LIBRARY OF

WELLESLEY COLLEGE

PRESENTED BY
"R-of. E.N. HoT-3 ford

NOVUM TESTAMENTUM
GRAECE
AD ANTIQUISSIMOS TESTES DENUO EECENSUIT
APPARATUM CRITICUM APPOSUIT

CONSTANTINUS TISCHENDORF
EDITIO OCTAYA CRITICA MAIOR

VOLUME N

III

PROLEGOMENA
SCRIPSIT

CASPARUS RENATUS GREGORY

ADDITIS CTJRIS t EZRAE ABBOT

PARS PRIOR

LIPSIAE
J.

C.

HINRICHS
1884

V1

AD INTERIM.
Anno 1881, mense

reliquerant paginae

Aprili,

sexaginta priores larelum, et iam ante completum

centum

annum

typis

mandatae sunt paginae plus quam quadringentae quinquaginta

ita

annum

ante

At

est.

haesi

me

acquiescere

liber

in

paene integer

manu

scriptus absolutus

codicum minusculorum

catalogo

vetabat notitiae

eius

in

quo

quae iam praesto erat

penuria.

In Britanniam ergo
curatius cognoscerem.
scilicet

suo

qui

loco

in

in

Codices trecentos

Britannia
armariis

ut codices ibi servatos ac-

iter feci

noti sunt

dominae

nonaginta inspexi,

omnes praeter duos qui

clarissimae

Burdett-Coutts

nescio quo casu exciderant.

Codices nunc alios minusculos perlustrare in animo

et

est,

ne diutius exspectent amici, partem banc priorem statim

publici iuris facio.

Paginae 33

maxima ex

68

ipsa Tiscbendorfii verba, ceterae nova

parte praebent;

pp.113

127 ex

errore nonnulla

quae Tiscbendorfii sunt signis " carent.

Lipsiae, 22 Februarii 1884.

Caspar Bene Gregory.

Tristis nuntius allatus est.

simus

doctissimus

apoplexi

obiit.

Lipsiae,

amicissimus

Ezra Abbotus
die

Have, pia anima!

5 Aprilis 1884.

vicesimo

vir

claris-

mensis

martii

Ill

PROLEGOMENA.
pagiuae

De Tiscliendorfio
De apparatu critico
De legibus in textii
De grammaticis

I.

II.

III.

IV.

De

1.

orthographicis

constitiiendo

69128

113.

p. 71

22
23 44
45 68
1

2.

De uominum

for-

matione, p. 113 117. 3. De verborum formatione,

p. 117121. 4. De syntaxi, p. 121123. 5. De yerbis
compositis, p. 123,124. 6. De singulorum scriptorum
propriis, p. 124126.

V. De
1.

textiis

De
p.

De

VI.

129182

forma

librorum ordine, p. 131

140166.

3.

De

140.

183334

textus historia

De codicibu.s uncialibus
1. Ad evangelia, p. 345 409.
3. Ad epistulas
p. 109117.
apocalypsim

VIII.

De

435

p.

XIII.

335
2.

Ad

actus et epistulas,

Pauli, p. 418435.

4.

Ad

2.

leetionariis

De

occldentalibus.

scrip toribus ecclesiasticis

Dissertatio.

XI. Tabula
XII.

De editionibus,

codicibus minusculi.s

IX. De versionibus
1. De orientalibus.
1.

2.

437.

De

X. De

capitibus,

versibus, p. 167182.

l.De recensionibus antiquis,p. 185202.

p. 212334.

VII.

De

2.

2.

Catalogus scriptorum.

te.stium .summaria

Addenda

et

exhibens

emendanda

Indices
1.

compendiorum.

2.

borum Graecorum.

3. locorum SS.
codicum Graecorum.

rerum.
5.

4.

ver-

44l)

i?

ADDENDA ET EMENDANDA.

P. 22,

12 lege

1.

ad Romanos,

p. 30,

I.

dele quern

(f(i)Viiy,
;'

1.

1,17;
5 ab

ima

73,

2.3 ab

II.

KD*FG.,

ima
1.

p. 79,

in

invitis

ABCLP,

1.

1.

11.

16

(faQf.iuy.ui;

jj.

19

1.

12 lege

p. 65,
1.

18

17 lege

1.

7 lege fTi/i-

pone "Gvv (avy)

et

K''

aavvxQnov
1.

13 N*;

p. 78,

1.

24 lege FG, 16, invitis

33 lege invitis sAD, qui habent

1.

p. 83,

87,

1.

1.

6 lege

10 ante Lc adde
adn.

p. 90,

ima lege Gal, 1,1.12;

p. 74,

p. 75,

P-7G, 1.3 adde

1.

61 adde (sedsec.eur. tv^tvtiv) etlegeD*.,

lege tr {ty);

36.";

Neque;

Act 21,31 adde lineas paginae

5 post

post gratia;

30 adde
5 ab

marg

26 lege kD*L.],

1.

ix/vrrofJivor

comma

23 lege codieuiu;

14;

p. 77, 1.5 dele semi^er, 1.6 post

lege quiiiti,

pro hice lege hi;

6 lege

1.

foil.

lege conlationcs ;

ult.

1.

p. 60,

11

marg ad

in

cum xDEFG,

16,14

1.

11.

1.

avunh]Qova(hcu;

lege

ab ima lege

1.14 adde n7i()ooojno).rjij.7iTO)a

p. 72,

p.

1.

,1.4 ab ima

p. 31,

adde aavjxifwvoi Act 28,25,

/"

y.

airadn;

9 lege

Pe
1.

1.

V. T.;

in

CD*FG.,

Ro

pro actuum lege epistulae

p. 28,

edidit,

1.

11.11.12 lege saeculi noni exeuntis,

30 lege

ante

18 lege noni exeuntis;

1.

p. 50, adn.

adde

20 lege Londinii,

1.

p. 29, 11.7.8

p. 32,

p. 27,

fueriiit;

p.

1.

1,

[ifoj.

Cum

1,

1.3 dele

17,5];

p. 88,

adn.

ter,

lege Abboto;

iyy.vd).;

tres ultimas

p. 94,

95 sub finem adde

Gal 3,22 ch'fuov -wv Mt 11,7 Lc 7,24 lud

Apoc 6,13
-wntov
Pe 2,4
Co 4,3 avTrja 3lol2
Lc 21,24 hlctyiOTOv lac 3,4 liovaiav Mt 8,9 Lc7,8 iovdaio)v
Act26,2.7 2Coll,24
Mcl,9 oAoi- Actl0,22.
P. 98,
8 ab ima dele ad,
ab ima lege xUfxaGi;
99,

"^Yno scribitur ante ayyfAoi' Act 10,22

afj(i()Ti'c(r

ar0^(j(jj7iii't]a

clD.riG

Co 10,29

tO-rdi}'

?w')')'or

1.

1.

lege oi-thographiaiu, adn. 1

1.

3,

1.

2 lege

adde GrsbTreg, 1.6 dele totam lineam;

u,fi.nXiaTov:

Ro

fA((toa ut editores,

11.

12

Mc

15

10,46

pone

ab ima pro -vitki lege

Gracitdt;

p. 102, inter

16,8, non ufinktccTor ut

post 1.12 adde ^((QTt/j.ca 0(7:

(fnyr], 1.5

11.

p.

p.

2.3 ab

101,

1.

ima adde

WH; p. 103,
EFKMVFl, non ^kqti-

Ln8 Treg

cum

^ccotojvci ante

-ma;

(iaoTiuuToa et ^tjO-

p. 104, 1.1

lege aira:,

ADDENDA ET EMENDANDA.

ad;

dele

112,

p.

ab

1.10

pro suut lege fuerunt,

1.9

14 dele comnia post

1.

P;

inia dele

105, 1.1

p.

adn.

singulis,

sub

M. Bchanz, Zur Stichometrie, Hermes, xvi, 2, p. 309 315;

Theodorum Birt, Das antike Buchwesen in seinevi Verhdltniss zur
lineni

adde

Berolini

Litteratur,
libenter,

(et

p. 155,

1.

27,

1.

ab ima pone

120,

1.

p.

136,

1.

22 lege codicibus

p. 139,

pro 30 lege 31;

p.

158,

163, adu.

p.

lege von;

p.

dele
dele

5 post Scr adde

1-

1-22

WH,
WH,

WH-,

lege

p. 154,

comma

WH^
WHS post

Scr adde

WHS

1.25 lege WH-^ (non

Kal

19,40.41

1.

10 adde
y.n'dL'Vivoy.tv

dnbiv, anf/.iat
ver 40

faciunt

AV

Bmin65 ^1572

Tn Sz
ver. 41

cum

40

gg

Kal

1.

p. 172,

p. 175, 1.3

19 post Scr adde

WH*;

WH-;
5 lege

p. 176, 1.6

WH,
p. 177,

WHS

1.34
1.2

7 post

1-

thvtu

TtccTtj^-.'^^Kul

lege

r^j' iy.yJ.rjaiar.

-/ho

in

txxJ.rjaiar

F Mas

^y^ gj^ Cur

Th T; Lu

Wd

Bl Al
Bmin67.8o.9o^

a verbis

1.

et post editio

tamen, 1.28 dele

ult lege

lege Act 13,38.39,

1.

yno

1.

8 lege toti;

post Tregellesius,

17 lege WH=^,

1.

1.

Stephanum

5 lege

1.24 post Scr adde

1.36 lege AvTLO/Hav,

post Scr adde

WRi,

et dele

1.3 pro

138,

p.

lege A|ip. p. 41

ult.

1.

1.

ev'^cc/ui]}'

1.2 pro 6 lege 5 et dele

5 dele

1,

173,

nihil;

p. 156,

1.

lege

adde lac lud Pe lo in codice

1.

13 pro aut lege

1.

23 dele);

1.

adde (WH'^), 1.6 post divenditis adde (WH^);

WHS
WHS

17

1.

p.

lOlege cuidam;

van

118,

et

17 lege alias;

3 pro

p.

p. 141,
lilt

222;

1.3

magnae;

lege

Act 33;

1.

157

ex errore bibliopegi in codice,

summae

1.

121,

p.

tvnoqtiTo-^

p.

Act 26,29 ante

1882,

a.

W Mt^

WH;

Tr Scr

St numeris

B^'^-s^-^-^-^^-s*
G'"'''

Sch

D.

tkvtcc incipit in A^^''*

vcrss. 4.5

St

Ge Bp

Be Mt^ G"'" L

lac.

Stephanicos in uniim cogant, verss.

5

39

signant,

nisi

quod

in B"**"**"

tres ultimi versus capitis huius errore typographico falso

numerantur.
P. 177,

1.

17 dele

WH,

1.

11

et

1.

ab ima dele

WH; p.

178,

WHS
WHS
26 legp WHS
29 post T adde WHS
35 lege WHS
31 dele WH,
1.36 post T adde WHS 1-38 dele WH; p. 179, 1.10 lege WHS
29 lege
13 lege WHS
21 dele WH,
14 post T adde AVHS
lege
bis
WHS
WHS 30 post T adde WHS 32 lege WHS 35
1.37 post T adde WHS 1-40 lege WH^; p. 180, 1.1 lege WHS
1.10 dele WH, 1.22 lege WHS 1-35 lege 12,22.23, 1.36 dele WH;
1^
13 post T adde WHS
4 dele WH,
12 lege WHS
p. 181,
lege WHS
18 dele WH,
2 ab ima lege vv^ ^'oVf; p. 182,
1.

2 dele

WH,

1.

1.

6 lege

1-

21 lege

1-

1.

WHS

1.

1.

1.

1-

1.

1-

1.

1-

23 post Scr adde

1-

1.

1.

1.

1-

1.

1-

ADDENDA ET EMENDANDA.

vl

1.
1.

13 lege Iv

rrj;

1.

col. 1,

p. 239,

10 lege Bentleii;
1.

11 ab ima lege

col. 1,

1.

p.

bis ^Afxrir;

245

post 61 adde 97.98,

1.

11

Paul K;

lege

51 adde 23.
lege

ActG

p.

287334

p. 235,

Kayw

1.

p.

253,

=L
p.

102

258,
;

lege ubique

col. 2,

p.

Van

240,

lege

1.

= K,

1.
1.

15 lege
p.

H.

p. 225,

230, 1.3 lege simi-

lege tyco;

col. 2,

Von;

lege

12 post
his

4 ab

1.

p. 247,

Laur

p.

236,

ima

lege

1.3 ab ima

p. 248, adn. 5,

1.

p. 257,

=K

et ante

iv, 30;

adde 117

proximis;

265, adn. 2,

WH pro

1.9 pro Act 102 Pa\illl7 lege

col. 1,

col. 2

ima lege Kayo) fcouv;

9 ab

foj., 1.

p.

1. iilt

ab ima ante 51 adde 23.;

p. 250,

Matt, (auch

1.

1.23 pro

ab ima lege emendatum,

lege toi'to)-

1.2 lege Verbonds;

ActK

1.

Amstelaedami;

adde

ult post Kusterus

liter,

211,

p.

p.

lege

262, adn.

quosdam;

1,

DE TISCHENDORFIO.

TlSCHENDORF, N.

T. ed.

8.

IC

pagiuae
1.

2.

De
De

vita

scriptis

36
722

DE TISCHENDORFIO.
1.

DE
Natus

Aenotheus Fridericus Constantinus Tisehen-

est

18 mensis

dorfius^ die
feldiae

VITA.

Scliolam

Saxonicae.

Lengenfeldensem

Plaviensem frequentavit, iu qua

esse honores

anni

1834

ascitus

eiini

ex scholae tabulis coguovi.

ubi in

animo annos

summos

consecutuiu

Post dies paschales

philologica theologicaque

studia

ad theologiae

gradum promotus

licentiati

impetravit.

Eodem anno

Anno 1840
veniamque

est,

prodiit

toto

Hermanni,

fere quattuor ineunibebat auspiciis

Wineri, Winzeri, Illgeuii, Grossmanni, Krehlii.

legendi

egreseus,

numerum civium academieorum Lipsiensium

in

est,

1815 Lengen-

anni

iauiiarii

editio

prima

Tischendorfiana Novi Testamenti Graece, anno 1841 signata,

quae laborum ftiturorum pignus

fuit.

Die proximo ante diem Reformationis, quam dicunt,

154W

a.

Parisios profectus est, in

codicem

perite legit,

1840

1844.
exscripsit,

-i-i

Ephraemi
et

edendum

feyri

rescriptum

^/-<\

(U)

paravit, codices alios

Job. Ern, Volbeding, Constantin Tischendorf in seiner filnf-

undzwanzigjdhrigen schriftstellerischen Wirksamkeit

qua urbe

Ezra Abbot, The

Bostoniae, Mart.

a.

Sacra, Andoverae

late professor

1875;
a.

1876,

Tischendorf ;

Lipsiae

a.

1862;

Unitarian Revieio,

C. R. Gregory, Tischendorf; Bihliotheca

p.

153

193.

DE TISCHENDORFIO.

I.

in

Claromontanum

codicem

primisque

examinavit vel exscripsit, duas Novi Testa-

Paulinarum

men ti Graece

emisit;

editiones

Hollandiam, aestate anni 1842

mense

Parisiis

(D) epistularum

Carpentoracten

visit,

fere

exacta Angliam

1843

anni

ianuario

autumno anni 1841'

inde

Basileam,

relictis,

Romam, Neapolim,

turn

visit.

Florentiani,

Venetias,

Mutinam, Mediolanum, Augustam Taurinorum,

Verouam,

fere

annum

Parisiis, in Batavia,

in Italia degens.

in Anglia, Basileae, in Italia, nulla bibliotheca

usus

est,

codices

Novi Testamenti Graecos

describens,

ferens,

eo

consilio ut

codices

magnum,

Romae

qui

est,

signo

perlustrans, con-

omnes

unciales,

Codicem Vaticanum

quos dicunt, proprio visu cognosceret.

ilium

magna non

notatum, hoc tem-

pore paene non vidit, quod Ang. Mains codicis huius turn
editionem parabat; Tiscliendorfius ipse, qui codicem videre

vehementer cupivit,
oecultatione

recte

nihilominus

egisse

codicem videret, libenter

curam

Malum

contendit;
vidisset,

si

sed

in

hac

potuisset

fieri

ut

editor ipse editoris

laudavit.

Idem consilium manuscriptorum videndorum

ioii
1844

codicis

10A'

*^^^

ls43.

12 mensis martii anni 1844 ex Portu

.

cursum

Liburnico
Praeter

codices

secutus,

varios

in

aliquo

in

Aegyptum

direxit.

numero habendos,

in

monasterio quod est sub monte Sinaitico repperit codicis

fragmentum postea codicem Friderico -Augustan um dictum,

quod codicis Sinaitici pars prior est.
Palaestina visa,
Patmi bibliotheca uberrima explorata, Vindobonam

venit,

deinde Monachium, et mense ianuario anni 1845 Lipsiam

iterum

rediit.

Plurimi

Tischendorfium

valde

vituperaverunt

quod

locum ex quo codicem Friderico -Augustanum deduxisset

non statim

eum
autem, cum in

publici iuris fecerit; et multi asseveraverunt

de hac re falsa

animo haberet

dixisse.

ipse

Tiscliendorfius

codicem edere, latebras eius nomiuare

uoluit, nihil in codicis praefatione scribens nisi: venerabiles

1.

DE

VITA.

hae membranae antequam ex abiectis deperditisque volu-

minum autiquorum
semper

in

Aegypto

videntur;"

me

nuper a

reliquiis

vel certe in Aegypti vicinia delituisse

an huic loco quoque aptum

nescio

praepositum

sed

repperisset,

iuris fecisset?

palaeographicae

rei

Macdonald, miles Anglicus?

rei

codicem

qiiis

locum publici

Tisehendorfius
doctissimus

Et

esse.

An

dicere

sit

montem Sinaiticum

nionasterium Ca'irense monasterio ad

sito

protractae sunt,

si

Porfirius, vir

non peritus? V.

viator aliquis?

Nemo

cl.

vero

gnarus arbitrabitur quenquam Tischendorfio excepto

partem posteriorem quam codicem Sinaiticum dicunt

codicis

tarn celeriter,

tam

accurate, tali diligentia, tali magnificentia,

tarn feliciter, editurum fuisse.

Oxonium anno 1849, quo

Adiit Londinium Parisios

^^o

editio

Novi Testamenti Graece quarta

prodiit,

Liipsiae

editio

prima

quartam

editiones Tischendorfianas jiraecellentes,

septimam

octavam

1859,

partes

orientis

Syrios

a.

1853

a.

reportavit,

Iterum

varios

Graecos

quamquam

codicis

Friderico-Augustani partem alteram frustra quaesivit.

1854 Guelferbytum Hamburgumque

tres

1849,

a.

1872.

codices

et

visit,

Georgicos Arabicos

1869

a.

mter

Anno

1855 Londinium, Oxonium, Cantabrigiam,a.l856 Monachium, Sanctum

Galium, Turicum,

tribus

illis

annis

ico

critica

maior,

Editio Novi
ut

Testamenti

supra diximus, prodiit

1855
1858, anno 1859 signata.
Hos quattuordecim annos desiderio partis

iter

codicis Fri-

derico-Augustani alterius tenebatur Tischen-

1CC0

lertmm idque ultimum

dornus.

mum

a.

annis per tempus certum a

munere suo academico vacans.

Graece septima

venit,

iniit

die

mensis

ianuarii

anni

et felicissi-

1859,

monasterium Sinaiticum die 31 ianuarii intra vit.

et

Biblio-

thecas tres monasterii diligenter explora^^t, at codicem non

repperit.

Noluit de codice exquirere, ne eius pretium in

monachorum

oculis augeret,

neve quominus

eum

^^deret,

I.

DE TISCHENDOEFIO.

impediretur. Die quarto februarii forte contigit, ut oeconomus

ei

codicem monstraret. Laetitia, spe, auimo grato, yix suae

compos

mentis

In cubiculo per noctem Barnabae

fuit.

epistulam exscripsit. Caiii codicem totum duobus iuvautibus

Europam

portare ei non con-

descripsit.

Sed codicem

cessum

usque ad diem 28 mensis septembris, interimque

fuit

Palaestinam
venit,

Patmum

in

Mense novembri Petropolim

visit.

mense decembri Lij^siam.

annis in lucem editos,

Praeter libros alios his

exscripsit Tischendorfius

ad

typis

litterarum formas antiquarum conformatis, tomis quattuor

maximis, codicem Sinaiticum

et

ineunte mense novembri

anni 1862 editionem Russorum imperatori

manu

Nunc omnium codicum uncialium usu

18^3.

octobri

anni

'

1864

Anno 1865 Angliam

edidit.

eaque textus pars ultima

bris anni

criticae maioris

prodiit.

morbo

Die 5 mensis mail anni 1873

1874.

quern

lector

1874

vivere

quasi

filo

ponendas ducatur.

desiit.

ad

De

textui

magnas a

com-

scholis eius academicis nihil

dixi,

vii'o

inferior erat;

tempus, vim, se

Novi Testamenti constituendo

terea, ut recte percipiatur

operum ambitus

catalogum scriptorum eius adiuuxi.

non

tractavi,

gestas

res

quod haec laborum pars

totum

apo-

pl^^'^ vocant correptus, vitam undeviginti

_
T.
menses aegre ducens, die 7 mensis decem-

Verbis his paucissimis Tischendorfii vitam

ut

visit,

Extremo anno 1872 pars undecima

Novi Testamenti Graece octavae

editionis

ad

criticam laciendam, partem i^rnnam mense

anno 1866 Italiam.

l8id

instructus

Novi Testaraenti Graece editionem novam

1864

sua tradidit.

dedit.

latus et

Prae-

magnus,

Qui catalogum hunc

sine studio legerit, viri industriam, diligentiam, assi-

duitatem,
mirabitur.

magnam

studiorum varietatem

et

copiam sane

DE

2.

SCEIPTIS.

DE SCRIPTIS.
AUg.
Leipz. Rep. = Leipziger Eepertorium
= Allgemeine Zeitung (Augaistae Vindelicorum) Jahrbb.

Compendia:
Zeit. (A.)
d. Lit.

= Jahrbiicher

Hie

der Literatur (Vindobonae).

libromm

illic

nummis Germanicis

pretiiini

additiim

est.

[Carmen parvum.] Dem Hen-n Greheimen Kathe von

Langenn bei seiner Abberufung von Leipzig nach Dresden

1835.

Abend - Zeitimg Dresden u. Leipzig, Nr; 104,

I.Mai 1835.
1837. Doctrina Pauli apostoli de vi mortis Christ! satisfactoria. Commentatio a S. Y. Theologorum Lips. ord.
dargebracht.

praemio regio ornata. Lipsiae Hiurichs.

:

1838. Maikuospen [earmina

1 TMr.
187 1

lyrica].

8".

ff.

4, p. 64.

10 Ngr.

Leipzig: Kollmann.

p. vi,

Disputatio de Christo, pane ritae, sive de loco evang.

c. YI. y\. 51
59, coenae sacrae potissimum rati one

1839.

loann.

habita.
p.

83

Praemio [Ammoniano] ornata. Lipsiae: Koehler.

(1).

lONgi-.

Der junge Mystiker

seinem Leben.

oder die

p.

344

(1).

Die Geissler, namentlicb

Schneegans].

Dissertatio

Lipsiae: Koehler.

8".

p. 20.

Fritz.

die gi-osse Geisselfahrt

Frei nach

Leipzig: Fritzsche.

critica et exegetica

de

ev.

aus

10 Ngr.

1 Thh-.

Strassburg im Jahre 1349.

[L.

letzten Festzeiten

drei

Eine biographische Skizze von Di\

Leipzig: Kohler.

1840.

8".

p.

nach

dem Franzosisehen
viii,

Matth.

c.

64.

10 Ngr.

XIX. 16

et sqq.

5 Ngr.

recensionibus quas dicunt Novi Testament! ratione

potissimum habita Scholzii. Lipsiae: Koehler. 8". p. 54 (1).
Dissertatio ad facultatem legeudi obtinend. 26. Oct. 1840.
dam scripta, iterumque publici iuris facta in prolegomenis

De

Novi Testament! Graece anni 1841.

DE TI8CHEND0RFI0.

I.

NoTiim Testamentum Oraece. Textum ad fidem antiquorum testium rccens. brevem apparatum crit. una cum
variis lectionibus Elzev., Knappii, Scholzii, Lachmanni subiunxit argumenta et locos parallelos indicavit, commen-

1841.

tationem isagogicam uotatis propriis lectiouibus edd. Steph.

atque Millianae, Mattbaeianae, Griesbacbianae praemisit

iii.

A.F.

Duo

C. T.

Koehler.

Lipsiae:

ex tribus

ff.

16".

p.

Ixxxv (1), 671,

sunt litterae Neapoli datae

ff.

3.

die festo S.

lobannis Baptistae anni 1843, huic editioni adiunctae.

N. T. Or. Ad antiquos

1842.

testes rec. lectionesque variantes

Elz. Stepb. Griesbacbii notavit C. T.

p. iii

Paris.

Didot.

8".

ff.

3,

Editio non catbolica.

xxii, 534, 91.

Lat. In autiquis testibus textum versionis vulgatae Latinae indagavit lectionesque var. Steph. et Griesb.

N. T.

(Jr. et

notavit, V. S. V. Jager in consilium adbibito, C. T.

DD.
8".

Paris.: Didot.

Affi-e arcbiep. Parisiensi dicata.)

(vi), ix,

p.

Eadem

411, 39.

3 Tblr. 10 Ngr.

Znr Kritik des Xeuen Testaments.

1842.

Editio catbolica.

editio sine textu Latino. Paris. 1842,

1842. (H. 2), p. 496

(Editio

Studien

511.

etc. 8". 1

und

Tblr.

Kritik-en,

1843. Codex Ephraemi Syri rescriptus sive Fragnaenta utriusque Test, e cod. Gr. Paris, celeberrimo quinti ut videtur
p.

Cbr. saeculi. 2 tomi. (Vol.

1843, Vol.
Vol.

4.

ii.

i.

1843.

AUg.
10.

1844.

Lipsiae: B. Taucbnitz.

4, p.

44, 358;

die 24 mensis

Darmstadii

n.], coll.

Zeit. (A.)

cum tabula. 18 Tblr.

Sendsclireiben an David Scliulz. (Litte-

ff.

Romae

Kirchenzeitung

[XXn.

Fragmenta Novi Testamenti,

Fr. Veteris Test. 1845.)

Bibliscli-ltritisches

rae datae

ii.

961

a.

966.

1843. Nr. 261,

1843,

Rom,

September; 297, Romagna,

iunii

7.

a.

1843.)

Allgemeine

25 mensis

die

iulii

September; 261, Florenz,

17. October.

Allg. Zeit. (A.) 1844. Nr. 101, Malta, 25.Marz; 156, Kairo,

Mai; 192, Reise zum Sinai; 238, Wanderung nacb Jerusalem; 272, Die Insel Patmos; 273, Von Jerusalem nacb
Nazaretb; 276, Palaologiscber Fund; 308, Wanderungen in
2.

Constantiuopel; 310

Nov. 1844), Atben, 21. October: Zur

Gescbicbte der Ministerien Maurokordatos und Kolettis. 355,
5.

Tiscbeudorf.

Neuer

Beitrag- zur neutestamentlichen Textkritik, nament-

licb zu der dieselbe beti-effendeu Paliiograpbie.

(Mit Beigabe

einer Notiz iiber die griecbiscben Psalmenpapyrus zu London.)

Studien und Kriiiken, 1844.

(H. 2), p. 471

496.

In primis

DE SCRIPTIS.

2.

de codice

evangeliorum

vide p. 487

Tischeudorfiana codicis Ephiaemi.

exscriptus, 1844.
184'').

489.

de editione

Itenxm separatiin typis

p. 26.

8.

Weihiiachtspredig-t.

Bei seiner Heimkehr aus dem Mor-

g^iilande in seiner Vaterstadt Lengenfeld gehalten.

Koehler.

8".

p. 14.

Codex Ephraemi Syri rescriptus.

Testamenti.

Novum

Leipzig:

Cum

4, p. 11, 177.

ff.

Testamentuni

continens,

Vol.

Fragmenta Veteris

i.

9 Thlr.

tabula.
j^rodiit

Vol.

ii.,

anno 1843. vide

supra.

Rechenschaft ilber meiue haudschriftlichen Studieu auf

meiner wissenschaftlichen Reise von 1840

1844.

Die von mir aus dem Oriente im Original mitgebrachten

I.

Handschriften

in

gi-iecliisclier ,

sp-ischer, koptisclier,

bischer, armenischer, atbiopischer,

Sprache, p. 1

ara-

und arabisch-drusischer

15.

n. Die Bibliothek in Patmos,

p.

15

19.

Jahrhb.

Lit.,

d.

Wien, Bd. ex. 1845, Anzeige-Blatt, p.

19.
m. Die Patriarchalbibliothek zu Kairo, p. 25 30.
IV. Die Bibliothek des Sinaitenklosters zu Kairo, p. 30 40.
Anhaug zum ersten Artikel (^vide I. supra), p. 40 42. Jalahh.

2542.
AUg. Zeit. (A.) 1845. Nr. 2, Besuch bei Mehmed Ali; 4,
Jerusalem (hi duo Monatsbldtl em insunt); 92, Leijjzig, 15. Marz;
d.

Lit.,

Bd.

cxii.

1845, Anz.-Blatt,

226, 227, Koptische Ivloster; 342,

Reise in den Orient.

1S46.
3 Thlr. 15

Das

heilige Grab.

2voll. Leipzig, 1846. B. Tauchnitz.

Translatio Auglica a AV. L. Schuckardio:

Ngi-.

London

Travels in the East.

Mouumenta sacra

p.

1847.

8".

p. xvi, 287.

inedita sive reliquiae antiquissimae

textiis

Novi Test. Gr. ex novem plus mille annorum codicibus per

Europam
431.

Cum

Lipsiae:

dispersis.

3 tabulis.

B.

Tauclmitz.

4".

p.

29

Codex Friderico-Augustanus sive Fragmenta Veteris

e cod. Graeco omnium qui in Europa supersunt facile
quissimo.

In oriente detexit in patriam attulit ad

codicis ed. C. T.

Haec sunt

(1),

18 Thlr.

Lipsiae: Koehler.

fol. p.

23,

flf.

43.

folia quach-aginta tria codicis Sinaitici

Test.
anti-

modum
32 Thlr.

anno 1844

inventa.

Das feste chrlstliche Herz mitten in den kirchlichen Bewegungen der Gegenwart. Predigt am 6. Trinitatissonntag
1846 in der Universitatskirche zu Leipzig gehalten. Leipzig:
B. Tauchnitz.

8".

p.

15.

10

DE TISCHEXDOEFIO.

I.

Recheiischaft uher meiiie,

1846.

V. Die Bibliothek des

Jalirhh. d. Lit.,

Sinai.

AUg.

Sinai-,

mare rubruiu

Israelitaruiu per
Lipsiae: Brockhaus.

bula.

De

Der

3,

Fiisse des

45

p.

58.

Anglikau. Bis-

15,

in Jerusalem.

De

1847.

am

Bd. cxiv. 1846, Anzeu/e-Blait,

1846. Nr.

Zeit. (A.)

thum

etc.

Katharinenklosters

St.

suo: Mon.

lilbro

Rep.,

Leipz'.

6.

Cum

modo
201205.

1846, et de libello

sac. ined.,

Aug. 1847,

transitu.

vol. xix.

Evang-elium Palatiuum ineditum

ta-

10 Ngr.

p. 32.

8".

p.

dicto.

sive Eeliquiae textus evau-

geliorum Latiui ante Hierou. versi ex cod. Palatiuo purpureo

Lipsiae

IV. vel V. p. Chr. saeculi.

Cum

456.

meine,

etc.

Die griechischen Uncialcodices

Jahrbb.

d.

4". p. xxvii,

18 Thlr.

tabula.

Reclieuscliaft ul)er

Text.

Brockhaus.

Lit.,

Bd.

fiir

den neutestamentlichen

1847, Anzeige-Blatt

cxvii.

p.

(1),

224.
Arbeiten uber

die

alte

latein.

Uebersetzung des neuen

Testaments.
1.

tliek

Der Bobbienser Palimpsest auf der

zu Wien. p. 3643.

kaiserlichen Biblio-

Die Bobbienser Evangelienfragmeute zu Turin,

2.

Jahrbb. d.

Lit.,

Nacliricht

Tom

Kritiken,

1847.

Bd. cxx. 1847, Anz.-Blatt,

36

p.

Taticanischen Bibelcodex.

129152, cum

(H. 1), p.

separatim expressa, anno dato 1846.

Die Manuseripta Tiseheudorfiana

8.

p.

p.

43

56.

56.

und
Iterum

Studien

tabula.

cum

24,

tabula.

in der Universitats-Biblio-

thek zu Leipzig, mit Einschluss der iibrigen von Prof. Dr.

Tiscliendorf von seiner orientalischen Reise mitgebrachten
.

Manuscripte,

u.

s.

Serapeum. Zeitschrift

w.

thekwissenschaft, Handschriftenkunde

Leipzig, 28. Feb. 1847, Nr. 4,

vol. 2. libri siii: Reise in

Aug. 1847,

20.

De

vol. xix. p.

15.

Literatur.

Mai, Nr.

5,

d.

305

Orient: Leipziger Repertonum,

307.

libro suo: Evangelium Palatiuum: Leipziger Reperionum,

29. Oct. 1847, vol. XX. p.

1848.

iiltere

Biblio-

65- 78.

p.

De

p.

und

49 61.

fiir

161164.

Reclienschaft ttber meiue, etc.

Die Bobbienser Ev.-Frag. zu Turin

2.

Lit.,

Wien, Bd.

cxxi.

cxxiii.

1848, Anz.-Blatt,

Blatt,

p.

18.

1848,
p.

Anz.-Blatt,

4046;

(cont.). Jahrbb.
p.

d.

5072; Bd.

Bd. cxxiv. 1848, Anz.-

DE SCRIPTIS.

2.

De

1848.

11

Boruemaimi: Acta Apostolorum,

libro

G-rossen-

etc.

hain 1848, et de editioue Novi Testamenti Graece ab Eduardo

de Mui'alto facta: Hambui-gi 1846.

Leipziger RepeHorium^

305310.
De libro Tregellesii: The Book of Revelation, in Greek,
etc. London 1844. Leipziger Repertorium 29. Sept. 1848, vol.
Sept. 1848, vol. xxiii. p.

8.

xxiii.

1849.

405

p.

T.

^N".

409.
Ad

(Jr.

modis auctum

et

antiquos testes

secunda. Winter (Koehler).

den

3.

De

C. T.

am

multis

crit.

Editio Lips,

2 Thlr. 20 Ngr.

p. xcvi, 768.

S".

Zeitpredigt

Souutag Cantate
Leij^zig: Winter.

16.

Reclienscliaft ul)er meiue,

Lit.,

etc.

Mai, 1849, zu LeijDzig gehalteu.

6.

2.

appar.

correctum appos.

Der Geist der Wahrheit.

8. p.

rec.

etc.

Die Bobbieuser Ev.-Frag. zu Turin

Wien, Bd.

cxxvi. 1849, Anz.-Blatt, p.

Das Evangeliuni Palatinum.

Jahrbb. d.

(cont.).

171.
72

Ibid., p.

