e r i . j o mo k o v r a t a .
R o d i l a s e p r t j e 5 7 . g . n . e . ,a u m r l a j e u d u b o k o j s t a r o s t i1 5 0 . g . r . . . Z i u b t i o j j e b i o v r l o b u r a n .
u z D o m i c i j a n a , s k o j i m s e d v a p u t a v j e n i a v a l a ,i m a l a j e j o i i a m u i a n e k o g E l i j a L a r n i j a . c a r i c o m ,
! t : . a . g g u s t 9 mp,r o g l . r i e n aj e 8 2 . g . n . e .S D o m i c i j a n o r n . j ei m a l a s i n a , k o j i j e i r - . o j o i k a o d i j e t e .
Bibliografija: S. Ljubic. Der Fuid rijmischer Goldmiizen aus dern erstenJahrhunderte der'Kaiserzeit
ge-machttn
!!ry\!n in der Kroatisch-slavonischenMilitirgrenze am 16. D'ecember 1875,Zagrcb 1876,
2 8 . 2 1 9 S . L j u b i 6 , P o p i sa r k e o l o g i i h o go d j e l a N a r . z e m . m u z e j a u Z a g r e b u , Z a g r e b 1 8 9 0 , 1 8 5 ,2 ;
- E' A' Sydenham

' The Roman
I, Paris1880,S]!, ! n -M-a1tl"gly
imperiales
H. Cohen,MedailLes
Imperial CoinageII, London 1968,1S0,215A.lZ' D' I' M'l
tlo4l
irortiet Trajanovog oca (?)

Bronza, Sup-ljelivenie
Ukupna visina 29 cm
Si.i.r" 1i"" 22,7 cm
Kostol (Pontes)
Kraj I veka .rorr. ...
Narodni muzej, Beograd,inv, br.
2873/1il
[104]
Portrait of Trajan's father (?)

Bronze
Total height 29 cm
Kostol (Pontes)
End of the 1st century A-D'
National Museum, Belgrade,No'
2873/III
je
Gi"t" .r.loe i odluinoe toveka izrazitrh karakternih crta. ljsta su stisnuta i malo opuitena, a nos
j r a r i l a n . L i l e j e o b r i j a i o , d o k i e k o s a p r i k a z a n au g u s r i m p r a m e n o v i m a .P o s t o i ep o d a c i o
i r a e o u i m a p o z l a t e k o i i s e , m e d u t i m , d a n a sn e u o i a v a ; u . l ) o z l a t a ,m o g u c n a r s k l t u c l v on a s t a t u l c a r a
ii-F[". l"irt. po-a;.., kao i iinjenica da je glava pripadah statui lioja je najverovatnije, pored
uticali s_ud.ase ova glava naj6e56epripisuje
di.tgih,"t"j"l" na samom tr"i".rouo-"-ostu,
;";;il
Tr"ja"ouorr"o.r-, (Marcus,ulpius Traianus pater), ttjt portret,toji se iuva u,Istorijskom
iumetnidkom *rr)"jr, ,, Zeie"i Q. Chamay, J. Frel, J. - L. Maier, Le monde des Cesars,1'983,243,
P l . 5 5 a . b ) . o o m n o s i m d e t a l i i m i o d e o v a r ag l a u ii z K o s t o l a .P o s t o j ii m i s l i e n i ed a p o r t r e t
p r " d r r " u l i ' " k l a u d i j a ' L i r i l a na l C i a u d i u s L i u ' i n u s 1 , p r e f e k t ap r e t o r i j a n a c aT, r a i a n o v o gP r a t i o c au
ratnim i drugim pohodima.
Stilske osobi-neo'rrogpor.."," karakteristiine sr za realizarnrimske portretng Plastike \raiem I
.v.n.e. lJ naturalistiiiim duhu, sa izraziro verno predstavljenim crtama lica i svim detaljima, ova
g l a v a i e o d l i i a n p r i m e r a k r i m s k o g k a r a k t e r n o gp o r t r e r a s p o i e t k a T r a i a n o v ev l a d a v i n e .
Bibtio*r"fii* l. i. Bernoulli,Roiische thono{iphie, U. lbS4, tl2.Taf . XXVIIIT K. Klu_ge
K. Lefimann-i{i.tleber, Die Antiken Grossbion'zen,IIB, 1,927,31; M. Grbi6, Starinar, III ser', Xil, tgls3e ; tsti odabiana grika i rimska plastika u \argdVom yu,ej1 u Beogradu, 1958, 66-67,
M . G a r " a 3 a n i-nJ . K o v a i e v i i . A r h e o l o i k i n a l a z i u J u g o - s l a v i j .1i ,9 6 1 ,T . L T r
T.XXXIII-XXXtV;
L . B u d d e , B i l d n i s s ed e s T r a i a n u s P a t i r . P a n t e n o n 1 9 6 6 :A n t i i k a b r o n z . au . J u . g o s l a u i l i , ^ B e o g r a d .
1969, kat. 69; Llmetnitho blago Jugoslaoije, Beograd 1959. sl. lA7: Arheoloiko blago Derdapa.,
, e o g r a d ,Z a g r e 6 ,
B e o s r a d l g z 8 . k a t . l a a r D . M a n o - Z i s i , A n t i h a ( L m e t n o s t n a t l u J u g o s l a u i l e )B
7982, 116,.t. jS; M. Velibkovi6, v Arieoloiko blago Srbije, Beograd, 1983,77-73,kat.51,
M.;;,
sl. St; Lj. Popovi6, u: [Jmetniika baitina Srbije, Beograd 1984, 46-48, sl. 77 na str. 47. [I. P.]
tl o sl
*l
c.n
rl
'r
r-l
F
F
\r'
,(,
F
'- Trajana
Morrumentalnaglava
J
Bijeli mramor
Ut.rp.t" visina54 cm
VisinaslaveJ5 cm
Si.l", fi." i4".".^^'
vl, (.r.t.a" u zbirci Dojmi)
Rano II stolje6enove ere
Arheoloiki m\zei, Split, inv. br.
C 222.
, ^1
mi),
^ :
an
E'arly 2nd century A'lJ'
Split' No' c
Museum,
Archaeological
Cl"u" je bila usaclenau staruu koja je, prema ostacima tkanine na vratu, bila.odievena u togu.
S t r t r a l e o c j t o b i l a z n a t n o v e i a o d I l u d s k i h d i m e n z i j a ( o k o 2 , 5 m ) . C l a v a p r i k a z u j e l i k c a r aT r a j a n a
je
t l * o . t a e s o r N e n L aT r a i n a n u sA u p u s r i s , 9 8 - l l 7 ) u n a p o n u m u 2 e v n es n a [ e . L i c e d u g o i u s k o ,
i n J s t o n " g l " s " n i m j a g o d i 6 n i m k o r i i - " . D u g e b o r e r ^ p ^ z a i u s . e . u zk o r i i e n n o s a i , r u b o v e u s t a .V r h
b r a d e j e i s - t a k n uito 5 i a r . V r a t i e s n a z a ni s i r o k , s i s t a k n u r o m i a b u c i c o m .O i i s u k r u p n c ,
,
s n a s l e S e n i mb i e l o o i n i c a m a ,b e z d r u g i h d e t a l j a .D o n i i i e k a p a k o d e b l j a n i i s t a k n u t i e s u z n t . k a n a l ..
V . l o ' " u , r r . z n J k o s t i n a i e l u i z n a d o f i r u a . D " i j e u s k e v e r t i k a l n eb o r e n a z n a i u i u n e z n a t n os k u p l j a n j e
obrva. Kosa je razmlerno kratka i poieiljana je_ravno na delo, gdje se pramenovi neznatno
r a z d v a j a j r t n as . e d i n i . N a s l j e p o o i n i c a m as u n e k i p r a m e n o v i p o n o v n o o k r e n u r i, p r e m as r e d i n i E e l a .
rastova liSia.
S t . a z . j i d i o g l a v ei t j e m e s u s a m o g r u b o p r i k l e s a n i .U k o s i s i z a p a Z a . v i i e n a c . ot d
G i ; ; ; j " k o . , ? i p i . " n " k l a s i c i s r i i k i .s " n e s u m n i i v i mp o k u s a i e mh e r o i z a c i j e , . S tioe o c . i t oi o i b a 5 t i n a
d o b a u r i m s k o j p o r t r e t n o j p l a s t i c i .t d e n t i f i k a e i i ac a r a i z v r i e n a j e n a t e m e l i u
krsnofiauijeusliog
n i e e o v i h l i k o u , , i K o p e n h a s . e n uR, i m u ( V i l l a - A l b a n i ; i t d .
e i b i i o g r a f i j a , J . B r u n i m i d , Y U , q O , N . S . V , 1 9 0 5 . 9 0 ,s l . 5 r B . C a b r i i e v i i , V i i h i s p o m e n i c i ,1 9 6 8 .
65. fN. c.l
l-\
[r o5]
Monumental head of Trajan

Vhite marble
Total height 51 tT ^ Height o{ thehead 35 cm
\7idth of the face18 cm
vis (formerlyin the collectoinDoj-
[06]
Sle- sa maskom
GvoZde sa bronzom, iskucavanje
Visina 26 cm
Sirina 21 cm
Kostol (Pontes)
Po6etakII veka nove ere
Narodni muzej, Beograd,inv. br.
2874/rII
[l06]
Helmet with a mask
Iron and bronze, hammeredout
Height 26 cm
Width 21,cm
Kostol (Pontes)
Beginning of the 2nd century A.D.
2874/III
Slem se sastoji iz dva dvrsto vezana dela - maske i kalore. Maska lica ima proreze za o6i, nozdrve
i.usta
.Na njoj su predstavljeriei uli. Brada, brkovi i kosr na kalorasrorn delu prikazani su u vidu
sitnih kov_rdia. Iznad uli.iu i ha gornjem delu kalote nalaze se elementi za pricvrs6ivanjekreste
( c r i s r a )N a p c r i [ e r n i mr u . b o v i m J m a s k ie n a z a d n i e md c ] u k a l o t cn a l a z is e ' r i s es i r n i hr u p i c az . r
T r K s l r a n lKeo z n eD o s t a \ e5 l e m a ,
P r e m ap o s t o i e c ori i p o l o g i i io v i h i l e m o v a ,p r i m e r a ki z K o s r o l ap r i p a d at i p u l V i z r s a d an e m a
d i r e k t n i h a n a l o g i i a .S I e m i e o d l i t a n r o r e u t i k i p r o i z v o d n a r u r a l i i t i e k em o d e l a c i j ei i k a s a i s t a k n u r i m
i n d i v i d u a l n i m k a r a k t e r i . t i k a m a .n . l s t a op o d i . r k i m u t i c a i e mr e a l i s t i i k o g p o r r r e r ai z T r a j a n o v o g
vremena. NnT,"lt" ovih, objekata joi je nejasna,a postoje miSljenja daiu Slemovi t. t.it" p"rJdrog,
o o n o s n os e p u l R l a r n okga r a k t e r a ,
Slem je naden 185a._{.u neposrednoj blizini Trajanovog mosta kod Kostola (Pontes)i iste godine
d o ' p e o j e u z b i r k u N a r o . l n o gm u z e i au B c o e r a d u .
Bibliografija: O. Benndorf, Derschr. der phiTos-hrtor. CIasseder kaiserl. Akad. d. Wissensch..281 8 2 8 , . . 1 1 5N, ' 1 3 , T a f . I , 1 - 2 ; F . F . ' o n L i p p e r h e i d e ,A n t i k e H e l m e , 1 , 8 9 6 , 3 2 8A
, bb. 259;y.
H o f f i l l e r , V H A D , I I , 1 9 1 1 , 2 0 8 i d . ; M . i D . G a r a i a n r n ,A r h e o L o l h an a L a z i i t au S r b i j i , r i e o g r a d
1 9 5 1 ,t . X V I I I , a ; M . G r b i i , S t a r i n a r , 3 - 4 , 1 9 5 2 / 3 , 2 0 0s, l . 4 ; D . M a n o Z t s t , A n t i k i u N a i d n o m
muzeiu u Beogradu, Rcograd_1954,16, sl. na s. 13; M. Grbi6, odabrana grika i rimska plastika u
M. Giraianin - J. Ktvaievi6,
\a.rodyo1r. mu.zeju u Beogradu, Beograd 1958,72, T.XLIII-XLU;
Arheoloiki nalazi u Jugoslaztiji,Beoglad 1961, t.LII; E. Kanitz, \fl. oberlcitner, .w. "Ries,und. a.'
n : D t e R d m e r a n d d e r D o n a u , 1 9 7 3 ,H
; . R. Robinson,The Armowr of Imperial Rome,.1975,
P l . 3 0 9 ; J . G a r b s c h ,R i i m r s c h eP a r a d , e r i i s t w n g eM
n ,r i n c h e n , 1 9 7 8 , 6 1 ,L . t . j Z , T " f . 2 3 , 3 ; M . K o h l e r t ,
u: ibid., 22, 27; D. Mano Zisi, Antiba (IJmitnost na rlu Jugoslavijel, Beogred, Zag.eb, Mostar
1 9 8 2 , 1 1 6 - 1 1 7 ,s l . 2 4 ; M . V e l i i k o v i 6 , v A r h e o l o i k o b l a g o S r b i j e , B e o g r a d - 1 9 8 37, i - 7 9 , k a r . 5 7 ,
s l . 5 2 ; L j . P o p o v i 6 , u : { J m e t n i i l e ab a i t i n a S r b i j e , B e o g r a l 1 9 8 4 , 4 8 , s l l s 1 n , s . 4 8 .
p.]
[L
fr07t
PopisjeHadrijana
Mramor
Dopunjena visi4a 67 cm
Dopuniena Sirina65 cm
Mesto nalazanepoznato
Po6etak II veka nove ere
Pokrajinski muzej, Ptuj, Inv. br.
[l07]
Bust of Hadrianus
Marble
Reconstructedheight 67 cm
Reconstructedwidth 65 cm
Regional Museum, Ptuj, No. RL 440
RL 440
rl
tt)
rrl
r--)
r-l
F
rrl
F
v.
,O
F
1--
Glava je deo poprsja cara Hadrijana (Imp. Caesar Traianus Hadrianus Atgustus, ll7-138),
a rekonstruisanaje prema originalu iz Vatikana. Kosa je kovrdiava. Na levoj strani glave saiuvan
je venac od hrastovog li56a, koji je najviSi podasni znak imperatora. Lice je Siroko, sa mesnatim
obrazima i kovrdZavom bradom, koja je na krajevima pod5iSana.Oii su nedovrSene,mirol.jubive
izmedu idealizovano oblikovanih oiiju
i Siroko otvorene. Na prvi pogled postoji neusaglaSenost
i 6u1nihusana, kao i kontralt izmedu glatkih obiaza i grube mase kovrdZave kose.
Bibliografija: R. Bratanii, Arheoloiki z,estnik III/2, 1952,301, sl. 2; E. Diez, Situla 4, 1961, 49.
tB.J.l
F08l
Bista s glavom bradatog mu5karca

Biieli mramor
Ukupna visina 55 cm
Visina glave 25 cm
Okolica Pule (?)
Tre6e desetlje6eII stolje6anove ere
/JZ
[l08]
Bust with the head of a bearded

man
White marble
Total height 55 cm
o{ thelead
Il,,:igl',
f5_cm
Vidth of the face 13.5 cm
Neighbourhood of Pula (?)
Third decadeof the 2nd century A.D.
732
Glava se odlikuje monumentalnoSiu i veoma izrai.entm individualnim osobinama karakteristiinim

za lik sredovjeinog mu5karca. Na obrazima su jaie istaknute jagodiEnekosti, dok su nos i usta s
, t o z a s i g u r n ou z n a t n o i m i e r i
b r k o v i m a p o t p u n o o t u t e n i i u n o v i j e v r i j e m e l o S er e k o n s t r u i s a n iS
miienja izvornu fizionomiju portretirane osobe. Celo ie srednje visine, s nagla5enimieonim kostima
l ocnlm
arkadama. Oii su bademastogoblika, s gornje su strane profilirane lini.iom odnih kapaka, dok
zjenice nisu u detalju izveden"e.Kosa je frikazana u grsti- i kratkim kovriama, oblikovanim
veoma plastiino, za. razlikt od kratke i jednako guste i kovriave brade koja je, medutim, plitko
profilirina, a djelomiino jeiizlizanr. Uii su precizno modelirane, s duboko usjeienom uinom
iupljinom, a gornii dio im je prekriven kosom. Sna2ni vrat, koji spaja poprsje i glavu, prelomlien ie
r tisini plaltJna strai.njoj strani biste. Na poprsju vidljiv je plitko profilirani oklop pod kojim se
razabire koZn-aodje6a koja na desnom ramenu, zavriava ukrasnim limenim plodicama. Preko
oklopa prebadenje plait Q:alud.amentum)koji je na desnom ramenu priivri6en velikom okruglom
KOPcOm.
Spomenik je slijepljen od vi5e ulomaka, a primjetna su i ve6a oite6enja. osim nosa r usra s
brkov,ima, otkrhnut je i zavrietak brade (i-on je naknadno rekonstruiran), za;tim dio lijevog obraza
(takoderrekonstruiran kruinim umetkom), te dio lijevog uha, a manjih oite6enja imal na"kosi,
vratu, naborima p.laita i donjem_rubu poprsia. Stilske kaiakteristike, osobito tip frizure i brade tome treba pridj_rlati i dugadke..brkovCkoji, na Zalost, nisu saiuvani u izvorno-m obliku - ukazuju
n e s u m n i i v o n a H a d r i i a n o v o v r i i e m e , k a d a j e o p i s a n i r i p f r i z u r e , b r a d e i b r k o v a . k o n c i p i r a np r e m a
g r c k i m u z o r i m a , b i o u R i m u . u m o d i . T o m e t r e b a p r i d o d a t i i k a r a k t e r i s t i c n ok o n r r a s r i i a n j eg l a r k e
povr5ine inkarnata s veoma plastiino oblikovanim kosmatim dijelovima na qlavi. po svemu
sude6i, rijei ie o portretu caia Hadrijana (PubLiusAelius Hadrianus, T6-r3i n. e. na vlasti od
I 1 7 .g . ) v e i e r o v a t n on a i i n j e n o mu r a n i j e mp e r i o d un j e g o v ev l a d a v i n e .
B i b J i o g r a f i i aJ: . B r u n i m i d , K a m e n i s p o m e n i c iH r l a t s , k d g an a r o d n o g am u z e j a u Z a g r e b u , Z a g r e \
1 9 4 4 - 1 9 1 1 , 3 2 9 - 3 3 A , 6 7r .3 2 . f A . R M . 1
[l0e]
Glava - telamon
Doma6i vapnenac
Ukupna visina 38 cm
Visina glave 26 cm
Sirina lica 12 cm
Solin (Salona), blizu tzv. Porta
Caesarea
Tre(.a lli 6etvrta decenija II
stolje6anove ere
Arheoloiki muzej, Split, inv. br.
c 1,41,.
Ioe]
Head-telamon
Local limestone
Total height 38 cm
Solin (Salona),near the so-called
Porta Caesarea
Third or fourth decadeof the 2nd
century A.D.
141
Glavl
telamon je vjerovatno bila upotrebljena kao dekoracija rzv. Porta Caesareau Saloni. Glava
ie,izdu2ena. osobito partija brade. Nbs je oiuien. eelo ima snaZno naznaieni donji dio blizu obrva.
Na sredini eela je jedna bora. Obrve su plastiine, bez dlaka, i skupljene sr .a sredini. O6i st
k r u p n e i b a d e m a s r es. p u S t e n ep r e m a d o l J en a v a n j s k i m u g l o v i m a .b e i o d r a i a v a j u d u b o k o
proZivljavanje. Cinise kao dallkizraiava duievnu patnjir. Kosa je duga i na sredini je razdvolena.
Straga.jeskicozno obradena. StraZnii dio glave je otuien. Nad glavomle abakus s rupom za
uglavl.'lvanre.
P o s v o i p r i l i c i , g l a v ap r i k a z u i e p o r t r e t n e k o g ,p r o l o m e l s k o gp r i n c a s k o j i m i m a f j z i o n o m s k i h
s l i c n o s t i - ( i z d u 2 i n o _ l i i ei i s t a k n u t ab r a d a ,s p i r i t e n i u g l o u i J t i i u l . R i m s k a k o p i j a j e v j e r o v a r n on a s r a l a
na.temelju kasnohelenistiikog originala iz -leksandrijske umjetnosti. Telamon je vjirovatno nastao
u doba ca-raHadrijana. \Imp. Caesar Traianus Hadrianus Augwstws, 117-138).
Bibliografi.ia: N. Cambi, Radoti Filozofskogfakulteta w Zatlru, 16, (Razdio druitvenih znanosriT),
t976/7, 186i d., Tab. IV,VI. fN. C.]
[ 1l o ]
Glava Sokrata
Mramor
Ukupna visina 31 cm
Visina glave 22 cm
Sirina lica 14 cm
Nepoznato nalazi5te (zbirka Danieli)
Prva polovica II stolje6anove ere
ArheoloSki rnuzej, Zad^r, inv. br. 23,
knj. ul. +62
Il0]
Head of Socrates
Marble
Total height 31 cm
First half of the 2ni century A.D.
ArchaeologicalMuseum, Zidar, No.
23,
Sacuvanapolovica giave starijeg muikarca priivrS6ena je na kamenu p1o6u a nos, kojije nedostajao,
naknadno je restauriran. Glava prikazuje muikarca bez kose iznad 6ela, sa brkovima koji idu prema
dolje.uz ivicu usta, i vrlo gustom bradom koja se pri vrhu spaja sa zaliscima kose. Gusta kosa
pokriva obje strane sljepoodnicai uii. eelo je visoio i izbo3eno, s dvije urezane vertikalne bore.
Manl'a oSte6eniase zapaLajt na lukovima obrva, a odi su lijepo oblikovane, s izraZenim oinim
\apgim-a-.No_snaknadno dodan prekriva gornji dio brkova, i usra su tanka i poluoworena. Povriina
l i c a j e f i n o o b r a d e n ai i z s i a c a n a .
Na iemelju fizionomskiliosobina i karakteristika, ova se glava povezuje na cijeli niz portreta koji
se pripisuju filozofu Sokratu (468-399. prije n.e.), nastalih prema grikim originalima pisanih izvora
se saznaieda ie Lizip,izradio statuu Sokrata, pa su u heleniitidko vreme na tmelju ovog originala i
o r u g l n , n a s t a l a l tr a z l l c l t l t r p o v l p o r t r e t a .
Ova glava svakako je najbhi.a rimskoj kopiji koja se nalazi u Nacionalnom muzeju u Rimu, a
odgovara II arheripu poznatih Sokratovih portreta nastalih oko 330. g. priie n.e. Slidnosti su zaista
ogromne kad je rilei b obradi kose, bradei detalja lica. Sama tehnikirida-skulpture upu6u.jena
dataciju u pruu polovicu II st.n.e., u hadrijanovo razdoblje, kada ie postoiala klima i tendencija
kopiranja helenistiikih originala.
Bibliogiafija: G. Bersa, Citalogo del R. Museo di S. Donato,Trieste 1,926,159, br. 3a7. [M. K.]
Ill]
Glava filozofa
Bijeli mramor
Sa6uvanaukupna visina 38 cm
Visina glave 38 cm
Sirina lica 14 cm
(vierovatno
N e p o z n a t on a l a z i S t e
Dalmacija)
Prva polovica II stolje6a nove ere
ArheoloSki muzei, Zagreb, inv. br. 54
Elll
Head of a philosopher
White marble
T o t a l h e i g h to I t h e e x i s t i n gp a r t 3 8
cm
(probably Dalmatia)
F i r s t h a l f o I t h e 2 n d c e n t u r yA . D .
64
G l a v a p r i k a z u i e s t a r o q m u ( k a r c a ,l i c a o b r a s l o gd u g a i k o m g u s t o m b r a d o m , . r a i i l a n i e n o mp o
s r e d i n i ' o k o m i t i m r a z d l l j k o m , t e d e b e l i m b r k o v i m a i t o p o l u k r u i n o o 1 e { y t u p o l u o t v o r e n au s t a .
Nos je ve6im dijelom oiuden, ali se 6ini da je bio lirok, a vjerovatno i spljoiten. Na oiima su
je
ir,"t/l"r" .r"bre(I" ,j"rri.", Jok su uii djelomice prekrivene kosom.. Od nosa prema ustima koso
urisnura po jedna dnbok" bor". Na tjemet_.u,iznid.visokog 6e1a,od kose je preostao samo
je u
,samljeni i,Jperak. Sa strana i na zatiliku kosa je oblikovaia u dugaikim pramenovima, ali
.
cieliniveoma povrSno tredrana, a mjestimice, na zatiljku, ipotpuno neobradena. Otragaie pri dnu
u i d l j i u o s t " t r k ^ o d i e c e k. o i u i e t e S k op r e c i z n o d e f i n i r a t i .
oitecerja vidliiva su i na ielu, a povrSinskih oite6enja ima ioi i po licu
o;;- J.h;;-,gnoi^,i"el
r tremenu.
p o t i o u . o v a s l a v a o d p o u a r ap r i k a z i m a s t a r i j i h g r c k i h f i l o z o f a . a l i l e t e i k o o d r e d i t i o s o b u s k o i o m
- o [ ] , i d . . , , i f i . i r a t i i U u e l i k o i m l e r i p " o d s l e 6naa b e r l i n s k i p o r t r e t , S o k r a t o v o gu c e n i k a
[ir".r"
A r i s t i p a S t a r i i e s( A r i s f i p y ' o so, k o 4 3 5 - o k o 3 6 0 . g . p r i i e n . e ' ) ' a u n e k r m d e t a l l r m a 'p a I u
,i"no.iitoi g.o,Jrkrortii,l izraz:ulica, pokazuje s.odtrott i s nekim Sokratovim.portretima. Po svemu
je
s u d e 6 ig l a r a j e i n s p i r i r a n ag r d k i m o r i g i n a l o m i z I V s t . p r i j e n . e . , r v j e r o v r t n o n a s t a l au
periodu.
trajansko-hadriianskom
Bibliografija: J.'Brunimid, Kameni spomeniciHruatsboga narodnoga muzeja w Zagrebu,Tagreb
1904-r91t,36,br. 64. [A. R-M.]
Fr2l
rl
cr)
(,
i-)
F-
p
F.
ril
*.
F.
t4
'(,
F
O
@
Bista Eshina
Mramor
Visina poprsja 67 crn
Visina el"i. :O .Sirina lica 7 cm
Herakleja (Heraclea Lyncestis)
Prva poiovina II veka nove ere
Britanski muzej, London, inv. br.
1839.
Kopija - Zavod, m:uzeji galerija'
Bitolj
ul2l
Bust of Aeschines
Marble
Height of the bust.6/ cm
\(idth of the face 7 cm
Herakleja (He.raclea.Lyncestis).
^
First half of the 2nd century A.D.
British Museum, London, No. 1839
CoPy - Institute, Museum and
Gallery, Bitola
M e r m i . n a b i s r a a t i n s k o go r a t o r a i p o l i t i d a r a E s h i n a( 3 9 0 - p o s l e3 3 - 0 . 8 .p . 9 l : . . I r i m s k a i e k o p i l a
t , r r i l " g p o r , . . , " . L i k E s " h i n ai e d o s i a r e a l i s t i i k i p r e d s t a v l j e nu . e n f a c ep o z i c i l i . C r t e , l i c a . s u . p r a v i l n e '
t " l o ' u i - r i k o a l i c e u o k v i r u j e k o v r d Z a v ab r a d a k o i a s e s p a j as a k o u r d z a v o m k o s o m . N a d o n i e m d e l u
je natpis. Izloiena bista je kopiia rimsko^goriginala'
poprsja
'UftiJgr"ti1",h..
Michaelis, Ancient Marbtes in dreat-Britain,.Vol. XI, 1882, Pl. 18; N. Vuli6,
3 , 1 7 ;P . M a i k i 6 - ,I . M i k u l i i 6 , H f r y l l ' j q I , 1 9 6 1 , k a t ' 9 0 ' - s l ' 7 7 ;
S p o - i n i k 3 , < a X X V , 1 . 9 3'zbornik
na Arbeoliihiot muzej III, 1961, dodatak GLXXIII; R. P.
N. Ando.rourki-Polianski,
Hinks, GreeA and. Roman Portrait Sculpture, London 1976,78' N'' 8' [T' J ]
:a.:::,:::::),:::..:
.:::: . : ::.::...::::::):.:.::::r::::;).::..:.'.::,a:.:ll
. . :.::.::,:,::: ,:.:..
Il3]
Glava Tita Flavija Oresta

Mramor
Ukupna visina 35 cm
Sirina lica 20 cm
Herakleja (H eracleaLyncestis)
Poietak II veka nove ere
Zbirka Heraklejr, Bitolj, inv. br. 104
=
J
a
:l
tr
tr
i
ll
^/
i-.
*
a
,
,' .]
Z
fl l3l
Head of Titus Flavius Orestes
Marbie
rtl
rotal
hclgllt J) cm

Herakleja (H eracleaLyncestis)
Collection Herakleja, Bitola, No. 104
G l a r r T i t r F l a v i j r O r c s t : , J v a p u t a p r v o s v c i t c n i k ai d o b r o t v o r a g r a d a H e r a k l e j e ,r c a l i s t i i k i j e
predstavljenau en J'acepozici.ji. Lice je liroko, punaiko, ietvrtasto, sa bujnom kosom i bradom.
O i i s u b l i z u p o s t a v l j e n ei m a l o u d u b l j e n e .P o g l e d ,k o j i j e m a l o u s m e r e nn a g o r e ,o d a j c s m i r e n o s t
i dobrotu sa izvcsnomdozom melanholije.
D c b e o s l o j g u s t ek o s c p o k r i v a l o b a n j u k a o . j e d i n s t v e nm
a a s a .S i r o k a ,n e m n o g o d u g a , g u s t ab r a d a
p o e i n j e s p r e d r o d . l o n j e u s n e , a s a s t r a n eo d s l e p o o d n i c aN
. a taj naiin pokriva donji deo lica, osim
jabuiice. Brada je plastiinije predstavljenancgo kosa, a brkovi su u vidu blago savijenog luka. Odi
s u l i r o k o o t v o r e n e ,a r o l n i c a j e s a m a l i m u r e z a n i m k r u g o m , g o r e m a l o o d s e b e n i m O
. brve su
p o s t a v l j e n es k o r o h o r i z o n t a l n o i z n a d o i i j u . U s t a s u t a n k a i s a v i j e n an a d o l e .L i c e j e g l a t k o , b e z
bor;r.
Ova glava pripada statui Tita Flavija Oresta iz rimskog portikr sa poiasnim i votivnim
spomenicirna,otkrivenog u Herakleji.
B i b l i o g r a f i j a :G . T o m a i e v i 6 , H e r a k l e j a I I , 1 9 6 5 , l 9 2 0 . [ T . J . ]
[l14]
Glava Menandra
Mramor
Sirina lica 16 cm
Herakleja (H eracleaLynce stis),
centralni brod velike bazilike Ii vek
nove ere
Zbirka Herakleja, Bitolj
[14]
Head of Menander
Marble
H e i e l r t o f t h c f r a g m e n r2 0 c m
Wi.lth of the feccl6 crn
Herakleja (H eracleaLynce stis),nave
of dre big basilica2 nd century A.I).
Collection Herakleja, Bitola
C l r v r - p o r t r e t g r c k o gd r a m a r i c a r M
a e n a n d r a( 3 4 2 3 4 1 2 9 | 2 c O .g . p r e n . c . ) .S a i u v a nj e s a m od e o
t c m e n a ,k o j e i e p o k r i v e n o r a s t r e s i t i mp r a m e n o v i m ak o s e , i e l o i g o r n j i d i o d u b o k o u s a c l e n i ho i i . N a
osn_ovuizgleda kose i oblika iela, analogijom je utvrdeno da-jc rei o portreru Menandra. To jc
r e p L k : . i z . r i r n s k o gp e r i o J a p o z n a t o g h e l i n i s t i i k o g p r o t o t i p a k o j i p r e d s t a v l j au m e t n i k a . I z r a d e n aj e
p o d u t i r a i e mI i z i p o r s k o gt i p r h e l e n i r r i c k i p
hrinierr.
B i b l r o g r a f i j a :G . T o m r S e v i c ,H e r a l e l e j a I I , 1 9 6 5 ,T a b . X I V X V I , 2 8 - 2 9 ; A n t i t k i t e a t a r n a t l u
J u g o s l a a i j eN
, o v i S a d 1 , 9 7 9 , k a t . 6 6 .[ T . J . ]
oo
Il5]
Bista Filoksena
Beli sitnozrnasti mramor
Visina 68 cm
>Leprgovo \Jtyberra)
Prva polovina II veka nove ere
Muzeji Makedonije, Skoplje, inv. br.
514.
t'-?
F.l
v)
rFl
'-)
F
n
F
|/.
,(,
F.
oo
[l15]
Bust of Philoxenes
White fine-grainedmarble
Heisht 68 cm
e.pigorro (Styberra)
Museum of Macedonia,Skopje,No.
5t4
Bista je potpuno saduvana.Na levoj polovini zadrtala se deblja naslagakreinjaka. Na kruino

profilisani postament postavljena je bista doveka srednjih godina. Glava je neznatno okrenuta
udesno. Lice je uokvireno gustom bradom i kosom, koja u finim, blago povijenim pramenovrma
pokriva gornji deo dela. Ravno modelovane obrve izrazito-su plasticno naglaiene. Spojene iznad
k o r e n an o s a ,b l a g os u p o v i j e n ek a s p o l i a S n j i m
k r a j e v i m aC
. e l o i e n e S t os k u p l j e n o o, d r Z a v a i u i i
ozbiljnost i zamiSljenostpredstavljeneliinosti. Oii bademastogoblika, bez oznaienih irisa i zenica,
uokvirene su kapcima naglaienim suznicama. Nos je pravilan, a obrazi blago zaobljeni. Gusta kosa
oblikovana je u kratkim pramenovima koji.se pruiaju u raznim smerovima, dok je svaki pranen
modelovan paralelnim urezima, naglaiavaju6ivlasi kose. Jaia brada, predstavljenau kovrdZama,
doseZedo poietka vrata, a vlasi su takode oznaiene tankim urezima. Male stisnute usne napola su
prekrivene dugim, naniZe povijenim brkovima. Ogrtai u masivnim naborima pokriva levo rame
i ve6i deo grudi, ostavljaju6i nago desno rame.
U tehnidkom pogledu bista predstavlja veoma dobar rad. Detalji su precizno izvedeni. Nagi delovi
tela i lica su polirani do visokog sjaja.Zadnja strana glave je sumarno obradena, sa jedva
nazna6enim pramenovima kose. Brada i kosa oblikovane su Spicastimdletom, dok je pri obradi tela
i ode6e korii6eno preteZno ravno dleto.
Bista predstavlja vanredan primerak svoje vrste. Prikazuje lik ozbiljnog ioveka - mislioca, u
tipiinom stilu Hadrijanovog akademizma. Mada se u ovom liku naziru individualne osobe, one su
ipak uopitene, tako da portret deluje priliino hladno. Jcdna glava iz Atine moie se navesti kao
veoma bliska analogija. To .je portret sa herme Onasosa, sina Trofimosa iz Palene,postavljena
u v r e m e a r h o n t a T i L e r i j a K . i a " d i l aL i s i a n d r a ( P . G r a i n d o r , B C H I I V , 1 9 1 . 5 , 3 1 3 , N ' . Z , f i f . O ,
Pl. XVII). Mada vreme vladavine arhonta Lisiandra nije precizno utvrdeno, smatra se da bi on
mogao vladati tridesetih godina II v.n.e.
B i b l i o g r a f i j a :D . V u i k o v i 6 - T o d o r o v i 6 , A r c h a e o l o g i aJ u g o s L a z ' i cI a
V , 1 9 5 8 ,8 3 , T . 2 2 , 3 7 i l 8 ; A .
R n s c h , / D , 4 1 8 4 , 1 9 6 9 , 1 1 6 .[ V . S . ]
I16]
Bista Oresta
Beli sitnozrnastimramor
Visina 58 cm
Cepigovo (Styberra)
SredinaII veka nove ere
Muzej Makedonije, Skoplje,inv. br.
515
=
-l
l
l
;
:
,J
Z
cq
@
I16l
Bust of Orestes
Vhite fine-grainedmarble
Height 58 cn-r
Cepigovo (Styberra)
Middle of the 2nd century A.D.
M u s e u m o f M a c e d o n i aS
, k o p j e ,N o .
s15
B i s t a j e u v r l o d o b r o m s t a n j u ,o s i m . . n a s l a gkea l c i j u m ak o j i j e . o i t e t i o p o v r i i n u m e r m e r a .P o t p u n o ; e
o i u v a n l P r e d s r a v l j al i k s t a r i j c gm u i k a r c a i i r o k o g k o l i a t o g l i c a , k a r a k t e r i s t i i n i hc r t a . U o d r o s u . ' a
g r u d r .g l a v r ; e o k r e n u r an r d c r n o . . rp o g l e t lu p e r e np r a v o u d a l j i n u .c u s t a k o s a p r e d s t a v l j e nj e
a
u k r u p n i m i z r r z i t i m k o r r d z a m . t ,k u d l o i i h ' u u l a ' i p o r e n e i r a n pc l i c i m u . e r i - . , 1 K o v r d z ed e l i m i c n o
p o k r r v a i ug o r n l i d c o , i i r o k o gr d u g i m b r a z d a m ai z b o r a n o gi e l a -j a k o n a g r l i e n cr u c n o p o v i j e n c
o b r v c . p l a s r i i n os u o b l j k o r r n c . N o i 1 ei s t a k n u ri p o v i . j e n . - O i ib a d e m a s r bogb l i k r s u n e i t o
u d u b l l c n r f eB. l r g o o z n a c e n i r i . i . v r s o k op o s t a r l i c n ez e n i c ed a j u o d s u t a n . " u n e k o l i kpoa r c t i i a ni z r a z .
) r r o k l b r k o v r . . p r a v to
h p u i t c n i h v l a ' i , p o r p u n op o k r i r a . j u5 r i s n u r cu \ n e . M a s i v n a i, i r o k o o b l i k o u a n . t
b r a d ao p u i r e n r h
. p r a r n e n o \ pJ r p u r b r k o v a .i s p u n j a v ac i t a v d o n j i d c o l i c a .
o g r t r c . u v e r r i . f ' r l n i mn . r b o r i m r p o k r i r a l c r o i a r r e . V e c i d e o g r u J i j e n a g , s a b l a g o i z v a j a n o m
m u s k u l a r u r o mg. d e , s uk . l j u e n rk o . r . u d u b l j e nj c n a k o r e n u , r i r a i g r u d r u m e r e n o " n a g l a i e n e .
d : o g l . r r ed o b r o . i e o . b r a J c n .
je
ir9.l,,
. K u s a o b r a _ d e n,aa i s r o m p . r , r n j o n kr a o i n r p r i d n j c m d e l u .
V c l r k eu i n c i k o l i k e s u k r u ! k a s r o go b l i k a .s a n a g l a s e n i m
u d u b l l e n j e r nZ. r J n l i d e o ' b i , r e . j ek o s o
zascien.
Citava pojava deluje snaZno. Portret prikazuje liinost ivrstog karaktera, iako vei u poodmaklom
l i v o t n o m d o b u . I n d i v i d u a l n . c r t e l i c J , n o s , o b ^ ' e i o p u i t e n i " o b r a z iu s p e i n o s ' i z v e i e n i .
T r e t m l n u p r i k a z i v a n i uk o s c i b r r J e . m r n i r g l a e a n i a- e r - e . r , k a o i v i s o k op o s r a v l j e n zee n r e es, r
Dlago oznacenrm rrlsom, datulu oval portrct u ranoantoninski period. Portretn.r glava sa herme
s o r i s t r a t ai z . v r r . r t o n ad r r o v r r r au \ r c m e a r h o n t r P . E l i i a F i l c j au g o d i n u r 4 r 2 n . e . ,m o i e
se
k a o a d 5 k ' . 1 r n a, rn a l o j i i . r1 P .G r a i r r d o r B
, C H I t V t q t 5 . 1 2 " 0N
. " 9. fig. 7, pl. XVIII;.
f.l,vfsti
B r b l r o g r a J i iD
a :. V u c k o r i c T o J o r o ' i c . A r c h t e , ' l , ' g i Jt u g o s l a u i c IaV . l 9 5 g . g J . T . 2 l , l 5 ; J 6 ; A .
R L i . c h . / D , 48/ 4 . t q 6 9 . I t - , p . t 5 . l V . S .I
Il7]
Portreti tri ilana porodice

Enijevaca
Pohorski mramor
V i s i n a 1 8 0c m
Sirina 123 cm
Debljina 32 cm
Sempeteru Savinjskojdolini
Prv4 polovina II veka nove ere
Pokrajinski muzei, Celje, inv. br. 254
[117]
Portraits of three members of the
Ennii family
Pohorje marblc
Height 180cm
Vidth 121 cm
Thickness32 cm
S"-p.t". in the Savinjavalley
R e g i o n a lM u s e u m , C e l j e ,N o . 2 5 4
Ploda sa realistiik:i isklesanim Dortrctima sastavniie deo grobnice porodicc Enijevaca (Ennii) i
o r e d ' r . r r l i an i e n u z a d n i ur t r a n u p o d b a l d a h i n o mr a d u o s f i v n i mk r o t o m . P r o f i l i s a nni a d u o jo d v a j a
cerke
n i i u o b a , u p r u T n i k ao d d . r n j ek o m p o z i c i l e d u a g e n i i as m r t ; i p o r t r e t as e d a m n a e . t o g o d i i nki e
jabuku, a
Kalendine. bb.i.r"
.je u bogato drapiranu tuniku i ogrnuta stolom. U desnoj ruci drZi
levom pridrZava stolu (?). Ii[o je lik oite6en, uoiava ie meko6a mladog lica. KovrdZava kosa je
zadelljanana levu i desnu stranu) a na temenu savijenau kotur. Vrat je ukraSendvostrukom
Dlsefnom osrlrcom.
l""o je i.ena oppidana. Njene Siroke jagodice upucuju.na noricko poreklo, a pre
U gornjoj
, r e " g an a r o"i!i
d m n o S n j as k a r a k i e r i s t i d n o mk a p o m i n a k i t o m . o b u i e n a ' e u r u n i k u i o g r t a 6 . . L e v u
ruk"u je stavila na muievljevo rame, a u desnoj drZi maramicu. Na desnoj strani predstavljen je
koji izre|ava t
Quintus Ennius. Dostojanstvenim stavom istide svoj visoki druitveni poloZaj,
rtitko- na koji je stavio kaZiprst desne ruke. Kratka, talasastakosa oieiljana je na ielo. Ima bradu,
koju je uveo u modu car Hadrijan.
B i b l i o g r a f i i a :J . K l e m e n c , Z b o r n t k z d u m e t n o s t n oz g o d o v i n o 5 * 5 , 1 9 t 9 , s l , 6 l ; . ! . K l e m e n c , V
Koliei, P.'Peiru, Antitne grobnice , Sr*pttrr, Katilogi in minigrafije 9, Ljubliana 1'972,44, 57.
[V. Kol-.j
-.1
(t)
(,
'F
F.
\.i/
.rt
F
[ 1l 8 ]
Fragment stele sa likom mladog
muSkarca
Doma6i vapnenac
Sa6uvanaSirina59 cm
Debljina 0,95 cm
Visina glave 12 cm
Sirina lica 8 cm
Solin (Salona)
Tre6a ili ietvrta decenijaII stolje6a
nove ere
ArheoloSki muzej, Split, inv. br.
Fragment of a stela with the figure

of a young man
Local limestone
T h i c k n e s s0 . 9 5 c m
Solin (Salona)
D 255
255
Flel
[1e]
Il8]
S r e l aj e b i l a a r h i r c k r o n r k o gr i p a .N e d o s r a i er o i d o n i i d i o . s t u p o u i . . k o r i n r s k i mk a p i t e l o m
. z a b a t ui e p r i k a z d v a i u d e l f i n a
o o d r 2 a r a i up r o [ i l i r a n ug r " i u ' n " k o i o i i c z a b a ts a k r o t e r i j i m aU
.. poliu
L o j i m . rs u . e p o u im e d u i o b n op o v e z a n i :, g l a r a m r s u o k r e n u t i p r c m l u g l o v i m az a b a t a U
m e d u . r u p o t ' i m aj c i z r a d c nc l i p e u sr u 6 , k o i i i e u k r a i e n n a \ u p r o t n op o ' t a v l j c n i ml t s t , r v t n l l o v o r a .U
sredini clipeusa prikazan je djidak, lirokih obraza. Nos je priast. lJsne.su zadebljane.lJsta su
O i i r u k r u p n e . U n u t a r b j e l o o i n i c a r . e z a n a j e p o l u k r u Z n a S a r e n i c aa,
m a l e n a ,a t r a d " i s t " k p , " .
polumjeseiasto udubljenje piedstavlja'zjenicu. U uglovima.oiiju sc zapaZasuzni kanal' Donji kapak
i " r " t r 1 " , n o o d e b l i a n . ' K o s ai e s p u S t e n at t a c c l o u d u g i m v a l o v i m a .P r a m e n o v is e n a 6 e l u r a z d v a j a j u
i z n a d l i j e v o g o k a . ' F r i z u r a d j c c a k ap o d r j e c an a T r a j e i o v u f i g u r u s a t z v . d e c e n n a l i ap o r t r e t a . P l a 5 t
jc na desnom ramenu okruglom fibulom.
d.jeiaka'prid-vr56cn
S l t r t i 1 e p o r r r e r u i k l " d , r , T r a j a n o v i m k l a s i c i i t i t k i m k o n c e p c i j a m a . sp o i e t k a I I s t . n . c M e d u t i m ,
pojava'detalja kao ito su Sarenicatzjenica, te rez biste, ukazuju da je portret po svoj prilici nastao
u Hadrijanovo doba.
Bibliografija: K. Prijatelj, Vjesnik AHD, LIII, t 9 5 O - 5 1 , 1 4 3 , S . R i n a l d i T i l i , A t t i d . e l l aA c c a d e n i a
Nazionale dei Lincei, CCCLXVIII, \971,lA1, b r . 1 6 ,t a b . V I , 1 . [ N . C . ]
Nadgrobni spomenik
Beli mramor
Visina 85 cm
Donji Disan
Prva polovina II veka nove ere
M u z e j M a k e d o n i i e ,S k o p l i e ,i n v . b r .
529
Sepulchral monument
White rnarblc
Height 85 cm
Donji Disan
First half of thc 2nd century A.D.
Museum of Macedonia,Skopic, No.
529
S p o m e n i k j e o c u v ; r n ,s t i m S t o s u s v . rc e t i r i u g l a o d l o m l j e n a .t . r k o d a i e n e z n a t n oo S t e c e n a2 e n s k a
f i g u r a u d r n i e m p o i a s u r e ) j e { a .s p o m c n i k i e u o b l i k u r a v n e p r r v o u g , a o n ep l o c e . b e z i v i i n c
piofilacije. Gornii, ve6i deo zauzimaju rri figure prikazane u stoieiem stavu, okrenute gledaocu..
U , r e d i n i j e n a g m l a d m u s k a r r c . c i j i j e o g r t i c p r e b . r i e np r e k o _ r a n r e nia s a . z a d n i es t r a n eu v i i e n o k o
l c r e r u k e . N j c g o v a g l a v a i e p o d i g n u t a i o k r e n u t a n e z n a t n ou d e s n o .* P o g l e di v r s t o u p e r e n u
d a l l i n u .K o ' a u b l a g op o v i i e n i mp r a m e n o u i m ao i e 3 l i a n ai e_ p r e m a i e l u ' g d e i e o b l i k o v r n a
poiukruZno. USi sriveoma istaknute. Kratka brada oblikovina je tako da je veci deo obraza
s l o b o d a n .T u s u i b r k o v i .
I)esno od njega je stariji iovek izduZenog suvonjavog lica i.kratke.kose, koja ie oblikovana u sitne
talasaste
pr"-irot..
N j e g o r a g h v a j e n e i n a t n o o k r e n u t a u l e v o . O b u i e n i e u h _ r t o ni h i m a t i o n , i z
koga viri'desna ruka polJZera-na grudi, kao i 2enska figura na_desnojstrani relie{a.Njena kosa ie
o i J b l j a r a r a o b e s t . " . e , k a u i i m a , - i n a p o l a i h p o k n v a . U p o z a d i n i ,i z m e d u o b a m u i k a r c a p r i k a z a n
-'
t
-/ :
i"\
,:;
":,
je prednji deo konja.
U d o n j e m . p o i . r s ur .e l i e t ap r i k a z a n j e t r a i k i k o n . j a n i ki s p r e d k o g a s e u v i j a z m i j a o k o d r v e t a . I z a
k o n l a n i k a 1 em u i k a [ r g u r ao. b - u i e n au d v o s t r u k o p r i p a s a nh i t o n i k r a t k u h l a m i d u , k o l a u d e s n o j
p o d i g n u r o ir u c i d r z i k o p l j e . D e s n oi e z e n a .t a k o d eb b u a e n ,u d v o s t r u k op r i p a s a nhi i t o n . U d e s n o ;
ruci drZi koinicu.
L i k o v i p r e d . s t a v l i e n iohs o b a s u z n a i a j n i . N a l i k u m u s k a r c al e v o u o i a v a j u s e t r a g o v i
k a s n o r e p u b l i k a n ' k i l rp o r t r e r a .d o k j e k o s a u s t i l u k a s n o g r r a j a n o v s k o gp e r i o d a . " G I a r "n a g o g
m u i , k r r c r .i i r o k o g i i c a . i ' p o l i a r a{ l a v i i e " ' k eo s o b i n e d
. o L i e k o _ . au t r i j i n o u s k o m m a n i r u l a " p o j a r a
brade nagoveitala vfeTg Hadrijana. Glava iene prikazane en
face 1oi je u stilu
julijevsko-klaudijevskih likova i_ne pokazuje pori."tn" osobine
koje su ve6 znatno izra2ene kod oba
stclu je A. Ris datovro u posiednji period flavijevaca,Sto smatramo suviSeranim
#:iil;:-:",
B
Pibli:q:"fii:,
.Dragojlovic-Josifovska, Vodit niz Lapidarmmot, Skopje 1961, 46; A. Riisch, /D,41
84, 1969' 59-196, R 32; A. cermanovi6 Kuzmanovi6, Archaeologia
Jigoslaoica 4, 1963,+0, N.. e t;
rsta,Monumenta intra t'inesJugoslatiae Reperta, Leiden 1982, 40",|i" 54, Taf. XXX.
tV. S.l
[l20]
Glava iene
Bijeli mramor s blijedoZu6kastom
patlnom
Ukupna visina 31 cm
Visina glave 26 cm
Sirina lica 13 cm
SoIin (Salona)
Druga decenijaII stolje6anove ere
Arheoloiki mlrzei, Zagreb, inv. br. 78
[l20]
Female head
Vhite marble with pale yeliow parina
Total height 31 cm
Solin (Salona)
S e c o n dd e c a d eo f t h e . r . , l . p n r r r r '
t\.t).
Glavu karakterizira smireni, dostojansweni i.r^, XolrlrmoZe naslutiti unatoi znatnim oite6en;ima
i izlizanosti ve6ine detalja na licu i kosi. Lice je ovaf.og oblika, s rir"t i- t.r"- i drboko
u s l e i e n i m o c i m a . n a k o i i m a s e n e r r z a b i r u k a r a k t e r i s t i i " ndi e t a l j i .N o s j e g o t o v o u c j e l o s t io t u c e n ,
k a o t s r e d i i n i i d i o u s r a i o b l e b r a d e , d o k s u u i i o b l i k o v a n ed o s t a n e m a r n l F r i z u r u k a r a k t e r i z i r a
d v o s t r u k i d i l a d e m ' k o i . i s e S i l j a t ou z d i z e i z n e d s r e d j n ec e l a ,a z a t i m s e k o s o s p u s t ap r e m a u s r n a .
K r a k o v r d i i a d e m a s u r r z c J a n j e npi l i r k i m i l j e b o v i m a . l z a d i j a d e m a ,k o r a i e . p i e t c n a ' u v i i e s r r u k u
d e b e l up l e t e n i c u .s l o 2 c n uu k r u g i n , r k o i e n up r e m a z a r i l j k u . S o b j e s r r a n ep i " t . n i " ,
i e o r r a s ar a v n o
o k l e s a n . rI n a . t o m s e d i i e l u p r i m i e i u j u d v i j e n a k n a d n o i s k l e s a n ec e r v r r a s r e
iupe. Ispod uzdlgnrre
pletentce,sloZene na,zatiliku, kosa je sve do_vrata zadeiljana u pletenicu rasiianjenu okomiiim ili
k o s r m r J z d J e l ; c r m ad,o k j e n a t j e m e n u o b r a d a k o s e g o t o y o z a n e m a r e n a .
S t i l s k e . k a r a k t e r i s t i k ea, o s o b i r o t i p f r i z u r e , u k a z u j u " n ar a z d o b l j eT r a j a n o v ev l a d a v i n e ,T e L e j e ,
l e d u t i m . u t u r d i t i i d e n t i t e tp r i k a z a n eo s o b e ,j e r t o u z n a t n o j m j e r i o i e z a v a j un a s r a l ao s t e i e n j a
t dosta.gruba laktura povrSine mramora. Opisani tip frizure u razliiitim varijantama javlja se na
p o r t r e t i m a n i z a 2 e n s k i h o s o b a i z k r u g a c a r s k eo b i t 6 l j i , p r i m j e r i c en a q l a v a m aT r a j a n o v ez e n e
P l o t i n e , z a t i m M a r c . i j a n ei M a t i d i j e , J t a k o d e r i n a r a n i j i m p r i k a z i m a" H a d r i j a n o v ez e n e S a b i n e .
Na
osnovi analogiia s nekim portretima starije Traianove sestre_Marcijane(ULpia Marciana, oko 48-112
n. e.) i njezine k6eri, Sabinine majke Matidije Starije (Matidia, oko 68-119 n. e.).,solinski portret .
bi,.po swmu sude6i, ipak trebalo pripisati jednoj od ovih dviju iena, dlanova najuZe TrayanoveobirerJ1.
Bibliografija: J. BrunSmid, Kameni spomeniciHrLatsleoganarodnoga muzejd il -Zagrebu, Tagreb
1 9 0 4 - i 9 1 1 , 4 1 , b r . 7 8 t B . V i k i 6 - B e l m i t t , P e r k t i l , s v . I I , 1 9 5 7 ,4 0 - 4 1 , b r . 2 , t . V , s l . 2 , a , b '
[4. R-M.]
u2ll
Glava Zene
Mramor
Ukupna visrna 27 cm
Visina glave 23 cm
Sirina lica 14 cm
Nepoznato nalaziSte(zbirkaDanieli)
Treca-detvrtadecenijaII stoljecanove
ere
Arheoloiki muzej, Zadar, inv. br. 29,
knj. ul. 824
[2l]
Female head
Marble
Total height 27 cm
Plac.eof.discovery..unknown
(Collectio-nDanielli)
century A D
ArchaeologicalMuseum, Zadar, No.29
Glava Zene saiuvana malo ispod vrata, s pogledom nadesno. Znatna oSte6eniau obliku sitnih rupica
vidljiva su po povriini lica, a nos je restauriran. Lice je puniie, visokog i glatkog dela, a luk obrva je
polukrul,no naznadeni dijelom oite6en. Oii su izduZene, saizrai.ajnim kapcima. lJsta su puna i
zatvorena. Brada je istaknuta, a dio saduvanogvrata je dosta 5irok. Dio kose iznad iela je poieSljan
po sredini, valovito je izdignut, prekriva dio sljepooinica i uii, a iznad potiljka se skuplja u 6vor.
dio podeiljine kose, oblikuje srednji. kruZni dio glave koieg takotler piekriva vrlo
Ii,5ilJiit;;:t
Stilskom analizom 6e5ljanjakose i oblikovanja ove varijante frizure, glavu moiemo najviSepovezati
s tipom frizure koji je nosila Sabrna(Vibia Sabina, oko 85-13/), Zena Hadrijanova, u razdoblju od
130. g. pa do svoje smrti 117. g. n. e., kada i datiramo ovaj portret. Glava Sabine,izradena od
alabastraidealnih crta lica u Arheoloikom muzeju u Akvileii, kao i mramorna bista u Nacionalnom
muzeju u Rimu, po naiinu deiljanja prednieg dijela frizure u potpunosti su sliine zadarskoj glavi,
samo 5to glava iz Akvileje ima dijadem, a ostali dio glave je prekriven velom.
Bibliografija: J. Banko-P. Sticotti, Arch. Epigr. Mitt.,XVilI,7895,33,
br. 48; isti, Bull. dalm.,
X X , 1 8 9 2 , 2 5 , b r . 4 8 ; D e n k m a e l e rd e r K u n s t i n D a l m a t i e n I I , h r s g . G e o r g v o n K o w a l c z y k , V i e n
1 9 1 0 ,s l . 6 7 . [ M . K . ]
lr22l
F.l
(r)
( f )
'r]
*-)
F
rr I
'(,
F
Prsten
Jantar
Prom;'erprstenasa glavom 3,7 cm
Visina glave 2,3 cm
NalaziStenepoznato
Arheoloiki (ntrzej, Split, inv. K 92
lr22l
Ring
Amber
Diameter of the ring with the head
3.7cm
Height of the head 2.3 cm
Placeof discovcry unknown
Early 2nd century A.D.
ArchaeologicalMuseum,Split, No.K 92
Prsten od jantara, sa ienskom glavom kao ukrasom. Ispod prilibno debelog vrata nalazio se je dio
odje6e, koji je gotovo 6itav odlomlien. Lice je oblo, s izraienom borom oko usta i visokim 6elom.
Oii su okrugle, unutar bjelooinice naznaiene su zjenice. Nos je malen i trokutast. Kosa, iznad iela
vrlo iisoko podignuta, na potiljku je skupljena u pundu. Frizura je tipiina za doba Trajana.
Nepublikovano . lJ. Z-P .l
[23]
Ukosnica s bistom carice

Bjelokost
Visina poprsja s giavom 5 cm
Visina glave2,3 cm
Sirina lica 0,7 cm
Osijek (Mwrsa)
Prva detvrtina II stolje6a nove ere
Arheoloiki mtrzej, Zagreb, inv. br.
t65r
lr 23l
Hair-pin with the bust of an emPress

Ivory
Height of the bust with the head 5 cm
Width of the face O.Zcm
Osijek (Mursa)
First quarter of the 2nd century A.D.
1651
U k . o s n j c as e s a s r o i io d d u g a i k e i g l e i u k r a s n o gz a v r i e t k a u o b l i k u s t i l i z i r a n eb i s t e s l i k o m
carice.
v e c r . d r ou k r a s n o g z a v r i e r k a z a u . z i m ai z d u i e n o . g l a r k o p o p r s j e , i z n a d k o j e g a j e , g o r o v o
u maniru
o a l ' : l ' t n a r v n e , u m l e t n o s t to' b l t k o v a n ag l a v as v r a t o m . D e t a _ l iui s k o g o v a l n o g l i c l d o k r a j n o s t i . u
r e d u c r r a n lt s v e d e n in a . g o t o v o i i s t e g e o m e t r i i s k eo b l i k e : t a n k i , t r o k u - t a s t op r 6 f i l i r a n i n o s ,
okrugle
r s p u p i e l 5 o i i i z n a . dk o l i h s u k o s i m l i n i i a m a n a z n a i e n eo b w e , d o k . u u r , " b b i l i * z " n a j e d v a
prrmletllrvrm
r a v n l m u r e z o m .S t i l i z a c i i sa e o i i t u i e _ iu . o b l i k o v a n j uf r i z u r e ,k o l a n a a r t i [ i c i j e l a n
ie
n a i i n s a s t a r l i e n ao d n e k o l i k o s e g m e n a t a , . p o i e o
v d u s k e p l e t e n i c eS t o p o p u r t i a k . o m e d u j e i . l o i
p o p u r d i j a d e m a , z a i e s l j a nkeo s e L o j a i e p l i t k o r a i i l a n j e n a ' r o m b i t n i . r i r " ' r i . r , p , a o
u z d r g n u t o gd l r e r at n z u r e k o l r , p o p u t g n j e z d a ,s t r s i _i z n a d r j e m e n a .S t r a i . n j as t r a n aj e s"pi rl jool l. toe n a
i
r e , r , a s i l a n i e n sa.,, r a v n i mp o i r i i n a m a n a k o j i m a i e . p r i m j e 6 u j u
poiJr;l poput riblje
iKt :ol _
s t: r" ,:t:et :. p r e g r b o mn a z a r r l l k u , r s p o d k o y e g av i s e s a k u p l j e n ik r a t k i z a v r s "erc" i.p;r a _ . n o u " .
l ' r e m a t r p u l r t z u r e ' m o T e s e z a k l i u i i t i d a j e r i j e c o p o r t r e r u i z t r o j a n s k o q r a z d o b l i a ,o d n o s n o
o
P r r k a z u I r a l a n o v e Z e n eP l o t i n e ( P , o m p e i aP l o t i n a . o k o 7 A - 1 2 2 t . i l i , m o i l a n j e g o v es e s t r eM a r c i j a n e
(Uplia Marciana, oko 48-1 15), odnoino njezine L6eri Matidrje'(M'atidi,
3s-r u;.
"r..
lr24l
Ulomak ukosnice
Kost
Visina Zenskebiste 3 cm
NalaziStenepoznato
Arheoloiki muzej, Split, inv. K 1263
l
l
.:-
'l
,' I
j-
l't-
oo
lr24)
-Bone
Height of the female bust i cm
Early 2nd century A.D.
1263
r d u b l i e n i e m y s r e d i n i k o i e u k a z u i e , n a l o . d " : . " i e n a r a z i l an a k r a i u k o s t a n ei g r e .
f : T i j - b ] * 1 , : 1r r r e p oo b r r k o v a n a
r , u k r a s e n a . n i z o mp a r a l e l n i hk. o s i h u r e z a . L i c e i e o v a l n o . s n a g l i e n i m
.t lriof .K: .u"ti a
- :sl t r mn o s o m .
u s r r s e ; e d v a . r a z a b i r uo. b r u e s u p r i k a z a n e h o r i z o n t a l n i m u r e z i m a ,a 6 6 i
j e p o d i g n u t as a 6 e l a . i d a t a , n i z o m
p r r r r " r n i h u r e z a .r z n a d l " r . * i r r ; s e d i j a d e m a .
! : 1sltTr ai ,z{n: tl ,es t r a n eg l a v a p l o s n a t a
\: a
i o b r a d e n ap a r a l e l n i mu r e z i m a .F r i z u r a j e i z t r a j a n s k o gd o b a .
ie
Nepublikovano [ 2-p.]^
[125]
Koltana ukosnica
DuZina3,6 cm
Ntn (Aenona)
Rano II stolje6e
A r h e o l o i k im u z e j ,Z a d a r ,i n v . b r .
7876
[125]
Bone hair-pin
Length 3.6 cm
lJtn (Aenona)
F r"l.
1.1
",'.trtr'
f.
l u s e u m ,Z a d a r ,
No. 7876
Dio koStaneukosnice, koji je saiuvan, u obliku poprsja Zene. Frrztra Lene je po6eiljana iznad iela,
. i r n i mu r e z : n i m
p r e k r i v a. l j e p o o c n i c ei u i i . r k u p l i e n . irc n a r r a t u i v i s o k o ' e i z d i T ep r e m a u r h u . S
je valovitost-kose. Dio kose koji je sa straZnje strane po6e_5ljan
prema vrhu,
iirija-a nagl-a5ena
v i d i j i v j e s p r e d n j e s t r a n ei d j e l u j c p o p u t u k r a s a .C r t e l i c a Z e n es u v r l o p r a v i l n o i z r a d e n e ,s
naznadenim obrvama, oiima, ravnim nosem i malim ustima. I ova ukosnica pripada bogatom
i u n d u . u k o l t a n i h p r e d m c r ep r o n a d e n i hu N i n u . n a c i i e m r c p o d r u c i um o T c p r e t p o . s t a v i t i . p o i r o i : n . i e
lokalne radionice,i po nadinu obrade vezuje se uz slicne nalazet Akvileji. Po naiinu i oblikovanju
frizure moZe se datiratiu rano II st. n. e.
Bibliogra{ija: B. Nedved, t: Nakit na tLu sjeverneDalmacije od prapovijesti do danas, Zadar 1.981,
1 5 1 ,b r . 2 1 , t . 2 1 1 2 .[ M . K . ]
u26l
Ko5tana ukosnica
DuZina 8,5 cm
Arheoloiki muzej, Zadar, inv. b r . 7 8 0 8
Fl
U)
I--]
--l
rrl
n.
F
ry'
@
@
[126]
Bone hair-pin
Length 8.5cm
E a r l y 2 n d c e n t u r yA . D .
A r c h a c o l o g i c aM
l u s e u m ,Z a . d a r ,
No. 7808
U k o s n i c a o d k o s t i , k o j a z a v r l a v au o b l i k u p o p r s j a Z e n es v i s o k o p o 6 e S l j a n o m . f r i z u r o mL. i c e j e
k r u z n i m i s p u p i e n i i m a , . r o sj e d u g i r a v a n , . r u r r a
puno i okruglog oblika. oii su naznaier. -"jise sastoji od tri dijela: dio kose izn_addela je podijeljen po sredini i kosim
i, mala i pri.".T.izr."
p r a v i l n i m ' u r e z i m an a z n a i e n aj e . b l a g av a l o v i t o s to v o g a d i j e l a ,i z n a d s e n a s t a v l j av i s o k o p o i e i l j a n d i o
| ' r a u l j e n o d u r o j a k . rn a z n r c e n j hu i z i m a k o j i t t u a r a i ug u s t um r e 2 u .C i j e l a f r i z u r a z a r r i a r a
polukrui,nom, dvostruko prifiliranim dijademom.
Na ukosnici je predstavljen tip friz.ure koji su nosile.Zene.trajanovo.grazdoblia
Bibliografija: G. Smirich-J. Bersa M. Abrami6, Filbrer durcb das k. b. Staatsmwseumin S. Donato
i n Z a i , \ W i e n 1 9 1 2 , 1 2 7 , ; 1 .1 ; i s t i , G u i d a d e l M u s e o d i s . D o n a t o i n Z a r a ,V i c n n a 1 9 1 3 , . 9 7 _ ,1s; L .
V . B r u n e l l i , S t o r i a d e l l a c i t t a d i Z a r a , V e n e z i a 1 9 1 1 , 1 0 4 , F i g . 3 5 ; M . S u i 6 ,t : M u z e j i i z b i r l e e
Zadra, Zagreb 1954, 12,20, sl. 1, na s. 71; B. Nedved, t: Nakit na tlu sjeterne DaLmacije od
p r a p o r i j e s i i d o d a n a s ,Z a d a r 7 9 8 1 , 1 5 3 ,b r . 1 9 , t . 2 1 l 1 . [ M . K . ]
l r2 7 l
Ulomak ukosnice
Kost
Visiria Zenskebiite 2,4
' cm
NalaziStenepoznaro
Druga polovica I ili rano lI sroljece
nove ere
Aiheoloiki muzej, Split, inv. K. 1262
lL27)
Bone
Total height 7 '! cm,
Height of .thc fem.rlebust 2.4 cm
Placeof. disco|cry unknown
Secondhalf of t1-re1st century.or tl'e
beginningof the 2nd century A. D
ArchaeologicalMuseum' SpIt'
No. K 1262
Ko5tana igla zavr5avapro{iliranom bazom, na kojoj se nalazi ienska bista. Poprsje je scoliko i
u k o i e n o . I . { . r , . r t u i e i . e z " . " b o r a . I z n a d i e l a k o s a j c v i s o k o p o c l i g n u t ai m r e i a s t o r a s p o r e d e n au
p e t r e d o v a ' N a t i e m e n u . i ep o s r e d i n i p o d i j e l j e n a ,a n a p o t i l i k u s a k u p l l e n au m r e Z a s t up u n d u . L i c e
l e a s l m e l r l c n o . . s ao k r u g l r m o i r m a , u s k i m n o s e m i o t v o r e n i m u s t i m a . F r i z u r a j e k a r a k t e r i s r i i n az a
r l a v l l e v s K o - t r a t a n s kd
oo b a .
Nepublikovano . ll. 2-P .l
[28]
Gema s portretom Aleksandra

Makedonskog
Karneol, intaglio
1 , 5 x 1 , 1c m
Nepoznato nalaziite
II stolje6enove ere
inv. br. 15903
[28]
Gem with a portrait of Alexander

of Macedonia
Carnelion, intaglio
1 . 5x 1 . 1c m
2nd century A. D.
No. 15903
elipsastog.oblika,a gotovo iitavu povriinu zayzima glava Aleksandra Makedonskog

9:T, i"
r A l e k s a n d a IrI I v e l i k i , 1 5 6 1 2 3 . g p r i i e n . - e . ) ,C l a v a i e p r i k a - z a nua p r o f i l u . o k r e n u r au d e s n ' o1 u
p o z i t i v u i e p r i k a z a n l i i e r i p r o f i l l . t I a r a k t e r i s r i a n i mm l a d ' e n a i k i mc r r a m a A l e k s a n d r o v al i c a n a
k o ; e m u s u p r e c i z n o m o d e l i r a n i o i i , n o s , u s t a i u i i , d o k j e k o s a z a i e S l j a n au Z i v a h n or a s p o r e d e n i m
d e b e l r mp r a m e n o v i m a .k o j i n a _ z a t i l j k u ,u u v o j c i m a ,p a d a j u n i z v r a t . F r i z u r a j e z a t e g n u r av r p c o m
(taenia) cii zavrieci slobodno.lepriafu iz.a zattljka; Li kosi se jasno raspoznaje Amo"nov rog, a iini
p r e l n d ar o n i i e d o v o l i n o i a s n o p r o f i l i r a n o . - d a i e s k o s o m i s p r e p l e t e n ai l a v l i a k o 2 a . d u a i t i p
)e, ,
Aleksandrova porrreta srodan ;'e kraljevoj glavi prikazanoj na Lizlmihovom novcu kovanom u
M a g n e z ij i .
Bibliografija: F. Maixner, viestnik hroatshoga arheologiikoga druitva, III, 1881, 119,br.44.
IA. R M.I
tl 2 e ]
Gema
Karneol
1 . 1 . x 1 2c m
Sohn (Salona)
II st. n. e.
ArheoloSki muzej, Split, inv. br. I
1690
tl2e]
Gem
Carnelion
1 1 x 1 2m m
So|in (Salona)
2 n d c e n t u r yA . D .
Nc. I 1690
Glava starijeg muSkareau_profilu nalijevo. Gema je na gornjem rubu malo o5te6ena.Staracje na

t l e m e n u i e l a v . : a . b u j n o m k o v r d a v o m b r a d o m . I m a n a g l a 5 e n ea r k a d ei l i r o k , p r 6 a s t in o s . P o r t r e t
naiverovarniieprik:zuje grckog filozofa Sokrata (469 399. g. prlje n. e.). Lik je nastao na temclju
n e r e n l s r c K otgr p a ) o k r a t o v t p o r l r e t a .
B i b l i o g r a f i j a :F . B u l i 6 , B u l l . d a l m . , 1 9 0 1 ,X X I V , 1 5 . l J . 2 - P . l
)
-_
J-
[130]
Gema
Karneol
1 8 x 2 0c m
Buiko Blato
II stolje6enove ere
A r h e o l o S km
i u z e j ,S p l i t ,
inv. br. I 169A
[130]
Gem
Carnelion
1 8 x 2 0m m
Bu5ko Blato
2nd century A. D.
A r c h a e o l o g i c rMl u s c u m .S p l i t ,
No. I 1662
Glara starijeg.bradatogmuskarca u profilu nalijevo. Kosa, koje na t.jemenunema, u pramenovrma

p a d r p r e k o u S i j u i s p a f as e s a b r a d o m . N o s j e i s t a k n u t i o r l o v s k i . N a d e l u s e v i d e d v i j e b o r e . O k o
vrata je prikazan ogrtai. Mogu6e je da portret predstavlja grdkog govornika Lisiju (oko 459 oko
3 8 0 . g . p r i j e n . e . 1 .N a s r a o j e p r e m a k a s n o k l a s i i n o mu z o r u .
B r b l i o g r a f i j aF: . B u l i c , B u l l . i a l m . , 1 9 0 1 , X X I V , 1 4 . l l . 2 - P . l
u3ll
Gema s bistom grikog pisca ili

filozofa
K a r n e o l ,i n t a g l i o
1 , 9 X 1 , 5c m
Vjerovatno Osijek (M wrsa)
II stolje6enove ere
Arheoloiki rrruzq, Zagreb,
inv. br. 15905
[ 1 31 ]
Gem with the bust of a Greek writer
or philosopher
Carnelion, intaglio
l.9xl.5 cm
Probably Osijek (Mwrsa)
2nd century A. D.
No. 15905
Na gemu elipsastogoblika urezanaje bista starijeg muikarca iije_ie koitunjavo_lice obraslo gustom
b r a d " o mi b r k o v i m a . G l a v a j e p r i k a z a n au p r o f i l u , s p o g l e d o m u d e s n o ,S t o z n a i i d a j e u p o z i t i v u
prikazan lijevi profil g\ave,'za'razllku od d'onjegdijeia"koji je oblikovan u poluprofilu. Detalji lica
t"o-" rn plrstiiro inaism, a osobito su nagla5enejagodidne kosti, kao iduboko zasieniene oii s
obrvama, pravilan nos, te usra s brkovima. Tieme ie ra5ilanjeno plitkim paralelnim.urezima 5to
s e i u d o v r p c e k o j a j e o v i j e n a o k o g l a v e ,p a s e s t j e a ed o i a m k a o d a j e r i j e i o h a p i , t i m p r i j e l t o j e n a
zatiljku, i"k"t ih6"j je i s bradom, kosl plastiino oblikovana kratkim i debelim kovrdama.
"
O d j e c a l e r a i t l a n i e n an a b o r i m a d r a p e r i i e ,i o k o u r a t a l e p r o l i l i r a n a o b l i m i z r e z o m - .
N i z e l e m e n a t an a o v o j b i s t i k a r a k t e r i s r i c a ni e z a p r i k a z e - s t a r i i i hg r i k i h p i s a c ai l i f i l o z o f a , a l i n e m a
pouzdanih pokazxella po kojima bi se ovaj'portret mogao pripisati odridenoi osobi. Treba, ipak,
ipomenuti ili6rort r p"ledini- detaljima s nekim Homerovim.portretima,.posbice s bistom iz
Modene, a u joS ve6oj mjeri - osobito kad je rijei o fizionomiji, koju karakteriziraju naglaSene
jagodiine koiti i duboke.oine Supljine - oiituje se sliinost i s helenisti6kim portretom Sofokla na
pdzratoj bronianoj bisti Sto se iuva u Britanskom muzeju u Londonu.
lr32l
Au.e.rs Trajana (98_1,17)
Kovnica u Rimu, 98-99. godine nove
ZIato
P r o m j e r 1 8 , 5 x 2 0m m . t e z i n a7 3 a g
g o d i n e1 8 7 5 .
A r h e o l o S km
i u z e i .Z a g r e b ,i n v . b r .
1216
rl
(.t)
(i
p
D
F
l]..l
'U
F
O
a\
lr32)
Aureus of Trajan (98-117 A D.)

Roman mint, 98-99 A. D.
Gold
D i a m e t e r1 8 . 5 x 2 0 m m , w e i g h t
Z . 3 Og r a m s
Found in a group of coins in Zemun
in 1875
No. 1216
Ar,. IMP CAES NERVA TRAIAN AVG GERM. Glava Trajana s lovorovim vijencem nadesno.
U o k o l o b i . c r n . rk r u z n i e . t .
Rv. P M TR.P.COS II P P. Fortuna stoli nalijevo, odjevena u nabrane haljine, u desnici drii kormilo
p o l o Z e n on a p r v u b r o d a , a u l j e v i c i r o g o b i l j a . U o k o l o b i s e r n ak r u Z n i c a .
k " k o r . s n a r ^ p i ssa. j e d n ei s a d r u g c s t r - a n ez l a t n i k a m o Z e _ z a k l j u i i t i ,i s k o v a n j e n a s a m o m p o d e t k u
T r a j a n o v ev l a d a v i n e :d r u g i j e k o n z u l a t p r i m i o 1 8 . s e p t e m t r a 9 8 . g . n e e . i o c e m d o m o v l n e ( P d t e l
( p i n t i f e x m a x i m u s )9 8 . g . , d o k j e n a d i m a k
i aa
en
) p' ir,or q
'pCartrr m
s ll a S c ni e 9 9 . i . , ' v r h o v n i m s v e . c n i k o m q Z .
N j e g o " ac a r r k r r i r u l a r u r a. : d r z : v : i i m c
i . p o b j e d n i I n l d C c r m a n i m a .d o b i o
(lt
I
n j t g u r ' r' r , l u p t i r i " ' lo . . , .t . l r ' r\ t r r c ) 6
P r ' l \ " l l t ri ' i r r r c[ ' i l " V r r k " L l u ' i ' f r ' l il n '
K " i j . p . . r i . o c a i i k u t l " s t , T r : r j r n u j e b i l o , 1 6g o d i n a , p a j e i n a . a v e r s un o v c a p r i k a z a n k a o i o v ; e k
s r e d n j i l i g o d i n a ,v r l o s t r o g a i z r a z al i c a . K o s a m u j e . k r a t k a ,p o c e s l j a n an a . c e l o i 6 r ' j e n d a n al o v o r o m ,
l e l c , r i s k 6 i n 3 m r l t e n o , n o s d u g a i a k i S i l j a t ,u h o v e l i k o , b o i e o k o s t i s n u t i h u s a n a . n a g l a i e n ea,. b r a d a
rnala.'Vrat je ivrst i ."i"titro kiatak. Reza6 kalupa je uspio svojom vjeitinom dati i tzraz pogleda
koji jc uperenravno pred sebe.
Noucem'c"." Trajana zavriava i ostava tz Zemnn4 koja zapoiinje sa carem Neronom' te je n.r taj
n a i i n o d r e d e n oi v r i j e m e n j e g o v as k r i v a n j a .
B i b l i o s r a f i i a :S . L j u b i c , D e r " F u n d r o m i s c b e rG o l d m i i n z e n a u s d e m e r s t e nJ a h r h u n d e r t ed e r
Kaiscitit ge*ochr in S,emlinin der Kroa.tkch-sLatonischenMilitiirgrenze am.16. December 1875,
o d j e l a \ , ' l d r .7 e m . m u z c J au Z a g r e b u . Z a g r e b
Zrurcb t87i. 28, 225; S. I iubi., Popis arkcolopichog
I s ; 0 , l q 5 , J i ; H . C o h e n . M c d a i l l c ji m p e , i a l e { l l . P l r i . 1 8 8 2 '4 0 . 2 0 5 : H . M a t t i n g l v - F A '
S v d c n h a m ,T b e R o m a r t l r n p e r i a l C " i n ) g e l l , L o n d o n 1 , 9 6 8 , 2 4 5 , 4 '[ Z D I M ]
F33l
Sestercij Hadrijana (117-138)

Kovnica u Rimu, 134-138. godine
nove ere
Bronca
Promjer 31x34 mm, te;ina 25,28g
S t a r am u z e j s k az b i r k a
Arheolo5ki muzej, Zagr eb,
inv. br. 1898
[33]
Sestertius of Hadrianus
( 1 1 7 - 1 3 8A . D . )
R o m a n m i n t , 1 3 4 - 1 3 8A . D .
Bronze
D i a m e t e r3 1 X 3 4 m m ,
w e i g h t 2 5 . 2 8g r a m s
O l d m u s e u mc o l l e c t i o n
No. 1898
Av. HADRIANVS'AVG
COS III PP. Poprsje Hadri.jana s lovorovim vijencem i plaStem nadesno.
Naokolo biserna kruZnica.
Rv. S..C lijevo.i desno. Hadrijan y"ilgi odori stoji nadesno, lijeva mu noga pobiva na krokodilu;
" l j e v i c i p a r a z o n i i .N a o k o l o b i s e r n a
u p o d i g n u t o j d e s n i c id r 2 i k o p l j e u
kruinlca.
l'g.sebno;fizionomiii cara,Hidrilana moZimo zahvaliti da se i vrlo oSte6eniili od dugog opricaja
t z l t z a n i n o v c i s n i e g o v i m l i k o m v r l o l a k o m o g u i d e n t i f i c i r a t i .I n d i v i d u a l n o s tc r t a l i c a " o J o g ^ v l a d a r a ,
najvete i najslobodoum.nijecareve.okarakterizirana je oblinom njegove
1"ll,tqrd., ,medt
d o l r h o k e . t a l n ge l a v e ,r a l a t i v n o n i s k i m i e l o m , d u g a d k i m i p r a v i l n i m , t e d o s t a s i l j a t i m n o s o m ,
z a o b l i e n i mo b r a z i m a . t e b r c i m a i b r a d o m k o j i s u k r a t k o ' p o d s i s a n i .K o s u u u v o i c i m a u k r a i a v a
c a r s k il o v o r o v v i j e n a c ,t i j e v r p c e . p a d a j un a z a t i l l a k .c a r e v l e v r a t s n a 2 a n ,n " r n " a " n " j e i k l j u 6 n a
k o s t ' d o k l e P o P r s t ez a o g r n u r op l a i t e m . U m j e t n i k u j e u s p j e l o H a d r i j a n o v u l i c u n a r e l a t i v n o
v e l t k o m s e s t e r c i i ud a r i i z r a z b l a g o s t ii s m i r e _ n o s tN
i .o i k o { i k o n o g r a f i j eH a d r i j a n a p o s t o j e n e k e
m a n i e r a z l i k e : , p o s t o j ep o r t r e t i n a n o v c u k o j i g a p r i k a z u j u k a t k a d a " m r i a v i l i m ,k a t k j a p u n i j e g l i c a ,
a na kasnt;e.tskovanom
n o v c u u . i z v i e s n o jm j e r i m o Z e s e p r a t i t i i p r o c e s s t a r e n j a .I m a d i i c a r & i h
kojima ie gologlav ili okrunjen zrakastom krunom, no na ve6ini novca je ovjenIan
il"r:i:*.",
B i b l i o g r a f i j a :S . L l u b i c , P g p i s . a r h e o l o g i t l o go d j 1 t 7 , . N 1 . rz. e m . m u z e j a a Z a g r e b u , o d s j e k I l , s v . I ,
Z a g r e b 1 8 9 0 , 2 2 9 , 1 5 7 , r a b . V . . _ r 6 r H " . C o ( e n , ' M e : d a i l l e ism p e r i a l e si I , p a r i s ' l 8 l i , 2 z o : t 3 8 4 ; H .
M"rlng]y_ F, A. Sydenham, Tbe Roman Imperial Coinage-Il, London 1968,444, $A.
fz. D.-I. M.r
=
n
tr
l
F
-Il
'+
4
-./
r:
Fi
l r3 4 l
Glava Lucija Vera

Mramor
Ukupna visina 42 cm
Sirina lica 29,5 cm
Debljina reljefa 1.6,5cm
Borl
P o k r a j i n s km
i u z e j ,P t u j , i n v . br.RL 502
lr34)
Head of Lucius Verus

Marble
Total height 42 cm
Thicknessof the relief 16.5 cm
Borl
Middle of the 2nd century A. D.
RegionalMuseum, Ptuj, No. RL 602
Prednja strana glave oblikovana je u visokom reljefu..Kratka.kosa pada u kovrdZama na ielo Ogi
izrattte i sa pateticnim, strogim pogledom, koji potenciraju nagla5enipodoinjaci
,, b"i.-r.t",
i s i r o k eo b r v e . N o s j e d e l m o s t e i e n .a d o n i a u . n i d e b e l ai n a g l a i e n ao. d u i i i u , n i z o b r a z e .
s D u S t as e k o v r d z a v a b r a d a k o i a p o t e n c i r as t r o g o 5 tn j e g o v o gi z r u z a .P r e m a s t i l s k i m o s o b i n a m a 'g l a v a
i z B o r l a n a j u e r o v a t n i j ep r e d s r a u i i ap o r t . e t c a . i L u c i i a V e r a ( l m p . C a e s a rL A u r e l i u s V e r u s
A u g u s t u s ,t 6 1 - 1 6 9 ) .
Bib-liografija:R. Bratanii, Arheoloibi vestnik III12, s 5 2 , 3 a 2 ,s l .3 . [ B . J . ]
[135]
Glava cara
Mramor
Ukupna visina 41 cm
Visina glave 31 cm
Zadar
[35]
Head of an emperor
Marble
Total height 41 cm
H e i g h t o f h e a d3 1 c m
Zadar
Secondhalf of the 2nd centuryA. D.

DrugapolovicaII stolje6anoveere
Museum,Zadar,
,qrhJoliskimuzq,Zadar,knj. ul. eSO Archaeological
Glava muikarca sa6uvanado neznatno ispod vrata, bujne kovriave kose i brade. Znetno je.
o i t e 6 e n a ,a n e d o s t a j ed i o n o s a o d k o r i j e n a p r e m a d o l i e i g o r n j a u s n _ aa, c i j e l a p o v r i i n a l i c a j e
otudena i hrapava. oii su izduZenog obliki, sa.naznadenim oininr kapcima. ljsta su ravna
i p u n a . K o ' . r i " g r r , , i u b o g a t i mu i o i c i m a p a d r n a c e l o ' p r e k r i v ag l a v u i z : r ' r ' a rr n J \ r a t u '
. r ' u i i , u p o r p u n J r l o b o d n e .t i j . t , i . p o r r i i n a i e d n a k ob o g a r ak o . o m i p a T l j i v oo b r a d e n r .B r a d a
i c t a k o d e r q u s t ai k o v r i a v a .
Gl"r" je iziadena od bijelog mramora i velikih je dimenziia. vjerovatno je dio statue, a u
kiparskom smislu predstavlia rad visoke kvalitete. Analizom saiuvanih portreta antoninskog
r " r d o b l ; r , p o s " b r o c a r a M a r k a A u r e l i j a , o v a g l a v ai m a n a j v i l e i k o n o g r a f s k i hi s t i l i s t i n k i h s l i i n o s t i
s a p o z n a t i ; p o r t r e t o m c a r a L u c i j a Y e r a ( l m p - C a e s a rL . A r e l i u s . V . e r uAs u g u s , i u s1, 6 1 - 1 6 9 ) ,k a o
u Dui.devim palatama u Mantovi, Rimu, Osiiji, zatim u Novoj kalzberiko.i.gliptoteci u
K o p e n h a g e n ui d r . T o j e v r i j e m e k a d a s e u u m j e t n o s t i p o r t r e t a j a v l j a n e o h e l e n i s t i i k is t i l , i t o s e n a
ouoj gl"ti rajbolje zapaLau.obradi kose, brade i r izrazt unutraSnieg.doZivljavanjana licu. Ovaj
ideju iluzionizn:
portrit p.edstatlja i zivrietak takvog naiina prikazivanja, nagoveltavaju6_i
t o t a a c t i t i z a s t u p l j e n au s l i j e d e c e mr r z d o b l j u u u m j c t n o s t i r i m s k o g c a r s k o gp o r t r e t a .
Bibliografija: lt. S.!ie, Zbornik lnst. za hist. nauke u Zadru, 2, 1956-57, 47' sl- 29.; istj'' Zadar
u s t a r o m d j e k u , P r o i l o s tZ a d r a , K n j . 1 , . ,Z a d ' a r1 9 8 1 ,2 8 4 , T . X X I I I [ M . K . ]
rl
(t)
(,
i-)
;r
F
F
,(,
F
[136]
Mramor
Ukupna visina 32 cm
Visina lica 22 cm
Sirina lica 20 cm
Beograd (Singidwnwm)
Druga polovina II veka nove ere
N a r o d n i m u z e i ,B e o g r a di.n v . b r .
2997
/rrr
[136]

Marble
Total height 32 cm
Belgrade(Singidunum)
S e c o n dh a l f o f t h e 2 n d c e n t u r yA . D
2997/III
G l a v a o z b i l j n o g s r e d o v e d n o ge o v e k a ,d u g o g l i c a i S i r o k o gv r a t a . M r a m o l - . j ek r u p n o z r n a s ti m l e 6 n c r
r u o i t e i e n i . K o s a j e b u j n a i k o v r d Z a v a ,t a k o d a u v o j c i
b e o . N o s , o b . o ] " ,l . t o o k o i - k o s . rn r , " - i r i
p a d a j u n i s k o n a i e l o . B r k o v i s u p o l u k r u Z n o m o d e l o v a n i ,p o t P u n o p o k r i v a j u u s t a i s t a P r i u s e s r
i i r o k o m i z a o b l i e n o mb r a d o m . O d i s u o d m e r e n o o t v o r e n e ' p u n c I Z r . 1 z Js, : n a z n a i e n L m
r o Z n j a i a m ai z e n i c a m a .
O v a j ' p o r t r e t , p u n k l a s i i n e j e d n o s t a v n o s tii m i r n o 6 e , s v o j i m m e k o q o . d g l 9 r . a n 1 pl i k o r n i n e i t o
grublj'om kosom i bradom, oiivljava predstave grikih filozofa. Klasicistiiki stil izrade
k a o v r e m e n a s t a n k ap o r t r e t a .N a j b l i Z e s t i l s k ea n a l o g i i e
ipueuj" na hadrijanovsko
" r t oLucija
n i r s k .vera
i e p o h(lmp.
u
Caesar L. AureLius verus Augustus, 161-169:
giari iz Beograda su portreti
j . . ; . U e r n o r l lR
i o m i , c b el k o n o g r a p h i r , l l . 2 I. 8 q 4 ,r . X L l l r , j M a r k : A u r e l i i ar l m p . C r c ' a r M . r r . u '
A u r e l i u s A n t o n i n u s A u g u s t u s l 1 b l 1 8 0 : V . P o u l s c n . L c sP o r t r a i t sr o n n i n s , I I , . 1 9 . 7 4 , 9 5 , C a t . 7 6 ,
t . C X X I , C X X I I ) . S u d e i i p o o b r a d i k o s e , k o j a j e d a t a u p r a m e n o v i m a , . t a k o . d ak o v r d i e n i s u d o
hodina II veka n.e.,
t a n i i n a i r o d e l o r o r e , g l u t i i z B e o g r a d an a s t a l aj e n a j v e r o v a t n i i es e d a m d e s e t i g
a mogu6noje da p
' Gr er bdis6t,a v l j aj e d n o g o d p o m e n u t i b c a r e v a .
S t o r i r o r , i - X t , t s - l S l o , 1 3 5 , s l . 4 ; i s t i , O d a b r a n a g r . i k a i r i m s k a p L a s t i k aw
B i b l i 6 g r a f i j a :M .
Noroinom muzeju u []eogradu, Beograd 1958, 67 58, I.XXXV. D. Mano Zisi, Antika (Urnetnost
n a t l u J u g o s l a v i j eB
) ,c o g r e c lZ, a g r c b ,M o s t a r , 1 9 E 2 ,1 1 3 ,s l . 5 6 . [ ] . P . ]
l r3 7 l
Bista cara
Doma6i vapnenac
Visina biste 64 cm
v r s r n ag l a v eJ / c m
Sirina lica 19 cm
Solin (?) (Salona)
Konac II stolje6anove ere
Arheolo5ki muzej, Split, inv. br.
c 223.
lr 37l
Bust
of an emperor
LOCaI llmestone
Height of rhe bust 64 cm

Height of the head 3Z cm
\7idth of the face 19 crn
Sotin (?) (Salona)
End of the 2nd century A. D.
A r c h a e o l o g i c rMl u s c u m ,S p l i t ,
No. C 223
B i ' t a ' r . r r i , i c gc o r i e k : , ' . , v e l o mp r e b a c e n i mp r e k o g l a v c k o i i p a d . rs v e d o r a m e n ai r u s e b o g . r r o

n l b , l r e L. ) k o g l . l \ e t e b r l J . t r a k a . . u k r a i e n
oa
k o m i r r m l i n i i a m a .K o S r a n .srr r u k r u r :g l a v c. n a T - n oj e
r \ t a k n u t ru . m n o g i md . e t a l j i m a
. g o d i e n ek o , t i ' u v r l o n a g l r i c n e .P r e k o n j i h j e d " o e a r a nk:o T a l i c a
Ja
I n . Jt . l t . n a c r r s t a k n u rur p . r l io b r a z i .C e o n ek o s t i , u s n a i n o p r o f i l i r a n e O
. b r u e . u o t u c c n e ,r l i . 1 1
o c t t o b r l e s k u p l j c n e ' . t os e v i d i p o n a b o r i m am c d u n j r m . r O
. c i ' u v r i o k r u p n ei d u b o k o u 5 J J e n e
j
u o c n ed r r p l j e S
. u z n ' u k : n a l i u l d l i i rr . B j c l o o en i c . ri e i z d u b l j e n aU
. b i , , l o o c n i c,iu n . r r n . r i e n zc j . n i c c
s a m oj c d n o m i z r a z i t o d u b o k o m r u p i c o r nk o j : j e r z b u i e n as v r d l o m , a ' i a r e n i c a p o l u k r u Z n o '
ie
urc/an.rU
. u g l , " i m a o c i i u . u d u b o k e b o r c . N u , j c o r u i e n . O d k o r r l e n an o \ a s p u \ r J, , , d u b o k l b o r a
d o u 8 l o u u s r i i u . , B r a d aj e d u g a i i z r a z i t o i i l i a t a , a b r k o v i _ s ut a k o d e r d o s t a i u g i , j e r p r c l a z c
fI ltln t l u
u s t r . U s t ' r s u 6 5 1 g 1 g n ao,s o b i t o g o r n j a u s n a .I z n a d t u n i k c b i o j e p a l u d a m e " t - , k o l ;
'
1. n"
desnom
1119ny. prihva6en okruglom fibulom optoienom perlama.
P r e m a o d j e 6 i ,f i b u l i i t r a c i , o c i t o j e d a b i s r a . p r i k r z u j e
i m p e r a t o r ak a o s v e 6 e n i k a( r , e lp r e k o
g l . r r e ) . , N .rre m e l i ui k o n o g r . r f ' k i hd e r a l i . trc s k o : e k r z : rlii pkiokjgr gb r -c . r i m o g . r uh i t i u p i r . r n j u p
. o br,rdj,
K o s rl D r R o \ l m Jr c n c k r r rd e r r l r r m \Jr r u k r u r cg l a v e . m o g . br oi b i r i v r r k o A u r e j i i ct l m p . c a c s a r
M . A u r el i u s A n t o n i u s A u g u s t u s ,1 6 1 1 8 0 ) .N a l s l i i n i j i j e . - o v apj o r t r e t c a r e v i m p . i k r r i , r " n a s r u D u
\ nteg,c.\rm
p o r h v a t i m ru r r r u p r o t i v M . r r k o r n . r niaK r a d a . O i r j p o r r r e r . r : k r k . i e i e J e no d
n . t l b o l l r hr : d u r ' r n r . r a l i l ru d o r n a e
i m r . r d i o n i r . r m as .n . r 2 . r zn r r n . r hg l , r v eb, o g r r . rp l . r . r i k :l i c r ,
kontrastni svetlosni efekti .iasnosu u skladu s porrretnim r skulpr8rskim r;J;ti;;-"
vremena oko
k o n c aI I s t . n . e .
Ncpublikovano.fN.C.l
[l38]
Glava Marka Aurelija
Vapnenac
Uliupna visina 33 cm
Visina glave25 cm
Sirina lica 14 cm
Nepoznato nalaziSte(zbirka Danreli)
'sto1je6a
Osamdesetegodine II
nove
ere
A r h e o _ l o i km
i uzq, Zadar,inv. br. 46,
knl. d. +eZ
z-
c')
A
[38]
Head of Marcus Aurelius

Limestone
Total height.33 cm
Width of the face 1,1crn
(Collection D:nieli;
Ninrh .lecadeof the 2nd century A. D.
A r c h a c o l o g i c aM
l useum,Zadar,
No. ,16
C l . r v r b r a d r t o gm u i k r r r r . k u v r i a v e k o s e . i 7 r 3 7j 1 s p o r r r e t n i mL a r a k r e r i , t i k a m aC.i j e l r g l : r a j c
. l . t r b so. r i u r : n r .N e . l o . t r i er . . i d i o n o \ J .u \ r . ri r r h b r : d c . . p o r . r i i nr .i ri r i g l . r r c h r . , p " r i
iJiclulc
i"
ncJorricnoL
. r c c j c d u g u l j r s r oo. e i ' u i z r r d e n ek r o d r a u d u b l j e n j ar , o b r i e . u p o o u r l u k r
p l e k r i r : r , c e iJ i , ' . l i e a . , :k o v r c r r o s t i e n r g l . r i c n ap r u v i ) n r mc " r , . i r , r i ' r ' i z b o c e n j i m a
lkl o
l 1l r" rdi .l ci "l..B
u r1rP
udo. rP u l m r e i e . K o s r i e . r z n r de c l : p o r c i l i r n r u v c l i k i m u v o j c i m r k o . c . k o j i s e k r u i n o
z-rvr!avaju.,ostala
p o v r i i n a g l . r ' e d o s r . rj c p o v r i n o o b r a d c n a ,a k o j a j e ' n a z n a i en a d , b o k i m
p o t e z t m ad l | c t a .
L l . r r , r p r i k a z u l ec r r \ k : . p o r r r ( . rr. p o n r i i n r r o b r . r d c .p r o i z ru J i e l o k : l n c p r o u i n c i j . k . r . r d i o n i c e .
A , n J t r / u mr K o n u g r J I \ k r h
t l r i p i s uj e \ c c a r u M r r k u A u r e l i i u r ! m p . C a e , a r
I \llr5rrikrlt.clerncnrp
. w A u r e l t u sA n t o n i n u s A u g u s t u s , 1 6 1 - 1 8 0 ) i, t o t i p u p o r t r e r a k o j i c a r a p r i k a z u j u t a o ' z . e l o g
l s r a r l ] e gc o v , e K a .
Ncpubiikovano.fM.K.l
[13e]
Glava muikarca
Mramor
Ukupna visina 43 cm
Visina glave28 cm
Srciit-raili druga polovica II stolje6a
nove ere
A r h e o l o i k i m u z e' j , Z a d a r ,i n v . b r . 3 8 ,
kni. ul. 1006
FI
(t)
rl
''-l
rrl
.r'.
F.
\t4
.rl
[13e]
Male head
Marble
Totai height 43 cm
of thelrerd 28 cm
J ] , : i $ h (, . ) 1
Wrdth
tlle l.lce l/
cm
of.discovery..unknown
Pl.ac.e
(Collection Danieli) - Middle or secondhalf of the 2nd
A r c h a e o l o g i c aMl u s e u m ,Z a d r , N o . 1 8
G l , i u ab r a d a t o gm u l k a r c a , i i j i j e p r e d n j i d i o d e t a l j n oo b r a d e n ,z a r a z l i k u o d s t r a l n i c g d i j e l a , k o i i j e
n a z n a i e ns a m o p o j e d i n a i n o i d j c l u j e n e o b r a d c n o .S a i u v a nj e c i j e l i v r a t , s a m o i t o ; e u s t r a l n y e t n
d i j e l u r c s t a u r i r a r .K o r " j e p o d c i l j a n an a i e l o u g u s t i m u v o j c i m a i d j e l u j e_ s l o j e v i t op, r e k r i v a
s l j e p o o i n i c e ,o s t a v l j au 5 i s l o b o d n c , i s p u l t r s c p r c n r r v r a t u . I z n a d o v o g . d i i e l a . k o s eg, l a v u k r u i n o
o b l i k u ; c i z d i g n u t a S i r o k at r a k a . O b r r e s u p l a s t i . ' n op r i k a z a n e ,o i i s u v e l i k e s i z r a d e n i m . k a p c i m a ,
, r n o s , n a k n a l n o r e s t a u r i r a n ,v c 6 i m j e d i j e l o m o k r n j e n . u s t a s u z a t v o r c n a ,a v a n j s k i k r a j e v i s u
p r e k r i v e n i b r k o v i m a k o j i p a d a j u n a d o l j e i s p a j a j us e s b r a d o m , k o j a p r e k r i v - av e 6 i . d . i ol i c a .
C ) v a k a vd e t a l j a nn a i i n o b i a d e g l a v e ,p o g o t o v o s o b z i r o m n a i z r a d u o b r v a , b r a d c i k c - s e j,a v l j a s c
u antoninsko doba, kada i datiramo ovaj portret, a Prema ikonografskoj analizi moZda
J l.ito. rgvr lai f. ilrji al o: z o { : i l i n e k o g r r e c c n i L a .
-pBr ,i b
G . B e r s a ,C a t a l o g od e l R . M u s , o d i . S . D o n a t o , T r i e s t e 1 9 2 6 ,b r . 1 5 1 . [ M . K ]
[140]
Bijeli mramor
U k u p n a v i s i n a3 0 c m
Visina glave 29 cm
Sohn (Salona)
Druga polovica II stolje6anove ere
A r h e o l o i k i m u z e j , S p l i t ,i n v . b r . C 9 1
[140]
Head of a young man

Whitc marble
Total hcight 30 cn-r
Height of tl-rel-read29 cm
Vidth of the face15 cnr
Solin (Salona)
Secondhalf of the 2ncl century A. D.
l u s e u m ,S p l i t ,
No. C 91
G l a r - am l a d e g r n u i k a r c ad u g e k o s e , k o j a j e p o d e i l j a n ap r e m a - s t r a g au d o s t a b o g a t i m v a l o v i r n a .
P r a m e n o v is J u i s o k i i d u g i . " L i c e j e o b i o i f i n o o b i i k o r u r o . C c l o J c i s t a k n u t o , o s o b i t o o k o o b r v a .
N a o b r a z i m a ,v r a t u i p o d v a l j k t z a p a L as e p a p e r j a s t ab r a d a . N a i s t i s u n a i i n p r i k a z a n i i b r k o v i . U z
k o r i j e n n o s a b o r e s e s p u l t a j u p r e m a u g l o v i m a u s t i j u . O i i s u v e l i k e , s a s n a Z n on a g l a i c n i mg o r n j i m
k a p k o m . N o z d r v e s u i z b u i e n i s v r d l o m , k a o i r u p i c e u u g l o v i m . ro c i j u . U b i e l o o c n i c a m ap l i t k o s u
i z - r a c l e ni e
a r c n i c c i z j e n i c e .I z n a d g o r n j e g k a p k a i z r a d e n j c s l r d i o n r d o s t r d u b o k k a n a l . N o s j e
o t u c c n .o r g e p l i e ni e d i o l i c a i b r a d c .r o \ r e c e nj c . p r c d n i i , d i ok o s e .K o : a i z g l c d ak a u d a n i j e
J o r r i e n a .C i n i ' . d a m c d u p r a m e n o r m e n . d o . t a j eo b r . r d : .rv r d l o m .
Na temcllu k-omparacijao'e. glave neklp likovima mladog Marka Aurelija iz Rima, Aleksandrije
1
i t d . , o n a - j e o t i t o n a s t a l ap o d u t j e c a j e ml i k a m l a d o g p r i n c a . N i j e i a k i s k l j u i e n o d a m o Z d a p r i k a z u j e
i . s a m o g M a r k a A u r e l i j a ( l m p . C a e s a rM . A u r e l i u s " A n r c n i n u sA u g u s t u r , i o t - t s o ; , s o b z i . o - . "
tJ
d r r e P o * v o i p r i l r c i r r j e co ' k u l p t u r i n a d n r r a v n i hd i m e n z i j a .K a r l k t e r i s r i k ep l a s r i k eu r k l a d u s u
s r r e m e n o m . i z a p o l o v i c e I I s t . n . e . ,k o d k o j i h d o m i n i r a p l a s r i c k ii k o l o r i s t i c k i p o s r u p a ku k o s i
i b r a d i , k o j i k o n t r a s t i r as m i r n i m l i c e m i p r o d u h o v l j e n i m i z r a z o m o i i . j u .
Nepublikovano.[N C.]
[l41]
Glava Eshila (?)
Bijeli mramor
Visina glave 23 cm
Sirina lica 12 cm
Solin (Salona)
Kasno II ili rano III stolje6enove ere
A.rheoloiki muzej, Split,inv. br. C 181
lr4r)
Head of Aeschylus (?)

White marble
Solin (Salona)
Late 2nd or early 3rd century A. D.
ArchaeologicalMuseum, Split, No. C 181
c-lava prikazujc starijeg iôvjekas dugom, gustom i kovriavom biadom. Kosa mu ie kratka
r kovriava. Pramenovi su kratki i padaju prema lijevom oku. Na ielo padaju samo dva kratka
i tanka pramena, sliina vrhovima jezidaca.Na ielu s_udvije bore. Koitana st.rktrra glave pokazuje
i \ t f , k n u t e i a g o d i c n c _ k o s rpir e k o k o j i h j e . u p a l a . k o Z al i c a . 6 o r e s e n a l a z ei u z k o r i j e n r i o s ai ' u g l o y e '
u'tr. Uz vrni'ki.rub liicrog
u o c . r v a j us c d r i j e p l i r k e b o r c . U s t a s u m a l a .c o r n j a j e u s n a "
a
t . r n k ad
. o n i r ' t r i ; . p r e m r r m i ". kU
_k o ' i ' e n : l a z , u d u b l i c n i ek o i e i e o c i r o s l u T i l od a s e u n j e g . ru m e r n e
r.rpca od nekog drugog marerijala (metal ili tkanin_a).oii su uske, u bjelooinicama je piitf,om
l i n r j o m u g r c b e np o l u k r u g i a r e n _ i c re ,z j c n i c ai e p o l u m j e s e e a s ur od u b l i e n aZ. a t i l i a kg l . n ' ej e
z r r . r r l i c n .i t o z n a c id a i e g l a v a b i l ap r i s l o n j c n au / r a v n u p o z a d i n u .U r e h n i c k o mp o g l c d u
z . r r r i m l i oi r ' u i z r e J e n ek o r r c e k o . c . k o j e ' u b i l e n . r j p r i j cp o l u mj e s e i r s r ou q . e b " n e a
, " z r r i m: u i z n r d
t c l i n r i e . r r d l o m r z d u b l j c n cd u b o k e r u p e k o j e d a j u j n a z n i s v e r i o s n ke o n t r J s r e .
\ : . t e n r c l i uk o m p . r r : c i j e . l i c n o . t i _n.c l i i m g l r v a m ar f i r e n c r , R i m . N r p u l j , i t d . l , o v . r. e g l a v : . r r r r l r a
u t r p k o t i s e o b i c r r op r i p i s u i eg r c k o m o r i g i n a l ui z d d b a n e z n a t n on a k o n s r e d i n el V . t .
frile n.c.
r . r r j c n t r l . r c sr rg: .l r r o m c u v e n o g . r t i c k o pg i e ' n i k a F s h i l ai 5 2 5 5 2 4 4 5 6 g . p r r l e n . e . ; .c r . j u ' j e , t a r u u
d r z a r n i l L i k u r g i o k o J 4 O .g . p r i l c n . e . f p o s t , r v i o
z a j e d n os a S o f o k l o v o mi E u r i p i d o v o m5 ( 1 . u o m
t t L ) t o n t ' o r , ' mt e r t r u u A t c n i . C l a v a j c r i m ' k . r k o p r i ai z k o n c a I I i l i r a n o e l l l s i . n . c
B i b l i o g r a f i j a :N . C a m b i , R a d o t i F i l o z o f s k o gf a h u i t i t a u l a d r u , 1 8 ( R a z d l o d r u i t v e n i h z n a n o s t i 8 ) ,
1 2 7 | d . , T a b . I I I ; i s r i , u A n t i t k i t ed t r l r n d t l u J u g o s l a c i j c ,N o v i S a d 1 9 8 0 ,1 3 2 i d r . , s l . l . t N . C . l
l r4 2 )
;
tr
f,
-*
../
,aI
:-
Ln
Glava Euripida
Bronca s tamnosmedompatinom
Saiuvanaukupna visina 3,2 cm
Visina glave 2,8 cm
S i r i n al i c a 1 , 4 c m
Okolica DrniSa
Il stolje6enove ere
Arheoloiki mlrzej, Zagreb,
inv. br. 4601
lr42l
Head of Euripides
Bronze with dark brown patina
Total height of the preservedpart
3.2cm
H e i g h t o f t h e h e a d2 . 8 c m
Vidth of the face 1.4 cm
Near DrniS
No. 4501
C l a r . r l s . ' s p 1 1 l*i i c r a n e .a p r i k a z u i es t a r c as k o i t u n i a v i m ,g o t o v o a s k e t s k i s p i j e n i ml i c e m ,p o m a l o
n : m , r g o d c n o pg o g l e d r .Z b o g i z l i z a n o : t i p o v r i r n s k i ho i t e i e n j a .d e t a l j il i c a . ' o b r a ' l o gu g u s r u
bradu i brkore, Jjeluju priliino grubo. Djelomice o5teieni nos razmjerno je tanak, "oti iu duboko
u s i e i e n . 'i s p o d o b r v a , a u s t r z a t v o r e n ai j e d n i m d i j e l o m p r e k r i v e n ad e b e l i m b r k o v i m a . N a n e z n a r n o
' p l l o i t e n o m t i e m e n u ,i z n a d v i s o k o gi e l a , k o s a j e u p a d l j i v op r o r i j e d e n ad, o k p r e m a z a t i l j k u
p r e k o u i i i u . p a d au d u . g a c k i mp. l i t k o . p r o f i l i r a n i mn, e - r r n o z a c e ( l j a n i m
p r a m e n o v i m aO
. r r a g aj e
t l l t , t r t , v i d l r i r s r e g n u t ir e m e n , s p r i i e d ap r o v u c e n i z a b r a d e . k o i i - c i n i s e - s l u 2 i z a p r i h u a c a i j e
t 1 1 e l al a v l l ek o Z e s a i a p a m ai t o v r s i i . p o d b r a d e .
\ 4 a l : d r n i i k a g l a v . rn g i r - n 1 1 u o j e p o r i r c t g l a s o v i t o gd r a m a t i c r r aE u r i p i d a f u r i p i d e s ,o k o
' + 8 54 8 0 4 0 6 . g . p r i i e n . e . 1 .p o s l e d n j e gm e d u k l a s i c i m ag r i k e t r a g e d i j i .
n a s t o u p u c u j es l i c n o s t
t r g o t o r o s r r . md e r r l i i m a5 P o z n a t o mE u r i p r d o v o mm r a m o r n o mb i s r o m i z N a p u l j a .r z v . f a r n e s e
r i p a n a k o i o i i e . u k l e s a n oi p i i i e v o i m e . P o s v e m u s u d e i i , o v a m i n i j a t u r n a r e p i i k a p o t j e c e - . i z
r n t o n i r , k o g d o b a . - u t o u i i i e m eu d o m a c i mr a d i o n i c a m a
i e s r . os e k o p i r a i up o . t r e i i p o r n i r i h
: n t i c k i h p i s a c ai s l . - a i n s p i r i s a n aj e p o r t r e t o m 5 t o g a j e , k a k o s e v e r u j e , ' i z v o r n oo b l i k o v a o L i z i p
i l i n e h ro o K r p J r Jl 7 n l e g o v ak r u g J .
B i b l i o g r r f i j a : - J .B r u n s m i d , / H , 4 7 ) , n . s . s v . X I I I , 1 9 1 3 i 1 9 1 4 , 2 4 1 - 2 4 2 , b r . 8 4 ; N . C a m b i , u :
A n t i t k i t e , t t d rn a t i u J u g t , s i a t r y cN
, o v i S a d 1 9 8 1 ,1 3 5 i d . , s l . 3 i 5 . [ A . R \ , L j
lr43)
Glava mladi6a
Mramor
Ukupna visina J0 cm
Visina glave23,5 cm
Bitolj, nepoznat lokalitet
II vek nove ere
Zâvod,.muzej
l-avoo, muze.Jri galen
galerija,Bitolj
lr43l
Head of a youth
Marble
Total height 3O cm
H e i g h t o f t h e h e a d2 3 . 5 c m
Bitoij, unknown site
Institute, Museum and Gallery, Bitolj
je realistiiki
Glrua
Glava mladiia
mlrdierje
realisricki
predstavljena.Neznatno je okrenuta ulevo, s pogledom nagore. Licc je
punaiko
okruglo, p
okruslo.
unaiko i g
solobr,
o l o b r a d o .B r a d a , u s t a i n o s m a l o s u o i t c 6 e n i . O i i s u b a d e m a s t eb, e z o i n e
fupljine, ielo glatko, a u5i su priljubljene uz glavu. Kosa, koja pokriva i deo iela, kovrdZava je
i bujna.
N e p u b l i k o v a n o .[ T . J . ]
lr44)
Maska (deo Slema)

Bronzani lim, iskucavanje
Visina 20,5 cm
S i r i n a 1 9 , 6c m
Smederevo(Vinceia)
Druga polovina II veka nove ere
Narodni muzej, Beograd,
inv. br. 2875/fi
=
-l
a
at
r-l
r-l
Trl
*.
-
v
,rt
F
lr44l
Mask (part of a helmet)

Bronzefoil, embossed
H e i g h t 2 0 . 5c m
W i d t h 1 9 . 6c m
Smcdercvo(Vinceia)
Secondhalf of the 2nd century A. D
N a t i o n a l M u s e u m ,B e l g r a d e ,
No. 2875lII
M a s k a s a p r o r e z i m a z a o i i , u s t a i n o z d r v c p r e d s t a v l j am l a d o g 6 o v e k a .K o s a , s a d v a r e d a u v o j a k a ,
l u i n o u o k v i r u j e n i s k o i e l o . O b r v c s u t a n k c i l u i n o p o s t a v l j e n eN
. ad fino povijenim ustrma
n a z n a i e n is u j e d v a v i d l j i v i u r e z a n i b r k o v i . U v o j c i b a k e n b a r d as p u i t a j u s e s k o r o d o b r a d e , k o j a j c
n a z n a 6 c n at r o u g l a s t i mp l a s t i 6 n i mi s p u p i e n j e m .I s p o d u i i j u n a l a z es e o s t a c ie l c m c n a t az a
priivri6ivanie kalotc 3lema.
M a s k e j e d e o l l c m a k o j i , p r e n a p o s t o j e 6 o jt i p o l o g i j i , p r i p a d a t i p u V , n a j v i S ep o z n a t o m i z s c v c r n i h
p r o v i n c i j aC a r s t v a .N a m e n a t i h S l e m o v aj e n e j a s n a p
, a p o s t o j i m o g u 6 n o s td a s u p a r a d n o g ,o d n o s n o
' c p u l k l r r r r , ' gk a r r k r e r r .
M a s k a i z S m e d e r c v ar a d c n aj e u m a n i r i s t i i k o m s t i l u i a p s t r a k t n o - o r n a m e n t a l n ojge k a r a k t e r a .
U o b r a d i l i c a i k o s e v i d l j r v i s u u t i c a j i p r e d s t a v eA l e k s a n d r aM a k e d n o s k o g ,S t o j e h r o n o l o i k i
p o v e z u j cs a p c r i o d o m o d H a d r i j a n o v ev l a d a v i n ed o p r v e t r e 6 i n eI I I v e k a n . e .
B i b l i o g r a f i j a :D . M a n o Z i s r , A n t i k a u N a r o d n o m m u z e j u u B e o g r a d u ,B e o g r a d 1 9 5 4 , 1 6 , s l . n a s . 1 J
l e v o ; M . G r b t t , S t a r i n a r , 3 4 , 1 9 5 2 / 3 , 2 0 0 ,s l . 1 - 2 ; r s r i ,O d a b r a n a g r i b a i r i m s b a p l a s t i k a u
N a r o d n o m m u z e j u u B e o g r a d u ,t s eo g r a d 1 9 5 8 , 7 3 - 7 5 , t . X L I l l X L I V ; M . G a r a i a n i n - J . K o v a i e v i i ,
Arheoloiki nalazi u Jugoslariji, Beograd 1961, t.I-ll; Antitba bronza u Jugoslaaiji, Beograd 1969,
1 1 9 . k a t . 2 0 2 ; U m e t n i t h o b l a g oJ u g o s l a o i j e B
, c o g r a d 1 9 6 9 ,s l . 1 1 1 ; M . G o r e n c , K u s t s c h a t z ei n
Y u g o s l a r i e n1, 9 7 2 ,1 1 3 ,T a f . 1 1 ; H . R . R o b i n s o n ,T h e A r m o u r a f i m p e r i a lR o m e , 7 9 7 5 ,1 1 4 i d . ,
P | . 3 2 6 3 2 7 ; J . G a r b s c h ,R r i m t s c h eP a r a d e r i i s t u n g e nM
, u n c h e n 1 9 7 8 , 6 7 , k a t . 2 5 , T . 2 2 , 1 ,M .
K o h b c r t , u : i b i d . , 2 3 , 2 7 ; D . M a n o Z i s r , , 4 r t i A a ( U m c r n o s t n a t l u J u g o s l a v i j c )B
, c o g r a d ,Z a g r e b ,
M o s t a r 1 9 8 2 , 1 1 6 - 1 1 7 ,N . V c l i 6 k o v i 6 ,t : A r h e o l o i b o b l a g o S r b i j e ,B e o g r a d 1 9 8 3 , 7 8 - 7 9 , k a t . 5 8 , s l .
5 8 , L j . P o p o v i 6 , u : U m e t n i t k a b a i t i n a S r b i j e ,B c o g r a d 1 9 8 4 , 4 8 , s l . 8 2 n a s . a 8 . [ . P . ]
lr45l
Glava.palmirskog sveStenika
l\recnJaK
Ukupna visina 30 cm
Visina lica 14 cm
x.
)rrrna lrca l5 cm
Beograd (Singidwnum)
Druga polovica II veka nove ere
Narodni muzej.Beograd.
inv. br. 2984/III
11451
Head of a priest from Palmyra