76.

libro Sclnvartzii: Quatuor Evangelia in dialecto linguae

Copticae Memphitica, Leipzig 1846

vol. XXV. p. 6

1850.

N. T. Gr. Eec.

412.

47.

Leipz. Rep., 1849,

10.
C.

T.

B. Tauclmitz.

Lipsiae:

Ed. 2, 1862.

27 Ngr.

p.

xix,
8".

Ed. 3, 1873.

p. xxvi, 412.

1876. 1878. 1879. 1880 ab 0. de Gebhardt.

p. XXX, 437.

Tetus Test. Graece juxta

LXX

interpretes.

Textum

Vat.

Eomauum emendatius edidit, arg. et locos Novi Test, parall.

notavit, omuem lectionis varietatem codd. vetustiss. Alexandrini,

Ephraemi

isagog.

praetexuit

p. Ix, 682,

Daniel
3,

Syri, Friderico -Augustani subiunxit,

588

C. T.

tomi.

Lipsiae:

comm.

Brockhaus.

8".

Ed. 2, prolegomenis et epilegom. [i. e.

lxx.] insti-uxit. 1856. p. xciv, 682, 616 (2). Ed.

sec.

(2).

ratione etiam habita thesauri Sinaitici nuper invent! et

Maianae codicis Vaticani. 1860. Ed. 4, identidem

emendata, prolegom. passimque etiam comm. ex cod. Sin.
editiouis

abisque auctis.
1875.

Ed.

6.

1869.

v.

el.

p. cxii,

682,

ff.

2, 616.

4 Thlr.

Eberardo Nestleio curata

a.

Ed.

5,

1880.

Codex Amiatiuus sive N. T. Latine interprete Hieronymo.

Ex celeberrimo cod. Amiat. omnium et antiquissimo et praestantissimo nunc primum ed. C. T. Lipsiae: Avenarius et
Mendelssohn.

Cum tabula. 4
De libro suo: N'.
110;

et de

Thk. Ed.

repetita 1854.

4.

p.

xlvi,

421.

Thlr.
T. Graece, 1849. Leipz. Rep., 1850, vol. xxx. p.

Ubro Alfordii: Gr. Test. vol.

i.

lUd.Ibid.

p.

1014.

12

DE TISCHENDOEFIO.

I.

fascicule priino libri: Magazijn voor Kritiek en

Exegetiek des Nieuwen Testaments. 1850. Leipz. Rep.^ 1850,

De

1850.

67

vol. xxxii. p.

De

SHo:

111)1*0

69.
Graece juxta

V. T.

LXX inteipretes

1850. Leipz.

Rep., 1850, vol. xxxii. p. 233239, 239241.

Allg-. Zeit. (A.)

Mezzofaute.

Blatter

Leipzig,

Juli,

24.

Nr. 31, Nitriscbe Bibliothek.

1850.

Unierhaltung

literarische

filr

1850,

p.

703

704

(signo

Nr.

176,

"35."

sub-

.^

scripto).

De

1851.

apocrypliorum

evaiigelioruiu

Disquisitio

et

orig-ine

usii.

quam praemio aureo dignam

bistorico-critica,

censiiit societas Hagana pro defendeuda religione Cbristiaua.

Hagae Comitum. 8". p. xii, 227. 1 Thlr. 5 Ngr.
Acta apostolorum apocrypha. Ex triginta antiquis codd.
Gr. vel nunc primum eruit vel secundum atque emendatius

ed. C. T.

Avenarius et Mendelssobn.

Lipsiae:

8".

p. Ixxx,

2 Thlr. 20 Ngr.

276.

Synopsis evangelica. Ex quattuor evangeUis ordine cbrouologico concinnavit, brevi commentario illustravit, ad antiques
testes denuo rec. C. T. Lipsiae: Avenarius et Mendelssobn.
8.

Ed.

1878.

4.

1 Tblr. 10 Ngr.

202.

Ixvi,

p.

emend. 1864.

Ed. repet. 1854.

Ed.

2,

184. Ed. 3, emend. 1871. p. Ix, 184.

p.
Translatio Tamulica ab H, Scbanzio: TranIx,

quebar 1868.

De

lil>l*0

N.

suo:

T. Latine interprete Hieronymo, 1850. Leipz.

Rep., 1851, vol. xxxiii. p. 1

De

libro LUckii:

9.

Versuch einer voUstiindigen Einleitung

in

die OfFeubarung des

Johannes und die apokalyptische Lite-

ratur iiberhaupt.

2"=

Aufl. l' Lief.

Kritiken, 1851, p.

419456.

De

libro suo: Synopsis

Wiss. Krit.

d.

vol. xxxiv. p.

De

171

Studien

und

Leipz. Rep.., 1851.,

176.
Anglo-Saxon Legends of

London
117119.
Codex Claromontanus
St.

1848.

1851, et de libro Ebrardii:

evang. Gescbichte, 1850.

libro Goodwinii:

and

evangelica.,

Bonn

Veronica.

1851.

Leipz.

Rep..,

St.

Andrew-

1851.,

vol.

xxxvi. p.

1852.

et Lat.

ex

cod.

Paris,

plerumque

dicto.

2 tabulis.

24 Thlr.

De

sive Epistulae Pauli

celeberrimo

Lipsiae:

nomine

Brockhaus.

4.

omnes Gr.

Claromontano

p. xl,

599.

Cum

libro suo: Acta Apostolorum Apoa-ypha, 1851. Leipz. Rep.

1852,

vol. xxxvii. p.

9.

DE

2.

maximam

Graecis et Latiuis
sultis atqiie

Avenarius

13

plurimis

Adhibitis

Eyang^elia apoci*ypha.

1853.

De

SCRIPTIS.

iu

codicibus

partem uimc primum cou-

ineditorum copia insignibus edidit C. T. Lipsiae:

et

Meudelssohn.

p. Ixxxviii,

8.

libro suo; Codex Claromontcmus

1852;

463. ed.

11.

1876.

et de libro

Hof-

nach den Apokryphen, Leipzig 1851.

134.
Leipz. Kep., 1853, vol. xli. p. 129

Leben

maiinii:

All?.

Zeit. (A.)

Jesii

Nr. 114, Cairo.

1853.

y. T. trig-lottum Gr. Lat. Crermauice Graecum textum

addito lectiouum var. delectu rec. Latinum Hieronynii notata
Clementina lectione ex auctoritate codd. restit. Germanicum

1854.

ad

jDri-stiuam

Lipsiae:

Lutheranae

Mendelssohn,

ed. veritatem revocavit

coll.

2,

ff.

cxxvi,

p.

A. F. C. T.
2 Thlr.

930.

Ed. 2 (cum triplici tab. terrae sanctae), 1865.

Bibeltext des y. T. ; Herzogs Real-Encyklopadie, Bd.

Stuttgart und Hamburg 1854, p. 158186.

De
1855.

De

libris suis: Eoangelia apocrypha^ et

origine

et

usu.

16".

Ixxv, 930,

evangellorum apoc.

Leipz. Rep.., 1854, vol. xlv. p. 257

1855,

cum

263.

Editio academica. Lipsiae: Mendels-

X. T. Graece.

sohn.

II.

p.

1857 (1858), 1861, 1864,

930-,

Ixii,

p.

dupl. tab. terrae sanctae; 1867, p. Ixxvi, 930;

1870, 1873 p. Ixxii, 930; 1875. 1877. 1878. 1880. 1881.

Das Jfeue Testament. Deutsch you Dr. Martin Luther.

Nach den Originalausgaben revidirt uud bevorwortet. LeijDzig
Mendelssohn. 16". p. xxvi, 930. 20 Ngr. Ex N. T. triglotto.
Monumenta sacra iuedlta. Xova eoUectio. Tol 1. Fragmenta sacra palimpsesta sive fragmenta cum Novi turn Veteris

Testam. ex

antiquissimis

fragmenta

quinque

uuperrime

oriente

Psalmorum papyracea

stariorum palimpsesta,

repertis.

et

4".

palimpsestis

Addita sunt

ft-agmenta

item fragmenta

Augustani. Lipsiae: Hinrichs.

tabulis.

Graecis

codicibus

in

Friderico-

codicis

p. xlviii,

278.

evangeli-

Cum

fribus

10 Thlr.

Pilati circa Christum iudicio quid lucis afferatur ex Actis

Pilati.

Ton der

Lipsiae: Winter.

8.

Wohltliat Christi.

Zeugniss aus
fertigung aus

p.

30

(1).

10 Ngr.

Das hochberiihmte Romische

dem Zeitalter der Reformation fiir

dem Glauben. Nach vermeintlicher

Vei'uichtimg neulichst zu

die Rechtgiinzlicher

Cambridge wieder aufgefunden.

Unter Anfiigung des italienischen Originaltextes ins Deutsche

iibertragen uud bevorwortet von einem evangelischen Doctor
der Theologie. Leipzig: Dorffiing und Franke. 1855.

p. xxxii,

14

I.

DE TISCHENDOEFIO.

Sine textu Italiano 1855.

87, 75.

86.

Editio

1857.

recogn.,

6.

p.

Editio nova

p. xxxii, 87.

recognita, 1856. p. xxxii, 88. Editio

recogn. 1856.

5.

xxxvi, 86. Vir

p. xxxii,

Hedreu,

ci.

episcopus, libruin Suecice vertit ex ed. 2.

Anecdota sacra et profana ex

1855.

sive Notitia

codicum

cum

Latin.,

oriente et occidente allata,

Gr., Arab., Syriac,

multis

excerpti,s

Copt, Hebr., Aethiop.,

maximam partem

35 scripturarmii antiqiiissimarmnspeciminibus
Lipsiae: Graul.
repetita,

4. p. xvi,

240

emendata, aucta.

Allg-. Zeit. (A.)

(2).

Cum

2,exemplis].

4 tabb. 8 Thlr. Editio

Liixsiae: Fries. 1861. 6 Thlr.

Nr. 278, Wohltliat Christi; 279, Die

1855.

^^aticanische

Bibelhandscbrift und

gor XVI.

Oct. p.

6.

[ed.

Graecis et

4459;

4457

eine Audienz

bei Gre-

Fund;

352, Aegyptischer

353, Wendt's Atlas.

1856.

Herinae Pastor Graece, ex fragmentis Lipsiensibus

instituta

Ex

quaestioue de vero Graeci textus Lipsieusis fonte.

Patrvmi

libro:

Hinrichs.

opera

apostol.

edit.

Dressel.

Lijjsiae:

p. xvi, 66.

8**.

Litterae Tischendorfii de controrersia Urauiaiia, Lipsiae

die 13. Febr. datae, Neue preussisclie Zeitung, Sonntag 17. Febr.
1856.

Etiam

litterae Lipsiae, Febr. a. 1856. datae,

Dresdner Journal, Nr. 30.

5.

Febr.

Beilag'eii zu Alex. Lykui-gos's Enthiillimgen liber den Simonides-

Dindorfscheu Uranios,
1856, Fritzsche.

p.

l'

Aufl. p. 26

32.

Aufl. Leipzig

6785.

Literarisches Centralblatt, Nr. 20, 1856, 17. Mai, coll. 323.

324. Verba panca (Lipsiae, die 10 Mail anni 1856 data)
contra professorem Lepsium, de conti-oversia Uraniana.

Neue documentliche Schriftforschung'en

englischeu Bibliotheken.
scJiaft,

Berlin 1856.

Allg. Zeit. (A.)

Nr. 2,

3.

p.

auf deutschen und

fiir christl.

's

(3.

Wissen-

914. 1719.

1856. Nr. 46, 75, Leipzig; 120,

248, Hirt des Hernias

Leipzig; 334,

Deutsche Zeitschr.

Simouides;

Sept. p. 3964); 253, Miinchen; 312,

Norddeutschland.

Momimeiita sacra iuedlta. Nora collectio. Vol. ii.

Fragmenta evangelii Lucae et libri Genesis ex ti'ibus codicibus Graecis V. VI. VIII. saeculi uno palimpsesto ex Libya

1857.

in

Museum Britaunicum

ex flammis
perlato.
siuiilia

erepto,

advecto, altero celeberrimo Cottouiano

tertio

ex Oriente nuperrime

Oxonium

Addita sunt et Novi et Veteris Testam. fragmenta

nuperrime in codicum sex antiquiss. reliquiis inventa.

Lipsiae:

Hinrichs. 4. p. xlvii, 322.

Cum

tabula.

16 Thlr.

2.

DE SCRIPTIS.

15

Drei Avissenschaftliche Ferieureisen mit eiuem

1857.

blick auf friihere Eeiseforschungeu.

21.

blait,

De

Theologisches Literatur-

Marz, 1857, Nr. 12, coU. 257266.

libro suo

Anecdoia sacra

Etiam

in:

Nr. 10.

1857.

AH(j. Zeit. (A.)

Kiick-

perioiium, 1857, vol. Iviii. p.

et

profana, 1855.

129

Leipziger Re-

138.

Allg. Zeit. (A.) 1857. Nr. 10, Drei Ferienreisen 100, Oikonomos; 188, Grossmauu; 225, Leipzig; 241, Russland; 265,
;

'sSachsen; 281, Leipzig.

Der

Sinai uud sein Kloster.

p.

(Separatim typis ex-

14.

scriptas ex libro Johannes Album, Cl>emnitz 1857. p. 341

Neue

Arlbeiten

uber theolo^isclie besonders biblische

Schriftdenkinale
Deutsche

ZeitscJirift

zu

Miinchen,
christliche

fur

Lehen^ Berlin 1857. Nr.

57

354.)

7. 8.,

unci

Wissenschaft und

und

14.

Galleu

St.

21.

Februar,

Ziiiich.

cTiristliclies

p.

5456,

61.

1858. N. T. (xr. et Lat.

16. 1 Thlr 10 Ngi-.
Allg-. Zeit. (A).

1858.

Ex

ti-iglottis.

Lipsiae: Mendelssohn.

Nr. 28, Leipzig; 99, Mai's Bibelwerk;

113, Buusen's Bibelwerk; 123,

's

Sachsen; 143, Winer; 190,

205, Leipzig.

1859. N. T. Gr. Ad antiquos testes denuo rec. appar. crit. omni

studio perfectum appos. comment, isag. praetexuit A. F. C. T.
Editio septima critica maior. Lij^siae

(2\ 696

(1),

681

(2).

Winter.

8 Thlr. 10 Ngr.

8". p. cclxxviii

Accessit anno 1860.

Notitia codicis Sinaitici, p. xvi.

N. T. Gr. Editio septima

p. cxxxviii (2),

Epistula
stein,

(1),

Lipsiae: Winter.

8".

473.

Martii data, ad virum

de codice Sinaitico.

Beilage, 1859.

AUg.

422;

Ca'iri die 15.

critica minor.

Leipziger Zeitung

cl.

De

Falken-

Wissenscliafiliche

Nr. 31, April.

Zeit. (A.) 1859. Nr. 10, Dresden; 110, Tischendorfsche

Auffindungen; 165, Jerusalem; 291, Triest; 350,

S.

Peters-

burg.

1860. Moimmeuta sacra inedita. Nova collectio. ToL iii.

Fragmeuta Origenianae Octateuchi editiouis cum fragmentis
evangeliorum Graecis palimpsestis ex codice Leidensi folioque
Petropol.

quarti

vel

quinti,

Sangallensi octavi fere saecuU

300.

Cum

2 tabulis.

Guelferbytano

codice

Lipsiae: Hinrichs.

4**.

quinti,
p. xl,

16 Thlr.

Notitia editiouis codicis Bibliorum Siuaitici auspiciis imperatoris Alexandri U. susceptae. Accedit catalogus codicum

16

I.

DE TISCHENDORFIO.

nuper ex oriente Petrojjolin perlatorum, item Origenis scholia

iu Proverbia Salomonis partim nunc ijrimum jjartim secun-

dum

atque emendatius edita.

Cum

2 tabulis.

Lipsiae: Brockhaits

4".

p. 124.

3 Thlr. 10 Ngr.

1860. ]?facliricht von der im Aufti-age seiner kaiserlicheu Majestat

Alexander 11. imternommenen Herausgabe der Sinaitischen
Handschrift. Leipzig: Giesecke und Devrient. 8". p. 33.
Typis privatim excusus; ex libro modo dicto haustus. Mease
augusto anni 1860. datus.

AH?.

Zeit.

Nr. 11, Bibelhandschriften; 166, Lage

1860.

(A.)

der Christen.

1861.

Allg-. Zeit. (A.)

Leipzig;

Nr. 28,

1861.

Mission-,

35,

Codex Zacynthius.
Litterae Tisclieudorfli contra censuram A. Kueneni (datam
Lugduni Batavorum mense ian. anni 1861, publici iuris
154, St. Petersburg; 311,

factam in Algemeene Konst- en Letterbode, 1861. No. 6, 9. Feb.,

44"), ex nescio quibus actis diurnis haustae, typis
p. 41''

exscriptae in St. Petersburger Zdtung., Nr.105, 14.Mai 1861. p.421''

1862. Aus

dem

lieilig-en

Tafel. Leipzig:

Lande. Mit

Brockhaus.

Translatio Gallica:

p.

5 Holzschu.

(1),

375.

Paris 1868.

Terre Sainte.

und

1 lithogr.

2 Thlr. 10 Ngr.
ff.

2,

312.

p.

Exstat etiam translatio Suecica.

codex

Biblioruin

Siuaiticiis

augustissimis imper. Alexandri

Petropolitamis.
II.

Auspiciis

ex tenebris protraxit in

Euroijam transtulit ad iuvandas atque illustrandas sacras

4

ed. C. T.

litteras

et Devrient).

Torwoite

ziir

Cum

veil. fol.

Siuaitisclieii

script gedruckt. Leipzig:

All?.

Zeit.

(A.)

Petropoli (Lipsiae: Giesecke

21 tabulis. 230, posthac 175 Thlr.

1862.

Als Manu-

Bibelhaudschrift.

Giesecke und Devrient.

Nr.

290,

Warschau;

4*".

356,

p.

51.

Codex

Sinaiticus.

Besuch der Grossfiirstiu Coustautiu im Harem des Sultans.

Leipzigev Zeitung, Wissenschaftliche Beilage, Nr. 37. 8. Mai
1862.

1863.

p.

173, 174.

N. T. Sinaiticum sive N. T. cum epistula Barnabae et

Ex codice Sin. accurate descripsit A.

fragmentis Pastoris.
F. C. T.

Lipsiae:

Brockhaus.

p.

Ixxxi

(1),

if.

148.

Cum

tabula. 6 Thlr.

Die Anfechtung-en der Sinaibibel.

Fleischer,

p.

24. 5

16.

Feb. 1863. Leipzig:

Ngr.

Waffen der Fiusterniss wider die Sinaibibel.

Winter,

p. 30. 5 Ngr.

Leipzig:

DE

2.

1863.
1864.

AUg.

SCEIPTIS.
Nr. 195, Leipzig.

Zeit. (A.) 1863.

Ex

X. T. Graece et Germaiiice.

plici tabula terrae sanctae. Lipsiae:

xxvi,

930, 2 vol.

ff.

17

1 Thh".

Cum

triglottis.

Mendelssohn. 16.

ex auctoritate

codicum

antiquiss.

Nr. 149,

C. T.

restituit

Ex

20 Ngr.

p. Ixxv, 930.

1864.

Allg. Zeit. (A.)

p. Ixxv,

10 Ngr.

N. T. Latine. Textum Hieronymi notata Clementina

Meudelssolm. 16".

du-

lectione

Lipsiae:

N. T. triglotto.

Petersburg; 256, 257,

St.

Warschauer Erinneruugen 296, Berlin.

De libro Sabae: Specimina palaeographica codd.
;

G-r. et

Slav,

biblioth.

Mosq. Synodalis, 1863. Literarisches Centralblati, 1864.

Nr. 23,

coll.

548550.
Zeitschift fur loissenschaftliche Tlteologie, 1864.

Berichtigung'.
(vii.i,

202210. Contra Hilgenfeldium

p.

respondit Hilgeufeldius

211

p.

(vii.

74

p.

219.

82);

In libro: Verhandlungen des drei-

Ueber das Leben Jesu.

zehnten evangelischen Kirchentages zu Altenbiu-g im Septem-

BerUn:

ber 1864.

W.

Herz.

p.

6770.

1865. N. T. Gr. Ex Sinaitico codice omnium antiquissimo

Vaticana itemque Elzeviriana lectione notata ed. C. T. Lipsiae
Brockhaus.

Memoir
ticus

616

p. Ixxxix,

8.

Cum

(1).

tabula.

4 Thb.

on the discovery and antiquity of the Codex Siuai-

by

Read

C. T.

Literatm-e, Feb. 15, 1865.

Ungua Gallica

Monumenta

meeting of the Royal Society of

at a

Cum

8. p. 26.

2 tabulis. (LibeUus

conscriptus.)

sacra

Noya

inedita.

collectio.

ToL

t.

Epistulae Panli et catholicae ex libro Porphyrii episcopi

palimpsesto,

Lipsiae:

etc.

Hiurichs.

p. xxiii, 364.

4**.

Cum

16 Thlr.

tabixla.

^Vauu wurden unsere Evangelieii verfasst? Leipzig: HinEditio in populi usum 1865,
richs.
1. und 2. Aufl. 1865.
p.

64.

4.

Aufl.

JuU, 1866.

8.

p.

xv

(1),

130.

15 Ngr.

Translationes ternae G-allicae, Anglicae, Americanae, duae

Suecicae, singulae etiam Danica, Batava, Italiana, Russica,
Turcica.

Apocrjphen des N. T. Herzog's Real-Encyklopadie, Bd.

Gotha 1865.

Barnabas.

p.

74.

73.

Ihid. p. 168.

Bibeltext des y. T.

Ibid.

multos viros doctos diu

Allg. Zeit. (A.)

xix.'

1865.

187

p.

195.

Disquisitio

haec

latuit.

Nr.

1,

Leipzig;

62, 77, 82,

London;

106, Bibeliibersetzungen; 138," Leipzig; 146, Entgegnimg.

TISCHENDORF, N.

T. ed.

8.

2C

18

DE TISCHENDORFIO.

I.

1865. Noch ein Paar Worte zur Fragre : Wann wurdeu unsere
Evang-elien verfasst? Mit einem Nachworte iiber den Hirten
des Hennas. Allgemeine Kirclien -Zeitung, Damistadt, 2. Septem557.
ber 1865. Nr. 70, p. 553

Kirchenzeiiung

21. 28. Oct. 1865.

Berlin,

665667. 678

Neue Eoangelische

Textkritik.

neutestameutlicheu

Zur

Nr. 42. 43.

680.

Apocalypses apocryphae Mosis, Esdrae,

1866.

coll.

Pauli, lohannis,

item Mariae dormitio additis evaugeliorum et actmmi apo-

Maximam partem nmic primum

ciyphorum supplementis.

C.T. Lipsiae: Mendelssohn.

ed.

p. Ixiv, 172.

8.

IThlr. lONgr.

Pseudepigrapheu des A. T. Herzog's Real-Encyklopiidie.

Bd. XX. Gotha 1866. p. 431. Dicit se Testamenta duodecim patriarcharum editurum
Allg,

esse.

Zeit. (A.) 1866. Nr. 28, Leipzig; 147, Ulfilas

Fragmente;

272, Leipzig.
die Vaticauische Bibel und meine Reise nach Rom.

Ueber

Levpziger Zeitung, 1866. Nr. 43, Wisse)isch. Beilage p. 189

Introductio brevis, Lipsiae die 31 mensis decembris

librum

scripta, in

goric besouders

iii.

1866.

Johann Wiuckelmann's Versuch einer Alle-

fiir

die Kunst.

gegeben von A. Dressel.

p.

a.

192.

Heraus-

Saecularausgabe.

Leipzig 1866, Mendelssohn.

4.

V.

eines Kleinodes auf dem Sinai. Daheim, vol. 2.

207210. 219
221.
Eine Audienz bei Pio Xouo. Daheim, vol. 3. p. 30 32.
Post Angeli Mail alionimque im1867. N. T. Taticauum.

Der Fund

p.

Lipsiae: Giesecke

perfectos laborcs ex ipso codice ed. C. T.

et

Devrient.

p. 1, 284.

4".

Cmn

tabula.

4 Thlr. 20 Ngr.

Api)endix codieum celeberrimorum SinaiticiVaticaui Alexandrini.

Giesecke et Devrient.

Lipsiae:

4.

p. xx, 52.

Cum

tabula.

AU^.

Zeit. (A.)

Nr. 182, Leipzig; 210. 211, Codex

1867.

Vaticanus; 273, Sachsisch. Min. Pras.; 278, Leipzig.

L'Authenticite de nos quatre evaug-iles maiuteuue. Reponse

k un article de la Revue de theologie [Strasbourg, 1867. v. 1.
p.

34.

Wann

ceusura

wurdeu

u.

s.

editionis

w.

quartae

libri

Tischendoi-fii

a Rumjjfio Argentoratensi scripta].

Bulletin tJieologique , Paris 1867. No. 3,

Scripsit Tischendorfius Lipsiae die

25

juillet, p.

214230.

24 martii.

Introductio et commeutatio ad tabulas libri a Theodoro

Aus dem

heiligen

Lande. 1867. (1866?)

Rabe

DE SCRIPTIS.

2.

Erinnerung-en

1867.

an

die

sehaft in Warschau.

1868.

19

Statthalter-

grossfiirstliche

Daheim,

vol. 4.

72

jj.

75.

Pliilonea inedita altera, altera nunc demirni recte ex

scriptura eruta.

vetex'e

Cum

155.

p. XX,

Lipsiae:

Giesecke et Devi'ient.

8".

2 Thlr.

2 tabulis.

Griechische Paliiog-rapliie. Vortrag. lulibro: Verhandluugen

der 25. Versammlung deutscher Philologen uud Scliidmauner
in Halle

Leipzig 1868.

Oct. 1867.

p.

4248.

(K) 1868. Nr. 23, Leipzig; 57, Novum Testamen327,Ueber Schleiermacher 334, Zui* SchleiermaclierFeier.
1869. Monumeuta sacra inedita. Xova collectio. Vol. Ti.
Apocaljpsis et actus apostolorum cum quarti MaccaAllg:. Zeit.
timi;

baeorum libri fragmento, item quattuor evaugeliorum i-eliquiae.

Ex duobus codd. palimp.s. octavi fere et sexti saec. altero
Porphyi-ii episcopi, altero Guelferbytano.
4. p.

xvii,

f.

N. T. Gr.

p.

1,

Ad

Cum

340.

Lipsiae: Himichs.

16 Thlr.

tabula.

denuo

apparatum crit.
omui studio perfectum apposuit commeutat. isagog. praeEditio

texuit C. T.
p. 968.

antiquiss.

viii.

Thk. 5 Ngr.

testes

critiea

Vol.

ii.

Lipsiae: Griesecke et Devi-ient.

p.

XX, vol.

ii.

p.

rec.

maior.

Vol.

[Ew.] 1869.

i.

[Act. Apoc] 1872.

p. 1044,

"Notantur interim," in

vol.

i.

(3).

The New Testament. The

authorised English Version; with

and various readings from the three most

celeV)rated manuscripts of the original Greek text. Leipzig:
B. Tauchuitz. 16. p. xvi, 414 (1). Cum tabula. (Publici
iuris factus Natalitiis anni 1868.) 16 Ngi'. Exemplaria 45,000
venum iverunt anno prime.
Die Aeclitheit unserer Evangelien. Vortrag zu Bremen gehalteu.
Gotha: Perthes, p. 28. Translatio Auglica: Are
our Gospels genuine, or not?; a T. J. Ormerod, Norwich,
introduction,

Eng., 1869.

8".

p. 28.

Appendix Novi Testam. Vatican!. Inest Apocalypsis ex

cod. unciali Vatic. 2066. cum supplementis et emendatiouibus
N. T. Vatican). Item illusti-atur editio cod. Vat. Romana
.

nupervima.

15

Lipsiae: Giesecke et Devrient.

4".

p. xviii, 20.

Ngi-.

Conlatio critiea cod. Sin.

quoque
109.

cum textu

cod. ratione habita.

Elzevirian

Lipsiae: Mendelssohn,

Vatic.
p. xxii,

15 Ngr.

Monumenta

sacra

inedita.

Nova

Psalterium Turicense purpureuni

collectio.

septimi

Vol.

fere

iv.

saeculi

20

DE TISCHENDORFIO.

I.

addito Danihelis libro ex cod. prophetarum Marchaliano nunc

Vaticano VI. vel VII. saeculi. Lipsiae Hiurichs. 4". p. xxiii,
:

Cum

296.

1869. All^.
dogma.
1870.

16 Thlr.

tabula.

Zeit. (A.)

1869.

Nr. 178, Leipzig; 346, Marien-

Respousa ad calumnias Romauas. Lipsiae:

8'*.

p. 54.

verte

10 Ngr.

diem

Die 31 octobris anni 1869

Brockliaus.

data. Aiiimad-

esse Refoimationis anuiversarium.

Monumenta sacra inedita. Nova collectio. Vol. ix.

Codex Laudianus sive actus apostolormn Gr. et Lat. ex
cod. olim

Laudiauo iam Bodleiano

Addita

sexti fere saeculi.

sunt nonnuUa ex celebri cod. proplietariim Marchaliano VatiLipsiae: Hinrichs.

cano.

4.

p.

xxxiv

Cum

248.

(1),

tabula.

16 Thlr.
1871.

Die Sinaibibel.

werbuug.
8.

Leipzig: Griesecke uud Devrient.

24 Ngr.

93.

2, p.

ff.

Ihre Eutdeckung, Herausgabe und Er-

Nebst 2 Tafelu.
1871.

Allg. Zeit. (A.)

Nr. 191. 192, Synode.

1872. Die eyaug^el. Alliance-Deputation an Kaiser Alexander

Zur Abwehr der groben Eutstellungen

und Verleumdungen des Herrn v. Wursteuberger. Leipzig:
zu Friedrichshafcu.

Brockhaus.

p. x, 40.

Ad

N. T. Graece.
C. de T.

Pars

i.

8 Ngr.
antiquissimos

testes

Editio critica minor ex ed.

Lipsiae:

Mendelssohn.

Lipsiae: Hinrichs 1877.

fF.2.

8.

maiore desumpta.

viii.

1,

f.

denuo recensuit

p.

608.

(Notantur interim"),

p.

Pars

ii.

6091056.

1872. Nr. 181, SerailsbibUothek.

Allg. Zeit. (A.)

Die Pilatusakten und das Johannesevangelium. Allgemeine

Ecangelisch-Luiherische Kirchenzeitung
7.

1873.

Jun.

coll.

Clementis Roniani epistulae.

drini fidem ac

Hinrichs.
in:

Nr. 23. Leipzig, 1872.

413418.

4.

modum
p. xx, 44.

Ad

re^jetitis curis ed.

Cum

App. codd. celeberrim,

etc.

tabula.

ipsius

cod. Alexan-

C. de T.
Thli-.

Lipsiae:

Editio prima

1867.

Ual>en ivir den iicbteu Schrifttext der Eyangelisten und

AposteH Leipzig: Griesecke und Devrient. 8. p. 25 (1).

Cum

tabula.

15 Ngr.

byterian Quarterly

A W.

A. Smithio translatus:

Pres-

and Princeton Review, Oct. 1874.

Biblia sacra Latina Yeteris Testam. Hieronymo interprete

ex autiquissima auctoritate in stichos descripta.

lectionem ex editione Clementina principe

mana ultima

a.

a.

Vulgatam

mdxcii et Ro-

mdccclxi repetitam testimonium comitatur

2.

DE

SCRIPTIS.

21

Latinonim omnium antiquissimi. Editiouem

suasore Chi-. Car. Josia de Buusen Th. Heyse, ad

codicis Amiatini
institiut

Cmn

finem perduxit C. de T.
8.

Lipsiae: Brockhaus.

tabiila.

5 Thlr. 10 Ngr.

p. Ixxii, 991.

1873. ^. T. Gr. Ad editionem

siiam

maiorem conformavit,

viii. crit.

item Elzeviriams

lectionibusque Sinaiticis et Vaticauis

Lipsiae: Brockhaus.

struxit C. de T.

in-

p. xxxii, 419.

8.

Prolegomena huius editionis, quae ultima Tischeudoi-fio curae

fiiit, data sunt mense ianuario anni 1873.

Liber Psalmorum. Hebr. atque Lat. ab Hieronymo ex

Hebraeo conversus. Consociata opera edd. C. de Tischen-

1874.

Brockhaus.

dorf, S.Baer, Fr.Delitzsch. Lipsiae:

p.xvi, 190.

8".

*
*

Legentium intererit cognoscere quomodo Tischendorfius editiones

suas numeraverit:
IV.

1849 Lipsiae;

Lipsiae:

i.

Tauchnitz;

1867. 1870.

v.

1869

1854.

vi.

mai. et min.

[ix.

Multa praeterea molitus

sacra

1842

Parisiis;

inedita.

vii.

(Triglotta et

1859 mai.

et min.;

ex quibus haec apponimus:

est,

sostomi cod. Guelferbytanus

1881

1880.

1873 Lipsiae: Brockhaus.]

Monumenta

iir.

1855. 1857. 1858. 1861. 1864.

1875. 1877. 1878.

1873.

1872

ii.

1850. 1862. 1873. 1876. 1878. 1879. 1880.

academica) Lipsiae: Mendelssohn;

vui.

1841 Lipsiae;

Nova
vi.

fere

Chrysostomi fragmentis unciahbus).

coUectio.

Vol.

vii.

Vol.

viii.

(Chry-

cum

p. Chr. saecuh,

aliis

(Reliquiae textus

sacri utriusque ex pluribus codd. palimps. aliisque veterrimis).

(Prolegomena).

N. T. Gr.

Editio

viii.

crit.

maior.

N. T. Gr.

Editio

viii.

crit.

minor. (Prolegomena).

Vol.

iii.

Reliquiae

Graecarum litterarrmi antiquissimae sive Menandri, Euripidis, Cassii

Dionis fragmenta ex membrauis iv. et v. saeculi. Item fragmenta
De evangeliorum
grammatica ex foliis palimpsestis saec. vii.

apocr. similiumque

Graeca.

Ex

his

librorum origine et usu.

Palaeographia

Cimi tabulis plus centmn formae maximae,

etc.

quae edere Tischendoi-fius cogitaverat, vereor ut

quos ultimo loco commemoravi prodituri

rissimus multa et

magna, quae mente

et

Nam

libri

vir ille

cla-

memoria volvebat,

ipse

sint.

DE TISCHENDOEFIO.

22

I.

quidem celerrime

pviblici

cessimi fuisset; haec

commisisset nemo

iuris erat facturus,

tamen cmn non

fere ex

uotitiis

uisi

eius

si

tempus

ei

con-

trunca quaedam schedis

maxima

exiguis excutere

et in libros redigere poterit.

Editionem Novi Testamenti Graece criticam oetavam, utriusque

formae maioris et minoris, speramus pro viribus uostris his paginis

ad finem perductum

Monumentormn

iri.

sacroi-um ineditorum volumeu septimum, quod

Chiysostomi scripta coutinebit, edendum

quem

cui-abit bibliothecarius

omnes constat esse

harmn rermn peritissimum. Simulatque prolegomena baec absoluta
fuerit, mihi in animo est Monumentorum volumen octa\aim, reliquias
Gottingensis Oscar de Gebhardt,

textus sacri continens, edere.

inter

23

n.

DE APPAEATU CRITIC O.

24

paginae
1.

2.

3.
4.

De

codicibus Graecis

De
De
De

antiquis interpretatioDibus

scriptoribus ecclesiasticis
edition! bus

25

....
....

33

37
37 42
42 44
34

25

II.

DE APPARATU CRITICO.
Ad

editionem

JTJL. sane

ut

suam hanc octavam

ultimam

loeupletaret

ipse

ex quoeunque fonte hausta

et

editio

copias

in

ea

quam
omnia

quae ab

pernderet

erant

poneretque in notas suas, quatenus necesse

ut

fore sperabat, fecit Tisclieiidorfius

apparatum criticum

aliis

conficiendaui

esset,

com-

unde

fit

primis quod ad lectionum variarum

testes attiuet singulares

atque eximias praebeat.

ratu critico distinguenda sunt quattuor liaec

versiones antiquae, scriptores ecclesiastici

In appa-

codices Graeci,
editiones.

1.

DE CODICIBUS GRAECIS.
Primum
dorfii

dicendum

breviter

opera detecti, in criticum

scripti,

conlati

turn

est,

usum

quibus

qui codices Tisclienconversi, editi, tran-

codieibus

ab

aliis

vel

N: codex Sinaiticus, nunc Petropolitanus, solus totum

No-

editis

sint,

vel conlatis Tischendorfius usus

(1.)

Hi

detecti

sit.

sunt a Tischendorfio

vum Testamentum

integrum continens, saeculi quarti;

n.

26
Qact.

DE APPAEATU

CRITICO.

fragmentum parvum, nunc Petropolitanum

actuum,

saeculi septimi;

fragmenta septem palimpsesta, nunc Petropolitana, evan-

I:

geliorum, actuum, epistularum, saeculorum quinti sexti

septimi
;^paui.

O^:

nunc Petropolitana,

duo,

fragmenta

ad Hebraeos, saeculi

ad Galatas

et

exemplum

Guelferbytanum

epistularum

fere noni;

hymnorum

Lucae

ex

evangelio sumptorum, saeculi noni;

Qpaui.

fragmentum

parvum,

nunc Petropolitanum,

epi-

stulae alterius ad Corinthios, saeculi fere sexti;

T'^:

nunc Petropolitana,

fragmenta,

evangelii

lohannis,

saeculi fere sexti;

T^:

Romana,

fragmenta

evangeliorum

Matthaei

Marci

lohannis, saeculi fere sexti;

codex, nunc partim Bodleianus Oxoniensis partim Petro-

politanus, evangeliorum

Matthaei

Marci

et

fere

Lucae

et

lohannis integrorum

integrorum, saeculi noni;

S^: fragmenta pauca, nunc Lipsiensia, evangelii Matthaei,

saeculi septimi;

0^: fragmenta Petropolitana, Matthaei

Marci, saeculi

et

fere septimi;

S^

fragmenta Petropolitana, Matthaei

et

lohannis (lohannis

sunt a Porfirio reperta), saeculi sexti;

0^: fi'agmentum parvum Petropolitanum, evangelii Lucae,

saeculi fere octavi;

codex, nunc Bodleianus, evangeliorum Lucae et lohannis

integer

11:

codex,

Mc

(Mt
nunc

vide infra, p. 27.

Petropolitanus,

11.

6. 7), saeculi

quattuor

noni;

evangeliorum,

saeculi noni;

Item

(codex Tischendorfianus
sitatis),

palimpsestum

evangeliarium

saeculi

fere

dorfianus VI, continens

ex praxapostolo

nunc

Lipsiense

in bibliotheca Paulina univer-

noni;

codex

fragmentum

saeculi

decimi;

Lipsiensis,

Tischen-

epistulae ad

Hebraeos

codex palimpsestus

bis

1.

rescriptus

DE C0DICIBU8 GEAECIS.

27

nunc Petropolitanus, fragmenta actuum

secundae ad Corinthios

coutinens,

Praeterea codices minusculis

saeculi

et epistulae

noui.^

fortasse

litteris script!,

quattuor evan-

IV

geliorum codex Lipsieusis (codex Tischeudoi'fianus

in

bibliotheca Paulina universitatis) saeculi decimi vel potius

fortasse undecimi;

codex Matthaei

politanus, saeculi fere decimi

nunc Petropolitanus,

actuum codex

Marci, nunc Petro-

quattuor evangeliorum codex,

fragmenta codicis

saeculi duodecimi;^

nunc

evangeliorum,

et

Petropolitana

insignis 61,

fragmenta praxapostoli

saeculi

nunc Musei Britannici, anni 1044;

nunc Petropolitana,

duodecimi;^

saeculi

fere

duodecimi.^
(2.)

Hi primwn

a Tischendorfio

in

cr'iticum

usum

eonversi sunt praeter quos ipse detexit codices:

pauca Parisiensia,

fragmenta

F":

actuum

evangeliorum

epistularum, saeculi fere septimi, quibus

maxima ex

parte Tischendorfius primus usus est;

I^:

fragmenta pauca
gelii

2:)alimpsesta,

Musei Britannici, evan-

lohannis, saeculi fere quiuti;

N: fragmenta purpureo-argentea,Vindobonae, Londinii Romae, in primis in insula Patmo, sen^ata, Matthaei

Marci Lucae lohannis, saeculi

fere sexti,

ex quibus

Tischendorfius Patmia primus adhibuit;

hymnorum ex Lucae

codex Bodleianus,

O^:

evangelio,

saeculi noni;

Qbpaui.

folium Moscuense, fragmentum

ad Ephesios, saeculi

aliis
a.

Tischendorf, Notitia

Ibid. p. 58

Ibid. p.

Ibid. p. 63

num.

sexti

etc.

(vol.

Lipsiae
3

2.

a.

parvum

1,

ej)istulae

pag. v est R);

18G0, p. 50 num. 15.

Ibid. p. 60

num.

4.

64 num. 16.

num.

11.

De

a Tischendorfio invenfis, vide

1855, ed. repetit.

a.

18G1,

et

codicibus Veteris Testamenti deque

Anecdota sacra

librum Notitia

etc.

et

profana, Lipsiae

ante laudatum, item

praefationem ad editionem eius quintam Veteris Testamenti Graece

iuxta

LXX.

intt.

Lipsiae

a.

1875,

p. vi.

28

DE APPARATU

II.

0^: codex Veronensis,

CRITICO.

hymnorum ex Lucae

evangelic, sae-

hymnorum ex Lucae

evangelio, sae-

culi sexti;

codex Turicensis,

0*^:

culi septimi;

O^: codex Sangallensis

hymnorum ex Lucae

evangelio,

hymnorum ex Lucae

evangelio,

saeculi noni;

codex Moscuensis,

O^:

saeculi noni;
pact cath paui apoc

codex palimpscstus

episcopi Petropolitani,

in libris v.

cl.

Porfirii

actuum epistularum apocalypsis,

saeculi fere noni ineuntis;

Qpaui.

fragmenta papyracea, quae

Petropolitani

sunt,

epistulae

v.

Porfirii

cl.

episcopi

ad Corinthios,

jtrioris

saeculi fere quinti;

R: codex palimpscstus, nunc Musei Britannici, fragmenta

multa evangelii Lucae continens, saeculi sexti;
j^paui
.

fragmentum Cryptoferratense,

fere octavi

(in app.

uou

crit,;

fragmenta Romana, Lucae

T'^:

epist.

et

vol.

2 ad Cor, saeculi
pag. v.);

1,

lohannis,

quae partim

Tischendorfius primus adhibuit;

fragmenta, a

T'^:

v. cl. Porfirio

inventa, evangelii Matthaei,

saeculi fortasse sexti;

W^: fragmenta

rescripta,

Neapolitana,

Matthaei Marci

Lucae, saeculi fere octavi;

W*^: fi'agmenta Sangallensia, Marci et Lucae, saeculi noni;

W^:

fragmenta Cantabrigiensia, evangelii Marci, saeculi

fere noni;

W: fragmenta Oxoniensia,
fere noni (fol. 7

evangelii

nova Athona

lohannis,

contulit v.

cl.

saeculi

P. E. Pusey)

S^ fragmenturd Porfirianum, evangelii Matthaei, saeculi sexti

:

0^: fragmenta Porfiriana, Matthaei et Marci, saeculi sexti;

8 fragmentum
:

Porfirianum, evang. lohannis, saeculi sexti

6^: fragmenta Graeco-Arabica, Porfiriana, evangelii Matthaei, saeculi fere decimi.

Item evangeliaria Venetum

et Carpentoractense.

DE CODICIBUS GRAECIS.

1.

(3.)

Hi

editi

29

sunt a Tischendorfio

N: vide ante; ter editus;

B: codex praestantissimus Vaticanus, cui desunt non

nisi

ad Hebraeos pars, epistula ad Timotheum

epistulae

utraque, ad Titum, ad Philemonem, apocalypsis, saequarti;

euli
j^apoc.

codex Vaticanus apocalypsis, quern Tischendorfius

venia transcribendi non concessa ex collatioue edidit,

saeculi octavi exeuntis;

C: codex Ephraemi Syri rescriptus, Parisiensis, maiorem

Novi Testamenti partem contiuens,

saeculi quinti, qui

codex ante editionem Tiscliendorfianam minime accurate

laudatus erat;
j)paui.

cofjgx

Claromontanus, Graeco-Latinus, Parisiensis,

epistularum Pauli, saeculi sexti;

codex Laudianus, Graeco-Latinus, Bodleianus Oxonien-

E*<=*:

sis,

actuum, saeculi

non

satis recte ediderat;

quern Hearnius

sexti exeuntis,

F^: vide supra;

I:

P:

\ade supra;

vide supra;

L^^^: codex Parisiensis, quattuor evangeliorum, saeculi fere

octavi
]\jpaui

fragmenta Hamburgensia

ad Corinthios

N: vide

ante;

et

Londinensia epistularum

ad Hebraeos, saeculi noni;

et

edidit Tischendorfius

partem antea notam;

0*: vide supra;

P*^^^:

codex rescriptus, Guelferbytanus

cum
sexti,

quem

primis Lucae

Knittelius imperfecte ediderat;

^.j^^g

g^p^,^^

codex rescriptus,
et

in

fragmentis Matthaei Marci lohannis, saeculi fere

pactcathpaulapoc.
Q,^"^:

Guelferb}i;anus,

lohannis continens, saeculi quinti

fragmenta Lucae

quem

Knittelius

imperfecte ediderat;

R: \ade supra;

W^

fragmenta Parisiensia, evangelii Lucae, saeculi fere octavi

30

n.

DE APPARATU CRITICO.

vide supra

Y: fragmenta Barberina Romana,

evaugelii lohanuis, sae-

culi fere octavi;

S^: vide supra;

Item fragmenta palimpsesta duorum evaugeliariorum,

altera Venetiis

Romae

(unde veu) altera

bibliotheca

in

Barberina (unde barb) inventa, saeculi fere octavi.

Parabat praeterea Tiscliendorfius editionem codieum

horum:
'J'abcd

G^'^*

0bcdefgh_

Hi

(4.)
jjpaui.

N?'^"! Op^"' Qp^"1

N^^^ partis nuper inventae

exscripti sunt

a Tisehendorfio

_,

fragmenta Coisliniana, a Montefalconio iam edita

neque accuratissime,
V,

et

Sabas partim edidit

el.

duo Moscuensia quae

folia

facsimili

anno 18G3,

et

pars nova, folia quattuor Porfirii episcopi et Antonii

arehimandritae epistularum Pauli, saeculi sexti

,

novem nova Atliona

(folia

edidit Duchesnius);

M^^: codex Parisiensis, evangeliorum, saeculi noni;

fragmenta Moscuensia, evangelii lohannis, saeculi

O^^':

fere noni;
11:

vide supra;
(5.)

Hi

conlati sunt accurate

a Tisehendorfio:

E^^: codex Basileensis, evangeliorum, saeculi octavi;

ppaui. codex Augiensis,

Pauli,

saeculi

nunc Cantab rigiensis, epistularum

noni

F. H. A. Scrivenero

exeuntis,

accuratissime

viro

eruditissimo

editus

a.

1859;

G^^: codex Musei Britannici, evangeliorum, saeculi noni

vel decimi;

codex

H^^:

Hamburgensis, evangeliorum,

saeculi

noni

vel decimi;
jjact.

codex Mutinensis, actuum, saeculi

K^^^ codex Cyprius, nunc

:

Lact cath paui

Qb

paui
.

fere noni;

Parisiensis, evangg., saeculi noni

codex Romanus,

act. et

epist., saeculi

noni;

folium Moscuense, epistulae ad Ephesios, saeculi sexti

1.

DE CODICIBUS GRAECIS.

S: codex Vaticanus, evangeliorum

U: codex Venetus, evangeliorum,

X: codex

31

anni 949;
saeculi fere decimi;

Monacensis, evangeliorum, saeculi fere decimi;

F: vide supra;

A: Tide supra.
Contulit etiam Tiscliendorfius multos locos evangeliarii

Carpentoractensis,

saeculi

noni.

Ad

aliquot

collationes

Tischendorfianas post etiam valuit Tregellesii industria, ad

id

ipsum Lipsiam profecti ut eas cum

suis

conferret.

CONSPECTUS CODICUM SUPRA DICTORUM.

Detecli.

32

DE APPARATU CRITIC O.

II.

D: codex Bezae Graeco-Latinus,

Cantabrigiensis,

evan-

geliorum et actuum, saeculi sexti;

F: codex Boreeli, nunc Kheno -Traiectinus, evangeliorum,

saeculi noni exeuntis;

Qpaui. codex Boernerianus, Dresdensis, epistularum Pauli,

saeculi noni exeuntis;

Qbact. codex Vaticanus

culi

Romanus, fragmenta actuum,

sae-

noni;

Z: codex rescriptus Dubliuensis, fragmenta evangelii Matthaei, saeculi sexti;

A: codex Graeco-Latinus, Sangallensis, evangeliorum, saeculi

S: codex

fere noni;
rescrij^tus Zacynthius,

Lucae fragmenta,

quam

saeculi octavi.

non solum editionibus horum codicum

Tiscliendorfius

praeter G^^^*

nunc Londinensis, evangelii

accuratissime usus est in lectionibus variis

conligendis, sed etiam codices

omnes

ipsos praeter

G^'^^'^ et

codicem Dublinensem, ipse percurrendo examinavit palaeograpliicae

maxime

rationis causa.

Lectiones codicum Moscuensium utriusque saeculi fere

noni,
dorfius

epistularum

ex

et

evangeliorum

Matthaeiano,

ojaere

hausit Tischen-

quamquam

codices

ipse

etiam percurrit.
Lectiones fragmenti Cantabrigiensis

T*^

evangelii Mat-

thaei ex appendice

ad N. T. Gr. Tregellesianum hausi

notitiam fragmenti

Oxoniensis

ex

W^

Marci hausi

evangelii

descri2:)tione Vansittartii in actis philologicis ;

nonnullas codicis

codicis a vv.

Gebhardtio Harnackioque

ell.

lectiones

Rossanensis excerpsi ex notitia huius

edita.

Denique E, codex Graeco-Latinus, Sangermanensis,

nunc Petropolitanus, epistularum Pauli,

cum apographum

vitiosum codicis

sit,

saeculi fere noni,

quod ad Graecam

saltem partem attinet minoris aestimandus

Ex
eos qui

codicibus uncialibus

iam septimae

supra

est.

dictis accesserunt

editioni adhibiti sunt, hice:

ad

DE CODICIBUS GEAECIS.

1.

ad evangeUa

1.

pars

vigiuti:

nova T^

T*^

exhibuit

0'^

lectiones

3.

4.
5.

actus quattuor:

De

pars nova)

(W^:

v.

fi-agmenti

0^ 0 0f 0s 0^ S

0-=

(\V)

cl.

WO

(S);

G^ P;
ad epishdas catholicas duo: N P;
ad epistulas Pauli octo: N H pars nova
ad cqiocahjpshn duo: N P.
ad

2.

(R

pars nova (O^)

T^

T^'

Vansittartius non

r pars nova

33

O PQ

R;

codicibus uncialibus haec.

CODICES MINUSCULI.

Quamquam

omni opera atque studio

Tischendorfius

incubuit in codicum uncialium usum, tamen in hac etiam

editione octava conficienda codices minusculos

non

neglexit,

multa codicum liorum testimonia sane delens propter copias

novas ex testibus praestantioribus
addens,

vel

accuratius

multa nihilominus vel

defiuiens, quos

ad usus editiones

Novi Testamenti Graece a Wetstenio, Griesbachio

terea in

(erat prae-

manibus Tischendorfii exemplar Novi Testamenti

Wetsteniani in quo Griesbachius lectiones aliquot codicum

minusculorum manu adscripserat)

primis a Mattliaeio iustructas,

Scliolzio, Tregellesio, in

et conlationes Bircliii, Alteri,

Dermoutii, Rinckii, Fleckii, Reichii, Muralti adhibuit, maxi-

mis

autem

copiis

de codicibus

viro

minusculis optime merito F.

anno 1853 conlationem

evangeliorum textum
codicibus

in

H. A. Scrivenero

anno 1859

multis

in

maxime

codicem

praesertim

jDublici iuris

testimonium invocavit

Tischendorfius codices minusculos supra

repertos,

acceptis, qui

lectiones ex quinquaginta

codicis Augiensis
locis

uncialibus et

codicum Anglicorum ad

viginti

editionis

fine

Praeterea

fecit.

et

et

dictos^ in oriente

61 testem

textus

insignem.

Vide

sujira, p,

TiscHENDOEF, N.

27.

T. ed.

8.

3C

actuum

34

DE APPAHATU CRITIC O.

II.

2.

DE ANTIQUIS INTERPRETATIONIBUS.
VERSIONES LATINAE.
Inter antiquas interpretationes impendit Tischendorfius

maximam curam

dicunt, stirpis turn Italae, quibus

praeter eeteras

cum

versionibus Latinis

magna

quidem

est in restituendo

Vulgatae,
pliires

quam

ob causas

ipsorum apostolorum

textu auctoritas.

Atque ex

quidem documentis non

Italis

habuit

satis

aliquot prae ceteris deligere dubia laude ornata,

eorum aetatem

sed quidquid

Ex

criticam convertit.

celeberrimis Blanchini et Sabatarii

operibus petiit lectiones codicum a Vercellensis

nensis,

Corbeiensis,

item

/ Brixiani,

c Colbertini,

g^

et

^^ utriusque

b Vero-

ff^ et ff'^ utriusque

Sangermanensis

Vindobonensis ex Alteri transcriptione

rem

tulit religiose in

,.

Rehdi-

gerani Vratislaviensis

ex

h olim Claromontani

nunc Vaticani ex editione Angeli

Mali,

editione

Ambrosiani ex editione Ceriani, qui quidem

omnes ad evaugeliorum textum spectant;

brigiensis

ad evangelia

operibus,

codicis

et actus

hie

Dresdensis

illic

item d Canta-

ex Kiplingii

ex Scriveneri

et

Graeco -Latini Augiensis epistularum

Pauli ex Scriveneri editione (re vera

textus

Haase,

Friderici

e textu

est

Vulgatae versionis

Graeco corruptus),

g Boerneriani

ad epistulas Pauli ex ipsius codicis

Matthaeiana,

ff Corbeiensis

lohanne Martianay;

item

editione

ad lacobi epistulam ex

codicis antiquissimi Speculi

Pseudo-Augustiniani per totum fere

Novum Testamentum

ex adnotationibus vel editione Angeli Maii.

Edidit

Tischendorfius

ipse

codices

hos

Italos:

d Claromontanum epistularum Pauli, cum Graeco eiusdem

,

codicis

textu,

Palatinum

nunc Vindobonensem,

DE ANTIQUIS INTERPRETATIONIBrS.

2.

evangeliorum

Laudianum, actuum,

35

sive

g'^^df

guelph Guelferbytanum, fragmenta epistulae ad Romanos,

k Bobbiensem nunc Taurinensem, fragmenta Matthaei et

Marci antiquissima.

Ad edendum
n Sangallensem

quinti,

ex apographis

suis

destinaverat:

fragmenta evangelii Marci

saeculi

p Sangallensem,

evangelii lohannis saeculi septimi vel octavi,

censem, evangeliorum, saeculi fere

Denique addidit

ex

lectiones

manensi nunc Petropolitano,

noni,
vel
s

quern vir

Vindobonensi

his codicibus

Mona-

Sanger-

Pauli,

saeculi

(in ejjp. cath. est

Latini

Italicis

iLlis

fere

nunc

Zieglerus

fragmenta rescripta actuum

textus

edidit,
et

duarura

Vulgatae textus).

testibus

et

aetate

et

tamen utraque ratione prope

auctoritate cedunt,

quorum

sexti.

epistularum

Leo

cl.

epistularum catholicarum
Etsi

fi-agmentum

Monacensi, epistularum Pauli, saeculi quinti

sexti,

fere

Sangallensem, versus extremes evangelii Marci,

saeculi septimi vel octavi,

accedunt antiquissimi nostri Vulgatae codices,

triginta

eosque milleuarios omnes ad appa-

ratum adhibuit TLschendorfius, plurimos excerpens ex Sabaex Evangeliario quadruplice Blanchini

tarii Bibliis Latinis,

atque

eiusdem Vindiciis

Griesbachii Symbolis

Matthaeiana, ex
tionibus Alteri et

a viro

cl.

Edidit

criticis,

Scripturarum

ex

Dobrowskii, ex adnota-

Lachmanni, ex editione

Ranke

ex editione Novi Testamenti

libellis Sanftli et

Ernesto
ipse

canonicarum

codicis Fuldensis

facta.

Tischendorfius

codicem Amiatinum,

et

praeterea adhibuit codices Sangallensem saeculi sexti, Ingol-

stadiensem Monacensem saeculi septimi, passim conferens

codices Guelferbytanum saeculi quinti, Parisiensem saeculi
septimi.

Lectiones

codicis

Peyronii videtur hausisse.

Taurinensis

ex

Nisi fallor,

codices Vulgatae

litteris

v.

cl,

novos nullos ad editionem banc octavam adhibuit, lectionura

autem testimonia hie

illic

locupletavit.

DE APPARATU CRITIC O.

n.

36

VERSIONES ORIENTALES.
In versionibus orientalibus excutiendis nisus est Tischendorfius operibus

Non pauca ex

virorum linguarum orientalium peritorum.

Tregellesii

N. T. Gr.

haiisit.

Lectiones interpretationis Syriacae quamPeshito vel sim-

plicem vocant ex editione Schaafiana, S}a*iacae

Cureton,

quam Curetonianam vocant ex editione Guilelmi

Syriacae quam posteriorem sive Philoxenianam

vocant ex editione a Josepho White publici iuris facta,

codicum Philoxenianae versionis Assemanianorum

variae

ex libro praestantissimo Adleri, Evangeliarii Hierosolymitaui

ex nupera editione

comitis Fraiicisci

Miniscalchi Erizzo,

haustae sunt.

Memphiticae

interpretationum

Lectiones

Basmuricae
AesYptiaoae.

,.

ex

quotquot ad
..
^

evangelia
,.

editione bcnwartzii

Saliidicae,

spectant
^^r

Mem-

interpretationis

phiticae quotquot ad actus epistulas apocal}q)sim spectant

ex

opere Woidii haustae

Sahidica

Miinteri

sunt,

Engelbrethi

atque

Sahidicorum

fragmentorum

Wilkin sii,

editione

libello

de versione

Basmurica

de

libello

ex

non

neglectis.

Consuluit
.

Tischendorfius

lectionibus

in

Aethiopicis

notandis versionis Aethiopicae interi^retationem

Aethioniea.

a Chr. Augusto

apposuit quae vir

Pell Piatt ad

cl.

t.

Bode lactam, multa quoque

Gildemeisterus ex editione

maximam Novi

Thomae

Testamenti partem excerpsit.

Hausit Tischendorfius lectiones interpretationis Arme.

nicae in primis

Anneiiica.

r^

ex editione Novi Testamenti

,

Graece bcholziana hac in re bene mstructa,

addidit etiara quae in Wetstenii

exemplo Griesbachiano
nicas

et

Georgianas

commentario

in

Alteri

invenit.

et

lectiones

circa

animadversionibus

ex Armenica

Philemonem, uotata

Novi Testamenti Graece

Iberica

in

in

Arme-

Petermanni

epistulam

ad

DE SCEIPTOEIBUS ECCLESIASTICIS.

3.

37

Biblia polyglotta Londinensia lectiones Arabicas prae-

praeterea Novi Testamenti Milliani

buerimt;

exemplar notis plurimis Christiaui Benedicti

Michaelis linguarum orientalium peritissimi

His accesserunt

penii lectionem multis locis suppeditabat.

Scbolzii notae ex Vaticano libro,

lectiones fi'agmentorum

Tisehendorfianorum Lipsiensium epistulae

a viro

cl.

Gildemeistero

erutae,

Er-

insigne,

ad Colossenses

lectiones

aliquot

codicis

epistularum Pauli niiper Petropolim translati et aetate et

origine insignis.

VEESIOXES OCCIDEXTALES.
Postquam de interpretationibus Latinis atque
talibus expositum est, restat

utnotemus de versionibus qiiattuor

occidentalibus, Tischendorfium lectiones hausisse

in quibus

non mediocre

virorum

ell.

quas

uonnullas

rei eriticae

de Gabelentz

Dobrowsky
ex

cum

et

momentum

Loebe,

Griesbachio

I.

ad Mattliaei

Gothicas,

ex editions

Slavonicas ex

commimicavit,

Eduardi

adnotationibus

est,

de

iis

item

Muralto,

Anglo- Saxonicas ex Beniamin Thorpii editione,

quotquot

orien-

Franeicas

evangelium spectant ex editione

Audreae Schmelleri.

DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS.
Tischendorfio patrum scripta in

patebat immensus laborum campus,

ei

minime

licebat,

rem criticam convertenti

quem

etsi

totum emetiri

tamen non potuit quin multa quae

in primis

vim habere \'idebantur ad negotium criticum adiuvandum

omni studio

susciperet.

Propterea quaecumque textus sacri testimonia ex tribus

primis saeculis supei'sunt ex ipsis fonSaecula tria prima.

.,

tibus

hausit.

Pertment hue patrum

apostolicorum opera, unde paulo saepius reliquis adferenda

erat Polycarpi

epistula.

Cum

Ignatio etiam interpolatae

38

II.

DE APPARATU CRITIC O.

eius epistulae excussae sunt,

cum Clemente Romano etiam quae

nomine circumferuntur Homiliae. Adhibita sunt praeterea fragmenta ex evangelic Hebraeorum vel Ebionitarum

eius

ve\

Nazaraeorum a veteribus

exscripta.

non

lustini

in evangelic potissimum Matthaei, habita est ratio

raro,

sed neque

ea neglexit Tischendorfius quae lustini nomini adscripta sunt,

Zenam, quaestiones

ut expositio rectae fidei, epistula ad

responsiones ad orthodoxos, quo librc saepe usus

Eius quidquid apud Epij)haniura

perhibetur,

id

item

lustino aetate proximus est Marcion.

epistula ad Diognetum.

esse

est,

et

omne

Tertullianum aliosque

et

diligentissime perquisivit,

unde

commentarius ad Lucae evangelium ac plures Pauli epistulas

magnopere
licebit

locupletatus

gnosticos

est.

Cum

quorum

multos,

eos

Marcione

componere
patres

reliquias

servarunt, ut Theodoti Antitactarum aliorumque Clemens,

Heracleonis Origenes, Ptolemaei Carjiocratis Encratitarum

Epiphanius,

aliorumque

aliorumque

Valeutinianorum

Irenaeus, Valentini

Basilidis

Marcosiorum
Doee-

Apellis

tarum Naassenorum Peratarum aliorumque Hippolytus

in

Philosophumeuis nuj^er repertis, ut praetei'eamus similia:

ex

istis

vero omnibus iucrementa apparatus Tiscliendorfii

petita sunt. Pertiuet

hue etiam

Pistis Sophia, liber gnosticus

saeculi fortasse tertii Sahidice scriptus.

plaeuit

idoneis

evangelii

quibus

protevangelii

locis

Item rationem habere

quod

dicitur

laeobi,

Pseudo-Thomae, actuum quae feruntur

Pilati.

apocrypharum litterarum luminibus ad

ipsos

patres redeunti, praeter eos qui raro adhiberi poterant, ut

Athenagoras, Theophilus, Petrus Alexandrinus, Gregorius

Thaumaturgus, commemorandi sunt Irenaeus, quem quidem

paucis

exceptis

novimus,

ex

veterrimo

tantum

Clemens Alexandrinus,

interj^rete

Origenes,

Latino

Hippolytus,

Dialogus contra Marcionitas, Constitutiones quae dicuntur

Apostolicae,

Methodius.

Ex

his

omnibus testimoniorum

multo plura eaque ipsa curiose delecta in hanc editionem

conlata sunt

quam

in

aliam ullam priorem.

3.

DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS.

Nec vero

tribus primis saeculis acquiescendum Tischen-

immensam messem prae

dorfio videbatur, etsi

Clemente
pretes, a

iu

Lachmanno plane

quorum ex numero

Per-

persaepe consuluit.

ad patres quarti

eius

studiis

est

neglectos neque a Griesbachio

excerjjtos,

criticis

rectum igitur

et quinti

nominandi sunt Eu-

in primis

Didymus, Athanasius, Epiphanius,

sebius,

cum

reliquis

Irenaeo praebebat Origenes, cuius etiam inter-

et

Symbolis

saeculi,

S\)

Eusebii

Basilius.

demonstratio evangelica, pro multitudine locorum sacrorum

ibi

adscriptorum primo loco ponenda,

cellum

cum

contra Mar-

libri

tot ipsius Marcelli locis, historia ecclesiastica,

commentarii in psalmos

Esaiam

et in

(et in

Lucam apud

A. Maium), eclogae propheticae, fragmenta permulta ab

Angelo

Maio

edita,

ad Stephanum

evangelicae

magnoque cum
Eusebius

quibus

in

et

etiam

sunt

ad Marinum

quaestiones

saepissime

sunt: gra\ns etiam eo est

fructu adhibita

quod scriptorum antiquiorum multa fragmenta

passim usus

critici

mentem

venit in

servavit;

Polycratis,

Apollonii, lulii Africani, epistulae ecclesiae Viennensis et

Lugdunensis, Phileae,

reliqui quattuor modo indicati

editoribus neglecta.

in

omnes

per

paucissima,

cum

schola Alexandrina

de Trinitate.

manu

difficilem

usum

editionis Peta\danae index indicet

examinandus

paginas

fere

Didymo yero multum

etiam

plurima praebuerunt a prioribus

Et Epiphanius quidem

propterea habuit quod,

Sed

Dionysii Alexandrini.

Guerikii

profuerunt

catechetica et Mingarellii

lam sequuntur

erat;

liber

index

de
libri

triumyiri, yersati nocturna

yersati diurna," Chrysostomus, C}aullus Alexandrinus,

Theodoretus

quorum nomina

adscribenda erant.

simum nactus
septemdecim

est

Ad

aliquot

in

ex

codice

Matthaeum

transcripsit Guelferbyti; praeterea etiam

sium plerumque

drinum

magno

ratio est habita.

studio

millibus

Chrysostomum subsidium

Tischendorfius

homilias

locorum

eo

gra\'is-

saeculi

continente,

sexti

quern

codicum Moscuen-

Cyrillum autem Alexan-

libentius

excussit

cum ex

40

II.

DE APPARATU CRITIC O.

commentariis eius in lohannis evangelium, quae ad verbum

perceusebat, satis intellexisset textum scriptorum eius

Etiam

male ad nos pervenisse.

alterius Cyrilli,

non

episcopi

Hierosolymitaui, opus eatecheticum perlustravit totum. Item

Theodori Mopsuesteni fragmenta ex catenis collecta, item

locis multis

plura,

Chronieon paschale; item lohannis Damasceni

maxime commentarios

parallelis saeris

in Pauli epistulas et

ad easdem spectant, ratione habita in primis

maxime ad

eodicis Ru^^efucaldensis saeculi fere octavi; item

apostolorum actus

duplici
gelia

et epistulas catholieas,

paueitatem,

testimoniorum

quae in

textu ac triplici) et

Euthymium.

Ad

propter antiquiorum

Theopliylactum

(in

actis

ex

Oecumenium; item ad evan-

evangelium lohannis singulari studio

Nonni metaphrasim adhibuit; item ad apocalypsim Andreae

et

Arethae commentaria, quorum priora quidem non tantum

ex duobus codicibus

dudum

excussis, sed etiam

ex insigni

codice Coisliniano a se ipso Parisiis pertractato dedit.

Aretham vero dudum editum addere

memoria Crameri

licebat ea

quae

Ad

I'ecenti

industria in catena exhibuit.

Potiora igitur haec quidem ex Tischendorfianis circa

patres Graecos laboribus.
hibiti sunt, sive ipsi

Ex

iis

autem qui passim tantum ad-

pauca reliquerunt sive rarius scripta eorum

a Tischendorfio consulta sunt, notabiliores saeculorum trium

priorum iam supra commemorati sunt; addendi vero sunt

alii

quorum

permulti,

satis

erit

nominasse Amphilochium,

Anastasium Sinaitam, Caesarium, Cosmam, Ephraim Syrum

ex vetere interprete Graeco, Euthalium, Eutherium, Leontium

Byzantinum,

Marcum Diadochum, Marcum Monachum,

Maximum Confessorem, Gregorium Nyssenum, Philonem Carpasium, Photium, Theodotum Ancyranum, Tituni Bostrensem.

Denique hue pertinent quae ex

,,

subsidia critica.
in

in litterarum genere catenae

omnes Novi Testamenti

debentur curis
tissimi.

Quo

I.

A. Crameri,

catenis peti poterant

viri

libros

eminent quae

studiosissimi ac meri-

Octo volumina quae foras dedit, non pari

ilia

3.

quidem

DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS.

iu.super catenis

dudum

quas

consultis

Possinus et Nicephorus recen-

tique

memoria A. Maius publicarunt.

libris

in

commentario

omnia,

Tischendorfius

excussit

pretio,

41

Prodeuut ex

illis

editionis huius Tischendorfii j^i'aeter

iam notatos, in quibus primum locum tenet Origenes

alios

fragmenta

propter

ad Ephesios, Aeaeius, Ammonius,

deperditi in epistulam

Apollinaris,

Geometer

lohannes

ex A. Maio),

(uterque

Gennadius,

Diodorus,

Asterius,

Hierosolymitanus

dudum

commentarii

praestantissima

Procopius

phori libris), Severianus, Victor,

Hesychius

01ym2:)iodorus

et

(potissimum

Mce-

ex

alii.