Limestone
Total height 3O cm
\(idth of the face 15 cm
Secondhalf of the 2nd century A. D.
National Museum, Belgrade,
No. 2984/III
Glava mladeg ioveka, izduZenog i obrijanog lica. Brada je Siroka i obla, a usra su o5tro zasedena.
Vrlo Pravilan nos prelazi u stilizovane, luine plastiine o6rve. Oii su Siroko otvorene, a zenice
i roZnjaie.predstavl.ienesu koncentriinim krugovima. Na ielo je nabijena visoka kapa na kojoj se,
r s p o d s r e d i n e ,n a l a z i i i r o k i l o v o r o v v e n a c k o j i n a d d e o n i m d e l o m d o d i r u j e m e d a l j o ns a f i g u r o m .
Takva kapa je oznaka orijentalnog sve5teniikog dostoianstva.
G 1 . r v aj e o d l o m l j e n r , t a k o d a j e o i r t " r s a m o d " e ov r a t a , a k a p a j e n e z n a t n oo l t e 6 e n a .S t i l i z o v a nl i k
i o i t r c c r t e l i c a , s k o r o g e o m e t r i j s k i z v e d e n e ,k a r a k t e r i s t i k es u s t a r ep r e d n j o a z i j s k eu m e t n o s t r .
U t i c a j i r i m s k e p o r t r e t n e u m e t n o s t ij e d v a s u u o i l j i v i . P o r t r e r p r i p a d a ' p r v o j f a z i p a l m i r s k eu m e t n o s t i
i z h a d r i i a n s k o - a n t o n i n s keeo o h e .
9l!]t9S_t3fi11'H. Ingalt, Stulier orer Palmyrensh skulptur, 1928, l08, N. Vulii, Spomenik SKA,
L X X I / I I , 1 9 3 1 , 2 3 5 , b r . 6 2 6 , D . G a r a i a n i n , G o d i i n j a k M u z e j a g r a d a B e o g r a d a ,I , 1 9 5 4 , 6 4 , s l . j S ,
grtlea i rimsleaplastika u Narodnom -uziju u Beog"radu,Beograd 195S, 10i.
Y,9:U6a,Oj<brana
T.LXrX.tr.P.l
[46]
Poprsievoinika - tee
o
IJronza
Ukupna visina 13 cm
Visina glave 6,3 cm
Sirina lica 3,8 cm
Selo Bareiani kod Bitolja
II vek nove ere
l r v g d , m u z e i i g a l e r i i a ,B i t o l j
[l46]
Bust of a soldier - weight
Bronze
Total height 13 cm
Height of the face 6.3 cm
The village of BareSaninear Bitola
2nd century A. D.
I n s t i r u t eM
. u s e u ma n d G a l l e r y ,B i t o l a
T e g k o j i r e r l i s t i kei p - r c d . t a v l i . r , p o p rm
' i el e. d o g . ro j n i k r u o k l o p u . p r i k r z r n o g u c n
facepoziciji.
usmerenim napred. Kosa ie razdeljena i u simetriino rasporedenim kovrdZama pokriva
: f.gi*"T
c e l o . 1 \ r . g l i v l t t n a l o v o r o v v e n a c ,a n a r a m e n i m as u k r a j e v i t r a k e . Z e n i c e s u b i l e i n k r u s t i r a r i . N "
g l a v ri e d r i k r z a v c i a n j e .P o v r r i n ar e g r p o k r i v e n aj c p l e m c n i r o mp a t i n o m .
B i b l i " g r a f i i r : I . M i k u l c i c . P e l a g o n i j a - us u e t l o s tai r h t o l o i k r h n a l a z ' a .S k o p i e 1 9 6 6 .g z . t . X X I X g ;
A n t n k a b r o n t a u J u g o s l a u i , j iB, e o g r a d l 9 o q . k r r . 2 g 5 : O d a r h e o l o i k o t o ' b o g a t s t anoa S R
. V a k e d o t t i i aS. k o p i c 1 9 8 0 ,k a r . a 9 2 [ T . J . l
r-\
l r4 7 )
Plasti6na vaza
Bronza, Supljelivenje
v rslna l./ cm
S i r i n a1 4 c m
SremskaMitrovica, severnan e k r o p o l a
Sirmiuma
Muzej Srema,SremskaMitrovica,
lr47)
Sculptured vase
Bronze
Height 17 cm
Width 14 cm
SremskaMitrovicanortherncemeterv
of Sirmium
Museum of Srem, SremskaMitrovica
No. A/15
tnv. Dr. A/l)

P l a s t i i n a v a z , a( o l e a )i z r a d e n aj e u v i d u p o p r s j a m l a d i 6 ak o j e j e p o s t a v l j e n on a n o g u o b l i k a n i s k o g
s t u b i 6 as a o k r u g l o m p l o d o m . R e c i p i j e n tv a z e s l u Z i o j e z a u l i e i l i n e k o d r u g o k o m e t i 6 k o s r e d s t v o .
N a v r h u g l " t e o d r t " r j c d e o S a r n i r az a p o k l o p a c , k o i i j e i z g u b l j e n .N a g o _ r n i i mb o i n i m . t r a n a m a ,
iznad uiiju, nalaze se naspramno postaulj"." p.rtenast" alke na koje su zakaieni krajevi profilisane
l u i n c d r i k c . P . r e k ol o , o g r a m e n ap r e b a i e n j e o g r t a i , m o i d a o d Z i v o t i n j s k o gk r z n a , p r i i v r i 6 e n
Kruznom agralom.
. o s a j e p r e d s t a v l j e n am n o i t v o m
G l a v a m l a d l 6 aj e o v a l n a , a g o r n j i d e o k a l o t e - p o k l o p a c , n e d o s t a j e K
p r a m e n o v a ,i i j i s u d e t a l j i d o r a d e n i c i z e l i r a n j e m .T i g u s t i p r a m e n o v ip r e k r i v a j u i e l o m l a d i 6 a ,
s a s u i mp o k r i v a j u u ! i i s p u i t a j u s e d o k r a j a u . . t " , t " l i o d a - j e c e l o l i c e - u o k v i r e n ok o r o m . C r t c l i c a s u
p r a v i l n e ,a d e t a l j i . i z r a Z e n iO
. 6 i s u k r u p n e i b a d e m a s t es, a b u 5 e n i mz e n i c a m a .N o s j e p r a v i l a n ,a u s t a
mala,s Punl]om oonjom usnom.
Vaza preclstavlja
v e o m a l e p i l u k s u z a n p r i m e r a k , r a d e n p r e m a k o n c e p c i i a m aa l e k s a n d r i i s k c . .
t . . . r t i k . . N a d e n a , r e t e r n o j n e k r o p o l i a n t i i k o g S i r m i u m a , p r e m a u s l o v i m a n a l a z ah r o n o l o l k i
o r i o a d as r c d i n i I I v c k a n . c .
b i b l i o g r a f i i a : I . B a c h , V H A D , X V I I , 1 9 3 5 , 1 6 7 - 1 6 8 ,A n t i i h a b r o n z a u J u g o s l a c i j i ,B c o g r a d 1 9 5 9 ,
o l a g oS r b i j e ,B c o g r a c1l 9 8 1 , 8 0 ,k a t . 5 0 [ I . P . l
l2l, krt.215r N{.Vcliikovii, u: Arheetloikb
[148]
Dvostruka herma
Doma6i vapnenac
Ukupna visina I herme 47 cm
Visina glave 34 cm
Ukupna visina fragmentaII herme
Sohn, (Salona), amfiteatar
S e d m ai 1 i o s m a d e c e n i i aI I s t o l j e 6 a
nove ere
A r h e o l o i k i m u z e j ,S p l i t ,i n v . b r . C 9 0 .
-.1
c/)
(!
r-)
F.
r r'l
l/.
,U
F
oo
u48l
Double herm
Local limestone
Total height of the first herm 47 cm
Height of thc head 34 cm
\X/idth of the face 17 cm
Total height of the fragment of the
secondhcrm
S o l i n , S a l o n a , .t h e . r m p h i t h c . r t r c
Seventhor eighth decadeof the 2nd
No. c 90
N r k r n r c n o n r b l o k u k o j i j e s a s t r a n es a m o a b o c i r a np r i k a z ; r n es u d v i j c m u i k e g l a v ek o j e s u j e d n a
d r u g o l o k r e n u t e z a t i l j c i m a .M e d u n j i m a s e n a l a z i p r e g r a d a ,k o j a n a g o r n j o i s t r a n i i m a r u p u k o j a j e
oirto sluZila za uglavljivanje klina. Blok sa strane nije do kraja izraclen,po svoj prilici zbog toga 5to
j e b i o u n ' r e t n u tu n e k i a r h i t e k t o n s k io k v i r , m o Z d a o g r a d u s v e i a n el o Z e a m f i t e a t r au S a l o n i .B o l j e
saiuvani portrct prikazuje iovjeka srednjih godina, intelektualnog izgleda, snaZnekoitane strukture
g l a v e ,s d o m i n i r a j u 6 i mj a g o d i i n i m k o s t i n a i s n a i n i m i e l j u s t i m a k o j e p o k r i v a j u b r a d a i b r k o v i . N o s
i o b r v e s u o t u i e n i . O i i s u m a l e i u p a l e u d u p l j e . U n u t a r b j e l o o i n i c e i z r a d e n es u p o l u m j e s e i a s t e
z j e n i c c ,k o j e s u g o r o y o j e d n a k o v e l l k e k a o i p o l u k r u Z n o u r e z a n ei a r e n i c e .K o s a j e n e u r e d n a
i k o v r i a v a , a p a d a n a i e l o u p r a m e n o v i m ak o j i s u o k r e r u t i n a d e s n o .
O d s l a b i j e, " i r u " r " g l a r , ep . i o s t a o j e s a m o g o r n j i d i o l u b a n j e ,u k l j u i u j u 6 i o i i . P o r t r e t p r i k a z u j c
s t a r i j c gd o v j e k ak r a t k a i p r t a s t a n o s a , g u s t eb r a d e i b r k o v a , d u g e i u r e d n o s l o Z e n ek o s e , k o j a . j e
r a z d e l i e n an a s r e d i n i i e l i . P r e d n j i d i o f r i z u r e i m a v i j e n a ck o s e n a p r i j e d p o v i 5 e i e l a , k o j i j e o d v o j e n
o d o s t a l o g d i j e l a k o s e z a v i n u t o m t r a k o m , i l i , p a k , p l e t e n i c o mk o s e . C e l o j e k r a t k o , s a s n a Z n o
n : g l a l e n i m k o s t i m a i z n a d o b n ' a . U o i i m a s u n a z n a i e n eS a r e n i c ei p o l u m j e s e i a s t az j e n i c a .O k o
odiju su dubokc bore i jaki podoinjaci.

N e m a s u n n j c d a o b a l i k a p r i k a z u j u g r i k e p j e s n i k e ,f i l o z o f c i l i g o v o r n i k e . S l a b i j cs a t u v a n il i k p o
s r , o r r i z g l c c l uo d g o v r r r p j c s n i k u ( t r a k a u g l e v i ) , a p r e c l n j i ,p a k . f i l o z o t u . L i i n o s t r n i j c m u g u e n o
i d c n t i f i c i r a t i .S t r l s k ip o r t r e t i s L rt r c t i r a n i t a k o d a s e k o d n j i h o s j e 6 as t a n o v i t i n e m i r p l a s t i k e ,k o j i
o s n b i t o d o l a z i d o i z r a L a j ap r i o b r a d i k o s m a t i h d i j e l o v a g l a v e .M e d u t i m , n e d o s t a j uu o b i d a j e n i
h o l o r i s t i i k j e f e k t i k o j i s e j i v l j a j u u d r u g o j p o l o v i c i I I . s i . n . e . , k a d s u n a s t a l eo v e h e r m c r
a m f j t e : r t a rs a s v o j o m s v e i a n o m l o l . o m .
B i b l i o g r r f i i a :F . D v g g v e ,R e c h e r c h t), sS a l o n a , I I ,C o p c n h a g u e1 9 3 1 ./ O i d . , s l . 1 1 , l a , c . [ N . C . l
/.:
[l4ej
Fragment stele
Dorna6i vapnenac
Saiuvanavisina 60 cm
SaiuvanaSirina 106 cnr
Debljina13 cm
Visina biste 45 cm
V i s i n al i c a m u i k a r c a 1 8 c m
Visina lica Zene 21.cm
R u p b t i n a( b l i z u S o l i n a )
S e d m ai l i o s m a d e c e n i j aI I s t o l j e 6 a
nove ere
A
r h e o l o S kmi u z e j .S p l i t .
'1
ln\-. Dr. lJ
))b,
Lr 4el
Fragment of a stela
Local limestonc
H e i g h t o f t h c p r e s e r v e dp a r t 6 0 c m
Vidth of the prescrvedpart 106 cm
Thickness 1l cn-r
Height of the bust 45 cm
H . : . . L , u^1f ,r r1l L, , r^r r. d^r -r ' .J iL r. c c l 8 c m
Height of the wornan's facc 21 cm

Rupotina (near Solir-r)
S e v e n t ho r e i g h t h d e c a d eo f t h e 2 n d
c c n r u r yA . D .
l u s e u m ,S p l i t ,N o . D
556
N a f r a g m e n t u s t c i e a r h i t c k t o n s k o gt i p a s a i u v a n i s u p o r t r e t i m u l k a r c a i i . e n e .T o r d i r a n i s r u p o v i
s k o r i n t s k i m k a p i t e l i m ap o d r Z a v a l is u g r e c l u( l i j e v i k a p i t e l j c o t u i c n ) . I z n a d g r e d ej c b i o z a b a t
i z r a d e r ro d p o s c b n o gk o m a d a k a m e n a ,5 t o s e v i d i p r e m a r u p a m a u k o j e s u b i l i u g l a v l j e n is p o j n i
k l i n o v i . S t u p o r , is t o j c n a b a z a m a .D o n j i d i o s p o r n e n i k aj e o d l o m l j e n . T u j e p o s v o ; p r i l i c i b i o
n a t p i s .L I p o l j u m e c l us t u p o v i m a b i l i s u l i k o v i p o k o j n i k a : I i j e v o i . c n a ,d e s n o m u i k a r a c . Z c n t j e
s r e d n j i h g o d i n ; r ,n e i t o m l o h a v i j i h o b r a z a ,a l i p o t p u n o b c z b o r a i d r u g i h c l e g r a d a c i jm
a uskulaturc
i k o i e l i i r . U . r . r . u t , , rr n . r l ,i rm c r n a r . rO
. i n u k r u p n ei s i r o k o r r s r v o r c n eB. j c l o r c n i c rcu
i z . l u b J i c n cS
. r r c r i t c s u p h . t i i n o n a z n a i e n ci z a u z - i m a j ug o t o v o c i j e l u p o v r i i n u o k a . Z j e n i c e n i s u
p r i k a z - a n eN. o s j e o t u i e n . K o s a j e r a z d j e l j e n an a s r e d i n i i p a d a p o s t r a n c eu d u g i m v a l o v i m a .U i i
s u p o k r i r . c n cd o p o l a . O d j e 6 a j e b o g a t o c l r a p i r a n ap a l l a . M u i k a i a c i n : r c l u g u b i a d u i b r k o v e , k o ; i
p r c l a z c l i n i i u u s t i j u . P r i k r a j e v i m ab r c i s c z a v i j a j u p r e m a g o r e . N o s j e u t u i e n . O i i s u v e l i k c . Z j e n i c c
su naz-naiene
u r c z a n o m l i n i j o m i z a h v a 6 a j ug o t o v o i i t a v u p o v r i i n u b j e l o o i n i c c . G o r n j i s u k a p c i
k r u p n i . N a i c l u s u d v i j e b o r c . K o s a u c l u g i n p r a m en o v i m i p a d a n a i e l o . N a s r e d i n i s e p r r n . n o , i
r : z d v a j , r j u .l V { u i k a r : r cj e o c l j e v e nu t o g u .
o r , s u p r u g aM a r k a
I z g l e d i f r i z u r a i e n e o i i t o i m a j u u z o r u l i k u F a u s t i n eM l a d e ( F a u s t i n a . M r n
A u r e l i j a , 1 6 1 - 1 8 0 ) ,d o k l i k m u i k a r c a p o d s j e 6 an a l i k c a r a A n t o n i i a P i j a ( l r n p . C a e s a rT . A e l i u s
H a d r i a n u s A n t o n i n u s A u g u s t u sP i u s , . 1 3 1 1 5 1 ) .U s t i l s k o m p o g l e d u p o r t r e t i p o k a z u j u j e d n o s t a v n i
k l a s i c i z a mo Z i v i j e n b o g a t o m p l a s t i k o m k o j u p r u i a j u m a s ek o s m a t i h d i j e l o v a .S t e l ai e i z r a d e n au
drugoj polovici II. st. n. e.
B i b l i o g r a f i j a :S . R i n a l d i T u f i , A t t i d e l l a A c c a d e m i aN a z i o n a l e d e i L i n c e i , C C C L X V I I I 1 . 9 7 1 , 1 A 1 ,
br. 1Ztab.VI. 2. tN. C.l
[l50]
Glava starije Zene
Mramor
Ukupna visina 30 cm
Visina glave26 cm
Sirina lica 13 cm
Peti decenijaII sto1le6anove ere
Arheoloiki muzei, Zadar,
inv. br. 24, kn1.sL g+5.
[150]
Head of an elderly woman

Marble
Total height 3O crn
H e i g h t o f t h e h c a d2 6 c m
Width of the face13 cm
Placeof discovcry.unknown
(Collection Daniclli)
Fifth decadeof t1-re
2nd century A. D.
l u s e u m ,Z a d a r ,
G l a v a s t a r i j eZ e n c ,s m a l i m d i j e l o m s a i u v a n o gv r a t a , n o s j e r e s t a u r i r a n v, r h b r a d e o i t e 6 e n , k a o
i p o j c d i n i d i ; e l o v i l i c a . C c l o j e k r a t k o , s d u g i m o b r v a m a ,a o i i v e l i k e , s n a z n a i e n i m o i n i m k a p c i m a
P o g l e d j e u s m j e r e nn a d o l j e .F r t z u r a L e n e p r e d s t a v l j ap r a v i u m j e t n i d k i r a d : n a p o l o v i c i i c l a k o s a j e
p o d i j e l j e n ap o s r e d i n i i m a l o v a l o v i t a ,p r e k r i v a d i o s l j e p o o i n i c a ,d i o l i c a i s p r e d u i i j u , a r z a
u i i j u j e z a t e g n u t ai s k u p l j e n ap r c m a v r h u . I z n a d o v o g d i j e l a s u d v i j e t a n k e p l e t e n i c e ,p r i i v r i 6 e n e
v c r t i k a l n i m n i t i m a k o s e , k o j e d j e l u j u p o p u t u k r a s n et r a k c i p r a t e o b l i k g l a v c .N a t a j d i o n a s t a v l j a j u
s c i s p r e p l e t e n ed u g a 6 k ep l e t e n i c e ,k o j e s e k r u Z n o o b l i k u j u o k o g l a v ep r e m a v r h u , s t v a r a j u 6 vi i s o k u
p u n c l u ,k o j a d j e l u j e z a t v o r e n o u c j e l i n i .
'f:rkvu
f r i z - u r un o s i l e s u 7 - e n eu a n t o n i n s k od o b a i n a j b o l j c j c p o z n a t s a p o r t r c t a F a u s t i n cS t a r i j c
( A n n i a G a l e r i a f a u s t i n a , 1 0 5 - 1 , + 1 )i,- e n eA n t o n i n a P i j a , k a o u M u z e j u T e r m e u R i m u , u M u z e j u
u O s t i j i , G a l e r i j i U f i c i . G l a v a p r e d s t a v l j ar a d v i s o k e k v a l i t e t e ,p o g o t o v o k a d a j e r i j e i o u m j e t n i d k o j
o b r a d i f r i z u r c , r c a l i s t i d k ip r i k a z u j c c r t e l i c a i d a t i r a s e u r a z d o b l l ei z m e c l u 1 4 0 - i 5 0 . g o d i n e n . e .
B i b l i o g r a f i j aJ:. B a n k o P . S t i c o t t i , A r c h . E p i g r .M r a . , X V I I I , 1 8 9 5 , 3 0 3 1 , b r . 4 2 ; i s t i , B u l l . d a L m . ,
X I X , 1 8 9 6 ,1 5 8 1 6 9 , b r . 4 2 D e n b m a e L e dr e r K u n s t i n D a l m a t i e n I I , h r s g . G e o r g v o n K o w a l c z , v k ,
V r c n 1 9 1 0 ,s i . 6 / ; M . G o r e n c , A n t i i k a s k u l p t u r a u H r o a t s k o j , Z a g r c b 1 9 5 2 ,X X I V , t . 2 4 . ; M . S u i 6 ,
u : M u z e j i i z b i r k e Z a d r a , Z a g r c b 1 9 5 4 , 2 1 ,b r . 6 8 , s l . n a s . 9 0 . [ M . K . ]
[5r]
Fl
(,/)
(,
'-t
-.)
F
TrI
,U
F
Glava Faustine Mlade

Bijeli mramor
Ukupna visina 24 cm
Visina glave 22 cm
Solin (Salona)
Sedmaili osma decenijaII stolje6a
nove ere
Arheoloiki muzej, Split, inv. br. C
1)/
[l5l]
Head of Faustina Junior
'White marble
Total herght 24 cm
Height of the l-read22 cm
Vidth of the f:rce12 cm
Solin (Saktna)
S e r e r r ho r , . i , ' h r h , l e , ' ; , l oc I t h e 2 n c l
ccntr"rrl-A. D.
l useum,Spiit, No. C
224
G l a v a ; e v r l o o 5 t e 6 e n aG
. o t o v o i i t a v a p o v r i i n a s k u l p t u r e j e v r l o i z l i z a n a .G l a v a Z c n e j e o v a l n o g
o b l i k a . F r i z u r a i m a n a s r e d i n i t j e m e n : rr a z d j e l j a k ,a m a s ek o s e p o i e i l j a n e s u p o s t r a n c cu d u g i n r
v a l o v i m a ,t a k o d a g o t o v o s ; r s v i mp o k r i v a j u u i i . N o s j e o t u i c n . O b r a z i s u n e z n a t n ou p a l i .
N a t e r n e l j uc r t a l i c a , k a o i k a r a k t e r i s t i i n ef r i z - u r ck o j a s e m o Z e p r a t i t i n a r a z n i m s k u l p t u r a l n i m
p o r t r c t i m a , t e o s o b i t o n a n e k i m e r - n i s i j a mnao v c a , o i i t o j e d a j c r i j c i o p o r t r c t l r s u p r u g eM a r h a
Aurelija, Faustine Mlade (Annia Galleria Faustina Minor, '1175) Skulpturalne tcndcncij. '.
m a n i { c s t i r au b o g a t o m p l a s t i d n o mm o d e l i r a n j u o s o b i t o m a s ak o s c , k o j c s u u k o n t r a s t u s
d o t j e r a n o mp l a s t i k o m l i c a b e z v e 6 i h v i b r a c i l a .
Ncpublikovano.tN. C.l
[l52]
Glava djevojke
Bijeli mramor sa svijetlosmedom
patrnom
Visina glave 18,5 cm
Sirina lica 10 cm
Sisak (Siscia)
Deveta decenijaII stolje6anove ere
Arheoloiki muzej, Zagreb, inv. br. 36.
l
l
;=
-^/
O
o.l
[52]
Head of a girl
\ W h i t em a r b l e w i t h p a l e b r o w n p a r i n a
Sisak (Siscia)
Ninth decadeof the 2nd century A. D.
ArchaeologicalMuseum, Zagr eb,
No. 36
Prikazana je mlada Zenskadsoba, izrazito individualnih crta lica i nje2nog, gotovo melanholiinog
p o g l e d a N a s u p t i l n o o b l i k o v a n o m o v a l u l i c a i s t i c u s e p r e c i z n o m o d e l i r a ' i ai r , r , . r u r n n o s i k r u J n e
d u g u l j a s t eo c i s u r e z a n i m k a p c i m a i p r o f i l i r a n i m o b r v a m a . K o s a j e u p r e d n j e m d i j e l u j e d n o s t a v n t
^kruZaiu
p o e e s l i a n ao d c e l ap r e m a r i e m e n u ,o i i m S t o s e i z n a d i e l a , p o _ s r e i i n i ,
dvoje tanke plet"ri.",
kole,obhkuju polukrug sto ga.po sredini tiemena zatvara tanka uzica briZliivo provuiena iipod
d e b e l ep l e r e n i c ei r o i e n a z a t i l i . k uk r u 2 n o s a v i j e n ap o p u t v i j e n c ai l i p u n d e .I z a u z i c e .f r i z u r a j e
raiilanjena vodoravnim razdeljcima na odjeljke koji podsie6aju na kriSke dinje. Toino po r..dini
t i e m e n ai z b u i e n aj e o k r u g l a r u p a , k o i a . i em o g l a p o s i u Z i t zi a u m e t a n j en e k o g p r i k l a d n o gu k r r r r , i l i
- k a k o p r e t p o s t a v l i a . i u . m . n o g i . a u tkoor li i s u u r a z l i c i t i m p o v o d i m a
p u b l i k o v a l i l o v u g ' i a u u- u n j u
le.
bro usrden neki od izijaikih atributa, primjerice lotosov cvljet s polumjesecom.
Ovaj portret je nesumnjivo .jedanod najlepiih i najkvalitetnijih zenskih ponrera pronaclenihu
k o n t i n e n m l n i md i j e l o v i m rH r r a t > k e .O
. t u i e n i e . d i on o s a _ i l i i e v ou h o , t e ' g o r n j id i o k r u z n o p o l o 2 e n e
d e b e l ep l e r e n i c en a z a r i l j k u ,a m a n j i h o s t e c e n j iam a i n a b r a d i ,g o r n j o j u J n i i d e s n o m u h u .
S v e l i k o m \ i e r o \ a t n o s c uj e m o g u r ' n op r e t p o s t a v i tdi a g l a v ap r i k " a z u jcea r i c uK r i s p i n u r B r u r t i a
C r i s p i n a ,1 6 4 - 1 8 8 ) . 2 e n uc a r a K o m o d a .k b i a i e p o g u b ' i f e n pa o c a r e r o jz a p o v e d p
i r o r e u s ip o s l i e d n j e
t r e n u t k ei i v o t a u . p r o g o n s r v un a K a p r i j u . U p r i l b g l a k v o j a i r i b u c i i i m o g u p o s l u z i t i , r p o r ! d b " ,
n e k t m o d - p o z n a t i hn j e z i n i hp o r t r e t a ,k a o S t o i e , n a . p r i m i . e g
r .l a v aK r i . p i n e i z N a c i o n i l n o gm u z e . j a
u R i m u . O c i g l e d n o l e . n a i m e , d a , g l a v ai z S i s k a ,r a n i i e r e d o u i i o p r i p i s i J a n al i k u I z i d i n e r u e t e n i c e ,
i p o z n a r ir i m s k i p o r r r e r- t o s e p r i i e s v e g ao d n o s i n a
P o s J e d u lsel l c n el r z l o n o m s k eo s o b r n e . k a o
k a r a k t e r i s t i c nm
u e i a n k o i i c n o spt o g l e d a n
, a p o m a l o t u 2 n o i ' s a n j i v ol i c e- , ' n e o s p o i n a . j ei s l i i n o s ru
o b l i k o r a n i uI r i z u r a ,k o i e s u . u n a t o i . m a n l i mr a z l i k a m a- n a g l a v i i z R r m a ,p r r m j e r i c en, e d o s t a j u
t a n k e p r e k r i Z e n ep l e t e n i c en a p r e d n i e m d i i e l u r i e m e n a . - u s u J t i n i v e o m a b l l s k e i s v a k a k o p r i p a d a j u
I s t o m t r p u l r i z u r e .E v e n t u a J n po r i s u s w oi z i i a i k o g : r r i b u t an a g l a v i m o z e s e o b j a s n i r 2
i e l j o mz a
d e i f i k a c i i o m - c l a n o v ca a r s k eo b i t e l i i . U v e z i s a s t i l ' s k i mk a r a k t e i i s t i k a m ao \ o g p o n r e l a o s o b i t o r r e b a
naglasiti
i ujednaienost u strukturiran.ju razliitih dijelova glave.
ry.r.eko6u
B i b l i o g r a f i i a :J . B r u n s m i d . K a m e n i s p o m e n i c iH r u a t s h o g a, a r o d n o i o m u z e j a u Z a p r e b u , z a z r e i
l q 0 4 - l e l l . 2 3 , b r . J 6 ; M . c o r e n c , A n r i k n a s k u l p t u r a u ' H r u a t s h o j l z a g r e b r 9 5 2 , 2 " 3 .s l . o s - ? o ; B .
Perc. Beitriige zur Verbreitung i)gyptischerKulte auf dem Balkan'undin den Donauliindern zur
R.ijmerz.eit,Miinchen 1968, 196, br. +S; P. Selen, GodiinjaA IX (Centar za balkanoloika ispitivanja
7), Sarajevo 197
.2,36, br. 19;,isti, I,es religions orientales'dansla'pannonie romaine * parue en
Y u g o s l a | i e ,L e i d e n 1 9 8 0 , 7 - 8 , b r . 8 , t a b .l V , I . [ A . R - M . ]
[153]
Glava iene
Kre6njak
Ukupna visina 35 cm
Plevlja
II*III st.n. e.
Zemaljski muzei Bosne i
H e r c e g o v i n eS
, a r a j e v oi,n v . b r . 3 1 3 .
[l53]
Female head
Limestone
Total height 35 cm
Plevlja
2nd-3rd cenrury A. D.
National Museum of Bosnia and
H e r z e g o v i n aS
, a r a j e v oN
, o. 313
Glava 2ene portretne statue. Na lijevom dijelu saiuvanog poprsja tragovi haljine; naravne veliiine.
G l a v a j e o k r e n u t a n a d e s n os p o g l e d o m n a g o r e ; o i i s u b e z z j e n i c a ,a l i s g o r n j i m k a p c i m a .L i c e j e
mrlavo i izduZeno, s naglaienim jagodicama. Nos je ravan i malo obte6en,dok su usta zatvorena, s
punom donjom usnom, gdje prelazi u finu bradu, odakle se spuita u kratak vrat. Kosa je bogata
valovitim pramenovima, podijeljena na dva dijela razdjeljak, za6e5ljanapreko uiiju, a na zariljku
spletenau ivor, dok je na t.jemenujedan uzao, koji vjerovatno ne predstavlja cari6in dijadem.
Nedovrienost glave Zene, odnosno portretne statue, potvrduje da je bila postavljena tako da se
g l e d as a m o s p r i j e d a .
Cinjenica da je glava nagnuta nadesno s pogledom nagore, kao i neki drugi likovni detalji
i z d u Z e n o s tl i c a s n a g l a i e n i mj a g o d i c a m ai r a v n i m n o s o m , d i n i s e , p o k a z u j u r e a l i z a mi i n d i v i d u a l n e
crte ugledne Zene iz anti6kog Pljevlja. Stoga bi karakteristiina kosa bogata valovima i razdjeljena na
dva dijela, s ivorom otraga i uZlom na tjemenu, odgovarala frizurama caricaiz druge polovice II i
III st. n. e.
B i b l i o g r a f i j a :K . P a t s c h ,G Z M , X X | 7 9 A 9 , n 4 , s l . 1 1 . i 1 2 . [ V . P . ]
[54]
Keltska iena
Pohorski mramor
Ukupna visina 26 cm
V i s i n al i c a 1 6 c m
Sirina 19 cm
Celje (Celeia)
II vek nove ere
l o k r a l i n s k i m u z e j , C e l j e ,i n v . 6 r . L
tl
(t)
[54]
Celtic woman
Pohorje marble
Total height 26 cm
Width 19 cm
Celye(Celeia)
1 5 7 . R e g i o n a lM u s e u m , C e l j e ,N o . L 1 5 2
Z e n s k a g l a v ap r e d s t a v l j e n aj e e n t ' a c e .P u n o l i c e n a g n u r oj e n a l e v u s t r a n u i s t r o g o gj e i z r a z a . N a
glavi je kapa - avba, karakteristiian deo nori6ke noinje, koju su Zene nosile u pivim vekovima naie
e r c . G l a v a j e n a j v e r o v a t n i j eb i l a d e o n a d g r o b n o gr c l j c f a , i t o p o t v r d u j e i m e r r o n : l a z a n c k r o p o l a
antiikog Celja. Na osnovu kape,koja je sastavnd
i e o n o r i i k o - k e l t s k e n o i n j e , g l a v a; e n a z v a n a
Keltska iena.
, e i t a g eX , F i g . 2 ; A .
B i b l i o g r a f i j a :M i t t e i l u n g c n d t r k . k . C c n t r a l - C o m m r s s l o zN
, F 1 8 9 1 ,1 1 , 1B
C u 6 o . G e s c h i c b tdee r S t a J t C i l l i . G r a z 1 9 0 9 .l 6 : J . O r o T c n , Z g o d o : i n a C c / 7 al . C c l r e i q 2 - . t t + , r l .
28. [V. Kol.]
rFl
'-l
--l
rrl
\r'.
,(,
F
[155]
Bista carice
Terakota svijetlookerboje
Ukupna visina 16 cm
Visina glave (zajednosa punalom)
7,8 cm
Sirina lica 3,2 cm
Stsak (Siscia)
Oko sredineII stolje6anove ere
Muzej Sisak
[155]
Bust of an empress
Terracottaof pale ochre colour
Total height 16 cm
Height of the head (togetherwitl-rthe
oun) /.u cm
Sisak (Siscla)
A b o u t t h e m i d d l eo f t h e 2 n d c ( n t u r y
A. D.
S i s a kM u s e u m
(\.l
O
c{
N a g l a v i s e i s t i d ep r a v i l n i o v a l l i c a , s b r i i l j i v o o b l i k o v a n i m d e t a l ; i m ai g l a t k i m i n k a r n a t o m . O i i s u
r a z m j c r n o v e l i k e , b a d e m a s t o gs u o b l i k a , s n e z n a t n oi s p u p i e n i m r o j e l o o i n i c a r n ia k a p c i m a i z n a d
kojih su polukruino.profilirane obrve. Brada i usta, te gotovo idealno pravilan nos, ostavljaju
d o j a m s t a n o v i t ci d e a l i z a c i j ea, t a k v o m d o j m u p r i d o n o s i - i f i n a m o d e l a c i j a ,s b l a g i m p r i j e l a z i m a
izme du razliiito struktuiranih detalja. Frizura-je poie5ljana u pramenovima kofi su^na vrhu tjemena
s r b r a n i u v i s o k u p u n d u , p o p o v r i i n i m j e s t i m i c er a i i l a n j e n u m r e i a s t i m u r c z i m a . O k o d o n j e g ' d i j e l a
p u n d e .p o p u t v i j e n c a o. v i i e n ai e d e b e l ap l c r e n i c ai t o d r Z i n a o k u p u s a k u p l j e n ep . r - " n o u e . N a
p r e d n ; o j s t r a n i k o s a . j eo k o d e l ap o i e i l j a n a u v a l o v i t o j l i n i i i , d o k - i e p o u . s i n " r j e m e n ar a i i l a n j e n a
n i z o m r . r n k i h . . p l e t e n i csar.e d n i ai e , d o d u ! e .n e i r o d e b l j a i r o s e o d r u b a c e l ap r u 2 a u s m j c r u
p u n d e . . t u o r c cvii i c i i r o k i h o d l c ) j . r k .S
r .p r i l e d ai e p o p r . f ep r o l i l i r . r n op r i l i c n o r z l r z a n i mn r b o r i m a
d r a p e r i j e ,d o k j e s t r a Z n j id i o k o n k a v a n , s i z b u s e n o m . r p b m p r e - " r i r a t u , i t o j c o d i g l e d n ot r e b a l o
p o . l u 2 i t rz a u c v r i c i .ar nj e b i s t eu .u s p r a v n o mp o l o z aj u . O . i , . i , o i ( p o \ r i i n a p r i l i c n o " i r p r a n :a.
mjestimice i iaie izlizana, bista je u cijelosti iaiuvana, sliiepliena iz-dva dijela na mjestu gdje se
lzauzenr vf at spala s glavom.
Kako crtc lica, tako i oblik frizure, da.junaslutiti da je rijei o porrretu carice Faustine Starlje (Annia
G a l e r i a F a u s t i n a ,o k o 1 0 5 - 1 4 1 ) ,s u p r u g eA n t o n i n a P i j a i m a j k e F a u s t i n eM l a d e , s u p r u g eM a r t a
A u r e l i . i a .T a k v a a t r i b u c i j ai i n i s e v j e r o d o s t o j n o mu n a t o i d i n j e n i c ii t o s e f r i z u r a . a o t o l b i s t i ,
n e k i m d e t a l i i m ar : z l k u j e , o d k a r a k t e r i s t i i n ef r i z u r e k o j a s e , . p r i m j e r i c em
, oZevidjetr na poznatom
pflKJ/u
te carlce l7 urcTdena.
Nepublikovano.[A. R M.]
u56l
[56]
Glava iene
Mramor
Female head
Marble
U k u p n a v r s r n a4 , 7 c m
V i s i n a g l a v e3 , 3 c m
Sirina lica 3,2 cm
SoIin (Salona)
Druga polovica II stoljecanove ere
Ar}reoloiki muzej, Split, inv. C 129
T o t a l h e i g h t1 . 7 c m
H e i g h t o f t h e h e ; r dJ . J c m
Vidih of the face 3.2 cn
Solin (Salona)
Secondhalf of the 2nd cenrury A. D.
No. C 129
P o r t r e r m l a d e Z e n ef i n o g o v a l n o g l i c a - V a l o v i t a k o s a , k o j a j e p o d i j e l j e n ap o s r e d i n i p o p u r v r 1 e n c a ,
'
u o k v i r u j e l i c e i p o k r i v a u i i . N a p o t i l j k u j e s a k u p l j e n a, g o t o i ' o i e t v r t a s t u p m d r . o i i ' s , r . i i k " ,
h a d e m a . t c'. n a z n a c e n i m
k a p e i m a z. j e n i e r r n r t. i p o d o e n i a c i m al i. r e v r o b r v r j e m r l o o i r e . : e n a .
P r a v i l a n . n o sj t n a v r h u o d l o n r l j e n -B r a d r i u s t r s i m a l i i ' { i n o m o d e l i r a n i .D u ; i , k o s o r e z a n rv r a r
s p r i j e d ai m a d v i j e u r e z a n eb o r e . S k l a d n ec r t c p o r t e t a t z r a ) . a : v a jst p o k o j s t v o .F i i z u r a j e o i i t o s l i i n a
frizur.amana portretim:r iena oko carskog clvora u drugoj poiouiii II it. n. e. (Faustina Minor
LhL'IIId.
LTISDIna
).
NepublikovinolJ.2 P.l
---l
.+
'^7
[157]
'z
')
-
.a
O
c\
Gema
Svijetli jaspis
11x14-mm
Solin (Salona)
Druga.polovicaII stoije6anove ere
Arheoloiki mrzej, Split, inv. I 242
lr57l
Gem
Pale yaspcr
1 1 x 1 , +m m
Solin (Sabna)
ArchaeologicalMuseum, Splir,
No. I 247
Glava Luciia Yer.a(lmp Caesar L. Au.re/ius Verus Augustus, \61 169), u profilu nadesno. Isprecl
g l a v en a l a z es c s l o v a E P , a s t r a g aI , v j c r o v a t n o o z n a k i r a d i o n i c eg c m a . B u j n a k o v r i a v a k o s a , b r a d a
i o v e 6 i n o s k a r a k t e r i s t i i n is u z a p r i k a z e o v o g c a r a . L u c i j c V c r j c o d 1 o l . J o l o 9 . e o d i n e , .
biu
s u v l a d a rM a r k a A u r c l i j a . S u s p j e h o m . j er a t o v a o n a I s t o k u o d l o l . e 1 ol o 5 . g o d i n e ' n . e . K a s"n.i j e s c
o d a o p o r o c i m i ] a q 9 d n : T i i ' o t , , t a k o d a j e n l e g o v as m r r b i l a o l . r k s : n j cz r ' M r r k r A u r e l i j a . '
B i b l i o g r a f i j aF: . B u l i 6 ,B i l l . d a l m . , 1 8 8 6 ,I X , I g 3 i C I L I I I S u p p l . r O l 8 8 l + .
p.)
J Z
..::
......::. :: :
[158]
Gema s portretom bradatog
mulkarca
Karneol, intaglio
7 , 4 x 1 , , 2c m
Nepoznato nalaziSte
Druga polovica II stolje6anove ere
Arheolo5ki mlzej, Zagreb, inv.
br. 15904
u58l
Gem with the portrait of a bearded

man
Carnelian,intaglio
1 . 4 x 1 . . 2c m
Archaeological Museum, Zagr eb,
No. 15904
Ge,1a se nalazr u recenrnom bronianom okviru, elipsastogje oblika, a u gornjem dijelu vidljiva je
linija napuknu6a. Glava starijeg muikarca, prikazani u profilu. s pogledom usmierenim uliievo. (na
p r z i r j v u e . e m ep r i k a z a n j e d e . n ' i p r o [ i l g l a v e )s . r d r T io . n b u n e e l e m e n t ep o r r r e t a c a r e v ea n t o n i n > k e
d ' n a r r i j e . " g u . rkuo v r c a r t uk o . u i ' b r a d u .t e d e b e l eb r k o r e . P o ' v o i p r i l i c i , r i i e c i e o p o r r r e l uc a r r
L u c i i a V e i a 1 l m p . C a e s a rL . A u r e l i u s V e r u sA u g u s t u s ,1 6 1 1 6 9 ) ,k o j i j e j e d n o v r i j e m e d i j e l i o
prijestolje r M"lkotr] Aureliiom, ili o portretu c-araKomoda (lmp. Caesar L. Aelius Aurelius
t o i m m o d r t A u g u s t u s ,1 8 0 - 1 9 2 ) ,s i n a i n a s l j e d n i k aM a r k a .A u r e l i j a .
d r u i t v a , I I I , 1 8 8 1 ,1 2 0 , b r . 1 1 3 .
B i b l i o g r a f i j a :F i M a i " . e . , v i e s i n i k h r c a t s b o g aa r l e e o l o g i i k o g a
IA, R M.I
usel
Gema
Crveni jaspis
1 7 x 1 3c m
Solin (Salona)
SredinaII stolje6anove ere
A r h e o l o i k i m u z e i .S p l i t ,i n v . i 2 5 5
u5el
Gem
Red jasper
1 7 x 1 3m m
Solin (Salona)
No. I 155
D v i j e b i s t e u p r o f i l u , i e n e i m u i k a r c a , . i e d n an a s u p r o t d r u g e . Z e n a n o s i o g r t a c . L i c e j o j i e d o s t a
g r u b o , s r . r r ' r , r o i r i u r e n o - b r a d o m i n a g l a S e n i mt o r . * . - K o r " j e z r c e i l j i n a o d l i c a i n a p o t i l j k u
sakupljana u pundu koju tvore dvoje pletenice. Mu5karac takoder nosi ogrta6. Ima bradu i duZu
kosu.
B i b l i o g r a f i j a :F . B u l i 6 , B u l l . d a l m . , 1 8 8 6 ,I X , 1 8 3 . l J . Z P . )
tl60]
tl
(t)
(,
p
F
fr I
!,/
,9
F
v
O
N
Gema
Karneoi
9Xll cm
Solin (Salona)
SredinaII stolje6anove ere
Arheoloiki muzei, Split, inv. I 261
tl60]
Gem
Carnelian
9x11 cm
Sohn (Salona)
A r c h a e o l o g i c aMl u s e u m .S p l i t ,
No. I261
Bista iene u profilu nadesno. Oko izduZenog vrata prikazani su nabori odje6e. Lice je.sitno i
pravilno:J(oia 1e zade5ljanaod lica i sakupljJna u koniinu pundu na tjemenu poput frizure
faustrne)tarlJe.
B i b l i o g r a f i j a :F . B u l i i , B u l l . d a l m . , 1 8 8 6 ,I X , 1 8 4 . l J . Z - P - l
[l61]
Kamej s bistom iene
S t a k l e n ap a s t a
2,2x1,5 cm
Srsak (Siscia)
II stolje6enove ere
15902
br.
[l61]
Cameo with the bust of a woman
Glasspaste
2 . 2 x 1 . 5c m
Srsak (Siscia)
2nd century A. D.
159A2
*iT"i
e l i p s a s t o g o b l i k a ,s c m o m p o d l o g o m , n a k o j o i j e r e l j e f n o o b l i k o v a n ab i s t a i e n e n a i i n j e n a
,i.
o d b r l e l er T u t es t a k l e n ep a s t e B
. i s t a . j ev e o m ai z l i z a n a a. d o n l i d e s n id i o p o p r s j ad i e l o m i c ej e i
u t k r h n u t , t a k o d a d e t a l j e _ , t_i a
m e i . i d e n t i t e t o s o b e ,n i j e m o g u 6 n o p r e c i z n o d - e f i n i r a i iG
. lava'je
p r i k a z a n au d e s n o mp r o f i l u , d o k . i e d o n j i d i o p o p r s l a o k r e " n u te n ' f a c e .N a l i c u s e r a s p o z n a j uo i r ,
l ) o s I u s t a . , rl r l z u r a - t e . _ a lsnet . l e d n o s t a v n p
o o i e i l i a n : . s _ p r a m c n o r i mkeo j i ' u n a z a t i l j k us a k u p l g c n i
u k n t k u p l e t e n r c uV. e c i d i o k o s e p r e v u c e nj e . T u r o m . t r k l c n o mp a s r o mk o j a \ e n i z v r a r s l r j c r ai i i r i
p o d o n i e m , d i i e l ub i s r e ,g d i e j e p l a i t i i n o . p r o f i l i r a n a n a b o r i m a ,a i s p o d u 5 i j u , r u b o m l i c a , j a i n o s e
r l z a b r r er d u i i k o v r c a s tpi r a m e ni t o p a d ap r e m r v r l t u .
Prema frizuri mo2e se prbtpostaviti d-aje rilei o.por-rlgtt koji je nasta_o
u doba antoninske dinasti.je,
'
a srodan.1e,u stanovitoj mjeri, portretima Faustine Mlad,e (Annia Galleria Faustina nA-1l6) tli
I tctle, (Annia Aurelia Lucilla, 149-182), ali nije mogu6no sa sigurnoi6u pripisati nitijednoj'od
tih
dviju carica.
N e p u b l i k o v a n o .[ A . R M . ]
U62l
Denar Antonina Pija (138-151)

K o v n i c a u R i m u , 1 4 8 - 1 4 9 .g o d i n e
nove ere
Srebro
P r o m j e r 1 8 , 5m m , t e L i n a3 , 3 8 g
..
Skupni nalaz novca iz Sotina, fodine
1909.
Arheolojki muzei, zagreb, inv. br. 891
Av ANToNINVS AVG PIVSPPTRPxII.
=
-J)
---)
._
.^..
tl62l
i)enirius of Antoninus pius

( 1 3 S - 1 6 1A . D . )
R o m a n m i n t , 1 4 8 - 1 4 9A . D .
Silver
D i a m e t e rl g . 5 x m m , w e i g h t3 . 3 gg r a m s
Example from a r.ol.J]i""a
at Sotin
in l9O9
ArchaeologicalMuseum, zagre6,
pijas lovorovim
vijencem
nadesno.
N a o k o l o b i s e r n ak r u Z n i c a .
"t"""Tir;i,?l
C9S II_IJ
dugoj odje6i stoji naliievo, u desnici drZi klasje Lita tznad modija, a u ljevici
T"..
+n?na, 9
d r z r s r d r o .N a o k o l o b r r s e r nkar u 2 n i e a .
Slijed adoptivnih careva Nerva-.Trajan-Hadrijan nastavlja sc Antoninima. Hadnjan je Tita Aurelija
F u l v r B o r o n i i .A
r r i j a A n t o n i n a 'k a k o n r u j e g l a r i l op u n o i m r , r d o p t i r a o2 5 . l e b r u a r al J 8 . g . r e j e
k a s n t l cp r e u z c or l a s t , p o di m e n o m l m p e r a r o r . C a e s a . r T i tA
u cs l i u t H a d r i a t t u sA n t o n i n u sA i g u s t u s
I ' t u , s .I ' o \ r l e s tg . r z n a d c p o d k r a c i m i m e n o m 4 n t o n i n u sp i u s . r r j . l o b o 2 n i ) . O p i s a n i p r i m i e r i k
s , r e b r n odgc n r r a m o z e s e . p o4 . k o n z u l a r u k. o _ i i m a d eo d 1 4 5 .g . , k a o i p o 1 2 .t r i b u n s k o jv l a , r i .
darrratu
r 1 4 8 / 9 g . . u r r i j e m e k a d . rj e c a r r l a d a o v e c d c s e r a kg o d r n r .
Crte lica prikazane na denaru otkriva.ju pozitivni carev karakier i pomalo umoran izraz. eelo mu
ie
'o s l r r i . o k o , ,k o s a
j e m e n u .o r j e n c r n . rl o r o r o m , o b r r z i m r l o , p r i i . a . [ , r f
, x l s i n o p o i e S l j a n rn a r
br.rda r brer dosta dugacki. vrat je dugaiak i snazan,uho lijepo oblikovano isto kao i oii, nos i
illit*"1t;1^1 Brunlmid:-vH,4D,
NSe/1910-1
1,269,482;H.
cohen,Medaiilesimperiatesrr,
P a r i s 1 8 8 2 ,2 9 9 , 2 8 4 ; H . M a n i n g l y - F . A . S y d c n h a m ,T b e R o m a n I m p e r i a l C o i n a g ei I I , L o r d o ,
1 9 6 8 ,1 7 , 1 7 5 . l Z . D . _ 1 . M . - ,
:Z
LN
O
o.l
[163]
Denar Marka Aurelija (151-180)
Kovnica u Rimu, 145. (-147?). godine
nove ere
Srebro
P r o m ; ' e r1 8 x 1 9 m m , t e Z i n a3 , 3 0 g
Skupni nalaziz Sotina, godine 1909.
[63]
Denarius of Marcus Aurelius
( 1 6 1 - 1 8A0 D . )
R o m a nm i n t ,1 4 5( - 1 4 7 ?A) . D .
51.[ver
D i a m e t e r1 8 x 1 9 m m , w e i g h r 3 . 3 0
grams
Example from a hoard found at Sotin
rn 1909
Av. AVRELIVS CAESAR AVG PII F. Glava Marka Aurelija nadesno. Uokolo biserna kruZnica.
R v . , C O S I I . H o n o s s t o j i n a l i j e v o ,u d e s n i c id r Z i g r a n i i c u , a . u l j e v i c i r o g o b i l j a . U o k o l o b i s e r n a
Kruznlca,
M a r k o E l i j e ( A n i j e ) A u r e l i j e v e r r o d i o s e 2 6 . a p r i l a i 2 1 . g . v c 6 1 3 8 . g . a d o p t i r a og a j c c a r A n t o n i n
Pio i proglasio ga cezarom, Po prvi put imade tribunsku vlast od 27. Iebruara.142. g..a.isto.tako i
d r u e i ' k o ; z u l a t , " p a b i s e i o p i s a n i s r e b r n i d e n a r m o g a o d a t i r a t i u 1 4 7 .g . T a d a j e A u r e l i i u b i l o 2 6
e o d i n a ,i t o u p o t p u n o s t i o d g , o u r r un i e q o v o i d o b i p i i k a z a n o j n a n o v c u . N a n o v c u ' k a o
kontinuirer
i
i r o p r g r n d n o - s i e d s r v u .r r e " b r l oi e n a f u d u p r i k a z a t i I i k b u d u c e gc a r a o s i g u r a t i
dinastije.
Ikonografija mladog Marka Aurelija sastoji se_odslijede6ih odlika: gus.takovri.ava kosa, bez
viienci kola ostatlj-aielo slobodno. Brada je kratka i rijetka, nos pravilan, a odi malo izbuljene.
Vrat je snaZani na novcu pomalo prelazi u poprsje.
NS SZtqlO-'11,273,595; H. Cohen, Medailles imperiales.IlI,
Bibliografija: J. Brunimid,'VH,4l,
Paris iss:, 13",110; H. N4attingly-E. A. Sydenham, The Roman ImperialCoinage III, London
1 9 6 8 ,8 0 , 4 2 9 a . l Z . D . - L M . l
[64]
Denar Marka Aurelija, (161-180)
Rimska kovnica, 161-1.62.godine
nove ere
Srebro
P r o m j e r 1 8 m m , t e L i n a 3 , 6 2g
Skupni nalaz novca iz Sotina, godina
1909.
Arheoloiki mvzei, Zagreb,inv. br. 891
Ir 6 4 l
benirius of Marcus Aurelius
( 1 6 1 - 1 8 0A . D . )
i{oma.r mint, 161-162A. D.
Silver
Examole from a hoard found at Sotin
in 1969
No. 891
AVG. Glava Marka Aureliia s.lovorovim vijencem nadesno.

Av. IMP M AVREL ANTONINVS
Uokblo biserna kruinica.
Rv. CONCORD AVG TRP XVI, u odsjedku cos III Konkordija sjedi nalijevo na prijestoliu, u
ispruienoj desnici drZi pateru, lijeva ruka naslonjenaja na statuetu Spes.Ispod prijestolja rog
o b i l j a .U o k o l o b i s e r n ak r u Z n i c a .
Na opisanom primjerku denara na aversu prikazan je tredi po redu tip portreta Marka Aurelija
p."th'odili sr rjegoti likovi kao djedakas punim obra!'diiima i kao mladica s kratkom i rijetkom
bradicom i gustim kovriama, a oba joI
'bai nose karakteristike portreta helenistickog stila.
u vrijeme po6etka samostalnevladauine, djeluje vrio. .
e"t.d"r"tog"odi5nji Marko Aurelije,
ozbiljno i s-trogo,pomalo o5tro,5to u stvari uop6e ne odgovara onome Sto znamo:o njemu i 5to se
moZe rasuditi i,
sacuvanihspisa. Kosa iznad iela je u ravnim pramenovima, kovr6e se
"jegovih
a oii
samo joi ,ide na tjei,enu, ostatak glave prekriva carski lovor. Obrve su oitro polo_Zene,
izbuljine s pogledom nagore. Jagodice su istakrute, nos izd_uZen,a u.stauvudena. Ostali dio lica
prekiivaju brk-ovi i gnrt"] dolli siljata brada. Vrat ie dugaiak i pomalo prelazi u poprsie, ali bez
draoeriie.
I1l,
Bibiiografija: J. Brunimid, VLIAD, NS 9/1910-11, 273,589; H. Cohen, MedaiLles,tmperia[es
P a r i s i g s r , 7 , - 3 6 ; H . M a t t i n g l y - E . A . S y d e n h a m ,T h e R o m a n I m p e r i a l C o i n a g eI I I , L o n d o n 1 9 6 8 ,
2 1 6 , 3 7 .[ 2 . D . I . M . ]
l-
F65l
F.l
(t)
rl
*-)
F
F.
a/.
|/.
,(-)
F
O
N
Denar Faustine Mlade

(oFo130-176)
R i m s k ak o v n i c a 1 6 l - 1 7 6 . g o d i n e
nove ere
Srebro
Promjer 17,5 mm' teZina3,40 g ..
Skupni nalaz novca iz Sotina, godine
1909.
ArheoloSki muzej' Zagreb, inv. br.
891
[65'l
benirius of FaustinaJunior
( c .1 3 0 -1 7 6A . D . )
Roman mint,161.-176A. D.
Silver
in gO9
891
A v . F A V S T I N A A V t V S T A . P o p r s j eF a u s t i n es d i j a d e m o m n a d e s n o .U o k o l o b i s e r n ak r u Z n i c a .
Rv. SALVS. Salus sjedi nalijevo na prijestolju s naslonom. Iz zdjelice koju drZi u ispruZenoj desnoj
ruci hrani zmiiu oviienu oko Ztrvenika. Uokolo biserna kruZnica.
Faustina (Annia Gaieria) bila je k6erka cara Antonina Pija i njegove iene Anije Galerije Faustine _
(Stariie), rodene 105, a umrle 140. Vieniala se s Markom Aurelijom 146. g. a naslov je carice nosila
od l+7. g. Bila je poznata po svojoi liepoti, inteligenciii i temperamentu._
ponrer ria denaru^potvrduje opise nieri ljepote. Za razljkt od svoje majke-,koja ie nosila kosu
ispletenu u mnogotankih pletinica slozenih u krunu sliinu kompliciranu_frizuru, valovita kosa
Fiustine Mlade jednostavnb je zace6liana,skupljena u,sinjon na zatiljku. Okrunjena je carskim.
dijademom, aiznad tela joi je kosa izrazito vilovita. celo je djelomidno prekriveno kosom, o6i,
zjenice i obrve su precizno izradeni, nos ie malen, s finim nosnicama, obrazi obli, vrat vitak.
Poprsjt zavr5avanabranom haliinom.
Bibliografija: J. BrunSmid, vHAD, NS 9/1910-11, 276,672; H. Cohen, M.edaillesimpertalesIIl,
Paris iSSr, :l5i2,tsS; H. Maningly-E. A. Sydenham, Tbe Roman ImperiaL Coinage, lI, London
1 9 6 8 ,2 7 1 , 7 1 3 . l z . D . - L M . l
tl66]
Denar Lucija Yera (161-169)

Kovnica u Rimu, 161-162.godine
nove ere
Srebro
Promjer 17x19 mm, rezina 3,40 g
Skupni nalaz novca iz Sotina,godine
1949.
ArheoloSki muzej, Zagreb, inv.
br. (891)
[l66]
Denarius of Lucius Verus (161-169
A.D )
R o m a n m i n t , 1 6 1 - 1 6 2A . D .
Silver
Diameter 17x19 nfl, weight 3.4A
grams
rn l9a9
ArchacologicalMuseum, Zagreb, No.
(8e1)
Av. IMP L VERVS AVG. Glava Luciia Vera nadcsno. Naokolo biserna kruZnica.
Rv. PROV DEOR TR P II COS
. I I . P r o v i d e n c i j au d u g o j n a b r a n o j o d j e 6 i s t o j i n a l i j e v o ,u d e s n o j
ruci drZi kuglu, a u ljevici rog obilja. Naokolo biserna f,ruZnica.
P r e m a s a c u v a n i mo p i s i m a , L u c i j e v c r j e b i o . z a t a d a i n j ap o i m a n j a m u i k e l j e p o t e i z r a z i t o l i . j e p ,
viso_kastasa,.dugactebrade. odiiu uokvirenih dugaikim gustim trepavic"-", ltoje caru davaio
v e l i i a n s t v e n i . i z g l e dK. a r a k t e r n ec r t e b i l e u m u
fort" rup.otr., Zivio je vrlo lakoumno,nije vriio
svoje vladarske duZnosti i odavao se u potpunosti Zivotnim ui-icima, naroiito pretjeranom jelu.
P o v j e . n i i a r ia . n r i k en j e g o v up r e r a n u . m r t p r i p i , u l u n e u m j e r e n o . rui g o z b r m r . '
S u v l a d a rM a r l a A u r e l i l ap r i i < a z a n
i e k a o m l a d i m u r [ ; r a s g u r t i h k r u r i r . . l i c n i h o r r i m . lk o i c i c
M a . r k oA u r e l i j en o s i o u m l a d o s t i .B r a d ai e g u s r . rd, u g e c k ri k o r r c a v : . l v i d l i i v r. u i b r k o v i . C e l o
ie
j
e
r
nisko
i e p r e k r i v e n o k o s o m , b b r v e i o c i j r k o n a g l i s e n e ,n o s v e l i k i i k u k a i t , d o k j e v r a t k r a t a k i
jak, te pomalo prelazi u ramena.
B i b l i o g r a f i j a : 1 . - B r u n i m i d ,y H , 4 D , N S 9 / 1 9 1 0 - 1 1 , 2 7 7 , 6 8 3 ; H . c o h e n , M e d a i l l e si m p e r i a l e sr r r ,
P a r i s 1 8 8 3 , 1 8 5 , 1 5 4 ; H . M a t t i n g l y E . A . S y d e n h a m , T h e R o m a n I m p e r i a l C o i n a g e ,i I , L o n d o n '
1 9 6 8 , 2 5 3 , 4 8 3 .L Z . D . I . M . l
[67]
S e s t e r c iLj u c i j a V e r a ( l 6 l - 1 6 9 ;
[167]
Sestertius of Lucius Verus (161_169
R i m . l 6 | . g o d i n en o v ee r e
A.D)
Bronza
R o m e , 1 6 1A . D .
Promer 3,1,4mm, teLina23,44g
Bronze
N e p o z n a t on a l a z i S t c
D i a m c t e r3 4 . 4m m , w e i g h t2 3 . 4 4g r a m s
N a r o c l n im u 7 . e iB
, e o g r a d ,i n v . V 1 8 5 2 Placeof discoveryunknown
National Museum Belgrade,No. W
1852
r.
-^/
t\
^.1
A v . I N ' { Pc A F l s L A V R F . | - V E R V S A V G G o l o { : l a v ag l a v ; rL , c i j a v c r a o k r c n u t r n a d c s n o .
I l . v .( l ( ) N C O R D A V G V S T O R ' l ' R P o k o l o , c a ) s I I u o d s c i k u , S c u p o l j u l c v o i d c s n o . M a r l i o
A u r e l i j c i L u c i j e V c r , o b ' 6 c n i ' t o s e , s t o . i co k r c n ' t i j e c l a np r c n r a . l r u g o , i , i ' r u k u j u s c .
5 1 ; t , 1 . i i I u . ' i t r V , r ' . rp r r p r . l . rn . r i r . r r r r t cpt .nr : o d L rz . rj , , l n i i k c r I . r J , ri rr s I r r t i j . rV c r . ri M . r r k . rA t r r ,l r j r .
( ) h u 1 ( ul c . k . l u \ ( . o n r rr r r l r J r ' , . r d , ' p t i rA. r or t o n i rP
r i i c .\ . r ' l , . . i n i l p r r . . r , , lM
. 1. A r r r c l r i .p. o , l e p i r e r c
' t l r r i . . u z t l i j j . r , 'j e . i ' r , r g b r . r t au r a n g a v g L l s r : 1 . ' l ' inp: r r c y c r s u ,p r c d i t a v l j a j u 6 io b o j i c l ' c a r i e r , ek a k o
sc
r u k u r u , , . ' d . r r t l c n; e n r r p i s o n r c o N C o R D I A .
v c r o ' p o r r r c t n e r v c r s u s v a k a k os c u b r a j ; ru
n a l z n r c a F r l e _ p o r t r e trcz o v o g p e r i o d ; r .N a j u o i i j i v _ i j en j c g o v o o b c l c / - j e v, c 6 n a p r v i p o g l e c l ,j c s u
e . t l e t r r n i . t t i r h t k . r . n . r 1 r i e v r s t i n a . L i c e n r u j e u o k v i r c r r o b u j n o m i k o v r d i , r n r i n k , r s c , i ni i z d u Z c p o
b o i J t o r n b r r . l , , n r ,p o g l r J r n t c l i g e n t a nu
, p r a v l j e n u d a l j i n u , u s t a s e n z u a l n aN
. a g l a l e n ab r i i l j i v o s t 1
t z r r d t k o : c z n - r k i c p o s c b n o gu m c t n i i h o g i z r e z a , h a r a k t c r i s t i i n o gz a o p l t u i h o n o g r a f i j u t r a d i c i j r r
A n t o n i n a i n a j b l i 2 up o r t r c t i m a M . A u r c l i j a i K o r r o d a .
B i b l i o g r a f i j a : H . M a i t i n g l y , F . . A . S v d c n h e r n . ' ! ' h cR o n d n I m p c r i d l C o i r t t g c I I I , L o n d o l 1 9 6 g ,j l 6
b r . 1 2 8 1l.B . B B . l
[168]
Aureus Pertinaksa (193)
R i r n , 1 9 3 .g o d i n e n o v e e r e
ZIato
P r o m e r 1 9 , 9m m , t e L i n a 7 , 2 l g
N a r o d n i m u z e i , B e o g r a d ,i n v . W 2 0 6 4
[68]
Aureus of Pertinax (193 A. D.)
R o m e , 1 9 3A . D .
Gold
Diameter 19.9 mm, weigth 7.24 grams
Placeof discovcry unknown
National Museum, Belgrade, No. V
2464
Av. IMP CAFISP HE[-V PERTIN AVG. PoprsjcPertinaksa s lovorovim vcnccm na glevi,
, ' b L ' . e n' ., o k r , n u t , n . t J r ' r n o .
R r ' . L A E T ' I I T I A T E M P O R C O S l I L e t i c i j a ,o b u i e n a , s t o j i o k r e n u t e n a l e v o , d r } . i v e n a c u d c s n o j i
7 - c z l ou l c v o i r u c i .
P . H c l i j e P c r t i r r r k s ,p r . f c k t g r a d a R i m e , i z n c n a d aj c j a n u e r a 1 9 3 . g . p o s l c K o m o c l o v c s m r t i , u 6 6 .
i u L l r n I l u \ t , l or r r . S , ' l . 7 i 5 e n11. 1 . r (, )l , tr r i i . i 1 r . t ,p u J r i k r rp r o r i r r . i i .i i t o i r l , . , r. r b ii s x ; . 1l . r r . l o r i i . l l j i
u c a r s k o jp a l a t i , p o s l c s a n o 8 6 d a n a v l a d a v i n e .I , r k o j c p o i t r c t c a r e n a f , v e r s Lrr. d . r u i r " i i . i l i i t
v r e n c n e A n t o n i n a ( b u j n a h o r , r d T - a vkao s a i g u s t at a l ; r s a s tbar a d a ) ,k o n v c n c i o n a l n i j ij e i n ' r c l i u

tzraT.ul l i b l i o g r e f i j e :H . i U e t t i n q l v , E . A . S v d e n h a n t .T h e R e t t n a nI t t p t ' r i a l C , o i r t a g cI V - 1 , l . o n d o n 1 9 6 8 ,/
br. a (b). [R. I] B.
Ll6el
Glava Septimija Severa

Bjeli mramor
Visina 55 cm
Sirina lica 18 cm
Duklja (Doclea)
Prva decenijaIII veka nove ere
Arheoloika zbirka SR Crne Gore,
Titograd, inv. br. 694.
Ll6sl
Head of Septimius Severus

Vhite marbie
Hcight 55 cm
Vidth of the .face18 cm
Dukl1a (Doclea)
First decadeof thc 3 rd ccnturi A. D.
ArchacologicalCollection of the
SocialistRepublic of Montenegro,
Titograd, No. 694
(t)
Portrct inpcratora Septimija Severt (lmp. Caesar L. Septimius Se'oerusPertinax Augustus, l9'1211), monumentalnih razmjera, raden za statiinu imperatorsku statuu koja je stajalau dukljanskoj
bazilici i v.jerovatnobila u kultnoj funkciji vladara. Glava je dosta oitciena: nedostajedesna strana
iela sa tjemenom, nos, brkovi i brada, 5to unekoliko onemogu6avadetaljno analiziranjc frizure i
r.)
llKa.
F]
(,
.-l
F
F
Portret prikazuje imperatora u poodmaklim godinama, izduZenog lica, uokvircnog kovrdZavom

kosom i bradorn i s lovorovim vjencem na glavi. Oii su badcmaste,nos kratak, a ustr stisnuta,
je diskretno navijena i opu5tena ka clesnomrarncnu, 5to liku daje umoran,
naniZe
,povi.jena.Glava
s e n t l m e n t a l a nl z r a z .
Detalji frizure, naiin ieSljanja i kose i brada, pokazuju stilske odlike kojc su vladale u toku III
vjeka n. c. Obrada glave u cjelini bliska je samo portrctima Septimija Severaiz-radenimna Istoku.
Dukljanski portrct nastao je najverovatnije izmedu 2A2. i 21L. g. n. c. posle povratka Septimija
\ e r e r r i z i s t o e n i l ro r u r i n c i i r
B i b l i o g r a f i j a :D . S i e j o v i 6 , ' s t a r i n a r X
, I X , 1 9 6 9 ,8 1 - 1 0 0 . [ O . V Z . ]
rr'
F
O
c{
[70]
Glava Albina (?)
Mramor
Visina glave 36 cm
S i r i n al i c a
Karatai kod Kladova (Diana)
Kraj II veka nove ere
Narodni muzei, Beograd
[l70]
Head of Albinus (?)
Marble
Width of the face
Ka-rataincar Kladovo (Diana)
End of thc 2nd century A. D.
National Museum, Belgrade
Glava coveke zrelh godini, prikazuje licc snaZnih obrisa, skoro ietvrtaste formc, sa gustom
bradom. Vidljivi delovi lica odaju visoku ekspresivnosti naturalizam, sa plastiino naglaSenim
dubokim borama oko korena nosa i na ielu. Ispod krupnih, bademastih oiiju, bez zenica, vide se
izral.ene podoine kcsice. Pri korenu nosa urezane su ietiri vcrtikalne bore. Obn'e su luinc, jedva
naglabene.Lice, sa blago istaknutim iagodicama i markantno naglaienim fizionomskim detaljima,,

po"malonedoratleno, diluje dvrsto i oz6iljno. Kosa, u vidu takoivane vojniike frizure, kao i gusta
brada, predstavljenaje u kratkim, gustim kovrdiama. Na ieonom delu veoma su izraZeni zalisci.
Pokuiaj identifikaciie ovog portreta sa Albinovim hkom (Irnp. Caesar D. Clodius Septimius Albinus
Augustus, 193-197) zasniva se na veoma velikoj slidnosti. Ona je uoiliiva naroiito u poredenju s
prelstatama na novcu. Posle rekonstrukcije nosa, do5lo se do skoro istovetnog lika. Dalja
prouiavania ovog inaie neobjavljenog dela trebalo bi da pruZe viSe dokaza. Za sada,ovakvo
opredeljenje sasvim je uslovno. Medutim, bez obzira na pokuSaj identifikacije, portret po svim
stilskim osobenostima nesumnjivo pripada tom vremenu.
N e p u b l i k o v a n o .[ f . R . ]
't)
[171]
Head of Macrinus
Bronze
Total height 41 cm
Bo\et (Mons Awrews?)
217 A. D.
Municipal Museum, Belgrade, No.
2636
[l71]
Glava Makrina
bronza, Suplje livenje
Ukupna visina 41 cm
Visina glave 33 cm
Sirina lica 22 cm
Bole( (Mons Aurews?)
217. godinenove ere
Muzej grada,Beograd,
inv.2636
O
o.l
Glava zrelog 6oveka predstavlienaje en face. Pogled je usmeren napred. Celo je visoko, sa blago
naznaienim horizontalnim borama. Odi su krupne, uokvirene plastiinim trakama oiviienim
urezanim linijama, sa takode urezanim zenicrma. Pododnjaci su fino modelovani, kao i dve
vertikalne boie iznad korena nosa. Nos je pravilan, pri kraju neznatno poviien. Kosa i brada 6ine
celinu. Relativno kratka kosa, preko obraza, spajase sa bujnom bradom, koja se spuStau dugim
uvojcima prema vratu, a dopire sve do spoljne vertikalne linije uiiju. Srednji deo brade saiinjen je
od uskih i dugih uvojaka, koji se spuitaju kao pletenice. Brkovi se, takode, utapaju u kompleks
bradei gube se u njenim uvojcima.
Glava-portret svakako je skulptorsko delo izuzetnog kvaliteta. Opredeljena je kao portret cara
Makrrna \Imp. Caesar Opelliws SeverwsMacrinws Augustws,21.7-21.8),
koii ie kao prefekt
pretorijanske garde ubio'Karakalu, a vojska i Senat si ga proglasili za cara..Njegova vladavina je
-_
.' I
b i l a k r a t k o t r a j n a ,j e r j c n a p u t u z a R i m v c 6 s l e d e 6 eg o d i n e i o v a j c a r u b i j e n .
P o r t r c t s e s t i l s k i o s l , a n j an a - s e v e r i j a n s k iu p o s t s e t e r i i a n s k ue p o h u , n a i t a p o s e b n ou k e z u j e r r c r m a n
kosei bradc.Identifikacija.portreta
u i i n j e n a j e n a o s n o v u n u m i z m a t i i k o [ m a t c r i j a l ai z a n t i o h i j s k c
\ o r ' 1 i c _ e _ ( s e s t e r c i jAunst,i o h l j a , 2 1 . 7 g. . , B M C , N o 1 2 2 ,P l . 8 2 , N o 1 O ;d e i a r , A n i i o h i l " , Z t Z . g . ,
3 8 8 , . P I /. 9 , N o 8 ; a u r e u s A
, n t i o h i j a ,2 1 7 2 1 8 .g . , B M C , N o 1 1 9 ,P l . 8 : , N o 8 ) .
f/lCNo
Medutim, ostale portretne glavc atribuirane Makrinu, kao i prcdstave na noycu kovanom u Rimu,
l . r i k . r z _ u i zun. r r n . n r l . t J c qc , v e k a , i t o . j e n c o b i i n o , s o b z i r o n i n a 6 i n j c n i c ud a j c v l : r c i a os , r m og o d i , r l
d . r n r .J e d i n o j c 1 1 :p o r r r e r u i z k a p i t o l i n s k o gm u z c j a u R i m u ( K . F i t t s c h c n , / D , 4 1 , 8 4 , 1 9 6 9 .A b b .
53 54) i predstavamana novcu kovanom u Antiohiji 217. g. prikazan u svom realnom dobu (54
g o d i n e ) .T o s e , o b j a i n j a v ai i n j e n i c o m d a j c M a k r i n b i o n c p o z n a tu R r m u , p a j e n l e g o v r e a l n i p o r t r e t
o n a j s a n o v c a k o v a n o gu A r t i o h i j i 2 1 7 . g . n . c . G l a v a i z B o l c i a v e o m a j c i l i i r o p o i t . e t r m a s a o v o g
n o v c a , p . r - . i cp r e t p o s t a w l j :d a j e o n a i z r a d c n au A n t i o h i j i 2 l l . g o d i n e .
BibJio.gr.rfija:V. Kondic, Godiinjak grada Beograda, XVIII, \971, S-2A; isri, Arcbaeologia
? S g 1 l o 1 , r _ r y , _ X I Il I9, 1 2 , I - 5 9 ,P l . I V ; i s t i . ,T b e J o u r n a l o f R o r n a r t . l a u d l c sL, X I I I , 1 9 7 3 . 1 7 4 8 ,
P l . V - V I . I r l * o r 1 a s r p ' k , o gn a r o . d a , r ,B c o g r a d , 1 9 8 1 ,s l . 2 3 ; D . M a n o - z i s i , A n t i l e a ( l J n c t n o s t n a
, 1 1 ;M . V e l i 6 k o v i i , v A r b e i l o i k o b l a g o
{ u . J u S o s l a v i i c )B
. .e o g r : d , 2 e g r e b , M o s t a r 1 9 8 2 , 1 1 5 , s l .
Srbije, Beograd 1983, 8S-90, kat. 69, sl. 69; Lj. Popovii, u: Llmetniika baitina Srbije, Bcogr-ad
l 9 l l , + ,5 0 , s 1 . 8 1 :A r h e o l o i k o n a s L e d a
B e c t g r a d dB, e o g r a c l1 9 8 5 ,8 5 , s l . n a s . 1 O C [. 1 . p , ]
l r7 2 )
Glava mladi6a
Mramor
Ukupna visina 28 cm
Visina glave26 cm
Sirina lica 16 cm
Dvidesete-tridesetegodine III stolje6a
nove ere
Arheoloiki muzei, Zadar, inv. br. 35,

knj. ul 861
lr 72l
Head of a youth
Marblc
Total height 28 cn-i
Height of the hcad 25 cm
Vidth of the face 16 crn
Placeof discoveryunknown
(CollectionDanieli)
Tl-rirdor fourth decadeof the 3rd
century A. D.
ArchaeologicalMuseum, Zadar,No. j5
Glava mladi6a, ispod brade ravno odsjeicna. Naknadno restauririr nos okrnjen je pri vrhu,
a oite6ena su usta i vrh brade_.Lice je okruglo i puno, a gusti pramcnovi kose prikiivaju ve6i deo
iela. Obrve su plastiino izraclene,a odi su irale,-sa velikim ocnim k.rpcima. o.kuslo- jarenicom
i . u r e z a r r r mz j e r r i c o r nC. u . r i p r a m c n o ir k r r c _ . l o i e r i r op r e k r i v r i uJ i o i z n a J t e l . r ,, i . . p o o c n i e . ,J i o
l i c a i s p r e d u l i j u , i . s p u l t a j u s e k a u t r t r . i z n a d t o g d i j e l i t e k u d v i j e S i r o k ep " l " k i " ; r ' e t r a k e k o j e ,
Proputobruia, stoje na glavi i zavriava.juse na viatu. Srcdilnji dio glave tikod.r prekriv;r valoviia
tl
U)
rl
--l
Tr )
ry'
,aI
F
O
C.l
i ' l ] i . - , " 0 , . . n c m a . n e k r hp o l e b n i h k a r a k t c r i s t i k ao s i m i z d u i e n o g l i c a , i s t a k n u t cb r a d e , o d e b l j a l i h
k . r p r k . r .A n e l o g n o o b r a d c n u k o s u , .o b r v c r o i i i m a g l a v ar n l a d i 6 au ' N o t o j k a r l z - b e r i k o jg l ; p t o t J . i
u Kopenhage_nu,
te glava Aleksandra Severau Kapiiolinskom muzeju u Rimu. Datira se
u 2 0 - 3 0 . g o d i n c I I I s t o l j e 6 an o v c e r e .
B i b l i o g r a f i j a :D e n k m a e l e r d e r K u n s t i n D a l m a t i e n , I I , h r s g . G e o r g r o n K o r a l c z - 1 , k ,l W i c n 1 9 1 0 ,
s l . 6 6 ; M . S u i ( . ,r : M u z e j i i z b i r h e Z a d r a , Z a g r e b 1 9 5 4 , 2 t . b r . 7 1 , s l . n r , . q f .
LM. K.]
l r7 3 )
Glava mladi6a
Mramor
Ukupna visina 32 cm
Visina glave28 cm
Sirina lica 17 cm
Nepoznato nalaziite (zbirka Danieli)
Kasnije II ili rano III stolje6enove
ere
Arheolo5ki mvzej, Zadar, inv. br. 27,
knj. ul. 866
u73l
Head of a youth
Marblc
Total height 32 cm
Height of the head 28 cnr
Late 2nd or carly 3rd ccntury A. D.
Archacological Museum, Zidar, No.
27
G l a v a m l a d i 6 as a d u v a n am a l o i s p o d v r a t a . N o s , n a k n a d n o r e s t a u r i r a n p
, otpuno odlomljen. Siroko
o k r u g l o l i c e u o k v i m j c g u s t ak o v r i a v a k o s a , k o j a s e s p u i t a d u b o k o n a v r a i . P o v r l i n a l i c a j e g l a t k a ,
a m a n j e j e o i t e i e n a d e s n as t r a n ao b r a z a .O b n ' e s u g u s t ei p l a s t i d n oi z r a d e n e ,i s m a n y u ; us e p r e m a
k r : j c v i m r . O b r r d i u k a p o s v e i e n aj e d e t a l j n ap a Z n j a :n a g l a i e n is u o i n i k a p c i , o k r u g l a i a r c n i i a
r k r u Z n o u d u b l j e n a z j e n i c . r .l J s t a s u p u n a i z . a t v o r e n aa, b r a d a j c i s t a k n u r a .G u s t a k o v r i a v a k o s a
u o k v i r u j c i e l o , p r e k r i v a u i i d o p o l a i s p u J t as c p r c m a v r a t u . C i j e l a p o v r i i n a g l a v ep r e k r i v e n aj c
gustom kosom i reliefnoobradena.
G l a v a m l : d i c r p r c d : t . r v l j . r r l o k v a l i t e t a nr a d , p o g o t o v o k a d a j e r i j e i o p l a s t i i n o o b r a d e n o j g u s t o j
k o s i i d e t r l l i m a l i e r . S I i c n r j e g l a v i m l a d i 6 au N a i i o n a l n o m m u z e j u u R i m u i u V a t i k a n u , a d a t i r a s c
u k a s n o I I s t o l j e 6 en . e .
B i b l i o g r a f i j a :J . B a n k o P . S t i c o t t i ,A r c h . E p i g r . , 1 1 1 r . ,X V I I I , 1 E 9 5 , 2 2 ,b r . 2 1 , F i g . 1 0 ; i s t i , B u L L .
d a l m . , X I X , 1 8 9 6 , 1 2 0 , b r . 2 1 , F i g . 1 O ;R . V a l l n t i , I l M u z . s e oN a z i o n a l e d i Z a r a , { o m a 1 9 1 2 , l l , s l .
na s.,28:.M.Gorenc,Antiileaskulpturau Hruatsleoj,Zagreb,
1952,XXIV, T. /3; M. Sui6,
y; lf y_z9ii
1 TbirkeZadra,Zagrebi954,21,br. 70,.t. "" ,. lz; K. Finschen,
/D Af %, [)tt,
2 3 8 .t M . K . t
lr74)
Glava muikarca
Mramor
Visina glave 30 cm
Sirina lica 16 cm
Jelainicakod NiSa
Kraj II ili po6etak III veka nove ere
Narodni muzej, Ni5, inv. br. 119lR
[r74]
Male head
Marble
\Xzidthof the face 16 cm
Jelainicanear Ni5
End of the 2nd or beginningof the 3rd
N a t i o n a l M u s e u m ,N i ! , N o . 1 1 9 l R
Glava ozbiljnog i zrelog doveka, dugog i ovalnog lica.Zadnja strana glave nedostaje,a leva
polovina i donii desni d_eo_
lica su obte6eni.Kratka kosa, predstavljenau krupnim kovrdZama, prcko
obraza se spaja sa takode kovrdZavom, ali ne i dugom brodom. lJsta su mali i stisnuta,
a n a g l a i e n eb o r e u n j i h o v i m u g l o v i m r c e l o m l i k u d a j u m e l a n h o l i i a nr z r a z . N o s j e u k o r e n u j a k ,
a nadoini luci su veoma izrai.eni. Ispod reljefno izvedenih obrva su bademasteodi, sa naz-nacenim
gornjim kapcima, urezanim roZnjaiama i fino modelovanim podoinjacima.
Ova glava, sa izrazitim individualnim karakteristikama, odaie sna2nog, odlucnog, ali pomalo
r e z i g n i r a n o gi o v e k a . T r e t m a n k o s e , b r a d e i o i i j u , k a o i d r u g e s t i l s k eo s o b i n e ,u k a z u j u n . 1u m c r n o s r
z r e l o ga n t o n i n s k o gr l i r a n o g
pcrioda.
"erriianskog,
N e o u b l i k o v a n o .[ I . P . ]
[l75]
Reljefna glava palmirskog
sveStenika
Kreinjak
Ukupna visina 59 cm
Ukupna Sirina43 cm
Visina lica 12 cm
Srnna hca 13 cn-r
Beograd (Singidunwm)
Prva polovina III veka nove ere
N a r o d n i m u z e i ,B e o g r a di.n v . b r .
298s/III
:
'+
c\
[75]
Relief head of a priest from Palmyra
Limestone
Total height 59 cm
Total width 43 cm
First half of the 3rd century A. D.
No. 2985/III
S k o r o k v a d r a t n iv i s o k . ir e l i e f p r i k a z u j e p o p r s j c s v e S t e n i k a
o d e v e n o gu n a b r a n i h i m a t i o n , s a v i s o k o m
k l p o r n n a g l a v i l z n a b o r a o d e 6 ep r o v i r u j u d e s n a - m v i j e n a
ruka i leva ruka u kojoj jc svitak.Lice je
o k r u g l o i i z b r i i a n o , , s t a s r p o r i i e n r i u s e c e n aN
. o s j e p r a v i l a ni d o s t av c l i k i , L a o i u i i . O b r v e s u
p o v i i e n ei p r i k a z a n e"u v i d u p l a s t i c n r ht r a k a , r z n r d k o j i h i u s i t n i z a r e z i .O i i s u t a k o d e v e l i k e
i S i r o m o t v o r e n e .N a 6 e l o j e n a b i j e n av i s o k a s v e l t e n i i k a k a p a , n a k o j o j s e , n a s r e d i n i ,n a l a z i i i r o k r
f o v o l o ; v e n a c ,k o j i s e i z n a d d e o n o gd e l a d o d i r u j c s a e l i p s o i d n i r nm e d a l j o n o m .N a s a m o j p l o d i ,
rznad levog ramena, nalazi se natpis urczan ievreiskim slovima.
N a o r o m p o , r r r e t uk' o l i t e k . r r r k L . r r i es r i m e l e m e n t i m lk a n r n i z o ,a n c u r i j c r r t l l n eu m e t n u \ r i .\ e o m . l
uticaii rimske portretne umetnosti. vremenski pripada tridesetim godinama III
;,Jf""j.r":",,',"r
Pllligg:{ij."' Î],Inghalt, Srzdier ocer PalmyrensleSkulptur, 1928, 118; N. Vuli6, Spomenik SKA,
]-Iry,. 195t 235, br. 625; D. Garaianin, Godiinjak M)zeja grada Beograda, L 19i4,6q, s|.37:'
Y.,91-bja, Qdq!ryna grika i rimska pla.stikau Narodnom'mizej, , Biogroiu, Beograd,igSS, iOf ,
M i r k o v i 6 , u : I n s c r i p t i o n sd e l a M e s i eS u p e r i e u r,eI . ' B e o g r a c i 1 9 Z 6 ' ,g 5 - 8 6 , n r , 7 2 .
I !{X,M.
tI. P.t
[176]
Glava deiaka
Mramor
Ukupna visina 1Z cm
Visina glave 15 cm
Sirina lica 1Ocm
NiS (Nalsszs)
II-III vek nove ere
Narodni muzej, Nii, inv. t>r.472/R
[176]
Head of a boy
Marble
Iotal
1 1
nelgnt l/
cm
Height of the head15 cm

Vidth of the face 10 crn
Ni5 (Nalsszs)
2 n d - l r d e e n t u r yA . D .
National Museum, Nii, No. 472/R
G l a v a d e i a k a p r a v i l n i h c r t a l i c a , o i u v a n a d o p o l o v i n e v r a t a . K o s a j e k r a t k a i u p r a m e n o v i m ap a d a
z c n i c a m a .N o s j e
n a i e l o . O i i s u b a d e m a s t ei t . t r - o r e n e ,t r u r e z r n i m r o 2 n j a i a m ai n a z . n a d e n i m
kr;rtak, sa iirokim nozdrvama. lJsta su razvuiena u blag osrncjak, tako da se u njihovim uglovima
f o r m i r a j u k r a t k c b o r e . O b r a z i s u p u n i i r n e k o m o d e l o v a n i .C e o d e i j i l i k o d i S cb l a g o ! 6 u ,a l i
i individualnimkaraktcristikaura.
N e o u b l i h o v a n o .[ 1 . P . ]
r-.1
(t)
(,
D
f
F
rrl
n
F
n
L L 7)7
,.r'
,(,
F
(-.1
N
Glava devojke
Bijeli mramor sa svijetloiu6kastom
patinom na licu, te ostacimasmede
boje na kosi
Saiuvanaukupna visina 22,5 cm
Visina glave22,5 cm
SoIin (Salona)
Poietak III stoljecanove ere
Arheoloiki muzej, Zagreb, rnv. br.76
lr77l
Head of a girl
Vhite marble with pale yellowish
patina on the face and remains of
b r o q n p a i n I o n r l r eh . r i r
2 2 . 5c m
H e i g h t o f t h e h e a d2 2 . 5c m
>onn (Jalona)
Beginning of the lrd century A. D.
ArchacologicalMuser.rm
, Zagreb,
No. 76
Savr5enapreciznost u oblikovanju svih, pa i najmanjih.detalja, te meko6a i profinjenost modelacije

u k a z u i u n a v r h u n s k o m a j s r o r . t v o i r a f i n i r a n o s rk i p a r a k o i i j e o v o j p 1 s k 1 . r . t 1 g l a r i - p o m j e s t u
n a l a z ai e s r o o b i a v l l i v a n opi o d p o p u l a r n i mn a z i v o m, , s o l i n j a n k a "
1 , , s a l o n i t a n k a-" "u; m r o
udah.nut2
l t v o t n o s t i g o t o v o e r e r i i n u . p r o d u h o v l i e n o s rT. o m d o i m u p r i d o n o s i i t r a n s p a r e n t n o s[ri n o
u g t a c a n o gb r e l k a s t o gm r a m o r a . o : o b i t o i z r a l e n a n a ( i r o k i m p l o h a m a I i c a , s t o p o d s j e i a n a
karakteristiinu
p r o z r a i n o s ta l a b a s t e r aN.a o v a l n o mI i c u , p o d n a p e t o me p i d e t - o m , n a s l u i u j us e
l a g o d r i n e k o s t i . a g o t o v o . n a i s t i n . a c i nb l a g o i e o n d u l i r a n j p l o h a i e l a s t e k n e z n a r n on a g l a S e n i m
i e o n r m k o s t i m a .L l s t as u j e d v ap r i m l e r n or a z m a k n u r ai p r i i o d n o v a l o r i t a ,s p u n i j o m d o ' n j o m
r n e i t o t a nj o m g o r n i o m u s n o m . N o s j e r a z mj e r n o m a l e n i p r a r i l a n . d o k s u o c i b a d e m a s t oi z d u i e n e .
s n . r z - n r i - c n ikm: p c i m a ,i z n r d k o j i h s u p o l u k r u i n o p r o f i l i r a n eo b r v e k o j e s u p r e m as r e d i n iz a s j e n i e n e
p l i t k i m k o s i m u r e z i m a .O c n e i u p l i i n e s. u d u b o k o u s j e c e n e
i s a d ap r a z n e .a l i s u . p o s v e m us u d e c i ,
i z v o r n o b i l e i s p u n i e n eo b o i e n o m s t a _ k l e n o m
p a s t o m . B r a d a j e , t r k o a l e r .v r l o [ i n o ' s t r u k r u i r a n a ,a i s r o
se moZe konstatovati i za u3i, premda su uine Skol.jke_
gorniim dijelom podvuiene pod kosu. Kosa
i;. od sredine tiemena.pr-emaubima razdjeljcima podjeljina u 12 segmenatabto nalituje k.i5kama
dinie (tzv. Melonen tip frizure),. a na njima su municiozno urezme- i vlasi. KriSke su na zatiliku
r rsprepleteneu pu.ndu, dok su kratki i kovrdarsti pramenovi plitko profilirani otiaga,
:"k"f!.1:
r s p o dk n ( k i i s a s r r a n a i, s p r e du i i i u .
Glava je vrlo dobro oiuvina, te,su osim otkrhnutog zavrietka nosa manja povrsinska oite6enja
m j e s t i m i c ev i d l i i v ai o i \ a m o n a b r a d i ,d e . n o m o b r a i u , l i j e v o m u h u i n a I o l i .
c r e l i n i . : " , g ] i t l p o d s i e i r . n a . n e k he e l e n i s t i i k ep o r r r e t e p
. r i i e s v e g an a S i l a n i o vp r i k a z p i e s n i k i n j e
l/
\ o r f n e . r \ o ' p n t e c e b r r r d a l e r r t e ao m l a d e n a i k o m p o r t r e r u c a r i c ep l a u t i l e
elautilla, ?
-.211)1 i'ene cara Karakale, koju je.tek koju godinu nakon
udaje, posli.jepada njezinogoca Fulvija
PJautiiana
m.o c n o g p r e f e k t ap r e r o r ; i a n a c a . . i d
t r o p r o g n r t i n a L i p a r e .a z a t i m i e n r r . E ; o i n 1 * r ; n ' o
s m a K n u c eI. .a k \ u m o g u c n o s ta t r r b u c r yrez n r oj e u n o v i j ev r i j e m eB . A n d r e a e ,a p o t o m
r K ' f . l r t s c h e nn, o t a k v o i l e p r e t p o s t a v c i
o n i r a oS h . . N o d e l m a n nu. s p o r e d u j u coi u u g l a v u
i . l ' l o t r l r mp. o r t r e t i m an a n o v c u i n a l a z e.ioir p
a z l i k eu o b l i k o v a n l un e k i h d e r a l j ao, ' o b i r o " k o s e .
S I i c n o ' t[ i z i o n o m i i eo v e . g l a v ei P l a u r i l i n i hp o r r r e r an a n o v c u p o k a z u j e .; p r i , d . A n d r a e o v u
p r e t p o s t a v k un e t r e b ao l a k o o d b a c i t i .a t o m e u p r i l o g g o v o r i i i z u a n r e d n a
u m j e t n i c k ak v a l i t e t a ,
t o d e l a c r i e . . p . o r k a n a . k o n t i a i t i . a nkl e
i e d n o s t a v n o si ts u p r i l n o s m
om
l o r i s t i c k i hi p i a s r i t k i hd . r r l 1 , r ,
zrcalno glatkim povrsinama, S,totakoder moie biti jedan od razloga da se solinika glava djevojke,
k o l a s e m o T e u b r o l i r i u n a j b o l i ao s t v a r e n i ar i m s k e p o r r r e r n ep l a s r i - k ep. r i p i i e K a r a k i l i n o j s u p r u z i .
b r f , ' l r o g r a l r r aJ :. t J r u n ( m l d . K a m e n t s p o m e n c H
i ruarskoga,narodnoga
m u z c j a u Z a g r e b u ,z a g r e \
190_1-1?L1,.4a, 6r. 76; M, Gorenc, Antibna skulptura i Hruotshoi, Zagreb 1952,72, ,1. Zt i tZ;
B . V i k i 6 - B e l a n i i ( . : P e r k t i l s vI.I , 1 9 5 2 , i 9 4 0 , b ; . 1 , T a b . I V , s l . l i , b , ' c ; M . G o r e n c , A n t i k a
M a l a i s t o r i i au m e r n o s t i - E p o hies r i l o v i r . B e o g r a d1 9 6 7 .s l . l 3 : L ' a r t e n y o u g o s l a o i de e l a
!u;diciii
q : . h , t ( o , : l - o n . o si o u r s . P a r r s l 9 2 l , b r . q 5 , s | . 9 5 : B . A n d r e a e . l ' a r r d e l ' a n r i e n n e R o i e , p a r i s 1 9 7 3 ,
2J91
lI-lll;K.Fittschen,H.B.Wiggers,Caracalla,Geta,Plautilla-M.\Wegner, Macrinusbis
6 . a l b t , n u s . . t s e r h1n9 7 1( r e . e n z i i a ) l C d t t i n g i s r h eC e l e h r t e A n z e i g e n2 J O , 1 9 2 8 , i 4 6 ; D . M a n o - Z i , i ,
A n t t R a , \ U " m e r n onsat r l u J u g o r l a v i j e )B. e o g r . r d - Z a g r e b _ M o s r a1r9 9 2 , 6 7 .s l . 5 g l S h . N o d e l m a n ,
l o ^ u r n a lo l J . _ P . G e t t y M u s e u m , 1 1 , 1 9 8 3 , f 1 3 , b i l i . 3 6 ; Z a g r e b ( m o n o g r a f i j a ) , Z a g r e b1 9 8 5 , 2 0 4 .
tA. R. - M.t
J
a
t
f,
f
F
-rl
F
4.
,(,
F
.a
N
[l78]
Glava carice Plautile
Bijeli mramor sa svijetlom
Zu6kastosmedompatinom
Ukupna visina 25J cm
Visina glave 19 cm
S i r i n ai i c a 1 1 , 5c m
Solin (Salona)
PodetakIII stolje6anove ere
Arheoloiki muzej Zagreb, inv. br. 77
u78l
Head of
Plautila
\ V h i t e m a{Tprgri
r b l ew i t h p a l e
yellowish-brown parina
I o t a l h e r g h t2 6 . 5c m
V i d t h o f t h e f a c e 1 1 . 5c m
So)in lSalonal
Beginning of the 3rd century A. D.
No. ZZ
lJ odnosu na okomitu os vrata, glava je neznarno nagnuta i okrenuta udesno. Na ovalnom licu
briZljivo su oblikovana usta,_kojimaje gornja usna vilovita i tanka, a donja, kako i priliii, neito
deblja. Punadki o\razi i brada veoma su fino struktuirani, dok je nos, iini se, bio ravan, a odi
bademastogoblika, s karakteristidnim detaljima, polukruZnim kapcima, te bjelooinicama na kojima
se jasno ocrtavaju Sarenicesa zjenicama. Njihov poloZaj na bjelooinicama, neznarno akcentiran,
usm;eravapogled u desnu stranu. Nad oiima su blago profilirane obrve, a u cjelosti su vidljive
i precizno m.odeliraneulne lkoljke. Kosa je raSclanjina-dijagonalnozaie5ljanim kriSkama, koje se
medusobno kriZaju. Najdonja kriSka iza uiiju pretvara se u Siroku plosnaiu pletenicu, po povrSini
raiilanienu urezima u obliku sitnih mreZasto rasporedenih rombotr. Pletenica je na zatillk.
presaviienai ne dotidu6i vrat - 5ro je_ina6eobiiaj kod takvog tipa frizure - odmah se, postaju6i
sve uiom, uzdiZe prema tjemenu, dok prema vratu slobodno viii nekoliko jade profilirinih
P
o
s
m
a
t
r
a
n
o
r
p
o
s
e
b
n
o
a
s
p
e
k
t
a
s t i l i s t i c k ei n t e r p r e r a c i j e ,
r r e b an a g l a s i rsi r a n o r i t i
Pramenova.
r e a [ z a m ,S t o g a p o t e n c i r ai p o m a l o s i e t n ip o g l e d . ' M o d e l a c i ikua r a k r e r i z i r a j u " b l apgr i j e l a z il i s e n i
l a c i h k o n t r a s t i r a n i ga l a r k i hr r a z i g r a n i hd e i a l i i . O s i m o r k r h n u r o gn o ' a m a n j i h o S " t e c e ni jm
aa joi
samo na oDrvama I po kosr.
Sa sigurnoS6use moZe utvrditi da je glava nastalau razdoblju vladavine severskedinastije
i moZemo ju s velikom vjerojatnosti pripisati Karakalinoj supruzi, carici Plautili (Plautilla, ? - 211).
lri:ir,.
N a t a k a v z a k l j u i a k u p u 6 u j e u s p o r e d b as n j e z i n i m p o r t r c t i m a n a n o v c u i s j e d n i m P l a u t i l i n i r n
p o r t r c t o m i z V a t i k a n a .O s i m S t o s e n e m o i e z a n i j e k a t is l i i n o s t u f i z i o n o m i j i i z m e d u s o l i n s k eg l a v c
i cariiinih portretana noycu veoma su sliine i njihove frizure isti jc tip frizurc i na spomenuton]
v a t i k a n s k o mp o r t r e t u - p a s e , u n a t o i n e k i m s i t n i m r a z l i k a m a ,s v e l i k o m v i e r o v a t n o s t im o 2 c
ustvrditi da ovaj portret prikazuje Plautilu, ali iz neito kasnijeg vremena nego lto se moi.e
p r e t p o s t a v i t iz a d r u g i m o g u 6 i n j e z i n p o r t r e t i z S o l i n a ,k o j i s c o d l i k u j e d r u g a i i j r m t i p o m f r i z u r e , t c
senzualno56u
i vedrinom, ito ovom portrctu nedostaje.
Bibliografija: J. Brunimid, Kameni spomeniciHrt-atskoga narodnoga muzeja u Zagrebu, Zagreb
1 9 0 4 - 1 9 1 1 ,4 0 - 4 1 , b r . 7 7 ; M . G o r e n c , A n t i b n a s k u l p t u r a u H r o a t s h o j , Z a g r c b 1 9 5 2 ,s . 2 3 , s l . 7 0 ;
B . V i k i 6 - B e l a n i i t ,P e r i s t i sl v . I I , 1 9 5 7 , 4 1 - 4 3 ,b r . 3 , t a b . V , s l . 3 a , b ; M . G o r e n c .A n t i k a
( u e v i d e n c i j iM a l a i s t o r i j a u m e t n o s t i- E p o h e i s t i l o v i ) , B e o g r a d 1 9 6 7 , s l . 1 4 . [ A . R M . ]
[l7e]
Fl
(t)
(,
-)
Glava devojke
Krednjak
Ukupna visina 19 cm
V i s i n a g l a v e 1 8 , 4c m
e:*;-^l:^^ rno^*
Sipovo ?
Rano III stolje6enove ere
Zemaljski muzej BiH, Sarajevo,
' I
F
rr I
F
./.
\.,/
F
+
cr.l
[17e]
Head of a girl
Limestone
Total hcight 19 cm
H e i g h t o f t h e h e a d 1 8 . 4c m
V i d t h o f t h e f a c e 1 0 . 9c m
)lpovo i
tr,-],. ?-l
D.
N a t i o n a l M u s e u m o f B o s n i aa n d
H e r z e g o v i n aS
, a r a j e v oN
, o. 573
lnv. Dr. f/J

D u g u l j a s t o l i c e , s n i s k i m , m a l o i z b o i e n i m i e l o m i o b l i m o b r a z i m a , s u Z a v as e p r e m a b r a d i , p r u r e c i
j e m a l o m i z a o b l j e n o m ,p r i p a d a o b l o j s k u l p t u r i . O i i s u v e l i k e s a j e d v a u o i e n i m k a p c i m a i b e z
z j e n i c a .O b r v e s u , o d n o s n o a r k a d e ,n a g l a i e n op o v e z a n es n o s o m , i s t i i u 6 i s e k a o d v a p o l u l u k a , d o k
j e n o s s r e d i n o m o i t a r i m a l e n , v i S eo i t e 6 e n eL j e v c s t r a n e .N o s n e S u p l j i n ep l i t k o s u p r i k a z a n e .
G o r n j i d i o u s n e j e o i t e 6 e n , a d o n j i n a b u b r e n , s p r e l a z o m u b r a d u . U i i s u p r i l j u b l ; c n c .L i j e v o u h o
s a i u v a n o j e b o l j e o d d e s n o gk o j e j e o i t e 6 e n o u d o n j e m d i j e l u S k o l j k e .K o s a j e p a Z l j i v o r a c l e n a
i p r i k a z a n aj e u d e s e to d j e l j a k ai l i k r i i k i , k o j e p o d i n j u o d i e l a i u l u k u i d u p r c m a z a t i l j k u . K r i ! k c
s u p o d j e d n a k el i r i n e . O n e s u p r e m a u i i m a , l i j e v o i d e s n o ,p o s t e p e n on i Z u d o z a t i l j k a , g d j c s e k r i i k e
djevojaikekose pletu u ivor
p u n d u , k o j a j e p l o s n a t ai o i t e 6 e n a .U n u t a r k r i S k i k o s a j e n a z n a i e n a
tankim paralelnim linijama, koje teku poput ravnih i zavijenih pramenova.
S o b z i r o m n a i z r a d u , p o s e b n o k a d s e p o s m a t r as a m ap o v r i i n a g l a v e ,d o b i v a s e u t i s a k d a s k u l p t o r
n i j e d o k r r j . r i z r . r d i o g l a l u d j e v o j i i c e . F r i z - u r a ,g l c d a n as p r i j e d a ,p o d s j e i a n a f r i z u r u k o j a l i i i n a
oblik dinje, zbog cega je dobila nadimak (naziv) Melonenstihenen frizur. Glata se, inaie, istiie
f i n o m m o d u l a c i j o m i p r e c i z n o i i u , d i j i d c t a l j i , k a o i t o j e r e i e n o , n i s u d o k r a j a i z v e d e n r ,p a b i s a m
r a d u p u 6 i v a on a v r s n a m a j s t o r as k u l p t o r a s u m j e t n i i k i m v r i j e d n o s t i m a .S t i m u v e z i , t e l k o b i b i l o
utvrditi da je pripadaolokalnoj radionici.
Prema iznesenim likovnim detaljirna, kao i na osnovu tipa frizure, glava devojke iz Sipova, srodna
j e p o z n a t o j g l a v i d j e v o j k e i z S o l i n a ,k o j a s e c l a t i r au r a n o s e v e r s k od o b a i p o d r Z a v at i p f r i z u r c
Pliutile, (Plautilla, ? 211) supruge cara Karakalc.
Bibliografiia:
D. Sergeje'ski,
peristil,195t,39-4a;
Gz14 vr|, 1952,51-55;B. Vrkii-Belanit(.,
F Bramemer,
paris,1955.[v. p I
Lesstl/esJunirairesi personages
de Bordeaux,
I-III siecles,
[180]
Glava mlade iene

Mramor
Visina 24 cm
Sirina 22 cm
Selo Petka, Sirateritorija
Viminaciuma
Nar-odni ytuzej;?oZarevac,inv.
antiiko-vizantijske zbirke
V i m i n a c i j r , r m2a1 6 7
[l80]
Head of a young woman

Marble
Height 2,1cn-r
Vidth 22 cm
The village of Petka on rhe ourskirrs
of Viminacium
National Museum, poZarcvac,
Classical-Bvzanrine
C o l l e c t i o nb f V i m i n a c i . , mN o 2 1 6 2
G l a v a m l a c l ci e n c o d m l e i n o b c l o g m r a m o r a . L i c e j e o v a l n o i p r a v i l n o , a b . " J a , n o s , o i i , o b r v c
i i e l o s u o l t e 6 e n i .O t i s u v c o m a k r u p n e i i i r o m . o t v o r c n e , r " u . l i k i - r o i n j a i a n a r u d u b l j c n i m
z c n r c a m a .K o s a , u v i d u k r u p n i h p l e t e n i c a ,o i e i l j a n a j e o d c e l r , r a k o d a u S i o s t a j u o t k r i v e n e .S v i h
d e ' e rp l e t c n i c rk. o j c i m . r r ur z g l c do d c l j : L r j l i k r i i k j . i c d n : k e . L iri r i n c . N a z a r i l j k uj c o d i c , r
p l e t e n r c rl o r m i r r n : . p l i o s n r r a p u n d a . u n u t a r k r i i k i - p l e t e n r c a k, o s a j e p r e d s t a v l j e n at a n k i r n
hon/r,ntJlnrm
u r e z i m r ,r n r p r r n d i i k c : k l i n i i . r r n . r .
O v r p u r t r e t . l rgal a v Jp r c d \ l J \i i . r; . . n u b l a g r hi p r e v r l n i her r r l i e . r Z
. r n i c n o h r o n o l o . k oo p r c c l e l j ej en
n J l T n . l c J lln t e n . r c r no b l r k o \ . r n . 1l r.rrz u r c .k o 1 a . c . k a o . v . r k . rn r o d : . r . l r r i r n o b r z o m , . n j J l r .S i r o k e
p l e t c n i c eo i e i l j a n e o d i e l a n o s i l e s u m n o g e r i m s k e c a r i e cu p r v o j p o l o v i n i I i I v e k a n . e .
N a j s l i i n i i l f r i z u r u , s a o t k r i v e n i m u i i m a , i l o b o d n i m z a r r l j k o n ri n i s k o m p u n d o n r n a t c m e n u , i m a l a
jc trriea llnrilt
P l a u t i l / a ' .K r r r k . r l i n . 7r c n . rr r r m . l . r) r 2 r . M e r l u r r m . . r k u ' p o r r r . , r g
n t. .r , r . n . a " n r ' n ,
t c r i r o r r i i\ . i m r . n r c i i u m n. re p r e d s t r i i . r c r r i r u . n e g o n c k u u g l c d n up r c r i n c i i r l k u ,p i r a n j ej e k o l i k o , u
< e , D r 7 ou t r ( J l lm u d e p r c n o s t l r. tr K r m J u p r o \ r n r ' i i c U
. r v . r k o m' J u e r j L rk. a r l L t c r i ' r i c n s[ r i z u r c .k . r o
r J r , u g t\ t l t \ l { re t (r ) ) e n t lo. p r c t i c l t u l uu r u g l a rr r k . l o p u r l r e t n . l \ r J ot o k o r n , c v c r i i l n s k ce p o h r , .
B i b l i o g r . r l i i rM
: . T o n r u v i c .Z b a r n i h R a d o u aN a r o d n o gm u z e j au p o z a r e t , u , l , l q u 6 l 2 l l , , 1 . l r _ I I D
d
t1,8ll
=
J
a
.T
l
l
'!
+
:-
J
al
Z
f-
ra
N
Glava devojke
Mramor
visina 23 cm
9\upll
Sirina lica 16,5 cm
Beograd (Singidunum)
mnzej, Beograd,inv. br.
Il.:,{g
2996/1fi
[lst]
Head of a girl
Marble
Total height 23 cm
Width of"the face 16.5 cm
Aelsradetsinsidunum)
pirit half of tie rr,l century A.
D.
National Museum, Belgrad'e,
No. 29961III
G l r v a r n h d c d c r o j k c o J . 2 u 6 k a s t o gk r u p n o z r n a s r o gm r a m o r a , m a l o p o v i j e n a n a l e v u s t r a n u .V e 6 i
d c o v r J t e ; c . u i u r r n . P r c l . r zi z m e d u p o d b r a t k a i . v r a t a o i t r o j e r a z - g r a n i i e nG
. l a v a j e p n p a d a l as t a t u i
p r i r o d n c v e l i i i n e . V r h n o s a ,o b e u s n e i v r h b r a d c n e z n a t n o ' s uo i i i e n i . P o l i r a n ep o t . i i r . s t
hrapave.
P r a v i l n o l i c e m l a d e i e n c m o d e l o r - a n oj e . u n e o s e r n i mp r e l a z i m a .B r a d a j e m a l o i s t u r c n a ,
. r p o g l c J j c p o d i g n u t n r r i . e . U r r . rr u m a l r ; z . r , c c. n : , ' . r n u s j e \ r r l m e r r n c i r . r or m l i eu . O c i . u
b r d < n l a ' l e '\ f , T e r t i e . r n nr Jr z n a e c n i r nm a l i m u d u b l j c n i i m a l.z n a d n i s k o gr p o e i j e n o q . e l an a l : z i s c
L o . . r .r , r r : r c d i n ir r z . l c l i e n .ir r a i c e . l j r n . rC, u , t i , b l r g o t a l r r a , l j p 1 1 6 s n J " ;l o i i . l . l i i i e n , p o k r r r . q j s
u(ne ikollkc zab.r.'cnitrt nazad i vczani u ivor. Iznad p.a-"noua nalazi se traka,(taeniaj kojorn'
je kosa vcz-an:r.
S r o j o m s k l : d n o ( c u i l c p o t o m o v a l e n s k a g l a v a n o s i . k a r a k t e r i s t i kh
e e l e n i s t i i k eu m c t n o s t i , k o j o ; j e
j e _r a d e n a .Z b o g i d e a l i z o v a n el e p o t e , k a r a k t c r i s t i i n ez a s t a t u e
l,.1p.9rg-:.1'c_rlp
a rl c m . r k o m e
lrclenrrrrikiV
h cncr.rp
, o ' r o i i n r r i l t e n i eJ a b r r g l a v r r z B . o g r a d am o g l e p r i p a d r r rn c k o i , t r r u i
vcncre MeLIu.m, u rimskoj umctnosti s kraja II i iz prve polovine III-veka n. e. ja'ljaju se,
r . r k o d c z. r n ' k i p o r r r e r ik u i i o d i i u . ' k l . r . l n . o i ciul c p o r o m .P r e n r ac r r r m r i i z r : z u I i . . r ,
kro i prcm.r
P : ] : , i r 1 : , S 1 ".). n . r i . l i c n i i . rb c o g r a d s k , jg l r r i i e p u r r . . r n . rg l r . v r _ K o m o d u \ /ce n c K r i , p i n c r i r i s p t n o .
umrl.r lxl), ko;a sc i'ur.r u muzcju Pola Geti;a u Malibuu (J. Chamay, Frel,
J.
J . _ L .M a i e i , Z i
m o n d e d e s C e s a r s , . I ,1 9 8 3 , 1 5 7 . . . P 1
3 2 ) . I p a k r u d e e rp r e m , r ' t p i t i n r t l l s i i - o j t i " t
a naroiito
"-r,
p r e m a i r i z r r r i .n : r ' l i c n i i , j o n o i k o l u i e n , i r ' l . rz . . n ae . i r aI l . r g r L a l . r .
J u l i i a S e , c r a .q J u t i aA q u i t i )
\ e r c r a .u m r l r , 2 2 O gr .l r v ai z . B c u g r a drr) . r \ r . rjlL. l. \ e r u \ r r n o i ,p r r i n J c e e n i j a mlri l , c k r
n. c.
r r c o \ t a \ t l Jd . b . 1 1 . ' n , ' Or '. r d .r n ; e ni r z o rr r c h at r a z i r iu . l c l i m . rk r r n e h c l c n r , t i c kpcl . r , r i k e .
Bibliog,rafiir: .{ P-",I9r_i:,pôdtittlak!K!, xxxvIII,.
1929,238, D. Garaianin, co,lliinjak ntuzeja
g r t . d aB . e o g r a d aI ,. l q 5 + , - q . ' 1 . 5 4 - D . v . r n o z i ' i , T h c 4 n t i q u et n t h c \ a t i o r y a lM u s t u m i t t
B < l g r n J t . , B e u g r r d 1 q 5 4 . - 7 :M . C r 6 i . C ) d a b , a , t tg r i p l i r i m ' , k a p ' / a s t i h a, \ o r l u d r j o * , r u r c j ,
Iq5U.^8T
7 ,. I V . l .D . M a n o Z i . i , , 1 r r l r Ar aU m c r r r o \ nr r r l u
JugoslarijcT.
1UBc ,o"g1rrrftdl .: , B . o g r r d
Z r F , r e hV
. o . r . r r I 9 8 2 . | 1 4 ,s l . - 2 . V . V e l i c k o v i ,eu . :A r h c o l o s k ob t a g u5 i b i r , , B c o g r u . l
1 9 E 3 '8 0 - 8 1 , k a t . 6 1 . L j . P o p o ' r 6 , r : L J m e t n i t k ab a i t i n a s r b i j e , B e o g r a d i s s ? , + s , i t . ' s o .
ti. p.l
[l82]
Poprsje iene
Mrimor
Ukupna visina 75 cm
Si.itri 5s .Debljina15 cm
Klokot kod Gniilana
S r e d i n aI I p o 6 e t a kI I I v e k a n o v e e r e
Muzej Kosova, PriStina
[182]
Bust of a woman
Marblc
Total hcight 75 cm
Width 55 cm
T l ' r i c k n e s 1s 5 c m
Klokot near Gniilane
M i d d l e o f t h c 2 n d o r b e g i n n i n go f t h e
3rcl ccntur.vA. I).
M u s e u m o f K o s o v o ,P r i i t i n e
P o p r s j c Z c n e z r e l i h g o d i n r o d b e l o g k r u p n o z r n a s t o gr r r a m o r a p r i k a z t t c e n f a t e . O d c v c n a j e
u . t o l r , a s n a l n i m * . . r - o n , n " i t ' i c i n a z n a i e n j c o g r t a i ( p a l l a ) .P r c k o g l a v ej e m a r a m r , i i l i k r e j e v i
. ) k o v r a t a i m a m a s i v t r uo g r l i c u s a v e c l i n r l v a l n i m
p o k r i v a j u r a r n e n ai u t a p a j u s c u n a b o r c o c l e 6 e C
m e d a l j o n o m u s r c d i n i i d ' u " n a n j " o k r u g l a , u l i n i l i r a m e n a .N a u i i m a s e n a l a z cg r o z d o l i k e n a u i n i c e ,
s u r n a r n op r i k a z a n e .P o p r s j c j c v e r o v a t n o i m a l o f u n k c i j u n a d g r o b n o g: P g m . e if k a . .
P r e d s t a v l j c n ai e n a j e m i r n o g i c l u : t o j r n s t v c n o g. l r z . r n j . ro, v a l n o g l i c a , i n d i v i d r a l n i h . c r t a . C ) i i s u
s a - n . r g l . r l c n i rgno r n j i h k r p k o r n i v e l i k i m i z d u b l l e n i m z e n i c a m a .
krupne i!i.o*.t.,.r"n".
N a d o 6 n i l u c i s u o i t r o i z t c d c n i , ; r n o s j e d u g i a s i m e t r i i a n , n : r v r h u o i t c 6 e n .L l s t a s u m a l a i s t i s n u t a ,
t r k o d a c c l o m l i k u d a j u o z b i l j a n i m c l a n h o l l i a n j z r a z . D e o k o s e ,v i d i j r v c i s p o d m a r a m e ,
o r c c l s t a v l i e ni c s u m a r n o u v i d u k a i o t e .
5 u d e 6 ip i e ' r a o d c i i , d r i a n j u i n a k i t u , b i s t a p r e d s t a v l j au g l e d n u Z c n u z r e l i h g o d i n a . I z r a c l c n a
u , r u t . h t o r o - m a n i r u , n a j v c r o v a t n i j cu n e k b j r a d i o n i c i ,p r c d s t a v l j al c p p r i r r e r p r o v i n c i j s k e
u r n c t n o s t ik o j a s e , r a z v i j a l ao d s r e d i n cI I c i o p o 6 c t k a I I I v c k a n . c .
B i b l i o g r a f i j a : ' F .e. e . i k o t , C l a s n i k m u . z e j aK ' o s o r ai l ' l a t o h i j e I I I , 1 9 5 3 , 1 8 7 - 1 9 3 ,s l . 1 2 ; i s t i
R i m t j i n i n a K o s o t , ui M e t o h i j i , B c o g r ; r c1l 9 6 c ) , 7 1 J, . 2 9 ; I s t o r i j a s r p s k o gn a r o d a , I ' B e o g r a d 1 9 8 1 '
sl.22. II. P.]
11831
Privjesak
Gagat
1 , 7 x 1 , 6c m
NalaziStenepoznato
A r h e o l o i k i m u z e i , S p l i t , i n v . I 2599
[l83]
Pendant
J.t
1 . 7 x1 . 6c m
Pl;rceof discovery unknou,.n
E : r r l v 3 r d c e n t u r ) .A . D .
No. I 2599
Z c n s k ab i s t a u p r o f i l u n a l i j c v o .O g r t a i j e b o g a t o n a b r a n o k o v r a t a . L i c e j e s i t n o , s a n a g l a i c n i m
o b r v a m a . K o s a p a d a u d u g i r n p r a n r c n o v i m a ,k o l i p o k r i v a j u u ! i d o v r a t a , a z a t i n j c p r r k r r . j u
r r e z n a t n os a v i i e n an a g o r e . I s p o c lk o s c p r o v i r u j e n ; r u i n i c a .F r i z u r a 1 ek a r a k t e r i s t i i n az . r r - r i j e n r c
. fu l i j e D o m n e ( J u l i a D o r n n d , ^ - 1 2 1 7 ) .
N c p u b l i k o v a n o l. J . Z - P . l
Fl
(t)
(,
-)
-l
F
f r I
F
n.
lr'
,U
F
[l84]
Privjesak s bistom mu5karca na
medaljonu
Bron6ani lim
Promjer medaljona 1,3 cm
Sisak (Siscia)
PodetakIII stolje6anove ere
Arheolo5ki muzei, Zagreb, inv. br.
/ )6)
[184]
Pendant with a male bust in the
medallion
Bronze foil
D i a m e t c r o f t h e m c d a l l i o n1 . 3 c m
Sisak (.llscla)
Beginning of the 3rd century A. D.
A r c l r a e o l o g i c aMl u s c u m , Z a g r e b ,
No. 7385
N a p r i v i e s k u o d b r o n c r n o g l i m a , u k r a i e n o m p e r f o r a c i j a m ai z v e d e n i mt z v . t e h n i k o m n a p r o b o j , p o
s r e d ' i n ij e a p l i c i n n s l t n r m e " d a l j o no d j o i t a n j e g b r o n i a n o g l i m a n a _ k o i c m uj e , u l i j e v o m p r o f i l u ,
u e t a l i ic v r ' t o
p r i k a z a n op o p r s i em u l k a r c a .P o p r r j ej e p r i l i c n o i z l i z a n o , : l i ' e i p l k r a 5 p o z n a i d
r n a 2 n iv r r t
\trukruirano
- ogvl ii jceano,ec i , n o s , u s t a ' i l i i e r o u h o , k a o i k r a t k r k r t r c a ' t r k o ' e i b r l d l ,
o k o d o n j e g d i i c l a v r a t a . G o t o v o j e n e m o g u 6 ep o u z d a n o u t v r d i t i o k o j o j j e
i rub odie6e
o s o b i r i j e d , a l i s c p o t i p u f r i z u r l m o 2 e p r e r p o s t a v r tdi a j e r i j e i o n e k o m o d c a r e v ai z s e v e r s k e
dinastije, najvjerovatnije o Krrakali \Marcut Aurelius Sev-erusAntoninus, 188-217).
Nepublikovano.[A. R M.]
o.l
tl85]
Prsten
Bronca sa poziatom
P r o m j e r p r s t e n a2 , 5 c m
Visina bista 0,8 cm
Nalaziite nepoznato
Arheoloiki muzej, Split, inv. H 5504
[85]
Ring
Guilt bronze
Diameter of the ring 2.5 cm
H e i g h t o f t h e b u s r s0 . 8 c m
Early 3rd century A. D.
ArchaeologicalMuseum, Split, No.
H 5504
Portretne biste dieiaka Karakalc (SeptimiusBassianus,186-217) i Gete (t. Septimius Geta 189-212)
p o . t a rl i c n e j e d n an a s u p r o rd r u g e .D l c c : c i i m . r r up u n c , b r a z e i k r a r k u k o . u , a l i j e v i .v . j e r o j r t n o
K r r : k e l r , n a g h v i i m a ' l o u o r o v " v i j e n a cK
. a r a k a l ai G e t a b i l i s u s i n o v i S e p t i m i j aS e " e r a ' il u l i l e
D o m n e . O v j d e s u p r i k a z a n i u d o b i o d d e s e t a kg o d i n a . G o d i n e 1 9 8 . n . J . d e s e t o g o d i S n K
j i a r a k a l aj e
p o s t a o a u g u s t ,a d e v e t o g o d i i n j iG e t a , c e z a r .O b a b r a t a s u , z a j e d n os a o c e m , s u d j e l o v a l iu p o h o d u
n a . B r i t a n i j u _ 2 0 8g. . n . e . N a k o n s m r t i S e p t i m i j aS e v e r a p
, o n j e g o v o j Z e l j i , n a s l i j e d i l as u g a b b a s i n a
z a i c d n o .N a k o n s a m o d v a n a e s tr n j e s e c zi a j e d n i i k o g v l a d i n j a G e t a j e t a j n o u b i i e n p o K a i a k a l i n o m
nalogu.
Nepublikovano.[J. Z P.]
u86l
Herkul - apoteoza Aleksandra