InLatinistestimoniisexscribendis semper atqvie inprimis

...

usus est Tischendorfius celeberrimo Sabatarii

I'atres Latini.

mdeque permulta

opere,

adsumpta sunt quae priores

non

banc editionem

tamen

ipsorum patrum

editio-

Praeter Irenaei enim interpretem, quern ubique ex

Cantabrigiensi

Harveii

Origeuis interpretes, quos certe saepe

contulit,

Lipsiensi

editionibus
hausit, et

passim ab eo

Stierenii

allati sunt

tacente vel

non

Hilarius,

Augustinus,

brosiaster

et

ex ipsorum operibus, Sabatario vel

Cyprianus, Lucifer,

satisfaciente, Tertullianus,

Hieronymus, Ambrosius

et

Am-

item Latine versi Archelaus et ,,Iacobus Nisibenus"

sive potius ut

nunc scimus Aphraates

ut praetereantur h. 1. Didymi Athanasii

item

editores praeterierant

proi'sus abstinuit a consulendis

nibus.

in

per actuum

aliorumque interpretes

maxime textum Beda; item ex magna

Gallandii collectione auctor

tianus, auctor libri

vir sapiens Persicus,

libri

de rebaptismate, Nova-

ad Novatianum, Caesarius Arelatensis,

Faustinus, Orosius, Orsiesius, Pacianus, Salvianus aliique.

In primis vero locupletare

apparatum

criticum

contigit

ex egregiis Victorini commentariis in epistulas ad Galatas,

ad Philippenses, ad Ephesios, ab Angelo Maio primum

editis,

ad quae accedunt

adnotationes
Itali

quae

alius Victorini (?)

ad apocalypsim

apud Gallandium; item ex fragmentis textus

antiquissimus

tractatus

ad

priora

Lucae

DE APPAEATU CRITIC O.

n.

42

capita praebuit, ex codice

Maio

Ambrosiano

rescripto

ab Angelo

erutus.

Ceterum in adnotationibus
octava loci

ipsi

ad quos

prioribus indicati sunt.

patristicis in

resjiicitur

hac editione

quam

longe accuratius

in

Hoc ibi maxime necessarium videbatur

ubi editiones accurato indice carent, ut in Epiplianio, in

Cyrillo Alexandrino,

omnino

erat

in

multis

Abstinendum vero

aliis.

eiusmodi ubi

indicationibus

commentarii ex

singulorum ordine exscribuntur, ut Chrysostomi, Theodoreti,

v/

lohannis Damasceni, Theophylacti.

Saepe vero ipsa verba

antiquorum, ubi singularem gravitatem habent, adscripta sunt.

4.

DE EDITIONIBUS.
Editionem Elzevirianam

anni

editiones posteriores Elzevirianas

1656 1670 1678)

1624

in primis

(passim

etiam

annorum 1633

Robert! Stephani anni 1550

et tertiam

(passim etiam Millii, Wetstenii), item Griesbachianam Davidis Schulzii curis auctam, Scholzii,

Lachmanni (editionem

maiorem, passim minoris ratione habita) ubique

Atque simul, ut iam ante

fecerat,

bachio magis minus ve suspectas vel

Tischendorfius

lectiones

omnes Gries-

commend atas

additis insuper passim

iis

notavit.

exhibuit

quae docta manus

Davidis Schulzii adnotavit.

Atque haec quidem de incrementis apparatus

critici

ex quattuor operum generibus.

JNIiuime ignorabat Tischen-

quam multa etiamnum

deficerent ut perfectus atque

dorfius

absolutus omnibus numeris esset apparatus; neque dubitabat

quin passim subrepseriut errores, sive ipsius incuria sive

typographorum, quod praesertim ad apocalypsim valde dolen-

dum

est.

Id vero ut

commentario huius

modo ad omnes

in

commentario

editionis

lectiones in

editionis septimae ita in

maximi momenti

est,

quod non

textum receptas qua nituutur

DE EDITIONIBUS.

4.

notatum

auctoritate

demum

Ita

appositi.

circa

tissimi

sunt

testes

vitari ac praecaveri videntur frequen-

apud plerosque commen-

qui

errores,

testes

aliorum (Griesbachii,

Elzevirianis

ipsisque

lectionibus

Lacliraanni)

etiam

sed

est,

43

Orti enim inde sunt

tariorum auctores invaluerunt.

quod

ex Wetstenii, Griesbachii, Scholzii ratione auctoritates veteres

non adscribebantur

ab Elzeviriaua

nisi lectionibus

Cui nialo nee maiore Lachmanni editione

talem"

textum

ortus est,

ac

orien-

tantum paucissimi iique non

testes

arbitrio delecti adhiberentur

error

subventum

cum ad repraesentandum antiquum

ex qua,-

erat,

satis

diversis.

magnus

rursus pleroruraque

qui orientalem constituebant Lach-

si

manni textum, iidem

modo

ullo

satisfacere possent

de vero

apostolorum textu quaerentibus idque circumspecte

ad

in apponendis testimoniis

editoribus

aliis

cum

et

Neque vero acquiescendum videbatur

religione facientibus.

tum

sine

cum

lectiones

Tischendorfianas

magni nominis probatas, sed

iisque

quidquid ab ipsorum auctoritate testium aliquam commen-

dationem habet, vel,

omnes

ut res exactius definiatur,

in uncialibus codicibus inventas,

invitis illis sive propria ratione sive

et

si

lectiones

quae etiam

reliquarum auctoritatum

praestant, in apparatu exhibendi con-

consensione aliqua

silium et cura erat. Consilium hoc erat, haec cura: in negotio

enim tam

late

praetermissum

menta

et

Neque

id

y.(u

quamvis iam

quod dictum
errores

est

in

Eiusmodi sunt

fxiu

d-eXtjai,

vufia

in

in nuniero

pro-riOrJ^rj,

tr

edituni

est

vuwr utvn,

ut

Tircc

iCwv pro

tyoiv,

Iohl5,7

in

est

anolrjuoa pro (cnodr]uoo, o vioG

jiro

y.airoi', t<fayiOfxtv,

Praeterita sunt talia plerumque, inulta

tamen

erat

enim etiam cur exhiberentur

in

in fg,

2Thess2,l,

quae omnia in A scripta sunt, antaTtilccr

invenerunt

est.

minime

avrcc&lovi'Tta Phil 1,27

tOfxtv, rjxuvaa qior)]a ItyovO)],

Tvloi pro ota arvloi,

tanldy/i'taor

su^jple-

non dubitandum

(quorum

^I'v/ija

ut

Prolegomenis

tantum ambitum habet ut etiam

quoslibet^

iiuwa pro xac tjucov

vfina
loa

esse,

passim

aliquid

difficili

emendanda contineantur

manifestos
^

tamque

patente

L,

ovToa:

tniwutr.

commentario locum

singulai'is

passim causa.

44

II.

formae

DE APPARATU CRITIC O.

liberioris legis

scriptura

differunt^

grammaticae ponuntur) aut quae leviter

universa

Deque enim incousideratae

eiusmodi

utilia docere

rebus

in

laudem, nee

sedulitatis appetebat

magis viros doctos librum adhibituros suum

mole quam

adnotaverit:

Tischendorfius

obruere

inutili

malebat: verura persuasum habebat

bonum

delectum

praestare

et suae id

in primis editioni eonveuire.

Siugularis
cernitur in

eo

quod secutus

autem

apparatus

Tischendorfiani

virtus

quod ad aliquot lectionum centeua

iudicii

est brevissirae ratio

exemplis eerte hoc conclusum

hoc vel illud praeferri aut

iri

reici.

Quibus ab

est reddita.

sperabat,

nusquam temere

Pertinet hue etiam quod

antiquorum grammaticorum passim adscripta sunt,

dicta

saepe ex Stephani Thesauri editione Didotiana.

non ingrata

fore arbitrabatur Tischendorfius

tuum usu quem ad modum

Denique

quae de accen-

in codicibus octavi noni decimi

saeculi similibusque observatur adnotavit.^

*

Hue

fri^o^)]a
(Ju

pertinent itacismi phirimi, ut

Lc 13,17

T"""'*^,

i]

;'A{A<oi

Lcl3,2 K,toig

o/^irom, xoivcu^ia, lotnovf.iii'oa, ^Xauon^u,

pro aot, TiQoatxoivovv, XfiTOv^yna, liTovQ-yfiK, oixttav pro oixiav,

(lrjj.iiov,

fyfU'coaxsi', naQuyfirfTcn, Xeiar, u^fiv)], item f et e

promiscue

posita ut tq((i'aiQ0j{}^rjOcii', item ueglecta adliteratio, ut ivnooad-tv,

i:V^Xe\puGa,rivyty.iv, OL'v^ovXt,op,vneGovToo.

Quorvim quidem omnium

exempla hand pauca data sunt, sed non constanter

notata.

Explicatur

de his ac similibus generatim in Prolegomenorum capite IV; quod

idem

fit

de ovto) et ovtojg atque de r tiftXxi'GTiy.ov, quorum utrumque

paucis tantum uotabilioribus locis in ipso commentario tractatum

^

Praeterea de editione hac octava et de

iis

est.

quae huius editionis

propria sunt vide infra Prolegomenorum caput VI,

2,

(4).

45

III.

DE LE GIBUS
IN

TEXTU CONSTITUENDO.

46

paginae

53
53 54

47

Textus depravatio antiquissima

Leges:
1.

Peculiaria pro siispectis habenda

2.

Quae orta sunt ex errore librariorum arcenda

3.

In parallelis dissensio anteponenda

4.

Lectio reliquaruni fons, probabilis

5.

Auctorum propria tenenda

56
57 60
60 63
63 64
64 68
54

41

III.

DE LEGIBUS

TEXTU CONSTITUENDO.

IN

constituenda textus recensione, Tischendorfius sibi has

In

leges scripsit:

Textus

petendus

est

ex antiquis

iinice

testibus,

et

potissimum quidem e Graecis codicibus, sed interpretationum

patrumque

miuime

testimoniis

neglectis.

omnis

Itaque

textus conformatio ab ipsis testibus proficisci debebat,

iam factum

est in

anno 1840

editione quae

ab Elzeviriana, quam receptam vocant,

non

prodiit,

editione.

ut

Testibus

autem diserepantibus primo loco ponenda sunt ea quae

tuentur

codices

Graeci

ad nonum

usque

fere

antiquissimi

saeculum

i.

e.

scripti.

a quarto inde

Rursus

in

qui vetustate antecellunt iidem auctoritate praevalent.

ut magnopere

auctoritas

augetur

patrum accedunt testimonial

^

Quod enim paucissimi

tur (nisi

OTiwa
etc)

habeat.

Non

testimonia.

ev^va

fj',

id facile

item vero

Ita

Mt6,25

ut

ac

nisi

a Graecis firmari,

ut

multae formae grammaticae

ortum putari ut
si

interpretationum

tantiim codices Graeci iique soli testau-

et svd-fo)a,

ita potest

Haec

non superatur dissensione

eiusmodi quod nou potest

est

et

ita

si

his

alter ab altero transcriptum

accedunt veterum interpretum ac patrum

<fayt]T8 sine

addito praeter s

nP

testantur

48

DE KEGIBUS IN TEXTU CONSTITUENDO.

in.

omnium codicum recentiorum

e.
a nono saeculo usque ad decimum sextum

plurimorum

eorum

yel

qui

longe plerosque ex
fere

mille per

per varias

Graecam cum publica quadam

ecclesiam

manus variosque

saeculorum,

recentiores

qui ante annos

codicibus

fluxisse

iis

nequit,

publicam illam

et ipsos

Ea

constantem formam induisse.

et

priorum

dubitari

adhibebantur indeque

auctoritate

quaudam

i.

enim

Istud

sunt.

exarati

etiam

derivata

casus

fontium

ubi

et

vero forma

ab usu

est

consuleudorum

et

Ex quo sequitur,
emendandorum magna licentia erat.
cum antiquitatis laudem quae antiquissimorum codicum
lectionibus sine dubio iuest eandem posse recentioribus
testibus,

inesse

tum

quamvis id per

post

codices

minus probabile

se

octavum saeculum

aut parvi aestimandos non esse,

scriptos neglegendos

non posse numerum

sed

eorum prae paucitate antiquiorum testium

urgeri. Accuratius

vero banc in rem inquirentibus passim facile

codicum octavi saeculi

lectiones

aequiparare

vel

quinti,

sexti saeculi lectiones.

Syrum

pretibus

adsentientes

vel

codicum

antecedere

quitate

vel

demoustrare

erit

sequentium ipsa

et

sit;

Fit enim ut

illi

anti-

quarti,

ex

inter-

Sahidicum vel Italum vel Gothum^

etiam ex

habeant, vel

Quod

Origenem, Ireuaeum, Tertullianum.

Clementem,

patribus
si est

lectionibus

aliquo loco de priucipatu certantibus, non amplius quaerendum

est utra antiquior sit, sed utra praestet

Clemens Alexandrinus
interpretes

latt

syr<="

minime

diu

ante

est.

Mt8,18 o/lor pro noD.ova

quamquam
temerarium
^

Hi

codicis

Basilius,

Hos cum ab

aeth.

descriptus est peiiendisse

aetatem

Athanasius,

sit credibile,

obtinuisse

solo legatur lectionem

propria vi ac ratione.

Chrysostomus
aut

item

exemplar! unde

earn lectionem certe

vulgatamque

o/).ova, propterea

fuisse

quod

iam

certum

in codice B

apud antiques pervagatam habere,

est.

testes

maxime

praestant quod

non modo harum

inter-

pretatiouum origo ad secundum, tertium, quartum saeculum revocanda

est, sed

etiam, quod in usu earum critico gravissimum est, codicibus

quarti quinti sexti saeculi ad nos pervenerunt.

TEXTUS DEPRAVATIO ANTIQUISSIAIA.

Sed ultra progrediendum
faciunda

sit

vulgatam

antiquitate

tamen

manifestum

testium

depravatio

(natus

suum

Ad

a.

185 denatus

(denato

254)

a.

190)^

fortasse ante a.

textus sacri varietas

Cuius

exstiterit.

cum Clemente

est

testis

iam

ideoque in

nullum earn

superstitum

quaedam

superare aetatem ubi universa

ac

perantiquani

certum exploratumque habeamus,

esse
est

Quamvis enim permagni

est.

quam

quaevis lectio

49

luculentissimus

a.

220) Origenes

fere

cum

vel

rei

Irenaeo (scripsit opus

Tertullianus (denatus

a.

220).

quos quarto saeculo, quo ipso Sinaiticus Vaticanusque

omnium

codices

autiquissimi

Damasum

Hieronymi testimonium ad

Quod

exemplaria quot codices".

esse

videntur,

script!

accedit

paene

scribeutis tot

de Latinis

ille

quidem

una probat ab illorum ante Hieronymum tem-

dixit, sed

porum ingenio recte derivari documentorum textus varietatem

quern ad

modum

quae idem de evangeliorum textuum per-

mixtione queritur (vide post), ea communia prorsus Graecorum

et

Latiuorum testium

Praetereaque ipse

sunt.

Graecorum emendata conlatione sed veterum"

se

codicum

usum

esse

multum a lectionis Latinae

novum opus suum, satis innuit

dicens itemque prospexisse ne

consuetudine discreparet"

Graecorum

sui temporis

codicum diversitatem. Quae quidemi

textus

depravatio unde exorta

plura

sunt quae huic

clarum

est,

lucem

rei

dictu

aiferant.

est,

Satis

etsi

per

se

apostolorum fructos commercio alienos

a litterae scriptae veneratione, eoque minus iurasse

fuisse

litteram

quo minus auctores

profiterentur aut

lis

Liber tertius scriptus

190);
^

vide Iren.

Cf Euseb.

T(di'

Ti]r

^? 15

17

ipsi

quae foras darent

tribui voluissent: traditum nobis est

17.5

difficile^

primorum temporum homines quippe plenos

spiritus atque ijosorum

in

sit

Hist.

est

v,

summam

auctoritatem

Artemonem cum

iii,

3, ^ 3.

28, cui capiti titulus est:

'AoTBuwroG tuQtoiv i^ao/rja nQOiifjih-jutrwv.

Eusebius ex autiquiore scriptore haec

TiscHENDORF, N. T.

ed. 8.

asseclis^

Eleiithero episcoi^o (annis circiter

Cont. haer.
eccl.

aut orationis artem

affert:

4C

Ibi

neql
28,

dut xovto

50

DE LEGIBUS IN TEXTU CONSTITUENDO.

ni.

Tatianum Marcionem
'

pia

qui

tareut,

quod studium
scimus,

perquam

scripta

veadi-

ecclesiae saeculis

mutando non abhorruisse

a textu

deinde comperimus iam ante Hie-

est;

(nati

apocrypha

duobus primis

ipsis

eos

credibile

ronymi tempora
esse

fraude

saepe

porro

invaluisse

alios textui sacro corrigendo studuisse

346)

a.

operam datam

primis

in

evangeliorum varietatem ad quandam revocareut

ut

maxime

unitatem, quod quidem ad textus evangelistarum

magnam vim

synopticorum confundendos

habuisse constat;"^

ac iure inde eoncluditur, quod in evangeliis licitum putarent,

id

Deque in

reliquis

ubicumque ex

libris

haberi potuisse criminosum.

saeculum

teitium

Alexandrino

esset

Deuique post medium

fere

Luciano

Antiocheno

quasdam

receusiones

Hieronymus

certe

visum

textus

quod

Gelasii

et

re

et

Hesychio

susceptas

esse

decretum

dicitur

Tuio &ti(iia yQ(a^(da a(^o(io)a tn^^alov raa ytlnarJ, }JyorTta avTcla

<iio)(}&(Dy.e}'(C(.

y.ai

on

tovto

jiovkojuivoa SvvciTKc fiad^fh'.

/.ir]

xaTailnudofxtroa avTwv Ityo) 6

yao

ei

na

x^ikrjGei

avyxofxiGaa avTwr

nnoo uU.i]}.a, y.uTa noXv uv evQOi

yovv eOTca tcc \4axkrjnuc^ov ToTa 06od"oVoi'.
jtoDmv Se loTiv fvTioQijadi Sia to (ftloTiuioa tyyiyouqd^ai Tova
iy.nOTov

tcc

avTiyQctqci i^eraCftv

ditt(fiorovvTtt- aaifxif(avtt

tu

uc'.i}^i]Taa iiVT(xjy

v(f'

iyuoTov avToh', wa uvtoI xcJ.ovai

TOVTtGTiv rjffccrtauava.

S-Mfisi'a,

ndliv dh tovtovO

to.

yarojo-

'EQ/j-orfiXov

yaQ Anokk(x)vi6ov ovdt avTcc iccvroia iari Gvfxcfcavcc.

(ViCfTi. yccQ Gvyy.Qirai tcc ttoot^qov vn ccvtov xaTaaxivccad^ivTcc toio
vGTEQOv Ticckiv tniSucGTQCcfffTGi,, y.ccl tvQiTv y.ccTcc nolv ccnccSovTcc. Etc.
^ Cf Euseb. Hist. eccl. iv,
29, ^6 tov dt cItiogto/.ov (faai
ov awciSii.

ToXflijaai

TCrccG ccvtov UtTaifQCCGCCt (fWVCCG,

re alius evangelista plus dixit, in alio quia

addiderunt; vel

dum eundem sensum

e quattuor

primum

aestimaverit emendandos.
et

in

accidit ut

exemplum

ceteros

apud nos mixta

Marco plura Lucae atque Matthaei; rursum

epist.

minus putaverint

alius aliter exjiressit, ille qui

legerat ad eius

Unde

hannis et Marci, et in reliquorum quae

Cf

iTTldlOQihOVUSVOV

,,Magnus siquidem hie in nostris codicibus error inolevit, quoddum

eadem

unum

(OG

(cum Heinichenio, non avTor) T^r t^g cfQaGtoiG GvrTcc^w.

avTuii'

in

TCC

aliis

in

quoque

sint omnia,

Matthaeo

lo-

propria sunt inveniantur."

ad Dam. cuius textus etiam Prolegomeuis ed. Tischeudoriianae

triglottae pag. xcvi sqq. insertus est.

TEXTUS DEPRAYATIO ANTIQUISSIMA.

non

testantur;^ ex quibus testimoniis

duumviros

exstitisse

est,

magnae codicum nostrorum

illos

diversitate laboranteni recenseudo

saeculis

emendarent ac

ex

sive

restituerent.

utut sunt, certum hoc est iam

Novi Testamenti textum,

Graecis

concludendum

tarn id

qiiam studuisse eos ut textuni mira iam

diversitatis auctores,

Quae omnia

51

Graeco

et III

qualis in codicibus sive

orbem

per

versis

IV

Christianum

circumferebatur, a puritate atque integritate plurimis modis

maxime vero probabile etiam illud est, nulla

maiorem quam ipsa prima, i. e. primo ac secundo

diseessisse;

aetate
p.
rei

Chr. saeculo, textus sacri varietatera esse exortam.

argumentum unum neque

Cuius

id levissimum sequitur.

Nota

Tandem commemorandum

sunt Griesbacliii verba:-

esse

censeo codices nonnullos e partibus longe dissimillimis esse

Alexandriuus

conflatos.

v.

codex recensionem sequitur

c.

aliam in evangeliis, aliam in epistolis Paulinis, aliam in

actibus apostolorum et catholicis epistolis."

tamen nequit

singulis disputari; negari

quattuor,

codices

quidem

qui

partibus ratione textus sui sibi

autem inde factum

quam

gelia,

est

epistulae

in

codicibus

Quae cum

consuescerent.

habex'e.

antiquissimi,

non aliam ac

eam dudum

nabc,

No^^ Testamenti

coniungi

restituendo

Hoc

hos codices transcriberentur.

libri

perveneruut

nonnullis

dissimiles esse.

ijisis

duerunt enim antequam

nos

singulis

totum

soli

quod quam rationem habent evan-

iuduerant antequam in

ad

ipsos antiquissimos

unciales

inter

comprehendunt

I^o^nim Testamentum

Potest de his

satis

ita

in

sint,

In-

in

unum

qui

testes

apostolorum

textu

dubiam auctoritatem possunt

Quod cum ad infringendam

pertineat praesum-

ptuosam eorum opinionem, qui verum

se

dummodo

vel

antiquissimos paucos

codices

tenere

iactant

etiam

unum

codicem omnibus reliquis non convictis ac refutatis sed

^

Utriusque verba vide infra, ubi de recensionibus textus exjilicatur.

^loh.'Iac. Griesbach, K. T. Gr. ed. 2, Halae

prolegg. sect,

iii,

sub fiuem,

a.

1796,

p. Ixxxi.

4*

vol. 1,

52

DE LE GIBUS IN TEXTU CONSTITUENDO.

III.

spretis

simpliciter

sequantur,

addendum

turn

quod cum

iis

destinatum

maxime ad rationem codicum

unum

est

quae iam disputata sunt artissime

coliaeret,

nostroruni saeculis

quarto quinto sexto posteriorum rectius aestimandara.

signem euim inter codices unciales primi ordinis

et

cum

plerisque

reliquis

tantam

difFerentiam

textus

esse

In-

secuudi

eamque

maxime, per quodvis caput lection um

ut, in evangeliis

genus quoddam alterum Aegyptiacum, alteram Asiaticum,

etsi

nomina non

strandum

satis

facile

Haec autem

quadrant, distinguere possis, ad demonet

est

iam
nee

differentia

maxime neque

octavo iisque quae sequebantur nullo

EFGHKM cum

kabcd

similibus

argumentis

effici

consensione

quam

eum

in

ita

fieri

potuit ut

satis

ut

res

pluribus

magna

coarguitur

inter lios codices posteriores et Chryso-

Quod

alios esse constat.

ullo

modo

Quae

iam

stomum atque Theodoretum, item

peritis

ab

transformaretur quern codices

praebent.

potest,

in primis

enim sexto septimo

Saeculis

antiquitatis discrimine pendet.

textus codicum

demonstratum.

mvdtis

est

si

modo dubium

quarto exstitisse codices in

interpretes

Syrum Gotlium

habet, nee vero potest

recte

dandum est saeculo iam

summa rei simillimos codicibus
esse,

nostris octavi saeculi et sequentium.

Nee vero obliviscendum illud est, autiquissimos codices

Graecos nostros, quorum principes omnino sunt Sinaiticus
et

pro ea quae calligraphis Alexandrinis erat

Vaticanus,

sermonis Graecae ignoratione, non tam suae sequi aetatis

consuetudinem
fideliter

quam

longe antiquiora exempla plerumque

quamvis passim

vitiose

Quod ne ex

repetere.

opinionis arbitrio dictum videatur, vetat insignis consensio

quae multis
vetustissimam
esse

locis

inter Sinaiticam

Latinam

deprehenditur,

geliorum

interprete

plerisque

invitis

accedente

Syro,

etiam alio secundi saeculi

lectionem

passim

qui
teste.

reliquis

ita

et

testibus

antiquissimo

Curetonianus

Atque

Graecam

evan-

dicitur,

factum

vel

est ut

Tischendorfius secutus praeter ceteros codicum Sinaitici et

TEXTUS DEPRA.VATIO ANTIQUISSIMA.

Vaticani similiumque auctoritatem

lorum

scripturam,

certe

si

plerumque

53

non ipsorum apostoquae

earn

secundo

saeculo apud homines Christianos pro apostolica habebatur,

Certum vero

restituisse sibi ^nderetur.

est

probatissimam

secundi saeeuli rationem multo propius ad ipsam veritatem

quam quae

accedere

posterioribus saeculis in eeclesia circum-

ferebatur.

Quae omnia,

quis idoneis ac firmis argumentis

nisi

doeere contrarium poterit, ad eriticos labores religiose ac

prudenter adhibenda erunt, providentibus ne

rei

tam

gravis

ac severae fundamenta mediis in opinionibus atque erroribus

Videtur autem inde

iaciantur.

esse liaec,

summa

lex critica scribenda

ut omnibus locis ubi quid auctores scripserint

docta ratione aut iudicio

effici

quod antiquis

nequit,

probatissimum videtur fidenter

et

unice

seqviendum

ubicumque vero causae sunt graves atque ab

maxime

alienae,

quae aliud prae

alio

testibus

arbitrio

sit;

quam

commendent con-

firmentque, non id praestet quod testatissimum, sed quod

et satis

testatum et probabile

sit.

lamvero circumspieiendum

est porro

quae potissimum

gra\'ia videantur sive in auctoritate testium

in probabilitate defiuienda lectionum.

pensanda sive

Eiusmodi

fere

haec

videntur:
1.

alteri

Pro suspectis habenda sunt cum quae

horum testium prorsus

classium

peculiaria

sunt,

uni

vel

turn quae

quae ^ndentur esse certam indolem ab homine

docto profectam redolent.

2.

Arcenda

sunt

quae

quamvis

pluribus

probata

testibus

ex errore librariorum orta esse manifestum vel

maxime

probabile

3.

est.

Locis gemiuis

cum

Veteris

tum Novi Testament!

maximeque evangeliorum synoi^ticorum ad quos inter se

exaequandos priscorum hominum praecipuam curam per,

tinuisse certum est, testibus qui

consensum praebentpraeferendi

sunt qui dissensionem testantur, nisi gravis causa aliud suadeat.

m. DE LEGIBUS

54

TEXTU CONSTITUENDO.

EN

Probabilis praeter ceteras ea est lectio quae

4.

quarum ansam

etiam earum

dedisse vel

reli-

elemeuta in se

contiuere videtur.

tenenda

Studiose

5.

quae a ratione sermonis

sunt

Graeci auctorum Novi Testamenti proprii neque minus a

consuetudine uniuseuiusque horum scriptorum commendantur.

Quae
1

singula paucis illustrauda sunt.

Pro suspectis habenda sunt cum quae uni vel

horum

testium prorsus peculiaria sunt,

tum quae

clas-

homine

certam indolem ab

sium quae videntur esse

alteri

docto profectam redolent.

Unius

igitur

plurimis locis evangeliorum

suli possunt,

firmatam
esto

Mc

et

non cautum
quidem

baud leve

est recipere nisi

examine exacto

Exemplum

re prae ceteris implicita.

interpres

quod hunc locum

perquam probabile

eundem Lucae

ut

multi satis antiqui testes con-

iam Coptus

est,

ubi,

oi

aaxoi,

si

verum

auctoritate recepta sunt, nisi quod, idque

primit. Accedit vero

esse

Ibi verba anbXkvtai xai

2, 22.

quaeris, unius

praesertim

lectionem,

codicis

textui

fit.

eundem textum
e geminis

ex-

corruptum

Prorsus enim Matthaei textum,

proximum,

lectio

plerumque recepta

quem ad modum probavit

Tiscbendorfius
ad turbandum Matthaeum aliquam vim
habuit, cf comm. ad Mt9,17.
Porro quod L 102 legunt,

repetit,

atque etiam Marci textus,

,

corruptionis

D cum quinque

Matthaeo factae initium

sistit;

item quod

Italae codicibus optimis habet, id lectionem

Tischendorfo probatam ad frequentiorem loquendi usum

immutat,

leviter

conformans

una

ad

Matthaei

locum.

Denique haec dicendi brevitas opposita pleniori Matthaei

et

Lucae

dictioni

invenitur multis

Marco couvenit maxime;

aliis locis

ubi lectio non dubia

eadem enim
est.

Similes

sunt rationes propter quas verba plerumque addita aXla uhcv

vf'ov eiG

aaxam

-/.mvova ^h]tt'oi>

ex auctoritate unius codicis D

quattuorque Italae codicum antiquissimorum omissa sunt.

Ea enim

verba prorsus eLuca, apud quem nemo praetermisit,

1.

PECUUAEIA PRO SUSPECTIS HABENDA.

k*B

102

petita

videutur.

totam

sententiam primiim e

scriptam

factam

maxime

et

quod

eo

p.r^rtov

55

omittunt

Luca margini Matthaei

Item e geminis corruptionem

probaut.

duo Graeci cum pluribus Latinis eo

testes

ad-

clarius

ostendunt quod etiam Matthaei verba x) (^iqoteQoi awrrjplurimis

Qovvrai,

Lucae

ipsi

et

verbis

illata,

spuriis

Denique xan'om

eomplendae sententiae causa addiderunt.

cum n'ova jDermutatum eiusmodi

primum minus accurate ex parallelis

passim vel omissum vel

sententiam

ut

est
locis

adnotatam confirmet.
etiam

Potest vero

ut

fieri

quod modo pluribus firmatum

i.

iustae

stantia

quem ambitum habere

neque enim

dorfius haerebat;

omniiuu locorum rationi

ex paucissimis

testibus fuerit,

uno vel duobus receptum

e.

causa

constautiae

Quae quidem

sit.

con-

posset, saepe dubius Tischenfacile poterat lex scribi

quae

Pertinet hue in primis

satisfaceret.

formarum quas dicunt Alexandrinarum usus, quas quidem

sensim ex codicibus expellendi studium fuisse certum

Has

ex

igitur

antiquissimis

Mc 14,46

non dubitabat; confer sna^alMv

nomine
dorfius

Act21,27;

etsi

hac editione expulit Tischen-

k ductus in

codicis

duobus recipere

vel

tribus

est.

harum formarum verba non

Eiusmodi vero

pauca.

ex D solo, qui earuudem formarum usu praeter ceteros

excellit,

recipere

eiriQuwtjGuv

non cautum

ars^fQuvvr/tu

quae

auctoritate recipi debebant.

reaaaga

ztGasQuy.ovru,

omnibus pro testium

locis

Uno

forma aucto;'itatem codicis s

Item confer sQuwav,

duxit.

vero loco

Ro8,27 eadem

solius habet.

Ita constanter

scribenda

erant:

Simileni rationem habet alXu ante vocalem,

plerisque

re

interest

cum

all

commutatum

utrum locus

testibus utatur

aliquis

an paucissimis.

manet.

reGauQUG

quod saepissime

Qua

esse apparet.

dubius plurimis

Hinc codex A

antiquis

vel C aliam

in apocal}qDsi aliam in evangeliis auctoritatem habet.

ob causam

i8ov locis nonnullis in apocalypsi

iam N iam kp

invitis,

modo ABC, modo

AC,

AB

in

Quam

edendum
testes

erat,

habens.

m. DE LE GIBUS

56

IN

TEXTU CONSTITUENDO.

PoiTO haec regula hanc vim habet,

ut

sequi vetet

quos diceudi modos unius vel alterius codicis quamvis boni

ita

D participium

ut

Mt 20,30

clarum

etc

12,36

t^XeiUisv

-/.ai

quod etiam

fit

licet,

1,30.34.38.39.46.56

Mt 13,55

neque

cautum

recipere

anijk&or

xai

UTrr^lO^ar

y.ai

uv

ear

sav

ej^i

De

Maqicm

substituerunt Magia,

soli

Hinc nee Mtl,20 ex bl

MaQia formam in textuni

etc

Codex l epp. Paul, adamat

commutare, ut

indicativo

ibidem

fr

16,7

Quae

3,23 o eav nomrs.

et

tractanda

passim

ex c

est.

TTOQevofiai

Luca, qui an

in

2,16.

modum cum

iunctivum

potest,

25,25

exQu^ar

y.ai

Icifx^atm

vix dubitare

scripserit
of.

Lc 24,28;

Favent codices BCD fo'rmae Muqiu pro MuQian,

exQv^tj.

inde

favet, ut

tempus finitum trausferre consuevit,

in

rf/.ovaav

Iol2,3

fx()vi|

B tempori perfecto

Ita

proprios sciamus.

con-

Co 16,5

Col 3,13

emrQtTzei

omni cum studio

res

est.

quod dictum

classibus vero

cavendum

esse

est breviter ita definiri

recensionem

quidquid

sapiat

i.

e.

quidquid ab homine docto textum sui temporis recognoscente

profectum videatur.

s7Toi7](Jsv,

quamquam

non

tali

pi'o

in

x*^A%CDL

pro

tanta

sunt consensione, quern ad

videntur,

hausisse putandi

quens

est.

quam

textus

modum

ex communi
sunt.

Ubi autem

coniunctim

qua conspicui

etiam patriam eandem

quodam

Quod genus
diligenter

non potest

qui

totius

pro

sy.eQdrjGsr

al invenitur,

emendatione haberi;

praebent codices,

habere

Mt25,16

Ita

fonte

saeculi

lectionum

collectum

satis

grit

II
i*e-

sciteque

illustratum, luculenter docebit quoties lectiones ex nobilis-

simis codicibus petitae sine dubio reprobaudae sint.

clarum
ac

est

diversae

si

quae ab antiquissimis

jiatriae,

Contra

testibus varii generis

quae in versionibus

et

scriptoribus

certius faciliusque cognoscitur, coniunctis exhibeantur, ea

facile singulari studio in

textum pristinum

illata videri.

non
Sed

quaestio de recensionibus textus vel classibus testium statim

paulo accuratius tractabitur.

QUAE ORTA SUNT EX EEEORE LIBRAE. ARCENDA.

2.

Arcenda sunt quae quamvis pluribus probata

2.

ex errore librariorum orta

probabile

Ab

est.

dubium. Multa

sunt

visa

quae

uncialibus

9,15

antiquitatis

ad codices

Errarunt

effictis.

saeculi

IV V VI

sine acceutibus,

afferentur
scripto-

librarii scribentes

OTXNXTTXpOH

Item omittentes

picT^xiKxiH ico7,34 et o
T^OICOIC Mt9,28. Contra
post

generis.

ad sirailitudinem librorum

pro

Mc2,20.

et

sunt

Exempla tantum pauca

adhibitis litterarum formis

O'TXNXpeH

gnaris peecata

alius

continuaque scrii^tura,

raris punctis exaratos.

rum summae

parum

rei

prorsus

res iudicanda in primis est

litteris

ut saepe planissiraum

sit,

ita alibi satis est

Quae

testibus

manifestum vel maxime

esse

errore librariorum quid

librariis

57

eandem locutionem addunt

xai

in

MeMG

XGreixy

rs in

Mtl9,8

Mt

codices

Item

tg.

km

scribentes

xrrexoioieN pro xrrexoieN mc12,25

etOypXNa3XNCOproOypxNCJDApoc5,3.
Quod Mt 1 3,55 ovx( pro ovx substituerunt, id facillime fieri potuit
cumscriptum

sam

potius

esset

fii]

OyXHfViHP.

quam

firizi

legendum

Propter eandem cau-

est Ioli7,31,

scriptum

estenimiMHrrXeiONXubiMHTTiuMHTI
mutatum
est

Quid quod

est.