Severa
Bronza, 5uplje livenje
vlslna l/
cm
Sirit-r"
Tamnii (okolina Negotina)
2775/1il.
-i
l
l
:
4
z')
-
r-\
(-.1
[l86]
Hercules - apotheosis of Alexander
Severus
Bronze
Height 17 cm
Tamnii (near Negotin)
No.2775/II
S t a t u c t : p r c d s t : v l i r n r g o g H e r k u l a k a k o s e d i n a s t e n i .P r e k o l e d a j e o g r n u t a l a v l j a k o Z a , i i j i s u
k r : ; e r r v e z : n i u r : v o r n a d c s n o m r a m e n t ( n o d u sh e r c u l e u s i) k o j a , p a d a j u 6 iu b o g a t i m n a b o r i m a ,
p u k r i v r c e h l e J a . K o z a i e i c d n i m d c l o m p o J v u c e n ai p o d H e r k u l o v o r e l o .p a t J z a J n j e l a v l j ei a p e
n . t l : z e. r o b c . t r r n c t e l a ,a r . p k r z n . rp o m r l j : ' e i z m e d u H e r k u l o ri h n o g u . N : l e v oj p l e c k i
p r i k a z a n aj e s t i l i z o v a n al a v l j a g l a v as a g r i v o m .
H e r k u l s e o s l a n j ao s t e n u l e v o m n r k o m i p e t o m d e s n en o g e . L e v a n o g a j e i s t u r e n an a p r e d , k a o
i desna ruka, sa otvorenom 5akom. Glava je relativno mala u odnosu na telo. Kratka kosa
i dugi bakenbardi su kovrdZavi, a lice je izbrijano. Pored Herkula, na levoj strani, naslonjena je
b a t i n a s a o b r a d e n o md r i k o r n .
Izbor ovog motiva, kao i naiin modelacije tela sa snaZnim vratom i malom glavom, karakteristiini
su z-aLizipovu skulptorsku 5kolu. Statuetaiz Tamnida nastalaje po uzoru na Herakla
Epitrapeziosa, koga.je Lizip izradio za Aleksandra Velikog. Tu statuu Aleksandar je uvek nosio sa
s o b o m i d r Z a o j e u S a t o r un a s t o l u , s m a t r a j u 6 id a d o n o s i s r e 6 u .S t a t u e t ai z T a m n i i a j e d n a j e o d
retkih saiuvanih replika ovog Lizipovog dela. Meilutim, dok je Lizipov Herakle Epirrapezios
predstavljao apoteozu Aleksandra Vclikog, impresionistidki naiin obrade lika, kao t frizura Herkula
rz Tamniia karakteristiini su za rimsku portretnu umetnost poietka III veka n. e. Statua,prema
t o m e , p r e d s t a v l j aj e d n o g i m p e r a t o r ai z t o g v r e m e n a ,a t u d e 6 i p r e m a k o n t u r a m a g l a v ei a p a t i d n o m
izrazu negroidnog lika, najverovatnije je rei o Aleksandru Severu (lmp. Caesar Marcus Aurelius
SeoLerus
Alexander Augustws, 222-235).
B i b l i o g r a f i j a :D . S r e j o v i 6 ,B u l l e t i n d e I ' A c a d e m i es e r b ed e s s c i e n c e sX, X I I / 6 , 1 9 5 8 , 8 . s l . n a s . 1 O ;
D. Mano Zisi, Zbornih radora Narodnog muzeja, I, 1958, 63+71+6 reprodukcija u prilogu;
D . S r e j o v i 6 ,S t a r i n a r ,I X - X , 1 9 5 8 5 9 , 4 3 - 5 2 ; C h . P i c a r d ,R d o u e a r c h , i o l o g i q u e1, 9 6 1 / I , 6 5 / 6 9 , F i g .
"
o , 7 r i s t i , R e u u e a r t b e o l o g i q u e ,l g 6 2 / 1 1 , 2 4 7 2 4 8 ; M . G a r a i a n i n J . K o v a d e v i 6 A
, rheoloihinalazi
u Jugoslauiji, Beogrrd, 1961, t. XLIII; M. Veliikovi6, Rimsba sitna bronzana plastiha u Narodnom
m u z e j u , B e o g r a d 1 9 7 2 , 5 0 . 5 1 ,N o 7 1 a , b , c ; D . M a n o - Z i s i , A n t i k . a ( U m e t n o s t n a t l u J u g o s l a v i . l e ) ,
B e o g r a d ,Z a g r e b , M o s t a r 1 9 8 2 , 5 8 - 5 9 , s I . 4 9 ; M . V e l i i k o v i c , u : A r h e o l o i k o b l a g o S r b i j e , B e o g r a d
1 9 8 3 ,8 Z - 8 8 , k a t . 6 8 , s l . 6 8 ; L j . P o p o v i 6 , t ' . U m e t n i t k a b a i t i n a S r b i j e . B e o g r a d 1 9 8 4 , 4 8 , s l . 8 3 n a
s. a9. [I. P.]
[187]
Ukosnica
Kost
Visina ienske biste 2,4 cm
Sohn (Salona)
A r h e o l o l k i m u z e j , S p l i t ,i n v . K . 9 1 7
[187]
Hairpin
Bone
T o t a l h e i g h t 1 0 . 6c m
H e i g h t o f t h e f e m a l eb u s t 2 . 4 c m
SoIin (Salona)
F:rlv
lrd r'entrrrvA
[.
A r c h . r e o l o g i cM
. r ul s e u m .S p l i r .
No. K 917
K o i t a n a i g l a z a v r i a v ap l o s n a t o m Z e n s k o n b i s t o r n .N a p o p r . j u j e p r i k a z a n V , l e k o l t e i n a b o r i
o d j e 6 e .V i a t j e d e b e o ,a b r a d a s a m o n a z n a i e n ao v a l n i r n r i e r o n . O i ' i s u h o r i z o n t a l n o u r e z a n e ,
a n o s j e . d o s t ai s t a k n u t . K o s a s p r i j e d au o k v i r u j e d i t a v o l i c e , a s t r a l aj c r n r e Z a s t op r i k a z a n a .
f r t 7 . ! r a 1 2 s. e v e r l t a n s K ovsr e m e n a .
Nepublikovano ll.2
P.)
[88]
Denar Julije Domne, iene
Septimija Severa
Rim, 217. godine nove ere
Srebro
Promer 20,6 mm, teLina2,77 g
Ncpoznato nalaziite
N a r o d n i m u z e i , B e o g r a d ,i n v . V 2 2 8 4
F.1
(t)
(,
D
p
F
TrI
t/
'U
F
c\
[188]
Denarius of Julia Domna, wife of
Septimius Severus
R o m e ,2 1 7A . D .
Silver
D i r n r e t e r2 0 . 6m m . w e i g h t2 . 7 7 g r a m s
No. V 2284
A v . D I V A I V L I A A V G V S T A . P o p r s j eJ u l i j e D o m n e , s a v e l o m p r e k o g l a v eo k r e n u t o n a d e s n o .
Rv. CONSECRATIO. Paun koraia nalevoi iiri rcp.
J u l i j a D o m n a , d r u g a i e n a S e p t i m i j aS e v e r a r, o c l e n aj c u E m e s i u S i r i j i k a o k 6 e r k a B a s r e n a ,
s v c i t c n i k a E . l a g a b a l ab,o g a S u n c a .N a n o v c t t s e j a v l j a j u d v a g l a v n at i p a n j e n o g p o r t r e t a , k o j i s e
r ; r z l i k u j uu g l l ' n o n r p r c m r n z l i i i t o r r n a i i n u i e ! l j r n j r k o s e .P r i h , r z ; r npi r i m e r a hp r i p a c l ak a s n i j c mt i p u
i z b o g v e l a k o j i m j e c a r i c ap o J r r i l ag l a v u i k o j i i i t ; r v u s c r i j u . u z n a r p i s n r r v e r \ u r n e t p i s i p r e d s t a v u
n a r e v e r s u ,o z - n a i a v ak a o k o m . m o r r t i v n u , e t n i t o ta n u p o s l e D o r n n i n c s m r t i .
B i b l i o g r a f i j a :H . M a t t i n g l r ' , F - .A . S v d c n h a r n .T h c R c , r r t r tIrnt l t e r i t t l C o i n a g e l V 1 , L o n d o n l 9 6 t ,
2 / 5 b r . 1 9 6 .l B . B B . l
[18e]
Aureus Karakale (198-217)

Rim, 205-207. godine nove ere
ZIato
P r o m e r2 0 , 8m m , t e i l n a 7 , 4 3 g
Nepo2nato naiaziSte
Narodni muzei, Beograd,inv. \fl 2351
[18s]
Aureus of Caracalla (198-217 A D )

R o m e ,2 0 5 - 2 a 7A . D .
Gold
D i a m e t e r2 0 . 8 m m , w e i g h t Z . 4 J g r a m s
No. V 2351
A v . A N T O N I N V S P I V S A V G . P o p r s j e K a r a k a l es a l o v o r o v i m v e n c e r nn a g l a v i , u o k l o p u
i o a l u d a m e n t u m z .o k r e n u t o n a c l e s n o .
R v . C O S I I u o d s e i k u . K a r a k a l as t o l r u t r i j u m f a l n o j k v a d r i g i n a d e s n o ,d r i i s k i p t a r s a o r l o m n a
vr h u .
( ) r ' a j a u r e u se n i t o v a n j c j o S z a S e v e r o v o gZ i v o t a , 1 9 8 .g o d i n e , k a d a i c K a r a k a l a ,p o s l e r a n i h
cczarskih izdanja, prvi put na novcu prikazan u rangu avgusta.Mladi6ki, iako neito zreliji lik,
u s u p r o t n o s t ij e s a K a r i k a l i n i m k a s n i l i m p o r r r e t o m u k o m e d o m i n i r a o k r u t n o s t i z r a z a , o s n o v n o
o b e l e Z j ec e i o k u p n en j e g o v ev l a d a v i n e .I J t r c t m a n u k o s e p r i s u t n a j e r a n i j a t r a d i c i i a ,k a o i u t e k
n a g o v e i t e n o jb r a d i , k o j e n e m a u p r e t h o d n i m c e z a r s k i n i z d a n j i m a . ,
B i b l i o g r r i i j r : H . M a t t i n g l v , F . . A . S v d c n h a r n .T h c R o m a r t l t n p t r i d l c ) o i n , t g cI V - 1 , L o n d o n 1 9 6 l J ,
226 br. 37 b. [B. B B ]
Ie0]
Aureus Gete (cezarod 198.,august

209-212)
Zlato
Nepoznato nal"ziste
Narodni muzej, Beograd,inv. 2508
Ie0]
Aureus of Geta (caesarfrom 198,

a u g u s t u s2 0 9 - 2 1 2 A . D . )
R o m e , 1 9 8 - 2 0 0A . D .
Gold
Place of discovery unkn-own
National Museum, Belgrade,No. 2508
A v . L S E P T I M I V S C E T A - C A E S . G o l o g l a v o p o p r s j e G e r e , o b u d e n o ,o k r e n u r o n a d e s n o .
Rv. FELICITAS T E MPOR. Felicitas,obucena,-stoji okrenuta nadesno, drZi dugaiak kaducej
u levoj ruci i rukuje se sa Getom, koii je, obuien u togu, okrenut nalevo i drZi kornukopiju u levoj
rucl,
P_redstava
mladog Gete, mladeg sina Septimija Severai Julije Domne, i.rtvabrata, okrurnog
K a r a k a l e ,p r i p a d a s e r i l i m a l o l e t n i h v l a d a r ai c l a n o v av l a d a r s k i hp o r o d i c a p r i k a z a n i h n a n u v c u ,
slidno raniiim predstavamaNerona i Marka Aurelija. Geta se kio cezar pojavljuje na novcu od 198.
godine n. e. , kao august u periodu od 209-212. g. n. e. Predstavljenje ovde znatno mladim likom,
koli podseia rra Karakalu, ali se od njega lako razl-ikrje po aversnoj legendi.
B i b l i o g r a f i j a :H . M a t t i n g l y , E . A . S y d e n h a m , T h e R o m a n I m p e r i a l C o i n a g eI V 1 , L o n d o n 1 9 6 8 ,
3 1 4b r . 1 . t B . B - B . l
llell
Aureus Severa Aleksandra

(222-235), deo nakita
Ftim, 222. godine nove ere
Zlato
Promer 32,8 mm, teZina 10,85g
Nepoznato nalaziSte
N a r o d n i m u z e j ,B e o g r a d ,i n v . 2 6 9 6
[el]
Aureus of Severus Alexander

(222-235A. D.) part of adornmenr
Rome,222 A. D.
Gold
qiameter_32.8mm, weight 10.85grams
N a t i o n a l M u s e u m ,B e l g r a d eN
, o.2696
A v . I M P C M A V R S E V - A L E X A N D A V G . P o p r s i eS e v e r aA l e k s a n d r as a l o v o r o v r mv e n c e mn a
glavi, obudeno, u oklopu i paludamentumrz,okrenuio nadesno.
Rv. P M TR P COS P P. Sever Aleksandar stoji u trijumfalnoj kvadrigi nalevo, drZi graniicu
u desnoii skiptar sa orlom na vrhu u levoj ruci.
A u r e u s i e . d a t o v a no z n a k o m C O S n a r e v e r s uu 2 2 2 . g . n . e . i p r i p a d a p r v o j p o z n a t o j g o d i n i i z d a n j a
S e v e r aA l e k s a n d r au r a n g u a u g u s t a .N a p o r t r e t u m l a d o g v l a d i r a , p o p u t p o r i . e t a n a s e l e r c i j i m a ,
istidu se detalii lica i kosi kojise najde56lgube kod denlra kao mirleg rominala. Dostojanstvenost
i spokoistvo lika SeveraAleksandra posebno dolaze do izrai.aja u poreclen.jusa robusnim izgledom
njegovog naslednika, Maksimina Tradanina.
B i b l i o g r a f i j a :H . M a t t i n g l y , E . A . S y d e n h a m , T h e R o m a n I m p e r i a l C o i n a g e I V - 2 , L o n d o n 1 9 6 8 ,
-?
7 2 b r . 1 6 .[ B . B - B . ]
Ie2]
J
a
^
(f)
I-
F
a
\r'.
'(,
H
o\
O.l
Statua rimskog gradanina

Mramor
Ukupna visina 179 cm
Visina hca 22 cm
Sirina lica 17 cm
Stobi, terme
Narodni mvzej, Beograd, inv.br.
3007/III
lle2l
Statue of a Roman citizen

Marble
Total height 179 cm
Vidth of the face 1Z cm
Stobi, baths
3A07
/rrr
Statua rimskog gradanina u prirodnoj veliiini, neznatno oite6ena, pripada tipu statua paliata
(palliatuil. Na po.stoliu pravougaonog oblika postavljena je figura sredovednbgmuikaica odevenog
u togu. TeZina tela figure oslania se na desnu nogu, a koleno leve noge malo je istureno. Desna
ruka ie isp_
od ogrtaia preba6enapreko grudi. Prs-rite ruke su oite6eni. Leva ruka je malo savijena
u lakru, a1iop.,izena niz telo. U-5aci se"nalazionekakav predmet, verovatno svita(. Preko dlanka
te ruke pada krai ode6e. Na nogama se nalaze sandale.
L.ice rimskog gradanina uokvire"no le bujnom bradom i kosom, koja kao debela kalota pokriva
g l a v u . B r k o v i s u t a n k i i i s p o d n j i h s e v i d e u s t a s a i s r a k n u t o md o n j o m u s n o m . . l a g o d i c e - s u
visoke
istakn_ute,a obrazi uski i upali. Oii su veoma izraLaine,sa pogledom uperenim riagore. RoZnjaie
su polukruZno urezane, a ienice su udubljene. eelo je niskb i-uokvireno kratkom"krr.-,
izradenom u vidu sitnih urezanih Dramenova.
Statua iz termi u Stobiju predstavlJasigurno uglednog gradanina. Dostojanstveno drLanje tela
i svitak u levoj ruci .tkazivrli bi na neliog mislLca, tEr6u"t.ro fllozofa. Sdlski, ova statua najviSe
p o d s e i a n a p o p r s j e c a r a i z V a t i k a n s k o gm u z e j a u R i m u , k o j e s e o p r e d e l j u j ek a o P u p i . j e n o v o
iMorcrs Clodi'us Pupienus Maximus,Z3t:1. i Bernoulli, Rdmtschi Ikonographie, tf. f. tSs+, t.
i . n a p o r t r e t ug l . l u uk " 1 a ' c . r a n i i ep r i p i s i v a l ai 5 t o r a r u . r d a n r ' r c \ m a ( r ad a p r c d ' r a v l j . r

L\XVl)
M . r k r i n r l l m p . C a e s a rM a r c u so p e l l i u sS c u e r u sM a o i n u s A u g u s t u s , 2 l T 2 1 8 :V . p o u l s c n ,l e s
P o r t r a t t sr o m a i n s ,I I , 1 9 7 4 , 1 3 8 - i 4 0 , k a t . / 5 0 , P l . C C X X - C C X X I ) . U s v a k o r ns l u i a j u , i a k o n a s t a l a
u grikoj kulturno,j oblasti 6ija obeleZja i nosi, statua predstavlja portrct uglednog rimskog gradanina
iz prve polovine III v. n. e.
B i b l i o g r i f i j a :M . G r b i 6 , S t a r i n a r ,X - X I , 1 9 1 5 / 3 6 1
, 3 l 1 3 8 ,s l . 8 ; i s t i , I J m e t n i c k i p r e g L e d , I , l g 3 T / 3 8 ,
107, sl. na s. 106; isti, odab_rana_gribai rimska plastika u Narodnort muzej'u u: Beogradu, Beograd,,
1958,68-69, t. XXXVI-XXXYII;
A r c h a e o l o g i aI u g o s l a r i c a ,I I I , 1 9 5 9 ,A b b . 3 , T . X X X I ;
M . G a r a 5 a n i n J . K o v a i e v i 6 , A r b e o l o i k i n a l a z i u J u [ o s l a r i j i , B c o g r a d , 1 9 6 1 ,t . L V I I ; A . R t i s c h ,
IDAI, 81,.1969,91, 112 (kat P, 1);_D. Mano-Zisi, Antika (IJmelnosr na rlu Jugoslavije) Beograd,
Z a g r e b , M o s t a r , 1 9 8 2 ,1 . 1 , 4s,l . 6 2 . l I . P . l
Ie 3 ]
Fl
(r)
-
rl
":-)
F
./
F
'(,
F
O
N
c.l
Portretna bista muSkarca

Beli mramor
Visina biste sa posroljem 6Z cm
Debar
SredinaIII veka nove ere
N a r o d n i m u z e i ,O h r i d
Ie3]
Male portrait
White marble
Height of the bust with the base62 cm
Debar
Middle of the 3rd century A. D.
National Museum, Ohrid
Povriina biste je olte6ena, narodito na naborima ode6e. Obrve, vrh nosa i levo uvo su okrnjeni.
B i s t a j e p o r t r e t . m u 5 k a r c as r e d n j i h g o d i n a , g l a v e n e z n a r n oo k r e n u t e n a d e s n u s t r a n u .K o s a u o b l i k u
k a l o t e . p o k r i v .l to b a n i u ,d o k s u v l a s 'ol t n r . . . - n .k r a r k i m p r a v i m i s p i r a l n i m u r e z i m a .i z v e d e n i ms k o r o
p a r a l e l n oJ a c eo b r r e n a d o v e z u i u . en a k r a r a k ,a l i p r . r v i l a nn o . . C o r n i i o c n i k l p c i i z v i j a j us e l u c n o
i z n a t n o p r e l a z es p o l j a i n . j iu g a o o k a . I r i s j e i s p u p i i n i i z d v o j e n o d b e o n j a i e r r e z a n i m ' ( r u g o m .
z e n r c e , s uk r u p n e .u . d u b l l e npc o p u t . s o i i v a . _ i i miee p o r c n c i r a np r o d o r a np o g l e dp r e d s t a l j e nlii i n o s t i .
l s r o t a k v o u d u b l i e n i e . n a l a sz e
i n a d o n j e m k r a j u u s n e5 k o l j k e .S a c u r a n od . i n o u u o z n a t n oj e
Llsne su male. plastiino oblikovane, sa kosim borama koje se pruZaju od uglova naniZe.
f,ul.no;
t s r a d ar b r k o v i i z r e d e n i> u k r a t k i m u r e z i m a .
I evo rame,je prekriveno ogrtaiem, a veti deo grudi je nag. Muskulatura vrata je naglalena, pri
cemu .ie uskladen pokret glave. Grudni ko! .je ravno tretirin, ali su kljuina kosi i miii6i ruku
i z . r a 2 e n iO
. g n a a i e m o d e l 6 u a nu k r u p n i m n a b o r i m a s a z a o b l . j e n i mi v i c a m a .
B i s t a . j ep o s t a v l j e n an a m a l o j p r a v o u g a o n o jp l i n t i , n a u g l o v i m a u k r a i e n o j s p i r a l a m a ,d o k j e i s p o d
rye okrugla profilisana baza. Zadnla-svana ie udubl.jeni, 6ime je znatno reducirana teZina bisie.
Kosa ie na zadnjoj strani tretirana na isti nadin kao spreda, mada je bista radena da bude vidljiva
samo sa predniestrane.
U stilskom pogledu glava iz Debra je veoma srodna sa ponretima Pupijena 1lmp. Caesar
M C l o d i u s P u p i e n u sM a x i m u s A u g u , t u s . 2 3 8 ) , i F i l i p a A r a b a l l m p . C a c s a rM . ' / u l i u s P h i l i p p u s
A . u g u s t u s , 2 4 4 - 2 4 9 )D. e t a l j i l i c a i t r e t m a n u m o d e l o v a n j uk o s e , b i a d e i o i i j u v e o m a p o d s e 6 a j rn a
glavu Pupijena u Vatikanu (B. Haarly, Neu ldentifications of Tbird Century Romoi Portraits,
1 9 7 5 , F i g . 1 0 a , b , c ) . S l i i n a s v o j s t v ai m a i b i s t a F i i i p a A r a b a ( i b ; d , . F t g . 1 4 , ' 1 5 , 1 6 ) .O s l a n j a j u i i
s e n a t e a n a l o g i j e ,o v a j p o r t r e t s e m o Z e d a t o v a t iu s i e d i n u I I I v e k a n . J .
B i b l i o g r a f i j a :V . B i r r a k o v a G r o z d a n o v a ,I s t o r i j a , X S k o p j e , 1 9 8 0 , 1 9 5 - 2 0 1 .
ry. S.]
Ie4]
Mu5ka portretna glava

Beli mramor
Visina 0,305 m
Cepigovo (Styberra)
Sredina III veka nove ere
M u z e f i M a k e d o n i j e .S k o p lj e ,
inv. br. 591.
Ie4]
Male portrait
White marble
H e i g h t 3 0 . 5c m
Cepigovo (Styberra)
Middle of the 3rd cenrury A . D .
M u s e u m o f M a c e d o n i a Skopje,
,
No.
593
Glava je dobro oduvana; neznatno su oite6eni samo vrh nosa i levo uvo. Glava je portret mladee
ioveka, ovalnog lica i krupnih oiiju, iz kojih zraii izrai.ajan pogled. Visoko 6elo sa zaliscima "
pl9.t".iil dve kraie i jedna duga bora. Istaknute ludne obrve prikazane su reljefno, visoko iznad
o i i i u . . i m i t i r a l u i iv l a s i .O c i b a d e m a s t oogb l i k a d o p u n l e n es u k r u Z n i m i r i s o m i u d u b l j e n i mz e n i c a m a .
G o r n i i o i n i k a p a kp r e l a z i . s p o l i a s ndjiio o k a . N o i i e p r a v i l a n .l z n a d n j e g a . u d v e k o s ep l i r k e b o r e .
L r c eJ eg l a t t r o . _ sr a
s t a k n u t r m ; a g o d r c a mDav. e k o s e b l a g eb o r e s p u i r a j us e o d n o z d r v ak a b r a d i .
U s n e s u , s a s t a v l j e n eg,o r n j a d e l i m i i n o p r e k r i v e n ab r k o v - i m a .d o n j a n e r n a t n o i z u i i e n a .K o s a , k o j a s e
spa.;a.sabradom, i brkovi,.tretirani su u masi, s tim ito su urezi sasvim plitko izvedeni, na bradi
kratkr, a na glavi neSto duZi. iime se postiZe utisak vlasr.
P o s t o i i m i 3 l j i n j e d a s e o v a j p o r t r e t . i z ' s t i b e r em o z e i d e n r i f i k o v a r is a T r e b o n i j a n o m C a l o m ( t m p .
C a e s a rC . V i b i u s T r e b o n i a i u s C a l l u s A u g u s t u s ,2 5 1 - 2 5 3 ) .U p o r e d i v r n j c m g l a r e i z B e n e r e n t a , ' s a d a
u P a r i z u . d o l a z i s e .d o z a k l j u i k a d a s e o b i p o r t r e t ap o d u d a r a j u n e s a m o u . " t i l r k o . p o g l e d u v e c
i u pojedinim.detaljima kojise odnose na ikonografiju Treboni.jana(G.
J. Balty, EiEoies Studien
zum griechischen
u n d r i t m i s c b e nB i l d n i s , 1 9 8 0 , 4 9 - 5 6 ) .
Bibliografija: D. Vuikovi6-Todorovii, Arheologia Jugoslavica IV, 1958, 84, t.25,42; A. Riisch,
J D A I 8 4 , 1 9 6 9 , 1 1 8 ,P . 1 6 , A b b . 6 , 7 ; M . B e r q ; r a n n , - . t r z l i e nz u m r i i m i s c h e n p o i t r i i i d e s
3. Jahrhund.ertsn. Chr., Bonn 1977, Taf. +S, i, Z. JV. S.1
Ie5]
Portretna glava mu5karca

Terakota, Sirpljemodelovana
Visina 7,5 cm
Marvinci
Muzeji Makedonije, Skoplje,
nv. br.27
-1
(t)
r,l
r-)
:-)
F
rrl
,(,
F
N
N
r i
'
L e v a s l r a n a g l a v e l e p r e l o m l j e n a .N a . v r a t u j e t a k o d e p r e l o m , p o k o m e s e p r e p o z n a j ed a j e g l a v a
p r i p a d a l a . s t a t u e t iL. i k r . n u s k a r c sar e d n i h g o d i n a . i z d u i e n o g l i i . r . n a k o m e s u , r . r r n o p r i k a l z a n i
d e t a l l r :o a t , n o s , u s n e .C e l o i e n a s r e d i n i . i s p u p i e n oN. a . g l a r i i e d i i a d e m au r i d u m a s i v n o gv e n c a ,s a
d v a i s p u p i e n j an a v r h u . N a d e s n o j s r r a n i w a r a s a c u v a nj E d e o o d e e e , v e r o v a r n o . g . o i " L ? ; i t.'"glava bila pokrivena.
Naiin na k-oji su Prikazani brkovi i brada - kratki urezi, odgovara stilizovanoj umernosri realizma
perroda 235-25J. godine, kada se moZe datovati ova glavi iz Marvinaca.
1z_
N e p u b l i k o v a n o .I V . S . l
*.
-
Ie5]
Male portrait
Terracotta
r1elgnt ,/.) cm
Marvinci
Middle of the 3rd century A. D.
Museum of Macedonia,Skopje,No. 2Z
Fe6l
Glava muSkarca
Beli mramor
Visina 36 cm
Demir kapija
Muzeji Makedonije, Skoplje,
rnv. Dr. J/
Ie6]
Male head
White marble
Height 36 cm
Demir Kapija
Middle of the 3rd centuryA. D.
Museumof Macedonia,
Skopje,No. 3Z
Glava je u celini saiuvana. vrh nosa je.odlomljen, a povriina rica je na viie

mesta
o s t e c e n a I. i k m l a d e g m u i k a r c a . s a b r a d o m i b r k o v i m a . N a o v a l n o m i i . " , - i " r i i . - e * a . ,
n a g l a s e n e . slua g o d i c e .v i s o k o i e l o d . o p o l o v i n e j e p o k r i v e n o g u s t o m k o s o m , o b l i t o u " n o m
s a v l ) e n r mP r a m e n o v l m a o
' i e i l t a n i m n a n i i e . N i s k o p o s t a v l j e n eo b r v e u p e r e n en a v i i e d a i u
Slago
l l k u c v r s r n u r o d l u i n o s r .t l i i i z u e . n us l n j i v o s t .N o s j e p r e m av r h u p r o ! i r e n ' J. o k j c n r k o r e n u
isqlio5ren lJsne su..sastavljer.e,
neznatro'savijene n"r,iz". Srrp.orno kosi, brada je
:rj:f]j: i,li:" sasvtm
predstavllena
plttko, naznatena tehnikom punktirania. Na sliian nadin tretirani su i brkovi
iiltrl:
,t
Z a d n j a s t r a n ak o s e j e n e i t o n e b r i Z n i j eo b r a d e n a .U i i s u m a l e , . p r i l j u b l l e n eu z . g l a v u ,d e l i m i i n o
pok.it"rr" kosom. Vrat ie ravan, sa istaknutom Adamovom iahudicom. Zadnja strana vratr. grubo
i s k l e s a n ap, o k a z u j e d a j e g l a v a b i l a u g l a v l j e n au s l a i u u .
p .a e s a r
C ) v a jp o r t i c t m o i e s e u b r o j i t i u t i p i d n e p r e d s t a v n i k eG a l i j e - n o v i h . l . l k o v a . ( l m C
p. t;i;rius Egnatius GalLienusAugustus,253-268). Nekoliko Galijenovih portreta u Rimu
k o s e i E r a d e ,o d g o v a r a j uo v o i g l a v i i z D e m i r k a p i j e , m a d a j e o n o z n a t n o
i Berlinu, prJr" t..,-".,
i n i e r i o r n i j c ( H . P . L ' O r a n g e , S t u d i e nz u r G e s c b i c h t ed e s s p i t a n t i k e n . P o r t r i i t s1, 9 1 3 ,N o . 7 , 9 t I Q .
B i b l i o g r a f i j a :N . V u l i 6 , S p i m e n i k S K A 7 1 , 1 9 3 3 , 9 8 , N o . 2 3 0 ; B . J o s i f o v s k a - D r a g o j e v i c ,
V o r l . i i i z L a p i d a r i u m o t , ' s k o p j e 1 9 6 1 ,t . X ; A . R n s c h , / D , 4 / 8 4 , 1 9 6 9 ' 1 1 5 , P . 1 3 , a b b . 5 . [ V ' S ]
Ire7]
Glava bradatog muikarca

Bijeli mramor sa svijetloZu6kastom
patlnom
Saduvanaukupna visina 16 cm
Sirina lica 8,5 cm
Zagreb
Tre6a 6etvrtinaIII stoije6anove ere
ArheoloSki muzej, Zagreb, inv. br. 68
rl
U)
(,
D
f
F
El
x.
o
'.r'
'(,
F
c\
N
C.l
Ie7]
Head of a bearded man

.Whitemarble with pale yellowish
patlna

i6 cm
H e i g h t o f t h e h e a d 1 3 . 5c m
V i d t h o f t h e f a c e8 . 5 c m
Zagrelt
Third quarter of the 3rd century A. D.
No. 68
tJemenu
e u . s t o , t . t k t t r i r a n a g l a v a m u i k a r c a s r e d n' gi elda- ot kboi ,n e z n a t n o s p l l o l t e n ao d z a t i l i k a P r e m a
o p u i t e n i h m i s i c r n . r o b r e z i m ai b c z b o r a , u s n e s u
s lice- obr"slim r brldr i brkove. Lice je
s precizno
r c l a t i v n o t a n k e i s t i s n u t c ,r o s t o t k . h n r t , ' a l i l i n i . s e , p r a v i l a n ,a o i i b a d e m a s t o go b l i k a ,
nisko
p . u f i l ; r " r i - k a p c i m a ,t e 5 " . e r i c a - " i z j e n i c a n i ap o s i e d i n i b i e l o o i n i c a .R a z m j e r n o
I , , , . [ r u . " n nt c l o . sg o r r r j ej e s t r a n eu o k v i r c n or a v n oi c l s j e i c n o mk o s o m , a s c l o n j eo b l i n o b r v a n l ai t o
s c f o r m i r a j u n a i i r a z i t o ' n a g l a i e n i m i e o n i m k o s t i m a . S a s t r a n as u u c i e l o s t iv i d l j i v e p l a s t i 6 n o
o r o f i l i r a n e u i n c S k o l i k eo m " e d e n cb r a d o m i k o s o m . K o s a s c u d o s t a p l i t k o p r o f i l i r a n i m , k r a t k i m
naprijed, Y Prav.lt iela, gdje su
folumjeseiastim pra-etotim", od vrha tiemena 5iri ustranu.i
z a v r s c c rp r a m c n o v ar a u r o o d r e r r . i . B r k o v i s u k r a t k i , k a o i b r a d i , k o j a j c u n i Z i m d i i c l o v i m a
kovriastaioblikovanadostaplastiino.
,.r
i - i^L
U n a t o i d j e l o m i i n o o t k r h u n o t m n o s u , t c o S t e 6 e n ; r mnaa b r a d i , d e s n o m 9 b 1 a , z u1 o b r v i , a m j e s t i m i c e
i s n o r n ek r r a k r e r i r r i k ep o r r r c r ai z r a z d o b l i au l a d a u i n ct z r .
i p o k u s i , m o g u e n oi e i p a k g 6 q i 1 q
, o j n i c k i h c . r r e v ai. r o , p o s v r i p r i l i e i .i z v r e m e _ nka. r . n i i i hc a r c v ar c e p o h e .N r t o . u k r z u j c . . p r e d
, , i r l r g . i p r i s t u po b l i k o v : n i u ( r r r k r . r i . r i c n e l r i z u r e k _ o i a- p r e m d ar r c t i r a n ap l o i n o i p a k s . r d r i i
. eiko ie..
i p L r , , i c n . ' . t . - ! n 1 s .r r o j c k a r r k t e r i . r i c n o7 a p o r t r d t C r l i i e n a i n j e g o v i h . u r r c m e n i k r T
;m osobinama zakliuiiti da je rijec o carsk-omportretu i.li.o portretu neke
po 1;io"o.rt
-'J;;i;,
p r i v a t n c o i o b e , i a k o s e p o i z r i z u l i c a , o d l u i n o m i s a m o u v j e r e n o mp o g l e d u , m o y ' d am o Z e
p' eriebtlpi oogsrt rafvi lirt,id a j e i p a k u p i t a i j u o s o b a v i s o k o g , c a r s k o gr a n g a .
i n L a t s k o g an a r u d , n o g am u , z e j au . Z a g ' c b u ' Z a g r e b
J . B r u n i r n i d . K a m e n i s P o m c n i cH
l q 0 4 i 9 l r , - r d , U r . 6 8 : K a t a l o g k u l t u r n o - h i s r o r i i s h ci z l o 2 b eg r a d a Z a g r e . b a . -P r i g . o d o ml O O 0 '
q 2 5 p 2 5 . Z . r g r e bt . 9 1 5q, i , b r . r z , - t . r b .l l [ : J . K l e m e n c 'B l a t r
r , o d ; , n j i . .h r v a r . k o g .kr r a l i e r r ? r ,
24''1 75:
Zagreb,lo52'
Aniiknas.kutplym
y
7;;';r.-e";s;,J rfiu. '. io:, M. corenc.'
q 5 .lrtltsfoi.
i n o u o gZ a g r c b al . Z a g r e bl q 5 z . b r . 2 l I . K r m p u ! - J .K a r a m a n .
l . D e s m e d z iu
i ,: ! z s ! a r c R
ixrazitanja,u Zag.rebu^
ii*ti1r,ri i^rr:rb,Zrgr,t rq7S.it: B: Vikic Relinci.,Arhcolnska
.. .
sl. 19.[A. R-M.]
druitva),Zagreb1981,1'{6,
inrliri(;.ai"p Hrvatskogarheoloikog
;iiri"ii
[1e8]
Glava,muSkarca
Mramor
V i s i n a 3 2 , 5c m
i'
)lrrna lJ,) cm
Dubravica (Margum)
Sredinai1i druga poiovina III veka
nove ere
Narodni muzej, PoZarevac,inv.
antiiko-vizantijske zbirke
Viminaciiuma 2245
[1e8]
Male head
Marble
H e i g h t 3 2 . 5c m
wldtn
lJ.)
cm
Dubravica (Margum)
Middle or secondhalf of the 3rd
c e n r u r yA . D .
National Museum, Pc'Zarcvac,
Collection of
Classical-By7'anttne
Viminaciurn 2245
Dobro oiuvana glava izradena je od sivobelog krupnozrnastog mramora. Odi su otvorene, sa

Obrve su tanke, Iuine. Brada i brkovi
urezanim kruZ.#. roinjaiama i buient- ,.nii"-i.
lJ korenu nosa
predstavljeni su sitnim, a kratka kosa ne5to krupnijim .zd1ezima.Nos ie p.ravil_an.
r " z r a 6 e n e s u d v e d u b o k e v e r t i k a l n eb o r e , a i z n a d j e v i s o k o , n a b o r a n o i e l o . U s t a s u o t k r i v e n a ,
p r a v i l n l , s a n e s r o p u n i j o m d o n j o m u s n o m . u s i s u d o s r a v e l i k e i r e a l i s t i d k ip r i k a z a n c .
i aiin prikazivanja,
i t o . t . e t p . e d s t r r l j a s n a z n o gi o d l u i n o g i o v e k a s r e d n j i h g o d i n a . . I m p r e s i o n i s t i i k n
sitnijimi krupnijim z^reziin , kao i igiom svetlosti isenke, svoju kulminaciju dostiZe u izrai.ajni.m
qiima koje ve6 ,k"zrju na klicu pot;je stilizovane umctnosti. Po stilskim liarakteristikama ovaj
sredini ili drugoj polovini III veka n.e. Izvesna sliinost u tretmanu
kose r brade,
lt:11:l.ltlpî1i
u o b l r k u n o s aI u s t r . k a o i u - i 1 1 z . uc e l o k u p n o g ^ l i k a . . r _ p o r r r c r i m r
e r r a T r a i . r n aD c c i i ar l m p . C a c s a r
c. Messius Quintus Traianus Decius Auguitus,-2+9_25i), naroiito
sa oni-a iz Kapitolinskog
-J, Ch.,Baltl
..Buttetln
det'tnstitut
histu.riquc
b;ts; i;
R.;.;,'Xi rv. lozo,pt
ptv,r',
ir,,i.
2'
,Yi;1,f"'"LiJ,i.':-i:i:il::_ityiil
,il;J';j,..1,i:lli;:,1:1.:l;,?;i:
B i b l i o g r a f i j a :M . t o m o v i 6 , / b o r n i k , o r t o Z o
poiarercu,I,
Si':lr,: llTl,!
No'roirig muzeja u
Iee]
Glava mu5karca
Mramor
visina 28,5 cm
l]\"pll
Sirina lica 21.cm
Stip, okolina
P,t"g1 polovina III veka nove ere
muzej, Beograd,inv. br.
Ig:.b
2998/II
O l t e c e n a g l a v a i 7 p r . 1 " n "j e o d b e l o 2 u t o g . . r . o r r .
1 9 g 61 4 - 3 5 , s r . 2 a - c . f I . I
Iee]
Male head
Marble
Total heisht 28.5 cm
Vi.lth of"th. f"c"ii .Near Stio
Secondlialf of the rrd century A. D.
National Museum, n.tjr.a.,
N o. 2998/III
Nol
i celodostisuoite6eni.
rznad
odromljeros
vrara
."r",i l:
lt:ji:;t?ft;:o'""
!''"..|""1,.,;3t:[|j:
i skoro podnadulim obrazima. Bradr je krlrka i p,;;;;;;i.?,;;;;"i;;
;lr-i'?;iiz""it
pramenova. Brkovi su takode prikazani urezima.'Izmedu'nosai
krrr-";";;;"
r, dubok.
b r a z d ' , k a o . i , k o d o i i j u p r e m a ^ b r a d iN
. , l.r" r";ti"z.n.
r r o . " . K o s a j e o b r a c";;;"n"
l e n au v i d u s i t n i h
p r d m e n o v r b u i n i i ai e n a z r l i , c i m an e g o n J r e m e n u .
lli'nli,?J,
iixi.i:"?iffi',:1'(",il:-.;:!l;nn;:rt.:f,^):";:T;,xi!T:;::
* '.karakteristiinim ele-e.ti*a klasicizma cai;"-".
ukazuju da je ovaj portret najverovatnije
'
n e s t a ok r a j e m s e d m ed e c e n i j eI I I v e k a n . e .
"pJe,
M . , C 1 f i c , C ! a , n i h s k o p s k o sn a u i n o s r i r u i t v a . X l X . t e i 8 , t 7 _ 2 2 . i * j ,
olabrana
^?]bl':l:lflll;
'il,i:i{t,'i:i:1{?iT!i"7,{^?"t"i
f:i:'ffl1b3[;:?li,li,lr;:i,,I:,il\
,,,r,
d e R o m e .X L t V . I 9 2 4 .1 4 .
p.]
[1.
[2oo]
=
'tJ
.,
tr
i+
4
F
\r'
'(,
F
cq
c1
c\
Glava muBkarca
Mramor
Ukupna visina 26 cm
Visina haa 22 cm
Sirina lica 18 cm
Srbija, nepoznaronalaziSte
Sredinaili druga polovina III veka
nove ere
muzej, Beograd,inv. br.
Il:,{:-t
2999/1il
12ool
Male head
Marble
Total height 26 cm
Heigl-rt of the face 22 cm
\(lidth of the face 18 cm
Serbia,unknown site
Middle or secondhalf of the 3rd
centurv A. D.
Natioial Museum, Belgrade,No.
2999/III
Glava mladeg ioveka izradena je od Zu6kastogsitnozrnastog mramora. Vrat, brada, levi obraz
i potiljak. su odlomljeni, a nos.je takode oSte6in. Lice
.je glaiko, bez bora i malo zaobljeno. Oii su
s i t n e 's . l k r u i n i m r o 2 n i a i a m ai s r c o l i k i m z e n i c a m aC
. o r n l i k a p c i \ u n e z n a r n oo p u i r e n i .I z n . r do b r u a
1 ev t s o k oi i i r o k o i z b r i l a n oc c l o s a z a l i s c i m aK. o s a ,r r d c n ad u b l i i m z a r e z i m an. a o c u u . r n o mo b r a z u ,
P 1 e k 1d u g o g , b a k e n b a r dpar.e l a z iu b r a d u k o i a i e p r c d : r a v l j e n sai r n i j r mi p l i c i m u r e z i m a .T r k o . u
o D r a o e n rt D r K o v lt T n J ds t r s n u t r ho, t k r r v e n r hu : a n a ,
Slabo diferencirana masa celog lika, kao i hrapava i dosta nebriZljivo radena povrbina lica, ukazuju
da*ie glava naiveroratnij.e-.proizvoddoma6e ridionice. Tretman kose i brade i" otu- porrreru,
u i m p r e s i o n i s r i c k o smr i l u .h r o n o l o s k ig a o d r e d u i uu : r e d i n u i l i d r u g u p o l o v i n u
:39"n9o'
III veka n. e.
B i b l i o g r a f i j a :M . . G r b i 6 , S t a r i n a r , x - x r , 1 9 3 5 / 6 ,1 i 8 1 4 0 , s l . 1 o ; i s t i , o d a b r a n a g r i k a i r i m s h a
plastika u Narodnom muzeju u Beogradu, Beograd, I95g,7A-7\ t. XL.
[I. p.]
r i i ii i i r , i
I
l2orl
btr pop.sja
'
t<re6n1at
Ukupna visina 55 cm
V i s i n ag l a v al g _ 1 9 . 5c m
S i r i n al i c a l l - 1 2 c m
BilimiS6ekod Zenice
III-IV stolje6enove ere
Zemaljski muzej BiH, Sarajevo,inv.
153
[201]
Two busts
Limcstone
Total height 55 cm
H g i g f t o { t h e i e . i d sl 8 - 1 9 . 5 c m
W i d t h o l t l r el a c e :l l - 1 2 e m
BilimiS6enea.rZenica
3rd-+th century A ?,Netional Museum of Bosnia and
, o. 153
HerzegovinaS
, a r a j e v oN
, r " 1 . ( p s e u d o e d i k u l ap) r e d s t a v l j e nj e b r a i n i p . ^ r . . 2 " n ^j e o d j e v e n aL r . p o t p a s a n tuu n i k u d u g i h

J.iii
jc
k'J;o; r" stiliziranim vertikalnim i paralelnim urezima, pr_ikazaninaborr. Preko tunikc
*f.irr,""
j Na dc'nom rrmenu prepoznric
r c r t i k a l n i mu r c z a n i n t
o r e b : c e no g r t r c , p r i k a z a np a r a L e l n i m
"t'ti . [ o r . . ( f i b u l a ; ; o b l i k u i i d r a . o k o v r a t a i m a o g r l i c u , a n a g r u d i m a a g r a f .R u k e d r z i p r e k r i i e n e
;j
l na svaKoj lma naruKvlcu.

M u i k a r a c l e t a k o d " . o d j e v e nu t u n i k u d u g i h r u k a v a i u o g r t a i , p r i k a z a n o u t e h n i c i p a r a l e l n i h '
u r e z a i l i l i n i j a . N a d e s n o m r a i e n u j e k o p d a u o b l i k u s r d r a ,a u l i i e v o j r u c i s v i t a k .
" c r t i k aZl nein( e ,k a o i m u i k a r c a , r a c l e n aj e i s t o m t e h n i k o m . o h c g h . c i l i e , r i m a i u i s t u l o r m u
Giava
i a n a l o g a np r i k a z . N a i m e , g i " t . , u t i o k r t a s t o g i l i k r u i k o l i k u g o b l i k . r . O a i : u , n a g l a s c n i mz j e n i c a m a
i k a p c i i l a , p r i k a z a n eu o b l i k u b a d e m a ,n o s j e n e r a t i k u l a r . r nd, o k \ u u \ t r u o b l i k u _k r a t k e c r t e .
u d a r c i m ai l i u b o d i m a , ; r k a o i b r a d a
u i i ' s u k l e i p a u e . N a o b e g l a v ek o s a j e p r i k a z a n a _ s i t n i m
m u i k a r c a , k o j a j e u r e z a n o m l i n i i o m o d e l j e n ao d k o s e .
t.rrno
U . l k a r a k t e r i s t i krai m , k r g p o r l r e r n o gi n d i r i . l u r l i z m . ri _ r c . r l i z mpr o r t r e t i . . u. r J r T r l i
t , l r . t i c n o . r ,p a b i t e p o r t r c r e ,u u mj c r n i c k o mp o g l c d u ,k : r a k t e n z r r . r ln. rJ l \ l i e ' I r l l / J c r l J ,J O n J l e
i r r r r e n . ru n ' r . i n u p r i k a z i v . r n ioad i e c e ,p a r a l . l n i r i .u e r r i k a l n r mi l i h o r i z o n r : l n i mu r e z i m l l i n i i a m : t .
t c u i s t o m , o , ] 1 o $ i o s l i i n o m ' p f l k r z i r " r l u k o r . , o c i j u , u s t a , n o s a ,u i i i u i t d . S o b z i r o m n a n a v e d e n e
l i k o v n e k a r a k t e r i s t i k e p, o r t r e t i s a s t e l ei z Z e n i c e ( P r o b a i P r o k u l c ) p r i p a d a l i b i p r e l a z u i z I I I
u I V s t o l l e 6 en . e . , k a d ' s e g u b e i p o s l i j e d n j i o s t a c ir i m s k o g p o r t r e t t k o i e g 6 c u k a s n o a n t i d k od o b a
j
r l V s t o l i e c an . e . Jk a r a k t e r i z i r a t i{ e m a t i z a c i j at,i p i z a c i j a s i m e t r i i n o s t '
B i b t i o g r : f i j . r :c . T r u h c l k a . G Z M 1 V , 1 8 9 2 , 3 3 4 ; K . P a t s c h ,c z M x x v ] , 1 9 1 1 , 1 7 a :D . S c r g _ e j e v s k i ,
C ) Z M \ L I i , 1 9 3 2 , 4 6 - 4 7 ; i s t r , G o d i i n j a k I I I , C e n t a r z - a b a l k a n o l o i k a i s p i t i v a n j a . kln, \i 9 6 5 ,
l 3 l 1 3 6 .[ v . P . ]
=
'!
a't
-t
f,
L_
IL
rr'
'(,
I:
Y
N
c!
l2o2l
Glava muikarca
Mramor
Visina 20 cm
S i r i n a1 4 c m
Cirikovac, LlZateritoriia Viminaciuma
Kraj III veka nove ere
Narodni muzei) PoZarevac,inv'
antidko-vizanrijskezbirke
V i m i n a c i i u m a8 8 1
[202]
Male head
Marble
Height 20 cm
Width 14 cm
Cirikovac, the central areaof
Vimrnactum
E,nd of t-he3rd century A' D'
National Museum, Classical-Byzantinc
C o l l e c t i o no f V i m i n a c i u m ,N o ' 8 8 1
je iiroko,.sa jakim vilicama..i punirn obrazima.

Ci"ro .iori;'.g ioveka od rnlcinobclog mramora, Lice
C)!i su,
P o r i l j : k n e J ^ . r . r i c . U r r . i \ L \ t i \ I u r . l . . . r n r g l r i c . n i . t i lb. o r , r m r u u g l o t m r . N o ' i e , o d l o m l i e n
( , o r n t l k f , P J k l e n a H l a s e nI t e T J K '
k r u o n e . o t \ o r c n c , . r k r u z n i m r o z n j a c r m a i L t d u b l t c n r n l/ c n l c J m l .
iela ie kratka kosa koja je, kao ibrada ibrkovi, predstavliena Sirokim, sitnim
il"iJ""uo-"og
r u D i L a m f ,u p l : ' i i c n o i m } i .
p,,,r,.r;n,g
individualnog izraza, predstavlja dobar prirner impresionistiikog stila
Oiri ;;;,;.i
druge.polovine III veka n.e. Krupne

daljinu, i stisnuta usta odaju staloienog,
95i, pogled.a
p o m a l o . r e z i g n i r a n ocgo v e k a . _ V e l i ksal i c n o : t -k a k o"pllqg
i t i l s k i ", r a k o i p o c r r a m aI i c a ,o v o g p o r r r c r r s a
g l a v o mk o i a s e c u v i u N a r o d n o m r n u z e j uu B e o g r a d ur i n v . 3 o 0 o l l l ) . u p u c u i en a m " o g u c r , o dr ta j e
r e c o i e d n o i . o s o b ic, a r u i l i u g l e d n o mp r i v a t n o mI i c u . U ' v a k o m ' l u c a j u ,p r e m a . t i l s k i i n , , s o b i n a m r ,
portret iz. Viminaciiuma pripada epohi zrelog impresionizma, sa uoiljivim elementima stilizacije,
d r k l e p e r r o d uo k o 3 0 0 . g . n . e .
Nepublikovano.fI. P.l
[203]
Glava mulkarca
Mramor
Visina lica 20 cm
Srbija, nepoznatomesto nalaza
Kraj III veka nove ere
N a r o d n i m u z e i , B e o g r a d ,i n v . b r .
3000/III
l2o3l
Male head
Marble
T o t a l h e i g h t2 7 . 5 c m
Serbia,site unknown
E n d o f t h e 3 r d c e n t u r yA . D .
National Museum, Beigrade,No.
3000/III
Glava.odlomljenog nosa, izradena je od krupnozrnastog sivkasrog mramora. Kratka brada i brkovi

m o d e l o v a n is u i i r o k i m r u p i c a m au p l a s t i i n o j m a s i . U s t i s u o t k r i v e n a i s t i s n u t a .O d i s u S i r o k o
otvorene, sa velikim kruZnim roinja-ama i sitnim zenicama, buienim kao taike. Naborano iclo
d o s t aj e v i s o k o . K o s :
i e p r e d s t a v l j e n au v i d u n e p r a v i l n i hp r a m e n o v ak o j i s u n a z a t i l j k u s v r s t a n iu
' c n c e . N a v r h u r e m e n i j e o r r a r a kg u o z d c n ek . r r i k e .
o r l i i z r : n r e d n i p o r r r e t .p u n t r e n u t n o gr . l ' p o l o T c jnJ k o i e . c o g l c d . rn r l i c u i u o ei m a c o r e k . r .
p r . e d s n v l l a . p r r m errr z v i j e n o g i m p r e s i o n i s t i i k o gs t i l a u r i m s k o j p o r t r e t n o j u m e t n o s t i .P r e m a s t i l s k i m
o d l i k a n r . rk. o j e r e . ' i . p o l r r r . l i ue l i m e n t cp o t o n i e . r i l i z . r r n e u m c t n o r r r o
, r . r p o r r r e t n rg l r r a
n r i v e r o v a t n i i ep r i p a J i p o _ s ) c d n j i m
d e c e n i ; a m ai l i v e k a n . e . , a , p r e m a n e k i m ^ m i i l j e n j i d a ,p r c d s t a v l j a
i . r r r D i o k J e i i j a n ar l m p . C 6 s 5 6 ,C . l u r e l i u s V a l c r i u sD i u t l c t i L n u s . 2 8 . ll O 5 r . V e r l u r i m .n a j v e c u
sliinost ovaj portret pokazujesa glavom iz eirikovca, koja se iu'a u Narodnom mu,e,u u
P o Z a r e v c u( i n v . 8 8 1 ) . O b c o v c g l a v es u n a j v e r o r . a t n i j e
n a s t a l eo k o 3 O O g
. . n . e . ,a l i r . r e m a j ud i r e k t n e
r n _ r l o g i iue z r ' a . l : p o z n a r i mp o r r r e r i m ar e r r . r r h r .
B i b l i o g r . r l i j a :M . c i b i . ' , S r a r i i a r , X - X I , 1 9 3 6 / i 6 , 1 3 6 1 3 7 ,s l . 6 ; i s t i , U m e t n i t k i p r e g l e d ,I , 1 9 3 8 ,
l O 7 . r l . n a t . l O o l i . t i . O d a b r a n a g r , k a i t i r n s k ap l a s t i k a u N a r u d n o m , n u t , j u u B , a r o d u . B e o q r . r d .
1 9 5 8 , 6 q - 7 0T. . X X X I X I D M a n o Z i s i , 4 r , l p o r U m c t n u , tn . rr l u J u g , , , l r r i i e rB, e . g r J d Z
. r;;rcb."
M o s t a r , 1 9 8 2 ,1 1 3 ,s l . 5 7 . [ I . P . ]
1204)
't
.:
^7
-/
')
:-
Lr1
N
C-l
Glava muikarca
Mramor
Ukupna visina 34 cm
Visina glave29 cm
Sirina lica 18 cm
Herakieja (Heraclea Lyncestis)
III vek nove ere
Z a v o d , M u z e j i g a l e r i y aB, r t o l j
1204)
Male head
Marble
Total height 34 cm
Width of the face i8 cm
Heraklcja (Heraclea Lyncestis)
3rd centurv A. D.
I n s t i t u t e ,[ 4 r r s e r * a n d C a l l e r y , B i t o l a
l o r t r e t m l : d e g . m u . i k - a r c r . _ r e . r l i .pLri e
c kJ r. t a r l i e nu c n
- . r d .N o s i d e . n o
t ' a , c p o t i c i j i .N e d o v r ! c n
uho srcSteceniL
. i c c j e o k r u T c n ob u i n o m k r a t k o m b i a d o m , k o j a . j ed r t a \ r m o k r o n e d c [ i n j s a n a
r n a s a .c r t e l i c a s u d o s t a r c a l n o p r e d s t a v l j e n eK. o s a j e k r a t k a , b u j n a i , k a o i b r a d a ,d a t a s a m o
kao
nedefinisanamasa. lJ poz.adinivrata je neobradenamasa koja ukazuje ro korrt"tr.il,
a" gtur" ;1"
finalni rad.
9:!]lgg'"fii"'P.Maiki6, I.Mikulii6, HeraklejaI,r96t,47,kat.5,sl.5; N.Vuli6, SponenikSKA
L X X V , 1 9 3 1 ,1 1 . f T . I . l
[205]
Nadgrobni spomenik u obliku
Skoljke
Mramor
Visina 80 cm
Pre6nik 69 cm
Kosmaj
Druga polovina III veka nove ere
N a r o d n i m u 7 e j .B e o g r a d i,n v . b r .
2987/III
[205]
Sepulchral monument in the form
of a sea-shell
Marble
Height 80 cm
Diameter 69 cm
Kosmaj
Secondhalf of the 3rd century A. D.
No. 298I/III
U o k v i r u k o j i j e u o b l i k u m o r s k e S k o l j k ep r e d s t a v l j e n aj e r i m s k a t r o i l a n a p o r o d i c a . U g o r n j e m
r e d u s u m a j k a i o t a c , a n e i t o n i Z e , i s p i e d o c a , . a l a i i r " i i n . S t . t r i l i i n o s t i ' p r e d s t a v l j e n js t e n f a c e i
o d e v e n es u u r i m s k u o d e 6 u .Z e n a i m a o k o v r a t a o g r l i c u , a n a u i i m a m i n c l u i e .T u n i k a o c a i s i n a n a
d e s n o m r a m e n u s u u i v r S 6 e n ek o p c o m - a g r a t o m .D o n j i d e o s p o m e n i k ap r i l a g o c l e nj e z a u s a d i v a n j e .
Z : d n i a s t r a n ai e d o s t ag r u b o p r i t e r a n a .
S v at r i l i k a p r i k a z a n as u r e a l i s t i i k i . Z e n s k a f i g u r a i m a i i r o k o l i c e , s a k o s o m p r e d s t a v l j e n o mu v i d u
krupnih pramenova i odeiljanom nagore od iela. Nos, celi obraz i usta su oite6eni. Oii su krupne i
i i r o m o t v o r e n e ,s a k r u Z n o p r i k a z a n i m r o Z n j a i a m a .U i i s u o t k r i v e n e i d o s t a v e l i k e . M u i k a f i g u r a
ima ovalnu glavu, sa naglaienim jagodicama.Nos je o5te6en,a oii su Sirom otvorcne. Iznad
n a b r a n o gi e l a s a v e l i k i m z a l i s c i m an a l a z i s e k o s a , p r e d s t a v l j e n as i t n i m u r e z i m a . K r a t k a b r a d a j e
slabo naznaiena zarezrma. lJsta su otkrivena, a iznad punih usana prikazani su jedva vidljivi
b r k o v i . U i i s u v e l i k e i p a i l j i v o m o d e l o v a n e .F i g u r a d e d a k at a k o d e i m a S i r o m o t v o r e n e o i i i o i t e 6 e n
nos. lJsta su velika, punih usana. Kosa i kratka brada prikazane su krupnim, razmaknutim urezima.
U l i s u , t a k o d e ,v e l i k e .
Ovaj porodidni portret vrlo realistidki odraiava likove pokojnika. Predstavlja,takode, dobar primer
p r o v i n c i j s k eu m e t n o s t i ,s a j a k i m l o k a l n i m t r a d i c i j a m a .I a k o j e s p o m e n i k d e l o l o k a l n i h u m e t n i k a i l i
zanatl\a, figure su prikazane sa puno izrrza i unutrrnje snage.Nadgrobni spomenici u obliku
i k o l j k e n i s u r e t k i , a o v a j s a K o s m a j a ,p r e m a s t i l s k i m o s o b i n a m ap r i k a z a n i h f i g u r a , d a t u j e s e u
d r u g u p o l o v i n uI I T r e k a n . e
B i b l i o g r a f i j a :N . V u l i c , S p o m e n i kS K / , L X X I / I I , 5 5 , 1 9 3 1 , 9 , s l . n a s . 9 ; D . M a n o - Z i s i , A n t i k a u
Narodnom muzeju u Beogradu, Beograd, 1.954,22,sl. na s. 15; D. Garaianin, Godiinjah Muzeja
g r a d a B e o g r a d ,I , 1 9 5 1 , 6 1 , s l . 3 3 ; I . P o p o v i 6 ,A r h e o l o i k o b l a g o K o v n a j d , B c o g r a d 1 9 8 6 ,k a t . , 1 5 .
II P]
Fl
c/)
U
p
.-l)
F
frl
F
.r'.
l/
,(,
F
N
c.l
j,,,';
iilir
l,li'i,'r{i
{'J*il'ill"r,lf-fi
[206]
Stela s poprsjima Gorginija i
Maksimine, brainog para iz Sirmija
Bijeli mramor sa svi,etioZu6kastom
patlnom
Ukupne dimenzije stele
4 4 x 4 9 , 5 x 4 , 5c m
V i s i n a o b a p o p r s j a1 6 c m
Visine glava:muikarac 9 cm, iena
10cm
SremskaMitrovica (Sirmium)
Konac III ili poietak IV stolje6anove
ere
Arheolaski muzej, Zagreb, inv.
br.387
[206]
Stela with the busts of Gorginius
and Maximina, a married couple
from Sirmium
White marble with pale yellowish
patlna
Total dimensionsof the stela
4 4 x 4 9 . 5 x 4 . 5c m
The height of the two busts 16 cm
H e i g h t o f t h e h e a d s :m a n 9 c m ,
woman 10 cnl
SremskaMitrovica (Sirrniurn)
End of the lrd or bcginning of the ,lth
Arcl-raeolo
gical Muscum, Zagreb,
No. 387
V e i i d i o s t e l ez a u z i m a n a t p i s , a i z n a d n j e g a s u , u m a n j i m p r a v o k u t n i m c d i k u l a m a ,u p l i t k o m r e l i e f u
i e n t a e ep o l o z a i u ,o b l i k o r ' a n rp r p n i a b r a c n o gp a r l C o r g o n i i r G o r g i n i u , ,i M a k , i m i n c
(Maximiia). Muikarac je prikazrn u lijevoj edikuli(dimenziie edikule 16x17,5 cm), do vrata
z a o g r n u t g r u b o n a b r a n o m o d j e 6 o m ,p r e k o k o j e j e , i i n i s e , p r e b a i e n p l a i t k o j i j c n ; r d e s n o m r a m e n n
z a k o p i a n p r e c i z n o m o d e l i r a n o mf i b u l o m . L i c e j c i i r o k o i b u c m a s t o ,o i i , n o s , u s t a i u i r s a m o s u
s h e r i a t s k in a z n a i e n i ,a k o s a j e k r a t k o o i i i a n c i g o t o v o r a v n o o d r e z a n ai z n a d n i s k o g c e l . r .Z e n , r _ i e
p r i k a z a n au d e s n o j e d i k u l i ( d i m e n z i j ee d i k u l e 1 6 x 1 / c m ) , o d j e v e n ai e u h a l i i n u i t o p r e k r i v a r u k _ ei
ieZe sve do vrata. Lice je punaiko, gotovo deformirano, oii, nos i usta identiino su oblikovani kao
i u n j e z i n o g s u p r u g a ,d o k j e k o s a r a z d e l j e n ap o s r e c l i n it j e m e n ai s a s t r a n as i m t r i i n o p a d a p r e k o
u5iju premi r"-.ri-a.
P l o s n a t oz a d e b l j a n j en a d t j e r n e n o mv j e r o v a t n o s u g c r i r az B v r l e t a k
presavijenepletenice ili niske pundZe.
N" oto- rustiino oblikovanom nadgrobnom spomeniku nema tragova znatnijih oiteienja.
Spomenik je, oiigledno, naruden u nekoj lokalnoj radionici i djclo je klesara koji nije u cjelos_ti _.
otladao klesarskom vjeitinom. Za dattcrjr je, uz karaktcristiian tip muike frizure, znaiajan detali*:
oblik kopie na desnom Gorgoni.jevom ramenu (tip tzv. lukoviiaste fibule),
koji je osobito bio u modi tokom IV stoljeia
Bibliografija,S. r-]uuie,viexnik Hroarskogarkeologiikoga

r\rwitvav_II,Zagreb1885,1/, br. 56;
Kraye,ni
spomenciHru.arshogoi.a,odnog"o u Zagrcbu.Zr-g..Ltqo+_lotr,z:s, J.
Piri;T;i.
Vi"jo
D r . J b / : A . ) c h o b e r , D t c G r a b s t c i n e u o n \ , : l o r i t u mu n d P a n n o n i c n ,
\X/ien lq2l. qO. br.2OO.:1. lO7;
M Mirkovrc' Sirmiumr, 19.71,
16, nr. 53, pl. IX, sl. 3; v. Dautom-Rui'"tlii, nikrp. kamena
u.lugos-touenskom
deluprotincijeDonjepanonije,Novi Sad19g3,i4, br.20 i s. 5z 5g,tab
P_tasttka
7 , s I . 4 .t A . R . - M . l
l2o7)
Stela Svetonija Jonina

Vapnenac
Visina 63 cm
)lrrna J/ cm
lJebt,rna / cm
Bol na otoku Bra6u
Kasno III, rano IV stolje6enove ere

A r h e o l o i k i m u z e i , Z a d a r , k n 1 .u I . 9 6 8
L2o7l
Stela of Suetonius Joninus

Limestone
Height 61 cm
Width 37 cm
Thickness7 cm
B o l i n t h e i s l a n do f B r a c
Late 3rd or early 4th century A. D.
l useum,Zadar,
S t e l a. p r i l < . r z o m
l i u d s k o gl i k a _ up l i r k o m r e l r c l ui n a r p i s o m p. o 5 \ e c c n i mS r e r o n i j uJ o n i n u , k o j i j e
L r m r ou 6 0 . g o d i n i .N . r t p i sj e g J a ' r o :
.,.TITVLVS POSITVM
IEJ ST SVETONTO rOrNO DOIM]O DVRC (...)
ANN (orum) LX OV (i) T M (ense)IA (nurio) TERTIO
Gornji dio polia s.ljudskim likom je_6etvrtastooblikovan i z-avriavase s tri liljata vrha, od kojih je
. r e d n j i n . r i ' i i i . a d c ' n i n e d o ' t . a j eR. u b p o l i a j e n r g l a i e nj e d n o s r r v n o mp r o f i l a c i j o m .L i u d s k i l i k j e
s r n i e l t e n , p os r e d i n i p o l j a , , u d e s n o l r u c i d r z i d u g i p e t c r o z u b u s p o r e d n os l i k o m , k o j i m j e r " - r h . r o
p r e m a r r b r , s m ; e i t e n o ju d e s n o m k u t u p o l j a . L i j e r . r s t r a n ap o l j a j e p r a z n a .
Lik je prikazan vrlo shematizirano, u plitkom reljefu. Velika glava, izduZenog ovalnog oblika, ve6a
i . - o d t i i e l a , o c i .r u k r u 2 n o g o b l i k a , n o i . j e n a z - n a i e nd v j e m a _ u _ r - e z a nl iinmi j a m a l a u i i s r . i p o l u k r u i n o g
o b l i k a .p o ' t a v l j c n ev i s o k o n a g l a r i . T i j e l o i c k v a d r a r n o go b l i k a ,a o d i e c ai c p r i k r z a n ap u r e m d v a
k r u T n r u z o r k r , d u g m a d ir, i v i l c d i i a g o n a l npoo s t a r l i e r u
r ir , z : n e l i n i i e ,k o i e ' p r e d i t : v l j a n
j ua b o r e
o d l e c e .R u k e s u d u g e i m r l a v e , a p r s t i s u p r i k a z n i s a m o n a l i j e v o j r u c i . C i j e l i l i k j e
d r s p r o p o r c i o n r l a ni p r i m r r i v n o o b l i k o v a n . N a d o n j e m d i j e l u s t e l e ,k o j a z a v r b a v ap m v o k u t n i m
l s t a K o m ,n a l a z rs e n a t D t s .
Stela s prikazanim reljefom nma analogija na ui.em potlruiju vjerovatno je djelo nekog doma6eg
_i
m a j s t o r ak o j i j e k r a j n j o m r u s r i t - n o S c ius p r i c a op r i c u o p o k o j n i k o v u i i v o t u i z i n i m a n j u , i . - m o Z es e "
d a t i r a rui k r r i l l l i l i u p o c e r a ll V s r o l j e r rn . c .
Bibliografija: E. Cevc,'Arbeoloiki resinib, rrr/2, 1.9s2,23a, sit.7; M. Sui6, u: Muzeji i zbirhe Zadra,
Z a g r e b 1 9 5 4 , 2 1 , b r . 7 2 , s l . n a s . , r 4 R . E g g e r ,V j e s n i kA H D , L V I - L I X , \ 9 5 4 5 7 , ' 1 3 3s, I . 3 ,T . I X ;'
D. Vrsalovi6, u: Brailei zborhik,4, 1960, 12, ,1. n.r s. 83; Pisana rijei u Hrtatskoj, Zagireb 1lAS,
442,4/2. lM.K.)
[208]
-i
l
f
':
'z
Z
Statua iene
Kamen
Ukupna visina166cm
Visina Iica 22 cm
Sirina lica 17 cm
Beograd (Singidunum)
III vdk nove ere
3022/III
f2o8l
Female statue
Stone
Total height 166 cm
II Jl .r ir-SLl 'r r u^ {r tuLl c- ft J" ^( C- z- rz - rC
, m
W i d t h o f t h e f a c e1 2 c m
3rd century A. D.
No. 3022/III
t-.-
c{
N
l::li:liJ
,:tt:
r,,lt:
::
:.l:
Statua Zene obuiene u dug hiton i dug himation koji obuhvata i glavu. Desna ruka ispod ogrtaia
stavljenaje preko grudi. Leva ruka, ta.kodeispod ogrta-a, opuitena .ie pored tela. Mania olte6enja
nalaze se na nosu, prstima obe ruke i vrhovima stopala. Zadnja strana statue je obradena.
Glava je ovalna. Od:i su poluotvorene, sa kruZno prikazanim roZnjadama.lJsta su mala i pravilna, a
nos je oite6en. Kosa je oieiljana nagore od dela i predstavljenaje krupnim, blago talasastim
pramenovima, modelovanim dubljim i pli6im urezima. Ova statua pripada grupi statua tipa Velike
Herkulanke koje su sluZile za prikazivanje portreta Zena. Iako statua iz Beograda po koncepciji
n o s i k l a s i i n e t r a d i c i j ei p r e d s t a v l j ad e l o r a d e n o p r e m a n e k o m h e l e n i s t i i k o m u z o r u , s t i l s k eo d l i k e , a
narodito tretman lica i kose, ukazuju da je ona izradena u nekoj lokalnoj radionici, najverovrtni.je
s r e d i n o m I I I v e k a n . e . P r e m a t o m e , u s v o j o j s n a i n o j j e d n o s t a v n o s toi n a p r e d s t a v l j ap o r t r e t i e d n e
naie orovinciialke.
N e p u b l i k o v a n o .f I . P . l
[20e]
Fragment monumentalne glave

Bijei mramor
Visina fragmenta27 cm
Sirina lica-I8 cm
Solin (?) (Salona)
Tre6a ili ietvrta deceniiaIII stolie6a
Arheoloiki muzei, Split, inv. br. C
225.
[20e]
Fragment.o.f a monumental head

Vhite marble
Solin (?) (Salona)
Third or fourth decadeof the 3rd
century A D
No. C 225
. os je
O d g l a v ej e o i u v a n s a m o d i o l i c a i i e l a . S v e i s p o d n o s a i i z n a d i e l a k o m p l e t n o n e d o s t a j e N
o t u i e n . F r a g m e n tp o k a z u j e d a j e r i j e d o v r h u n s k o m p o r t r e t u m l a d e i e n e . O i i s u k r u p n e . U n j i m a
j e i a r e n i c ao z n a i e n ap l i t k o u r e z a n o m p o l u k r u Z n o m l i n i j o m , a z j c n i c ad u b o k o u r e z a n a ,p o p u t
p o l u m j e s c c aO
. b n ' e s u p l a s t i i n o i z r a d e n c ,s u r e z i m a k o j i p r e d s t a v l j a j ud l a k e . K o s a j c o i i t o b i l a
r ; r z d j e l j e n an a s r e d i n i g l a v c ,a m a s ek o s e s u b i l e p o i c i l j a n e p o s t r a n c e ,o s t a v l j a j u 6ui i i p o t p u n o
s l o b o d n i m a .K o s a ; e b l a g o v a l o v i t a .S t r a g aj e b i l a p r e s a v i j e n au i i r o k u p u n c l u k o j a j e b i l a v r a 6 e n a
s t r a g an a z a t i l j a k . P r a m e n o v is u k o s e n a z - n a i e nfii n i m u r e z a n i m l i n i j a m a v r l o d e t a l j n o ,b e z
s h e m a t i z a cj ei .
N e m a d v o j b e d a j e g l a v a b i l a o g r o m n i h d i m e n z i j a ,z n a t n o v e 6 i h o d n o r m a l n i h . N a t e m e l j u t o g a
n e m a n i k a k v e d v o j b e d a j e p r i p a d a l an e k o j c a r i c i i l i , p a k , i l a n u c a r s k co b i t e l j i . P o i z r a d i p r i p a d a
n a j k v a l i t e t n i j i mp o r t r e t i m a k o j i s u s a d u v a n u
i n a i i m k r a j e v i m a .I z r a z o i i j u j e s j e t a n ,i a k o n e i t u Z a n
N a t e m e l j u f r i z u r e v r l o v j c r o v a t n o p r i p a d a n e k o j l i i n o s t i i z t r e 6 ei l i i e t v r t e d e c e n i j eI I I s t . n . e .
N e p u b l i k o v a n o .[ N C ]
[210]
J
(a)
(i
--
F
rr I
l/
'U
F
co
N
('.1
Glava iene
Bijeli mramor
Ukupna visina 24 cm
Visina glave 21 cm
Sinl (Osinium), Ulica Sin;skih i.rtava
Sestaili sedmadeceniiaIII stolje6a
nove ere
M u z e j C e t i n s k ek r a j i n e ,S i n j , i n v . b r .
453.
[210]
Female head
\White marble
Total height 21 cn
H e i g h t o f t h e h e a d2 1 c m
Width of thc hcad 16 cm
Sinj (Osinium) Sinjskih irtava street
Sixth or seYcnthdecadeof the 3rd
century A. D.
R e g i o n a lM u s e u m , S i n i . N o . 4 5 3
Glava je pripadala kipu starije Zene. Forrna glave je ovalna i zatvorena. Lice jc dosta izduieno i u
d o n j e - d i j e i " p r o i i r e n o . e e i o j e v i s o k o i i m a v r l o z a n i m l j i v u f o r m u k o s t i j u i zn a d o b r v a i i s p o d .
k o r . , r . " d i . r " j c l a g a n ou v u i e n a . N o s ; c o t u d e n .U z k o r i j e n n o s a v i d e s e d u b o k e b o r e k o j e i d u d o
u g l o v "a u s t i j u , o i k r d i r . o p e t s p u i t a j u s v e d o b r a d e .O b r a z i . s u v r l o m e s n a t ii p r o l i r u j u s e p r c m , l
dEnjol deljusii. Podvaljak je tôkrrLen. Odi su krupne i bademaste.U bjelooinic_amajc naznaiena
r .. r p c is u r i c b c l i .
' : r c n i c r k r o g o r o v oc i t a v j k r u g . a z i e n i r . r p o p u r d u b l i . u r e z . t n o gp o l u m i c s e e .K
o , o b i r o d o n j i K o r l j e p o c e i l i i n ap r ( m r . r . t g . . N r \ r c \ l i n i l i e m e n r i e r a z J i c l r a kL. i i s u s l o b o e l n e .
k r u p n e , a l i i z g l e d ak a o ' d a n i i u d o i r i e n e . K o i a i c s t r a g ap r e s a v i j c n ai v r a 6 e n an a t r a g ,g d c i e
p n h v a 6 e n an a z a t i l j k u . P o v r i i n a g l a v ei e d o s t a o i t e i e n a .
i r i s r . r t npi r a k t i i n o k o d
2 " n ^ i ^ ^ k a r a k t e r i s t i i a nt m u r n i l o g l e d , p u n s j e t ei t j e s k o b e .T i s u o s j e 6 a j p
p i i j e i n e i t o p o s l i j e s r e d i n e - I I I s t o l j e i a n . e . F r i z u r a Z e n e . j eu
s v i h p o r t r e t a k o j i n a s t a j uu d o b a ^ n e " l t o
skladu s izrazom i podsje6ana portrete-carice Herenijc Etruscile (Herennia CupresseniaEtruscilla,
u p r u g ec a r a D e c i i at 2 + e 2 5 1 ) .
oko 250.g.n.e.1
B i b l i o g r a T i j aA
: . M i l o S e v i 6 ,Z b o r n i k C e t i n s k ek r n j i n e , 2 , 1 9 u 1 , 5 6 , b r . 8 5 , s l . 8 5 . [ N . C . ]
[211]
Glava devojke
Bijeli mramor
Saiur.anavisina fragmenta18 cm
$olin (?) (Salona)
Sestaili sedmadecenijaIII stolje6a
nove ere
Arheoloiki muzej, Split, inv.br.
c 226.
[211]
Head of a girl
\Whitemarble
Vidth of the face 13 crrr
Solin (?) (Salona)
Sixth or sevenrhdecadeof the ird
ccntury A. D.
No. C 226
S r i u v a n j e s r n r o g o r n j i d i o g l a v e .S v e i s p o d o i i j u j e o t u 6 e n o .O i i s u v r l o f i n o i z r a d e n e .O b a s u
k r p k : d e t . r l j n oo b l i k o v e n e ,i p o d o 6 n j a c is u s a m o n c z n a t n o n a g l a i e n i .U b j e l o o i n i c a r a an a z n a i e n aj c
p l i t k o u r c z a n o m _ l i n i j o mi a r c n i c a ,a z i e n i c aj e u d u b l j e n ap o p u i p o l u m j e s e c aP
. o g l e dj e u p u 6 e n
n e o d r e c l . e nuo d a l i i n u . O b r v e s u p l a s t i i n e , s u r e z i m a k o j i p i e d s i a v l j a j ud l a k e . K i s a j c p o i e i l j a n a n a
r r z d e l j : k n a . s r e . l i n i . g l : _ r 'M
c .a s e k o s e z a d e l l j a n cs u p o s t . a r c e i s t r a g a ,a u i i s u s l o b o d n e .S t r a g aj e
k o s . rp r c ' a v i i e r : u i i r o k u p l e t e n i c uk o j a j c v r a 6 e n ag o t o v o s v e d o d e l a .P a r t i j a k o s e o i i t o n i j J
d o v r i e n a , j e r j o j j e d a n s a m o o s n o v n i v o l u m e n , a n e d o s t a j ed o r a d a p r a m e n o v a .M e d u t i r n , i n a t , r j
naiin je postignutzanimljiv skulptorskiefekat.
Vrlo,ie vjerovatno da je ova nlaila Zcna z-apravoncka carica ili ilanica carske obitclji. Obrada glavc
i c . r r h u n s k o d i e l o p o r t r c t i s t i i k i h t e n d e n c i j ad o b a n e l t o i z a s r c c l i n cI I I s t o l j c i a n . e . l t o s e p o s e b " n o
o d r . r 2 : v : u t r e t m r n u o e i j u , k o j e i z r a L a v a j ut u g u . S o b z i r o m n a t o d a j e d o s t a o i t e 6 c n a ,i d i n t i f i k a c i j a
niic mogu6na.
Ncpublikor.ano tN C.l
12rzj
Glava Zene
Bijeli mramor
Ukupna visina 28 cm
Visina giave 24 cm
Konjic
III-IV stol;'e6anove ere
Zemaliski muzei Bosne i
Hercegovine,Sarajevo,inv. br. 30
-i
't
1212)
Female head
Vhite marble
Total height 28 cm
Konjic
3rd-'lth century A. D.
National Museum of Bosnia and
Flerzegor.ina,Sarajevo,No. l0
( , l r v a l e n , c .o i . u v r n l d i j c l u r r ir r r r r - p r i p . r d :r j e r u r r r r r o
p o r ( r ( r n u is r r r u i .D u g u l j r s t ol i c c j < . r
b l a g o n a g l a i e n i mj a g o d i r : a m ac. c l o j e - n i s k o i i z n j c g a i d e d u g a c k . rk o s : k o j . r r . t . . . " n a r j e m e
g l r v c . , o . t r rl j : i u . i m r n l r d i u r j c r n c n :. l o b r d n r r n .n r " k r i c , n . e ' r r r l rJ a , e k u . a n j c g u i eu k r i i k a n r a .t j .
u u b l i k u . l i nj e i l i r r p r M c l u n c n k o p l .L ) . i . L rr e l i k . . .n : g l r i e n i h z r c n i c ri g o r n i i h o " i n i hk . r p r k a .N o .
i e m a i c n ( r n o . Z d ao i t e 6 e n ) .R r z r n a k i z m c d u n o s r i u r t l k o j a s u n a p r a . , l j " e noab i i n i m u r e z o m , n c m a
i z r a z i t o g p r e l a z au b r a d u , p a s e i s t i i e i z b a i e n a i c l j u s t k a o . l i k o v n a ^ r e a l i i t i i k ai i n d i v i d u a l n a
h a r a k t e r i s t i k aU
. i i s u p r i l ; u b l j e n ei s l o b o d n c .
N a o s n o v u k a r a k t e r i s t i 6 n ef r i z u r c v i s o k o v r a 6 e n ep l e t e n i c es t r a g an a t j e m e , t e o i i j u s o z n a c e n o m
z j c n i c o m i g o r n j r m o 6 n i r n k a p c i m a ,o i i t u j e s e v e i k i r a k t c r i s t . i k rf , . r s n o gr i m s k o g p o r t r e t a .M e d u t i m
r e a l i z a mr . i n d i v i d u a l i z a mp o i e l i s u d o b i j a t i t r a n s c c n d e n t e l ni zr r t z , p t 5 r t c g l " u i ) c n e i z K o n j i c a
n r o g l ad a t i r a t i u k a s n o I I I s t o l j c 6 ci l i u p o i c t a k I V s t o l j e c an . c .
Bibliogrlfija: K P:tsch,
, odiinjak IIl, Ce'tar za
, G Z . t 4 ,X l V , l 9 b : , I O - l l t . B . S c r g e j e v s k iG
b a l k a n o l o i k a i s p i t i r . a n j ak n j . 1 , 1 9 6 5 , 1 2 6 t i 2 . [ V . P . ]
^7
[213]
'/
t\
i^..l
^]
Gema
Karneol
1 3 x 1 7m m
NalaziStenepoznato
Druga polovica lll stoije6anove ere
A r h e o l o S k im u z e j , S p l i t , i n v . 1 2 5 9 7
12131
Cem
Carnclian
1 3 x 1 7m m
place of discoverv unknow'
Secondhalf of the :rd cenrurv A. D.
i u s e u m ,S p l i i ,
No. 12592
B i s t a c a r a c a l j c n a , ( l m p . C a e s a rP . L i c i n i u s E g n a t i u sG a l l i e r t u ;A u g u s t u s ,r 5 l - 2 6 8 ) , u p r o f i l u
t l : d e ' n o . O d i e u c nj e u h l : m r d u . r ' p u J k o j e p r o ' ri r uj . g o l u r r m c . C r l i ' r r . rk r r r k u k . s u i l < o v r c rur
b r a d u . P r i k a z a n is u b r k o v i i
n o s . ( J v r j p o r t . e l j . i z k a s n i j i h g o d r n a n j e g o v ev l a d a v i n e .
G a l i i c n i e v l a d a o o d 2 5 1 . d o "2r5l "8r.-gi k. in . e .u p o i c r l i u k a o s u v l a d a rs r o g o . " V a l e r i j i n a . D o b a n j e g o v c
v l a d a v i n eo b i l j e i a v a j u i e s t i p o g r a n i d n ir a t o v i s a b a r b a r i m a ,b o r b e s a ' s a m o z v a n i mv l a d a r r m au
p o i e d i n i m p r o v i n c i j a m aC a r s t u l , k a o i u n u t r a i n j e n c z a d o v o l j s t v oi o s k u d i c a .I a k o j e b i o s p o s o b a n
v o i n i k , G a l i i e n n i j e u s p i o u k l o n i t i s v e u z r o k c d e z i n t e g r a c i j eP. a o j e h a o Z r t v a z a v j c r c u p e d e s e t o j
g o d i n i Z i v o t a .T e n d e n c i j ep o r t r e t a g a l i j e n s k o gd o b a p r e d s t a v l j a j uz . a d n j ip o k u i a j p o v r a t k a k l a s i i n i m
p r l n c l P l m ap o r t f e t n e u m j e t n o s t l .
Nepublikovano . lJ.Z.-P .l
12L4l
Medaljon Gordijana III (238-244)

Rim,241-243. godine n o v e e r e
Bronza
T)'^-or
19 5 mm
TeLrna 60,25 g
NalaziStenepoznato,Srb;ja
N a r o d n i m u z e j , B e o g r a d ,i n v . V I I I ,
+59
12r4)
Medallion of Gordian lll (238-244

A.D )
R o m e ,2 4 1 2 4 3 A . D .
Bronze
D i a m e t e r3 9 . 5 m m
V e i g h t 6 0 . 2 5g r a m s
Placeof discoveryunknown, Serbia
National Museum, Belgrade,No. VIII,
459
A v . I M P G O R D I A N V S P I V S F E L I X A V G . P o p r s j eG o r d i j a n a I I I s l o v o r o v i m v e n c e mn a g l a v i , u
o k l o p u , o l i r n u t o p a l u d a m e n t u m o mi o k r e n u t o n a l e v o .
R v . V I C T O R I A A V G : O k r u g a o h r a m s a i e t i r i s t u b a i n a t p i s o mu d v a r e d a N E I K H /
O | I A O O O P O C . U h r a m u j e p r e d s t a v l j e n ak r i l a t a b o g i n j a N i k a ( ? ) u k r a t k o j r a t n i d k o j o d e i i . I s p r c d
h r a m a s c e n ai r t v o v a n j a : u p o l j u , l e v o , d v a v i k t i m a r i j a o k r e n u t a n a d e s n o ,o d k o j i h p n ' i u b i j a b i k a ; u
p o l j u , d c s n o , c a r , s r v e l o m n a g l a v r ,s t o j i o k r e n u t n a l c v o i i z p a t c r c i z - l i v aZ r n ' u n e d i r t v c n i k o m : i z a
c a r as t o t e d v a v o t n l K a .
G o r d i j a n I I I , u n u k C o r d i j r n a I i n e 6 a kG o r d i j a n a I I , p r i d r u Z i o s e k a o c e z - a2r 3 8 . g . , u 1 3 . g o d i n i ,
B a l b i n u i P u p i j c n u u u p r e v l j a n j uC r r s t v o m . P o s l e t r a g i i n o g k r a j a o b o j i c e i r u g u s t i tl o k o m l e t a i s t e
g o d i n e i s a m j e p o s t a o a u g u s ti s a m o s t a l n vi l a c l a rC a r s t v a .O v a j m c d a l j o n i s k o v a n j e k a o d e o
p r o p a g a n d n cs e r i j ep o v o d o m G o r d i j a n o v i h p r i p r e m a L a r a r s a P e r s i j a n c i m an a i s t o k u i l i u z n a k
p r o s l a v en e k o g v e i p o s t i g n u t o gv o j n i i k o g u s p e h an a d n j i m a . N a t p i s n a a v e r s up r i p a d a s t a r i i o j
l e g e n d i ,k o j a s e p r o t e i e d o k r a j a G o r d i j a n o v ev l a d a v i n e ,a i c r t e l i k a m l a d o g a u g u s t as u z r e l i j c n e g o
na po6etnirn izdanjima. Karakteristiian rz.raz portretne umetnosti iz polovine III veka n.e.
p r e d ' t . r r l j . ri z r r J : k o s c . l J r n c s t o b u j n c k o s c , p u n e k o v r d Z a ,p r i s u t n e j o i k o d M a k r i n a , v c 6 k o d
P u p i j e n . ir ,' r d k o d C o r d i j a n rl l l . n a i l . r z i mnoa j c J n o ' t r r n r j .i r i ) .r c h n i c k i z r e d e r: i t n o u r c z a n i r n
z a m a s i m ,p
r r a v i l n o g u z o r k a . P o r t r e t o { i c i j e l n o gi z r a z , r ,o z - b i i j n o gi a k o u o s n o v i r n h c l i 6 k o gl i k a , s a
i s t u r e n o m g o r n j o m u s n o m , s v e d o k j e o k o l n o s t i k o j e s u d e i a k u p r e v r e m e n an a m e t n u l ec r t c z r e l o g
c l o b a .S v e t c p o r r r c r n c o d l i k c , i z r a i . c n cn a j b o l j i n s t i l o r n i z a s t u p l j t - n cu s v e k o j c r t i G o r t l i j a n o v o g
l i k a , o b e l e i a v a j ui i z g l e d n j e g o v eb i s t e , d o s t o j a n s t v e n ou s p r a v n o gd r i a n j a .
B i b l i o g r a f i j a :F . G n e t c h i , I m e d a g l i o n iR o m a n i I I , B o l o g n a 1 9 1 2 , 9 2 b r . 4 9 , T a v . 1 0 6 , 3 ;
A r h e o l o i b o b l a g o S r b i j e ,B e o g r a d 1 9 8 3 , 9 9 b r . 7 9 . [ B . 8 . - B . l
U)
a)
(,
rrl
,(,
F
.o
N
[215]
Aureus Otacilije Severe, Zene
Filipa I
Ptim,244-246
ZIato
P r o m e r2 1 , 8m m , T e L i n a 7 , l 9 g
Nepoznato nalaziSte
Narodni muzei, Beograd,inv. V 3184
l2r5l
Aureus of Otacilia Severa,wife of
Philip I
R o m e 2 4 4 - 2 4 6A . D
Gold
D i a m e t e r2 1 . 8 m m , w e i g h t 7 . 1 9 g r a m s
Placc of discovery unknown
National Museum, Belgracle,No. W
3184
A v . M A R C I A O T A C I L S E V E R A A V G . P o p r s j eO t a c i l i j e S e v e r es a d i j a d e m o m n a g l a v i , o b u i e n o ,
okrenuto nadesno.
R v . P I E T A S A Y G . P i e t a s ,o b u d e n a ,s t o j i o k r e n u t a n a l e v o ,p o d i Z e d e s n u r u k u , a u l c v o j d r Z i k u t i j u
s a m l r l s l m a ; s l e v e s t r a n e ,d e t e .
Marcija Otacilija Severakao Zena Fiiipa Arabljanina imala je titulr,r carice i sva prava vladarke
iz,medr 214 i 249. godine. Prikazani aurcus datuje se u vreme prvc tri godinc njene vladavine.
P o r t r e t c a r i c en a a v e r s un o s i s v e e l e m e n t et r a d i c i j eu p r c d s t a v l j a n j ur i m s k i h c a r i c ao v o g p e r i o d a ( l I I
vek i poietak IV veka). Po naiinu ieiljanja frizurc i crtama lica veoma podseia na Trankvilinu na
iijim se portretima ovakva frizura prvi put pojavljuje. Akaclemski raclen,sa karaktcristidnim
t r e t i r a n j e mk o s e , n a r o i i t o u d e l u k o j i p a d a o d r a z d e l j k ad o ' u h a , u s k o g l i c a , d u g o g n o s a i s k u p l j e n i h
usta, njegovo glavno obelcZje je u odsustvu htnog rzraza.
B i b l i o g r a f i j a :H . M a t t i n g l y , E , .A . S y d e n h a r r , T b e R o m a n l r n p c r i a l C o i n r t g cI V - 3 , L o n d o n 1 9 2 2 ,
8 3 b r . 1 2 2 a .[ B . B - B . ]
[216]
Aureus Herenija Etruska (cezar
250-251,,august251)
Zlarc
Promer 19,9 mm, TeLina3,78 g
NalaziStenepoznato
Narodni muzei, Beograd,inv. II 157
Av. Q HER ETRMESDECIVSNOB C.
[216]
Aureus of Herenius Etruscus (caesar
250-251, augustus251)
Rome, 250-251A. D. (?)
Gold
D i a m e t e r 1 9 . 9m m , w e i g h t 3 . 2 8 g r a m s
P l a c eo l d i s c o v e r yu n k n o w n
No. II 157
Gologlavo poprs.jeHerenija Etruska, obuieno, okrenuto
nadesno.
Rv. PRINCIPI IWENTVTIS.

.cezar u vojnidkoj ode6i, okrenut nalevo, u desnoj ruci drzi
kratku palicu, a koso poloZeno koplje u levoj ruci.
Herenije Etrusk, starifi sin Decija i Herenije Etruscilc, uz oca, majku i mlatleg brata Hostilijana
ip3q.j: ptiyo daizdaje novac u svoje ime. Aureus pripada njegoti- ie56im cizarskim izdanjima sa
deilikim-likom i uobiiajenim PRINCIH IVVENTVTIS tipoi.r reversa.
Bibliografija: H.
-Maningluy, E. A. Sydenham, The Roman'Imperial Coinage ly-3, Lond,on 1972,
1 3 9 t : r . 1 4 7 a .t B . B . - B . l
[2r71
Aureus Makrijana Mladeg (260-261)

A n t i o h i j a ,2 6 A - 2 6 1 .g o d i n en o v e e r e
Zlato
Promer 20,9 mm, TeLina 5,20 g
Na?odni mlrzej, Beograd, inv. V 3645
12171
Aureus of Macrianus Junior

(260-2614.D.)
A n t i o c h2, 6 A - 2 6 A
1 .D.
Gold
No. \V 3645
Av. IMP c FVL MACRIANVS PF AVG. Poprsje Makrijana, s lovorovim vencem na glavi, u
,rklopu, okrenuto nadesno.
Rv. vICToRIA
AVGG. viktorija, obudena, koraia nadesno, u desnoj ruci drii venac i palminu
granu u levoj ruci.
Posle zarobliavania Valeriiana 259. godine, rimska vojska u Siriji pioglasila je za careveMakrijana i
K r t ; e t a ,s r n o v er i m ' k o g g e n e r a l aM a k r i . j a n ao.n i s u k o r a l i n o r a c u s v o j ei m e , a p r i k a z a n ia u r e u s
M a k r i i a n aM l a d e gi z k o v n i c eu A n t i o h i j i i m a s v e s t i l s k eo s o b e n o s roi v e i \ r o i n e k o u n ' c e .
Bibliografiia: tI. Martinglyl E. A. Sydenham, Tbe Roman Imperial coinage v-2, London 196g,
580br. 3. fB.B.-B.l
[218]
7r.
-:,
{".."yl.Proba (276-28L)
A n t i o h i j a , 2 7 6 1 8 2 , g o d i n en o v e e r e
Zlato
Promer 20,8 mm, Tei,ina 6,42 g
Nepoznato nalaziSte
Narodni r.rluzej,Beogard, inv. \ f l 4 3 l 9
Av. IMP C M AVR PROBVS

AVG. Poprsje Proba, s lovorovim
tlkrenuto
./
't
::Z
vencem na glavi, obudeno,
nadesno.
Rv-.CONSE RVAT AVG. Sol stoji nadesno, glavom okrenut nalevo, podiie desnu ruku i u levoj
rlrzt gloD.
Marka Aureliia Proba, rodenog u Sirmijumu i jednog od najistaknutijih Aurelijanovih generala,
l . q ! j " . : r . p r o g l a s i l ze a i m p e r a r o r ap o s l cT a c i t o v e. - r i ; , 2 2 6 . g o d i n e .p r o b o v o k o v a n j e , - r i e i e z r u ,
t e l i k i i z b o r t i p o v a n a a u i r . u , k a k o u d e k o r a c i j ip o r r r c r a t a k J i u n a t p i s u .N , r o v o m p r o b o v o m
. l u r e u s uc a r e v op o p r s j e i e p r i k a z a n o o b u c e n o ,o g r n u t o p a l u d a m e n t u m o ms a b o g a t i m n a b o r i m a .
L t o r r e m e n o . _ c r tl ei c : p o s t a j us h c m a t i i n i j ec i n e c ip r c J a zk a a p s t r a k r n o m, t i l u u " u m e t n o s r i
nil^liografiji: H. Mattingly, E. a. sydenham, The'Roman Imperial Coinage v-2, London
,f;1arff rl ,
1 9 6 8 . 1 1 9b r . 9 1 5 .
tB.B-B.l
c-)
N
[2r 8]
Aureus of Probus (276-282 A. D.)

A n t i o c h , 2 7 6 - 2 8 2A . D .
Gold
Diameter 20.8 mm, weighr 6.42 qrams
P l a c eo l d i s c o v e r vu n k t l b w n
No. W 4319
1 2el l
Medaljon Proba (276-282)

Kim, 276-282. godine nove ere
lJronza
I)romer 34,4 mm, teLrna20,35 g
Nepoznato nalaziSte
Narodni muzej, Beograd,inv. W 4504
[ 2 le ]
Medallion of Probus (276-282 A D )

R o m e ,2 7 6 - 2 8 2A . D .
Bronzc
D i r m e t e rJ 4 . 4m m . w e i g h t2 0 . J 5g r . r m s
National Museum, Belgrade,No. \7
,1504
\ v . I M P P R O B V S P F A V G . P o p r s j eP r o b a , s l o v o r o v i m v e n c e m n a g l a v i , u o k l o p u , d r Z i k o p l j e
, r p r a v l j e n on a l e v o i i t i t . N a i t i t u j e p r e d s t a v l j e nc a r n a k o n j u , k o g a p r e d v o d i V i k t o r i j r , . r p r . r t i
\ oJnrKKoJrga ovencava.
I t v . M O N E T A A V G . T r i M o n e t e s t o j e o k r e n u t e n a l e v o .S v a k ad r 2 i v a g u , a p o r e d n j i h o v i h n o g u
l , , r m a d im c t a l a .
l ) o z n a t ec r t e P r o b o v o g k o v a n j a ,r a z n o l i k o s tu c a r e v o mp r e d s t a v l j a n j un a a v e r s u ,p o s e b n oj e d o b r o
r \ t a k n u t an a p r i k a z - a n o mb r o n z a n o m m c d a l j o n u . Z a v r e m e v l a d a v i n cP r o b a d o l a z i d o v e l i k e
i r r o m e n eu n a i i n u p o r t r e t i s a n j av l a d a r ai c a r j e p r v i p u t p r i k a z a n s k o r o c l o p o j a s a ,n a g l a 5 c n o gs t a s a ,
L rp u n o j v o j n i d k o j o p r c m i , s a o k l o p o m , k o p l j e m i S t i t o m . D o b a r v o j n i k i s j a j a ng c n c r a l ,k o i i j e
z a h v a l j u j u 6 is v o m v o j n i i k o m u m e 6 u d o i a o n a v l a s t , i n a s v o m n o v c u j e i e l e o d a i s t a k n ev o j n i i k i
karakter svoje vladavine. Specijalni detalji, poput Viktorije, koja prikazana na ititu predvodr cara i
v o j n i k a k o j i g a o v e n i a v a ,i l u s t r u j u s l i k u k o j u j e P r o b i e l e o d a s t v o r i o s c b i k a o o r e s t a u r a t o r u
Rimskoe Carstva.
Bibliografija: H. Cohen, Descliption bistorique des monnaiesfrappies sous/'tmpire rumain
c o m m u n d m e n ta p p e l 1 e sm i d a i l / e s i m p e r i a l e s V
, I , L e i p z i g 1 9 3 0 , 2 9 0b r . 3 7 6 ; F . G n e c c h i ,1
m e d a g L i o nr io m a n i I I , R o m a 1 9 1 2 ,1 1 8 b r . 2 4 . [ 8 . B . - 8 . ]
l22ol
Fragment grupe tetrarha

Porfir
Visina17 cm
NiS (l/alsszs)
Kraj III i podetak IV veka nove ere
Narodni muzej, Ni5
tl
a
(,
*-)
F
rrl
a/.
|/.
,(,
F.
c'.1
cO
N
l22ol
Fragment of a group of tetrarchs

Porphyry
Height 1/ cm
Ni5 (Nalsszs)
End of the 3rd and beginningof the 4th
cenrury A. D.
N a t i o n a lM u s e u m ,N i 5 .
U n i 5 k o j t v r c l a v i ,1 9 5 4 .g . n a d e n aj e o l t e 6 e n ag l a v am u i k a r c a s a o i u v a n i m g o r n j i m . d e l o v i l n al i c a i
9 1 a v eP
. o t i l j a i n i d e o , k a o i d o n j i d e l o v i l i c a , o d b i j e n i s u . O i i , k a o k a r a k t e r i s t i i a nd c t a l j , s a i u v a n es u
u c e l i n i . K r u p n e s u , b a d e m a s t o go b l i k a , i i r o k o o t v o r e n e .I r i s j e u o b l i k u s l o v a U , s a k u g l a s t i m u
' . e d i n i u d u b i j e n i m z e n i c a m a .e e l o j e r k o S e r o i b l a g o n a b o r a n o .K o s a j e p r a v o l i n i j s k im o d c l o v a n ai
p , r k r i v e n ak a p o m t i p a p i l e u sp a n n o n i c z s ,k o j a j c u p o t p u n o s t i s a i u v a n a .
Na delovima-obrazi o3ttani- ispod uha vic{i se da ie lice bcz brade.
{ ) r . rj p o r r r e t i m a d i r c k t n . .e n . r l " g i j eu p o z n a r u iv e n e r i j , r n s k og ir u p i t c t r r r h r , l ' : o i u , ' r t i k . r r t s k o.i .
: r r r p i a u g u s r ai c c z a r a a. l i i u p o i t r . r i m a r J k r e c n i a k au r l e k s e n J r i i t k o mt r u z e i u .S l i c n o ' rp o ' t o i i i s e
, . d n o m g l a v o * k o j a j e p r i v a t n o v l a s n i S t v o a, n a d e n aj e u T e k i j i . O v a m a l o b r o j n a . i s t i l s k i j a s n o
,,.iredcnJ gtrp" d"tor"r" je u vreme Dioklecijana, odnosno u vreme.prve tetrarhije. Totn vremenu
jednog od avgustaili
I.r-ipadala6i i^gl"r" iz Ni5a. Portret bi takocle mogao da predstavlja dco grupe,
..;.ara. Delujuii kao ,,nepromenljiva" liinost, bez individualnih karakteristika, data u apstraktnoj
k o s e , . ai p o
t o r m i g l a v a i v a k a k o p r e d s t a v l j al i k s a n a j v i i i r n r : r n g o mi I m p e r i j i . B e z . b r a d e , . g l a t k e
n e k i m " o s o b e n o s r . i pmoar r r c t i e . b l i 2 iv c n e e i j r n s k ogl r u p i . K a o i , p o r r r . r i. r k o i i m r , r c . p o r e d ir. a d e n
j e o d p o r f i r a k o j i i e n i p o z n a t i l i r k o r o s t r a nm a t e r i j a ul u p o t r e b iu k l . r s i c n ori i m ' k o l
p o r t r e l u o j u m e t n o s t i .K a o 5 t o j e p o z n a t o , p o r f i r i e k o r i s e t n u . E g i p t u i . d r u g i r n i s t o i n i m
i nr,e k o m a t e r i j a l a ,a i
p r o v i n c i j a m aC a r s t v a .M o Z e s e , p r e m a t o m e , p r c t p o s t ; r v i t Ji a j e _ n e _ o v a j . n " r c p
umetnika koji su sigurno bili oriJentalciiz tih kraleva C:rrstva, doilo i do izvcsnih stilskih uticaja.i
p r o Z i m a n j ai s t o i n i h ' i z a p a d n i ht r a d i c i j a ,n a r o i i t o u p r e d s t a v l j a n j ul i k a v l a d a r a( n p r . n a i i n g l e d a n j a ) .
kao izrat specifiinog isioinog, u stvari despotskog vladanja i upravljania driavom, ove porfirne
glave su sinieza svihiih stilova sa odlikama vrelnena u kome su nastale.
t
N e o b i d n o v i s o k a s t i l i z a c i j an i s k o g p o r r r e r a ,d e l u j u c rp o m a l o k a o i z v e s n as i r o v o s t i n c d o r a d e n o s u
k o n a c n o jr c a l i z a c i ipi o c t n ei d e j c . " o d r r i ro v r i p o r t r e to d p o m e n u r i hl u r t r c l r ' r Z , r p a d l ,s t a v l i r j u t i
ga, medutim, u red vrhunskih provincijskih ostvarenja iskusnih m:rjstora razviiene
umetniiko zanatskc produkcije niSkih radionica.
Bibliografifa: M. Gr6ia Carnuntina, R6rtiscbe Forschungenin Niederijsterreich, III, 1956, 84, t.
1 2 , 4 ; i . S i e j o v i i , Z i o a a n t i k a , I X , 1 9 5 9 , 2 5 3 - 2 5 4 , s l . 2 i l , V . v o n S y c l o w ,Z u r K i l n s t g e s c h i c b td_ees
s D 6 t d n t i k e nP o r t r i i t si m 4 . I a h r h w n d e r tn , C h r . , B o n n , 1 4 3 ,A n m . 5 1 . ; P . P e t r o v i i , N i i u a r t t i i k o
i o b a , N r i 1 9 7 6 ,1 , 5 5 s, l . 6 5 , M . B e r g m a n n ,S t u d i e nz w t n r o m i s t b e n P o r f f A t sd e s3 . J a b r b u n d c r t sn .
C b r . , $ o n n 1 9 7 7 , 1 6 5 , 1 7 6 , T a | . 5 1 : 1 , - 2 ; S p a i t a n t i l e eu n d f r i i h e s C h r i s t e n t u m( A u s s t e l u n gi m
L i e b i e g h a u sM u s e u m a l t e r P l a s t i k ) ,F r a n k f u r t a m M a i n 1 9 8 4 , 4 0 9 - 4 1 0 , Z . K i s s , E t u d e ss u r I e
portrait imperial romain en Eglpre, Varsovie 1984, 100, fig. 251-252. [J.R.]
l22r)
Fragment portreta zrelog

mudkarca
Najve6avisina 13 cm
Najve6a 5irina 17 cm
Tekija (Transd.ierna)
Vreme tetrarhije
Beograd, privatno vlasniStvo
l22rl
Fragment of the portrait of a mature

man
Porphyry
Greatestheight 13 cm
Greatestwidth 17 cm
Tekija (Transdierna)
Age of the tetrarchy
B e l g r a d ep. r i v a ( ec o l l e c t i o n
Od portreta prirodne veliiine oiuvane su gornje partiie lica i glava sa krupnim Sirom orvorenim
oiima i naboranim delom, koje uokviruje kosa, modelovana u vidu neraidlaniene,beZivotne mase.
Redak materijal.i precizna inodelacija pokaztju da je ovaj portret nastao u o.blastigde rad u porfiru
ima dugu tradiciju, najverovatnije u Egiptu, odnosno da prikazuje jednog od vladara n vremena
tetrarhije, moZda Licinija (I-mp. Caesar ValeriwsLicinianus Licinus Awgustws,QA8424).
Bibliografija: D. Srejovi6, Ziia Antika IX, l-2, 1.959,253-263; V. voi Sydow, Zur
Kunstgeschichtedes sp6tantiken Portriits im 4. Jahrbundert n. Cbr., Bonn 1969, 143, Anm. 51; M.
Bergmann, Studien zwm r6mischen Portriits des 3. Jahrbunclertsn. Cbr., Bonn 1.977,158, 166, 176,
T. 48,6; Z. Kiss, Etudes swr le portrait imperial romain en Egypte, Yarsovie 1984,96, fig. 24A.
fD.s.t
l9rrl
Venitori u borbi sa lavom
Kamen, keramika, staklo
Dimenzrja pravou gaonog pol j a,
2 , 5 4 x 1 , 1 2m
V i s i n a v e n a t o r a1 , 6 2m i 1 , 1 0m
G amzigrad (Felix Romuliana)
Podetak IV veka nove ere
Memorijalni centar
Josip Broz Tito, Beograd
inv. br. 19851M-3
rl
(t)
rFl
.-]
F
rrl
F
n
g
'U
F
ca)
c-)
N
l9rrl
H.tniers fighting with a lion
Stone,pottery, glass
Dimensions of the rectangularpanel:
2 . 5 4 x 1 . 1 2m e t r e s
Height of the hunters 1,.62and
1 . 1 0m e t r e s
Gamzigrad (Felix Romwliana)
Beginning of the 4th century A. D.
Memorial Centre
Josip Broz Tito, Belgrade,
No. 1985/M-3
Scenalova u dvorani D palate I u Gamzigradu (Felix Romuliana) deo je od tri saiuvane figuraine
predstave.OSte6enop."iorrg"orro polje u"okvirenoje udvojenom'pletenicom. Prvobitno stibila
p r i k a z a n at r i l o v c a ( D e n a ! o r e si) p r o p e t i l a v . O i u v a n i e v e c i d e o l e v e s t r a n e k o m p o z i c i j e .
Venator u prvom planu prikazan je u kleie6em stavu sa zabacenim kopljem @ilum) r levoj i Stitom
u desnoj ruci. Iznad njega je drugi venator, u stoje6em stavu, sa lasom u levoj ruci. Njihove glave u
blagom pokretu prate budnim pogledom kretanje Zivotinje. Na iirokim ovalima njihovih lica
posebno su istaknute tamne krupne odi, svetlih beonjaia. Obrve su tanke, luine, nos blago
naglaien. Znalatkom kombinacijom razliiitih boja (crvene, svetlooker, malo mrke, zelene)
postignuti su sjajni efekti u modelovanju markantnih detalja na licu, koje odi5e unutraSniim
Zivotom, uz otmenu uzdrianost. Kosa je bujna, data u krupnim kovrdZama sa posebno naglalenim
konturamalokni, u tamniiem.sivom tonu.
Tehnika izrade gamzigradskihmozaika je na zavidnoj visini. Lovci, posebno njihova lica i delovi
ode6e, radeni su u tehnici opwsvermiculatwm. Pozadina, data u svetlijim tonovima, radena je u
tehnici opus tessellatum Molaici Gamzigrada oznaiavaju najviSi domet mozaidke umetnosti u
razdoblju tetrarhije. U konadnoj realizactji zamiSljenepredstave do kraja je poitovan sasvim
klasidan r,asporedfiguralnih i geometrijskih delova kompozicije. Kako se i arhitektura gamzigradske
carske palate oslanja na tzore iz tog vremenat jasno je da i njeni majstori, odnosno graditelii
podleZu uticajima istog umetni6kog kruga. Njihova dela, prema stilskim, koloristiikim i tehniikim
odlikama, veoma su bliska mitoloikim prikazima koji su krasili podove gradevina u Solunu i
TrikaU.
Bibliografija: G. Niemann, Der PaLactDiohletians in Spalato, \7ien 1910; H. Kihler, Hadrian und
seine Villa bei Tfuolli, Berlin 1950:, D. Mano-Zisi,?rchaeologia Iugoslaaica II, 1956, 67-84; E.
Dyggve-H. Vetters, Mogorjelo, ein spiitantiher Herrensitz in Dalmatien, Wien-Graz-Keln, 1966; S.
\Waywell, American
Journal of Arcbaeolog 83, 1979,293-321; D. Srejovi6 D. Jankovi6 A.
Lalovi6 - V. Jovi6, Gamzigrad - Kasnoantiibi carshi doorac,45 katalog Galerije SANU, Beograd
11983,74,sl. na s. 67 (sa iscrpnom bibliografijom). [J.R.]
1223)
Mu5ka glava
Beli mramor
Visina 28 cm
Sirina lica 14 cm
Ljubljana (Emona)
PodetakIV veka nove ere
Narodni mrzej, L jubl jana,
inv. br. R 11649
1223)
Male head
\Whitemarble
Height 28 cm
Ljubljana (Emona)
Beginning of the 4th century A. D.
National Museum, Ljubljana,
No. R 11649
Realistiiki oblikovana muSka glava od belog mramora, skoro kvadratnog oblika. Na desnoj strani
lica, prema bradi, oite6ena. Kiatko potkres;na kosa, zadelljanaje prema"ielu. zemce tzduLenrh
o c i j u _ d op o l o v i n c s u p o k r i v e n e k a p i i m a . . P o g l e du v i s d a j e l i c u i i g i e d o d s u t n o g i d u b o k o
zamislienog c.ovcka.ocna kost je normalno naglaiena, a na njoj iu naznadene"obrve.Uii su
izbaiene upolje. SnaZan,trouglasto oblikovan rios delimi6no ie-oite6en, a usta lepo oblikovana.
Kratko podsrSenabrada pruZa se na obema stranama lica do kose. Zadnja polovi'na glave nedostaje
B r b f i o g r a f i i a :K , D e s e h m a n n ,F i i b r e r d u r c h d a s K r a i n i s c h eL a n d e s m u s e u m , ' 1 s 8 81,2 i ; R . L o i - a r ,
vodntk Po zbtrkab narodnega muzeja t Ljubljani 1931, 71, sl. 42; isti, Zbornik. zd umetnostno
l l . ^ 1 9 J 6 . 7 5 : J . K l c m c n c .Z g o d o u i n aL j u b l i a n e ,I i u b l j a n . r t, q 5 6 . s l . 4 q ; J . S a i e l ,K r o n i k a
!F..qoy:!:
V I / 1 1 9 5 9 , 9 ;S . P e t r u ,A r g o X / 1 , 1 9 l 1 , 1 0 4 .[ S . P . ]
1224)
Glava mulkarca
Mramor
Ukupna visina 32 cm
Visina glave 21 cm
Sirina lica 15 cm
Mjesto nalazanepoznato (zbirka
Danieli)
Druga decenijaIV stolje6anove ere
A r h e o l o S km
i u z e j ,Z a d a r ,i n v . b r . 1 2 ,
knj. ul. 882
Fl
ct)
(,
F
Tr I
F
.r'.
\r'
,(,
F
Y
.q
c\
1224)
Male head
Marble
Total height 32 cm
Height of the head 21.cm
Seconddecadeof the 4th century A. D.
ArchaeologicalMuseum, Zadar:,
No. 32
Realistidki izraclenaglava muikarca mlacledobi, izraLajnth crta lica. Vrat je saiuvan s prednje
' t r a n e . d o k i e o t r a g a k o s o o d l o m l i e n s v e d o p o l o v i c e g l a v e .L i c e j e o k r u g l o i p u n o . e c l o j e v i s o k o ,
i d_ugrm
o b r v r m . l .O c i s u k r u p n c , \ n r T n a c e n i mo c n i m k a p c i m ai p o d o c n j a c i m a Z
. j e n i c cs u
p o l u k r u Z n e i u d u b l j e n e ,s u r e z a n i m i a r e n i c a m a .P o g l e d j e - u s m j e r . r . a t n o . N o s j e p r a v i l a n ,a
dijelom je rekonstruiran. Usta su velika i puna, a biada je istaknuta. Cijela povriini lica jc glatka i
iz-glaiana..
Kosa jc kratko podiiSana, u malim sitnim uvojcima uokviruje ielb i spu5tase prcma
vratu. Uii su vclike i slobodnc.
P o r t r e t p r i k a z u j e m u 5 k a r c ab e z i n d i v i d u a l n i h o z n a k a i o s o b i n a ,a s t i l i s t i i k i s e p o v e z u l c u z
skulptorske promjene nastale u naiinu prikazivanja carskih porrreta tetrarhi.jskbgrazdoblia. Ovaj
r e a l i s t i d k i - p o r t r em
t u i k a r c a , i z r a i . a j n i hc r t a l i c a , m o i e s e d a i i r a t i u d r u g i d e c e n i j - l V s t o l j e 6 an . e . '
B i b l i o g r a f i j a : ^ G . B e | s aC
, a t a l o g od e . lR . M u s e o d i S . D o n a t o , T r i e s t e 1 9 2 5 ,b r . j q S ; H . P . L ' O r a n g c ,
Studien zur Gescbichtedes spiitantiken Partrrits, Oslo 1933, 55, 132, Nr. 29, Abb. 153, 154; M.
S u i ( . ,v M u z , e j ii z b i r k e Z a d r a , Z a g r e b 1 9 5 4 , 2 1 ,b r . 6 9 , s l . n a s . 9 1 . [ M . K . ]
1225)
Glava Konstantina I
Bronza
Ukupna visina 36 cm
Visina glave24 cm
Ni5 (l/alsszs)
O k o 3 2 5 - 3 3 0 . g o d i n en o v e e r e
Narodni muzq, Beograd,inv. br.
79/IY.
1225)
Head of Constantine I
Bronze
Total height J6 cm
Ni5 (llalsszs)
c . 3 2 5 - 3 3 0A . D .
No. 79lIV
Prvi hriS6anskivladar, Konstantin I, (lmp. Cacsar C. f latius VaLeriusConstantinusAugustus,