TTG'r\IOI Mc5,7?

videtur

i^iSii

in z

HXOG.
est

in codice A ex

Mt 17,12

Item errore

Item confusa sunt

et

r/

mcii,3i, item

nreiNXCyiVlXC
etiam passim

CXQ3

et

di

H MXCeCQ KXI
CKXI 2 Co 1,22. Facillime

ortum

excidisse

M,^M

Mt 17,12

ubi

l<XI,XlGXO

in

vfUKx

GXCJD

ocxHeexH

Iol6,2,

facile

in

pro

Facillime praeteriri potuit

rizorxn^o

librarii

qui locus sic habet:

ocxNoexHcxN

CXNI.

TTI 6K/JO

oxrroK

in

quem ad modum

permutata sunt.

fieri

potuit

autem

ex

Ex

H MXC
OIC

in

58

DE LEGIBUS

in.

codice c ortum est

OIC

scriptum

Lc7,13

j)ro

in

est

-IC0H.

Loco

et ti fluctuat, errore

scriptum existimare

id

aov

Conflisis

et

a&tj

eCrF/VXrXNICON
Mt7,14

ubi lectio inter

ott

^\ HnHCO^PI
^\^"T^l~iC^T^l.
N

antiquissimo pro

Litera

licet

Quod

mutatm.

in pluribus codicibus scriptum est

ortum videtur inde quod

bis

OHh/JeNH

ad lTh2,7 ubi

eHMeNNHTIIOI

in

Lcl8,5

Act 1,3.

celebri

legitur codicibus miiltis

niOl

TEXTU CONSTITUENDO.

IN

t>]v xtjqu ravtrjv,

XH PA. exeunte versu positum

quem ad modum etiamnum

erat in antiquiore exemplari,

est

in codice L, postque omittebatur lineola litteram v significans.

Mt 20,23

scriptum
ut

ftierunt,

redderent

factum
alia

ad

ipse

ovx

eiolv

Io5,44

Act 13,23

Apoc3,7

vere ut dicerent,
o

et

CO

Ko

Coniecturarum

exemplum

-ixoi

esse

additoque

pro

Sed
qui

emv
Exempla
yuQ

nee

ex

licet

-fioi

esto

legibus

invitis

lPe3,7 ubi quam

datum
i

sol-

At

iota

plane non

nostris

usu ad

ita

antiquitus, con-

adscripto.

codicibus

alieno

lTi3,16

habet voluerunt

insuper

adscriptum in antiquissimis
habetur,

ov

2 Co 5,3.19

14,22

difficultatem

avvxltjQovofxoi

fusis

ex

commentarium.

cf

13,3.

palaeographicis factarum
lectio

all' oia.

e.

Augustinus,

et

Mt 18,20

errore
jccq,

i.

librariorum illustrantur in Tischendorfii notis

erroris

Tit 2,7

codicis

interj^res

Simili

aliis.

est

.VX/VOIC

est

scripta

aj)ostolica

transferre.

Duo

vitiorum genera sunt quae non pendent a palaeo-

Alterum omissiones per

grajjhicis rationibus.

spectat,

scriba

vel simile

iniuria

quam
menta

a syllaba vel verbo ad similem syllabam

verbum

Hoc tamen

sunt

nonnullis

caute

b/xoiote'lsvtov

transiliente,

saepe

abusi,

quae
ut

intersunt omittente.

Mt 27,35

ubi

omissionis causa videtur esse.

utendum

sit

sine dubio spuria

-/.hjQov

Eo enim

apparet inde quod multa addita-

ex eadem lege

tenda sunt, quale est quod Io6,56 codex

in

textum admit-

habet.

Alterum

QUAE OETA SUNT EX EREORE LIBRAR. AECENDA.

2.

Huius generis ut

errores ex itacismo ortos complectitur.

plurima plana sunt,

Hue

confusum, quod in

id

autem

qui
8rj

Philemll

ab

et

pro

litterarum

conftisio

habet codex l

mannus

substituendam

ij.

ortum

itacismo

ab

et

lectionem

ad 1 Co 6,20

quod Lach-

avaneiQovo,

codicibus posuit pro

Cuius lectionis

est.

iis

vim habuit

contrario

Etiam

dtj.

Le 14,13.21 ex

bis

ex

oovG,

pro

8ei

KM

Potest

esse.

ad

ibi

aoi

infrequens

probaut

ds

2 Co 12,1;

et

si

av

aoi.

codicibus

in

dsi

qui

iis

cum

gv

ibi

non ultima causa videtur

adhiberi.

delent

aoi

12;

et

AC similibusque baud

ipsis

textus

turbati

est,

sunt quae ambigui quid habeant.

ita

haec spectant:

59

avuTrtj-

nisi

ille

occultam quandam causam habebat, debebat alia multa

eaque saniora ex codicibus recipere.

in

primis haec:

?i

inter se permutata.

pro

ex

pro Xiav,

pro

yaXi).aioi

r/

cum

oi

quaedam

rationibus

Ita 1

etiamsi

dorfius,

mutare in

est

etdi

loci

quas vocales

invenitur,

codices

unciales

nisi

forma

pro

eysiQs

omnes -G&e
esset

sustentaretur.

antiquorum interpretum auctoritas.

tuerentur,

atque etiam

Talibus

locis

Ita fluctuant

At interpretum nemo

multi praebent.

insignis

non dubitaret Tischen-

ipsum aptissimum

lPe5,1.2

praestat,

alteri

ratio,

qualem

aTzeyeG&s

proxime
Propterea

Mt 10,29 et Lcl2,6 nccXsirai et ncolsite, quod

apud Mt KEKL etc (in comm. non notatur)
aliique

et

ei

vel -Xttai,

permutatas

alterum

altioribus

Pe2,ll

-g&ui, nisi

similitudine

Ad

yaX.

codicum habenda

constantia

ey(Qai habet.

-Xeirai

confusum, quo nihil frequentius.

scripturae

est

magna

pro

iGQurjhjZai

gv,

communi pronuntiatione per

ubicumque

saepissime

omriQerai pro vnt^gerai, roia evdo^r^a pro -^oia,

>^ds(,

accedit ai

vix

Omnium

tj.

Ita igitur antiqui libri praebent ^

av pro Goi et aoi pro

Isiuv

oi

Confiinduntur autem

posterius
in

Lc A

aliter

ac

noiXenai vertit.

Ceterum
lectiones

magno

in

errore

illi

sunt

qui

variantes

plerasque a librariis putant codicibus illatas, et

DE LEGIBUS IN TEXTU CONSTITUENDO.

III.

(iO

quam ut quaerant
quid ex iuventis librario potuerit in mentem venire. At multo
plus ad mutandum textum valuere hominum non indoctorum

cum

indicant nihil antiquius liabent

ipsi

qui versante^ volumina sacra in primis sapere sibi

studia

videbautur hoc vel illud corrigendo vel certe adscribendo

in

unde post

margine,

obliviscendum

quales

rouymus

quod dicunt

manu
et

dioQ^'ov^isva sive,

Ad

emendatio.

eluxerunt

Latine

indoctos

librarios,

codicibus nostris

nobilissimis

quorum
nee

qui

plures

videntur,

scivisse

satis

nimirum quae

fliere:

hominibus saepe visa

Alexandrini,

calligraphi

viris

illis

debemus quorum utrisque

priscis

dicitur,

ab

quod praestat, propria

suae in corrumpendo textu partes

nobis corruptio

Gal 3,1)

ad

Propterea codicum scriptores

indoctos ponere

et

claros,

Etiam quae Hie-

exemplaria",

Pierii

et

per priora

doctrina

et

Mt24, 36

(ad

scripta credenda sunt.

doctos

studiis

Pamphilus.

et

commentariis

in

Adamantii

laudat
sive

Origenes

erant

viros

Nee

textum.

inrepsit

sacris describendis

est textibus

operam dedisse

saecula

ipsum

in

numero

in

Graece

nee

sunt

referendi

et Graecis

est

ex

Latinis multo

et

quam emendatius scripti.^

Locis geminis cum Veteris tum Novi Testamenti maxime-

pulchrius
3.

que evangeliorum synopticorum, ad quos inter

se exae-

quaudos priscorum hominum praecipuam curam pertinuisse

certum

factum esse in

Similiter

qui consensum praebent praeferendi

est, testibus

aliis

scriptis

quae martyrium Polycarpi subscripta habet:

fitv

Faioa tx roir EiQrjrniov

Sf 2o)y.QaTr\G ty KooirO^oi

Eycj Jf

nnhr

apostol.

opp.

fasc. 2,

p. 166.

ed.

Calluisse

Alexaudrinae

vei'o

fj.iTByQu\jJKTo

tov ITolvxccQnov

Byo)

tx tiov ru'iov amyoaffcoi' fyQUijia

Ix tov nQoytyQniAUhvov tyqn^pa.

Gebhardt,

ai'tem,

Numerorum ex
lOJCd'i'OU

ITiorioa

fxad-riTov

testantur

liiculenter

Tavra

Harnack,

Zahn,

Lipsiae

a.

Patr.

1876,

etiam

monachos elegantissimae scripturae

insignis

docet subscriptio codicis palimjjsesti

Tischeadorfiano

^OVK/OV GfQyiov.

facti

Petropolitani

quae

sic

habet:

IN PARALI^LIS DISSENSIO ANTEPONENDA.

3.

01

sunt qui dissensiouem testantur, nisi gravis causa aliud

suadeat.

Haec
niorata

est

veruni

testes

iudicarentur nisi per se

tenere

Cum

uullius aut perexiguae auetoritatis essent.

documentis,

nibus

excepta

classe

textuum permixtio multo antiquior

autem om-

evangelicorum

nulla,

saepe recepit Tischen-

sit,

textum id quod ex hac lege praestabat,

dorfius in
testibus

comme-

lex ita observata est ut dissensionis quae

iis

quos

plerumque sequebatur aut

alibi

invitis

testibus

huiusmodi nonnisi paucis adstipulantibus. Exempla innumera

sunt,

maxime per totum Marei evangelium nee

;

commentario iudieata
hoc loco urgendum

Qua

unum

re

praeter cetera

Cum enim saejDe locis geminis ea ipsa

est.

unde derivata \ddentur, sunt qui a

verbis

gravem

causam sumant.

defensionis

Ut enim per

x-ident.

interpolando

textui

scribendis alienis

se

facile

differentia

At miuime

ab

intellegitur,

rectum

illi

operam dabant non nimiam

qui

iis

in tran-

quamvis similibus religionem postulandam

quos ex

loci sat multi,

ita

esse,

in

quae in suspicionem spuriorum veniunt paulum differant

vei'ba

quae potissimum ad textum

sunt

eonstituendum valuissent.

raro in ipso

transcriptione vel in

tali

multis vel in paucis codicibus corruptos esse planissimum

est,

modo

docent quanta in hoc interpolandi

licentia fiierit.

Eiusmodi exempla sunt: Mt27,35 ubi formula lohannis

19,24

iva

1,

'/Q(i(ptj

ti'anslata est ut scriberetur

de

ti^v

la^mv

sequuntur

t'ra

TzXriQco&ij

verba 19,34 alX

ubi lohannis

uvtvv

prudenter in usum Matthaei

7Tlt]Qco&tj

hvhv, ad

Mt

Uvtev avrov

ti]v

TzlevQuv
^-oyyriv

Mel 1,3

diiferunt.

ubi

habent

est:

y.u&(OG

tav atQuricotoJv

sic

translata sunt:

dta

ubi

pro

ri

quae quidem

ex Matthaei

TihiQco&ij

7^

tav

due

7rQ0(fr/rci)v

nvteirs

cdloa

Luca 19,31

et

a adscripta

vuCcoquiog

verbis
etc

tovto

quod

Lc2,39 ubi D
tov TTQocfr^rov on

d-r^Gfrca,

(ytjB^iv

^Myjrri

nXtvQuv, similiterque quae

8iati Xvers.
eQS&ij

Mt 27,49

eia

a multis exhibetur ti Xvers tov TimXov,

tluxit

to nr^&tv.

2,23:

derivata

xXtj-

OTzaa
sunt.

DE LEGIBUS IN TEXTU CONSTITUENDO.

ni.

(>2

Lc5,14 codex d additamentum longius habet

Item
quod paulo liberius ex Mcl,45 exscriptum est.
Le9,43 et 50 in jjluribus Latinis testibus et Gotho
Similiter

additamenta ad locos parallelos libere

inveniuntur.

efficta

Cf etiam ad Le6,42 17,36 19,45 22,47 Mc6,16 13,14

Mt8,13 17,21 18,11 21,44 23,14 24,41. Cf etiam
Gal 4, 17 ubi r nQsirra

adsumptum

quo

est,

aut ra yaQ. ra -AQBttrova

cautio

adhibita

paulo alio

est

jjf^itQai

TQEia,

et

in

et

Marco

et

Mt 15,32

et

Ex

Mc8,2

neque

aliter

scriptum:

modo locum
codicum

de lectionibus

iudicari potest.

aliquot

loci

Lucae tum permulti evangelistae Marci habent,

cum

Mt27,34 aut ohov Marci aut

alterutro consentire debeat.

oiua Lucae

Tischendorfius vero ohov probavit.

praeter evangelia ratio
e vv.

genere

neque com-

fluxit,

Origenes eodem

ij^se

ubi lectio ita comparata est ut

Ita

est,

ut

probandum

Videtur Lucas

scripsisse

cum

ipse

vero h.

statim V.

1.

id esse

40

Act 5,34 ubi

ar&QioTiuva

dici in

cum

promptu

est
erat.

av&QOJTruva

v.

40.

ex mente Pharisaei;

auctor suo nomine narrare videatur,

usurpatur.

non depravata

est;

Similis aliorum locorum

35.38 petitum videri potest, item aTioarokova e

mutatum

xk

verteretur,

frequentissima.

Singularem ea in re difficultatem cum

Matthaei

yuQ.

Nihilominus magna

legit.

ex manifesta emendatione

Matthaei expressit;

ra

aut

libere

k et in miuusculis multis legitur,

in

mendari potest, etiamsi

esset

tqho

quod enim apud Mt

'tlfitQaa

Co 12,31

ne haec lex in abusum

est

abutendi

occasio

interpolator

loco

ftsiXova

cum

ex

yuQlafiata

nobiliore anoaru'kova

Contra vv. 35.38

propterea

quod

In Marco vero

id

quod quidem

lectio

av&QaTiwv

ex ore Gamalielis

ita versatus est

Tischen-

Marcum

plerum-

dorfius, ut et testium auctoritati cederet et

que, exceptis excipiendis, brevius reliquis scripsisse poueret.

Veteris Testamenti locos quod attinet,
est

Romanam

minime

satis

sequi editionem, immerito plerisque codicem

Vaticanum exprimere visam, neque

ipse

satis

est

codex

LECTIO RELIQrARtnVf PONS, PEOBABILIS.

4.

63

LXX

Vaticanus, sed conferendus est apparatus criticus ad

Quod cum

interpretes.

neglectum

esset,

autem magna

proclive

editio

erat

Rursus

vero aberrare.

saepe

diiudicandis

lectionibus

in

Holmesiana apparatum

imper-

satis

fectum habet; propterea ipsa documenta antiquissima certe

ubi gravius aliquid in censum venit adeunda sunt.
in

commentario passim notata

ij^so

est

Igitur

LXX

quae apud

varietas inveuitur.

lectionis

Probabilis praeter ceteras ea est lectio quae reliquarum

4.

ansam

dedisse

vel

etiam earum elementa in se

con-

tinere videtur.

Hoc
regularum

quod

omnium

latiore vel latissimo sensu accipietur,

si

principium

alius aliter iui-e

Quam

sequaturque.

haberi

quidem

poterit;

sed

eiusmodi

est

suo, ut cuique \ndetur, definiat

rem quae Griesbachius^

in

disseruit,

pleraque recte se habent bonaeque frugis sunt, sed sunt etiam

Quapropter yidendum

quae magna ambiguitate laborent.

cum fiducia ad locos applicetur tales ad

quos vel non vel parum quadret; ad quos vero spectet et
quo eos modo ad verum perducat, facilius exemplis illustratur
quam certis praecipitur regulis.
est

ue lex haec

Mt 20,23 addunt

codices

gatae, Syrus Curetonianus

videatur:

ova

non

potuit,

tariv

i^ov

vfilv,

dovvat

codices unciales fere omnes,

^ndentur

notare.

Ad

Christus

vtuv.

ov8e b

quod verba

hoe dare
omittunt

v'ioG

Christi inscientiam

hoc valet praesertim testimonium

versionum Latinarum, cum ecclesia occidentalis aliud

voluisset,

quae phrasim a

Ad Mc 13,32

Vul-

ne Christ! potestas minor

Mt 24,36

his personis.

uno except

Italae,

filioqiie

in

non sublata sunt verba

Credo

illo

fortasse

facile

addiderit.

quod evange-

lium Marci minoris putabatur.

Mt 24,38
AKvafiov:
*

sect.

quae

receptum

est

lectio rationibus

pag. lix

Ixxxi.

ttqo

rov

duabus corrigenda

Griesbach, N. T. Gr. ed. 2, Halae

Ill,

raia

rifitQuia

a.

1796,

y.axa-

librariis

vol. 1, prolegg.

64

videbatur,
vel

DE LEGIBUS IN TEXTU CONSTITUENDO.

III,

aliis erat

nimium longe

exactum.
rov

diluvio praecedens;

correxerunt

Illi

TM

iv

ovTza

goi

ova:

que additum
interj^retes

tzqo

rjfifQaio

rov

vel

Xf-'yco

Gt^f-ie-Qov

ifiuv

fist

viri docti

Io7,8 scribunt codices multi

ava^ai'vM,

ovtzoo

dixisse videatur.

Ambigua

erat satis

sane

modis permutaverunt

dogmaticis ducti.

pro

exeivaiG

ijiA^QaiG

afif/i'

TiuQudeiGcp variis

rationibus

non

aliis

taiG tzqo tov xatanXvGfiov.

fH8ii>niG

Lc 23,43 verba
iGij

nimium exactum

tzqo rov vel

ijfAt'Quia

vero

hi

Miray.XvGfiav:

\]f.ieQaiG

tempiis significatum

ne lesus posthac falsum

Vide etiam lac 3, 12.

dici

potest ratio loci

legitur:

cocr

Lc9,54, ubi plerum-

'HIiug

xai

molrjGev.

quidam dempta putarent, ne de

Ea cum

gloria Heliae

detraherent, turn Tischendorfio sic videbatur, ista esse textui

intrusa quo lacobi et lohannis violentiam excusarent.

quod minime ineptum

Heliae

causa

agi

erat; frustra vero

cum

videtur,

illis

testata

Id

verbis deletis
res

esset,

cf

2 Reg 1,10.12; praetereaque tautus propheta omni excusatione maior videbatur.

5.

Studiose tenenda sunt quae a ratione sermonis Graeci

auctorum

Novi

consuetudine

Testament!

uniuscuiusque

minus

proprii

neque

horum

scriptorum

com-

mendantur.

Quae ad banc legem disputanda sunt

poseit rite absolvantur, ampliora sunt

conveniant.

omnia quae

quam

res

ut huic loco

Potiora sola indicantur. Universam Novi Testa-

menti dialectum quod

dorfius eos qui
dialecti

ut

ab

attinet,

errasse existimabat Tischen-

his sacris libris

quaecumque Alexandrinae

plerumque dicuntur studiose prohibenda duxerunt,

vel certe

non tolerarunt

gari Graeco sermone

nisi

pauca quae dudum ab ipso vul-

non alienissima videbantur. Quae enim

huiusmodi multa ex codicibus vetustis passim allata legebautur,

ea non deberi nisi librariis Alexandrinis opinabantur, nee vero

ipsum Novi Testamenti textum

mirum hoc

erat,

fuisse

Aegyptium.

Qua

in re

quod qui Novo Testamento Alexandrinas

AUCTOEUM PROPRIA TENENDA.

5.

formas

easdem

abiudicarunt,

65

addixerunt

libenter

LXX

interpretibus VeterisTestamenti, in quos utpote Alexandrinos

bene quadrare contendebant quod non quadraret in apostolos,

nullis gravioribus

Novi

viilgatis

quidem plerique argumentis

illi

Quamvis

Testament! editionibus.

et Veteris

nixi nisi

autem nemo negaverit, Alexandrinum dicendi scribendique

genus Alexandrinis hominibus proximum

dum
tum

est

cum omnes

ludaeos

allata

legimtur

Accedit

textu?

pependisse a

Quid quod ex hac

interpretatione.
locis

tempore Graece loquentes

illo

maxime

scriptores sacros vel

in\dto

vel

dialectus

quod,

eoncedeu-

fliisse,

LXX virorum

Novi Testament!

tot

Hebraeo

negleeto

certe

non modo

Alexandrina

ludaeis sed omnibus qui per Aegyptum, per Palaestinam,

Syriam,

per

loca Graeco

Asiam minorem

per

eoque vulgar! sermone circa aetatem Christ!

utebantur communis fuisse videtur:

fere

quae cireumiacent

et

cum Novo Testamento

quod multis eiusdem

id.

antiquitatis

monumentis, ut

papyris et inscriptionibus nuper in lucem protractis, probari

Quod

potest.

vero

ab

editis

libris

sumpserunt, id in magno errore positum

Vetus Testamentum

Alexandrina,

tot

Testamentum habebat? Propterea quod

potissimum codice, hoc

editum

erat.

apparatu
Parsons

recentissimis

argumentum

sacris
erat.

Cur enim

non item
illud

Novum

ex Vaticano

Erasmi codicibus

Adhibito vero diligenter Veteris Testament!

quamvis

critico

publicarunt,

imperfecto

satis

apparet

quem Holmes

et

formas

de

plerasque

quibus agitur in Vaticano similibusque tantae antiquitatis

codicibus

obvias

codicibus recentioribus

Vetere Testamento
videtur.

Ceterum

Novo Testamento ex
esse expulsas. Hinc quibus testibus
habetur, eosdem in Novo sequi tutum

pariter

fides

si

atque

in

grammatici Alexandrini potissimum hoc

egisse putandi essent, ut

quae aliunde accepissent scripta ad

suam ipsorum consuetudinem transformarent,

esset

profecto

mirum

quod non Aeschylum vel Sophoclem, Platonem vel

Aristotelem aeque ac sacros scriptores reddiderunt Aegyptios.

TiSCHENDORF, N.

T. ed.

8.

5C

66

III.

Cum
dudum
ab

DE LEGIBUS IN TEXTU CONSTITUENDO.

vero multa quae ab Alexandrina dialecto esse

a nonnullis duce potissimum Sturzio^ crederentur,

pluribus

aliis

non essent

nisi in perpavicis

nee ex

ipsis

iis

propterea

essent

reiecta

Aegyptiacae codicibus

originis

magna cum

quod inventa

fide collecta, illud felicissime

quod nuper numerus antiquissimorum de

accidit

his rebus

testium egregie auctus praetereaque prineiijis Vaticani libri

quam

usus multo plenius

tantum

est.

Nee enim

Novi Testament! codices huic causae pro-

ipsius

fiierunt, sed

antea exploratus

etiam qui ad antiquissimos Veteris Testamenti

Quae

codices accesserunt.

exemplo

res

Formam

illustrabitur.

tQavvkv hucusque repudiandam censuere jDlerique, non ex-

cepto Mullachio docto auctore grammaticae dialecti Graecae

vulgaris,^ docentes

cibus

non

modum

illi

quidem inventam in paucissimis

Cui

esse nisi a librariorum vitio.

oi^inioni

favebat quod codex Alexandriuus illam

codi-

non ad-

formam non

semel vel bis sed locis et Veteris et Novi Testamenti plerisque

lam vero

tuetur.

in

multo pluribus utriusque Testamenti

antiquissimis codicibus et in codice Sinaitico et in Vaticano

codice inventa

negabit,

e.

i.

ptorum

quam ex

potuisse

nemo

Graecum

fiierit

veteribus litterarum monumentis

a pristino usu proptereaque

ab ipsorum

omnes; neque quae supra codicibus quarti quinti

saeculi

cum

Sturz,

Frid.

codicibus saeculi

Guil.

De

dialecto

octavi ac sequentium

Alexandrina ratione simul

habita versionis librorum Veteris Testamenti Graecae, Lipsiae

(est
a.

pars prima);

a.

Lipsiae
^

1794

a.

a.

1786. 4

Disputatio altera de dialecto Alexandrina, Gerae

1788; Disputatio

Gerae

scri-

multo propius abesse iudicandi sunt quam

libris

reliqui

dici

Eiusmodi vero in rebus antiquissimi codices a

discere.

sexti

ita

quis quid semper et ubique

nisi

praecipere malit

vero

Hinc Graece

est.

tertia ...

et

Gerae

De

dialecto

W.

A.

a.

1793; Dis2)utatio quarta...,

Macedonica

et

Alexandrina

liber,

1808.

Mullach, F.

Graimnatik

der

sprache in historischer Enttoicklung, Berolini

griechischen
a.

1856, p. 21.

Vulgar-

5.

AUCTOEUil PROPRIA TENENDA.

67

comparatis de dubia antiquitatis laude lectionum quae in

inveniuntur

prioribus

In eo enim

maxime

praestantia,

quod

fuerit

cernitur

certius

sacris

libris

disputata

valent.

codicum nabc similiumque

docent quae ab

reliquis

forma

hue

etiam

sunt,

initio

Quae quo

grammatica.

iure

Aegyptiaca sive Alexandrina fiiisse contenditur,iam dictum est.

Praeferri vero

hac in re antiquissimi codices debent

duas potissimum ob causas.

Prior

est,

quod per

om-

se

nino probabile est Graecos describendis codicibus occupatos

id sibi

curae sumpsisse, ut quae ab antique usu ac lege,

ab excultiore dicendi genere remota invenirent corrigerent:

id

quod maxime in

summaque

libros sacros cadebat,

auctoritate habitos.

summo

illos

honore

Circumferebantur atque ad-

hibebantur horum librorum codices in ecclesia Graeca: hiuc

fieri

ne potuisse quidem videtur quin

viri docti, qui vel in de-

scribendis vel emendandis exemplaribus suas partes habebant,

barbara id genus amoverent. Fieri id eo magis debebat, quo

magis auctoritas
Altera causa

positum

est

ecclesiastica atque disciplina invalescebant.

est,

factum

quod plane demonstrari

esse.

quod

potest id

Sensim enim Alexandrina, ut

lioc

nomine comprehendatur quidquid a puriore vel antiquiore

Graecitate discedit, ex codicibus expulsa esse, non

modo ex

eo discitur quod iam inde ab octavo saeculo vix unus vel

alter in

modum

observ^are

saeculo

licet

quomodo

sexto

et

servando,

vetustiorum scriptus invenitur, sed etiam

aliud

fluctuare

prorsus

plerumque commutando.
ortum quod
manebant,

alia
alia

singula

coeperint,

eiciendo,

Qua

aliud

aliud

quinto

quidem con-

certe

saepe

vel

in re discrimen inde videtur

exemplaria privati magis usus erant

ad publicum vel destinabantur ab

vel certe post, ut in codice

Quam

exemplaria iam

Ephraemi

et

initio

accidit, adhibebantur.

rem prae multis conferre iuvat codicem Claromontanum epistularum Paulinarum atque ipsum Vaticanura,
in

quem utrumque posterioris

recentiorum magno cum labore

aevi

homines usui codicum

adaptarunt. Lucidentissimum

68

ni.

DE LEGIBUS IN TEXTU CONSTITUENDO.

testimonium

vero

est

codicum

eorum,

vel

vel in primis minusculis litteris scriptorum,

qui

uncialibus

quamvis

plurimas lectiones codicum Aegyptiacorum proprias conservarunt, tamen grammatica insolentiora plurima vel longe

pleraque abiecerunt.

Quae cum

quam

ita

sint,

viris

cordatis ac veritate magis

consuetudiue delectatis probatum

dorfius

quod grammaticam textus

iri

sperabat Tischen-

sui rationem in primis

ad exemplum antiquissimorum codicum conformandam duxit.

Quod
non

ita

fecit

ut

sine constantia

formas Alexandrinas certe nonnullas,

quamvis moderata,

ibi

quoque ederet

ubi paucorum tantum probatissimorum codicum, vel etiam

unius

Sinaitici

Sinaitico soli in

vel

Vaticani,

rarius,

qui

quidem

cum

extrema Novi Testamenti parte principatum

tenent, unius Alexandrini vel codicis c auctoritate valent.

69

IV.

DE GRAMMATICIS.

70

paginae
1.

De

(1.)
(2.)

De
De

vocabulis singulis
signis

116
71 99

71

orthographicis
.

legendi adiutoribus:

accentibus, spiritibus, particula-

rum coniunctione, interpunctione

2.
3.

4.
5.
6.

De nominum formatione
De verborum formatione
(1.) De augmento
(2.) De temporibus insolentioribus
De syntaxi
De verbis compositis
De singulorum scriptorum propriis
.

99

116

120
120 124
116

120122
122

124

124126

127
127 128
126

71

rv.

DE GRAMMATICIS.
Ad legem quintam quam supra diximus bene
JTjL atque illustrandam

tractanda

sunt

consequendam
nobis

breviter

simpliciterque grammatica nonnulla, praesertim quae

cum ad

orthographica vel verborum singulorum vel signorum legendi

adiutorum tum ad foi-mationis doctrinam vel nominum vel

His adiungentur quae de syntaxi, de

vei'borum attinent.
verbis compositis, de

iis

quae singulorum seriptorum propria

sunt, disceptatione videbuntur digna.

DE ORTHOGRAPHICIS.
(1.)

DE VOCABULIS SINGULIS.

In orthographicis bene distinguenda sunt ea quae in

uno alterove codice vel passim vel plerumque vel constanter obvia sunt ab

plerisque

iis

antiquissimis

hac parte

difficultas

sunt facile apparebit.

an reprobes dubitare

quae cum constantia quadam in

codicibus

oriatur,

ex

inveniuntur.
iis

Quae ab

quae iam disputata

Sunt enim plura quae utrum teneas

licet,

atque erunt qui probata universa

ratione

hac plus dandum existiment sive constantiae sive

unitati.

At

in his

cavendum videbatur ne

editor, in textu

antiquos testes recensendo, iudicium proprium magis

ad

quam

72

DE GRAMMATICIS.

IV.

ipsos

officio editori ultra licebit

codicum auctoritas

enim

neque

sequeretur:

testes

in

recensendi

quam quo eum ipsorum

progredi

coniecturas vero, quamvis passim

fert;

immensae

probabilitate commenderitur, a libro tain

tatis

toto

plane arcere et sanum

necessarium

et

auctori-

est."

qua

consideratione totius rei criticae ad orthographica reverten-

dum

^ servatum ante

est

verbo la^^avEiv derivatis, ut

AateXtjf^q\&tjv,

7tQ0X7j^q&)j

et

x/j

nt

\ddit.

et qi& in

formis a

Irifxypstai, -e<y&, -ovrai, Xt/fixpewa,

avemXtj^imoa, avtihj^ixpeia

avahjiixpSMa,

arXi]^iq&tj,

ipsG^e,

textum non

in

quae constanter in pluribus posita

recepit nisi

Tale

quidem

Tischendorfius

Igitur

est.

7TUQuX>jfi\pufiui

fieraX7jfi\piv,

uTioXt^fi-

-q&tpstai,

TTQOaXtjflXpia, 7lQOGC07loX7jfl7rrettf, nQOacOTZoXtJUTlTt^G,

7iQOG037ToX7ji.i\piu

-HUG,

GvXX7jfi\\>ij

Mt 10,41 bis

inveniuntur

Lcl,31 2,21

-q&ijvai

20,10

19,29

quae

21,22

Mc 12,40

14,3

16,14.24

Io5,43

17,35 20,47

9,51

-qt&evtu

Act 1,2.8.11.22 2,38 10,16.34 23,27 lac 1,7.12 2,1.9 3,1

Ro2,ll 11,15 13,2 lCo3,8.14 12,28 Gal 6,1 Epli6,9
Phil3,12

Hae

Col3,24.25

4,15

leguntur:

in

evangeliorum

XYZAe^^H (CLQXA etiam sine

in

adumn

in

B^HLP;

non

codicibus

kAB*CDE

est,

codicibus locum

D* habet

nullum

kr]u\piT(u:

p.

145,

in.

4299, 1.12;

p.

1155,

in.

4247,

in.

4307, 1.7;

in.
1.

p.

4325 h,

1.

20; p. 142,
p.

1141,

in.

6,

in.

eiusdem rationis
Col 3,24

(item X7jv\pEtai) et

XTjfixperai

4224
et

150,

p.
c,

i,

4253,

in.

Non

Corpus inscriptionum Graecarum,

1.8;

c,

1118,

codicibus

A. Boeckh,

4266

in.

non

SABCC^,

b^d^klp.

in

nonnullis

in

Invenies

Xrjvipezai.

non

vol 3, Berolini a. 1853, p. 139, inscr. 4244, lin. G;

1.9;

fi),

easdem formas adhibendi.

esse

in iuscriptionibus.

Xtjfiqyd-eiG

sine

Paidiyiarnm

^i)

6,14.

B^EFGHKMSUVW'^rAn;

(c etiam

epistularum

in

NAB*CC^D*D^^EFG (CE etiam sine

neglegendum

in

5,7

nn^AB*CDLNPQR

codicibus

non

/*),

4,4

in epistularum caiholicarum codicibus

KLP;

in

lTi3,2.16

4303

1.

1.

in.

1.3; p.
5.

a,

141,

Xi]v\ptTU(,:

15; p. 143,

h*,

i>.

in.

4278 b, 1.8;
1152, in. 4325

1.10;

in.

p.

4249,

p. 156,
b,

1.7;

ibid. p. 140,

4255,
1153,

1.

7; p. 161,

in.

4325

c,

DE ORTHOGRAPHICIS.

1.

73

oir ante consonantes.

Codicum praestantissimorum

auctoritate utimtur formae

Gw^tjv

(nnCrjteiv, avv^tjrrirrjalCol,20,

^oQ,S 2Co7,3 2Ti2,ll,

Gvv^tjteiv praeMt27,44 lo 19,32;

bent NABCDGLNPTA Mcl,27 8,11 9,10.14.16 (ad 14 et 16
A sine r) 12,28 Lc 22,23 24,15, iisdem locis omittunt v

GvvGtavQM&ivtfiG, -TOG

EFHKMSUVXrAn (Mc8,ll E*r habent

v,

e^ omittit). Minore

auctoritate legimtur Gw^vys^ Phil 4,3 n'^AD^fg adnuentibus,

adversantibus k*bd*"eklp, t GvvGTQurioirtjG Phil 2,25 Philem2

cum

ACDEFG, adversantibus

N (non Phil 2,25)

Item leguntur

BKLP.