3 0 8 - 3 2 4 ) , s i n t c t r a r h a K o n s t a n c i j aI , i H e l e n e , r o d e n j e u N i S u , g d e j e i n a d e n ao v a g l a v a ,z a j e d n o
s a n o v c e m i z K o n s t a n t i n o v o gi J u s t i n i j a n o v o gv r e m e n ai j c d n o m b r o n z a n o m v a g o m . O v a b r o n z a n a
g l a v an a j v c r o v a t n i j ej e d c o s t a t u ek o j a j e m o g l a b i t i p o s t a v l j e n an a f o r u m u t N a i s s u s u .Z e n i c e i
duZicc su od z-lata,a tragova pozlatc ima i na uiima. Kao deo ve6e statuc, portret pokazuje neke od
K o n s t a n t i n o v i hk a r a k t e r i s t i k an a b u d u 6 i m , d o b r o p o z n a t i m p o r t r e t i m a : i e t v r t a s t au g l a s t av i l i c a ,
=
.J
,J)
a
at
'-)
'_)
F
arI
*.
F,
rr'
F
LN
co
N
d u g p o v i j e n n o s , k o s a u o b l i k u k a p e .T o j e , m e d u t i m , u c e l i n i , u z c v i i , i j k b e z f i z i o n o m s k i h
P o k r e t a .K r o z f i z i o n o r n s k ed e t a l j e( o b l i k b r . r . l c ,n o s a r { r i z - u r e )p r e p o z n a j c m oj c d a n o d p o r t r c t a
K o n s t r n t i n : I . I n k a r n a t j c p o t p u n o s t e g n u r .T a n k e u s n e s u i v r s t o z i . l r v o r e n eO. b a o k a s u
b a d e m a s t oo b l i k o r a n a . O b r v e s u l u i n e , p o s t a v l j e n et i k i z . n a do i i j u . K o s a i d e o d z a d n j e gd e l a g l a v e
r a v n o l n e r n oo k o l u b a n j e i i s p o d d i j a d e m eu t a n k i m , g u s t i m p r a m c n o v i m al u i n o u o k v i r u ; e i e l o . N a
g l a v i c a r s k ad i j a c { e m a( c o r r o n ag e m a t a ) . O v a j o b l i k d i j a d c m en a n o v c L rs e p o j a v l j u j eo d 1 2 4 1 1 2 5a, u
lStOVreme mogao Je nastatl I ova] portret,
S t i l p o t v r d u j e o v a ; d a t u m , a r a z l i k e ,k o . j es e u o i a v a j u u p o r c c l c n j us a r i m s k i m p o r t r c r r m a
K o n s t a n t i n a ,s v a k a k os u u s l o v l i e n er a z l i d i t i m r a d i o n i c a m a .Z a n e p o s r e d n ap o r c r l e n j as l u Z en a m
k o v a n j a i s t o i n i h k o v n i c a ,l z 3 2 5 t 3 a . g . N a n j i m a s e m o g u u o d i i i s l i i n o s t i s a f i n i m l i n i j : m r g l a r . c
n a n i l k o m p o r t r e t u . N a K o n s t a n t i n o v o mp o r t r e t u m o r a s e , m c d u t i m , t r a Z i t i i s p o j
t r a d i c i o n a l n o - k l a s i c i s t i i k o sga d r i a j a s a n o v i m t r a g a n j i n . r ua m e t n i k a d a p r c k o u m e t n i i k o g d e l a k a o
i t o j e p o r t r e t n a d e a d e k v a t a ni z r a z z a c a r s k u k a r i z m u i c a r s k u u z v i i c n o s t . S a m o l i c e , b e z o s o b e n i h
c r l a , m o g l o j e n a j b o l j e d a i z r a z r n o v u i d e j u v l a d a v i n e ,k r o z c a r s k u v e l i i a n s t v e n o s it d o s t o j a n s t v o ,
c a r a k a o b o i j e g i z a b r a n i k a .C a r u k a s n o j a n t i c i p o s t a j cb i 6 c n u m i n o z - n ep r i r o d c , d a l e k o i z a d s v o j i h
po(1anrKa.
B i b l i o g r a f i j a :M . G r b i 6 , S t a r i n a r ,I I I s e r . X i X I , 1 9 3 5 / 3 6 ,1 9 0 ; M . G r b i t , O d a b r a n a p r i k a i r i t n s k . a
p l a s t i k a u N a r o d n o m m u z e j u , B eo g r a d , 1 , 9 6 0 , 7 1 - 7 2 t, a b . L X I L X I I , k a t . l O ; R . D e l b r i i c k ,
Spitantike Kaiserportrats,Bonn, 1912, 121; H. R. l,'Orange, Studien zur Geschirhte des spatantiken
Portriits, Oslo 1933,64; W. von Srdow, Zur Kiinstgeschichtedes spatantib.enPortriirs in 4.
J a b r b u n d e r t n a c h C b r i t i , B o n n 1 9 6 9 , 2 3 , 2 5 ; M . G a r a i a n i n- J . K o v a i c v i 6 , A r b e o l o i k i n a l a z i u
Jugoslaztiji,Beograd 1966, tab. LIX; L'art en Yugoslatie de la prehisrorie ) nos jours, Paris 1971,
k a t . 9 0 ; R . C a l z a , Q u a d e r r t i e C u i d e d i A r c h e o l o g i a , 3 ,R o m a 1 9 2 2 ,N o . 1 , 1 1 ;P . P e t r o v i 6 ,N l i z z
a n t i i b o d o b a , N i 5 1 9 7 6 , 1 5 2 , s l . 1 3 a b ; K . ' W e i t z m a n ( e d . ) , , 4 g eo f ' S p i r i t u a l i t y ,N e w Y o r k 1 9 7 9 ,
1 6 - 1 8 , k a t . 1 0 ; D . M a n o Z i s i , A n t i k a ( U m e t n o s t n a t l u J u g o s l a v i j e )B
, e o g r a d ,Z a g r e b ,M o s t a r 1 9 8 2 ,
1 2 8 , s l . 1 0 3 n a s . 1 2 9 ; M . V e l i i k o v i 6 , t : A r h e o l o i k o b l a g o S r b i j e , B e o g r : r d1 9 8 3 , 9 2 9 3 , k a t . / 3 ; L j .
Popovi6, v Umetniika baitina Srbije, Beograd 198.+,50, br. 86. [J.R.l
12261
Statua mu5karca
Bronza, Supljelivena
V i s i n a 1 5 4c m
Ljubljana (Emona)
SredinaIV veka nove ere
N r r o d n i m u z e i ,L j u b l j a n a ,
inv. br. R 2467.
1226)
Male statue
Bronzc
Height 154cn.r
Ljubljana (Emona)
M i d d l e o f t h e 4 t h c e n r u r yA . D .
NationalMuscum, Ljubljana,
No. R 2467
j u p l j e l i v e n a s t a t u as a d u v a n aj e u c e l i n i . L i c e j e l i r o k o , n a g l a l e n i hj a g o d i c a .P o g l c d u k o i c n . N a
.jc
o i i m a s u u r e z a n eo i n e j a b u i i c e i z e n i c e .O b r v e s u v e o m a n a g l a i e r r cN
. o s j e u k o r e n u n a g l a i e n ,d o k
\ u n o z d r v c z a o b l . i e n eS. t i s n u t e ,m a l e u s n e r a z v u i e n es u u o s m c j a k .B r a d a j c v c o m a i z r a Z c n a .
Z r a k a s t oi z v e d e n ak o s a p o k r i v a i d e o i e l a . U i i s u p o s t a v l j e n ek o s o . V r a t j e d u g i b l a g o n a g n u t
prcma kiimi. Izgled lica jc miran, bez.rz.raz.a.
'fclo
j e o b a v i j e n ot o g o m , k o j a p a d a u b o g a t i m n a b o r i m a .D e s n ; rn o g a j e s a v i j e n au k o l e n u . S t r u k j c
n a z n a i e nn i z o m n a b o r a .D e s n a r u k a n e d o s t a j e P
. r a v i l n o o b l i k o v , r n al e v a r u k a j e u i - a i t r n l r , t r k o J r
l i v a r i p r o p o r c i j e .N a n o g a m as u c i p e l c .O n c p r c l a z c p r e k o r i s a u v i d u t a l a s : r s t oe b l o g e , k o j a j e n a
p e t i r a s t a v l j e n ai i z n a d i l a n a k a p r i v c z a n a .D o n o v i n a c i p e l a m : s u r a v n i .
t S i b l i o g r a f i jH
a :. F r e y c r ,M H K 6 , 1 8 3 6 , 1 1 2 ;P . H i t z i n g e r ,M H K 1 1 , 1 8 5 6 ,1 7 ; P . P e r t z z i , M H K
1 4 , 1 8 6 5 ,7 4 ; D i m t z . , G e s c h i c h t eK r a i n s I , 1 8 7 1 , 7 7 ; R . I - o i a r , V o d n i k p o z , b i r k a hN a r o d n o g o
rnwzejart Ljubljani, Ljubljana, 1931,7a; Lehmann-Hartleben, I)lc rijmischan (]rossbronzen, I\erlint - e i p z i g ,1 9 2 7 , l . a AJ; . K a s t e l i c L, i k o ' - n i s z e r ,L ; u b l j a n a1 9 5 1 ,1 9 0 ; J . S a i e l ,V o d n i k p o E m o n i ,
I - j u b l j a n a1 9 5 5 ;i s t i , K r o n i k a V I / 1 , 1 9 5 8 ,Z ; S . P e t r u ,A r b e o l o i k ir e s t n l AX I I I X I V , 1 9 6 2 6 3 , 5 1 3 ;
i s t a , , 4 r g oX / 1 , 1 9 7 1 ,1 0 1 .f S . P . j
12271
Glava kasnoantiikog cara

Domaci vapnenac
Ukupna visina 36 cm
Visina glave 31 cm
Sirina lica 15 cm
Cavtat (Epidaurus)
Druga polovina IV stolje6anove ere
Gradski muzej, Dubrovnik (Zbirka
R u p e ,i n v . b r . 1 5 )
1227)
rt
o
(,
D
F
F
\,
,U
F
ca
N
Head of a late classical emperor

Local limestone
Total l-reigl-rt
36 cm
Height of tl-rehead 31 cm
Vidth of the face15 cm
Cavtat (Epidaurus)
Secondhalf of thc 4th centurv A. D
M u n i c i p . rM
l u s c u m .D u b r . , r' i i k
( C o l l e c t i o nR u p e , N o . 1 5 )
P o r t r e t o s o b e z r e l o g d o b a i i v o t a , s p u n o m b r a d o m k o j . r p o k r i i . r g o t o v o p ( ) l o \ L e ul i e . r .( ' l r r . r 1 c
i i r o k a i k r u p n a , n o s t a n a k i d u g , o b r e z i p u n i . O b r v c s L ln e z n r t n o u z - d i g r r u t ie s a v i j c n c .C ) i i s u m a l e
i r r s t v o r e n e ,s p o s v c o k r u g l o m i a r e n i c o m i m a l o r n z j c n i c c x r . U s t a s u n e z n a t ; f oo t v o r e n x ,f , v r x t
i z r a z i t o i i r o k . e c ) o j e n i ' I i " , a i z - n a dn j c g a j c p r i k a z : r n at r ; r k ; ro k o k c , j r ,s u s v r d l c r n i z b u ! e n e o h r u g l e
r u p e . K o s a n i j e p r i k a z a n a ,j e r j e p o k r i v a t r a k a . S t r a 2 n j id i o g l a v en i j e u o p t e i z r a t l e n .N a g l a v i s e
z a p a L a j um n o g a o i t e i e n j a . N o s , u s t a i v r i a k b r a d c s u o t u i e n i , a p o v r i i n a g l a v ej c v r l o i z ) i z , t t n ti
o l t e 6 e n a .N a o s n o v i t r a g o v am a l t e r ak o j i s e z a p a Z a j uu g l a v i v a l j a p r e t p o s t a v i t ic l aj e p o r t r e t b i o
u z . i d a nk a o s p o l i u m .
P o r t r e t j e d o s t a p r i m i t i v n o r a d c n i o i i t o j e d a n i k a d n i j e b i o d o v r i e n , j e r j e t e k , r b o c i r a n .D i a d e m s
p e r l a m au g l a v i p o k a z u j c d a j e n e s u m n j i v ob i l a n a m j c r ai z r a d i t i c a r a .D i a d c m , n a i m c , p r i p e d e
c a r s k i r ni n s i g n i a r n ak o j e u v o d i K o n s t a n t i n 3 2 5 . g . n . e .n a p r o s l a v i s r o j \ h . ' i c c n n n L l ao, d n o s n o
d e c e n n a / i as v o j i h s i n o v a .Z a o d r e d i v a n j ev r e m e n ai l i i n o s t i k o j u j e p o r t r e t t r e b a l o d ; r p r i k a z u j t
m o Z e p o s l u i i t i b r a d a ,k o j a s e k o d v l a d a r ai z I V s t o l j e 6 an o v c c r c p o j a v l j u j c t c k s r e d i n o m r , , g r
s t o l j e 6 aT
. ada je, merlutim,inaju samo nekj vladan koli kratko vladaju(Nepotian,Vetrenion).
K a s n i j c j c i m a c a r f i l o z o f J u l i j a n A p o s t a t a .N ; c g o v a b r a d a j e g u s t a ,f i l o z o f s k a . U I V s t o l j e i u n . e. j o i
c a r E u g e n i m a b r a d u , d o k 1 eo s t a l i b r i j u , a l i s e b r a d a o v o g p o s l e d n j e gc l o s t ar a z l i k u j e o c l o n e n a
c p i d a u i s k o m p o r t r e t u . U V s t o l j e 6 un . c . c a r c v i o p c t u g l a m o m b r i j u b r , r d u ,s v e r i o M a k s i m a . C e ! 6 a
j e o p e t t e k u d r u g o j p o l o v i c i V s t o l j e 6 an . e . Z b o g t o g a b i n a j p r i h v a d j i v i j eb i l o d a g l a v ap r e c l s t a v l i a
c a r aJ u l i j a n aA p o s t a t u ( l m p . C ) a e s aFr l a v i u s M a g n u s M a g n e r t t i u sA u g u s t u s , 3 6 l - 3 6 3 ) , a i i t a
a t r i b u c i j a ,s o b z i r o m n a n c d o v r i e n o s ti s l a b k v a l i t e t p o r t r e t r , n i j c . i g u r . r n .
B i b l i o g r a f i j a :G . N o v a k , P o " L i j e sDt u b r o t , n i k a l , D u b r o v n i k 1 9 6 2 ,s l . 3 1 ; N . C a m b i , Z b o r n i k
N a r o d n o g r n u z e j au B e o g r a d uV I I I , 1 9 7 5 , i 5 6 i d . , t a b . i 1 , I 2 [ N . C . ]
[228]
Stela ietiri poprsja

1 \ e K lv a p n e n a c
vrslna glave l+,)-1,i.) cm
S i r i n ai i c a 8 , 5 - 1 0 c m
B i l i m i S 6 ek o d Z e n i c e
I V s t o l j e 6 en o v e e r e
Zemaljski muzej BiH, Sarajevo,
inv. br. 84.
1228)
Stela with four busts

Soft limestone
H e i g h t o f t h e h e a d s1 4 . 5- 1 7 . 5c m
W i d t h o f t h e f a c e s8 . 5 x 1 0 c m
Bilimi5ce near Zenica
4 t h c e n t u r vA . D .
N a t i o n a l M u s e u m o f B o s n i aa n d
HerzegovinaS
, a r a j e v oN
, o. 8,1
U n i s i s r c l eo r i k a z a n es u u r e l j e f u i c t i r i p o l u f i g u r e e n f a c e u j e d n o m r e d u : i . e n a ,d i j e t e ( m l a d i 6 ) ,t e
t l ' a n r u i k e r c . r .Z c n r j c o . l j c v e n au t u n i k u d u g i h i i i r o k i h r u k a v a - d a l m a t i k u . P r e k o d c s n o g r a m e n a
z a p a L as e i i r o k a t r a k a , k o ; a p r e d : t a v l j ao g r r . r cs l i c : r nS a l us r c s a m a .O k o v r a t a i e o g r l i c a s
p r i r i e . k o m i . : g r r f o m n . r p r \ i m a . U d e r n o i r u e i J r z i p r c d m e t. l i c . r ni r b u e i . , n . , . u f , r - " j c p r . t c n j e .
M l a d i t j e o d j e r e n u t u n i k u k o j a s e k o p 6 a n a d e s n o m r a m e n u f i b u l o m s l u k o v i m g l a v i c a m a ;u l i j c v o j
r u c i d r i i k o i a r i c u . N a t u n i c i , k o j a ; e p r i k a z a n au n a b o r i m a , r ' e r t i k a l n i m i p a r a l e l n i mu r c z i m a , k a o i
k o d i c n e , p r i k a z a n aj e s v a s t i k a .O s t a l a d v a p o p r s l a t a k o d e r s u m u i k a r c i , o d j e v c n i u t u n i k e ,
p r i k a z a n cv e r t i k a l n o p a r a l e l n i mu r e z i m a i z a k o p i a n c f i b u l o m l u k o v i h g l a v i c a .N a t u n i k a m a s u
p r i k a z a n es v a s t i k e ,a l e d a n o d n j i h u r u c i d r L i i o t u l u s .
G l a v e i l i c e p r i k a z a n es u p o t p u n o n a i s t i n a i i n , t j . i m a l u t r o k u t a s t i i l i k r u i k o l i k i o b l i k , i a k o j e r e i o
l i c i m a _ r a z l i i i t o gs p o l a . K o s a j e p r i k a z a n as h c m a t i i n o p o p u t k a l o t c , p a i m a r a m a Z e n en a .g-l a r : i ,
i s p o d k o j e r " , o 6 i u a k o s a u s i t n i m c r t a m ; r ,s l i i n o , k . " . r i n u k o s n i c a m an a g l a v i . O i i s u
b a c l e m a - s t oogb l i k a , s o z n a i e n o m z j e n i c o m i o i t r o u r e z a n i m k a p e r m a .I n o s j e n c r r r i k u l i r a n , g o t o v o
k a o d a j e p r i l j e p l j e n ,a u s t a , p r i k a z a n am a l o m c r r o m , n a k r a j e v i m a s u s a v i n u t a .K o d m u i k a r a i a
b r a d a i c p r i k a z a n aj e d n o s t a v n i mu b o d i m a , a r u k c g r u b o i p r i m i t i v n o , d o k j e n a k i t i . e n ei z r a d e n
p a z l l1 \ ' o .
A u r e l i u s C r e s c e n t i n u isJ u l i a n a p o s t a v i l i s u s p o m c n i k s r - o ms i n u F e l i c i a n u .K a s n o a n t i i k a f i b u i a s
l u k o v i m g l a v i c a m av o d i n a s u I V s t o l l e 6 en . c l .i l i n a r . r j e g o rp.o i e t : k , u d o b a t e t r a r h i j e.
P r e m . ri . z n c s e n o mo.p i s u , c c r i r i p o p r sj a i l i p o r t r e t a ' a s t c i i i z Z e n i c e p o k a z u j u d a j e u p e r i o d u
t e t r . r r h r j pe o t t . i . t o -n o v i l : k o v n i p i . , tr . . . r p o k a z i r : o h i p l o i n o s r r . l i e ' | . rl .r n c r r n o ' r .i e m a r i z , r c i j u ,
t i p i z a c i i u i s i m e t n j u . T c k a r a k t e r i s t i k ed o l a z e p o s v o j p r i l i c i s v e l i k i m b r o j e m o r i i c n t a l a c ", n a ! "
k r a j e v e .I z g l e d a d a s c n a j o i i t i j e o t k r i r . a u k r a j e r . i m aB o s n e i H e r c e g o v i n e , ' n an j c z i n o m c e n t r a l n o m
p o d _ r u i l u , . u n u t aZ
r e n i c c T r a v n i k a - V i i n j r c e( K i s e l j a k a )i B r e z e .
B - i b l i o g r a f i j aC
: . T r u h e l k a , G Z l . , l I V , 1 8 9 2 , 3 4 4 ; D . S e r g e j e v s k iG
, ZM XL|V,1932, isti, Godiinjak
I I I , C e n t a r z a b a l k a n o l o i k ai s p i t i v a n j ak, n j . 1 , 1 9 6 5 ,t l 2 1 3 6 .[ V . P . ]
122sl
,l
U1
a
(i
rrl
122s)
Figuralni kapitel
Mramor
vlsrnal) cm
Gamzigrad (Felix Romuliana)
Oko 310. godine nove ere
Figural capital
Marble
Height 25 cm
Gamzigr:rd(Felix Romuliana)
Narodni mu_?eZ
j , a j e t a r ,i n v . b r . 7 5 7 .
N a t i o n a l M u s e u m , Z a j e i a r ,N o . Z 5 Z
c . 1 1 0A . D .
F r a g m e n r o l a nf t g u r a l n i k : p i t e l u k r a i c n s a i e t i r i n a s p r a m n op o s t a v i j e n aa k a n t u s o v al i s t a . I z m c c l u
l n t o r . r , u , d o n i e m . l c 1 u ,p r i k a z a n aj e g l a v a S i l e n ai g l a v a z r e l e Z e n c .G l a v a j c p o r t r e t n o m o d e l o v a n a .
O k r u g l o l r c e u o k v r r u j c t a l a s a s t ap, o s r e d i n rr a z d e l j c n ak o s a u k o j u j e u p l e t e n v e n a c o d b r i l l e n a . C ) t i
s u k r u p l t e , s n a g l a i e n o mz c n i c o m . N o s j e k r a t a k , _ au s r a m : l : . G l . r v am o 2 d a p r i k r z u j e G a l e r i j e v u
r r a i k u R o m u i u r R o , n u l a ,i l i ' r p r u g u \ : l c r i i r , C . t l t r t i a I a l e " i a . l l 5 ? . } 5 0 l j .
l l i b i l i o g , r . r t i i a : s r e i o v i c ,t : G a m z i g r a d - K a s n o a n i i t k i u r s k i d . ; o r a c , 4 5 K a t a l o g G a l e r i j e 5 A N U , .
l.
l 3 e o g r a d ,1 9 8 1 .K r t , - ) 3 , J 5 ; i s t r , S t a r i n a r ,X X X V I , j 9 8 5 , 6 1 , s l . 1 1 . f D . S . l
lr'
,rt
F
f't
cO
c\
[230]
StelaJulije Valerije
T-\^* ^;;
v aPtrLtrdL
Visina 52 cm
S i r i n a3 1 c m
D e b l j i n a 1 Oc m
Visina biste 25 cm
Solin (Salona)
Prva decenijaIV stolje6anove ere
A r h e o l o S km
i u z e i ,S p l i t ,
inv. br. A 1501.
[230]
Stelaof Julia Valeria
Local lin-restone
Height 52 cm
Vidth 31 cm
Thickness 1Ocrn
H e i p h to f t h e h r r s ra i c m
Sohn (Salona)
First decadeof the 4th cenrury A. I).
No. A 1501
S t e l aj e m a l o g f o r m a t a , a s a s t o j is e o d z a b a t as i e t v e r o l a t i d n o mr o z e t o m i g i r l a n d o m o d [ s t o v a . S a
s t r a n az a b a t as u j e d n o s t a v n ia k r o t c r i j i . l s p o d t i h a r h i t e k t o n s k i he l e m e n a t aj e n i i a , k o j a j e p r e m a
g o r e p o l u k r u Z n o g o b l i k a . U s l o b o d n i m p r o s t o r i m a k o j e o s t a v l j ap o l u k r u g n i i e s u l i s t o v i . U n i S i j e
b i s t a Z e n e .I s p o d n i i e j c ; e d n o s t a v n o u o k v i r e n o p o l j e , s a s l j e d e 6 i mt e k s t o m :
'"''.fthY*i?H!+,""t?',11,:'"3"'
XIT MECVM CONCORDI

TER ANNIS XVIII
Z e n a j e o d j e v e n au p l a i t , k o j i d r Z i d e s n o m r u k o m . I s p o d p l a i t a v i d i s e d a l m a t i k a ,k o j a j e , j e d n a k o
k a o i t u n i k a . i s p o dn j e , b o g a t o u k r a i c n a . G l a v a j e k r u p n a , s a S i r o k i m v r a t o m , o k o k o j e g aj e o g r l i c a .
K o s a j e r a z d j e l i e n an a s r e d i n i i b a i e n a j e s t r a g ad o z a t i l ; k a , g d j e j e s k u p l j e n a ,p r e s a v i j c n ai v r a 6 e n a
p r c m a t j e m e n u . U k o s i j e n e k a v r s t a d i a d e m as b r o i e m n a s r e d i n i ,a l i t a j d c t a l j f r i z u r e n i j c . r s r - i m
j a s a n .T i p k o s e s e , 6 i n i s e , p o v e z u j es t i p o m k o s e D i o k l e c i j a n o v ek 6 e r i G a l e r i j eV a l e n j e ( u m r l a o k o
3 1 5 ) . L i c c Z e n ej e i i r o k o , o i i r a s t v o r e n ei u k o i e n e . U s t a s u i i r o k a i s h e m a t i z i r a n ak, a o i o s t i l i
d e t a l j i l i c a : n o s , o i i i t d . P o v r i i n a ; e s t e l em j e s t i m i i n o o i t c 6 c n a .U b j e l o o 6 n i c a m as u i z b u i e n e
z j e n i c e ,a S a r e n i c ai z g l e d ak a o d a n i j e n a z n a i c n a .S t i l s k i s u e l e m e n t ip o r t r e t a r i p i i n i z a r e r n r h i j : k o
d o b a . O i i t o j e d a j e v c i n a s t u p i l ai k o n i z a c i j af i g u r e . K a r a k t e r i s t i k ek a s n e a n t i k e s u i t i p o v i b o g a t o
v e z e n co d j e i e , i t o s e z a p a Z an r m n o g i m p o r t r e r i m : r z r o g a d o b a .
B i b l i o g r a f i ; a :C I L i l I Z O + e; L . R i e g | ' S
: p i t r d m i s c h eK u n s i i n d u s r r l eI , Y / i e n 1 9 0 1 , 1 0 5 , s l . 3 t ; K .
P r i l e t e l j , V j e s n i kA H D L I I I , 1 9 5 0 - 5 1 , 1 4 5 i d , t a b . X I I I ; S . R i n a l d i T u f i , A t t i d e l l a A c c a d e m i a
N a z . d e i L i n c e i C C C L X V I I I , 1 9 7 1 , 1 0 2 , b r . 1 9 , T a b . V I , 3 ; A r h e o l o i k i m u z e j u S p l l r a ,V o d i i , S p l i t
1 9 7 2 ,L 8 , b r . 2 9 . [ N . C . ]
[231]
Freska sa likovima pokojnika
M a l t e r ,b o j a
Dimenzije
Beika, lokalitet -Bresr
Druga 6etvrtinaIV veka nove ere
V o j v o d a n s k im u z e i , N o v r S a d
lf)
(-,
--)
F
F
,.r',
,U
F
@
c-)
o.l
[231]
Fresco with the figures of the
deceased
Mortar, patnt
Dimensions
Beika,site"Brest"
S e c o n dc u a r t e ro f t h e ' t t h c e n t u r vA . D
M.,seuil of Vojvodina, Novi Sai
N a i s t o d n o m z i d u g r o b n i c e p r a v o u g a o n eo s n o v e ,z i d a n e o c l k a m e n a i o p e k e , s a k r o v o m n a d v e
v o d e , s a i i n j e n i m o d s p o j e n i ht e g u l a ,n a l a z i s e f r e s k a n a k o j o j s u f r o n t ; r l n o p r e d s t a v l j e npi o k o j n i k
r n j e g o v aZ e n a .F r e s k aj c u o k v i r e n a d v o s t r u k o m b o r d u r o m : u n u t r a i n j a j c t a n k a c r n a l i n i j a , a s p o l j n a
j c l i r o k a c r v e n at r a k a , o i v i d e n as a u n u t r a i n j e s t r a n c i s t o v e t n o r nc r n o m l i n i j o r r , d o k j e i z m e d u d v e
l i n i l c m e d u p r o s t o r n e o b o j e n ep o d l o g e . I z n a d g l a v al i k o v a s u v i s e i e g i r l a n d e .S a l c v c i d c s n c s t r a n c
n a l a z es e , d v e k o r p e ( m o d i i , k a L a t h e s )P. o z a d i n aj c p o d e l j e n an a d v e z o n e p o v i s i n i d o n l a j e s v e t l o
z c l e n a ,a g o r n j a t a m n o p l a v a . M u i k a r a c , n a l e v o j s t r a n i , d e s n u r u k u d r Z i n a g r u d i r n a ,d o k m u j e
l e v a p o d o g r t a i e m . V i s o k o g j e r a s t a ,g o l o b r a d , k r a t k e k o s e , o i e i l j a n e k a 6 c l u . O d e v e n j e u b e l u
r u n i k u d o i s p o d k o l e n a s a p a r a g a u c i i j a mnaa r a m e n i m a ,g r u d i m a , k o d d o n j e g p o r u b a i o k o r u i n o g
z g l o b a . P r e k o n j e i m a c r v e n u h l a m i c l u ,z a k o p i a n u n a d c s n o m r a m e n u , k o j a u d o n j e m d e s n o m u g l u
r r n av e l i k i p r a v o u g a o n in a i i v a k - t a o l i o _ nL, t t c o s n o v e n a k o j o j s u i z v e z e n ik r u g o v i , u p i s a n i u r o m b .
N a n o g a m a i m a v l s o k e c r v e n c i i z m e . 2 . r o , t " d e s n es t r a n e ,i m a o b e r u k e s k u p l j e t e n i g r u d i m a :
u d e s n o j d r Z i l j i l j a n , a u l e v o j - p l a v i i a s t u s t a k l e n uv a z u . G l a r . aj e d o s t a o i t e 6 e n : r ;, r l i s e i p a k r . r a z i r e
f r i z u r a u o b l i k u p u n d e o d d v a r e d a p l e t e n i c a ,o b m o t a n i h o k o g l a v e .O d e v e n aj e u d a l m a t i k u
b l e d o l j u b i 6 a s t eb o j e , s a t a m n o p l a v i mk l a v i m a .
P o r e d f r a g m e n a t an e k o l i k o s t a k l e n i hp o s u d a i p o z l a 6 e n cb r o n z a n el u k o v i i a s t e f i b u l e , u g r o b u j e
o t k r i v e n i K o n s t a n t i n o v b r o n z a n i n o v a c , k o v a n 3 3 3 - 3 3 4 . g o d i n e , 5 t o p r e d s t a v l j at e r m i n u sp o s t
q u e m s a h r a n j : a n j au o v u g r o b n r c u .M e d u t i m , n a o s n o v u s t i l s k i h e l e m e n a t ao v e , a i d r u g i h f r c s a k a
u g r o b n i c i , k a o i f r i z u r e i o d e d ep r i k a z a n i h l i i n o s t i , m o g u i e j e d a j e d o s l i k a n j ag r o b n i c c d o i l o
n e S t or : n i j e . m o Z d ar e e u d r u g o j d e c c n i j il V r c k r t t . e .
B i b l i o g r a f i j a :M . M a n o j l o v i c , A r h e o l o s k tp r c g l e d 8 , 1 9 6 6 , 1 3 8 - 1 3 9 ; U m e t r l o s tn a t l u J u g o s l a o i j eo d
'praistorije
o s t e r r e i i hdo
i s cdanas,
h e n Beograd-sarajevo 7971.,br. 138, sl. 88; I. Nikolajevi6, Jabrb, der
B y z a n t i n i s t i k2 9 , 1 9 8 0 , 1 0 4 3 0 5 ; D . M a n o - Z i s i , A n t i k a ( I J m e t n o s tn a t l l r
J u g o s l a v i j e )B
, e o g r a d ,Z a g r e b ,M o s t a r 1 9 8 2 , 1 4 7 ,s l . 1 0 7 . [ I . P . ]
12321
MinduSa
Zlato, oniks, biser
Ukupna d'tLina 3,5 cm
Sirina 1,3 cm
Paji6asalaS-severne
nekropole
Viminaciwma
Kraj III ili po6etak IV veka nove ere
N a r o d n i m u z e j , P o 2 a r e v a ci,n v .
anti6ko-vizantijskezbirke
Viminacijuma 2170
1232)
Ear-ring
Gold, onyx, pearl
T o t a l l e n g t h3 . 5 c m
Vidth 1.3cm
Paji6asalai - northern cemeteriesof
Viminacium
End of the 3rd or beginning of the 4th
century A. D.
National Museum,Po2arevac,
Classical-Byz^ntine Collection of
Viminacium 2170
M i n d , u S uf o r m i r a j u , z l a t nei l i p s o i d n ti o r d i r a n io k v i r . u k o m e s e n a l a z ik a m e j ao d d v o b o j n o go n i k s a
r n a d o n r e md e l u o k v i r a f i k s i r a n i _ p o p r e cdnei c , .n a k o m e v i s ei e t i r i z l a t n ap r i v e s k ak o j i
se zavrSavaju-sitnimbiserima. Jedin--bisernedostaje.Kameja u okviru.je drosLojna, sa'pozadinom
t a m n e b o j e i l i k o m m u i k a r c a u p r b f i l u n a l e v o m l e i n o b e l e . b o j e .L i c e m u i k a r c a ' j e g l a t f o o b r i j a n o .
Nos i celo
u istoi
T1rr...:
. r a v n i .U s r a s u i z r a 2 e n a ,s a v e o m a i s r a k n u t i m u s n a m a .6 r a d a j e m a : i v n a
I r a T v l l e n aL' ) k o i e k r u p n o i i z d l z e n o , s a r e l i k o m o k r u g l o m r o 2 n . j a c o m
i n a z n a i e n o mz e n i c o m .
l z r a i e n e o b r v e . u o b l i k u l u k a , d o p i r u d o s a m o g - k o r e n a - n o s aK. r a r k a k o s a y 6 [ u 1 . u y . l i c e i o s t a v l j a
' l o b o d n o v e l i k o u v o . K o s ai e p r e d s t a v l i e nrae l j i f n o , s i r n i m p r a v o u g a o n i c i m at a, k o d a i m a i z q l e d '
Pieltnteg saca.Vrat ie kratak i masivan. Figura je obudena u ogrtail iiji su gornji rubovi oko"vrata
reltelnoDrlKazanlO b l i k o v e m i n d u i e s a p r i v e s c i m ak a r a k t e r i s t i i a nj e z a r i m s k i n a k i t i z I I I v e k a n . e . S t i l s k eo s o b i n e
p ' k a z a n o g l r k a - k o s o i e l o . m a s i v n av i l i c a .z d e p a s vt r a t i . n a r o i i t o , k r u p n e o c i p r o d o r n o gp o g l e d e .
vezuju minduiu iz viminacijumskih nekropola ia period rane tetrarhije,il. z^ tazdobli, o[J t6o. g.
Nepublikovano.[LP.]
12331
Beogradska kameja
ViSeslojnisardoniks
Dimenzije 15x19x2,5 cm
Kusadak kod Mladenovca
Druga 6etvrtina IV veka nove ere
Narodni mwzej, Beograd,
inv. br. 1.16/IV.
Fl
cf)
(,
r-.)
F
F
n
\l
,(,
F
c-)
N
12331
The Belgrade cameo

Layered sardonyx
D i m e n s i o n s: 1 5 x 1 9\ 2 . 5 c m
Kusadak near Mladenovac
Secondquarter of the 4th cenrury
A. D.
No. 116lIV
od velicanstvenezaokrugljene k-amejeo6uvan ;9
9"-o manji deo. Prikazuje ratnika jahaia, sa
diiademom u kosi, koji u trijumfu jale iznad pobijenih, zarobljenih ili vezanih varvara. Izvrsno
rezan kamen, sa efektno upotrebljenim razliiitim bojama, majstorski doiarava ideiu umetnika za
r a z r , i j a n i e mf i g u r a l n ep r e d i t a u ed a t e u n i s k i m t o n o v i m a k a m e n a .u k o n t r a s t u p r e m a m l e i n o p l a v o j
p o d l o z i S v e f i g u r e . b e ^ zo b z i r a n a o r g a n s k u p r o s t o r n o s r .d a t e s u u j e d n o l r a v n i i , k a o r a v a n ' s l o j ,
aphcrranena osnovu. centralno mesto pripada jahaiu koji trijumfalno jezdi na luksuzno
zauzd.anomi osedlanom konju iznad pilih i pobedenih neprijatelja. Levom rukom drii uzde,
r . d e s n o m , b a ckao p l i e .o b u t e n i e u t u n i k u i p a n c i r ,a n a r i m e n u m u l e p r s ao g r t a c .N a n o g a m ai m a
i i z m e U k o s i , k o i a u o k v i r u i e i e l o k r u p n i m L o v r d i a m a , v e z a n aj e t r a k i k o j a J a h a e ud a j e o * b e l e z ; e .
n a j v i i e g r a n g a .o d n o s p o b e d n i k a i p o b e d e n i hc i a t j e , p r e s v e g a ,u a p s t r a k t n o j ' p o d e l p
i rostora
kamene plode na gornje i donie pariije i sa karakteristl6nim situacijim" ,t koii*" su se nasli
p o b e d e n i : n e k i , u z d i g n u t i h r u k u , k o j e p r e k l i n j u z a m i l o s t ; d r u g i s u n a k o l e n i m a ,s a r u k a m a v e z a n i h
na ledima; neki su vec mrtvi. Stilski, ona pripada sredini IV. veka n. e. Svi predstavljeni elementi
nalaze se i na scenamabitke na sarkofagu-Hilene, koji se sigurno datuje u drugu ieivrtinu IV. veka
-periodu,
n. e. Ako se_uzmeda .je beogradskakame.janastalau istom
tada se u iaru - jahaiu mora
prepoznati.Konstantin Veliki (Imp. Caesar C. Flaviws Valerius ConstantinusAwgustus, S06-337)
koji ie ovekoveien u nekim od njegovih znaiajnih pobeda. Kako su pobedeni vivari predstavl.jJni
kao Germani,sa kojima je Konstaniin ratovao,'tim pre je identifikacija sa tim carem bl'iZa. Znatajne
analogije za da:ov3nje nalazimo na zlarnom noucui251326, gde je car predstavljen sa trakom
u kosi kao raniie helenistidki vladari.
B _ i b l i o g r a f i j aA: ._ F u r t w i n g l e r , A n t i h e G e m m e n , V o l . I I I , W i e n 1 9 0 0 ,4 5 3 - 5 5 8 , s l . 2 3 4 - 2 3 6 ;
G. Rodenwaldt, JDAI 37: r9n,
]9-22; G. Bruns, Staatskameendei +. lahrhunderts, Ber\n 1948,
20;.M. i D. Garaianin, Arheololha nalaziita u Srbiji, Beograd 1951, 145; M. Grbi6, Oclabrana
grika i rimska plastiha u Narodnom muzeju u Beo'gradu,\eograd 1958, 98-9g, tab. LXVIII, kat.
Gara3anin,J. Kovaievii,,4rheoloiki nalizi u Jugoslaoiji,Beograd 1956, tab. LX;
!-r _-0.!;.M.
K. \Weitzman 1ed.S,
Age of Spiritualtty, New York 1979:85, kat. 21; D."Mano-Zjsi, Antika
. a g r e b ,M o s r a r t 9 8 2 , t 2 l , s l . l 0 4 1 n as . 1 3 b ) ;
( 9 T g , l o . t , n a t l u J u g o s l a v i i eB
l.eogradZ
M . V e l i c k o v i c ,u : A i h e o l o i k o b l a g o S r b i j e ,B e o g r a d 1 9 8 1 , 9 4 - 9 5 , k a r . 2 5 ; L i . P o p o u i i . r ,
Umetniika baitina Srbije, Beograd, 1994, 52, b;. SZ. [J.R.]
12341
s portretom rimskog cara

9"Tu
Jasprs,lntagllo
1 , 3 X 1c m
Nepoznato nalaziite u Dalmaciji
Druga 6etvrtina IV stoije6anove ere
Arheoloiki mttzej, Zagr eb,
inv. br. 15906
1234)
Gem with the portrait of a Roman

emperor
J a s p e r l, n t a g l l o
1.3x1cm
lJnknown site in Dalmatra
Secondquarter of thc 4th centurY
A.D.
l u s e u m , Z a g re b '
No. 15906
G e m a j e e l i p s a s t o go b l i k a , s v r l o p r e c i z n o m o d e l i r a n i m p r o f i l o m g l a v c m l a d e gm u S k a r c ab e z b r a d e ,
k , , 1 . n r rjre o k o r i . - c n . r o p l c r e nu i i . n r . . K r r : k r c r i . t i i n r i c J o ' t a i z - d u i c n al i n i l . ri c l . r i n o ' a . r .
i r i z u r a k o ; a j e u ' g u s t i m r a v n i m l i n i j a m a p o 6 e i l j a n ao d t i e m c n a p r e m a i e l u d . o l . o d z a t i l j k a p r e m a
, r a t u l e p r i a j u d u Z i k o v r t a s t i p r a m e n o v i .O d v i j e n c as c n a z a t i l i k u o d - m j a r yk r a k o v i p r i . e z : n e l r P c e
tdenia)'. Glava je okrenuto uiesno (na pozitivu 1eprikaz.anlijevi profil). Tip frizure i karakteristiina
I i z i o n o m i j a u p u 6 u j u n a z a k i j u i a k d a j e r i j e i o p o r t r c t u c a r a i z K o n s t a n t i n o v c . e p o h eP. o s v e r n u
, u d e i i , u p i t a n j u j e l i k n a j m l a d e gK o n s r a n r i n r i o g s i n a K o n s t a n s a( F l a . r : i uIsu _ l i . u s . C o n s t a n s , 3 2 3
r 5 0 ) k o j i j " r " L o r o i e v e s m r r i i " p o d j c l c C . r r ' t r ' . r, l . r J a o I t a l i j o m , A f r i k o m i I l i r i k o m , a k a s n i j e
.d
i i t a v i m i a p a d n i m d i j e l o m C a r s i v a ,a l i j e i s t o t a k o m o g u c n o d : ; e n j e c o p o r r r e m n c k o g a o
, i " q o u e s r a i i j e b r a 6 e ,K o n s t a n t r n a l l ( F l a u - i u sC l a u d i u s C o n s t a t t t i n u s s, l T - 3 + A ) i l t n e l t o m l a d e g
Konstancija II (Fla'oiusIulius Constantius, 324 361) [A R.-M ]
[235]
bno-staklene plitice s portretima

brainog para
^tl"trtofolijom
Staklo ,l
P r o m i e rf o l i i e 5 , 6 c m
Strbinci kod'Dakova
Muzej Dakovitine, Dakovo,
12351
Bottom of a glass bowl with the

portraits of a married couple
Glass with gold foil
D i a m e t e ro f t h e f o i l 5 ' 6 c m
Strbinci near Dakovo
R e g i o n a lM u s e u m , D a k o v o , N o ' 7 2 3
' I
Fl
(,
D
D
F
TT
F
H
\r'.
,9
F
O
Y
c..l
tnv. Dr. / z)
N a s a i u v a n o m u l o m k u s t a k l e n ep l r t i c e ,u m c d a l j o n u k o j i m j e u k r a l e n o n j e n o o k r u g l o d n o , z l a t n o m
f o l i j o m u r n e t n u t o m i z m e c l ud v a i i o j a s t a k l a( f o n d o d ' o r o ) l i n e a r n o s u o b l i k o v a n ap o p r s j a b r a i n o g
p n r n . O k " i . r n e d a l j o n ao b i l j e i a v a j u t r i k o n c e n t r i i n c k r u i n i c e , t a k o d c r i z v e d e n e . o dz l a t n e f o l i l c .
b b a p o p r s j a p r i k a z a n as u i , f a c i , m u i k a r a c s d e s n c ,a Z e n as l i j e v e . . s t r a n eM. u i k a r a c j e p r i k a z - a n
s k . " i k o o i i ! n r o , 1 ' rk o s o m , k o l a j e n a z n a i e n ak r a t k i m u r e z i m a .N e l i c u s e r a s p o z n a j uo i i s o b r v a r n a ,
t e n o s i u s t a ,d o k j e t i j c l o z : l o g r n u t op l . r i t o m Q t a l u d a m e n t u m )k, o j i ; e n a d e s n o m r a m e n u z a k o p i a n
v e l i k o m l u d n o r n f i b u l o m s r r i l . k o . i t i . Z e n a j c p r i k a z a n as f r i z u r o m k o j a s a s t r a n a ,p r e k o u i i i u ,
p a d a p r c m a r a r l e n i m a , a p o v r i i n s k i j e t a k o d e r l m e a r n o r a l i l a n j e n a k r a t k i m u r e z i n t a .O k o . t i e m e n a
i o d s r e d i n ei e l a p r e m a z i t i l j k u f r i z u r a j c u i v r ! 6 e n a i i r o k o m t r a k o m , i i j i s u k r a k o v i i z n a d i e l a
p o v c z a n i u i v o r . b e t a l j i l i c a g o t o v o i d e n t i i n o s u t r e t i r a n i k a o i n a l i c u t . n u l k a r c aa, n a s l i i a n n a i i n
i i . " " . r o s u o b i l j e Z e n io b r i s i J d j e 6 es n a b o r i m a v i i e s l o j n ed r a p e r i j e .M e d u . g l a v a m as u p r u Z n i k a
n a l a z is e s t i l i z j r a n i p r i k a z c v i j e t a ,a u z r u b m e d a l j o n a ,p o i e v o d i - c n i n o gd e s n o gr a m c t r r , z l r t n o m
t u l i i u m r e i ' p r ' : n n a r p i .F l o r c n r i ' .
D i o m c j a l j o n a i z n a d - l i j e v o gn u i k a r c c v o g r a m e n ad j e l o m i c ej e o t k r h n u t . P o o b l i k u f r i z u r e i t i p u
fibule, kao-i tehniciukiaiai.rnja.o.. ,r..kI.,., pliticu ' portretimabrainog para moguino jc datirati
o k o s r e d i n eI V s t o l j e 6 a . . . . i o s v e m u s u d e 6 i , l i ; e i j e o i m p o r t u i z n e k e o d i t a l s k i h r a d i o n i c a ,
ao
, rainja.
p r e m d a n i j e i s k l j u i e n o d a j c u p i r a n j u u v o z i _ i z d r u g o g j a k o g p r o i z v o d n o g _ c - e n t rP
t . r a a t s k e , X I V , 5 , 1 9 6 5 ,1 ' 4 7 - 1 4 8 ;
i 3 i b l i o g r a f i j a :B . R a u n i g - G a lei , V i j e s t in t u z e a l a c ai k o t t z e r a a t o r t H
ista, A"rheoloileipreglei l, 1965, 147; N. Cambi, Spiitantike und Fruhes Cbristentum - Jugosl:t_y,_i_en,
p y 6 p y l r i e nK u n s i g e s " c b i c h t e , B e r l i n 1 9 7 7 , 3 A 9 , s L 9 iB; . V i k i a - t s c l a n i i i ; A r h e o l o i h i z e s l n l A X X I X ,
t 9 7 8 , 6 A 2i d . l A . R . - M . l
[236]
Gema
S t a k l e n ap a s t a
1 0 x 1 3m m
Solin (SaLona)
A r h e o l o i k i m u z e j , S p l i t ,i n v . I 2 0 3 9
[236]
Gem
G l a s sp a s t e
1 0 1 1 3m r n
Solin (Salona)
4 t h c e n t u r vA . D .
l u s e u m ,N o . I 2 0 3 9
B i s t a m u i k a r c a u p r o f i l u n a d e s n o .O c i j c v c n j e u h l a m i d u . D u i a k o s a u o k v i r u j e l i c e . J a s n oj e
p r i k a z a n o u h o . O k o j e o k r u g l o , s a n a z n a i e n o n z j e n i c o m . N o s j c r a v a n i i s t a k n u t .P o r t r e t l i i i n a
p r i k a z e v l a d a r an a n o v c L rs k r a j a I V s t o l j e 6 an . e . , a i i , z a r a z l i k u o c 1n 1 i h ,n a g l a v i n e m a d i j a d e m u .
I c ' l e n t i f i k a c i jjae v r i o t e i k a .
B i b l i o g r a f i j aF: . B u i i i , B u l l . d a L r n . 1, 9 0 4 ,X X V I I , 1 0 8 U . Z . I l
12371
A u r e u s D i o k l e c i j a n a( 2 U + - i C 5j
5 r s l k ,l 0 2 - 3 0 5 .g o d i n en o v ee r e
Zlato
P r o m e r 1 9 , 0m m , t e Z i n a5 , 1 0 g
N a l a z i S t en e p o z n a r o
N a r o d n i m u z e j , B e o g r a d ,i n v . I I 1 1 3 6
12371
Aureus of Diocletian (284 305 A. D.)

S i s a k ,3 0 2 - 3 0 5A . D .
Gold
D i a m e t e r 1 9 . 0m m , w - e i g h 5t . 1 0 g r a m s
P l a c eo f d i s c o v e r yu n k n o w n
N a t i o n a l M u s e u m , B e l g r a d eN
, o.
\v DIocLETI AN'vs AVG. Nago pop.rfeDiokl.'I.-Ii1,.1r]9,"""-"rm

vencemna glavi,okrenut<r
F!
tf)
(,
D
F
l]..l
./
,r.rdcsno.
Itv. CONSVI- VIIII P P PR COS okolo. SIS u odseiku.
[ ) i o k ] e c i j a n ' o b u i c n u t o g u , s t o j i s p r e c l ag, l a v o r no k r e n u r n a l n ' o , d r Z i g l o b u d c s n o j i k r a t k l p a l i c u
u l e v o tr u c r .
P o p u r P r o b r i D i . , k l e . i j r n i c p o s t a oc a r p o s l ek r a t k c i u s p c i n cv o j n i i k c k a r i j e r c( 2 8 4 ) .G o d i n e 2 8 6
\ 4 r k . r r n , r . l . r1nerp r o g l r s i o . r j . . r . " H kl o i c g u i J r . m u j . r i r L r l ur u g u . r : . r , r e k o l r k og o J r n r k : r n i j c
u u p r . r v l l . r nCi cr r ' ' t ' u _ nLrr k l i u i i ,i c K o n . r r n i i i r H l , , r . ri C . r l c r i i .ki. r u . ( . / . r r (c2 q 2 l ) . U u m c r n i i k o m
P o [ 1 : _ d up c r r u d r e t r : r h i j c , z a p o i e t t a k o s r I ) j o k l c c i j a n o m , p o k i r z u j ev i s o k s t e p e ni n d i v i d u a l n o s t i
r u d l i k u j e . s c n o r i n r p o 9 1 c . 1 , . rnna e s t c t i k t i ,u k o m c c l o r n i n i i ao r i j e n t a i n i u t i c a j , p o s e b n or z r ; r i e n
t t b , t l k r n . k r rknu \ n i ( . l r t r ., 4 u , u , . t z k o , n i . . u \ i . k u .u p . . i . r r l i j r,ur . . . l o i .oi r o i p r , , n t c n in. . r r o i i r , ,
u o d n o s u n a s k o r o . . g e o m e t r i j s k r . k u n . r pr tz r r d . . . r r s k o g p o . i . " , . . N a j p r e p a i a ' u o i i n j c g o v a 6 v r s t a ,
fn:lslvna
| o T p . g z r c ] l : ] ,k o 1 x7 - a u z l m as k o r o c c l u a v e r s n up o v r i i n u , a z a t i r r s l c d e p l i t a k r e l j e f
u p r o ! 6 e n i h l i n i j a , c i e k o r a t i v n o sut t r e t n a n L rk o s e r b r a d i i g l a v ai c t v o r o u g a o n o go b l i k a , i a j a k o m ,
g o t o v o b r k o v s k o r nv r a t o n i o l t r o o i v i i c n o m b i s t o m .
9 i b _ i l i o g m f i j ac: . H . v . S u t h e r l a n d ,7 ' h e R o m a n I m p e r i a l C o i n a g ev I , L o n d o n 1 9 6 7 , 4 5 7 6 r . 2 4 .
f B . B, t s . l
i2 3 8 1
Aureus Maksimijana Herkulija

( 2 8 6 - 3 0 5 ,3 0 6 - 3 0 8i 3 1 0 )
I{im,
'ZIato2 8 8 - 2 9 3 . g o d i n en o v e e r e
l ) r o m e r 1 8 , 9m m , t e L r n a5 , 2 7 g
Nalaziite nepoznato
Narodni muzej, Beograd,inv. V 5259
[ 2 3 8]
Aureus of Maximianus Herculius
( 2 8 6 - 3 0 5 1, 0 6 3 0 8 a n d 3 1 0 A . D . )
R o m e ,2 8 8 - 2 9 3A . D .
Gold
D i a m e t e r 1 8 . 9m m , w e i g h t 5 . 2 2 g r a m s
Naitonal Museum, Belgradc, No. W
t./\
'<r
N
.\v.MAXIMIANVSP F AVGNagopop.r;"ttlrkrsi,i,]ir,
,,..Ur,,,r,s lovoro"im
vencem
na
g 1 ; r v io, k r c n u t o n a d e s n o .
l{v. HERCVLI VICTORI okolo. PR u odseiku
\ a g H e r k u l s e d i s p r e d an a s t e n i . s l o s l o n j e n o mb ; r t i n o m s d e s n es t r a n ei l u k o r r s l e v e s t r a n e .P r e k o
I l c i k u l o v o g k r i l a p r e b a i e n aj c l a v l j a k o i . a .
l ) i o k l e c i j a n j e 2 8 6 . g o d . d ; r o t i t u l u l u g u s t ; r M ; r k s i m i j a n u ,s v o r n s t a r o m p r i j a t e l j u i r l t n o m c l r u g u ,
z r b r a v i i g a t a k o z a s a v l a d a r ai d a j u t r n r u u p r a v u n a d z a p a d n i r no b l a s t i m aC a r s t v a .P r e m aJ u p i t c r r . r
r H e r k u l u . b o g o v i m a z a l t i t n j c i r r a t e t r ; 1 r h i j eo, b o j i c ; rr u g u s t a n o s i l , rs u e p i t e t e :D i o k l e c i l a n / O ! ' 1 \ , 3 ,
. i M a k s i r n i j a nH E R C \ , ' L 1 \ ' 5 . U p r a v o j c z b o g o d n o s a M a k s i r n i j e n ap r c m a H c r k u l u t o b o i a n s t v o
n a r e v e r s ur e p r o d u k o r . a n o gn o ' c e . N j e e o v p r o t o t i p n a l a z i m o u L i s i p o r . o r r H e r a k l u E p i t r a p e s i u s u
i v e o m a j e r e d a ku r i m s k o m k o v e r r j u A
. u r e u so d l i k u j e i z r ' . r n r e J . r' ini l i z r r d e ,p o s e b n o - up o g l e d u
p o r t r e t a .I m a j u 6 i n a u m u v e l i k u r ; r s p r o s t r a n j e n o sCt a r s t v r ri p r i s u s t v o z n a t n o g b r o j a k o v n i c ; rs a
k a r a k t e r i s t r t n i mo d l i k a m a i s t o c n o s i l i z e o a t l r r o qs t i l a . m o i e m o z e k l j u i i t i d a j e M a k s r n r i l a n , r r
p o r t r e t r z r a c l e nu p ' , l n o jz . i p a c l nji ,t r ; i c l i c i j i ,p . r . o r l a d u j u i o i u R i m u i T r i i e r u .
B i b l i o g r a f i j a H . C o h e n , D e s c r i p t i o nh i s t o r i q u ed e s m o n n a i e sf r a p p i i s s o u s/ ' i m p i r e r o m a i n Y I ,
Lcipz-ig 1930, 522 br. 3A5; L. Breglia, Romain Imperial Coins, Their Art and Technique, London
1 9 6 8 , 2 A 4b r . 8 6 , a l i v a r i j a n t au p r e d s t a v ib i s t e n a a v e r s u .[ 8 . B . - B . ]
f2 3 9 1
Aureus Galerije Valerije, kderke
Dioklecijanove i iene Galerijeve
Nikomedija, 308-310. godine nove
Zlarc
NalaziSteneDoznato
[23e]
Aureus of Galeria Valeria,

Diocletian's daughter and
Galerius's wife
N i c o m e d i a ,3 0 8 - 3 1 0 A . D .
Gold
D i a m e t e r2 0 . 0m m , w e i g h t5 . 2 5g r a m s
No. V 5780
A v . G A L V A L E R I A . P o p r s j e G a l e r i j eV a l e r i j e s a d i j a d e m o m n a g l a v i , o k r e n u t o n a d e s n o .
R v . V E N E R I V I C T R I C I o k o l o , S M N u o d s e i k u . V e n e r a ,o b u i e n a , s t o j i s p r e d a ,g l a v o m
o k r e n u t a n a l e v o ,u d e s n o j r u c i d r Z i j a b u k u , a l e v o m p o d i Z e d e o h a l j i n e n a l e v o m r a m e n u .
G a l e r i j aV a l e r i j a b i l a j e j e d i n a Z e n ak o j o j j e u o v o m p e r i o d u k o v a n o , a l i k a o s u p r i z i G a l e r i j a
Maksimijana samo u isto6nom delu Carstva. Portret carice raden je u ozbiljnom stilu, omiljenom
n : r I s t o k u u t o v r e m e , k o j i o d l i k u j u j a k e o b r v e , n a g l a ! e n eo i i , p o s e b n o o i n i k a p c i , s n a 2 a nn o s
i j a s n o o g r a n i i e n al i n i j a k o s e . U o b r a d i k o s e i n a i i n u d e i l j a n i am o d n a p r a v i l a k o j a s u b i l a n a s n a z i
o d p o l o v i n e I I I v e k a d o i i v l j a v a j u p r o m e n u k r a j e m G a l i j e n o v ev l a d e : p l e t e n i c as e p e n j e s v e v i S eu z
g l a v u i z a v r i a v as e n a s a l n o m t c n e n u , n a n a i i n n a k o j i j e n o s i i G a l e r i j aV a l e r i j a .
B i b l i o g r a f i j a :S . H . V . S u t h e r l a n d ,T h e R o m a n I m p e r i a l C o i n a g eV I , L o n d o n 1 9 6 7 , 5 6 2 b r . 5 3 .
[B.B.-8.]
1240)
Aureus Licinija I (308-324)

Nikomedija, 312. godine nove ere
Zlato
NalaziStenepoznato
Narodni muzei, Beograd,inv. K
F-.]
(t)
(,
:r
F
rrl
F
Av. LICINIVS AVG OB D V FILII SVI Gologlavopoprsje Licinija, u oklopu i palidamentumu,

o r i k a z a n os o r e d a .
Rv. IOVI CONS LICINI AVG okolo, SIC X/SIC XX u dva reda na prednjoj strani niske osnove,
S M N E u o d s e c k u .J u p i t e r s e d i s p r e d an a p r e s t o l u ,u l e v o j r u c i d r Z i V i k t o r i j u n a g l o b u , a d e s n o m
. c o s l a n j an a s k i p t a r ; u p o l j u , o d J u p i t e r a d e s n o ,o r a o s a v e n c e m .
L i c i n i . j e ,o f i c i r p o d G a l e r i j e m ,u z d i g n u t j e u r a n g a u g u s t ak a o n a s l e d n i kS e v e r o v3 0 8 . g . N j e g o v o
podruije delovanja prvobitno se ograniiavalo samo na Panoniju i Reciju. Pobedom nad
Maksiminon.r Dajom postao je iskljuiivi vladar na Istoku, dok je zapadni deo Carstva kontrolisao
K o n . t a n t i n .A u r e u ss a p r e d . t a u o mJ u p i t c r a ,L i c i n i j e , o gz a i t i t n i k an a r e v c r s u k, o m e m o r a r i v n o jge
k : r a k t e r a .P o ' v e . i e ni e p r o s l r v i T i c i n i i e v i hd e c e n n a l i Ia1 7 . g . ( S I C X , S I C X X ) , k a o i u o t a s u r c e p r r
njegovog sina, kako se zakljuiuje iz natpisa OB D(eccnnalia) V(ota) FILI SVI. Carev lik na aveisu
ima veliki znataj, jer ukazuje na napultan.jetradici.ieda portret mora biti prikazan u profilu. Jedini
i z - u z e t a ko d w o g p r a v i l a p r e L i c i n i j a n a l a z i m o k o d P o s t u m a .U p o g l e d u s t i l a , t o j c p o k u S a j
realistickog prikizl liudsliog lica individualnih crta, uokvirenog kosom i bradom na-nadin iipiian
z a p c r i o d t e t r a r h i i eP
. o 6 l e dk r u p n i h , o k r u g l r ho e r j uu p r a r l j c nj c p r a v o n a p o s m a t r a c a .
B i b l i o g r a f i j a :P . B r u u n , T h e R o m a n I m p e r i a l C o i n a g e ,V I I , L o n d o n 1 9 6 6 , 6 0 6 b r . 4 1 , d a t u j e k o m a d
u 321-2: L. Bgreglia, The Roman Imperial Coins, Their Art and Techniqwes,London 1968,212br. 9A,
k o i a k o m a d . l a t u j e u 3 1 7 . g . p o v o d o m L i c n i j e v i h d e c e n a l i i a[.B . B . - 8 . ]
124rl
\l
N
-f,
N
1240)
Aureus of Licinius I (308-324 A. D.)