(k Phil 2,25)

Gal 4,25 cum BDEFG, ad-

GviGZoiyei

Ro8,22 cum B*D*FG, adGvvGftjuarufiG&ai Rol2,2

cum

versantibus KACKLP, GvvGtevaCei

versantibus

AB^CD*^KLP,

NBDEFG adversantibus ALP, sed lPel,14

GVGpjficiti^eGd-ai

GWG. habet.

solus C

Mc 14,44

Item legitur tg pro gg, in verbis gvvgtjuov

cum
et

ABCNW^xrn uncialibus codicibus octo

Eph3,6 cum AB*defg, invitis B^CKLP.

invitis

KA,

GvvGbifia

Contra scribitur

Item

DEFG.

ubi

(n'(TTr/xcaf

aliis,

2Co3,l cumxABCKLP, invitis

eiecto v scribuntur GVGtQsqofiepcov

SB, GVGtQexpavzoG

Act2S,o cum kabchlp,

cum KABDEHLP

et

Mt 17,22 cum

GvGrQoq/j

Act 19,40

23,12 cum nabcep, nee fluctuant.

Tischendoi'fius, fretus

plerumque codicorum optimorum

auctoritate, legit:

lCo4,8 cum nAB*CD*FGP,

B^D^'EL, et 2Ti2,12 cum nadep,

auv^: in Gvi'^uGilEveiv
tientibus
avviavfi)

tientibus CK^^L,

71

{\p)

d,

a,

p. 887, in.

Gvv^cdlovGa Lc2,19

cum

if

(Ti,u/3lf<r,

1.8;

dissen-

KDPR, dissentientibusABKLrAnr;unc*,sedLcl4,31

'

^ H

dissen-

1.8;

6210,

et p.
11.

adversantibus iyL,Gvv^i^a^eiv

1155,

1.2.

ip.

4325 k, 1.11.

Oecurrit

verbum

Eph4,16

Xi^fxqd^hia:

ibid.

XrjuijjaTui sive }.i]V\ptTiu

saepe in phrasi: o)r o t'/.triaa Xr]fi{v)'>ptTta to tqitov, unde faeilius

fit,

ut his locis etiam

^

j'|

exstet, in iXiv^aG.

Formam avvCvyoo

p. 122, inscr. 4175,

1.

1.

habes, apud Boeckhium, ut supra, vol.

3,

74

IV.

DE GRAMMATICIS.

Col2,19 cum B*CD*FG, fluctuantibus SAED^, adversantibus

B'^KLP,

sed GvfA. Act9,22

KABD'^^'^L,

lCo2,16 Col2,3 cum

16,10

fluctuantibus CD^ p^"^ep^"1h'^'^S adversantibus d*p^">

actppauiQpaui_

Contva legitur

aujJL(3:

in avfi^aivsiv

Mcl0,32

Lc24,14 Act 3,10 20,19, ubique invito d et e^'^*, avfi^uvXfvetv

Iol8,14 Apoc3,18, av^i^ovhov Mtl2,14 22,15 27,1.7 28,12

Mc3,6 15,1 Act 25,12, ubique

E^^^,

invito

d (Mt27,7

hiat) et

Ro 11,34.

cvn^ovloG

cum sAB*CDGLA, invitis

EFHMSUxrAn, GvvnaQtvQsiv Ro2,15 8,16 9,1 cum nab*fg,
variantibus CDE, invitis B^KLP, avv/^stoxoG Eph3,6 5,7 cum
AB*CD*FG, invitis B^D'^EKJ^P, awfiifitjtai Phil 3,17 cum
NB*D*FG, invitis AB^CD'^KLP, avvfiOQCpi^ofieroa Pliil3,10 cum
GvvfiOQCpov Phil3,21 cum SD*FG, invitis Ti
*ABD*P,
ABD'^EKLP, sed avfif^oQCfova Ro8,29 cum ABCDKLP, invitis
Contra aujJL[x: in avmieQi^ovzai 1 Co 9, 13 cum
KFG.
auvp-:

in avv^ia^ijtaia Ioll,16

CD*FG
avvnad-ijaai He4,15 cum sab*CD*h,

NABD'^EKLP, invitis Ti
auVTc:

in

tientibus b'^D'^EKLP, avvnaQaysvofievoi

dissen-

Lc23,48 cum XAB*CD

ELPQRA, invitis B^GHKMSUVxrAn, GvvnaQoi.y.lijd-rivai^ol,i2

cum

sab*CDEG, dissentieutibus b^KLP, GvvnaQaXafA^avsiv Actl2,25

15,37.38 Gal2,l in primis

cum sab*cde,

invitis

b%^*lp,

cum nab*CE, dissentieutibus b^hi^p,

GvvnaGieiv Ro8,17 lCol2,26 cum nab*CDEFG, invitis
B^K^'^LP, GWTTEQila^cor Act 20, 10 cum sAB*(c*)deh, invitis
B*LP, GvvnnyEiv Mtl3,22 Mc4,19 Lc8,14 in primis cum
XABCDELRA, iuvitis FGHKMSUVrAn, Gvv7ioli(si)rai Eph2,19
cum SAB*CDEFG, dissentieutibus B^K^^'lp, GwnoQevovtcu
MclO,l cum xABCA, invitis LNxrnunc^, GvvTTQBG^ivteQvG
GwnhjQovG&ui Act2,l
lPe5,l cum na, invitis bklp,
cum AB*CDE, invitis nb^, sed avitnyriQovGd-ca Le9,51 cum
GvvnaQovteG Act 25,24

NABCLXrASn unc
nad-siG

^,

iuvitis

KA.

lPe3,8 cum kabkj^P,

Contra

au|X7T;:

invito C, GvunvGiov

in

Gvfi-

Mc6,39,

GVVTl.

auv4' Gvvxpvioi Phil2,2

:

cum AB*CD*FG, invitis kb^d<=eklp.

1.

auv^: in

Contra

au^icp:

Ro7,16 cum nbdefg, invitis acklp,

cum nADL, invitis BPFAA unc rell.
-ov

avf(q}eQt

lCo6,12 2Co8,10

DEFGJ, to avficpegcyv ra avuqjsnovta

j)actjj*paulact^

^y

in\^tis

Act 15,15 (d

Lc 15,25,

DEFG,

invitis

defg,

Gv^t(foviv

(Twqr.), GVfAqojvtjGia

10,33,

Mt 18,19

invitis

ffvficpvletayr

avfiqwzoi

2Co6,15,

Ro6,5 cum

20,2 Lc5,36

in\dto d, cvfiqcavia

DK, ex av/dCfarov 1 Co 7,5

invitis

cum B*CFG,

auvy: in avvyrcoutjv lCo7,6

invitis

b^d%

Contra auyy: in Gvyyev&a Lcl,61 Act7,3.14,

KLP.

12,1, invitis

Act20,20 Hel2,10,

lCo7,35

(jy^iq^oQov

lTh2,14 cum NABCKLP,

NABCKLP,

75

avvq/jfii

Lc8,7

avv(pvs6&ai

DE ORTHOGRAPHICIS.

semel c, avyyevi^a Lcl,58

et

Rol6,7.11.21,
Qpaui^

cfvyj-fiMff

CTUVX:

in

invitis n

Lcl,36,

semel

2,44 lo 18,26 Act 10,24

d^^^^<=*f^^'' semel

Mc 14,54 cum

(yvv/.a&rjfiai

cum kab*LRTA,

ante

TTud-fjGov

y y y

et

Gvv/.uy.ovx8tG&ai

xsemel

f?^"^

invitis DA.

Act26,30 cum kab*,

'

invitis

Gvv'/,a{)-iauvtm>

Lc 22,55

K ADEFGL

cuffi

invitis

CK*''

2Ti2,3 cum ac*d*e*fgp, adversante

He 11,25 cum

Mcl5,16 Lc9,l

15,6.9

NDNP^R^TE^*^h^''*,

ABCA

nad*P,

23,13

uunc

et

B^XPAnunc'', gvvxuxo-

invitis

2Til,8

kaB*CNPA,

invitis

D^KL,

Actl0,24

aclnuentibus

Gvvy.aXeiv

28,17

nunc

k,

cum

invitis,

Ro 11,10 cum kb*d*fg37*, in\'itis ab'^cd'^elp,

Gvr/.ara^avteG Act 25,5 cum AB*CE, invitis B^HI^P, Gvvxata&eGiG 2 Co 6, 16 cum b*d*fgp, adversantibus nb'^CD'^ekl,
Gvvy.azazi&8[in'0G Lc 23,51 cum SABCDHLPA, adversantibus
EGKMSUV^^PAn, Gvvxats\lJrj(ftG&tj Actl,26 cum n'^AB^CE 61,
Gvpy.e/.eQaGfi8i'0G He 4,2 (Gvr/.. cum sABCD*D*^ ^^"^E^^*^, adversantibus B*^D^'KL>rp)
GWAEiv^ifi'ti Act 19,32 cum kad, adgvv/muMjov

versantibus BEHLP, GvvyleioueiHU Gal 3,23 (ffvi'x.cum SAB*D*FG,

adversantibus b^cd^ek^'^lp), GvpxltjQovouoG lPe3,7

Eph3,6

He 11,9 cum sab*defg,

Gvp/Mivoyveiv

CD*fg,

B^(c)K^iKLP),

Eph5,ll Phil 4, 14 Apocl8,4 cum sbis ab*

fluctuantibus

GVVX01V03V0G

imntis

Ro8,17

el,

invitis

semel

b"=b''p*^d*^K''p,

Roll, 17 lCo9,23 Phil 1,7 Apocl,9 cum xter

76

DE GRA5IMATICIS.

IV.

Ater B*

Asemel

csemel D* Esemel fg Psemel,

cbis D'^bis Ebis

b'^b^p^*^

kl

Ksemel

invitis

Pter, gvvxqivco 1

Co 2, 13

cum AD*FG, fluctuantibus KB*, invitis b^cd'^ek^^'lp, awxvnrovaa Lc 13,11 cum ndla, adversantibus ABXrAn vine
Contra auyx:

rell.

DC^

in GvyAsxalvfi^svov

Lc 10,31 cum NBC,

GvviaQtjTe Lcl5,6 cum nda

avy'AVQiav

-TA-),

Q'jvy^:

Lcl2,2

(invitis

invito A.
et ver.

9 etiam A,

ICo 12,26 13,6 Phil2,17.18

cum N^semel Asemel B* Cter D* Esemel fgp37, invitis
BL unc

invitis

rell,

avrxaiQsi

Nter Ater B^ csemel D^ter Eter

K^^^^L,

avvxvvverai

Act 2 1,31

cum *AD, invitis B*HLP (avv'A.efyrai n'^e), [awigon'rai Io4,9

Ti [wh] cum NAB*CLA, invitis Aal, sed Tischendorfius hac
Contra auy)^: in avy'/yaema
octava editione om cum kd].
Act 19,29 cum sabhlp, invitis d%.
auvX: in avvlalrjaaa Act 25, 12 cum nb*ce 61, adversantibus AB^HLP, Gvvlalovvrea Mtl7,3 Mc9,4 cum
NB*DA, adversantibus ANxrn uncialibus octo aliis, gwIvTTov/xEvoG Mc3,5 cum NB*CDA, adversantibus ab-^eghkm
suvrn,
GvrlaiJ^uvovFhi\4t,3 cum nb*d*fg 17, adversantibus
AB'^D'^EKLP, sed Gvllau^aveip Mt26,55 Mc 14,48 Lcl,31

2,21 5,7 (hie n*

habent gw-) 22,54 Aetl,16 12,3

et* et^

23,27 26,21 (sed d [Act 1,16 exc]

GW-)

Contra

lac 1,15.

30.40.41

^""^

Mt7,16

13,28.29.
n.

ante consonantes.

semper: m^aivsiv duodecies (d habet

er/3),

efi^aXsiv

Mt26,23 Mcl4,20, invito d,

Mt6,26 19,26
e^i^rei;i> Col 2, 18, su^lsTrstv
Mcl0,21.27 14,67 Lc 20,17 lo 1,36.43, ubique
Lcl2,5,

"aatl^

Gvllsyeiv

ubique legunt

Lc6,44, adversante ubique d semel

fi'

[i,j3

et E^t

efi^aTirstv

invito D, sfA^QifiaG&ui

Mcl,43, lo 11,38,

invitis

apud lohannem B*D.

(Plerumque vel semper
in

codicibus

gact.

AL^'^^R'^^;

aliquoties

etiam

scribitur efifieGco pro ev fisGoo,

passim accedit C, item PAH,

M^^'^

et

U.

At nusquam

ita

et

DE OETHOGRAPHICIS.

1.

77

uec magis D Cautabrigiensis aut

D Claromontanus.

nusquam receptum

Cum

hoc conferri potest

AF

cum

est

efifieaco.

eynava pro ff xr Io2,ll, quod

quae

similibus,

et ipsa

semper

|Ji[JL

paucis

raros testes habent.)

sf/fiaivofievoa

scribunt,

Hinc

Act26,ll,

efifxsveiv

Actl4:,22,

nb*61, Gal 3,10, invito d*,

invitis

in

V7i:

santibus kb^d^eklp,
santibus

versante

BCL,

2 Co 6,1 6 cum B*CD*FG, adver-

evTreniTzartjacx}

Act 9,1 cum kaehp, adver-

evnvaoiv

evTiQoa&ev semel

(confer

Apoc4,6 cum

D Claromontano

ut plerumque in

TifvipKi

nbp, ad-

Co 16,3 2Co9,3 Eph6,22 Phil 2,23.25.28 4,16 Col4,8

lTh3,2.5 2Th2,ll Tit3,12.13; item slavxpsv 2Co4,6 in
1

eodem Claromontano),

mriQoo&fr

sed

invitis D^^^D*P^"iFP^"k4P'^"^

2Pe3,3,

Mc 10,34

27,41
bent

sunatyficov

ADEP

Iudl8,
DEPA,

He 11,36,

15,31

Actl4,17, imato d,

sfiTzXjj&a

Ro 15,24,

invito f, ^^mmrsiv

Mt 12,11,

invitis

EvneGeirai], et

A semel d*

AD*P 2Pe2,20,

sfinluxri

EfinoQOG

Mtl3,45 (d

sjATTQVG&ev

evti)

sed prae-

Lc6,25,

invitis

invitis N^n*L,

ajDudPaulum ITi 3,6.7

et bis

fg,

s/nTTlexetv

lPe3,3, in\ato
efiTZOQtov

C,

sexies,

2Ti2,4,

EfinoQevsG&ai

Io2,16, invito

Apoc 18,3.11.15.23

quadragics

M.t20, 19

eiinamrm 2Pe3,3, in^dto A,

fvjr,

Iac4,13 2Pe2,3, e^noQiav Mt22,5,

V7i),

sfiTiaiCsiv

efimTTlcxiv

He 10,31,

in\ntis

imdtis kd*,

sexies

in sfiTraiyfiovrj

sjjlti:

Lc 14,29 18,32 23,11,

nonnullis locis

Lc6,39 10,36[14,5 DEG

6,9

Contra

quadragies

semel

(ver.

evTT,

e,

23 b

sfiTrrveir

Mt27,30 Mc 10,34 14,65 Lc 18,32, in\dtis Dbis a semel.

[X9 semper: SficpavrjG Act 10,40, invitis ADE, Ro 10,20,
invitis

FG,

eficpavi^eiv

apud Paulum

He 9,24

lo 14,21.22

(d

11,14, invitis

svcp)

Act 23,15,

A semel

et

d*, efiqto^oa

Lc 24,5.37, invitis d* semel d l semel, Act 10,4 22,9 24,25,

invitis DsemelE P semel, Apoc 11, 13, invito c, /igDvro?'Iacl,21.
evy: in ev^'eyQafifisvij 2 Co 3,2.3 cum naBCD*fg, invitis
D*^KLP.
Ita etiam Tiahvysvsaia Mt 19,28 cum
(v(v) ante
kb*cdelza, in\ntis B-%GHKMSUVXr, et Tit3,5
y X /
cum KACDEFG, invitis K^^^LP.

78

IV.

DE GEAMMATICIS.

DE ORTHOGEAPHICIS.

1.

Duplicatum

79

ubique testatissimum

v in SHXWvofxevov

Mt 23,35 26,28 Mc 14,24 Lc 11,50 22,20

KABCDLZAn,

cum

in primis

elgu nunc p nunc

Lc6,38 et ovv/yvpstai

adversantibus FHKMSVT,

habentibus.

Act 2 1,31.

est,

Ita vnnQs-A'^im'onsvov

Contra reicienda sunt ava^aivvEiv seu

unxan'0}xavoa

similia;

alia

Act 1,3

Alius plane generis sunt ytvij^a

scribit

et ytvi'tjfia,

ava^evvsiv,

OTZruvvofiero,;.

quorum

illud

a yevh&ai, hoc a /evvuG&ai derivatum videtur. Illud quidem

plena fere auctoritate recipiendum erat

Lc 12,18 22,18 2 Co 9,10. Hoc

ftara

tantum non

f'xidvwv

Receptum

yervl;-

Mt3,7 12,34 habet

A,

ysviiftura."

Mt 10,28 cum NCDLTAn^,

Mcl2,5 cum KACDEUVr, invitis

ano-ArEnmr

est

EF^GKLMS\'xn*,

invitis

vero ubicumque est

variat;

23,33 habet h, Lc3,7 habet

Mt 26,29 Mc 14,25

FGHKNxn, Lcl2,4 cum naekluvfa, invitis dghsxao, 2 Co 3,6

cum kfgkp17 37**46, invitis acdel, Apoc 6,11. cum kac;
confer

Mcl2,5

Nomen
Legitur

et

Lc 13,34.
duplicato v scribitur,

icoavvrjG

nomen

fere

centies tricies sexies vel quater;

hannes Baptista invenitur 95 vel 94

35

locis,

Jo-

lohannes Zebedaei

Marcus 5, lohannes ex familia pontiCodex k Sinaiticus praebet plerisque locis

vel 34, lohannes

uno

ficali

loco.

manu dw^corov quern Tischendorfius

D distinxit scriptis, Mt 16,14 17,1.13 Lcl,13 Apocl,
iwavtja, codex B Vaticanus mavr,a, sed Lc 1,13.60.63

lojuwijci,

signo
1.4.9

sed, in locis a

Act3,4 4,6.13.19 12,25 13,5.25 15,37

liorum codices dl

Lc8,3 24,10
in

etsi testes fluctuant.

DL

icoavrjG

praebent.

loiawTja-.-^

Simile

evange-

nomen laawa
BD

solis, altero

conferi potest ^aXlavtiov,

quod ubique

scribitur tmava priore loco in

solis.

CHim
duplicato

f-A'/vi'vofievov

edendum

est,

non ^aXamor, vide ad Lcl0,4

12,33 22,35.36."

In editione eodicis Vaticani Tischendorfiana Act 1,13 falsum

est iwavrrja.

Legendum

est iwartja.

80

DE GRAMMATICIS.

IV.

Uno

lTh5,19 editum

loco

cum B*D*FG,
habet d C^

Mc9,43 n a^sGtoc.

et

Apocl,ll 2,8

Mt2,ll et
Quae

ZfivQvav,

quam D habet

L^f^ivQvav

ubi

solebant,

edi

25,8

Legit Tischendorfius

Cf etiam

-vt].

D^^PP lo 19,39

ZfivQvrjG

iam

Mt 12,20

sab^d^^eklp Clem Bas;

invitis

pro g^svvvts

est C^evvvts

habet.

a^nvQvtja

Mt 18,12.31.

evevifAovTa

Lc 15,4.7 nou fluctuat in codicibus uncialibus et evatoa

Mt20,5 27,45.46 Mcl5,33.34 Lc23,44 Act3,l 10,3.30
Apoc21,20 adversatur

solis

Hem

Act 9,7,

evfoa

EvvBa duplicato

utitur

solo

codieum

non

fere

2 Col, 22 scribendum

b.

cum NAFGL,

BCDEKOP,

magna

undecim

est

aga^cov

cum

2 Co 5,5

etiam

x.

fluctuat

Auctoritate

uncialium

AD^"PP'rAn

aliorum, invito solo

invitis

etiam l vel

Contra

invito.

Mt 18,12.13 Lc 15,4.7.

v,

aQcifpoG

a DGr vel

de,

BCFGKL; contra Ephl,14 uQQa^ojv cum kabdeklp,

invitis

invitis FG,

Ubique recipiendum erat rsaasQaaovta ^ pro rsGcraQaxovta,

Mt4,2 Mel, 13 Lc4,2 Io2,20 cum kab*clpa

in evangeliis

(d

adversantibus

/m),

4,22

B^EFHKSUVxrASn,

13,21

7,30.36.42

cum

23,13.21

13,5 14,1.3 21,17

7,4 11,2

B^HKI^MP,

adversantibus

t<AB*CDE,

loco solo 7,4 praebet

cum

adver-

in

apocalypsi

nac, adversante P; uno

reaGaQaxovta.

Apoc4,6.8 5,8.14 19,4;

ab*cd,

1,3

2Coll,24He3,9.17

santibus b^ehlp, in epistulis Paulinis

cum

actibus

in

Item teGasga Iol9,23

rsGGSQaxovraertjG

Act7,23 13,18.

Contra ubique scribitur rsGGaQUG lo 11,17 Act27,29

Apoc4,4bis
habente
tsGGaQcov

Forma

et

7, Iter 9,14, x vel

A Apoc4,4 secundo
reGGdQGi,

'AQa^utrov

et

vel

t8GGaQeG>faidsxaroG

tantum non

h
^

vol.

fluctuat,

sine variatione.

Mc2,4.9.11.12 6,55
solis

b^ et bis

e,

vel P vel v, k habet xQa^uxrov.

Formam TtaatQaxovTa
(a.

Item XEGGaQSG,

loco teGGSQaG.

Io5,8.9.10.11.12 Act5,15 9,33, invitis

semel

p passim teGGUQSG

vel

1843)

p. 532, inscr.

invenies apud Boeckhium, ut supra,

p. 551, inscr. 2852,

5187

a,

1.

8, vol.

(a.

1.

33

1877)

et

p.

53, vol. 3

580,

inscr.

(a.

1853)

9886,

1.

2.

DE OETHOGRAPHICIS.

1.

Duobus

Tischeudorfius

legit

locis

81

primo loco

md-cor,

Mel, 6 cum NBL*A, adversautibus ADL^prn uue

eG&arrea

^,

hie meliore

cum bd

Lcl(),7

sane

fi-etus

solis,

adversantibus NACLRxrAAHn uncialibus reliquis, quam-

altero

auctoritate,

quam Le7,33

habet b y.arsa&avtsG, Lc7,34

Scriptura

ole'&QSvsir

Act 3,23

pro

o)M&Qtviv,

iu verbo e^ole&Qevd-tjaerca

cum kklp,

D'^EKLP, solo

D*

invitis

testatissima, edita est

cum AB*CD,

non

ei8ta pro i8ta

olu-.

Co 4,11 cum ka*^'"''b'^

omnino edendum erat,

nisi

l,

Complutenses editores receperunt."

Mt28,3 editum

est auctoritate

x^abcdehm, adversantibus FGitLSUvrAn.

datum,

NB^EP;

yvurtjtevofier 1

modum iam

est

invitis

ADE, atque olc&gsvrov cum naBC

et^CDEFGP, nullo refragante

affine

antiquissimis

in

invito.

1'Vftritn>oi.tey

quern ad

ea-d-orrea.

Hell,28 lColO,10 ubi scribuntur

contra reiecta est

d-oevoiv

lColO,18 babet D

et

V. T. Alexandrini codicibus

fortasse

Me 12,40

hos codices duos bd sequi noluit:

Idem,

cui

quamquam adamant cum

tarn

commen-

alibi legitur ipsa metri ratione

el8oa,

codicum

eo quod praecedit vitiosum

habere."
B-fd-sG

non

adversantibus

yd^ea

b'^FAA

B*CD, adversantibus

cum KAB*CDKLn,
uncialibus aliis octo, Act 7,28 cum
aehp. He 13,8 cum nac*d*m, advereditum

est

Io4,52

santibus C^D*^KL.

Formae

eQUvvur, eieQavvtjaav, uve^EQuvvrjra

dictae^ iu antiquissimis

que

V. T.Alex, codd. fi^equentissimae, ne-

alibi iuauditae, Tischendorfio

librariorum vitio haberi posse,

esse

iam supra

deteriore Graecitate.

videbantur nullo
ut INIullachius

Editum

est

modo pro

voluit, sed

ubique

eQccvvav

Io5,39 7,52 lPel,ll Ro8,27 lCo2,10 Apoc2,23, s^eQuv-

lPel,10,

rijGav

avsieQavpijta

Ro 11,33 cum

excepto) Aquater b* (duobus exceptis locis)

adversantibus Ater Bbis B'Hibique

Vide

p.

cbis

K (uno

cbis Tsemel,

Dquinquies Ebis

55 et 66.

TiscHENDORF, N.

T. ed.

8.

loco

6C

82

DE GRAMMATICIS.

IV.

Lsepties

Gter

Pter

emendationibus

formam antiquae

auctore Mullachio,

formam

substitutam

nobilitatis

cauto Addebitur verisimilius,

Fortasse lectori

praebereut.

lucon-

imcialibus.

quibus iisdem factum esset ut posteriores

ubique

codices

aliis

explicavit Tischendorfins ex librariorum

testium

stantiam

pquinquies

natam

-gav- librariorum vitio

esse.

Similis sermonis vel sane scrij^tionis licentia consjjicua

formis exa&eQia&tj,

est in

septera

Editum

inveniuntur.

locis

Mcl,42,

r/Md-eQiG&tjaav,
est

exa&eQiGev, quae

Mt8,3

sxa&eQKJ'&tj

priore loco auctoritate codicum B*ELxn*, invitis

NB'^CKMSUVTAn^, altero loco codicum AB^cCrLAe^n*, invitis

Contra

KB'^DEKMSUVrn^.

cum NBDrAAn

uncialibus

scribuntur

novem

aliis,

Lc4,27

^y.ad-aQiad-)]

adversantibus ACLX,

Lc 17,14.17, adversantibus priore loco AX,

ALA, s'/M-d-aQiaev Act 10,15 11,9 cum sbdef%

r/M&aQiad-riGwr

loco

altero

adversantibus ACHI^, P fluctuante, qui quinque loci Lnicae

actuum

vel evangelii vel

liEvovG

ita inter

se constant, ne-Au&uQia-

He 10,2.

Forma
idonea

pro 7iQaor>]G ubique edita, auctoritate

TiQuvrr^o^

lCo4,21

utitur

2ColO,l

Gal5,23

Epli4,2

6,1

Col 3, 12 2Ti2,25 Tit 3,2, in primis codicum sabcp17, dissentientibus

illic

codicibus defgklno'^

tientibus

c%FG

Mt4,18.19

edidit

Mc 1,16.17 Lc5,2

vol.
p.

2,

p.
1.

521,

inscr.

hac octava

editione

1.

2788,

1.

22.23,

at

Corp. inscr. Gr.

nQaoTi]Ti.

1.

4,

stat

ibidem

23.

Etiam apud Boeckhium habetur forma lonica

563, inscr. 1067,

8.

codicis

de B certior factus et accedente codice k

et

520, inscr. 2787,

^

in

de

incertus

Exstat forma nQuvxi]Ti apiid Boeckhiuni,

p.

ubique

Tischendoi-fius

aheia

Vaticani testimonio, nunc autem

ubique alssia

kbc*D, dissen-

nullus uncialis 7TQ(wtijg.

septima

editione

p hie

et

In epistulis catholicis lac 1,21 3,13

etc.

lPe3,15 habet codex

In

autem CD*FG

Mt 11,29 cum

Item ttquvg^

fluctuant.

ut et nQTjvTfQOG, vol.

Contra exstat nnaoG vol.

2,

3, p.

Jiaijvt', vol. 1,

209, inscr. 4440,

p. 858, inscr. 3544,

1.

2.

DE ORTHOGRAPHICIS.

1.

Sinaitico teste. Praebent aleeia s* Abis

83

B* (non Lc5,2) Cter

Lter A bis (in Mc), uheia x^ Asemel B^DEKMRSlTVTAter ah.

Eodem

auctoritatem

cum x*b*dl csemel

edita est

inter

et

ei

ubicumque

quorsum
sequi

ubi

hac

unde

si

quoque

in

cum

usum codicum

re

praecipua

Certe enim

erat.

discere,

constantia

scribi

edendo non

testes

modo hoc

isto

modum

construatur quern ad

textus

consuetudinem

studiose

quadam

ad antiques

a textu

intellectum esset,

prohibendum

ex

Hinc consentaneum

grammaticorum praecepta.
quid

ceteras

Ineptum autem videbatur

est.

neglectis prorsus his ducibus editorum sequi

erat

scriptura

posset ipsos codices sequi, in hac vero re

fieri

vel etiam

liceat anti-

quidem praeter

quae

notum

confundi

itacismo

auctoritatem

fluctuat,

codicibus uncialibus.

in primis quaestio est

codicum

quissimorum

aliis

quae

Mc), adversantibus

a bis (in

B semel B^CRxrAter AHn

Difficilis

formae

dedit

Mt 26,53 Mc 5,9.15 Lc8,30,

ubique

Xeyicov^ T^vo Xeyecov

<^A

codex

moclo

efficitur ut

antiquitas Christiana

versare consuevit."

Ac maxime quidem

nominibus propriis

in scribendis

omnis res pendere videbatur a probatissimis codicibus,"

Gotho vel

interpretibus

ut

adiuvantibus.

Horum

uddei

Sahidico

Act 17,34 cum b*D,

/etrt,(j

invitis

invitis

KUVAn,

sAB'^ehlmp,

Mt 26,36 Mc 14,32 cum abcdefg^insv (x

-H urn, fluctuantibus

kkla

(-<

passim

edenda haec erunt:

igitur auctoritate

Lc3,28 cum nabeghmsfa,

Copto

vel

semel), et Ci*HM

uQeoTra-

yed-atjfiuvei

contra

-p&g),
(-ptj

semel),

?jXei Lc 3,23
Lc 3,25 cum XABEGHMSFAA, invitis Kuvxn,
icfj^laMt 27,46) cum xABEGHMSrA, invitis KLirv^XAn,
Isvei

ealei

De forma

indd. p. 153c.

If/iojv vide Boeckhiiim,

154a, ubi locos

ut exempli gratia, vol.

p.
1.

73, inscr.

10; p. 83,

deficiunt

4011,
in.

1.

4033,

2,

p.

983 addeml.

inscr.

exempla formae

12; p. 117,

in.

1.

4152,

1813b,

1.

i^ars 3

4,

fere septeiudecim invenies

5; p. 79, inscr. 4023,

1.

supra, vol.

iit

notatos,

4; vol. 3,

7; p. 81, in.
1.

3.

4029,

Minime autem

).(:/ toiv.

6*

84

DE GRAMIMATICIS.

IV.

Lc 3,24.29 cum nbgfa,

AL, He 7,5 cum kbcd*,

EKMSUYXAn,

invitis

fluctuantibus

ADM^Ervr^P, Apoc7,7

invitis

cum

Lc 3,24.28 cum nabeg

Lc3,27 cum NABEGIELMSrAA,
KUVXn,
HLMSrAA,
KUVxn, item ^ma^mv Act 13, 21 Roll,l Phil 3,5
solo, invitis ab^p^cp,

^cfV-^f*

invitis

VtjQSt

invitis

cum NABCL,

sBC,

invitis

uv*xrA,

W^xrAEn,

deh

invitis

Mt 11,21 Lc 10,13 cum nabcefgklmsv

yeQov^Seiv He 9,5 cum bd^'e (-^ein AP),

invitis UA,

adversantibus kd*kl,

item

'asig

Act 13,21 cum nabcd,

Mc2,14 Lc 5,27.29 He 7,9 cum

levetG

K vel k'^abl, invitis

Xsvsfttja

cum ap,
invitis AEGHMS

FGP, Apoc7,8

Lc3,26 cum nbl,

aefieetv

yoQaLfiv

imdtis EHLP,

bis

et

FGHSUVAn, fluctuantibus n*cem, confer

Lc 10,32 Ioi,19 Act 4,36 cum bd,

invitis

uncialibus reliquis, n fluctuante, et Xevetrr/.oa

xbde,

invitis

KPurn

Item

acklp.

17,3.4.10.11.12

n''lmsv,

invitis

(ad'^'^),

f-xf,"

He 7,11 cum

Mtl,14bis cum n*bce

Mt 11,14

ip.eiua

Mc6,15 8,28

27,47.49

acelp

16,14

9,4.5.11.12.13

15,35.36 Lcl,17 4,25.26 9,8.19.30.33 Iol,21.25 Iac5,17

Roll,2

cum

undetriginta locis

B (vel B) D
B (vel B*) D
B vel B
sAB
s

sABDU2

octies

quiuquies
ter

bis

BDH
BL

semel

B*P

semel

bis

invitis in primis

Nquindecies Asedecies B^ubique c Dsepties

LxrAASn uncialibus

reliquis,

NBD^'^'^A, invitis

(K^)cEKi.MSUvrn

g*j)iuc^^ invitis

CEKLMSUvrn,

etcLc3,l 13,1 23,1

13,28 lTi6,18:
quies,

reliquis, in

sexies

Marco

Mtl, 10.11 cum

o^etua Mt 1,8.9 cum

milaroa Mt27,2

Iol8,29

etc 19,1 etc

etc

n*

Mcl5,l

Act3,13 4,27

nomen hoc quinquagies quiuhabent TieilaroG a ter vel quater

invenitur

Matthaeo

in

B semper

etc

iMoeiuG

A bis,

adversantibus

k semper (sc.

Tischendorfius nomine

decem

kacl

locis

insignivit scriptis)

uncialibus

a scriba quern

AB(vel b*)d,

DE OETHOGRAPHICIS.

1.

adversantibus

CLMr^n

B^bis

Luca Kbis ab* d duobus

santibus

cbis

sB'^

uncialibus
exceptis

locis

octo

in

aliis,

Rsemel t, adver-

uncialibus

LPxri.\n

bis

85

reliqviis,

in

lohanue ab (vel B*) cd*"pp (uno loco excepto) iquater,

adversantibus n semper

loco

cum AD*,

actibus

in

reliquis,

adversantibus sd'^FGKLP.

B vel sane b* ubique

quinque

Marco

TreuMzoa

Luca semel
et bis in

in

in re

notandum

praebere,

Asemjjer

d semper

Luca,

lohanne semel in actibus, x semper

alibi

autem semper ttOmtog habere;

Lc23,6 habent nailaroG k.\*drt,

Mcl0,46bis

LclO,30

B semper (sed hiat b

p semel Q

SU\Ti:rAAn,

18,35

item

19,1

He 11,30)

leoer/co

Hell,30

Mt 20,29

cum

ster

Cter Dbis F semel Lquater

z semel A semel E semel, adversantibus Kquater

bis

A B^ semel
recepit

Qua

locis in ]\Iatthaeo tribus in actibus exceptis,

nisi bis in

in

D*"PP^semel isemel

B (vel B*) D (uno

excepto), adversantibus nab^C Dsemel ehlp, lTi6,13

LXYe^ uncialibus

est

B'^mvdtis locis

c semel Dbis vel ter

et

qua

si

similia.

eghk

Lter

mn P semel

Rbis

Apoc2,13 Tiscbendorfius

(atemua cum h^^a minusc^, repuguantibus n*bcp;

vide ad loc.

Non

scribitur at^isivada^ sed u^tvadu^

Mtl,4bis

Lc3,33 cum xACEGHKLMSm'xr a semel An, adversantibus

bd a bis (Mt); ita editum est ^e/.taG, non -y.eiu() ut Ln Ti
ex errore de b;
(Steph.

1550

ehaa^et (vide ad Lcl,5);

agioG

svverAr/);

WADE sah cop,

invitis

(jiayoG)

Bh(l)P;

svrr/./;

2Til,5

Act 17,1 9.22 cum

eTir/.ovQtcoj-

Actl7,18 cum

AB*DE, imatis b^hlp.

Ex eodem

genere

est

Saveid,

nomen

fere

semper

compendii modo scriptum dud, sed ubi plene scriptum

habent Srweid nabcdhltt'^aa^ED^ppe^'^S

G*^PP,

est

invitis B-^E^rvTAF^PP

quae omnia ad Mtl,l notantur.

Cum

hoc usu

nominum propriorum

cohaeret

Q^^^e(,

quem ad modum pro qu^jSi ubique scriptum est ^It23,7.8

26,25.49 Mc9,5 ll,2l" 14,45 Iol,39.50 3,2.26 4,31
6,25 9,2 11,8 in primis cum kabcdeH-\ (Aquater c et Hter
E semel -^(), im-itis fgklmsu VAn, x et r fluctuantibus ou^^ovn
;

80

DE GRAMMATICIS.

IV.

Mcl0,51 Io20,16 non mutatum est, cum

goth soli, altero BD sah soli -vet praebeant.
Act2,9 cum ABCD,

invitis

n^eip,

BA

priore loco

Item

slafieitca

Mt 12,41

vivsveirai

Lc 11,30.32, in Matthaeo cum nbcdlxa, in Luca cum

B et cum nbl, invitis A (in Luca c) EGKMSUvrAn,
Xsveirai,^
leQoaolvf^eitai Mcl,5 cum nab*DA, invitis
B^LPT'^n unc^ (-fitj- r), Io7,25 cum N(Ahiat) b*d, invitis

B^LTAAn unc

Exr),

(-,M?/-

'^

Iol,48 Act2,22

taQurilenui

3,12 5,35 13,16 21,28 Ko9,4 11,1 2Coll,22 in lohanne

cum

adversantibus AB^LXFAAn

xB*,

in actibus

B^bis

cum nab

(vel B*) cbis

Dbis Eter hlp,

cbis

in

uncialibus

octo

aliis,

Dter Ebis, adversantibus

cum

epistulis Paulinis

(2Co 11,22 excepto) ab*d* .(Roll,l excepto) Esemel f et

Gsemel, adversantibus xsemel B^bis Dsemel D'^bis E (vel E^)
FetGbis

KLiviP;

quamquam passim testes liabet, ut Act 2 1,29

He 8, 11 B* Lc 19,14 nb^deff, uec awnoleitai Eph2,19

non editum
A,

nolsitat Lcl5,15 19,14 Act21,39 He8,ll

est

quod codicibus AB*D*E*FG

nee nolHtaQiaa Act 17,6.8

inest,

quam formam solus D priore loco praebet.^

Forma yaXeikaia passim egregios testes liabet,
item

B,

habet

Accedunt etiam eiusmodi ut

(puQuaaioi.

(utrumque

y&vcoG-Astat

cum

in primis

in

B frequentissimum

nonnullis

aliis

^leiGSiv

(ubique in b)

(saepe

in inscriptionibus)

t,m;/

similibus)

et

verba

quorum

uhivi]

cum

nihil

ysivsrat

neque

aliter

Xsiar

/.Qeivco

teiinri

composita

receptum

est nee

magis plerumque in commentario indicatum."

Pertinent hue etiam substantiva.in la vel eia exeuntia,

quae multa

Vide supra,

Vide de forma

Mont Athos,
a.

bis

saef)issime aliter in codicibus scribuntur

p. 84.

7To}.ttTuoyt]a

Duchesne

et

Bayet, Mission au

iu libro Archives des missions scientijiques,

1876, p. 204 seqq.

no).iT. bis

quam

iii,

3, Parisiis

Inscriptionibus quattuor antea notis, in quibus

noltn. habetur, addunt vv.

ell.

unani novam

cum

forma noXiir. Praeterea invenies formam TiolttJiy.ov apud Boeckhium,

Corp. inscr. Gr. vol.

1,

p. 7 69,

inscr.

1586,

1.

29.

DE ORTHOGRAPHICIS.

1.

Mt 13,58

87

Mc6,C 9,24 16,14

Ro3,8 4,20 11,20.23 lTil,13 He3,12.19, quam formam
habent in evangeliis A D ter EF G ter h L ter s semel x r bis
eduntur," ut amateia

Asemel, iu

epistulis

enmo&Eia Ro 15,23

ubique loco

TioQvia,

quam

ABCFG,

in

lColO,14 Gal5,20 Col3,5

(17,20)

in codicibus

He 3, 19

excepto,

lPe4,3

eidalolatQia

Bsemel b%'D*fghn**,

saepe in epistulis praebent sad*fghp, vide

Tiseliendorfium ad 1

Co 6,13.

In Lcl,39.65 oqivog tuentur

NACLW^AH (adversantibus bdf), quod Westcottius Hortiusque

ediderunt

(ut

in

Mt6,22.23 Lcll,

cfcotiroa

et

Habebant autem nounulla tantam auctoritatem

34.36).
ut

g-aozivog

et

textum reciperentur,

commendata neque omnino

quo ex genera sunt

AB*DLPRA E

sautibus

daviattjG

D^EFG,

comm.

in

GHKMSUVxr

Lc7,41 cum kab*dilpaah, adver-

Co 8,10 cum sABD*LP,

Mt25,27 cum XB*D, vide

s(8o3ho3 1

TQansleitaia

De

loc.

Act 23,34
dorfius in

simiiibus

et

Mt5,42 Lc6,34bis.35 cum

adversantlbus B^ e semel

B^EFGHKMSUxn,

invitis

cum

certa lege prohibita viderentur,"

davi^eiv

et abis,

Abis H semel n,

praesertim

vocibus

vide

enaQjeioa

anaQieia,

ad

In nominibus propriis admisit Tischen-

et 25,1.

textum artaha Actl4,25 cum sab*CDE, adversan-

tibus B^HLP,

xatGccQia in

Mt 16,13

ex SCDELX

et

jMc8,27

ex WACEFHLNXA (vide ad Act 9, 30), in actibus in primis

cum

NAE, etiam cbis obis, refragantibus bhlp, item cocties Abis

D semel,

laodma

re vera praebet

--/.la,

cum nAB*CD*FGP^pp

(Col 4,13.15.16 B*

vide Tischendorfii N. T. Vat),

aa^iaQiu

cum ndfl, Asemel b semel x semel Abis accedentibus, in actibus cum nde ubique (septies), quater accedentec,
semel AHP,
auf^iuQirtjG cum semper A ter c ter D quater
D^Lxbis, accedentibus semel GFAAEn*, adversantibus A ter

in evangeliis

Bsemper c quater Dter rbis

reliquis

omnibus,

H semel, AAn saepe, uncialibus

Gu^uaotziG

lo 4,9 bis,

cum

x c semel

DLT^'W Asemel, adversantibus ABFAn, Asemel, uncialibus

reliquis,

BHLP,

Gslevxiu

Actl3,4 cum kac^de, contra stantibus

f;f;.5f;.f;<Apoc 1,11

3,7

cum

abcp.

In editione

88

DE

IV.

GRAJSIMATICIS.

hac octava saepius formas in

lit

lIo2,16 cum XAB*LP,

(daCona Iac4,16

Lcll,8 cum NCDEKLRU*xrA,

UQeG-Aiav

Col 1,10

Tischendorfius praetulit,

-la

cum

adversaiitibus

avaibiav

ABFGHMU^An,

SACDD'^EFGP, invitis BL,

dovha

He 2,15 cum n a bis csemel D*E*bis

Ko 8,15.21 Gal4,24

5,1

Fter Gbis HLbis

adversantibus Ater b semper cquater

D^ vel

*^

P,

quater E vel E^bis Fsemel Gbis

k*^'

Lter m,

Eph 6,6 Col 3,22 cum xcdefg Lsemel p,

etXtxQiviu
lCo5,8
adversantibus ABK et L semel,
2Col,12 2,17 cum s Abis CD* d semel Ebis fg L semel
p, refragantibus A semel BD^ D'^ semel e semel Lbis m,
d-Qtja-Ma Act26,5 lac 1,26.27 Col2,18 cum Nter CE^'^tDE^PP
ocp&aXuodovha

FG P semel, adversantibus

x semel

AB cbis

h^'^'k^i^l Pter,

cum sCD* (fg d-QijG-Mu) p, invitis

xola-Maa lTli2,5 cum NACD*FGP, invitis BD^^EK^'^L,
BD^EKL,
xvj3/aEph4,14 cum B*D*FGO^P, adversantibus AB^CD^EKL,
^ayiaiG Act 8,11 cum sacdeh13, refragantibus blp,
fie&o8ia Eph 4,14 6,11 cum AB*D*FGKLO^ P semel, invitis
e&elo&Q}]a}ua

Col 2,23

B<^CD*^ep semel,

TZQavTTu&iav

Tzaidia (vide Tiscliendorfium

lTi6,ll cum s*AFG,

cum abp^

18,23 priore loco

adHel2,5),

cfaQfiayuu

Apoc9,21

refragante s, altero loco

cum

NACP, refragante b; ex commentario ad Apoc9,21 videbis

Tiscliendorfium

illo

tempore formam

(fccQjua-Aia

(kd*p testantibiis) vix reicere voluisse.

est

cum

etiam Gal 5,20

Forma

eQi^^'eia

Iac3,14.16 Ro2,8 2Col2,20 Gal5,20 Pliill,17

edita

2,3

AB* habent nunc eQet&ia nunc eQst&eia,

nunc eQH&ia, c nunc eoi-dsia nunc sQi&ia.

nb'^KLP semel;

P nunc eQi&eta

Aliis in vocibus Westcottius Hortiusque formas in -tu in tex-

tum receperunt,

ut ayvia, unei&ia, etdcoXoXarQia, emecAia, eQt&ia,

eQiajvia, tSQuria, xcv/iotj&ia, AuxoTza&ia, mq^sha.

De nav8v'/.iov
Forma tufieiov

Lc 10,34.
edita est Mt 6,6 24,26 Lc 12,3.24 cum a semel bcde f semel
GH Kbis L Mbis Q ubis vxbis r semel J^AFT, x semper A semel
D semel e semel G semel r semel -lov liabentibus, -teiov prae(pro -leiov) vide Tiscliendorfium ad

bentibus f semel

Kbis l semel Mbis ubis xbis z

r semel

1.

A et iisemel;

DE OETHOGEAPHICIS.

89

forma tufuov exstat etiam in inscriptionibus.i

Pro auctoritate testium atque pro ordine testimonii

commentario usus

ordine Tischeudorfius in
erat

/QEoqtlerai

ex errore

stat yQeocfstXetui

'/Qeoqiletai

Lc7,41 16,5 neque

eodem

non iQeaqulnai

quam

fortasse

in verbo

quam formam

edendum

est,

aliter

quo

legendum

est

Lsemel

soli

habent,

Denique hue trahi possunt duae formae ad coniugationem

verborum pertinentes,

altera in i8ov ida etc, altera in xats-

Forma

Xemev similibusque conspicuae."

Mt 13,17 cum xKSVXn33

est

i8ov idav idev edita

ubi bcefglmufa

habent,

stS

Lc2,20 cum NAD*Hivi.RSVxrAn*, refragantibus bd^egmpuao^,

Lc5,2 cum ACDKLQRSVAn, refragantibus xbefghmlta,

Lc 10,24 cum NCKVXHn*, refragantibus abdlfaa- uncialibus

octo aliis, Iol9,6 cum xAD^^PPiiLMXYAn, refragantibus
BEHSLTA; de apocalypsi vide
sexaginta duobus,

fere

In evangeliis,

infra.

praebent formam

ei8

plerumque codices XBDEFGHurn^, fluctuant

ei8

Mc

in

i8)

A, praebent

id

Idcis

in primis et
(in

Matthaeo

plerumque ACKLVxn*,

in actibus, locis vigiuti et uno, habent et8 codices xbdeilp,

id

c saepe

et

fere

semper,

octo locis,

scribunt

Psemel,

Aquater cter

i8

eid

In apocalypsi edita
et vicies

est

sane

D^^bis

forma

(at de 6,5 vide infra

danda ad hunc locum);

codices

ei8

in

Paulinis,

epistulis

n Ater

b csemel de Kter

FetGter Lbis Psexies.

forma

i8

sexies

XII, 4 addenda

et

emen-

ei8

tricies,

praebent saepissime np,

Item

fluctuaute.

edita

sunt

He 10,25 cum ad'^ki^P, contra stantibus

He 13,5 cum nACDklmp, contra stante

i8

ABC,

eyyMra}.si7zovrea

kd*, syxuraleiTzco

d* (praebent ab

Gen28,15 Deut31,6), xaralsmovtsG 2Pe2,15 cum

KAB*13, contra stantibus b^cklp. Locis Lc 10,40 2Ti
XsiTi-

4,10.16 Tit 1,5 in quibus Tischeudorfius in editione septima

XeiTT-

ediderat,
*

lin. 6;

nunc

Vide Duchesne

in
et

p. 220, inscr. 15,

hac editione Xm-

Bayet (ut supra,

lin. 3

edidit,

fortasse

219,

iuscr. 13,

p. 86), p.

p. 221, inscr. 18,

lin. 6

(7).

90

DE GEAIMMATICIS.

IV.

Ratio huius varia-

praesertim codicis s auctoritate ductus.

codicum

tionis

latet.

Bis in N. T. videbatur Tischendorfio littera cousouans

non aspirata ante spiritum asperum legenda

eattjxEv c.

nb*dlxaa21,69.** 253

7,12 OVA

VEXv c.

NCDE 17

(iuv.

(invitis

esse

lo 8,44 ovx

B3crA*nunc) 2 Co

BFGKLP). Praebent Lc24,3

D Mt26,60bis Act5,22, ovx fv()/(TxwLcl3,7),

Act 3,6 NC ov/. vnuQiei quorum neutrum recipitur. Eodem
modo habent codices versionis V. T. Alexandrinae ut A

NC* ovH EVQov

Ex

(ita

16,27 OVA evQov, lob 38,26

27,12

les

viova,

Volunt vv.

ell.

eartfAsv.

tj^iv.

Tempus autem imperfectum

quidem

facile inveneris

in ullo aetatis vetustioris

Quod ad

neque hoc loco requiritur.

libro Graeco,

eti

Westcottius Hortiusque verbum Io8,44

imperfecti temporis esse,

hoc nou

Ps 145,3

vnaq-f^i,

2Macc6,17 tuvt

era,

y.ar

ova

varia-

tionem spiritus nunc lenis nunc asperi scriptionis spectat,

infi-a

(p.

105)

dictis

addendum

primis, in libris manuscriptis

scribi,

Novi Testamenti,

quod praeclare videre

loco

a.

tempera perfectum

et

larijfii

in

falso spiritu

licet in libro v. cl. Scriveneri,

full collation of fifty mmiuscripts,

Augiensis Cantabrigiae

verbum

est,

1859

editioni

eius

codicis

nam quocumque

subiecto,

plusquamperfectum

vei'bi (Grijjui

occurrunt, habent codices nonnulli a Scrivenero conlati spiri-

tum lenem, quater sane praebent codices sex spiritum lenem.

Et apud V. cl. Vinkeium,^ in I. Heringae conlatione codicis F
evangeliorum

inter

exempla

viginti

plusquamperfecti verbi

fect!

et

loci

spiritum

lenem.

Hamburgensem

in

Ipse

quo

septem temporum per-

tartjui

adii

habent septemdecim

codicem

inter locos

triginta

evangeliorum

unum

habent

duodetriginta sj^iritum lenem, duo spiritum asperum, unus

nam mutatus

addubitatur
^

Ex

his

est.

Habet h Io8,44

quae sequuntur ut etiam ex

iis

o^itcrtj-AEv.

quae posthac

in-

venientur de spiritu, multa debeo viro amicissimo Ezrae Abbotio.

^

H. E. Vinke, Disputatio de codice Boreeliano, nunc Rheno-

Traiectino

Traiecti ad

Ehenum

a.

1843.

DE ORTHOGEAPHICIS.

1.

91

Adii etiam codicem minusculum evangeliorum 234 (Act 57

Paul 72) Hauuiae, qui decies spiritum lenem habet,

asperum mutatus

sexies vel septies spiritus lenis in

et iu
est

quo

manu

Minime imperfectum aut hie aut in Apocl2,4 edenUtrum ov/. an ov/ edendum sit, iu arbitrio positum erit.

posteriore.

dum est.

Contra edita

et

Gal2,14
D^^

oxpsa&e,

ov^

Act 14,28

"^

Act 17,4

X,

Apoc 12,11

Non

aliter

Similiter edita sunt

ecf.

kA

(k*=bd*),

Lc 17,22

praebeut
ohyoo,

ovy

invitis

etiam

ut

Act 19,23 sad. Act 27,20

b*,

tjyuntjauv

ov/_

cum n*acp 17.37

Act 12,18

et

aspirata ante

cum kde61,

iSov

017

lovduf/xoo

017

consonans

littera

efgk^'^l.

invitis

et

bis

Act 2,7

lenem,

spiritum

AC,

est

ita

et

a,

Lachmaunus.

cum

sXmdi Act 2,26

kcd,

refi'a-

Ro8,20 cum b*d*fg, refragantibus ab^C

acpidco Phil 2,23 cum kab*d*fg17, refragantibus

gantibus abep,
D<=EKLP, et

Act 2,26

B^CD^EK^^^LP.

apparatuque

critico

scripsit

Tischendorfius

ad Act 2,26

facile putaris,

Ro8,20 eodem modo ilmSi scripturum

incuria

sententia

vel

mutata non

elmdi,

eum

etiam

quod vel

friisse,

neque

scripsit,

ex

editione neque in editionibus posterioribus parvis.

in

hac

Qualia

Novo Testamento sunt eq, slmdi in a 1 Co 9,10, uqElTTt^onea in DP Lc6,35, eqide iu ade Act4,29, eqeidev in
in

dw^a(x) Lc1,25,
17,19

ter

ecfiooy.Kiasio in

20,17

24,3 Mc4,34

Asemel,

yMd-eiSoilov

Mt5,33,

13,3

in

Act 17,17

'/.a^ idiav

Mt 14,23

xsemel B*quinquies
iu

m.

In Yetere

Testamento praebeut Sir 27,21 aqip.mosv ab*c, Sir 22,21

KB,

uq)jlm(jtja

eqtjlmaaG
notavit v.

Ps 118,43.49.74.81.114.147

et cod.Turic,

cl.

Ez20,14

y.a&

spjlmGu

oq&ulnovG

A.

et

Ex A

Lightfootus (ad Phil 2,23) eqidcov vel similia

Genl6,13 31,49 Ps 30,8 91,12 lMacc3,59 (cum )

2Maccl,27 8,2; ex k Ps111,8 Ier31,19. Ita aqeidr/ n

in

Ion

4,5;

y.u-&i8e

Neque desunt haec

*

B Dent 26,15;
in

Boeckh, Corp.

vide etiam p. 301.

A Iudith6,19.
apud Boeckhium

y.ud-ei8s

monumentis, ut elms'

inscr. Gr. vol. 1, pag. 300, inscr. 170, liu. 9;

02

DE GEAMMATTCIS.

IV.

cui verbo respondent Latine Helpis, Helpidius, Helpidianus,

apud Grutenim,^ urpearaXyMusv

acfitikmGf.ifv(x>

apud Chishullum^,

et ucpearaXfiti'cov

ajDud Boeckhium,^

scpiogxefiioi

apud

apud Boeckhium,^

eqoQy.eovn

apud

sffeide

Boeckliium,^

ecpioQ-Aovvri

Boeckhium.

Invenies formas y.a& iSiav ter apud Boeckhium,

x^ stoa

AVaddiugtonium,^'^

et

in

lai]

trpt

ilia

TTohttiav

dovvui

jihrasi

I.

Coy.

Gruter,

ex

inscr.

Oeorgii Graevii, Amstelaedami

^

Edm. Chishull,

a.

apud Le Bas

laov

ar/i

apud Boeckhium/^

lotja

ecp

apud Le Bas etWaddingtonium^^

etiam,'^ et y.ad- snavtov,^

fcp

cum

annotatt. loannis
1, lin. 7 et

1707, p. Ixxi, inscr.

Antiquitates

1728, p. 67,

11 et 25 et 30; est

lin.

vol.2, p. 551, inscr. 2852,

Boeckh, ut

* Ibid.

vide

805,

p. 7 74, inscr.

inscr.

808B exempla

1688,

3333,

scriptio exstat in libro

p.

50

lin. 3

52

et

693,

vol. 2, p.

Marmora

69 et 78; eadem

Oxoniensia, Oxonii,

in-

1763, pars

a.

2,

xxvi.

inscr.

399B. 401 A,

Ibid. vol. 2, p. 277, inscr. 2347c, lin. 8; p. 258, inscr. 2335,

inscr.

(fortasse etiam lin. 51); p. 250, inscr.

Ibid, vol.2, p. 277, inscr.

Le Bas

Ionia, 4, p.

et

Waddington

48 B,

" Boeckh,
'-

inscr.

2329,

et

Boeckh,

203.

lin. 7.

lin. 48.

2448, VI, lin. 25.

Voyage archeologique,

34, inscr. 87,

Waddington,

136

lin.

lin.

14

Parisiis a. 1870,

et pars V.

Asia minor,

inscr. 87, lin. 14 et not.

a,

lin.

vol. 2, p.

inscriptio exstat in libro,

et

c,

2554,

vol.2, p. 1081 A, inscr. 2439c,

Le Bas

p. 57,

"

2347

Ibid. vol. 2, p. 366, inscr.

vol. 3, pars I, textus, p.

46

Ityt inioQXOva.
lin.

Ibid, vol.2, p.

^*'

p.

3137,

1820, p. 308

'

8,

inscr.

a.

Praeterea

I.

t<fiooy.toit.iL);

alia quattuor verbi huius.

haec habet: Iqiony.ova: tovto due tov

Ibid.

lin. G.

(pro

lin. 9

Phrynichus, ^EyJ.oyr] orjuurwr, ed. Lobeck, Lipsiae

Seleuei

etiam apud Boeckhium,

11 et 25 et 30.

lin.

'supra, vol. 2,

vol. 1, p.

etiam p.

Londini,

monnmentum Milesium

natum 243;

anni ante Christum

Callinici

11.

aeram

C'hristianam

Asiaticae

antecedentes , ex primariis monumentis Graecis descriptae,

a.

ofwuj

xui

Tcrj/

apud Boeckhium/^

et bis

recens. et

'^

52, inscr. xxvi.

vol. 3,

lin. 3.

pars v. Asia Minor,

i.

Ionia,

45.

692.693,

Marmora

inscr.

3137, Im. 44 et 75; eadem

Oxoniensia, Oxonii

a.

1763, pars

2,

DE ORTHOGRAPHICIS.

1.

et

apud

octies

mirum

est

et

i'(J>, ;

tamen
in

successisse

si:)iritum
idelv

i(f

i'aoa

Woodium,^ Boeckhius,

T.

I.

93

I'ffij

qui scripsit:

dare non audeo," recte monuit

locum

litterae

digammi, qua

et

instructa erant."

DE ELISIONE NEGLECTA.
Vocalis
iuitialem

elisio

saepe

iu

ante

fine verbi

vetustissimis

in

proximam vocalem

codicibus

neglecta

est,

neque audebat Tischendorfius hac iu re codices fortasse a

cultioris generis dicendi fautoribus

alia ante vocalem

emendatos

locis trecentis

sequi.

Occurrit

quadragiuta quiuque ex

quibus scribitur sine elisione locis centum triginta; distin-

ctionem inter verba

invenire

et

non pdssum.

nomina,

Rem

quam

Scrivenerus esse vult,^

accurate excussi, at ne longius

de re tractem, brevi spatio catalogum locorum dabo, vocalibus additis

quae sequuntur:

dXXa

94

IV.

et

DE GRAM>L\TICIS.

'.

0)

1.

DE OETHOGRAPHICIS.

95

Mc 16,18 apx'fofW Lc3,2 Wet ivevrpiovta Lcl5,7

i'ma He 11,30 igyoia Eph2,10 iQrifitaia He 11,38
(contra Mc 8,4) m^ Lc4,25 Actl9,10 evsQyeaia Act4,9

MtlO,18 Mcl3,9
tfidrwr vel -t'w
o?xor Lcll,17
Mt9,16 Mc2,21 Lco,3G
6LVa Mt 25,21.
orov Mt21,5
oqog Apoc21,10 cum na (Ti fV
23
cum BP)
MQua Act 19,34
v/co Lcl2,53.
In editione
ri'feuoruG vel

-cor

septima

Tischendorfius

legit

Mcl3,8 Lc21,10 Ro 10,19, quibus

codicis N auctoritati
fultus ponit in

Kara
Act 3,1 7

ante

dy.nij^eiav

Phileml4

dvdyxtfP

locis

td-v^i

Mt24,7

nunc auctoritate

B vel utriusque addita

vel

scribitur

codicis

vel

td-voa

iTii

Act 22,3

Ro 14,15

aydnriv

dXij'&Eiap

dr&Qconov vel

uyvoiav

Ro2,2

uv&qojtzovg

lPe4,6

Ro3,5 lCo3,3 9,8 15,32 Gall, 11 3,15

dnoxdlvxptv
Ro 16,25 Gal 2,2 Eph3,3
dttftiav 2 Co 11,21
ela

Mc 14,19 cum

xbla,

Rol2,5

-Aad-'eia)

i/lf/.xm'

Ro

Gal 3,29

/.ard

ut in

Act 26,3

8,33

ty.atov

Gal 4,28

Philem 14

Phil 2,3

editione septima
Jaady.

h/.ovaiov

(/.at fQixfuiav

'

ADPW^xrnunc^ (sed
Mc6,40 cum nbd cop

refragautibus

cum

cum

inayyaXlav

nbcd'''fglp,

AD'^EK*'')

bcpeiltjua

'

non

lovduiova

Ro4,4.

Mftd iuvenitur ante vocalem nominum propriorum

lTi2,9
Lcl4,9
He 10,22 drdQOG Lc2,36 dm^ar Lc22,37

ante dd^lcfov lCo6,6

d).7j&m,G

et

dniGTov 2 Co 6,15

aidovcr

aiayvrtjG

avzaQ-AeiuG ITi 6,6 dffQov Lc9,39

im&tGecoo ITi 4,14

(I'la^stm He 12,28 evyuniatiaG Phil 4,6 ITi 4,3.4
Mc9,2 Lc2,46
2Th3,12 oqxov
Mt26,72 (contra Mtl4,6)
He 7,21
Act27,10 vdaroG He9,19.
eiSco/Mv

2Co6,16

srAoai

Lc 14,31

ijUfoaG

>jGV/iaG

bgxojuoGi'aG

Ilagd editum
propriis

Lcl9,7

sed

est

etiam

v^qscog

non solum ante vocalem

ante

dJXiikoiv

dr&QMTiov vel -mv vel

Lc 18,27 Io5,34.41 Gal 1,12.

Io5,44
-oia

in

nominibus
dfiantooXw

Mt 19,26 Mc 10,27

96

Octo

editum

locis

cum

ei

DE GRAMMATICIS.

IV.

nabd^,

He9,25

ante

Fluctuantibus
i<r

facilis

cum

iav

quinquaginta octo

non

d"

nunc

d'avro,

non reiciendum

av,

iav,

dt.

ponit

est

i:)rius

idv; testatissimum

est

Mt8,19 24,28 26,13 Mc6,10.56

ad locos quinque posteriores uberrimos

testes

Locis

est,

Editum

in codicibus fuit emendatio talis.

9,18 14,9.14;

ante

codicibus nbp.

et

ideo 07T0V iav octo locis,

invenies.

He 13,5

scribitur

legerunt

,,,,</
oa iav, ogtig

^^

onov

nam

Co 11,14 15,50),

minus eleganter adhibitum ubi habemus

etsi

et

aliis

Ante uv

Ti

et

Tischendorfius de avtu

tar

Locis

ovrcoa.

Ln

ubi

Phil 2,18

Ro2,28

r^

Ro9,7 ante on, Mt 24,21

iva,

ante vocalem.

ovSt

legitur

ij

ovde ante

Co 14,21 ante

01',

EHLP,

invitis

ACD^ et^EL (vide

He 8,4 ante ur, Act 19,2 ante

He 9,1 8 ante cum np, invitis

ov8\

est

solis

duobus editum

est

mov

av Lc9,57

cum NDEFGHM^'xrAA refragantibus ABCKi^SUSn, Apocl4,4

cum NACP, refragante B, "Off iav legitur duodecim locis
,

Mt5,19.32 10,42 11,6 12,32 18,5 20,26 Lc7,23

17,33 bis lac 4,4; contra ua av
ubique editum
aemeldv,

idv

ot'CTsemel idv,
locis

cum

et semel

est,

ov seniel idv semeldv habet, cpquinquies

av his idv

quaterccr,

haec

ijv,

idv

tria

nunc

Gal 5,10,

y.dy.H

nunc

xa] iy,H,

tamen

xa) ixet&ev praebent,

est.

testa-

'0)

tissimae

sunt

y.uy.ti

plerumciue
^

fit

ut

xaj'co,

yM/wi',

octoginta duobus in
fj'w locis

non

cum

primis

y.dy.ei

locis

Act 14,7

nisi tribus

nb,

decem

17,13

formae

contractae,

unde

xccxiT&fv

in

iyco,

-/.at

idv,
aliis

Act 3,23. "Fmg ubique cum dv editum

y.dy.ei&sv
'

a semei

?}j'bisaj',

ova non inveuiuntur

a,

Codices nunc xj'w nunc

7C(C

"0 idv

locis vigiuti tribus.

idv vel dv. Legitur etiam semel hatic idv

?;r/(j

9,48

xdfii legantur locis

primis

cum

nbd,

et y.a)

Mt26,15 Lcl6,9 Act 10,26 iterum

b autem refragante loco primo;

Mt5,23

10,11

22,10 2.5,20 27,6,

Mc 1,35.38
et

x;

ixsl

lo 11,54

non

nisi

Mt28,10 cum NAC*EFHKU\TAn refi-agantibus

Bc2?DGLMS;
y.dystd-sv novem locis Mc9,30 Act7,4 13,21
uno loco

1.

20,15 21,1 27,4 28,15,

14,26 16,12
nisi

DE ORTHOGEAPHICIS.

97

duobus

ovtcoG et ante

testatissima,

et

est exceptis

quattuor

(hoc loco etiam fortasse

locis, in

et

textus hie ex

in

comm.

'^

tq

V
i(fe).'AV6rty.6v

ipsi

quibus editum

in reliquis

neninaroviTUG
(Tischendorfii

Lachmannus

t'/.y.vGTiy.ov.

in coniugatione

verborum ex usu con-

obvium plerisque

locis

editum

est,

iniuria

abiecit ut

post

AEKSA,

E,

DM.

invitis

ut

f'P.X

cum *abl,
(a

hiat),

nusquam

locis in

quibus

Lc2,52 nqoixonrev cum

cum sABE

Faucis in locis omisit Tischendorfius

fboh Lcl,3 cum BCDFLMPRUXrA3n,

Lcl,9 cum K*BDFM,

anelvGe Act23,22

illud

quamquam

KAB*CElvLxrAA, invitis DMU, Lc8,13 TUGxevovaiv

varietas

est.

plerumque non sunt appositi," exceptis

KLUxrAAH,

He 12,21

Quae

solis.

bene perspecta codicum auctoritate

nisi

Act 23, 11

plurimorum codicum uncialium, nee raro

stanti longe

autem

Rol,5

ovta ^ityao Apocl6,18

L>IP,

adversautibus minusculis

commentario rarissime relata

quidem

ies.

ut

corrigendus), ovta (fo^egbv

K*A, adv^ersantibus n'^CD^et

confusis)

cum kab61, adversautibus CEHLP, ovrco

Phil 3, 17 cum nabd*fg, invitis d^ek^^^L^^^

ab,

13

e.

i.

ex incuria confundente, vel c testem habet,

ubique legenda
est 0VZ03 Gs

nisi

ubique valde

fere

aliquot

locis

non

B ut io4,D etiam ante vocalem em, scriba

vei
fortasse

ex.

semper,

consonantem
ovta

etsi

x)

et

xav

Mt20,4 Mc4,20;

locis

duobus

viginti

xaxfH'Off locis

Forma

cum
cum

ALNxm

uuo loco MclO,l cum xbcdea, refragantibus

unc^;

nou

exei&ev

x;

et

cum sbhl,

invitis k<=hip, elx^

in\atis

invitis

invitis

N<=ACEKLPRSUXrAA3n,
AEP, fXa^e Act 28,15

He 9,1 cum

saepius in plurali uumero,

dep
^aX^Gi Mc2,4

kbl, invitis

ut

cum sBCDEKLMUrn, adversautibus AAe^, Pfovci Lc 16,29

cum sBDKMSUn, adversantibus aelxtaa, t/.u coot bis Io5,23
cum KBDiiLun, adversautibus aemfaa etc, yivooGxovai lo 10,14
cum wBL, adversante d, diuGcoacoGi Act 23,24 cum kabhl,
TiscHENDORF, N.

T. ed.

8.

7C

98

IV.

adversantibus ep,
CEP,

d-iXoiGi

'iaaai

kbl, adversantibus AK*"p, ^wai

NABL, adversantibus

quem

exhibent.

AQi&aai

lPe4,6 cum

K^^^P.

eadem

prorsus

declinationis

cum

Act 26,4 cum kabhl, adversantibus

Act 26,5 cum nal, adversantibus bcehp,

lPe4,6 cum

Non

DE GRAMMATICIS.

ratio est

aliquot

locis

dativi
tot

tertiae

pluralis

testes

sine

quot

Sed in hoc quoque praestat cum cou-

quadam scripturam -iv tenere, nisi ipsa auctoritate

cogente ad aliud, quam ubique inter utramque fluctuare."
Ita debebat Lc7,38 &Q(h'v cum KABEGKLPxrAA edi, non
&Qt^( cum DMun et Lachmanno, et" 2 Co 3,3 nXuh'v cum
Tamen
XBCDFG ut et Lachmannus edidit, invito A.
scripsit Tischendorfius uXmeai Act 21,33 cum nabl et
aneid-ovai Ro2,8 cum sal,
Lachmanno, invitis dehp,
aas^tai lTil,9 cum SALP, invitis DFG,
invitis B*DGP,
stantia

^uGrmuGi Mt20,12 cum nbcln,

Act21,5 cum nabl,

invitis

invitis

cehp,

dza,

8er^a?6i

yvvai^i

Lc2,37 cum

BDKLMSun et Lachmanno, invitis s^AEXPAA,

dwdfisGi
Act 2,22 cum kabd et Lachmanno, invitis CEP,
dvGi
ter Mt6,24 cum NBEGKLMur^n, Lc 16,13 cum nabdefghk
LMPRSUAn, invitis XFA, Act 21,33 cum nabl, invitis dehp
(aliis sex locis scribitur dvG(v Mt22,40 Mcl6,12 Lc 12,52
i'&eGi Act28,17 cum
Actl2,6 HelO,28 Apocll,3),
eixoGi Act 1,15 (ante litteram
KABiL, invitis HP 61,
consonantem decies Lc 14,31 Io6,19 Act27,28 1 Co 10,8

Apoc4,4bis.l0 5,8
ante vocalem
et in

LXX

2Regl6,2),
p. liv)

semper

fere

in ipsa editione

erdv/^iaGi

invitis

i,yu7Ttjx6Gi

in

invenitur

codicibus

sixogi

etiam

antiquissimis,

ut

Romaua ad lSam7,2 2Sam2,20

(vide Synop. evang. ed. 3,

Mt7,15 cum nbc(d

lTi4,3 cum ncl,

KABL,

11,16 19,4;

hiat)

ADFGP,

l invito

A,

ig&)jGgi

2Ti4,8 cum cl,

invitis

a.