N i c o m e d i a ,3 1 7 A . D .
Gold
Diamerer 21.8 mm, weight 5.25 grams
National Museum, Belgrade,No. K
Medaljon Konstantina I (307-337)

S r e m s k a M i t r o v i c a( S i r m i u m ) , 3 2 A .
godine nove ere
Zlato, 7 1/2 solid
Promer 23,9 mrrr, teLina 6,71,g
Boria kod Pan6eva,nalazrz 1897.
godine
124rl
Medallion of Constantine I
Q07-337)
SremskaMitrovica (Sirmium),
3 2 0A . D .
Gold
Bor6anearPandevo,discoveredin 1897
National Museum, Belgrade,\7 6166
A r ' . D N C O N S T A N T I N V S M A X A V G . P o p r s j c K o n s t a n t i n aI s a l o v o r o v i m v e n c e m n a g l a v i ,
t r , , k l o p u i p a l u d a t n t t t t u m ao, k r c n u t o n a d e s n oR
. v. SOLI INVtCTO COMTTI okoh'.StRM
u odsetku, Sol sa zrakastom krunom na glavi, ogrnut hlaniidom, stoji okrenut nadesno, ovenarvr
\:enccm cara obuienog u vojniiku odeiu i takode okrenutog nadesno. U desnoj ruci car drii koso
poloieno koplje, a u levoj glob.
Jedinstven tip ovog medaljona iskovan je u kovnici u Sirmiumu, danainioj Sremskoj Mitrovici,
i pripada prvim emisijama zlatnog novca iz perioda Konstantinovog boravka (316-322) u ovom
gradu. Medaljon je deo nalaza zlatnog novca, otkrivenog 1879. g. u Bordi kod Panieva.
Konstantinovska numizmatika pokazuje viSe faza u razvoju carevog portreta. Tip iz kovnice
u S i r m i u m u , d a t o v a n u 3 2 0 . g . p o n o v o s e v r a 6 an a K o n s t a n t i n o v h e r b i z i r a n i l i k , - i d e a l i z o v a n o g
p r o f i l a , . d u 2 ek o s e , k l a s i i n o g s t i l a . L i k j e r a d e n p o u z o r u n a A u g u s r a i p o j a v l j u j es e p o s l e 3 l 2 l g .
u k o \ n l c a m au A k v r l e r r .I r c i n u m ui R i m u .
P,i_lliografija:G. Elmer,,Num. Zei. 63, 193a,39-46; B. M. Bruun, The Roman Imperial Coinage
V I I , L o n d o n 1 9 6 6 , 4 6 7b r . 3 . f B . B . B . l
12421
Medaljon Konstantina I (307-337)

Antiohija, 324. godinenove ere
Zlato,2 sobda
Promer 24,6 mm, teZina 8,85 g
Borda kod Panieva, nalaziz l-879,
godine
Narodni muzei, Beogra{, inv. V 6865
.l
tt)
rl
-.\
F
Lr
12421
(307-337A. D.)
Antioch, 324A. D.
Gold
Diameter 24.6'mm, weight 8.85 grams
Bor6a near Pandevo,dislovered in
1879
Av. D N CONSTANTINVS
I4AX AVG. Poprsje
X":,t"::". I sazrakastom
krunomna glavi,
^Deina
okrenutonalevo.
yokl2py^ygg.!u!gn:/:tum!!,
rukaje podignuta,
a u levojdrii glob."
Rv.CRISPVS
ET CONSTANTINVS
NOB B CAESS
COSSII. Poprsja
KrispaiKoistantina
II
s a , l o v o r o v i mv e n c i m an a g l a v a m a ,l i c i m a o k r e n u t i m j e d a n p r e m a d r u g o m ; r u " k i d r Z i s k i p t a r s a
oflom na vrnu I slob.
Uobiiajeno je dise na aversu novca ili medaljona nalazi carski portret. On ovde prikazuje
Konstantina I sa zrakastom krunom na glavi, koja ga povezuje ia Solom. Sa reljefom svedenim
s k o r o n a g r a f i j u , k o m a d j e d o b a r p r i m e i z a p r i m e n ' ul i n e a r n e ' t e h n i k eb, e z d u b i n e . h e v e r s ; e
posve6enKonstantinovim sinovima, Krispu i Konstantinu II kao cezarima, sa naglaskom na
n j i h o v o i ' d u Z n o s t ik o n z u l a . i s t a k n u t o j n a t p i s o m i p o s e b n o m k o n z u l s k o m o d e c ' o m " uk o j u s u c e z a r i
o b u t e n i . I n a a v e r s ui n a r e v e r s ul i k o v i m i s u n a g l a S e noei i , k o j e s n a Z n op o c r t a n ed a j u ' s p e c i f i i a n
izraz pogledu.
.B.illiografija: G,. Elmer,.Num. Zeit. 63, 193A,39-46; P. M. Bruun, The Roman Imperial Coinage,
V I I , L o n d o n 1 9 6 6 , 6 8 2b r . 3 7 . l B . B . - t s . - l
r2$l
12431
Mediljon Konstantina I QA7437)

Rim, 326.godinenoveere
Zlato, 4 1/2 solida
Promer35,9mm, rcLina20,12g
Bordakod Pandeva,
nalaziz 1879.
aa)
A v . C O N S T A N T I N V S A V G . G l a v a K o n s t a n t i n aI s a p u n o m d i j a d e m o m ,p o g l e d au p r a v l j c n o g
n a v i S eo
, krenutanadesno.
Rv. SENA TVS okolo, S M R u odsedku. Konstantin I, sa lovorovim vencen na glavi, obuien
u t o g u , s t o j i o k r e n u t n a l e v o ,u d e s n o j r u c i d r i i g l o b , a u l c v o j s k i p t a r .
'Q
F
+
N
( 3 0 7 - 3 3 7A . D . )
Rome, 326 L. D.
Gold
D i a m e t e r3 5 . 9m m , w e i g h t2 0 . 1 2g r a m s
gocllne
Bor6a near Panievo,discoveredrn 1879
Narodnimuzei,Beograd,
inv. W 6167 National Museum, Belgrade,No.
w 6167
1 \ { c c l e l j o n s e c i r r t uj c u 1 2 6 . g o d i n u , k r c l r j c K o n s t a n t i n u R i n t u p t i d r u g i p L L tp r o s l r r i o s v o l c
.iccn,riijc. N4ctl1 jhonogrriikint inovlcrjerrrr kojt treb,r z-rb,:lciiti tt to vrcnrc, porroro sc jrvljrju
'lrrjana
rrrthlje prikazuje bcz bredc Lik jc
golobradi crr$'i i Koniirntin jc prvi koji sc o.1
i . l c e l i z - o . , r , , ,e j c d i n e c r t l i n d i v i c i u r l n o s t i o g l e d i l s c u s l i ' u v l r o t r r , , r l o t s k , r t t t t t , , s t t . C l , r v r i s l . u r lj r r r
c c l u p o r v i i n t r n o v c a i n c r n r n r c s u z - ; lr r r t p i s . K o s a s , r c l r p r a c l au t r l a s i n r i . p r i d r 2 e v a j c t l i j a c l c n r l ,
k o j u - j c K o n s t e u t i n , k l o t i p i i r n u k r e s z i g l : r \ L rp r v i s t r v i o n i t n o \ f , c . P o g l c t l u p r r v l l c r t r . r r i t . , I . t . t r r . t
nriiljcnju srr rcmcnih nauinrkr, inr,tuzor u Alcksantiru Vcli]<onl.
B i b l i o g r r f i j r : C . F . l m c r . l r r n . 7 , c i t . 6 l ( 1 9 - l C ) ,l 9 " t 6 r I ) \ 1 . B r t L u n , I l t t ' R o t t , t t t l n p c r i , t l O o i n t g a
VII, Lorrtlon 1966,126 br.272. fll.ll. B.l
12441
Medaljon Konstantina I QA7-337)

\ i k o m e d i l a , 3 2 8 - 3 2 9 . g o d i n en o v e
Z l . r L . rI , l 2 ' , ' l i . l
I ) r o m e r2 3 , 5 m n r , t c i i n a 5 , 2 3 g
lJoria kocl Panieva, nala.zit. 1879.
{()dine
N . r r o d n i m u z e j , B c o g r a d ,i n v . W
6161.
1244)
QA7437 A. I).)
N i c o n r c c l i a3, 2 8 1 2 9 A . I ) .
Gold
D i i r m c t c r ? J . 5 m r r , \ \ ' c i g h t6 . / l g r : r n r s
B o r i a n c a rP e n i e v o ,d i s c t x , ree c li n 1 8 7 9
Belgraclc,
N;rtionll 1V{uscum,
No. V 6161
\ r . N e n r l l c g en c i c . G l r v r r K o r t s t r n t i n r I s r c l i j l d e n r o m , p o t l c t l ; r u p r e v i j c n o g t r r r ' i i c , o l i r t n u t l
r , r ( l e s lor .
I t r . G I - O R I A C O N S T A N ' l ' l N I A V C o k o l o , S u p o l j u t l c s r r oS, \ 1 1 ' \ u o r i s c i k u . C i e r s t r i j i
z n r c r l ur l v l z r r o b l j c n i k eo k r c n u t t t , r i c v oi s l r ' L t s t t t t ltttot g ( ) t l ll t r l z r r r i b l j c r r o n r n c p r i j r t c l j u : t r t l c s r t o j
r L r cd
i r i r V i k t o r i j u n ; r g 1 o b u r. l c y o m s c o s l , r n j rn ; r l i o p l j e.
()r rj nrctlrljon je trrkoclc obe lczcn Konstrrrtitrovitrl portrcloll sil p o g l c r i o n r r r p r r v l j e n i r n r t r r i i e .
l n s p i r i s r n p o z o r r A l c h s r r t d r e V c l i k o g . i n r r z l c i l j r l r r i s t r k t t c v c z u z c n r , r lj s k o g r ' l r d : r l r i r r s c i j c n s h i
l t t( ) c t .
I l i b l i o r r ; r f i j eC: . [ - . ] n r e r\ ,' u t t . 7 c i t . 6 l ( 1 9 1 0 ) -. 1 9 ' 1 6 t P . \ ' i . l J r L r u n . f t r l l o n t , L t t I t r t p t t u l ( . r t t r t t g t
V I I , L o r r r i l r n1 9 6 6 ,6 2 +b r . l 5 l . ! ] . t 1 . I l . l
12151
Solid Helene, majke Konstantina I

S o l u n ,3 2 ' 1 .g o d i n en o v e e r c
'Zlarc
12451
Solidus of Helena, mother of

Constantine I
'fhcssalonica,
325 A. D.
Golcl
I ) r o m e r 1 9 , 2r n m , t e Z i n a4 , 5 1 g
l ) i a r l c t e r 1 9 . ? n ' r n ' r r, v c i g h t . { . 5 1 g r r t n r s
Nallziitc nepoz-nato
5(rO5
inv.
Vr
Plrce of discor.'crr,'u nl{no\\,'rl
Nerocl-rimuzct, Beogrlcl,
N ational N{r.rscuri, Bcigr:rrle,
No. V 5605
J
c/)
al
-r)
F
F
./
r.
rr'.
,U
F
t
a.l
i \ v . I r l . H E L I - N A A V G V S T A . P o p r s j c l i c i r p e , s r c l i j , r c l e n r o rnr l g i r r , i i d v o r c c l n o r n b i s e r n o t t t
ogrlicom oko vratr. obuicno i ohrcnuto rt:ttlcsttti.
okolo. S M 1'S I u oclsei'ku. Seturitas obuicna, sroji okrrnuta
R;. SECVRITAS REI pVBLICS
nalevo. Dcsnotn rukom clrii grrniicu, it ic\'oltr priclrirrvl heljinu.
S o l i c l H c l c n c , K o n s t a n t i n o v e m a j l < c , n r r c v c r s u i r l ; . r p r c L ] s t r v L r r L o b i i , r j e n u s i 1a f , r i a i n o g z l r t l l o g
novca: SllC-'!?ITAS REIPYTTLICAI:. Portrrt na,lcrsu izr,rtletr jc u trediciji tctrrlrhrlt.
l n c l i v i c l u e l n o s t L r s t L r p am e s t o ; r p s t r r k t n o j f i z i o n o m i j i . C ) i i s u o k r r L g l e ' . i ! i r o u t o n ' t t r e n e , s r
n;rgleicnim kapcimi,,. nos p.iije'r, sliilrr Konstlntinovom. Norinr jc rLpolirir',tniu uiiirL kosortt
iJpolavi dijailctnckojon fc, poput tfrkc priivriicnr kos;r.
Bihiiogralija: P. N{. Bruun, Tic R,,rr,r, It)pcridl Coittagc vll,
1246)
lledaljon Konstantina II (cezar

J 1 7 - 3 3 7 ,a u g u s t3 3 7 - 3 1 4 )
S o l u n ,3 2 5 . g o d i n en o v e e r e
'llato,
t 1/2 solida
i ) r o m e r 3 5 , 1 n - r m ,t e i i n a 2 0 , 1 1g
Boria kod Panieva, nalaziz 1879.
godine
N a r o d n i m u z e j , B e o g r a d ,i n v . V 7 1 8 3
l.ondon
I966, 5l-+ br. l3a. [B.1]. B.l
12461
Medallion of Constantine II
( c a e s a3
r 1 7 - 3 3 7 ,a u g u s t u s3 3 7 - 3 1 4
A D)
'fhessalonica,
325 A. D.
Golcl
f ) i a r r . r e t e3r5 . 1r n r n ,w c i g h t 2 0 . 1 I g r a m s
B o r i a n e a rP a n i e r . od, i s c o v e r e ci nl 1 8 7 9
, o. W
N a t i o n a i M u s e u m , B e l g r : r dN
7 18 3
A v . C O N S T A N T I N V S I V N N O B C . P o p r s j eK o n s t a n t i n a [ I , l i c a o k r c n u t o g n a l e v o ,s ] o v o r o v i u r
I e n c e n l n ; 1g l a i i , u o k l o p u s , rp r e r l s t a Y o nN
r { c c l u z - i ngel a V c ,o { r n u t o P a l u d r l n l c r l t L l l t l ( l tcl le; z ; r rc l 1 2 i
r Lc l c s n o jr u c i g l o b s a V i k t o r i j o m , k o j l m u p r u / - av c n e c .
'fHIS
u odsciku
Rv. PRINCIPI i \/\/F'NT\/TIS okokr.
K o n s r a n t i n I 1 , u v o j n i c k o j o c i c i i , s r p l l u c l ; r n r e n t u m o mp r c b a i c n i r r p r e k o l c v o t . r i l n r e n a ,s t o 1 I
o k r e n u t n a l e v o _U. . d e s n o j r u c i & i i b o j n i z n a k , a u l e v o j k o p l j e . U p o l j u , d e s n o ,d r u g i b o j n i z n a k .
B _ i b l i o g r a f i j aG: . E l m e r , N u m . - Z e i . t . _ 6 3 _ ( 1 , 9 3 0 ) , 3 4 - 4P6.;M . b r u u n , T b e R o m a n l * i e r i a i c o i n a g e
V I I , L o n d o n 1 9 6 6 ,5 1 5 b r . 1 1 8 . f B . B . B . l
1247)
Medaljon Konstancija ll (cezar

324-337, august 337-361)
Solun, 325. godine nove ere
Zlato, 3 solida
P r o m e r 3 1 , 8m m , t e L t n a1 , 3 , 3 3g
Borda kod Pan6eva,nalaz iz 1879
eodine
Narodni muzet, Beograd,inv. W 7740
[247)
Medallion of Constantius II
(caesar324-337, augustus337-361
A D.)
Thessalonica,325 A. D.
Gold
D i a m e t e r3 1 . 8m m , w e i g h t 1 3 . 3 3g r a m s
Bor6a nearPandevo,discoveredin 1879
No. V 7740
A v . F L I V L C O N S T A N T I V S N O B C . P o p r s j e K o n s t a n c i j aI I , l i c a o k r e n u t a n a d e s n o ,s l o v o r o v i m
' e n c c m _ n ag l a v i , u o k l o p u . C e z , a rj e d e s n u r u k u p o d i g a o , a u l e v o j d r Z i g l o b s a V i k t o r i j o m , k o j a
mu Pruzavenac.
R v . P R I N C I P I I V V E N T V T I S o k o l o , T H E S u o d s e i k u . K o n s t a n c i j eI I , u v o j n i i k o j o d e 6 i ,s a
p r l u d a m t n t u m o m p r e b a c e n i mp r c k o l e v o g r a m e n as t o j i o k r e n u t n a l e v o . U d e s n o j r u c i d r i i b o j n i
z n a k .u l e v o j k o p l l c . U p o l j u . d e , n o .J r u g r h o j n i z n . r k .
K o n ' t a n c i i e v o u z d i z . r n j eu r a n g c e z a r a3 2 5 . g . m o 2 d a j e p o v o d z a i z d a v a n j er r e d a l j o n as o l u n s k c
k L ) \ ' n r c eu p o r c d o K o n s t a n t i n u I I i K o n s t a n c i j uI I . L i k o v i n a r e v c r s i m ao b a m e d a l j o n ai d e n t i i n i s u
r n a n j i m a s e c . e z a rpi o j a v l j u j u k a o P r i n c i p e sI u c e n t u t i s . O s n o v n a r a z l i k a u n j i h o v i r n p o r r r c t i n r an a
a v e r s uj c u p o l o Z a j u : K o n s t a n t i n I I o k r e n u t j e n a l e v o ,a K o n s t a n c i j el I n a d e s n o .S t i l s k ai t e h n i i k a
p o d u d a r n o s tu n j i h o v o j i z r a d i , k o j a t c i - i k a u n i f o r m n o s t i , p o s t o j i u t o d o b a u c e l o m C a r s n , u ,i r k o
u p o i e d i n i m s l u i a j e v i m an i j c t o l i k o n a g l a i e n a O
. i n i f o k u s i v r a 6 a n j cl o v o r o v o g v e n c a o i i v l j a v a i u
i r e l e n i s t i i k ut r a d i c ij u .
B - i b l i o g r a f i j aG
: . E l m e r , _ N a m .Z e i t . 6 3 ( 1 9 3 0 ) ,1 9 - a 6 ; P . M . B r u u n , T h e R o m a n I m p e r i a l C o i n a g c
V I I , L o n d o n 1 9 6 6 ,5 1 5 b r . 1 3 9 .[ B . B . B . ]
1248)
Medaljon Konstancija Gala (cezar,
351-354)
A n t i o h i j a , 3 5 1 - 3 5 4 .g o d i n en o v e e r e
Zlato
P r o m e r2 8 , 6 m m , t e i . i n a , 8 , 9 9
g
Nepoznato nalaziSte
N a r o d n i m u z e j , B e o g r a d ,i n v . I I 8 8 1 .
!
a
(,
p
F
f Y l
./
a)
v.
,rl
Lf)
-f,
[248]
Medallion of Constantius Gallus
(caesar351-354A. D.)
A n t i o c h , 3 5 1 - 3 5 4A . D .
Gold
D i a m e t e r2 8 . 6 m m , w e i g h t 8 . 9 9 , g r a m s
No. II 881
A v . D N C O N S T A N T I v s N o B G A E S . G o l o g l a v o p o p r s j e K o n s t a n c i j aG a l a , l i c e m o k r e n u t o
n ; r l e v o ,u o k l o p u i p a l u d a m e n t u m u .
Rv. GLORIA R OMANORVM
okolo, S M ANT u odseiku. Roma sa Slemom i Konstantrn sa
k r u n o m u . o b l i k u g r a d s k i hb e d e m a ,s e d en a p r e s t o l u . R o m a j c o k r e n u t a s p r e d a ,d r Z i V i k t o r i j u n a
g l o b u i s k i p t a r . K o n s t a n t i n o p o l j ,o k r e n u t p r e m a R o m i , d e s n u n o g u j e p o d i g u o . r " p r a m ; 1 cb r o d a
i takode drii Viktoriju na globu i skiptar.
P o r t r e t K o n s t a n c i j aG a l a u i z v c s n i m - r t a m a i l u s t r u j e k a s n i j i r a z v o j n i p u t k o n s t a n t i n o v s k o gs t i l a .T o
s e p r e . s v e g xo c l n o s in a f o r m u l i c r , i i j c s e c r t e i z d u Z u j u i p o s t a j u m e k i c , k a o i n a t e 2 n j u k i .
f r o n t a l n o m p r i k a z i v a n j u b i s t e i z v l a 6 e n j c ml e v o g . " r o . r . u p r v i p l a n .
B i b l i o g r a f i j a : J . P C . K e n t , T h e R o m a n I n t p e r i a l C o h a g e Y I l l , L o n c l o n 1 9 8 1 , 5 1 . 7b r . Z l . f B . t s . - B . l
124s)
Solid Magnencija (350-353)

Akvileja, 350. godine nove ere
ZIato
P r o m e r 2 1 , 5 m m , t e L i n a4 , 4 5g,
NalaziStenepoznato
N a r o d n i m u z e j , B e o g r a d ,i n v . W 8 8 5 9
124e)
Solidus of Magnentius (350*353

A.D.)
A q u i l e a ,3 5 0 A . D .
Goid
D i a m e t e r2 1 . 5 m m , w e i g h t 4 . 4 6 g r a m s
National Muscum, Belgradc,
No. \V 8859
A v . I M P C A E S M A G N E N T I V S A V G P o p r s j eM a g n e 4 c i j a ,g l a v c o k r e n u t e n a c l e s n og, o l o g l a v o ,
u oklopu i paludarnentumu.
Rv. vrcTORiA AVG LIB ROMANOR okolo, S M A e u odsciku.
V i k t o r i j a s t o j i o k r e n u t a n a d e s n o ,s p a l m i n o m g r a n o r np r e b a i e n o m p r c k o l c v o g r a m c r r a ;L i b e r t a s j e
o k r e n u t a n a l c v o i d r Z i k o s o p o l o T - e nsi k i p t : r ru l e v o j r u c i . I z m c c l u s e b ep r i c l r i - a r , a j tur o i e j , t a k o d a
V i k t o r i j a d e s n o m r u k o r n p r i i l r Z , r v at r o f c i n u m o t k u i z n a d r u k e L i b c r t a s ,
C i m j e p r o g l a i e n z a c a r a ,M a g n e n c i j e ,u z r l r p a r o ru G a l i j i , m o r a o j e d a v o d i b o r b e p r c , t i r
u z u r p a t o r au d r u g i m o b l a s t i m a .S v o j n o v a c k o v a o j c u r a z l i i i t i m k o v n i c a m a ,a s o l i d o k o m e j c r e i
n a s t a oj e , p r e m a P . B a s t i e n u ,u A k v i l e j i . P r i p a d a d r u g o j f a z i , u r a d u k o v n i c e i z 3 5 0 . g . i e m i t o v a n
j e , z a j c d n o s a m u l t i p l a m a o d t r i i d v a s o l i d a p o v o d o m M a g n e n c i j c v o gu l a s k au g r a d . P o r t r e t
M a g n e n c i j ap o s t i l u j e v e o m a b l i z a k K o n s t a n t i n u i n j e g o v i m s i n o v i m a i z p r i b l i Z n o i s t o g p e r i o d a .
O d l i k u j e g a t e Z n j ak a l i n e a r n o s t i ,k o j o m j e z a m e n j e n at e h n i k a d u b o k o g r e l j e f ai z r a n i j i h i p o h a .
I z v e s n u o s o b e n o s t ip o k a z u j e u i z o s t a v l j a n j ud i j a d e m ei i i v o t n i j i m p r e d s t a v l j a n j e mc r t a l i c a ,
n a r o i i t o u s t a ,b r a d e i d e l a n a p r e l a z ui z m e d u l i c a i v r a t a .
B i b l i o g r a f i j a :P . B a s t i c n ,L e M o n n o l ' a g ed c M a g n e n c t , V e t t e r e n 1 9 6 4 , 1 9 2 b r . l O 5 ; J . P . C . K e n t ,
T b e R o m a n I m p e r i a l C o i n a g eV I I I , L o n d o n 1 9 8 1 , 3 2 6b r . 1 2 6 . [ ] 1 . 8 . - B . l
[250]
Solid Vetraniona (350)
Sisak,350. godine nove ere
ZIaro
Promer 27,9 mm, teLina 4,53 g
NalaziStenepoznato
[250]
Solidus of Vetranius (350 A. D.)
S i s a k ,3 5 0 A . D .
Gold
D i a m e t e r2 1 . 9m m , w e i g h t4 . 5 3g r a m s
No. W 8836
. \ r ' . D N V E T R A N I O P F A V G . P o p r s j eV e t r a n i o n as l o v o r o v i m v e n c e m n a g l a v i , u o k l o p u
r p a l u d a m c n t u m u ,o k r e n u t o n a d e s n o .
Rv SALVATOR REI PVBLICAE okolo, SiS u odseiku. Car u vojniikoj ode6istoji spreda,
g l a v o m o k r e n u t n a l e v o ,d r i i u d e s n o j r u c i l a b a r u m , a u l e v o j k o p l j e . U p o l j u , d e s n o ,s t o j i V i k t o r i j a
o k r e n u t a n a l e v o p r e m a c a r u , s t a v l j am u v e n a c n a g l a v u i d r z i p r l m i n u g r a n u .
Z a v r e m c k r a t k o t r a j n eu z u r p a c i j en a B a l k a n u , k a d a s u g a p a n o n s k el e g i j . ep r o g l a s i l cz a c a r a ,
V e t r a n i o nj e 3 5 0 . g . k o n t r o l i s a ok o v n i c e u S i s k u i S o l u n u . U n j i m a j c k o v a o s v o j er e t k e s o l i d e
i b r o n z a n i n o v a c . P r i m e r a k o k o m c j e r e d p o t i i c i z k o v n i c e u S i s k u .S l i i n o p o r t r c t i m a M a g n e n c i j a
i D e c e n c i j a ,i V e t r a n i o n j c n a n o v c u p r e d s t a v l j e nu k r u p n o m p l a n u , m a s i v n eg l a v e ,k o s e i b r a d e
i z b r a z d a n ei s u m a r n o o b r a c l e n cs, a b i s t o m g o t o v o u f r o n t a l n o m p o l o i a j u .
B i b l i o g r a f i j a : JP
. . K e n t , T b e R o m a n I m p e r i a l C o t n a g eV I I I , L o n d o n 1 9 8 1 , 3 8 6b r . 2 6 0 . [ 8 . B . B . ]
[ 2 51 ]
(i67-i 8l)
YSa"ti=*
9:i.'j"ll
goolne nove ere
lrter, J/)-Jld.
ZIato
P r o m e r2 8 , 0m m
Tei.ina 8,97 g
NalaziStenapoznato
Narodni muzei, Beograd,inv. \f 9785
l-
Fl
a
rt
'r
F'
r-r
F
rr I
F
\r'.
F.
-+
c.l
[251]
Medallion of Gratianus
(367-383A D.)
Trier, 375-378A. D.
Gold
D i a m e t e r2 8 . 0 m m
W e i g t h 8 . 9 2g r a m s
No. $/ 9785
A v . D N G R A T I A N V S P F A V G . P o p r s j e G r a c i j a n a ,s a d v o r e d n o m b i s e r n o m d i j a d c m o m n a
g l a v i , u o k l o p u r p a l u d a m e n t u m ; 2o, k r e n u t o n a d e s n o .
R v . G L O R I A R O M A N O R V M o k o l o , T R O B C u o d s e i k u . R o m a s a i l e m o m i K o n s t a n t i n o p o l ts a
k r u n o m u o b l i k u g r a d s k i hb e d e m a ,s e d en a p r e s t o l u .R o m a j c o k r e n u t a s p r e d a ,d r Z i V i k r o r i j u n . r
g l o b , ui s k i p t a r . K 6 n s t a n r i n o p o l j , . o k r e n upt r e m a R o m i , , " d . r n o - n o g o . i p o d i g n u t o m n x p r a m a c
b r o d . r ,d 1 2 iV i k t o r i j u n a s l o b u i k o r n u k o p i i u .
P o r t r e t V a l e n r i n j j a n o v o g " 5 l z s i j gr ign a G r a c i j a n ap r i k a z u j e c r r a m l a d a l a c k o gl i k a . b e z b r a d c , s ; r
d v o r e d n o m b i s e r n o m d i j a d e m r : mn a g l a v i i v e l i k i m c e n t r a l n i mm e d a l j o n o m .l z d u i e n e c r t e l i c a
o d r a 2 a v a i up o i a v u , k o j a j e z a p o d e l au " K o n s t a n t i n o v s k od o b a i n a p r e d o v a l at o k o m I V v c k a d a b i
z a v r i i l a p o t p u n i m n a p u i t a n . i e mp r e d s t a v l j a n i r . b i s rue p r o { i l u u .p r i l o g f r o n t a l n c , gp o r t r e r a .U p o r e d o
p o r t r e t s v e v i 5 c g u b i l i i n o o b e l e Z j e ,u s t u p a j u i i m e r t o k o n v e n c i o n a l n o r nl i k u s u v c i c n a .
B i b l i o g r a f i j a :J . E . P e a r c e ,T h e R o m a n I m p e r i a l C o i n a g e I X , L o n d o n 1 9 3 3 , 2 1 b r . 3 5 v a r . [ 8 . B . - t s . ]
1252)
Medaljon Valentinijan | (364-375)

K o n s t a n t i n o p o l j 3, 6 6 . i l i 3 6 9 . ( ? )
godine nove ere
ZIar,o
Promer 53 mm
TeLina 80,45 g
Zatonje kod Velikog GradiSta
Narodni muzej, Beograd,
inv. II, 1135
12521
Medallion of Valentinianus I
( 3 6 4 - 3 7 5A . D . )
C o n s t a n t i n o p l e3, 6 6 o r 3 6 9 ( ? ) A . D .
Gold
Diameter 53 mm
Weight 80.45 grams
Zatonje near Veliko Gradiite
No. iI, 1135
A v . D N V A L E N T I N I A N V S P F A V G . P o p r s i eV a l e n t i n i j a n aI , s a d v o r e d n o m b i s e r n o m
d i j a d e m o m n a g l a v i , u o k l o p u , o g r n u t o p a l u d a m e n t u m o mk o i r s c z a k o p i a v a n a d e s n o m r a m e n u ,
o K r e n u t on a o e s n o .
Rv. vIRTvs D D N N AVGVS ToRVn4 okolo, S c u odseiku,rcvo i desno,a izmedu

oruzie.
C a r u v o j n i c k ooi d e c it,e i . o ring l a v o mo k r e n u \t p r c d as. l c r o mn o g o m; r L ; J . ; ; ; ; . ; . ; ; . ' L ; ; ; "
pdluddmcn.l.um
p r e b a i e n 1 ep r e k o l e r o g r a m c n . r .z a k o p c a nf i b u l o m n a d e r n o m r J m e n u . N . r n o g a m a
s u ,v r s o R ec r 7 m e .a o . p o r a s um a i . U r e v o ir u c i d r T i l a b a r u mp r c b a c c np r e k o
l e v o g. a m e n r ,a d e " . n ,
r u k u t e P o l o Z r on a g l a v uz a r o b l i e r - onge p r i l a t e l i rau k u v e z e n i hn a l e d i m a .Z r r o b i i e n i k
ie U"jr,"
rzuezenoj koSulji i pantalonama. u polju, desno, iza careve glave, lebdi viktoriia s vencem
" r
r u k . r m a .e i s p r e d e a r a k l c c i ; e n . k a f i g u i a , o b u c e n au t u n i k u s a f r i g i i s k o m
ft 1
T
:
.
:
9
,
.
1
l
o
,
,
{ J p o m n a g l a v l , r e l o m o k r e n u t a n a d e s n o ,a l i c e m n a l e v c , .
v l a d a ri e J 6 4 . g . p o 5 r a ov a l e n t i n i i a n . rp, o r o d e n i up a n o n a c .k o j i j e v r a s r
. l o l l - "r o
, , r - - *Ji " u i i a n a .
I r o o e f s . l D r J t o m v J l e n s o m .5 a m r e z a d r ) t o z a p a d n eo b l a s t i ,r V a l e n s ui e p o r e r i o i 5 t o c n u
p o J o r i n uc a r s t v a .V e l i k i m e d a l i o no k o m c .j e . . r e ip. o z n a rj e r r r n o u
l"Jno-'pr;-.rr.r, koji senalazi
r r N e r o J n o m m u z e j u . u B e o g r a d uP
. r i k e z u i u cci a r au p u n o j r o j n i c k o y ; p r ; - i , [ o i ;
zr kosu
ut"
n e p r r J a t e i laal,u d r r an a l r e r o v a t n . inj ea . k a m p a n j up r o r i r G o t i i p o s e b n o".n
a p o b e d un a d
li li l: l?m, 1a.J,b1e. 8. g l v l e d a l t o n
p o k a z u l es v e n l l b o l j e o s o b i n ev r h u n . k e u m e t n i c k eo b r a d cr a o d l i k r m r
K o n s t a n t t n o v s k or gp o r t k o n s r a n t i n o v s k or rgi l a .
B i b l i o g r . r f i j a : v . k o n d i c ,S t a r i n a rx v I I , " 1 9 5 6 , 4 5 5 2 ; r s t i , J R s L X I I I , 1 9 7 3 ,1 8 - 4 9 . 1 t s . t s . - B . r
12531
Portretna glava Zene

Kre6njak
V i s i n a . 1 2 , 3c m
Sirina lica 9,2 cm
DukIja.(Doclea)
Kraj iV veka ili prva polovina v veka
nove ere
Arheoloika zbirka SR crne Gore,
Titograd, inv. br . 676.
f--)
F.l
ct)
(,
r--]
F
rr I
F
t!^.
'U
F
N
$
c{
12531
Portiait of a woman
-'--Limestone
H e i g h t 1 2 . 3c m
\(/idih of the face 9.2 cm
Duklja (Doclea)
End of th. +th'o. first half of the 5th
century A. D.
A.ch"6orogi.al collection of the
Socialist.
n".p"Uti. .i MJl,..r,.gro,
Titograd, No. 676
godine, malih dimenzija. Neznatnoie oite6ena punda. Glava, krupnih oiiju

llljl,:-t^'.:l_".,,Tladih
I b l a B u go s m ; e h . rk, a r a k t e r i s t i i n irc p o _n a c i n uc c i l l r nj a . o r r l n o l i c c j e b l r g o g i z r r z : ,
u o k ri r e n o
l u k u v i c n t e m k o r e . ,z a i e i l i a n e u p r a m e n o v i m r . N a s r e d ; ; ; i e l ; ; d . l i ; k . K o s a j e n a
i lil,lili.T
u ,p u n d u , r . z r t r m p r e b r i e n r n r . t i e m e .P o v r ( i n al i e r i e r a v n ai p r r z n r . N a n j o j , u
i .:.s, ll lql ndlo- t I+/ lrlxt "zna+l a
d
k r u P n eo i r s a p o d c r t a n i mo c n i m k a p c i m r .d o k . u d u 2 i c ep o d i g n u t " v i r o k o p r e m r
* o r n l r m u c n r m k a p ( l m r . C ) b r r c s u n J z n r c c n et r n k i r n u r e z o m n J u i r r o i i u i c i o c n l h d u p l j i . O d '
T J t u p a s t o g . n u spao l a z ev e r t i k a l n eb o r e .k o i c u o k r i r u i u l a k o n a s m e j a n u
er n e .
' ' ^ " _ " , . . l : ' 1i ,z"r . r d c 'k . r o r p o ' t i l . k , i m . k a r . r k t c r i , t i k e m .r ro v a r n o l i c e . b r a d . r .r r n k e
obrvcr porrrerr\rnr
g l i . l ad a t r r r n rl e r . r ^ \ r m k r a l I V i l i u p r v u p o l o v i n uV r j c k a n . e .
ibqrlD) K
r rro g r r t r l . rU: . 5 r e ; o v r c , S t a r n a r X I X , 1 9 6 9 ,g 9 1 0 0 .
lO.v.-Z.l
1254)
ll"e iu likom vizantijske carice

Brdnza, olovo
Ukupna visinai3,9 cm
S i . i t - t "Z , g - 6 , 3 c m
Mesto naiazanepoznato
Druga polovina V veka nove ere
X".5d"i muzej,Beograd,
inv. br. 1718
1254)
Weight with the figure of

a BYzantine emPress
B r o n z e ,l c a d
T o t a l h e i g h t 1 3 . 9c m
Vidth 7'8 - 6'3 cn'r
Placeof. discovcry unknown
S e c o n dh a l f o f t h e 5 t h c e n t u r y A ' D '
N a t i o n a l M u s e u m ,B c l g r a d c ,N o ' 1 / 1 8
bista - teg nil civostcpenom' zvonasto profilis'rnom Postamentu' ukraicnom

i::rti:,i"j:ff::ska
I r k o s a i z v e s n i m o ! t e i e n j i m a , o 6 u v a n is u k a r a k t c r i s t i i n i d c t a l j i : .i z t l u i c n o , .o r . a l n ol i c e , n a g l a i e n i h
Donle
t r g o . l i c ei r s r a k n u t i hk r u p n i h , b a d e m e s t oz a s e i ' e n i ho i i l u . s a t c i h i n r z a s v e d e n i mk a p c i r n r .
p . , r r ' j cl i . r , u . n . i [ r r r d r ' u r r n j r j ri r' r : p r i u . e \ J r J n r c n i n.ri c l u r r rt .t l r t r r t t .ttc ' h . r ] ll t i j r r on t l ' t t n " t n
i u r i k o - , i s p o d k o j c j c p a l a , p o i . i . i r i k r . r s . n . r l r ( - z j n r . 1 . . ( ) kro. r e t a, c o g r l i c e o d d r r g o g k l n c n l a .
I c v a j e r u k a s a v i j e n a ' uk a r a k t e r i s t j i ' n o ngr c r t r t i , l l z i ' r i t a k ( l i p t i L o n ) .
C ) r n a i n a g l a r i , s a s v i r r z n a c i m ac e r s k o gd o s t o i a ' s * ' a , s a s t o i is e o d v i s . k o . k o m p o . . v l r r c t r t z u r c
s , rk a p o m l c l i j a c l e r n o mK. o s a j e n a i . l . i r ^ u n o p o t c ! l j a n e , s p l c t en r r k i l < u k o j e s e o b r r o t l r o h c r
krpa
* L r " l O i l r a " - " j e p l a s t i i n o m o d e l o v a n ai u k r a i e n a d r a g i m ' k a m c n j e m .V i s o k a t r a P - e z o i c l n a
je
i . u * " t o i . l d e k o r i i a n a o r n a r r e n t o m i z v e d e n i mu r c z - i v a n j m . N a n j e n o m ' r h u j c o n r i - r .z a k o j u
f i k s i r a nk r a 6 i l a n a c 'fcg
i z N a r o d n o g m u z e j a u B e d g r a d u ,p o s t i l s k i m o s o b c n o s t i n r rb i b i o n r j s l i i n i j i p r t r t l s t l ' r u r r
A r i j " n d " ( A e l i t A r i a d n , t A r g r t t i , 1 7 4 ' 5 1 5 ) , k i e r i L , r v e i V e r i n e , k o j r i e u v r c m e n r s t a n k ao v o g a
. e o i z r a z . , s r e c l s r c . l en a o i i , z a t i n r v i s o k r k e p a n r g l e v i
, . n " b i l . u d a t az a Z c n s n a ( i 7 4 , 1 9 1 )C
c u i c e , b l i i . i s u u m c t n i i ' k o j k o n c e p c i l il s t o k a i t r a d i c i j i i s t o i n j e i k c n o d e '
-1)7, t. I,lI: ,'\tttiika
B i b l i o e r a f i i a :M . T a t i 6 T ) u r : i , Z b 6 r n i k N a r o d n o g r n u z c j t I I I , 1 9 6 0 / 6 1 ,1 1 5
, 5 6 ,k a t . l l 6 . [ J . R . ]
l r r o n z i , J u g o s l a " L i jB
i , c o g r a c l1 9 6 c ) 1
[255]
Portret vizantijske carice Eufemije
Bronz.a
V i s i n a2 9 c m
Fl
c./)
(,
--)
F
rrl
./
F
l./
'U
F
co
Y
N
5lrrna llca
Balajnac,lokalitet Kuline
Prva poiovina VI veka nove ere
N a r o d n i m u z e j ,N i i , i n v . b r . 4 6 3 l R
t2551
Portrait of EmpressEuphemiaof
Byzantium
Bronze
Height 29 cnr
\ilidth of tl're face
B a l a j n a cs, i t e K u l i n c
First half of tl're6th ccnturv A' f).
, r5, No. '163lR
N a t i o n a l N { u s e u t nN
j c n a t l e n rr . l r r c s t t l 1 1 1 1
I - o k a l i t e tK u l i n e - B e l a j n e cj r r i r n s k u - r r rn u r i z r n r i j ' k u u t v r t l en j c . .c l a v e
f . , , " " U . ' r . 1 . . ' p r I ' u n f i g t , r r . i ti i< t . n t , n 1 , , ; . t Lo lt ' e r . r l . r z i .t q' nl r t t ; i ; ' r ' i c r r r " i l r b ' i r l " ' ' r ' ' l i e r r r
. r r r u , rk o i o i l c p i i p " J . r l ,i t . ' g 1 . , r .\,r. J \ i i ( . i u n c z n . r r r r r i' i r r , t r ' , . n u ' rl i: . . ' . . . ti ' 1 . r ; i r1r r. ' , ' k r g 1 , ' 1 '
m o 2 c , c p r c r p u \ r . 1i\r i . d . i j . - b i l . r p o s t r v l j c n r s t l e s n cs t r l n e n r r t i l < cf i g u r e '
g l e v ek a l . u o , r ' r r - . r r ,
z -ai r n t r J s k o n o
l vclr'
s l i i ' n o p r e d s t a v a m ac a r s k o gb r a i n o g !' o
r xi tr"ai n
ea
n jvi rl n
n a .g o r nj c m .d c [ i g l a ' c i ' r i r t l r . P r t d s r ] v l j a m 1 r t 1 u
li.'o-,i j. clobrooirL'rnr,'ir. ,.ranjii
u k r a ! c ' o m k a p i c o t t tn e g l e ' t .
2 c n u n a j v i i e' g
" r a n g a .C ) v a l n o ; c c i e : : r r . i p c z r s r o r ) ,6 u g r t o
i ' u " r ( ' L l rrrr l ( i { ) \ ' f , n i ro t l l i k uj e s e i z r c s n o t n r r s i m c t r i i . o i i t L
. . 1 ; ' n i ' g l a v an i j " n " t ' n t t k i
Pos,t"tl"."
n c . s a m on e k i h d e t a i j an" a l i c u n . g , i u n r o d ei r . r n j L rk o r e i V r a t r . O i ' i s u r r e r k a n t n e ,k r u p n c , .
. , r r , u r k i , r k " p c i ' " i p l a s t i i ' n oi . r o t l e l o v r ' i r ' d u i i c r m r . S u d e i i p . c l r u g : r c ' i j c
["a5-"r1"j
"Stlt
p i r t l n r r a n l mp o v r s l n a n a L r n u t a r ; k a , r . n i a " r , p r v o b i t n o m o r a l c b i t i o b o j e . c . C ) b r v . -s u l u i r r e
j i h .p a r t i j a l i c a '
i , " u , r e . L i r . i j a n o s a 1 ej a i e n r g l : i c n r . U r t . r ' u , . k l . r . l u s a f i z i o n o r n s l < i ndr c t r l i r n r ad o n
, : ru s l o ' i m a i z v i j e n i h , s , r n r ,
f..;" i. U"r p|k.",",'r"slabo irgl;senom b^do.r. Srrr. oko ma1ihn
. r \ . r Jr j u \ ( n r ,k r u J t r b l i c n r . r
jc srsvinr
u k r a s n a g l a v i s a s t o j is e i z t r i d c h : s p e c r i a l n cf r r z u r e , . k r p er d i j a d c n c - , 1 s p o dk r p i c e , k o j e
o o k r i v a . k ' , r r r r e n r i y c r , r y a t n i j cs p l c t e n au k i k u . N a i c l u j c r a r n o z , r i c i l j , r n ; rI, p r c h o s l c p r o o c n t c r
' l i r r ' :'
i u i i j u ' k u p l i c n .rrc p r z r J r . n . rp , ' , t i l i k uu. c l i p s u i . l r rt 'n. ", , l el r ' t l u 1 ' 1 1 1 1 r. '1l t' t u, r ' N t ' i t r "
' r r k r k o i ( r n o r J oo J g o t t r r r i t i r p ' z o i d r u r r or l ' l i k t rk r l ' i " ' t r ' t r : t t i "c'i' l l ' ' l ' r k ' r ' r l ' \ ' r 1 ' r 1 'irc
.:iclu
l u k s u z r o i z - r a d e n ad i j " d " m " . S . r s i o i is . , J t r r k . g u s r u i r r n i z - i 1 n ibhi s c r l , u i i j e r n s c s r c c l i ! n i c n r
jc
n a l a z ip r a v i l n o . " r p u . " d . ' n . L . r p n i j . d r a g o k a m e n j . cN. e k i t n e c l i j a d . m i p , r Z l i i t o , . r o , 1 e i o , r r r
i c i z c l i i a . . N j e n a l e p o t " i r a s k o i j o i v i i e i u p n t " n . : i r . n i u k r r s i m , rn a g o r n j e r r t l e i u k r p e . 1 z n a d . ,
r ; r . t ; , 1 p e r l i , . " r . t ' . " 1 , u. ,k r u s j e m a s i ' r n t r o u g l a s t ri l m g i k a m c n ,k e o i s t u b r c i b i s e r ei s t . g , b l i k ; r '
-l
Cf)
rt
-)
F
F
r!/
,r)
F
Zavriavajusc loptxstim ukrasinrrn

r a v r h u k e p c , n a g l a 5 a v a j u itia k o n j e n c o s n o v n c k o n t u r e . O v a
i m p r e s i v n ac l e k o r a c i j ad o p u n j e n aj e t r ; r k a r n as a d v a i t r i r e d a b i s e r a ,k o j e s a d o n j e s t r a n ed i j a d e r n e
d o p i r u d o l i c a , p r a t e i i n j c g o v o b l i k i n c n e m e t l j i v og a u k r a i a v a j u 6 i .D i j a d c m e n a g l a v i s r s v i m
p r c c i z n o o c i r e c l u j er a n g p o r t r e t i s a n el i i n o s t i .
M c d u t i m , k o g a p r e d s t a v l j ab a l a j n a i k i p o r t r e t , t c i k o j e u t v r d i t i . P o s t i l s k i m k a r a k t e r i s t i k a m ap r i p a d a
n e o k l a s i c i s t i i k i mt e n d e n c i j e m au k a s n o a n t i i k o j u m e t n o s t i ,k a d a s e s k u l p t u r a v r a 6 dn a h e l e n i s t i 6 k e
u z o r e . L J V I v e k u , s t a r i c e n t r i , k a o n a p r i m e r A l e k s a n d r i j a ,v r a 6 a j us e r e n e s a n sai n t i i k i h o b l i k a .
P o r t r c t p o k a z u j c i z v c s n u s l i d n o s ts a p o r t r e t i m a H c l e n e , m a j k e K o n s t a n t i n aI . M e d u t r m ,
u p o r e c l u j u 6b
i a l a j n a i k i p o r t r c t \ J p u z n a t ; r np o r t r e t j m f ,v i z a n t i j s k i h c a r i c a ,n a j v e 6 us l i i n o s t n a l a z i m o
s a A r i j a c l n o m ,Z c n o m A n a s t a s i j e v o mi T c o d o r o r n , i e n o m J u s t i n i j a n aI . I p a k , n e k e s u i t i n s k e r a z l i k e
o k o j i m a j e b i l o r e i i ( p r c s v c g ak a c l s u u p i t e n j u u k r a s i n a g l e v i ) o m o g u 6 u j u d r u g a i i j e c l a t o v a n j e
o v o g f , p o r t r c t a , t a i n i j c , u p c l i o r l i z m c d u 5 2 0 5 1 0 . g . n . e . T a d a b i , p o s v e m u s u d c d r ,o n
p r e d s t a v l j a oE u f c r r i j u ( l , u p i i n t t F u p h t m i a A h g u s I a , 5 2 8 5 2 7 ) ,Z e n u J u s t i n aI . K a d a j e J u s t i n d o i a o
n a p r e s t o , E u { e m i j aj e v c f b i l r u z r c l i m g o J i n r m r . M e d u t i m , p r i m e r K o n s t a n t i n o v er n a j k c H c l e n e ,
k a o i n e k i h r i m s k i h c a r i c a ,p o k a z - u j cc l aj c t o u l c p i a v a n j ep o r t r e t i s a n o gl i k a b i l o o p i t a p o j a v a k a d a
s u o n e , p r e t e Z n op r e d s t ; l v l j a n ck a o m l a d c i c n e , i a k o t o n i s u u v e k b i l e .
B i b l i o g r a f i j a :D . S r e j o v i i - A . S i m o v i 6 ,S t a r i n a r , 1 9 5 8 / 1 . 9 5 9b,r . 9 - 1 0 , 7 7 - 8 7 ; K . V c s s e l ,/ D , 4 1 ,
7 7 , 2 4 7 - 2 5 3 ; M . G a r a i a n i n ,J . K o v a i c v i i , A r h c o l o i k i n a l a z i u J u g o s l a z z TB
r ,e o g r a d 1 9 6 5 ,t a b . L X I V ;
L ' a r t e n Y u g o s l a r i e d a l a p r e b i t o r i e i n o s j o u r sP, a r i sl 9 7 1 , k a t . b r . 9 1 ; S . S a n d eI :, t s t i t u t u m
R o m a n u m N o r a e , < i a cA
: c t a a d a r c b a c o l o g i d me t d r t i u m b i s t o r i a mP e r t i n e n t i a ,1 9 7 5 , 9 6 - 9 7 : P . .
P e t r o v i 6 , N i i u a n t i t k o d o b a , N i i 1 9 7 6 , 1 5 5 ,s l . 6 6 a b ; K . \ W e i t z m i n ( e d . ) , , 4 g cc t JS p i r i t u a l i r y , N e w
Y o r k 1 . 9 7 9 , 1 6 - 1 8 ,k e t . 6 r . 2 6 ; I s t o r i j a n a r o d aJ u g o s l a v z T cI ,, B e o g r a d ,1 9 8 1 ,s l . 3 0 ; D . M : , n o - Z i s i ,
A n t i h a ( U m e t n o s t n a t l u J u g o s h v i j c ) ,B c o g r a d ,Z a g r e b , M o s t a r 1 9 8 2 , 1 2 7 , s l . n a s . 1 3 1 ;
M . V c l i i k o v i f u ' . A r b e o l o i k o b l a g o S r b i j e , B e o g r a c l1 9 8 1 , 9 6 , k a t . 7 7 ; L j . P o p o v i t , u : U m c t n i t k a
b a i t i n a ' S r b i j c ,B c o g r a d 1 9 8 4 ,5 4 . -5 5 , s t . l O . J 1 . { . 1
'mw
Fr
/e.wrfl/l
ry,,ffi,,,6&
{;'n'w
FI
lv
-
Fr
tv,
-
vA
t+
f{tr
-r_l
Q il'}
?Z
<ci-<
frl
xx:d3
-'-N an
X
F
I1
X l'l;.;.t
f1)r.r'r-r'Fi
i
iz
s Ni
!?-tt!?
Fi
)'
i-'rkl:r5
Fr.
22?32
(-)
H =- K->>K
Fr d
z
F.l
a
I
D
p
F
l r
F
n
l./
'U
^l
if,
^l
a
F
X
v
D
'-)
D
AHAA^
A
I?:YF
vl*l-Fv
trNEEtr
<).&&<
22<<Z
^l<
il4
tl
r.l
41
\Jx
ax
th-
<F
lz
rc
ft,
frf I
F1 Fl
v)
a
cn
J

Antički Portret U Jugoslaviji, Katalog

Hochgeladen von

Dokumentinformationen

Originaltitel

Copyright

Verfügbare Formate

Dieses Dokument teilen

Dokument teilen oder einbetten

Freigabeoptionen

Stufen Sie dieses Dokument als nützlich ein?

Sind diese Inhalte unangemessen?

Copyright:

Verfügbare Formate

Antički Portret U Jugoslaviji, Katalog

Hochgeladen von

Copyright:

Verfügbare Formate

Arch. Epigr. Mitt.

- ArchiologischEpigraphische Mitteilungen, \7ien

:i plastii'o izraienim ielorn, kosom, nosem, ustima i br-"adom.I pored

I'reclstavaljudske glave en face sa ovalnom i plastidno istaknutom bradom. Oii sa dvostrukim

Dio nadgrobnog reljefa

Part of a sepulchral relief

Tetradrahma Aleksandra III

Tetradrahma Ptolomeja I Sotera

Tetradrachm of Ptolemy I Soter

Tetradrahma Ptolemeja I Sotera

Tetradrachm of Ptolemy I Soter

Promjer24x25 mm, tezina15,05g

tetradrachm of King Demetrius

Tetradrahma makedonskog kralja

Av. Glava Demetrija s rogom i uskim dijademom nadesno,

Tetradr4hma sirijskog kralja

Tetradrachm of Phylistis, wife of

Av. Glava Filistide s dijademom i Velom nalijevo. Otraga simbol (?)

Drahma makedonskog kralja Filipa

Drachm of King Philip V of

Av. Glava Filipa V, s kratkom bradom i dijademom nadesno.

Bron6ani novac Ptolomeia VI

Bronze coin of Ptolemy VI

Tetradrahma egipatskog kralja

Tetradrachm of Ptolemy VIII

Drahma.Baleja (167-135. godine

Drichm of Baleos (167-135 B. c.)

Drahma Baleja (167-135.godine

Drachm of Baleos (167-135B. C.)

Av. Gologlava Baleja naliievo, sa istim karakteristikama kao i prethodni prrmierak.

Tetradrahma sirijskog kralja

Tetradrachm of King Demetrius I

Tetradrahma sirijskog kralja

Tetradrachm of King Demetrius II

Broniani novac numidskog kralja

Bronze coin of King Mycipsa of

Tetradrahma egipatskog kralja

Tetradrachm of Ptolemy X Soter II

Young male head

Gema s portretima trojice

Cameo with the portraits of three

Gema ie elipsastogoblika, a na straZnjoj strani uivr56ena je okvirom recentnog mjedenog

Denar numidskoga kralja Jube I

Denar Kaja Celija Kalda

Denarius of Caius Coelius Caldus

Denar Kaja Julija Cezara

Denarius of Caius Julius Caesar

Av. Glava lultja, Ceza.ras iovorovim vijencem nadesno-Uokolo biserna kruZnica.

Denarius of Mark Antony (c. 81-31

Glava Marka Antonija nadesno. Otraga armenska tiiara.

Denar mauretanskoga kraljaJube II

Denarius of King Juba II of

Aureus Augusta (27.g. prije n. e.1 4 .g . n . e . )

Aureus of Augustus (27 B. C.-14

Fragmenat stele s likom starije

Fragment of a stela with the head

Glava j9 izradena od krupnozrnastog, veoma uglacanogmramora. Oite6ena je na prednjoj strani

Glava starijeg muSkarca

Old man's head

Portrait of a young man

Head of Drusus Junior

ArchaeologicalCollection, Osor, No.

Glava Druza Cezara