1871,

ensyvai-AOGi

Act 1,10 cum

d^efgp,

ttugi
Ro 15,23 cum nabcd*lp, invitis d'^efg,
Mt2,16 cum KCL, invitis BDA, Lc 16,26 cum naedkuuc^,
invitis aexfaa, Act 1,19 cum kbc, invitis ade, 24,14 cum

Ai^iuGi

DE OETHOGRAPHICIS.

1.

KA (b om),

EHLP, 2Ti4,8 cum ncl

invitis

k'^.AlD^EFGP,

Mcl,27 cum

mei'iiaai

ACEKn, He 12,23 cum aclm,

cum XABD, invitis CEP.

etc,

invitis

xBLMUn,

invitis

invitis d<^p,

rtQuai

sane inusitato sequuntur signa legendi ut

loco

quae ad verborum siagulorum orthographiea

formam

Act 2,22

DE SIGNIS LEGENDI ADIUTORIBUS.

(2.)

Hoc

99

iustam

non

exteriorem,

grammaticas magis

ut

dicam ad

ita

nominum

interiores,

ad textus

et

res

verborum forma-

vel

syntaxim, verba composita, ea quae singulorum

tionem,

scriptorum propria
accentus,

spiritus,

Tractanda sunt haec:

spectent.

sint,

particularum coniunctio, interpunctio.

DE ACCENTIBUS.

A.

Codices antiquissimi textus testes spectatissimi hie nos

deserunt, signis fere
etsi

omnibus vacui

Euthalius fortasse (vide infra

suis

Neque

addidit.

114) accentus codicibus

p.

septimum

saeculum

ante

nudas exhibentes,

litteras

codices

unciales accentibus ornatos invenimus.

Accentus a prima
codices

uullos habent evangeUorum

KABCDF^ii''NO''0*^f/pQRT^T''T*^T^w*^ZA (fere

Qabcde^^
(partim)

achmm

et

epistularum

nullos)

SABCDEF^I

catholicarum

epistularum Paulimirum ABCDF (fere nullos) F^G

HIOO^Q,

nullos)

(fere

manu

adumbratur

codice

in

ajjocalyjms

KAC.

Accentuum usus

D evangeliorum

in

flexus interdum invenitur; fortasse in codice

in codicibus

evangeliorum

A,

quo circum-

N evangeliorum;

epistularum Paulinarum F et

tribus inter se cognatis, qui etiam circumflexo utuntur in primis

super vocalem
^

tiscke

De

his

i,

minime autem ad regulas hodie

omnibus conferendi

sunt- C.

H. A.

Lipsius,

Untersuchungen uber die biblische Graecitat.

zeichen, Lipsiae a. 1863; Winer,

ed. 7, a G.

ricana ab

Liinemanno, Lipsiae

I.

Anglicana a

Grammatik

a.

W.

F. Moultonio, Edenburgi

Griechische Palaeographie , Lipsiae

a.

1879,

a.

Gramma-

Ueber die Lese-

des JV. T. Sprachidioms,

1867, pars

Henrico Thayero, Andoverae

usitatas.

il,

sect. 5

1874,

7, ed.

Ame-

et jiraesertim ed.

a.

1877; V. Gardthausen,

p.

270

287.
7*

DE GRAMMATICIS.

IV.

100

Contra addiderunt accentus correctores codicum supra

mauu

dictorum vel habeut a prima

rum

accentus \

evangelio-

codices B3c3EFGHKLMOO^O'^0%UVW^W^W'^W''XYre**6'^An,

actuum

epistularum catholicarutn B^C^HI^LP, epistularum

et

Ex

Paulinarum b^C^d^EH^KLMNP, apocalypds bc^P.

codicibus

iustructis

sic

valde improprie utuutur,

parum

KLSv^

ut

accentus

accurate

aetate

alii

ut

Ad

ponunt.

est,

d^p^^^'

hoc

accentuum constitueudorum eo multo maior

monium codicum

accentibus

priores

alii

his

et

b^'p^'^

difficultas

quod

est,

testi-

de hac re a conlatoribus raro notatum

plerumque tamen videntur accentus a Tischendorfio

accepti satis testati esse.

Haec

fere

uotanda sunt:

Act 19,38 cum HLP, non

ayoQcuoi:

avexpwo: Col 4,10, non arsipiuG ut

-L,

Lc8,26 cum EFHKr, non avtimqa

atti'TieQa:

aTiodextov:

ut V Lu,

lTi2,3, non anodeyaov,

Mt 24, 17. 18 Mc 13,15.16,

rtQai:

ayoQuioi,

non agat,

aqmyJav: Col 1,10, non aQtaMav ut D^,

Qa8vrrjZa:

2Pe3,9 ut

ya^oqwluMor:

habent

hoLtovtaQiav:

cum

8ea[.iaG,

Mcl3,4

BiTtmr.

non

B^ l1 habent

ut

-axsiuv ut

Ssa/xacj

ut

km,

EFGMS,
c

Ln

hl61 Act28,26,
formam in Novo Testa-

elnov, ut

Act 23, 17. 23 propter

iXxvGai: Io21,6 ut MA,

Lc 18,13, non
Lcl,79 ut

imqjurar.

Iac3,16 ut

Gal 5,20 b3
^

LFll,

non

v,

ty.atovTaQxijG

non hMtovzaQyoav

hl61,

ut

fQiS-Eia:

^Qadvttjza,

cf Lobeck, Paralqy. p. 396,

mento usitatissimam

imiQai:

non

Mc 12,41.43 cum

Mt 13,30

Seafida:

P,

De

S,

non iXxvaai ut

K,

InaQai ut MFA,

non imqavat ut EMPAI,

Ki^,

non

t'Qi&sia

ut

2Col2,20 K

et

et k,

codice s vide editiouem auiii 1863, p. xxiii et aduot, 3, et

editionem auni 1865,

p.

xxxv

et aduot. 1.

DE OETHOGEAPHICIS.

1.

Act 12,14,

taruvui:

noii latavui

101

Bez Elz,

ut Stepli

Mt24,9 cum EFKLMS, Mc 13,19 etiam r, IolC,33

EKLMSrA, Act 7,11 etiam h, Ro5,3 etiam l, non &liipta,

&lixina:

lac 1,26 ut KL, non &qIgxog,

&Qtiay.6(j:

Lel,9 ut

d-v/AiuGar.

non

FA,

KM,

&v[xiaaai ut

Mc5,29 ut msy, non lurai utl (k habet

i}idvta: Mcl,7 Lc3,16 Iol,27, non Ifiavra,
tau: Lc6,34 sic Attice ut ek:msa, non ha ut
i'arat:

Mc 14,56

'iGca

Lc 11,11

qO-i'v:

non

ut KM,

r/S-vv

/.uttv-d'vvui

ut ET,

lTi2,7 2Til,ll ut d^l, non -aIqvI

y.i,Qvh

ap.

Steph.

col.

1530.

y.tjQv^ai:

Thes.

Lc4,19 ut

etiam

r,

ut EKMr, non hai,

ut TA, non

Aazev&vvai: Lcl,79,

tare),

ES,

Gr.

ling.

non

Parisiis

xr^Qv^ai ut

a.

Diudorf

cf

1841,

FHlvMLTA

vol. 4,

et

Actl0,42

1,

Lc 20,47

hl61,
Gal 4,6, non xgd^ov

y.Qu^ov:

Mc 12,40 cum EKMSUr,

y.Qii.ia:

habet etiam a

-i-

bent EKMLTAn

-/-,

Iud4

et

Ro2,2
ut KL,

non

Lc 24,20 prael -i, sed 2Pe2,3

-1-,

scribit

legit d

non

y^Q^ia ut

hoc loco

lPe4,17

Mt 12,20 cum EKrunc

fiuQ'/UQirai:

-t'-,

y.TiGtfi,

Apoc 21,21, non

al,

-irai

Mc7,32, non ^wyO.dXov

Mt 12,20

vQ-jVidG:

lailuxp

ut

HFS,

non Uvov,

lo 19,39, invito Lipsio qui

fioyi).d?Mv:
vX-aog:

sed

g,

(Mc4,37) Lc8,23 cum ma, non

/.aV.axp:

l-Hyfia:

-/-,

lPe4,19

yaiori^:

h'vov:

ut

ut

g,

^ityf^u

ut

Co 15,54.55.57, non

vult,

aut i-ioyikaXov ut

S,

vi-aog,

Act 27,28 cum h, non hgyvuG ut 61 aut oQyvaG ut

B^,

Mcl,6 cum rr, non oGCfvv ut ekmu,

ova: Mc 15,29 cum KMF, non ova ut EF,
maGui: Io7,30 cum MF, non niuGai ut A (etiam 10,39),
ttovg: Mtl8,8 cum n et unc pier, non novG cum MS,
Mc9,45 habet r tiovg,
TTod^ai: Act 26,9, non ngdhu ut 61,
oGCfiVv:

DE GEAMjMATICIS.

IV.

102

Act27,(30)41, ubi b^iilGI

7TQ(y>Qa:
Qixtjur:

Lc4,35, uou

Gxvla:

Lc 11,22 cum

Mc 15,16,

anHQar:

EKMSFA,

nixpar ut

nou

A,

ay>vla ut

uon aneiqav ut

GmXov: 2Pe2,13 cum

antkoi,

GTiilov

ut

non

D*^,

avpTezQicpd-ai:

Mc5,4, non

tsGGQay.ovtahtj(j et -ni]:

rortakijG

Mc 14,20

lo 18,18

-{pvxoa:

u-ico-,

-I'co-

S,

Act7,23 13,18 cum 61,

D'^L,

non

aut

-Etr^a

sxa-

ita

-T//,

ut m, non tqv^Hov,

llo 2,20.27,

XQiOj^ia:

ut

-/-

Ro4,19 cum

Apoc6,6, non

yoln^:

uon

B'^^'^*'",

Lc9,39, non awtQi^ov ut c Treg,

avrtQi^av:

tQv^liov:

cum

sed vide Lipsium,

atvXoi,

Mc4,12 cum efksV, M habet

avpiaxyiv:

r,

r,

Ei)h5,27

L,

1633)

c (exc. g

altero loco,

D''

Gal2,9 cum

GTvlor.

ttqcoqu praebent,

cum

loivi^,

altero versu habet

An-,

habent 100. Ill

-I'-,

non

\pijoG ut

-/-,

EKMrn*, Act 28,2

B^ 61-v-.

peregrina:
a^[ia:

Mc 14,36,

non a^^a ut KSr,

Mt27,33 cum HMS, non -&a

habent FMS av, KUVr-i', H a,

yolyo&a:

HOQ^av:

Mc7,ll, non

ut EFK,

Mc 15,22

-dv ut EKMSrri,

Kovfi:

Mt27,6 cum B^FHKMSr, non -vav utEV, X habet

Mc5,41 cum m1, non ut antea kov^,

Xsfid:

Mc 15,34 cum

AOQ^avav:

efhksv, non -^a ut

Qaya: Mt5,22, non Qaxd, ut

aa^ax&avei:

Mc 15,34 cum

h,

non

-vet

ut G,

antiquissimis, etiam

est

Act27,6 cum (b^)hlp4.11, non

Prax 13),

et

Act28,ll

-dQlvop ut 13^^*

dativus -dQivm

b3l61.98,

Co 16,12, ubi b-^KL habent -llco,

aaaov: Act 27,13 cum 33.61, non uggov ut

uTiolldo:

s.

2^T02yria:

cde^civdQivov:

(id

r,

S,

rah&d: Mc5,41 cum codicibus

nomma

-va,

L,

cum

1.

3Io9, non

SiotQ^qfjG:
iTTaivEtov.

DE ORTHOGEAPHICIS.

2Ti4,21 cum

}.iroa:

Col 4,15

vvfiq:av:

xcor,

HP

D%

cum

non cum "Winero

codd.^-^,

non

imu'verov,

liabent,

xco'

iXvoo ut K,

non

D'^L,

Phil 4,2 ut D^, non

avitvyffv:

riniqav ut B'^

avi'tvytji,

Act27,17, non avQtiv ut Lachmannus,

avgrtv:

Tit*

ritov:

8iorQ^'q>j<j,

Rol6,5 cum

xw: Act 2 1,1, ubi L

103

cum

D^KL, non

rttov,

Act 20,4 cum hl, non

Tv/t'/.6a:

ut

tvyr/,00

Winerus

cum d^'lp, Co14,7 -6a cum

2Ti2,17 cum d'^KL, non qi'hjTua.

Epli6,21 -6a
qihjtoa:

nomma

projiria

B^H aut

d%

peregrma:

Mt21,l cum EKMLT item

^U^cpayi'i:

vult,

^)i&q;dy)i

ut

non

F,

^ij&qja-pi

ut

L,

Mt 16,17, non ^uQtoym aut ut L ^uQiava,

yB&atjfiavsi: Mt 26,36 cum b^efk, non -vet ut G**(g*-J'^,
HM-w/), et Mc 14,32 -vsi cum b%HMS 1, non -r^rut V,
^aQicoru:

daluavov&d: Mc8,10, non -&d ut

Lc3,35 cum EHRMFAn, non

tj^eg:

eva:

r,

f^fQ ut fortasse G,

lTi2,13, non svu,

Lc4,25, non -hov ut MSYFAn, aut

ijleiov:

Mtl,3, non

d-dfiuQ:

{f-cqucQ

-liov ut K, cf 1,17,

ut Tregellesius,

^('/.Qa:

Lc3,34, non

idger:

Lc3,37 hoc accentu ut EHKLMSvrAAn, G habet

{)-aQu

ut Westcottius Hortiusque,

,'e^d^eh

Apoc2,20, non ut g

leQBixto:

Mt 20,29 cum

Io2,l

y.ard:

cum

(Treg

ek, non -^w ut

MA, non

^lu&uvaald: Lc3,37

-^a^?il

-/.avd

-Qt8,

-eX),

HMF

et

alibi

L,

ut K,

cum EGKA, non

-ac'/ltt

ut MSr,

Lc3,31 cum EK, non fielm ut MSun aut fislea ut miuu.,

nveveitat: Lcll,32 cum M, non -vitca ut GUAn,
[lelsd:

TTsildtoa:

hoc accentu Mt27,13 cum egkm, f passim,

non -JMtoa ut (f)hu, Lcl3,l habet

aula: Lc3,(32)35 cum GKMSAn, non adla ut
aixovi'doa: Act 20,4 cum h, non -y.uvv- ut L,
TA,

n
r,

-d-,

alibi

IV.

104

Act 7,30

Giva;

etc,

DE GRAIMMATICIS.

nou

Mt6,29, non

GoloiKov.

cum

A,

uou

-/icor

aivd,

ut sr aut

cpaQta:

Act24,3 cum h, non

Herod, td

et

Xov^d:

big li^

Codices eodem

navtayov rv

modo duces

q>dl- ut K,

ut b^61, testibus Apollon.

cfifkii.

Lc8,3 cum MS, non

-i^imv

ut V,

-luficov

Lc3,35 hoc accentu cum egmsufa, non

Mtl,3, sed quQ^a Lc3,33 (ex errore?),

cpaltx:

qyifkih

egklmsuf, Lc 12,27

-//wr ut

avreGtulfisvov sy^ovta,

-C ut KIT.

sunt in verbis encliticis quae

vocant accentibus ornandis; liaec exemj^li gratia addantur:

eifi(:

x)

eGtiv:

Tiov

non ovh

etc,

Mc 12,11 ut KMr, S
Mc 14,14 cum GU,

eGti'v:

tovt

cum EKM

Iol,21

oi'-A

Mc7,2 ut km,
eGZE: Mc7,18 cum

sifii,

habet xai

non

ttov

iGtiv sine accentu,

mri ut

fGtiv:

ctGwetoi

KSr,

ydg eGts:

Mel 3, 11,

'Am

Mtl9,12 cum EKMS, non xal stGtv,

lTi3,14 cum D*^, non ngoG gs,

etGiv:

TiQOG Gt:

avtov rmi.G\

vni

xai

qrtjGiv:

Hoi

(prjGi'v:

dviiQ tiG

Mel 2, 13

He 8,5,

-/(cq

hte, 1

non ydg

vtio

iati habet,

xivojv,

(prjGiv,

nul

(ptjGiv

'/mi

(ftjGiv.

Act 25,14, nou dvliQ tIg

eGti'v: Act 2,25 ut 61, non d.

iGttv:

iGttv:

yicQ

ut KMF, non avtuv rivaG,

Act25,24 ut 61, non

Act 10,31 ut 61, non

de^tav fxov
ri

ubi r

Lc9,7 cum emfA, non

tivcov:

yccQ (frjGiv:

e'i

r,

Act 25,5 ut 61, non

e'/

ut HP,

tGziv,

ti eGtiv,

cum ekmsa, non

fia&ijtai fiov iGte: Io8,31 cum eIvMSA, non
X^iQcov GOV stGt'v: He 1,10 cum DLM, nou /.
fA,siC(f>v

r^ypato

^ov

uov

dt Tiov tig:

iGrlv:

tig:

lo 14,28

Lc8,46 ut KM, nou

He 2,6 cum

codicibus,

sGtiv,

fiov

tj\pat6

non

8f

i^i.

fi.

^ov

eGtiv,

fiov

gov emv,

^ov
nov

rtG,
tiG.

t'Gts,

DE OETHOGEAPHICIS.

1.

Vide de

his

Lipsium (ut ad

encliticis

p.

105

99)

p.

49

67.

Ubi alterum duorum verboriun eucliticorum monosyllabum

est, plerumque accentum non habet, ueque habet accentum

duarum syllabarum cum

encliticum

quod prae-

encliticiim

cedit pariter duas syllabas habet, ut lo 12,47 iav tla fiov,

Lc 10,29

tiG iarlv ^ov,

Ro3,8

et

y.u&coG qiaatv rtrsG.

DE SPIRITIBrS.i

B.

Fortasse semper, certe ex remotis temporibus confusi

sunt spiritus lenis et asper in lingua Graeca et Attica et

lam

non Attica.
01.83,3

sive

qui

scripsit:

inconstans

omissa

01.94,2

sonum

spiritus

annis ante Christum

fiiit

quae

apparet

re

audiretur, neque

Ad

omni

spiritu

aspero

carent.

esse,

quisquam

ita

postremo omnino non

ut

in dicendo rationem eius haberet."

quae verba illustranda, non solum exempla plus centum

longa

scriptione
^^ginti

cum
cum

408

anni

enumerat sine

sed etiam

'

ante Christum

una

ex

natum

in-

verba

quae

spiritu aspero inter sexaginta

aspero scribenda erant, et verba centum viginti duo

aspero inter ducenta quatuordecim quae sine aspero

scribenda

Praeterea

erant.

etsi

adama^'it, scripsit sive scalpsit

KATISTASIN

lapidarius

Vide etiam supra,

Schiitz, Historia alphabeti Attici, Berolini a.

Bostoniae,

a.

]}.

1848, p. 64.65;

Kiihner, Aitsfilhrliche

Hanoverae

a.

vide p. 170, frag,

c,

1.

1875, p. 54
a.

58.

1840, p. Ill

Cantabrigiae et

Grammatik der

1869, vol.1,

Kirchhoff, Corp. inscr. Atticarum, Berolini

169175;

fattjy.ora

90.

History of the Greek alphabet,

(jriechischen Sprache, ed. 2,

^

pro

valde

pro y.amaramv:^

E. A. Sophoclem,

ille

EISTEKOTA

Confer etiam Franz, Elementa epigr. Graecae, Berolini

p.

aetate adeo

aut praescripta compareat

ex inscriptionibus variis exhibet,

et

Adolfo de Schutz,^

nota saepissime aut ibi

vera

re

obm-ionem

in

hunc sonum procedente tempore magis

neglectum

magisque

cl.

ac perversus, ut

ubi scribeuda erat,

sit,

v.

usus hac

asperi

Spiritus

quadringentis,

446 403)

discimus a

isse,

eiusmodi vocibus,

Qua

(a. C. n.

natum

a.

19 et p. 169, frag,

p.

96

102.

1873, vol.1,
a,

1.

4.

106

HofFmannus^

161

(a.

DE GRAJNOIATICIS.

lY.

quibus a et

iam

quam

p. C.n.),

120 ies de

(fere

etiam

adseverat,

usum

in

spiritus

initium

neque nos erraturos

esse,

multum

hews,

le

sono exstincto nihilominus

etsi littera

omnia quadrant

cum

non audiatur.

Cum autem

quem

quod

suj^ra

Haec

arbitraretur."

vidimus ubi de

xf-nlooasi

diximus,

instructum esse

bXoa,

x.

r.

Eiat/]xsi,

y..

t.

conlati,

haec:

adseverat,

uttea,

(i^'^O?

hac re melius quam multos codices

Scrivenerus in

oGtecov,

ijxso

Novi Testamenti manuscriptos

libros

in

fuisse

Exempli causa: praebet codex minusculus 477

90.

unciales turn minusculos, qui signis legendi

instructi sunt,^

se

naO^ijuai

nota in usu permaneret, con-

pronuntiatum

spiritum antea

p.

tjfiai,

simplici

ut unusquisque lapicida earn ibi adiceret, ubi

fuit,

plurimos

j^ercipitur;

verbo

in

Pergit Schiitzius, ut supra laudatus;

sequens

cuius

Praeterea monet

in eomposito retineri, ut

scriptum esse

ita Gallice

eo tempore

j^rofecisse,

esse.

Hoffmannus quamvis asper interdum

tamen eum

quod puteraus eo tempore asperum

a Yulgo in dicendo omnino omissum

omittatur,

vocabulis

in

Herodotea

dialecto

in

facta

sunt) demoustrari

spiritus asperi debilitationem

Herodiani

definiendum adhibuit

adnotatione

spiritu

s litterae initiales

debiiitationis

diligentia

X.

et

contra

byXoG,
aQ7iaL,K>,

bhyoa,

hSovzcov,

heQoa, iraiQoa,

X.

Nihilo minus codices optimi inter

interpretes

etiam Latini Gothi Copti Syri in

auxilium vocati, testimonium minime neglegendum exhibent.

Pauca hoc loco

a^Qudfi: Mtl,1.2

cum

affereucla sunt:

D'^PP^EKMUn, non a^n. ut

1, r

habet

et a- et a-,

ciQ^aysdm': Aj^oc 16,16

aQfi-

ut 1.7.49 demid,

Car. Aug. Jul.

der Ilias, pars

^

ut hie

1,

Sjiiritus
illic

cum 35.37.38.39.87.95 am, non

in

Hoffmann, XXIstes und XXIIstes Buck

Clausthaliae

a.

1864,

p.

uoununquam iuveuiuntur

aqtAQ, semel (Gal 5,21) in

123

seqq., cf. ^. 12.

in codicibus antiquioi'ibus
s,

semel (Mt 25,16) in D.

1.

DE ORTHOGEAPHICIS.

Lc3,35 cum EHKMrAn

t^EQ:

am em

it

107

non

for ing,

e^eg ut

fortasse miuusculi nonnulli et fF- vg^*^,

Lc4,27 ih- cum A 69 a q am

non fXi- ut n unc multi b c d f 1,

^haaioa:

Lc3,28 cum EKFAn a

i}.f(uddu:

e f

slu- ut fortasse minusculi et

Mc 15,34

skcoi:

fu

demid

Mt 27,46
em for fu.

am

c g^-^

ing for

c g^

ElI

spiritu

non

go,

(>,-

am em

cum 61

non

vg,

Ihr.

126 b

hl,

am

ut

KO

fu for,

non

ij-

e,

hoc spiritu cum

egklm
Mt 16,14 habet h

ut rrn vg^^^

ij-

for ing,

g^ q

hoc spiritu

Mt 11,14

t]leiaa:

fu,

ut f g

svq- ut

cum EFMr a b d f ff^

ing, non /- ut Kun d ff^ g^ h,
Lc3,23 hoc spiritu cum ESA it vg, non

ijlei:

non

sjt"*'',

omnes,

et editores fere

Act27,14 hoc

d'Quxvlcov:

cop

il-

Lc3,25 hoc spiritu cum

non iohi ut g^ 1,

iaXfi:

em go

cum 69 g^ 1 am,
2Til,15 cum D^^P 221 d e

iQfioymjG:

am

for fu ing go,

am

it
//-,

Lc3,28 cum EHKSrAnit emforharl, non ^()ut478fvggo,

ijGaiaa: Mtl2,17 hoc spiritu cum EKMrn, non ^- ut GL
'^q:

vg, alibi habet G

it

waavvd: Mt21,9

Ro9,25

biatje:

cum

He 9,2

Mt22,39

vg, non w- ut FL alibi

non

testibus nullis adlegatis,

Interpretis est

an uyiu

it

ij-,

statuere,

(Mc 12,31)

marjs.

utrum scribendum

uQa an uqu Gal 2, 17

avttj

an

n,

sit

dyiu

avry an

avt/]

ah^ Lc 2,2.37

7,12

(hicComplut etBeza amji) 8,42 Ro7,10 16,2 lCo7,12

an

hyyqioai

Mc 13,28
Lc9,38
fia-AQa

3,14

an

iv

rt

Apoc3,18

an

iv

(c)

lPe5,8

an

Mc3,8.20
an

TioQvoa

Mc 12,40

rird

iy/Qiaui

tj

iyxfV[]

o ti

(g)

Lc6,9

ri'rea

an

rivsa

Mt 24,32

incfvl]

iTTij^lexpai

nogvoa lCo5,ll

on an
ri

an

an mi^lsxpai

f(axQd

an

Mc9,11.28 Io8,25 2Co

(cf

Act 25,26)

rim

He 3,16.

Westcottius Hortiusque originis peregrinae noi'mam

secuti scribunt d^eX, dyag, ddQa^ivvrtivoa, ddgiaa, dxeXda^idx,

108

DE GRAMMATICIS.

IV.

ana, avvao, aQftuo, aQi^a'&ula,

aXkrikovia, ulcfatcG, avavlao,

i^QoioG , -cug,

leni

soqmv, tva, aiouvva; sed spiritu

ei^ficoQ, tvaji, sGQcofi,

t^Eniaa,

-ooXv^sirrjG,

leQoovlvfia,

leQefiiaa,

ihaaloo,

-u'lari,

kQeiya,

r^Gaiaa,

Ijldi'aG,

i^QovGuXt]//.

DE APOSTROPHO, CORONIDE, PUNCTIS DIAERESIS,

C.

IOTA SUBSCRIPTO.

Apostrophus

invenitur, ut sy nava fx S'v

aXX

alX

panmi

codice

in

COG

sed

P,

tva in codice A, xt' avrov

constanter usurpata

saepe in modura diastoles sive hypodiastoles

matici vocant

iGuuH

finem

vocis

monstrantis,

ahGa^er in codice

yevvrjGaQst

passim

codicibus vetustioribus

in

iaro

quam gram-

ut a^Quafi

De

S.

et

tlriii

usu apostroplii

consentiunt editores Novi Testamenti.

Coronis ut in

codicum seriorum

xa-^nroG

-Auyco,

est

neque in plerisque eorum diligenter adscripta.

Puncta
ad

litteras

dum

diaeresis

vel

cum

vetustissiinis

idque non solum ubi caven-

et v adscripta,

ne

erat

invenimus in codicibus

antecedenti

vocali

coalesceret

sed etiam fere omnibus in verbis ad initium, ut

vel

i'Q7]vt]G,

et

I'

ut Iv'iGivGaG

quae neque in diphthongo sunt

neque accentum habent, ut in codice Evv254,

recto

TiQEG^vTfQMv

1.

infra p. 115,

unum

ut

11.

fol.

150,

Interdum adhibitum

28.29.

i,

putatur de usu punctorum horum.

20,4

non

-/

Mt23,24

divhXovreG

ut

HKr

Lc3,36
115.217

EIKMSUXrAn

yMtacfaG lo 11,49

fiaivGtjG

2Ti

1,5

Mt8,4

v.

-i-

punctum

est

Hodie raro

;.wj'

Mc 1 5,34

xuiv

cum pb,
cum abd

-i"

lIo3,12

cum sacdekl, non

TTQoiJHir

dis-

Nota haec: ydioG Act

lo 1 1,54 sine punctis

fCfQ(a'fi

Xa'i8i

vdfi

145,

fol.

12 tGnv, vide etiam

1.

vel etiam linea ut

V,

/,

iSovg,

coniunctis ut viog, vel in compositione

vel ad v et

iica,

Iac5,7

ttqcoi

-*-

ut

-/mi-

fg

Mtl6,3.

Westcottius Hortiusque scribunt ullt/Xovid, dxai'a, ^),-d-Gm8u,

-8('iv,

et.

yaioG, ijGaiaG, -MudcfUG

Tisch.),

vco'v,

et

-iv-,

et

yMi'v,

-co/-,

xaivdn, xaivdv, vatfiav (ita

et -cov- sine punctis diaeresis.

1.

DE OETHOGRAPHICIS.

100

Iota subscriptuin in codicibus uneialibus non habetur,

adscriptum

rarissime

Mt25,15,

in

aliquot

posterioribus

in

A Lc7,4 ^Im

K Lc 23,31

in

Mcl,34; neque invenitur subscriptum

sculis,

teste Scriveuero,

1160

exarati)

antehac;

unde

fit

ut

testes

rjiSiauv in

miuu-

EwTl

(anno

nonnunquam
adhibere

paucos

u
D

in codicibus

ante tempus codicis

adscrijitum

etsi

ut on in

usurpatur
possimus.

Aliquot verba sufficient ad Tischendorfii usum cognoscendum

Mt27,4.24

a^coo(7

uqui

Mt 24,17

et

aQov Mt9,6

iQwrur lo 16.19
^ijV Lc 24,23
Rol3,4
i^Qcod>jo Mt2,3 (forma
tjQav lo 19,38
Apoc4,7
quam Westcottius Hortiusque adamant invenitur
ei-Aij

^coap

7jQm8ija

iu

iu-

Epli5,12 Id&Qa Mt 1,19 utjZQolqHUG ITi 1,9 nana/l

Act 2 1,28
Act 24,3 Tzargohoaia 1 Til, 9 nqo^Qa
Act27,30.41
Actl6,8
Lcll,12.
scriptionibus

hHPQIAA,

ut

hHPQIAEIAO

y.ovql

Tzdvttj

rQ:pii8a

o?bv

DE PARTICULARUM COKIUNCTIONE.

D.

Coniunctio particularum in primis auctoritate codicum

minusculorum definienda
continua

scriptura

Quod

sunt.

est,

singulis

Tischendorfius

quod codices unciales plerique

non

verbis

disiunctis

liquebit

statuit

exarati

ex catalogis

qui sequuntur.

Coniiinctim seribunlur:
7r'(7Ttlocis tribiis:

Iol3,19 14,7

Apocl4,13
an^ravTi,:

Mt 27,24

et

17,26 Act

7,27

Act 27,28

Mtl,17 2Col2,2

Gal 2,1

1.

Co 8,13 10,14
etc

t\yt:

Co 5,3

etc

(Ynao: Eo3,30 etc

Gal 1,18

Lcl,13

iarneQ: He3,14 G,3

dixccoxTco: Lcl3,4.11

6ty.(iTtaaaotG:

6i6ntQ:
SioTi:

lo 11,18

9,11 etc

Sio: Mt27,8 etc

alibi

uoayt: Act 8,30

Sr,nov:

Mt

SuiTi:

aoayt: Mt7,20

Ssy.tmivTt:

Siuttuvtog: Mc5,5 etc

fl'Ts:

He 2,1
Boeckh,

ffntoa: Act27,12 etc

Eol2,6

etc

fxncdca: 2Pe2,3
Cor]), inscr.

Gr. vol.

3,

i^.

693,

3,5

iuscr.

5774,5775,

15; p. 694, 11.42.55; p. 695, 11.87.89.114; p. 696, 1.180.

DE GEAilMATICIS.

IV.

110

Mt5,16

(fA.7iQoa&tv:

l^avT^a: Mc6,25

rmq:

Mt27,G2

Ko6,10

Ro6,16

ii'ccTi:

Mt9,4

urjncoa: lCo8,9 etc

etc

etc
ji.

etc

urjTi (nisi

uno

^u)]Tt.ye:

Co 6,3

ol'dinoTa: Mt7,23

etc

ovxeri (uno loco exc.)

lPe4,l3

etc

ovxoi'y; lo 18,37

y..&6).ov

ovre: Mt6,20 etc

y.a&oTt: Lcl,7 etc

He 5,4

/cccd^oianeQ:

Lc 19,42

xttiyt:

yain^Q-.

TiccQauTixn: 2

niioa/orjutc:

etc

Pel, 12

Mtl9,6 etc

ovnoi: Mtl6,9 etc

Act 4,18

naoiXTOG

etc

Co 4,17

Mt 21,19

Mt5,32

7iiyTtx('.i6(X('.Tq):

yuiTOiys: Io4,2

roiyaQovr; lTh4,8

%('(xer:

vneQextiva: 2 Co 10, 16

yivy.iivoG

Mt21,2

vneQfxTTfoiGGcjG: lTh5,13

Ei3h3,20

iTh

3,10

uno

etc

Iud24 etc
Le 11,28

VTifoXiccv:

vTToxHTCo:

ufVTOi: Io4,27 etc

(oGii:

He 12,17

/utrtTticTu:

6e

u)jyi):

Co 11,5 12,11

etc

fxridenoTC 2Ti3,7

Mt 22,44

Mt3,16

dioTTiQ-.

Mt6,l

vneoTieoiGGcoG: Mc7,37

loco:

fisrovrye: Ro9,20 10,18 Phil 3,8

{ti

He 12,1

imeofXTTSQiGGov:

xciTevoiniov:

fxijye

Lc3,l

vide supra, p. 96.97

.)

xcTtrai'Tt,:

fjitvovv

etc

etc

yuiTot: Act 14,17 etc

xccy.eixhev:\

etc

ovSeTTw. Lc23,53 etc

Lcl,3

y.u&i'irtG:

Mt7,16

loco):

oajta: Mt2,6 etc

96

xa&dneQ: Ro4,6

y.uii^o:

Mt5,34

fj.)]Te:

Mt 27,10

y.a&a:

etc

Ro9,ll He 9,8

/iitjjtcj:

y.uyio: vide supra,

etc

ur]nov: Act 27